Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tıp Fakültesi

Doruk S, Demirtaş İ, Akşit H, Erkorkmaz Ü, Seyfikli Z

Bu çalışma Gaziosmanpaşa Üniversitesi Bilimsel

Araştırma ve Proje Komisyonu tarafında desteklenmiştir

Tütün dumanı (TD) pek çok kimyasal maddenin karışımıdır ve

karbon monoksit (CO) TD ‘da yer alan en önemli toksik ajanlardandır.

Ekshale CO (eCO) ölçümü TD maruziyetini belirlemede en sık kullanılan

belirteçtir

Yüksek CO düzeylerinin en önemli nedeni sigara içimidir ve artan

eCO düzeyleri akciğerlerin maruz kaldığı TD’nın düzetini yansıtır

TD maruziyetini belirlemede idrarda kotinin yada saçta nikotin

ölçümü kullanılabilir

Saçta ilk nikotin ölçümü; 1983 yılında Ishiyama ve ark.’ı

Saç nikotini uzun süreli birikimi yansıtır. Bir cm’lik saç örneği

yaklaşık 1 aylık TD maruziyetini gösterir. Pahalı ve teknik olarak zor bir

yöntem olsa da TD maruziyeti için spesifiktir

Pasif sigara içiciliği tüm dünyada önemli bir bir halk sağlığı

sorunudur. Türkiye’de pasif sigara içiciliği sıklığı %67.0-97.4’dür.

Çevresel tütün dumanı (ÇTD) maruziyetini belirlemede eCO, kotinin ve

nikotin gibi belirteçler kullanılabilir ve bu değerlendirme beklenen sağlık

etkilerinin belirlenmesinde faydalıdır

AMAÇ

Aktif ve pasif sigara içicileri ile TD maruziyeti olmayanlarda saç nikotin konsantrasyonları ve eCO düzeylerini belirlemeyi, sigara içen ve içmeyenlerde bu belirteçlerin eşik değerlerini saptamayı amaçladık

MATERYAL-METOD

Toplam 96 olgu (64/32 E/K) çalışmaya alındı. Olgular sigara içme ve ÇTD maruziyetlerine göre 3 gruba ayrıldı. Olguların hiçbiri yoğun ÇTD maruziyetine neden olacak ikram sektöründe çalışmıyordu

Grup I (n=46) sigara içicisi

Grup II (n=20) sigara içmeyen ancak son 1 yıldır günde 3 saatten fazla

süreyle evi, işyeri, komşusunun evi ya da kahvehanede ÇTD maruziyeti

olanlar

Grup III (n=30) son bir yıldır sigara içmeyen ve herhangibir yerde ÇTD

maruziyeti olmayanlar

eCO ÖlçümüeCO düzeyini tüm olgularda tek nefes yöntemi ile ‘Breathe

Carbon Monoxide Monitor’ (Micro 4 Smokerlyzer, Bedfont Scientific

Ltd, England) kullanarak ölçtük. Ölçüm için olgu önce derin bir nefes

aldıktan sonra nefesini tuttu ve ardından dedektörün ağızlığına hızla

nefesini verdi

Saç örnekleme:

Saçları kuru ve boyasız olan olgulardan başın tepe bölümünde yer alan

saçlar cilde en yakın yerinden kesilerek elde edildi, kağıt bir zarfta

40C‘de saklandı

Saç örneklerinde nikotin ölçümü:

Gaz Kromatografi Kütle Spektrometri (GCMS) kullanılarak 47 olguda

(Grup I’de 18 olgu, Grup II’de 15 olgu, Grup III’de 14 olgu) ölçüldü.

Analizler Perkin Elmer Clarus 500 GC MS ile yapıldı

Grup I (n:46) (35/11 E/K), yaş ortalaması: 36.1±8.3

ortalama paket-yıl: 20.6±11.8

20’si (%43.5) paket-yıl ≥ 20

26’sında (%56.5) günde içilen sigara > 20 adet

ortalama FNBT: 6.4±2.0

Grup II (n:20) (14/6 E/K), yaş ortalaması: 37.4±10.1

Grup III (n:26) (14/12 E/K), yaş ortalaması: 44.8±15.7

Grup I 9.3±5.1< 0.001*Grup II 1.3±1.3

Grup III 1.0±0.8

eCO (ppm)

(ort.±SS) p

Sigara içenler 9.3±5.1

< 0.001Sigara içmeyenler 1.1±1.0

*Grup II ve Grup III benzer Grup I’de diğer gruplardan yüksek bulundu

Tablo I: Çalışma gruplarında eCO sonuçları

Grup I 20.89±19.65< 0.001*Grup II 2.07±0.67

Grup III 0.70±0.34

Nikotin konsantrasyonu (ng/mg)

(ort.±SS) p

Sigara içenler 20.89±19.65< 0.001Sigara içmeyenler 1.41±0.87

*Grup II ve Grup III benzer Grup I’de diğer gruplardan yüksek bulundu

Tablo II: Çalışma gruplarında saçta niokotin konsantrasyonları

Günde ≥ 20 ve 20’den az sigara içen olgularda eCO ve saç nikotin konsantrasyonları benzerdi

Sigara içenlerde günlük içilen sigara sayısı, paket-yıl ve FNBT skoru ile eCO düzeyi ve saç nikotin konsantrasyonları arasında korelasyon saptanmadı

Saç nikotin konsantrasyonları ile eCO düzeyleri arasında pozitif

korelasyon saptandı (r:0.432 p< 0.002)

ROC eğrisi analizine göre eCO için eşik düzeyi sigara içenlerde 6

ppm ve içmeyenler 1.5 ppm olarak belirlendi. Sigara içenleri

içmeyenlerden ayıran saç nikotin konsantrasyonu 4 ng/mg idi

Üç farklı grupta TD maruziyetini değerlendirmek amacı ile eCO

düzeyleri ve saçta nikotin konsantrasyonunu belirlediğimiz bu

çalışmada sigara içicilerinde diğer gruplara göre eCO düzeyleri ve saçta

nikotin konsantrasyonu diğer gruplardan yüksekti. eCO düzeyleri ile

içilen sigara sayısı arasında ilişki saptanmadı. ÇTD maruziyetinin eCO

düzeyleri ve saçta nikotin konsantrasyonu üzerine etkisi saptanmadı

TARTIŞMA

Saç nikotin konsantrasyonu

sigara içenlerde; 33.9 µg/g, 38.3 µg/g, 30.6 µg/g, 39.0 ng/mg

içmeyenlerde; 1.8, 4.5 µg/g, 2.5 ng/mg

Man ve ark.ı; sigara içenlerde, ÇTD maruziyeti olan ve olmayanlarda

ortalama saç nikotin konsantrasyonu: 26.3 ng/mg, 2.9 ng/mg, 1.0 ng/mg.

Sonuçlarımız bu çalışmaya göre düşüktür

Çalışmamızda sigara içenlerde minimum-maksimum saç nikotin

konsantrasyonu 6.0-94.8 ng/mg’dı. Bu farklı dağılım ÇTD’na maruz kalma,

maruziyet süresi, TD kaynağından olan uzaklık ve ortamın havalandırması gibi

faktörlere bağlı olabilir

Sigara içenlerde saç nikotini için eşik düzey; 2-5 ng/mg.

Çalışmamızda da saç nikotin konsantrasyonu için eşik değeri bu aralıktadır

ÇTD maruziyeti olan ve olmayan olgularda saç nikotin

konsantrasyonu benzer bulundu. Olguların hiç biri ÇTD maruziyetinin

yoğun olacağı ikram sektöründe çalışmıyordu. Ayrıca bu sonuç TD

maruziyet süresi yanında maruziyet yoğunluğu, maruziyet kaynağına olan

uzaklık, ortamın havalandırılması yanında saçın büyüme hızı, rengi ve

nikotin absorbsiyon hızına da bağlı olabilir

Saç nikotin konsantrasyonun günlük içilen sigara sayısı ile ilişkili

olduğu raporlanmıştır

Çalışmamızda Al-Delaimy ark.nın çalışmasına benzer biçimde

günlük içilen sigara sayısının saç nikotin konsantrasyonuna etkisini

saptamadık. Bu sonuç da daha önce belirtilen saç ile ilişkili kişisel özellikler

ve maruziyete yoğunluğu ile ilişkili olabilir. Ayrıca sigara içenlerde geniş saç

nikotin konsantrasyonu dağılımı da bu sonuca neden olmuş olabilir

eCO TD maruziyetini belirlemede en sık kullanılan yöntemlerden biridir. Sigara

içenlerde ortalama eCO düzeyi; 9.5-21.6 ppm ve sigara içmeyenlerde 1.3-4.3 ppm.

Çalışmamızda da her iki grup için benzer sonuçlar elde edildi

Sigara içenlerde eCO için eşik değerini Middleton ve ark.ı 6 ppm, Deveci ve ark.ı

6.5 ppm olarak bildirmiştir. Sonuçlarımızla literatür ile uyumludur

Pasif içicilerde eCO düzeyi; 1.2 ppm-3 ppm. Bu farklı dağılım maruziyet

yoğunluğu ile ilişkili olabilir. Çalışmamızın sonuçları literatür ile uyumlu bulundu

Deveci ve ark.ı sigara içenlerde eCO düzeyleri ile günlük sigara

kullanımı arasında, Temel ve ark.ı paket-yıl değeri ve FNBT skoru ile eCO

düzeyleri arasında pozitif ilişki olduğunu belirtmişlerdir

Çalışmamızda günlük tüketilen sigara sayısı ve FNBT skoru ile

eCO düzeyleri arasında ilişki saptanmadı

eCO düzeyleri ile saç nikotin konsantrasyonu arasında pozitif

korelasyon saptandı ve değerlendirebildiğimiz kadarıyla literatürde bu iki

belirteci karşılaştıran başka bir çalışmaya rastlanamadı

Underner ve ark.ı eCO ve üriner kotinin düzeyleri arasında

pozitif ilişki saptamışlardır ve bu sonuç Fritz ve ark.nın eCO düzeyinin

sigara içme durumunu belirlemede üriner kotinin kadar duyarlı olduğunu

belirten çalışmasını destekler özelliktedir

Sonuçlarımız TD maruziyetini belirlemede saçta nikotin analizi

yerine eCO ölçümü gibi basit ve ucuz bir yöntemin kullanılabileceğini

desteklese de daha fazla sayıda olgunun değerlendirildiği çalışmalar

gereklidir. Ayrıca bu yöntemin TD maruziyeti için spesifik olduğu

unutulmamalıdır

Çalışmamızda sigara içmeyenlerde ÇTD maruziyetinin eCO ve

saç nikotin düzeylerine etkisi saptanmamıştır

Sigara içenlerde eCO ve saç nikotini için eşik değeri sırasıyla 6

ppm ve 4 ng/mg‘dir

SONUÇ