CMYK

www.

radio

nacio

nal.a

l

faqe 17

BRENDËSINë

Zyrtarët grek përdorninshqipen arvanitase

nacionalGazetë javore, letrare, kulturore, politike

BOTIM I “NACIONAL GRUP” VITI VI BOTIMIT NR. 239 2 - 9 MARS, 2014 ÇMIMI 50 LEKË / 0,50 EURO

Gazeta e përditshme online:www.gazeta-nacional.com

Adresa: Ish-kinostudio “Shqipëria e re”, TiranëE-mail: nacionalalbania@yahoo.com

Poeti i mirënjohur Ferik Ferra përfaqëson njëzë origjinal dhe pasionant në poezinë shqipe

Në librin e tij me kujtime, "Kur shembeshin themelet",ish-kryehetuesi Qemal Lame rrëfen për Kadarenë

Lame: Ismail Kadare ndiqej ngasigurimi i shtetit si armik i Partisë

Metafora në poezinë e Ferrës,pasojë e një përjetimi të hollë

E DITORIAL Një letër arvanitase e shkruar në Londër më 1824,hedh dritë mbi fakte të panjohura rreth shqiptarëve në Greqi

faqe 3

Nga Dr. ORHAN SAKIQI

Edhe ne kapitujt eme parshem Miho

permend kushtet e fa-vorshme qe kishtezgjedhja e Tiranes sikryeqytet. Jeta e verte-toi plotesisht per-paresite e medha qepati kjo zgjidhje. Mecaktimin provizor nga Kongresi i Lushnjes teTiranes si kryeqytet provizor, ajo e ndjentenevojen e ndertimeve te reja...

Fakte të reja.Si u themelua

Tirana si kryeqytet

Faqe 8

Nga Prof. As. Dr. ASTRIT BISHQEMI

Në kapërcyell tëviteve më erdhi

me postë nga Prishti-na një vepër e pors-abotuar studimore efushës së letërsisëpër fëmijë e të rinj. Tit-ullohej “Aspekte tëpoezisë sonë për fëm-ijë (1945-1976)”. Autori: Ymer Elshani. Ishtetema dhe puna me të cilën autori kishtemagjistruar në verën e vitit 1978...

Elshani, një pendë efuqishme e letërsisë

shqipe për fëmijë

Faqe 2

50LEKË

faqe6-7

faqe10-15

faqe4

faqe9

faqe16

faqe4

FLET PËR NACIONAL FITUESJA E “MISS INTERNATIONAL ALBANIA”

www.eurosig.alTel fiks: 042 238-899/999

SHTËPIA E ËNDRRAVETTTTTrrrrreeeeegggggim nim nim nim nim nggggga a a a a VVVVVJJJJJOOOOOLLLLLLLLLLCCCCCA TA TA TA TA TIIIIIKKKKKU PU PU PU PU PAAAAASSSSSKKKKKUUUUU

faqe 21

faqe5

faqe22

faqe2 0

Një ëndërr eOmar Khajamit

TTTTTrrrrreeeeegggggim nim nim nim nim nggggga a a a a MMMMMIIIIIRRRRRAAAAASSSSSH MH MH MH MH MAAAAARRRRRTTTTTIIIIINNNNNOVOVOVOVOVIIIIIQQQQQ

Studim nga NIKO STYLOS

Ornela Bardhi:Synoj afirmimin tim

si modele edhe në Itali

GJYSHJA

TTTTTrrrrreeeeegggggim nim nim nim nim nggggga a a a a EEEEERRRRRMMMMMEEEEENNNNNTTTTTIIIIILLLLLA GA GA GA GA GUUUUUCCCCCIIIII

Pushkatimet dhe vrasjet eshqiptarëve në vitet ‘44 - ’45

Dossier nga Dossier nga Dossier nga Dossier nga Dossier nga SHERADIN BERISHASHERADIN BERISHASHERADIN BERISHASHERADIN BERISHASHERADIN BERISHA

"UNE TË DUA TY"

PPPPPoooooeeeeezzzzzi ni ni ni ni nggggga a a a a ZZZZZDDDDDRRRRRAAAAAVVVVVKKKKKA SA SA SA SA SHHHHHEEEEEYYYYYRRRRREEEEETTTTTO VO VO VO VO VAAAAA

faqe 12

Nënqielli poetik iJaho Margjekës

S tS tS tS tS tu du du du du di m ni m ni m ni m ni m nggggga a a a a RRRRR AAAAA MMMMM IIIII Z LZ LZ LZ LZ LUUUUU SSSSS HHHHH AAAAA JJJJJ

S’DUA SHPËRBLIME

PPPPPoooooeeeeezzzzzi ni ni ni ni nggggga a a a a MMMMMUUUUUSSSSSTTTTTAAAAAFFFFFA SA SA SA SA SPPPPPAAAAAHHHHHIUIUIUIUIU

Prozë ngaProzë ngaProzë ngaProzë ngaProzë ngaBBBBBAAAAAHHHHHRRRRRI MYI MYI MYI MYI MYFFFFFTTTTTAAAAARRRRRI, TI, TI, TI, TI, TAAAAAHHHHHIIIIIR FR FR FR FR FOOOOONNNNNIIIIIQQQQQIIIII

DDDDDHHHHHE HE HE HE HE HAAAAAMMMMMIIIIIT TT TT TT TT TAAAAAKKKKKAAAAA

Kritikë nga QAZIM SHEHU

PPPPPoooooeeeeezzzzzi ni ni ni ni nggggga a a a a NNNNNDDDDDUUUUUE UE UE UE UE UKKKKKAAAAAJJJJJ, U, U, U, U, URRRRRAAAAANNNNNKKKKKOOOOOSSSSSTTTTTRRRRRECECECECECI, MI, MI, MI, MI, MEEEEENNNNNTTTTTOOOOOR TR TR TR TR THHHHHAAAAAQQQQQI,I,I,I,I,

EEEEELLLLLIIIIINNNNNDDDDDA MA MA MA MA MAAAAARRRRRKKKKKUUUUU, L, L, L, L, LIIIIIDDDDDA LA LA LA LA LAAAAAZZZZZAAAAAJJJJJ

2/ E Diel,2 mars 2014nacional STUDIM

Nga Prof. As. Dr.ASTRIT BISHQEMI

1.Në kapërcyell të viteve më erdhi me postë nga

Prishtina një vepër e porsabotuar studimore e fush-ës së letërsisë për fëmijë e të rinj. Titullohej “Aspe-kte të poezisë sonë për fëmijë (1945-1976)”. Au-tori: Ymer Elshani. Ishte tema dhe puna me të cilënautori kishte magjistruar në verën e vitit 1978, praafër katër dekada më parë.

Dihet fati tragjik i Ymer Elshanit (14 qershor1948-17 prill 1999) nga Korrotica e Ulët e Drenasit,Kosovë, këtij krijuesi të talentuar për fëmijë. Ështëunik në gjithë rruzullin tokësor. Të hulumtosh gjithëkronikat e popujve të çdo kontinenti nuk mund tëgjesh histori më të dhimbshme e më çnjerëzore, mëkriminale e më makabre. Është historia-simbol enënë Kosovës, e masakrës serbe mbi të. Kur ndo-dhi eksodi i madh i popullit kosovar, kur ai u shkulme bajonetë nga vendi i stërgjyshërve, patriotiYmer Elshani i bishtnoi kësaj reprezaleje. Pady-shim, që ti shërbente atdheut të tij që hiqte e lën-gonte. Shembullin për këtë qëndresë e kishte dhënëedhe më parë. Qe drejtor në gjimnazin e Drenasit,por më 1981 e pushojnë si irridentist, pjesëmarrësnë demonstratë. Pasi mbeti pa punë pesë vjet, më1985 hyri përkthyes në Ndërmarrjen e hekur-ni-kelit në Gllogovc. Pas shtatë vjetësh edhe aty elarguan nga puna... E pra, ai qe përndjekur ngaregjimi serb. Megjithatë nuk u tërhoq nga e tija.Dhe në atë vitin e mbrapshtë të luftës në Kosovëdeshi ti shërbente e ti gjindej mbi krye Atdheut qëlëngonte rëndë. Po e pësoi. Dhe fatin e tij tragjikna e përshkruan më tej studiuesi i jetës e i veprëssë tij, Dr. Xhevat Syla, në librin “Universi i mirë-sisë” (Prishtinë, 2008), në faqen 20: “...më 15 prill1999, Ymeri bashkë më familjen u dëbua nga fs-hati. U vendos në fshatin Polek i Vjetër. Më 17 prill1999, herët në mëngjes, ai bashkë me gruan, fëm-ijët, nënën, babanë e bashkëfshatarë të tjerë ten-tojnë të hyjnë në Drenas, por policia gjysmën easaj turme e kthen prapa, me premtimin se nuk doti prekte. Ymeri me të vetët, por edhe me bashkëf-shatarë të tjerë strehohen në shtëpinë e SinanMuçollit për ti terur rrobat e bëra qull nga shiu qëbinte rrëke, me vetëtima e bubullima të pandalura.Po atë ditë, në orën 17,00 policët serbë kishin hyrënë shtëpinë e Sinan Muçollit dhe nga turma e stre-huar aty, ku kishte edhe mjaft fëmijë, gra, vajza,kishin nxjerrë Ylmer Elshanin dhe Sinan Muçollin.Sapo i kishin nxjerrë jashtë, ishin dëgjuar krismat eautomatikëve, të cilët ua kishin shuar jetën mizor-isht. Pas kësaj policia kishte hedhur bombë nëdhomën ku po qëndronin të strehuarit e tjerë,pesëdhjetë e shtatë vetë. Ndërkohë, nëpër tyminqë mbështillte krimin e paparë në atë dhomë, njëpolic zbraz breshëri plumbash nga automatiku.Mbetën të vdekur pesëdhjetë e tre vetë. Në mesine tyre ishte edhe bashkëshortja e Ymer Elshanit,Nafija (45 vjeçe) me të katër bijtë: Ardianin (25),Miranin (20), Kujtimin (15) dhe Nderimin (10), sidhe kunata, Shukrija. Të nesërmen, në një shtëpiafër, vritet edhe nëna e Ymer Elshanit...”

Kështu u ndërpre pa precedent jeta e një kri-juesi të talentuar për fëmijë.

Ymeri qe një pendë e ëmbël dhe e fuqishme eletërsisë shqipe për fëmijë. Deri ditën e fundit tëjetës pati botuar një mori librash artistikë: Anija emiqësisë (vjersha, 1967), Çka ëndërrojnë lulet (vjer-sha, 1971), Ndodhitë e Hundëkarrotës (roman, 1971,1979), Loti udhëtar (tregime, 1972), Ishulli i lum-turisë (tregime, 1973), Aventurat mbi trotinetin evjetër (roman, 1975), Guri i çmueshëm (tregime, 1977,1999), Unaza magjike (vjersha, 1980), Plaku meviolinë (tregime, 1984), Kalorësi i bardhë (poemë,1987), Përjetimet e Bardhoshit (tregime, 1989).

Qe njohur edhe në “dheun amë”, me romaninNdodhitë e Hundëkarrotës të ribotuar në Tiranëmë 1987. Pas vdekjes, nën përkujdesjen shem-bullore të të vëllait, Zymber Elshani, dhe të bijëssë Ymerit, Teutës, në Prishtinë iu botuan edhe li-brat e tjerë që krijuesi pati lënë në dorëshkrim: Ylliëndërrimtar (vjersha, 2000), Vajza e diellit (tre-gime, 2000), Njohja e trimave [tregime e përralla,2000], Përralla për ylberin (poemë, 2000), Gjeli ikuq (tregime të zgjedhura, Shkup 2000), Zogu ilirisë (vjersha, 2001), Le të vijë në Sharr pranvera(poema, 2002), Gjelastreni mendjelehtë (vjersha,2003), Flokargjendta (tregime të zgjedhura, 2004),Udhëtimet e Xhuxhimaxhuxhit (roman, 2008).

Botimi më i ri, “Aspekte të poezisë sonë përfëmijë (1945-1976)”, është një dëshmi tjetër e fu-qisë intelektuale të këtij martiri të lirisë së popullitshqiptar kosovar. Ai e paraqet në një prerjetjetërYmer Elshanin, si studiues i zot i artit letrarpër fëmijë. Dhe ne çuditemi sesi deri më sot kystudim nuk qe botuar në libër më vete, ndonësepjesë të tij qenë publikuar edhe më parë në sh-typin e Prishtinës e të Shkupit.

2.Rëndësia e këtij studimi qëndron në faktin e

pozitës së tij nismëtare. Ai është hartuar në njëkohë kur mungonin studimet monografike përletërsinë shqipe për fëmijë, kur përmbledhjet e tillame poezi e me prozë përcillëshin vetëm nëpërmjetrecensioneve të botuara në shtypin periodik. Pady-shim, studiuesi Ymer Elshani i vlerëson të gjithakëto shkrime të bëra nga krijues e studiues të tillë,si: Anton Pashku, Mark Krasniqi, Hasan Mekuli,Ali Aliu, Mahmut Hysa, Jusuf Buxhovi, AgimDeva, Vehbi Kikaj, Qamil Batalli etj. Ato i kanë shër-byer shumë si “analiza paraprake”, siç i quan ai.

Studimi është një analizë e shkëlqyer e arritjevedhe e mangësive të letërsisë të poezisë shqiptarepër fëmijë në Kosovë përgjatë tri dekadave të para,pas Luftës së Dytë Botërore. Analizohet rruga ezhvillimit të këtij zhanri të letërsisë, tradicionalizmidhe moderniteti, dobësi të tilla si: didaktizmi, moral-izimet që transmetonte; tematikat e ndryshme qëlëvronte, ndikimin e letërsisë gojore (folklorit),veçoritë stilistike, strukturën e vargut dhe të strofës;pasurimin e saj me humorin e lojën, me personifikimine gjësendeve, të florës e të faunës. Në kapituj tëveçantë merren në analizë edhe gjëegjëzat, krijimetfabuleske, si dhe poemat për fëmijë.

Studiuesi vlerëson e vendos një heriarkivlerash midis autorëve. Madje, dallon dy gjenera-ta krijuesish të poezisë për fëmijë në territorin eKosovës, por duke përfshirë edhe më gjerë, të gjithëkrijuesit shqiptarë në Jugosllavi.

Ymer Elshani qe vetë një poet i talentuar për fëm-ijë. Ndaj edhe studimi i tij është i përimtësuar. Studi-uesi e pati njohur me rrënjë traditën dhe i pati lexuar eanalizuar një për një të 105 librat poetikë për fëmijë qëqenë botuar deri në atë vit në Kosovë, vepra këto qëbëhen objekt e kësaj analize shkencore.

Punimi i Elshanit sjell informacion për zhvilliminhistoriko-letrar të letërsisë për fëmijë në Kosovë,por nga ana tjetër, siç është i vetëdijshëm autori, aiështë një kontribut “drejt konstituimit të bazës teor-iko-letrare të letërsisë për fëmijë, e cila mungon eplotë jo vetëm te ne, por edhe gjetkë” (f.11).

“Aspekte...” qe një bazë e shëndoshë për stu-dime të tjera edhe më të gjera për këtë lloj letrar. Aipatjetër që qe njohur nga studiuesi Agim Deva dheqe bërë nxitës e trampolinë për veprën e tij funda-mentale prej më tepër se gjashtëqind e ca faqe “Poe-zia shqipe për fëmijë, 1872-1980” (Prishtinë, 1982).

3.Elshani dallon që poezia shqipe për fëmijë e

Pasluftës së Dytë Botërore kalon nëpër tri faza, qëkanë secila karakteristikat e veçanta ideostilistikedhe tematike të veçanta:

Faza e parë, nga vitet 1945-46 deri në 1960,fillon me vjershat që u botuan te “Gazeta e pioni-erëve”, ato të botuara në dy vëllimet “Vjersha përshkolla fillore e paragjimnaze” (Prishtinë, 1947) dhe“Vjersha të zgjedhura për pionierë” (1951); me trivëllimet e veçanta të botuara më 1953: “Gjethet ereja” të Rexhep Hoxhës, “Përrallat e gjyshit” tëMark Krasniqit dhe “Vjersha” të Mehmedali Hox-hës. Tematika është ajo e luftës, e ndryshimeve tëmëdha shoqërore, e rindërtimit të vendit. Kemi njëart tradicional, folklorik. Letërsia gojore ushtronndikim të madh, si në aspektin tematik e motivor,ashtu edhe në atë strukturor e stilistik-gjuhësor.

Faza e dytë (1960-70) sipas Elshanit lidhet mevëllimin e Maksut Shehut “Kunora e kuqe” (1960),e më tej, me botimet e poetëve Vehbi Kikaj, RifatKukaj, Ali Huruglica, Fejzi Bojku, Agim Deva, AdemGajtani. Frymëzimi këtu kap jetën e fëmijëve, ën-drrat e dëshirat e tyre, të kundruara nga këndi ishikimit të vetë fëmijës. Ndikimi i letërsisë gojorenuk është aq i drejtpërdrejtë.

Ymer Elshani dhe “Aspekte të poezisë sonë për fëmijë 1945-1976”

Një pendë e fuqishme eletërsisë shqipe për fëmijë“Studimi është një analizë e shkëlqyer e arritjeve dhe e mangësive të letërsisë të poezisë shqiptare për fëmijë

në Kosovë përgjatë tri dekadave të para, pas Luftës së Dytë Botërore. Analizohet rruga e zhvillimit të këtijzhanri të letërsisë, tradicionalizmi dhe moderniteti, dobësi të tilla si: didaktizmi, moralizimet që transmetonte;tematikat e ndryshme që lëvronte, ndikimin e letërsisë gojore (folklorit), veçoritë stilistike, strukturën e vargut

dhe të strofës; pasurimin e saj me humorin e lojën, me personifikimin e gjësendeve, të florës e të faunës.”

Faza e tretë përfshin vitet 70. Tematika e njohure fazës së dytë këtu realizohet me një art më të ngri-tur stilistik, kemi një transformim kualitativ. Ndikimii letërsisë gojore është i modifikuar, larg imitimit.

Është interesant krahasimi i këtij periodizimime atë të studiuesit Agim Deva. Duhet thënë seDeva, së pari, ka ingranuar në studimin e vet edhepoezinë për fëmijë të prodhuar jashtë kufiritjugosllav; së dyti: ai përfshin në të edhe krijimetpoetike të një pesëvjeçari të mëvonshëm. Kësisojai bën këtë periodizim:

1. Poezia didaktike-moralizuese (deri më 1925)2. Romantizmi, realizmi (1925-1939)3. Poezia ekzoterike e Luftës NCL (1939-1945)4. Poezia sociale e pasluftës (1945-1950)5. Poezia realiste folklorike (1950-1960)6. Poezia e imagjinatës së lirë (1960-1980)Siç shihet, të dy studiuesit ngulin një piketë të

përbashkët në vitin 1945. Deva e ka përimtësuar fazëne parë të Elshanit në dy të tjera: a) Poezia sociale epasluftës (1945-1950); b) Poezia realiste folklorike(1950-1960). Të dy studiuesit, gjithashtu, në fillim tëviteve 60 ngulin piketën e dytë të përbashkët dhekonsiderojnë se në këtë vit fillon një fazë e re, më engritur, më me vlera ideotematike e stilistike, ajo epoezisë së imagjinatës së lirë, siç e quan Deva. Ndër-sa Elshani e përimtëson këtë fazë në dy ndarje.

Ndoshta mendime që nuk përputhen krejtë-sisht, midis Elshanit dhe Devës, do të konstatonimte përdorimi i figurës stilistike të metaforës. Në f.176 të punimit të vet Elshani shprehet: “Numri imetaforave në poezinë tonë është i madh dhe atojanë të llojllojshme. Poetët tanë nganjëherë edhetërë strofën e shtjellojnë përmes metaforës”. NdërsaDeva te “Poezia...”, kur analizon metaforën, kamendimin: “Kjo figurë shfaqet rrallë në poezinëtonë për fëmijë, ngaqë: 1) Misioni konkretizues imetaforës është më i dobët sesa te krahasimi...”

4.Në studimin “Aspekte...” Elshani u vë rëndësi

sidomos veçantive të poezisë për fëmijë në dallimnga ajo për të rritur. Për shembull:

- Ai kritikon artikulimin poetik në të cilin “Fëm-ija dhe bota e tij shpirtërore projektohet kryesishtashtu si e sheh i rrituri” (f. 23);

- Dënon “të ndejturit në distancë nga të veg-jlit, dhënia e këshillave nga lart, mbizotërimi i nar-racionit shpjegues etj.” (f.31)

- Për nuancimin psikologjik në poezinë për fëmijëndihmë jep “narracioni metaforik, gjuha figurative, tëdhënit shpirt e të vënit në lëvizje edhe të gjërave qëpër të rriturit janë statike, të palëvizshme” (f. 51)

- Në poezinë tonë për fëmijë shpesh përshk-rimet janë dhënë ashtu “si i sheh i rrituri. Peisazhetjanë statike dhe të veçuara ose mbarojnë me poen-ta didaktike, duke u shndërruar kështu në peiza-zhe utilitariste” (f.55).

- “...poezia patriotike ashtu si e kuptojnë tërriturit nuk mund ti servohet dhe ofrohet fëmijës,por në një formë më të lehtë, më të kuptueshme përtë, për aftësitë e tij psikike” (f.101)

- Një gabim tjetër është fakti se në krijimet përLuftën Antifashiste e pjesëmarrjen e fëmijëve nëtë, ata “jo rrallë rezonojnë me logjikën e të rriturve.Veprojnë me fuqinë e të rriturve, duke tejkaluaredhe mundësitë e tyre maksimale” (f. 148).

(vijon numrin tjeter)

nacional3/ E Diel,2 mars 2014 KRITIKË

Nga QAZIM SHEHU

Poeti Ferik Ferra gjithnjë e më tepër po e realizon në poezinë e tij një prirje të natyrshme tëvështrimit metaforik ndaj botëndijimit poet-

ik. Edhe në ciklin e fundit tek gazeta “Nacional” aie dëshmoi këtë, dhe, pa as më të voglin hezitim, nemund të themi se ai mbetet një thurës i metaforësnë ato nivele që ajo të shpërfaqë rezonancën e enjë përjetimi të infiltruar në emërtime të largëta dukei afruar ngjashmëritë përmes ideve dhe emërtesaveqë vijnë nga kohëhapësira të ndryshme. Pa mëtu-ar të japim një leksion për metaforën, mund tëndaleshim në një mendim të Arshi Pipës për Migje-nin, kur kritiku i shquar e përcakton Migjenin sinjë poet që mendon metaforikisht, ku metaforabëhet trampolinë prej së cilës ai hidhet drejt idevedhe imazheve të fuqishme. Në përqasje pa ekuiva-lentin e mendimit të përputhshëm, ne mund ta themikëtë edhe për Ferik Ferrën, poezinë e tij.

Mendimi ose të menduarit metaforik në poez-inë e Ferrës vjen si rrjedhojë e një përjetimi tëhollë, të fshehur, larg çdo arsyetimi dhe shprehjetë hapur. Vjen si kreativitet dhe të jetuarit me poez-inë, cilësi që e ka çdo poet i mirë, vjen si fuqiimagjinative dhe tendencë e natyrshme e vësht-rimit të botës dhe këndshikimeve, të cilat ab-stragojnë dhe përqasin në mënyrë emërtuese dukee spikatur objektin poetik në shpalosjen e ngada-ltë të shtresave kuptimore. Metafora nuk vjen nëmënyrë ilustrative ku fare lehtë do të kalonte nëkrahasim, as përmes patericës foljore si urëkalimpër të gjetur lehtë pozicionin e saj; përkundrazimetafora është emërtuese dhe pikënisje drejt men-dimit metaforik. Kështu metafora vjen si hapjeimazhesh dhe është e rëndësishme që në këtëhapje ajo të shpalosë ato drejt lidhjeve të largëtamidis tyre, lidhje që përafrohen dhe bëhen të kap-shme nga një lexim i kujdeshëm.

Metaforën në poezinë shqipe e ka thurur nëmënyrë të shkëlqyer Fatos Arapi, por edhe AntonPapleka, Skënder Bucpapaj apo A. Pordimja. Po-etë metaforikë gjenden në brezin e poetëve të pasviteve 90-të, duke e sjellë metaforën në hullitë elirisë së shprehjes po njëkohësiht edhe si shenjëtë talentit individual. Ferik Ferra zë në këtë radhëpoetësh një vend të nderuar, ai përfaqëson një zëoriginal, këmbëngulës dhe pasionant në qëndis-jen e verbit të vet metaforik, i prirur gjithnjë drejtpoezisë së mirë dhe me rezonancë mendimi, ai dësh-mon, pa snjë teprim se mbetet i tillë gjithnjë pa iundarë figurës. Poezia pa figurë, sidomos pametaforë, do të ishte e vakët, vargëzuese dhe nukdo nxiste për shtjellim të mendimeve që vijnë dheafrojnë ide. Ka parapëlqime të ndryshme për poez-inë, dikush pëlqen më tepër ritmin dhe melodinë evargut, një tjetër detajin dhe rrjedhshmërinë e emo-cionit që ngroh drejt përdrejt, dikush shprehjen ekulturuar dhe mendimin filozofik; të gjitha janë tëpëlqyeshme dhe nuk ka asnjë përjashtim. FerikFerra e njeh mirë teknologjinë, ose, si mund tëthemi, strukturën e poezisë, ai e shkruan poezinëduke u kujdesur edhe për fjalën më të padukshme,në mënyrë që poezia e tij të dalë sa më mirë, dhevërtet ia arrin kësaj. Poezia është nazelie ndaj fjalësdhe fjala e gjetur është si një gur që zë një hapë-sirë dhe vetëm një hapësirë të dhënë për të.

Kështu poezia e Ferrës bëhet një thurimë engjeshur dhe pa fjalë të tepërta. Kjo nuk do thotëaspak se mungon spotaneiteti apo poezia e hum-bet rolin e vet frymëzues, por poezia e Ferrësnuk i përket frymëzimit të drejtpërdrejtë; përkun-

drazi ajo është një poezi që të thërret të lexoshmidis rreshtave, midis simboleve, të ndalesh nëelipsat dhe njëkohësiht në kapërcimet e vargjeve,ku një imazh i largët i afrohet një të afërmi, gjith-një për të kuptuar atë në tërësinë e vet, larg stam-pave dhe pozave; përkundrazi e shtrirë në tonine qetë të shprehjes, ajo mëton për thellësi dhezhvendosje kuptimore. Tek poezia e tij: Teatri, aishprehet: “Maja e malit/në gushën e qiellit.. ”;dhe menjëherë të afrohet një përfytyrim i cili tëpërcakton dimensionin e diçkaje që shkrihet nëmënyrë madhështore, po njëkohësiht të krijonintimitetin e shkrirjes së kufijve të hapësirës. Osetek poezia mjaft domethënëse: Vezmet, poeti dotë shkruajë: “rrugicave e kalldrëmeve të verbta/kanatat e portave/palosin natën me tokë.. ”. Për-fytyrimi këtu ështe i fortë, shpreh atë mister dhedashuri për jetën. Përfytyrimi metaforik arrin saportat (një metonimi e vetkuptueshme) të pal-osin natën me tokën. Gjë e pamundur kjo,metaforikisht e mundur. Poeti nuk thotë mbësh-

Metafora në poezinë e Ferik Ferrës,pasojë e një përjetimi të hollë

“Poezia e Ferik Ferrës zbulon imazhe dhe ndjesi, ajo vjen me freskinë e kulturuar, vjen me dritëhijepërmes paradokseve dhe kundërthënieve transcedentale, mbetet një poezi mendimi dhe ndjenje tëhollë, një poezi që duhet lexuar me kujdes, e pasur me mjete shprehëse, sidomos me metafora që

nuk vijnë si stoli të jashtme, përkundrazi si celula bazë të organizimit të mendimit metaforik”

Poeti i mirënjohur Ferik Ferra përfaqëson një zë original, këmbëngulës dhe pasionant në poezinë shqipe

tjellin, një fjalë kjo e njohur, po: palosin, sepseefektivisht këtu kemi një ndërhyrje, diça qëndodh jashtë këtij emërtimi dhe ky emërtim embart, po ta lexosh të plotë poezinë në sfondin epërgjithshëm të tmerrit që përhapte diktatura.

Tek Ferra një mendim metaforik, nuk vjen sizbukurim i jashtëm, përkundrazi ai është nëpikënisje të hapave që vijnë më pas, të hapavemendimorë dhe ndihmon në shtrirjen e degëzi-meve përfytyruese ashtu si rrënjët ndihmojnënë rritjen e pemës. Pema e mendimit sigurishtduhet ti shtrijë rrënjët në tokën e një fantazie tëplleshme dhe poeti ia arrin kësaj. Ndërsa në poez-inë antologjike: Marrveshja; poeti do të shpre-het me vargun: “Përdredh gishtat e vet hana mi-dis ahesh”, dhe ky mendim metaforik bëhet tharmdhe bazë ngjizje e një vizioni epik ku do parala-jmërohet një teatër lëvizjesh të kreshnikëve.Metafora në poezinë e Ferrës shtrihet në shu-micën e vargjeve, por nganjëherë ndodh që njëvarg metaforik bëhet plazma dhe baza organi-

zuese e vizionit ideor të gjithë poezisë. Ndërsanë poezinë: Zonja me lule, poeti do të vargëzojë:Syu i dritares… “Këtu metafora e luan edhe roline një simbolike të hollë që shtrihet kuptimisht nëgjithë poezinë e bukur për Vaçe Zelën, e cila mevokalin e saj brilant pati shumë dritare po kana-tat e kohës ia mbyllnin ato herë herë.

Metafora tek Ferra herë merr konotacionembështjellëse të personifikimit kur ai shprehet:dridhen yjet, herë ajo kalon në tehun e një sim-bolike të hollë kur të duhet të orvatesh për të zbu-luar sendet dhe idetë e largëta të clat duhet pat-jetër të mishërohen në dëshirat tona shënuese.Metafora shfaqet aty këtu edhe në cilësimet epi-tetike si:ankth i nxirë, apo në forcën vepruese tëfoljeve çka sigurojnë përshpejtimin e një ritmi. Poajo që është kryesore mbeten emërtesat emërore,të cilat vijnë përmes zbulimit të detajit. Poeziametaforike e Ferik Ferrës befason me shtrirjen eimazheve që vijnë dhe krijojnë një botë ndiesore tëveçantë. E thamë në fillim, është një poezi me njëemocion të përmbajtur, po të hollë dhe të thellë, njëpoezi e një meditacioni mbi fate ekzistencialë qëpërcjellë drama njerëzish, drama qytetërimesh dhekulturash, një poezi e cila i nënshtrohet një vësht-rimi ndryshe, e kjo për pasojë ka sjellë edhe njësintakse që përcaktohet nga ndërtime eliptike, cilë-si që gjendet tek poetët modernë dhe i jep rëndësiabstraksionit pa e bërë atë qëllim në vetvete.

Kështu edhe përfitime hiperbolike si: shkun-din kumbonat majën e kullës…” e sjellin gjithnjënjë përfytyrim metaforik mbi botën dhe vijnë nëpërshtat me gjendjet dramatike që pështjellojnëpikërisht unin e folësit lirik të Ferik Ferrës. Za-konisht në poezinë e vet Ferik Ferra u jep përfy-tyrimeve dhe sendeve që vijnë në spikamë tëmundësive për përfytyrim një guxim shprehës,zhvendosje dhe vendosje herë kozmike dhe herënë rrafsh të zakonshëm. Ai është poet që e zhv-endos kuptimin e fjalëve jo si manierë, as përmodë, ai i zhvendos kuptimet e fjalës si poet qëguxon, i shtyrë nga fuqia e një fantazie dhe për-jetimi të kultivuar në një pahitje dhe mahnitjekulturore të mirëfilltë. Ja përshembull çfarë imazhina afrohet me vargjet:”Kokrrë n e diellit/e tërho-qën zvarrë, /pas qerres së horizontit, /në qelinë ehapësirës, dallgët…”. Është një imazh i bukur qëvërtet të afrohet në det, është një guxim poetikqë mund ta ketë vetëm poeti dhe jo astronomi.

Poezia e Ferik Ferrës zbulon imazhe dhe ndje-si, ajo vjen me freskinë e kulturuar, vjen me dritëhijepërmes paradokseve dhe kundërthënieve transce-dentale, mbetet një poezi mendimi dhe ndjenje tëhollë, një poezi që duhet lexuar me kujdes, e pasurme mjete shprehëse, sidomos me metafora që nukvijnë si stoli të jashtme, përkundrazi si celula bazëtë organizimit të mendimit metaforik.

Ferik Ferra ka shkruar dhe botuar një numërlibrash me poezi, ai kohët e fundit, vazhdon tarrisë intesitetin e fjalës poetike dhe të kulturimit tëshprehjes, vazhdon të japë poezi me ndjenja tëholla dhe të bukura, të prizmojë ndjesi që japinrealitete njerëzore nëpër kohra dhe që asnjëherënuk e përjashtojnë nervin e një poezie të ngrohtë,transparente dhe të mirëpritshme. Ai nuk e përsh-kruan objektin poetik, përundrazi nga ai shkëputimazhe duke dalë në përshkrimin e tij. Pra kalon ngaimazhi në objekt dhe kështu objekti konkretizohetnëpërmjet përfytyrimeve poetike. Dhe këtu ka roltë dorës së parë metafora e cila bëhet një shkëndijëqë ndez zjarrin e përfytyrimeve të forta. Mendimimetaforik rritet dhe madhohet përmes saj.

Ferik Ferra

4/ E Diel,2 mars 2014nacional PROZË

Mbremja! Qielli është mbushur me banorëte tij,yjet hëna, element që nuk mund tishohim dot me sy të lirë qëndrojme siper

nesh duke qëne dëshmitare të jetës sonë. Dikushndoshta në keto moment po na jep nga lartë, njëputhje, përqafim që na e përcjell me lëvizjen eerës…. Mendim … mendime pëshpëriti Jona, tek-sa vështronte herë nga dritarja e dhomës e herëgjyshen e saj që flinte. Ndërkohë mbesa e saj nukpo e zinte gjumi!

E pse e vogël, Jonës i vinin në mendje shumëpyetje. Pse vjen një kohë e plaket njeriu, duke ndry-shuar fizikun e tyre??

Pse njerëzit pasi sjellin në jetë, një jetë tjetër medashurin e tyre e rrisin atë… ngelen vetëm, padashuri?!

Shumë pyetje po e lën pa gjumë,vajzën e vogëlqë do të zbuloj të fshehtat e jetës!

Eh… një pasthirmë. I ngriu në ajër mendimet.Zëri i gjyshes e thërret…

-Jona…!Po, gjyshe…. Urdhëro!-Të lutem, moj xhan i vogël më sill pak ujë!-Po, gjyshe…urdhëro pije me ngadal!-Faleminderit!-Po, ti akoma nuk ke fjetur?! Ke ndonjë

shqetësim?!-Jo. gjyshe…-Je e vogël, duhesh të flesh!-Eja tek gjyshja jote, ja sa të hap pak vend.

Tani besoj se do të zë gjumi, në krahët e gjyshestënde!

-Po, gjyshe. Por më parë më trego një përrall !-Hileqare… Hileqare… hahaha-hahaha një e

qeshur që i përfshiu të dyja!-Ja, ta tregon gjyshja një përrall…

Na ishte njëherë një familje, që jetonte në njëqytet të bukur. Shtëpia e tyre ishte jo shume emadhe e thjeshtë por e mbushur me dashuri. Afërshtëpisë së tyre ndodhej një lum që ata laheshinnë verë dhe e perdornin për punë të ndryshmeujin e lumit….

Në shtëpinë e tyre ishin shtatë fëmij. Ata urriten dhe u bënë për t u martuar. Prindrit, mendo-nin për fatin e fëmijve, të zgjidhnin një njeri të mirëpërkrah tyre.Dy djemtë morën vajzat, që ata dashu-ronin. Lindën e jetuan të lumtur!

Dy vajzat u martuan me mblesëri, e pse nukishte një dashuri si ato që kishin pare të shoqet etyre, i pranonin burrat e tyre ti donin shumë pasiata ishin zgjedhur si fat i tyre për të lindur fëmijënga dashuria që do të kishte historia! Kurse njëvëlla i tyre vdiq në ushtri…!

Mori frymë, e hodhi vështrimin nga Jonandoshta e kishte zënë gjumi e nuk kishte parë sytëe gjyshes Kristinës që ishin lagur nga lotët e hesh-tur…!

-Gjyshe….Gjyshe vazhdo ngeli pa më treguarsi përfundoi fëmija i fundit i tyre….

-Po, ti nuk ke gjumë akoma…?!-Të lutem, më trego kam dëshirë...Mori frymë thellë, si për t i dhënë emocionit

forcë, për të nisur rrëfimin atje ku e la….Fëmijatjetër i tyre quhet Kristina.

GJyshe- gjyshe, ajo paska patur emrin si ty….

Po, moj bijë ashtu është, e puthi në ballë!Më trego u kthye më mirë nga gjyshja, donte

të dëgjonte me kureshtje çka do ti tregonte përvajzën me emrin Kristina. I dha gjyshes një tëputhur, si forcë vitale të dashurise së saj e tregon-te lumturinë se ishte aty me të….

-Kristina u rrit e u bë një mjeke e zonja. Nëuniversitet, sytë e saj gri u dashuruan me njëdjalosh që quhej Dritan. Ata nuk rrinin dot largnjeri-tjetrit e kështu vendosën të martohen…Pastaj….

-Jona pa gjyshen te lodhur, nga pesha e vitevee pastaj vazhdoi… - Të lutem përfundoje his-torinë….

Pastaj, Kristina pasi një viti që ishte martuarsjell një jetë një djal me emrin Berrti. Më vonë asaji vdesin prindrit në një aksident me makinë. E shpirtii gjyshes, Kristina ndihet shumë e vetmuar sepsemotrat e vellëzerit jetonin jashtë shtetit. Burri i sajkalonte shumë kohë në spital, pacentët kishinnevoj përkujdesen e tij, po aq ashtui e Kristina…Ajo kalon kohë me djalin, e më vonë me vajzën etyrë Lilanën, emër ky i mamas së Kristinës!

Pas sa kohësh që u rritën fëmijtë, Kristina urikthye në profecionin e saj si mjeke e rrinte meshumë kohë me burrinë. Kaluan kohë si Berti ash-tu e Liliana u rriten e diplomuan u martuan e je-tojnë jashtë shtetit. Burri i saj vdiq në moshën 61vjeç, duke e lënë Kristinën gjysëm sakate!

-Gjyshe, pse gjysëm sakate?!-Sepse i iku një pjesë e saj, gjysëm frymarrje…

shpirti… forca që i jepninë njeri tjetri çdo kohë.-GJYSHE,TI PO MË TREGON JETËN

TËNDE…??Po… po… moj xhan. Lotët nga emocioni

rrodhën, përqafimi nuk vonoi, në heshtje i la fjalëte veproi vetë!

Gjyshe, ti paske vuajtur!Zemra e ime, jeta nuk është e thjeshtë. E di, fati

nuk ndahet sipas zemrës, por si ka hedhur shortinZoti!

Gjyshe, pse mami e daja janë larg nga ty??Qielli shndrinë, ngjason bukur kur mbushet

me yje…ditët me dielli i dashurojmë të gjithë, porjo gjithmonë ndodh kështu….

E fëmijet e mi, e pse më duan shikojnë se si tërregullojnë

Jetën e tyre, si kam bër unë për fëmijet e mi.- Por nuk është mirë vetmia moj gjyshe !- I puthi flokët e saj biond, e mbështolli në

krahët e saj je e vogël për të kuptuar se Njerëzitnga dashuria për të mos bezdisur të tjerët zgjedhinvetminë. Jo, gjyshe e ke gabim! Ju jeni një thesarqë falni dashuri në gjithcka që ofron një dorë engrohtë që quhet gjyshe, na falni një shpirtë tëmrekullushëm se na bëni të besojmë se ekzistojnëpërrrallat, bota bëhet e bukur kur ekzistoni Ju…..

Gjyshe, pse ndryshove ti…?!-Ah moj bijë! Gjithmonë e re do të rrija unë, të

mirrja djemtë e botës në qafë hahahaha-hahahaha-Gjyshe-Gjyshe…Jeta është një process që vim-rrimë ikim duke

lënë diçka që të na trashëgojë e të na kujtojnë.Rëndësi ka zemra e gjyshes të jetojme të lumtur, emë thinja të bardha është e mrekullushme jeta!

Ishe buzëmbrëmje pranverore. Aso që rrallë frymon tërë jetën. Tamam sapo isha kthyer ngaMerva në Nishapur, ku zhvilloheshin luftëra të

pamëshirshme kundër njerëzve liberalë dhe rrethmeje kishin filluar të përhapnin shpifje kundërsh-tarët e mi. Isha në kulminacionin e lavdisë, esëbashku me të edhe të fuqisë. Sëpaku ashtu mëdukej. Sapo kisha kryer reformën e kalendarit, qëhapi epokën e re, të quajtur Epoka e Xhelalit, si-pas nofkës së sulltanit Melihshaku, i cili ishtemecenati im kryesor. Kisha shkruar Algjebren dhevepra të tjera nga matematika dhe astrologjia.

Pas meje ishte tashmë shërbimi i drejtorit tëopservatoriumit në Ishafan. Që ishte një nder iveçantë. Ndërkaq kundërshtarët e mi veçanërishtishin ziliqarë, të cilët nuk zgjidhnin mjete që të mënjollosnin. Kishin thurrur rreth meje rrjeta sketër-rore. Kështu ndodhë gjithsaherë kur zilia e mbisun-don arsyen. Atëherë gjithsesi pason koha e mar-rëzisë. E ndjeja se si po vinte kjo kohë.

I lehtë si zoguMuzgu i lehtë pranveror zhdavariti të gjitha

mendimet e liga. Me erën e lehtë që u shfaq dhe uzhdukë, m u bë sikur edhe ato mendime u zhduken. U bëra i lehtë si një zog, sikur fitova krahët. Param-brëmjet e tilla sikur i marrin të gjitha vështirësitë.Por nuk ndodhë gjithmonë kështu. Edhe në buzëm-bëmje mund të ndodhë e keqja.Nuk ka këtuligje,sipas të cilave njeriu do të drejtohej.

U ndala para një punk–torie poçarie. Në vit-rinën e saj kishte enë të ndryshme, të punuara ngaargjili, të dekoruara bukur.

Shikova enët dhe u mrekullova me atë që i kish-te punuar dhe i cili në to kishte thadruar aq vija elajle të bukura. Papërballueshëm më tërhiqte pran-daj edhe hyra brenda. I shikova më imtësisht, nukmund t’i largoja sytë nga enët e bukura, e m u bëshumë i bukur sidomos një shtambë prej argjili

Thjesht nuk mund të ndahesha, të shkoja e talija. Sikur të ishte ngjitur për mua. Sikur të ishtepjesë imja. Nuk u shtyra në pazar shumë me poçarin- e bleva, Dhe e urova, e përgëzova për një vepërtë tillë. E ai më tha se nuk e kishte punuar ai vet. Seai vetëm e shiste. Se ishte tregëtar.

I kënaqur shkova në shtëpi, ku kisha gjeturvendbanim të përkohshëm.

Një ëndërr eOmar Khajamit

Tregim nga MIRASH MARTINOVIQNga gjuha malazeze e përktheu: SMAJL SMAKA

I lodhur nga dita që ishte zhdukur, shkova nështrat. Së shpejti më zuri gjumi dhe pashë ëndërr tëçuditshme. Vorbëtaria, e jo ajo në të cilën e blevashtambën, nga e cila para se të flija kisha pirë disagllënjka te verës nishapuriane. Që ti provoja edheshtëmbën edhe verën. Pashë në ëndërr, punëtoria emadhe e enëve të argjilit, me lajle të bukura, madhë-sish të ndryshme. Më e madhe sesa Nishapuri. Ishai imprtesionuar me madhësinë, pamjen dhe me atëqë ofronte, në vitrinën e jashtme dhe në hapësirat ebrendshme. Nuk mundja që të magjepsesha me enëtdhe duartë që i kanë formësuar.

-Ku e gjejnë tokën e këtillë , kaq cilësore?pyeta-Nuk është fjala për tokën!-u dëgjua zëri i dikujt.

Por, fjala është për duartë të cilat e mbrujnë dhenga ajo masë e bëjnë këto enë.

-Po. Është e rëndësishme edhe toka!- u dëg-jua zëri që e kundërshtoi atë. -Në tokë çdo gjëflenë, nga ajo çdo gjë bëhët.

-Toka dhe pluhuri i paraardhësve tonë janë njëmaterial i mirë për punimin e enëve! Këtë sikur e thashitësi i cili shiste gjitha ato gjëra të bukura. Pasvdekjës, do të jemi tokë nga e cila disa vorbëtarë tjerëdo të punojnë enë të ngjashme apo të ndryshme ngakëto. Prandaj,nuk duhet pritur, duhet kënaqur me verëDuhet dehur, duhet jetuar me tërë frymën.

Zërat kishin ardhur nga toka, mu bë se ishinzëra të paraardhësve tonë.

Kam parë perreth punëtorisë së vorbëtarisëfushën e gjërë nëpër të cilën lulëzonin tulipanët ekuqë. Gjaku i luftëtarëve të dikurshëm,i atyre qëbëhëshin të pamposhtur e të amshuar, kurse ajomanushaqja,të cilën e quajnë edhe dita-nata, janësytë e bukuroshës së dikurshme,të lindur në këtëtokë, shputat e së cilës kishin prekur kalldremët eqytetit nëpër të cilat ti tash ecë.

I kam dëgjuar zërat e kundërshtarëve të mi,tëcilët ishin drejtuar kundër meje e shkencës sime.Mëpërqeshnin vjershat të cilat i shkruaja,e të cilat atafshehtazi i kopjonin dhe mrekulloheshin pa pa-sur gajle, duke thënë se ishin vepra të tyre, të cilatgjoja unë i kisha përvetësuar.

Unë isha ti.Me shikim përmblodha fushën, shumë lule të

shumëngjyrëshe, reflektoja për atë që ka mbirë ngatoka, në të cilën flejnë ata që kanë jetuar para nesh.Më vërboi ajo shumëngjyrësi, ajo mrekulli engjyrave me të cilën rrezatojnb– lulet, por edhe mëpikëlloi. E kapa shtambën (i pasigurtë se ishte ajoqë e kisha blerë atë buzëmbrëmje në atë punë-torinë e bazarit të Nishapurit!), e ngjashme me verënnga Isfahani. E afrova pranë buzëve, kur shtambafoli: para shumë kohësh,unë isha ti Khajam.

E lëshova shtambën, u thërmua copë-copë.Vera u shpërnda, u derdhë nëpër kalldrëm. Dhe iukthyen tokës argjili dhe vera.

Nga thërrimet e shtambës së thyer , foli zëri itokës perse, i cili njëkohësisht ishte edhe zëri im.

Në atë çast u zgjova. Shtamba që e kisha blerënjë ditë më parë ishte e tëra-komplete. Por, e zbrazët.E mbusha deri në në maje , e piva me një frymë.Atëherë i mora veglat e shkrimit dhe shkrova:

Mbrëmë shkova në punëtorinë e një poçari,Disa shtamba heshtnin disa flisnin,Derisa nuk u ngritë një zë shtambeKush na kërkon, kush na shet, e kush

bën lajlet?

Këtë nuk e sheh çdo sy,por unë e shohëHirin e paraardhësve në duartë e të

gjithë poçarëve.*Nga libri ende i pabotuar

“Heretikët e zgjuar”

GjyshjaTregim nga ERMENTILA GUCI

nacional5/ E Diel,2 mars 2014 POEZI

Këto fjalët e tuado t'i ruaj të shtrenjtamidis buzëqeshjesdhe vështrimit tënd të dhembshur.

Këto fjalët e tuado t'i ruaj mënjanë-përqafuar më zell,besnikërishttë pluhurëzuara me naftalinë,të vendosura në sirtarin e poshtëm,ndërmjet ditës dhe natëstë sëndukut të kujtesës sime.

Dhe kur prej librit të stinëvevetëm një fletë e herbariumit të jetë larguar,unë do t'i hap -këto fjalët e tua.

Dhë atëherë hëna do të jetë ngritur lart,mbi fyturën time duke rrezëlluar,ku shumë yje do të jenë shfaqurnë sytë e mi të ngrysur.

Unë rishfaqpërsëri atë vajzën e bukur-të rinisë-falë këtyre fjalëve të tua.

***Deviza ime - lëvizje drejt paqes.Dunat lëvizin në këtë drejtim - pa u vënë re.Ndjenjat e mia - nuanca të panumërta.

Një stuhi po derdhet në këtë drejtim - e paparë.Mendimet e mia - duke rrokur të ardhmen.Koha rrjedh pas në këtë mënyrë - pa të shkuar.

E DIEL

Mbledh vetenNë grushtat e miatë dielënDhe e shtrëngoj fort.Sytë e mi lotojnë.

Dhe qerpikët lagur krejt.Duke hapur lehtaz gishtat e miUnë jam duke e lënë jashtëDisa lastarë livandoje dhe hala pishe.Jam duke qëndruar në këmbë dhe eci përpara ...

Në rrugë përsëri,Ku njeri s'mundi ta gjejë.As blu e as e gjelbër -Por vetëm krahë zogjsh -Nuk fluturuan.

***Unë do të lyp dashurinë! Por vetëm një herë!Unë do të fshihem në zemrën tënde-Në vend të strehës -Për të më mbrojtur nga shtrëngata,Për të më strehuar nga shiu -

Dhe nuk do të shqetësohem nëse ti je i përgatitur!Dashuria ime është e thellë dhe e guximshme!Pa fjalë! Aksidentale, pa kufizime -

Ajo do të kthehet në shpirtin tënd mashkullor,Kjo do të ndezi ditën tënde përdëllimtare.Ajo do të të hedhi në ferr! Apo ndoshta

në parajsë?!Ti do të biesh në të humnerë ose ndoshta

do fluturosh!Ti do të përpëlitesh në jetë ose do të jetosh -

Me dashuri magjepsur?!Ti do të më kërkosh . . . apo do të heshtësh?Këtë vetëm ti do ta vendosësh!

Përktheu DASHAMIR MALO

Autore e dy librave me poezi: "Pakua e ndjenjave " (2008) dhe " Mbledhur në grushte"(2011). Ajo është anëtare e Unionit të Shkrimtarëve të Bullgarisë dhe Bordit të Shoqatëssë Shkrimtarëve të qytetit Pleven. Në vitin 2008 mori çmimin prestigjioz "Rena Popova"

për poezi nga Bashkia Pleven. Ka marrë pjesë dhe ka kumtuar në dialogët poetikë ndërkombëtarë,të zhvilluara nën kujdesin e Bibliotekës Publike të Qarkut Braila" Panait Istrati" dhe Bashkisë sëBrailas, Rumani në vitin 2008 dhe 200. Pjesëmarëse në kongresin Idhe II ndërkombëtar të UNESCO-s për Letërsinë në vitin 2009 dhe 2011 të mbajtur në Greqi. Ajo gjithashtu ka marrë pjesë në takimetndërkombëtare të poezisë në Rusi, Shqipëri dhe Serbi. Në vitin 2011 merr diplomë nga KomunaPleven për pjesëmarrje aktive në takimin e Tetë Ndërkombëtar Shkrimi "Vëllazëria e botëve".

Poezitë e saj janë përkthyer në rusisht, anglisht, rumanisht, serbisht, greqisht dhe botuar nërevista letrare në Bullgari dhe jashtë saj.

Ajo punon si bibliotekare në Bibliotekën e Qytetit të Sofjes.

"UNE TË DUA TY"Nga ZDRAVKA SHEYRETOVA

***" Merreni kukullën tuaj! ""Më kthe rrobat e mia! "

Kjo shfaqje e vjetërE njohur mirë për të dy

Kullon tani jashtëShpirtrave tanë.

Kjo lojë nga fëmijëria -Që atëherë e pafajshme gëzonte

Kthehet në lojë të rrezikshmePër ne sot.

Këtu ... marre dashurinë tënde!Por ... më kthe jetën time!

VERA

Vera ... shpërtheu.Pjesë të panumurta u përndanë përreth.Lypsa, endacakë ose mashtruesZgjatin menjëherë duart e tyrePër të rrëmbyer të gjithë shumën e shndritshme.

Por ... për mua ...Nuk ishte kohë aq e mjaftueshme.Për të marrë disa prej gjërave llamburitese.

Vera u shkëput.Pa ngushëllim u dha larg.Të gjitha pjesëtPër të dy të verbër për të fituar.Dhe njeriu i pashpresë pak të marrë.

Kërkova ca për vete nga c'ka mbeti.Pastaj ndryshova mendje.Në vend të kësaj bëra një dhuratë

Për lypsin që qëndronte përballë.Ai nxitoi për ta kapur atë -Nuk ishte faji im -Njeriu e lëshoi copën e nxehtëNë tokë.

KERKESE

Shpirti im është duke u thinjur.Nga miqtë - plot tradhti,Nga dashuria - duke vdekur ngadalë,Nga dyshimet, brejtia e ndërgjegjes dhe turpi.

Në mes të mizorisë së egër ... Murrtërsia.Shpirti im është duke kërkuar mëshirë,Ashtu si një zog krah plagosur.

Nga kush? Përse? Për çfarë?Shpirti im është duke u thinjur -Ngadalë dhe i pikëlluar.

I shtrenjti dhe i vetmi!Vdes në vetmi! Ringjallet!Por qëndron me muaDeri në fund!

TE DESHA AQ SHUME

Të desha të aq shumë... deri në stadin emungesës së dëshirës.

Të ndjeva aq shumë... deri në cakun epandjeshmërisë.

Tani nuk dua asgjë. Tani nuk ndjej asgjë.

Është një zbrazëti e tillë... Nuk desha.Një boshllëk i tillë... Nuk ndjeva.

6/ E Diel,2 mars 2014nacional STUDIM

Nga RAMIZ LUSHAJ

Ai nuk ishte amfiteatri iAthinës së lashtë ku poetët e antikitetit recitonin

krijimet e tyre, po amfiteatri naty-ror i Dragobisë skej lumit Valbo-na ku në ma të bukurin muaj tëpranverës, në qershor 1986,trojenikët e atyshëm çohen njanipas tjetrit e recitojnë krijime poet-ike aq të veçanta sa mos me i sh-kue kurrkujt mendja se ato janëfryte të një frymëzimi të çastit.Atëherë, superfuqia poetike,Dritëroi Agolli, miku shoqëror ezyrtar ma i nderuar i asaj “dite poetike” spontane e të rrallë çohet nëkambë e tue ngrit dolli iu flet malësorve, Alpeve, brezave: “Ky vendi mrekullueshëm i natyrës, historisë e i kulturës, i lind të gjithë poetë.Tropoja është një poezi e vërtetë...”.

Dragobia e “Shtatë Grykave”, e Kadri Zmajlit e Fatime Sokolit, elindi të parin poet tropojas Idriz Metaliaj, i cili ndonëse i verbër, paskthimit nga kampi gjerman i Mathauzenit, e botoi vëllimin poetik“Sytë e mi”, që tevona lufta e klasave e çoi për karton. E sot, vetëmkulla e tij i ka katër poetë. Homeri shqiptar, Fishta i madh, tek kryeve-pra e tij “Lahuta e Malcies” jo rastësisht hyjnon se në kryerrjedhë,“atje mbi Valbonë, rri Ora e Shqypnisë”. Në teposhtën e kësaj rrjed-he ujëkaltër, në “Lugjet e Verdha” të Eposit të Kreshnikëve, bash nëKlisyrë, legjenda fjalaflet se Ajkuna e varrosi aty Omerin e saj, e cilae vajtoi në vargje me mallkime saqë prej asaj dite e më sot, realisht,aty nuk këndon asnjë zog, asnjë qyqe. Në Margegaj, në afri të trojevetë Haxhi Zekës, Bajram Currit, Rexhep Krasniqit e Elez Biberaj, kajetue në shekuj legjenda e kanga e epikës legjendare: Kanga e AliBukurisë me 374 vargje, që përngjason me atë të Konstandinit eDoruntinës po nga këndvështrimi e ndryshme nga ajo. Poeti i mirën-johur i këtij trualli, Mehmet Elezi, e cilëson “një valixhe me ngarkesëbërthamore” (Albania, 5 tetor 2008). Në fundrrjedhën e Valbonës,aty ku bashkohet me Drinin e Mesëm, në vendlindjen e Avni Ponar-it, një udhëpërshkrues europian i shekullit të kaluar e përcakton si“vendi ku njerëzit flasin me perënditë e Eskilit”. ..

Valbona që rrjedh përfundi trojeve të Jahos, prej nga buron ederi ku derdhet në lumin Drin, i ka disa qytete e kala nga antikiteti ilire deri kah mesjeta. Qyteti ilir i Rosujës (para katërmijë vitesh). Kalajae Shoshanit (shek. I-V pas K.). Një qytet antik i fshehur nëntokë menjë manastir të jashtëzakonshëm në Margegaj, prej nga ka origjinënedhe një nga Papët e Vatikanit. Qyteti në Breglumi deri mbi Nimaj (kusot ngrihet qyteti i Bajram Currit) në të cilin janë gjet edhe skulpturabronzi të shek. III-IV të pas K. Qyteti kilometrik i Cerrnicës, që nis mekalanë e Dizdarit, aty ku bashkohet Valbona me Bushtricën e deri nëGash. Vendbanimi ilir e mesjetar i Selimajt, ku gjenden edhe gjurmëtë kalasë së Lekës, të princit Leka Spanit, që sëbashku me të atin,princin e Pultit Pjetër Spani e tre vllaznit ishte përkrah Skënderbeutnë Kuvendin e Beslidhjes së Lezhës më 2 mars 1444. Në Dushaj eRajë, aty ku bashkohet Drini me Valbonën, në qytetin e Fierzës sëdritës, ka pasë një qytetërim antik ilir dhe dioqeza disashekullore ePultit, kah fundi i Mesjetës së Vonë lartohet edhe Kalaja e LekëDukagjinit e, pas ndamjes së zotërimeve principatore sipas “ViaPublika”, edhe e Leka Spanit. Në këtë vis, në dioqezën e të cilit kashërbye ipeshkv në rininë e tij edhe poeti Pjetër Bogdani, kanë lindpoetët Gjon Ndue Markokaj dhe Isa Rexhep Ponari.

Në brigjet e Valbonës kanë shtegtuar e kontribuar njerëz të mëd-henj të kombit si Frang Bardhi e Pjetër Bogadani, albanologë tëshquar si Johan Georg von Hahn, Franc Baron Nopça, etj. etj.

Këto janë disa nga dhjetra fuqitë e frymëzimit e lartësimit poetiktë Jaho Margjekës që ia jep vendlindja e tij në brigje të Valbonës e tëDrinit. Këto janë motivet e librat e Jaho Margjekës, janë emri e mbi-emri i tij poetik. Këto e kanë kthyer poetin Jaho Margjekën në njëfuqi poetike të kohës.

2 .2 .2 .2 .2 .

Fenomeni i heshtur letrar, Jaho Margjeka, ka botuar me dorën emendjes së tij e sakrificat e tij disa libra si vëllimet poetike margjekiane:Lojë në pasqyrë (1998), Ëndrra midis (2000), Edhe pak qiell për dashuri(2004), vëllimin me tregime diamantore “Letra nga planeti i borës” (2005)e, diku fjalathotë, se e ka dorëshkrimor edhe një tjetër vëllim poetik “Pakdëborë e diell”, një monografi për kryetrimin luftëtar Ibish Osman Mar-gjeka, stërgjyshi i tij, një vëllim me intervista përgjatë kohëpunës mekulmime si gazetar i mediave të shkruara e i Radio Tirana.

Mbi të gjitha poeti, prozatori e gazetari i njohur Jaho Margjekaështë një njeri dinjitar i përkushtuar e ndihet krenar pa kufi për rrën-jët e genet e vllaznisë e fisit të tij:

... Jam bërë sa herë therorë miku im !Për këtë vehtes lavde s’i këndoj.Në shkollën e qenërisëS’u bëra dot kurrë nxënës i mirë,Pse e përmend s’po lavdërohem: është rrënja e fisit! Poeti Jaho Margjeka e ka kullën e lindjes aty ku Valbona bigohet

me lumin Bushtrica, bash në Mollë të Kuqe të Bujanit, veç 240 metralartësi mbidetare. Në arat e tij janë disa kodra të vogla me varre ilireapo si njihen në shkencën arkeologjike “Tumat e Bujanit”. Aty, më1982 arkeologët kryen kërkime e dolën me përfundimin se kemi tëbëjmë me një vendbanim ilir mbi tremijëvjeçar, qyshse në kohën ehekurit të hershëm. Asokohe, Jaho njëzet vjeçar, ka punue përkraharkeologëve në zbulimin e thesareve të identitetit kombëtar shqiptar,ku janë gjet enë balte, stoli prej bakri, bronxi, qelqi, etj. Ia merrtenëntokës ato objekte të rralla e të vyera, i kqyrte, i pastronte, iledhatonte, i meditonte..., si poezitë e tij margjekiane.

Kur e kapërcen Valbonën, në të djathtë të saj, në afri të Mollës sëKuqe të Jaho Margjekës gjendet qyteti i fortifikuar ilir i Rosujës, sot ipopulluem nga dy vllazni të të njëjtit trung, nga Margjekaj e Dozhlan.Kërkimet arkeologjike (1964-1965) e datojnë të banuar të paktën dymijëvjet para Krishtit, biles nga shek. IV i kësaj periudhe historikeu kthye në qëndra ma e randësishme zejtare-tregtare dheadministrative e krahinës. Në rrënoja të saj janë gjet mon-edha ilire të Shkodres, Durrësit, Apollonisë, etj.

Skej Mollës së Kuqe, krejt ngjitas me trojet evendlindjes së Jaho Margjekës, ndamas me kufij prejlumenjve Valbonë e Bushtricë, ngrihej dikur qytetii madh antik ilir në rrafshinën e gjanë e të gjatëtë Cerrnicës së sotme, me argjilën e së cilës ungrit dhe digat ma të mëdha në Europë, ajo ehidrocentralit të Fierzës. Ipeshkvi, shkrimtari eetnografi Frang Bardhi, një nga katër “B”-të eLetërsisë së Vjetër Shqipe, e përmend nëudhëpërshkrimet e tij të shek. XVII, ndërsa al-banologu i shquar Milan Shuflaj rrënojat e kalasëtë Dizdarit (Cerrnicë-Zomaj) i lidhnon me qyte-tin mesjetar të Sapës. Gjetjet e atyshme arke-ologjike dëshmojnë se vendbanimi i përket peri-udhës së bronzit (sipas një çekiçi guri) apo edhe meperiudha paraqytetare (sipas një heshte ilire), etj.

Jo fort larg nga Molla e Kuqe e poetit Jaho Margjeka, në kishën eSelimajve (Geghysen) në rrethina të kalasë të princit Leka Spani, ështëngritë një nga shkollat ma të vjetra në historinë e arsimit shqiptar,krahas atyne në Stubëll (1584), Himarë (1627), Kurbin të Krujës (1632),Vuno e Palasë të Himarës (1632), Korçë (1637), etj. Në këtë shkollëmësohej shqip, aritmetikë, etj. dhe, sipas kritereve të asaj kohe, vlerë-sohej si shkollë e mesme. Aty kanë dhanë mësim edhe personalitete tëshquara kombëtare shqiptare si Frang Bardhi (1638), Pjetër Bogdani(1651) e, ky i fundit, edhe tek shkolla bash tek kisha me kullë e Grisë.

Përballë kullës së Jaho Margjekës në Mollë të Kuqe të Bujanit,sapo kapërcen në të djathtë lumin e Valbonës, gjenden kulla të his-torisë kombëtare shqiptare, dy kullat muzeale: Kulla e Mic Sokolit,Hero i Popullit, që i vuni gjoksin topit otoman dhe, kulla e Sali Manit,e njoftun si “Kulla e Konferencës së Bujanit”, që firmosi për bash-kimin e Kosovës me Shqipërinë, si dhe kulla e prijesit popullor BinakAlia i Mulosmanëve,”njeriu universitet popullor i urtive”, një “gjykatësupreme popullore” në Rrafshin e Dukagjinit, Fushë-Kosovë, etj.Me këto tri kulla historike, që në mbi tre shekuj ishte selia e Bajrakuttë fisit të Krasniqes, të fisit me histori e kulturë të Jaho Margjekës.

Këto janë “rrënjët e fisit” krenari e Jaho Margjekës, të cilat,njëherash e pandamun, e kanë krenari të tyre edhe Jaho Margjekën,si njeri qytetar, si poet, prozator e gazetar, si figurë publike e letraveshqipe. Këto rrënjë i mbajnë fort e mirë degët e fjalëve në pemëtpoetike të tij, që e kanë brumue, lumnue e hijeshue palcë e kockëJaho Margjekën si një fuqi poetike e kohës.

Rrënjët e fisit të poetit, prozatorit e gazetarit Jaho Margjeka,rrënjët e fisit të Krasniqes (këndej Qafës së Kolçit) kanë nxjerrëgjithata njerëz të letrave: Skënder Buçpapaj, Skënder Sherifi, BesnikMustafaj, Mujë Buçpapaj, Elez Biberaj, Mehmet Elezi, Lulzim Logu,Ukzenel Buçpapaj, Alfons Zeneli, Abedin Mulosmanaj (editor igazetës “Adheu”Amerikë) Arbër Ahmetaj, Brunilda Zllami, Zeqir

Lushaj, Ilir Buçpapaj, Bislim Ahmetaj, Hysen Mulosmanaj, HalilBuçpapaj, Idriz Lamaj, Elona Zhana, Halil Elezi, Zog Hysenaj, Fla-mur Buçpapaj (poet, dramaturg, publicist, botues i gazetës javore“Nacional”), Ibrahim Kadri Malaj, Ilir Seci, Musli Mulosmanaj, Afërd-ita Sokoli, Elez Qerimaj, Seit Musaj, Shpend Sherifi, Xhevdet Malaj,Mustafë Elezi, Nuredin Lushaj, Osmanie Çakraj, Ramë Ismajlaj, Ever-est Imeraj, Isa Breçani, Besa Gjyriqi, Migena Ismailgeci, Hasan Buç-papaj, Nexhat Imeraj, Selim Musaj e shumë të tjerë.

3 .3 .3 .3 .3 .

Jaho është poet e prozator me profilin e tij të mirënjohur, inter-pretues i talentuar i fjalës artistike, publicist me kontribute të vyeranë media (ndër)kombëtare e lokale dhe në RTSH, i dhanun prej krye-herit edhe pas sporteve nga noti në Valbonë e deri tek futbolli në

“Livadhin e Turkut”, ku të parët e tij ishin pjesmarrës të njëepopeje luftarake nga ma historiket kundër otomanëve. Ai kasakrifikuar jo pak në udhët e jetës së tij dinjitare, në udhën etij si poet, prozator, publicist me “orë shpirti” e “dorë tëbekueme”, në shtegtimet e dijes nga shkolla e mesme nëKuçovë deri në Universitetin e Shkodrës, e mësues në Llugaj

e me detyra profesionale në kulturë e media në qytetine alpeve. I ka kapërcyer dy dekada jetë në Radio-

Televizionin Shqiptar, pothuaj gjysmen e jetës,ku duket se pasionet e tij të mëdha për gazetar-inë radiofonike e kanë gjetur vetëveten.

Jaho Margjeka nëpër biseda s’lenë pa për-mendur me mirënjohje ndihmen e atyre që e ndi-hmuan për të studiuar Gjuhë-Letërsi shqipe,endër ta Dritëro Agollin,..

Poeti, gazetari e prozatori Jaho Margjeka nëçdo hap e fjalë është vetëvetja, sikurse në ditëtme diell edhe në ato me ngrica; sikur flet në Ra-

dio Tirana edhe në kafe me miq ose me kundërsh-tarë të vargut ose hapit; sikur shkruan një poezi,

një tregim apo shkrim radiofonik, edhe kur flet në telefon celularapo kur ecë trupdrejtë e hapapeshë në dy rrugët e tij me blina: nëvendlindje, nga Molla e Kuqe në qytetin alpin të Bajram Currit dhetek puna në Tiranë, nga selia e RTSH tek banesa e vet në afri tëQytetit të Studentëve:

Nuk po gjejë qetësi miku im!Se shpirti im nuk qënka si i gjithkujt !Vehten s’e genjej se jam më i mirëse të tjerët, po të tjerët qënkan mëtë zgjuar, më hileqarë,...domethënë !Për këtë i penduar nuk jam miku im,Se jam pjellë e tim’ eti e s’kam nga t’ia mbajë. Dy prindërit e tij, Salihi baba engjëllor (që iku i nderuar nga kjo

jetë) e Bora nana hyjnore e tij, kanë për emër e mbiemër në gojën ekohës e në genet e brezave vetëm dy fjalë medalion: “njerëz të mirë”.

Këta, ndër gjashtë fëmijët, dy iu banë poetë: Jaho që erdhi nëTiranë e Ismeti, që punoi në televizione si Shijak TV e gazeta si“Emigranti Shqiptar” gjersa shkoi emigrant politik e ekonomik nëFrancë, në vendin ku emigronin me seli e pushtetet e tyre edheIsmail Qemali, edhe Ahmet Zogu.

Se mos vetëm djemtë e Salih Ramës të Margjekajve, nipat e RamBinakut të Mollës së Kuqe, shkruajnë poezi për kohnat e realitetet etyre nga Prehistoria deri tek Rendi i ri Botëror. Edhe Populli ka ngritkangë për Derën e Margjekajve, edhe për stërgjyshin e Jahos, përbrezin e shtatë të tij, për Ibish Osmanin:

Dirgjet Hamza per dugajPo i pervet do sheherjanèAs ma paté Ibish Osmané,..

Një profil i shkrimtarit të mirënjohur dhepublicistit me kontribute të vyera në media

Nënqielli poetik iJaho Margjekës

“Jaho është poet e prozator me profilin e tij të mirënjohur, interpretues i talentuar i fjalës artistike,publicist me kontribute të vyera në media (ndër)kombëtare e lokale dhe në RTSH, i dhanun prejkryeherit edhe pas sporteve nga noti në Valbonë e deri tek futbolli në “Livadhin e Turkut”, ku të

parët e tij ishin pjesmarrës të një epopeje luftarake nga ma historiket kundër otomanëve.”

nacional7/ E Diel,2 mars 2014 STUDIM

Rreth librit poetik “Sagë” të Kujtim M. Shalës

Saga kombëtare dhefamiljare, një

ndërlidhje nëpër kohë“Libri poetik Sagë i Kujtim M. Shalës, shfaq nëvete katër botëkuptime ndaj jetës reale, secili

prej tyre mbart një mision në vete për tashfaqur metaforikisht nëpër kohë”

Nga BEKRI S. MURSELAJ

Libri poetik Sagë i poetit dhe studiuesit Kujtim M. Shalaka një strukturë dhe poetikë të përbërë prej kapitujve qëia japin formën dhe kuptimin këtij libri ashtu si e parala-

jmëron titulli në fjalë. Ky libër poetik përbëhet prej kapitujve:Dega, Sagë, Zbulesa, Efemerja të cilët kapituj kanë një ndër-lidhje në vete duke krijuar një poetikë të qëndrueshme rrethsagës për kombin dhe familjen. Ky libër poetik nis me kapitul-lin Dega që simbolizon ndërlidhjen e vazhdueshme midis nje-riut dhe vendit. Në këtë kapitull jepen shenjat e atdheut qësimbolizon një sagë e cila ka një ndërlidhje së pari kombëtare,për të vazhduar më tutje me sagën familjare që dëshmohet segjithnjë saga kombëtare dhe ajo familjare kanë një ndërlidhjetë vazhdueshme nëpër kohë. Në dy poezitë Shqipnia dheShkodra të këtij kapitulli jepen shenjat e sagës kombëtare, qëpërshkruhet një përkushtim dhe dashuri e pafund për atdhe-un, këto dy poezi përshkrujanë dashurinë për atdheun qëpastaj kjo dashuri reflekton prej sagës kombëtare në atë famil-jare. Këtu emri Dega simbolizon një ndërlidhje të vazhdueshmetë raporteve të antarëve të familjes ku dashuria dhe kujtimipër njëri tjetrin nuk mbaron asnjë çast.Në kapitullin Sagë,gjenden një lloj i poezisë që është i lidhur ngushtë me poezinëe dashurisë dhe përkujtimit ndaj familjes. Këtu saga familjaremerr konotacione metaforike, ku poezia është e mbushur mefigurën e metaforës për familjen. Në këtë rast saga familjarenuk na shfaqet sikur në prozë por këtu kjo sagë tash shndër-rohet në metaforë, duke pasur parasysh dhe titujt e poeziveqë bart në vete ky kapitull.Këtu poezitë ndërtohen me njëpërkushtim dhe dashuri të pashmagshme për antarët e famil-jes ku në këtë rast dashuria dhe përkushtimi, ndaj tyre zenëvend mjaft të rëndësishëm në këtë kapitull, duke na dhënë njëlloj të poezisë përkushtuese për familjen.Te ky kapitull poez-itë shfaqin një dashuri të dyfishtë në vete për vendlindjendhe për familjen, që gjithnjë ky binom e fuqizon poezinë e këtijkapitulli dhe librit poetik në tërësi.Pra,në kapitullin Sagë poez-itë janë të emëruara me tituj të personalizuar ku përdorimi ifigurës së Gjyshit, Gjyshes, Babës etj, janë më shumë identi-fikim dhe lidhje e dashurisë ndaj vendlindjes dhe familjes,sepse brenda poezive shijohet malli dhe dashuria.Në kapitul-lin Zbulesa poezitë kanë një diskurs të mbushur me me lutjepër personat e dashur, që gjithnjë për ata persona këtu nashfaqet një përkujdesjeje e veçantë që e shfaq subjekti lirik nëkëtë rast, duke sublimuar mallin dhe dashurinë për ta.Kapitullii emëruar Zbulesa në fakt bëhet kapitull që zbulon dashurinëe subjektit, ndaj të tjerëve në atë mënyrë që kjo dashuri tanimerr përmasat e dashurisë univerzale, siç na paraqitet figura eZotit, ku këtu kjo figurë ka një semantikë (kuptim) të veçantë,sepse këtu diskursi herë na del diskurs për dashurinë, herëdiskurs lutjesh për persona të caktuar. Ky diskurs në këtëkapitull vazhdimisht përsëritet duke pasur gjithnjë parasyshdiskursin e lutjes për dashurinë.Ky diskurs në këtë kapitull epërçon dashurinë në një dashuri metafizike siç është figura eZotit, që njëherësh bëhet dhe pikë refence në kërkim të njëmbështetjeje, për të gjetur shpëtim.

Kurse në kapitullin Efemerja që njëherësh është dhe kapit-ulli i fundit në librin poetik Sagë të poetit dhe studiuesit KujtimM Shala, na shfaqet poezia e dashurisë, që me këtë rast në këtëkapitull kemi poezinë e dashurisë, duke plotësuar një katrorkushtimisht pra, dashurinë brenda librit poetik në fjalë.Këtuhapet bota e dashurisë së subjektit lirik si një dashuri e pastër,në relacion me personin tjetër. Libri poetik Sagë i Kujtim MShalës, shfaq në vete katër botëkuptime ndaj jetës reale që këtobotëkuptime, kanë secila nga një mision në vete për ta shfaqurnëpër kohë. Në kapitullin Dega, pretendohet të jepen shenjat etrojeve shqiptare që këtu simbolizojnë kombin shqiptar. Në ka-pitullin Sagë, që është dhe titulli i librit poetik zbulohet dashu-ria për vendlindjen dhe familjen që gjatë gjithë këtij kapitulli, kjodashuri shfaqet këtu. Kurse në kapitullin Zbulesa, na shfaqetdashuria për figurën metafizike (Zotin). Dhe në kapitullin Efe-merja, plotësohet dashuria ndaj femrës apo personit të veçantë,që gjithnjë kjo dashuri luan rolin e një bote të veçantë poetike.

Në vitin 1886, Ibish Osman Margjeka i Mollës së Kuqe vet ikatërt, sëbashku me djalin e tij Daut Ibishin dhe me kushëririn e vet,Rexhë Mehmet Margjeka i Rosujës, ky i fundit, me nanën e tij-bijëKosove, me armë brezit, ranë në tregun e Gjakovës. Këta e thyenurdhërin e Brahim Pashës për “mos me hy në shehrin e Gjakovës mearmë...”. Bimbashi (majori) me zabitët (ushtarët, rojet) e tij iu dolënpara në rrugë për me i çarmatos trimat e Margjekajve. Krisi pushka.Natë përleshje u vra bimbashi me të tjerë, po mbeti shehit edheRexhë Mehmet Margjeka, sepse e kishin ba betimin: ...Sja jap turkitarmët e babës / Pa ia djeg sarajet Pashës... /.

Ibish Osman Margjeka, Rexhë Mehmet Margjeka, Daut IbishMargjeka (pas vdekjes) janë shpallur “Nderi i Komunës”Bujan.

Në luftëra më armiqtë dhanë jetën trimnisht disa margjekas: IbishMetë Margjeka në 1912-tën e Shpalljes së Pavarësisë në Qafë të Morinëskundër otomanëve; Avdyl Syl Margjeka e Qerim Brahë Margjeka më1913 kur malazezët e pushtuan e dogjën Malësinë e Gjakovës, etj.

Margjekajt e Jahos nuk janë vetëm trima të pushkës, por edhe tëmendjes, me emna të dëgjuar në gjithato fusha të jetës, ku po i veçojata të arsimit, të letërsisë e të penës. “Mësuesi i Popullit” ZenunMargjeka, “Mësuesi i Merituar” Mehmet Margjeka (i vllai), mësuese veprimtar të rendit të parë: Idriz Margjeka, Astrit Margjeka. Nuk porri pa e përmend edhe mësuesen time të nderuar, nga të parat nëMalësinë e Gjakovës, Sofë Margjeka (bashkëshorte e ndërtimtaritAli Margjeka), që tashti është pensioniste rreth të 80-tave. Dikur, nëvitet 90, doli si zë i veçantë në shtypin letrar me poezitë e saj VjollcaMargjeka (Taipi) e, me sa di, është martuar në Shkup e jetojnë famil-iarisht në SHBA. Tashti edhe Ismet Margjeka nga Franca ka me naardhë sivjet me një vëllim poetik.

Jaho Margjeka, si stërgjyshi i tij, Ibish Osman Margjeka. Askush,astenjiherë e në asnjë kohë, nuk ka me mujt me ia hjek armën e tij,pendën si poet, si prozator, si gazetar. Krijuesit nuk kanë shumëshpenzime për vete: një stilolaps e një letër, po japin shumë përkohën e të tjerët me krijimet e tyre dhe marrin pak prej tyre.

4 .4 .4 .4 .4 .

Në agun e Demokracisë poeti Jaho Margjeka ia dërgon ShtëpisëBotuese “Naim Frashëri” në Tiranë vëllimin e parë poetik “Nesër dotë agojë”, prej së cilës në vitin 1990 i vjen përgjigjia: “Pasqyrim iftohtë i realitetit”. Kur e pata lexuar atë letër Jaho më tha ato fjalë qësi harroj asnjëherë: “Këta të Naim Frashërit sipas kësaj letre të çojnënë burg...” Po vet Koha e burgosur e me një kambë në varr pokërkonte Lirinë... Jaho nuk kishte astenjë poezi të vetme për lider-

shipin e partinë-shtet, për njeriun e ri të sistemit të huajtun ngastepat e Rusisë. Ekspertat e letërsisë politike të asaj kohe ia kishingjuejt në shenjë. Jahon, njeri i mirë në gene e fytyrë e i lindur e rritursi poet i vërtetë, realisht nuk e ngrohte koha e atëherit, ai,”dimri imadh”, si e simbolizon shkrimtari klasik universal, Ismail Kadare.

Poeti Jaho Margjeka, megjithëse i lindur kah fund marsi i pran-verës, prej vitesh pena e tij e ka një luftë të pambyllun me dimrinsaqë edhe tek poezia ma e fundit “Ky dimër” çka si thotë kësaj stinetë moti, politike e në shpirtin e ndokujt:

I ftohtë ky dimër, edhe pse pa borë.Muret e zemrës hèje akulli ngrirë.Minutat çalojnë, ditënata ska orë. Rrëknyer shpirti në numbëtirë.I pashpirtë ky dimër, edhe pse i butë.Pa cicërima e zogj nën çati......I pabesë ky dimër plak, i pabesë.Tutje pëlcet e kërcet një gosti.Gdhihet e ngryset njeriu i urtë,Ftohur e ngrohur me frymën e tijë. Edhe kryetitullin ballinës së librit me tregime margjekiane ia ka

vnue “Letra nga planeti i borës” (Tiranë, Morava, 2005, redaktorBesnik Mustafaj).

Jaho Margjeka, si qytetar dardan modern dhe në poezitë e tij mar-gjekiane bashkëkohore, ndjen dhimbje prej vakive kur dimri i egër, ipabesë, i pa shpirtë i cegmë deri në akullnim shumanësh “shpirtfisnikëte urtë”. Si poet i palctë e i kocktë, me inde e vena poetike, me detyrëmisionare prej vetëvetës e me fytyrë të pastër prej të vërtetës, prejmetropolit shqiptar, nga selia e RTSH, i dhemb një pemë në vendlindjene tij breg Valbonës, në Mollën e Kuqe. Ajo pemë është e vetme në arëne madhe e ngado ti sillesh asaj i sheh tana anët e horizontit: edhe Qafëne Morinës, edhe malin e Shkëlzenit, edhe Qafën e Luzhës e të Kolçit,edhe luginën Ndërlumna të rrjedhës së fundme të Valbonës për nëDrinin e Mesëm. Kit “pemë të poetit” e kam pa edhe në FB më 21 janar2014 me një thanie shenjtërie: “Dimër. Edhe kjo pemë ndjen ftohtë”. Kjoshenjtëri poetike e bante poetin Jaho Margjeka mos me ba hulme e hojepoetike për ata emra në kryevend të piramidës të shtetit që e varninpoetin Havzi Nela para popullit në qytetin e Kukësit më 10 gusht 1988vetëm për disidencën e poezive të tij. Njësoj edhe për të tjerët në kohëne sotme të demokracisë: kur paradoksalisht dy presidentë, në dy raste:më 7 maj 2003 dhe më 4 tetor 2007 dekoratën me emrin e Poetit Kombëtar,me Urdhërin “Naim Frashëri i Artë”, ua japin dy gjyqtarëve që kanëfirmos për ekzekutimin politik e barbar të poetit disident Havzi Nela.

5 .5 .5 .5 .5 .

Ky emri Jaho e ka kuptimin në shqip: Jeto. E vërtetë Jaho jeton nëpoezi e për poezinë. Duket sikur të dy kanë lindur për njëri-tjetrin. Gurratpoetike të Jahos në mbi 30 vite krijimtari e kanë krijue tashma lumin e vetnë detin e poezisë shqipe në shekuj. Është lumi poetik Margjeka, janëpoezitë e tij margjekiane., janë tregimet e tij margjekiane.

Disa herë ka fitue edhe çmime (ndër)kombëtare e lokale me poez-itë e tij, qyshse në vitet e rinisë studentore me çmim vjetor në revista“Nëntori” (1988). Në kit vargavijë stimujsh përveçon edhe Çmimi“Pjetër Budi” nga Forumi Shqiptar i Kulturës, Edukimit e Shkencës(2005).Është vlerësuar edhe Çmimin e parë “Konstandin Kristofori-dhi” në Festivalin Mbarëkombëtare “Ditët poetike të verës”- El-basan, 2006 dhe Çmimi i parë në Festivalin Mbarëkombëtar “Pran-vera poetike durrsake”- Maj, 2013. Gjithashtu ka marrë çmime e mirën-johje edhe në veprimtari të tjera.

Poezia e Jaho Margjekës është botuar gjithandej në hapësiratshqiptare në Ballkan por edhe më gjerë, edhe e përkthyer në anglishtnë SHBA apo në rumanisht nga revista “Hemus” në Bukuresht, etj.

Ky, Jaho ynë i sotëm, poeti i përjetshëm, ka ecë me vargun ehapin poetik si të gjithë poetët e piedestalit, prej atëherit kur nëshkollë të mesme në Kuçovë botonte të parat cikle me poezi në “Zërii Rinisë” (shkurt, 1981) apo në “Nëntori” (1988) kur ishte student igjuhë-letërsisë shqipe në Shkodër, apo mësues në Llugaj të Luguttë Malësisë së Gjakovës, e në të gjitha kohët, është në kërkim tëpranverës... Po, para së gjithash, sipas këndvështrimit tim, poetimargjekian lëshon kumtin e tij: “Na duhet të jemi gjallë lum miku!”

I dashuruar në vetvehte s’qesh kurrë miku im,Se pak kohë më lanë për të lakmuar vetvehten.Po ta shkruajNë rrasë të gurit këtë kumt’ miku im!Nëse andej të bie udha ti gjegjen po ma kthen!Se në ditën e amshuemenjësoj të dy do të jemi,E deri atëherë...Po na duhet të jemi gjallë lum’ miku! Jaho Margjeka, poeti i lindur në pranverë, me shpirtin poetik pran-

verë, kërkon edhe për të tjerët pranverë... prandaj siç duket edhevëllimit poetik dorëshkrimor ia ka vnue titullin: “Pak dëborë e diell”.Poeti, prozatori, gazetari i mediave të shkruara e i Radio Tirana, JahoMargjeka si e shenjojnë dhe titujt ballinë të veprave të tij: është kundërçdo “Lojë në pasqyrë” nga koha e njerëzit; nuk don të rrijë “Ëndrramidis” po të marrë krahë e lartësi; nuk don të presin gjatë e shpesh“Letra nga planeti i borës”, pasi po kërkon “Edhe pak qiell për dashu-ri”, pasi “duhet të jemi gjallë”. Gjallnik për kohën, për vete, për brezat.

8/ E Diel,2 mars 2014nacional DOSSIER

400 vjet histori urbanistike e Tiranës. Si u themelua kryeqyteti i sotshëmnga qyteti i lashtë me të njëjtin emer apo në një vend me pyje dhe kullota?

Fillimet e Tiranës, ngaproceset urbanogjene deri tekbërthamat e para urbanistike

Nga Dr. ORHAN SAKIQI

(vijon nga numri i kaluar)

Kryeqyteti 1920-1939Edhe ne kapitujt e me parshem Miho permend kushtet e favor-

shme qe kishte zgjedhja e Tiranes si kryeqytet. Jeta e vertetoi plote-sisht perparesite e medha qe pati kjo zgjidhje. Me caktimin provizornga Kongresi i Lushnjes te Tiranes si kryeqytet provizor, ajo e ndjentenevojen e ndertimeve te reja, njekohesisht dhe te studimeve urban-istike perkatese. Simbas planit rregullues te hartuar nga Ing. Frasherime 1923, u hap e u drejtua, rr. e Durresit me gjeresi prej 20m. e megjatesi prej nje kilometer, rr. 28 Nentori ne qender e tj. E rendesishmeeshte shperngulja e varrezave te shperndara ne pjese te ndryshmekryesisht prane xhamive, dhe grumbullimi i tyre ne nje vend. Ky ve-prim nuk ishte i lehte duke mare parasysh mentalitetin fetar te asajkohe. Rrol te dores pare ketu, krahas ministrit energjik te puneve tebrendeshme Ahmet Zogu ka luajtur myftiu i Tiranes Mytesim Kellicidelegat i Tiranes ne Kongresin e Lushnjes.

Rilevimet e para topografike jane hartuar nga ushtria austro-hun-gareze ne vitet 1916-1917 dhe me vone nga Instituti Gjeografik Ush-tarak i Firences. Studimi i planit rregullues i u besua Armando Brazinit njearkitekt i njohur per disa ndertime ne Itali e koloni jashte Italise. Kete tedhene Miho e merr nga Enciklopedia e Madhe Trekani e vitit 1937.Perveç veshtiresise te njohjes se forcave levizese te ekonomise per-para qendronte nje dileme e cila eshte e njejte per te gjithe planetrregulluese:Qyteti i vjeter duhej te lihej apo te ndertohej nje qytet i ri?Nderhyrja ne qytetin e vjeter do kishte veshtiresite e shpronesimevedhe me e rendesishme sa do te nderhyej nga ana urbanistike qyteti nukdo te modernizohej kurre. Ndertimi i nje qyteti te ri do te ishte i kush-tueshem dhe problematik me lidhjen me berthamen e vjeter.

Perfundimisht u zgjodh rruga e ndermjetme:Ne shfrytezimin eqytetit ekzitues dhe ne shtrirjen e tij ne zonat e lira periferike te aferta.Miho ma ka shpehur me vone se do te ishte me mire te ishte zhvilluarqyteti ne zone te re ne drejtim te Durresit. Tirana nuk ishte Varshavaqe u rindertua ne ate vend ku ishte, pas shkatrrimit te plote mbasluftes se dyte boterore. Nje nga arsyet se qendroi ishte per shkak teinfrastruktures shume vjecare dhe perfekte nentokesore te rrjetitkanalizimeve, ujesjellesit, eletrikut e telefonise.

Ne vitin 1927 u hartua nje plan tjeter rregullues qe ishte ne tevertete nje plan studimi i zones te qendres si edhe i rrugeve kryesoreduke ruajtur skemen e planit 1923. Ne plan ndermjet te tjerave ishteparaqitur edhe qendra e formuar ndermjet te tjerave edhe nga njeobjekt i madh i cili permblidhte te gjithe dikasteret ne nje ndertese tevetme. Kjo ide nuk u mitatua sepse privonte qendren nga disa ob-jekte te rendesishme. Pas ketij studimi qe nuk u realizua u hartua njei trete tashme nga po nga nje ark. italian Cheraldo Bosi. Ky studim lagjurme sepse hartoi sheshin Skenderbeg qe eshte sot.

Qendra e Tiranes filloi nga ndertimi aty nga viti 1929 nende vjetmbas Kongresit te Lushnjes qe tregon se studimi dhe projektimi dhendertimi me vone ka qene nje problem ekonomik e teknik i mpreftedhe i veshtire. Kishin kaluar 9 vjet dhe te gjitha dikasteret vazhdoninte qendronin ne ndertesa banimi. Kjo solli nevojen e nguteshme tefillimit te tyre. Urbanistika ka ligjet e veta thekson Miho, prandaj edhenderhyrjet e saj zhvillohen nga e pergjithshmja te e vecanta ose methjesht nisin nga plani rregullues i qytetit pastaj te qendra e tij, e prejkesaj dilet te objektet e vecanta te rendesishme te ndertimit. Kjokerkonte studime me te thelluara gje qe nuk u arrit. Ne te tilla konditafilloi ndertimi i godinave administrative te qendres te tilla sic jane sotme ndertime te uleta. Krijohej nje disproporcion ndermjet ndertimevete uleta dhe hapsires lineare te madhe keshtu qe u projektua thellimii lulishtes qendrore. Nje vend qendror ze ndertimi i arteries kryesorete qytetit ku pjesa veriore filloi bashke me sheshin ndersa pjesa jugorepak me vone ne vitet 1934-1935. Ajo niste nga pjesa kodrinore dheme nje pjertesi te vogel arrinte deri ne lane ku u ndertua edhe ura eprojektuar nga Ing. Gjadri. Pastaj rruga me nje pjerrtesi me te thek-suar e gjatesi prej 300m. futej ne qender. Ky bulevard prej 28m. kalimdhe 5m. trotuar ne te dy anet mbetet edhe sot aksi kryesor i Tiranes.

Nga studimi, dalin nje seri objektesh qe mbeten pa u realizuar sistadiumi nje aspirate e èpopullit sport dashes tiranas edhe pse ne nemaj te vitit 1931 u shpall projekt me konkurs u premtua se do mbaro-het mbas nje viti dhe me ceremoni u vu edhe guri i themelit. Per ironite fatit sot e kesaj dite Tirana ka mbetur me stadiumin e ndertuar ngaitalianet ne fillimet e viteve 40 dhe i vene ne shftytezim ne vitin 1946me rastin e Ballkaniades te footbollit. Nuk u mbajten edhe premtimetper ndertimin e monumentit te Skenderbeut dhe disa objekte te tjera.

Me caktimin perfundimtar te Tiranes kryeqytet ne vitin 1925 ajofilloi te rritet me shpejtesi me emigrime banoresh nga krahina tendryshme te vendit te cilet kishin nevoje per banim. Keshtu u ngritenqirate duke arritur deri ne gjysmen e rroges te nje nenepunesi. Per tenxitur nismen private nga mesi i viteve 20 u morren disa masa favor-izuese si kalimi pa dogane i materialeve te ndertimit qe vinin ngaimporti mase e cila zgjati tete vjet. Krahas ndertimeve ne rruget krye-sore por edhe ne thellesi, per ndertim banesash u caktua nje zone epabanuar ne krah te lanes ne realizimin e lagjes te nenpunesve sepseata qe moren parcela ndertimi ishin nenpunes te larte ose te mesem teshtetit. Ky territor u nda ne rreth 300-400 ngastra me nga 800-1000m2

per ndertesa vetiake. Nga viti 1932-1938 u ndertuan rreth 200 shtepi.Kjo zone u quajt Tirana e re. Ne ato vite projektues te diplomuar neperendim ishin Kristo Sotiri, Luarasi, Lufi, Butka qe projektuan me pro-fesionalizem dhe elegance. Projektet ishin mjaft te mira ato kalonin nganeoklasicizmi deri ne shfaqjet e modernizmit te ndertimeve bashkeko-hore kudo ne Evrope ku u dallua me shume arkButka. Nuk perjashto-hen edhe projektues te huaj si italiane austriake etj. Per arkitektin e parete diplomuar ne Itali Kristo Sotiri, Koco ka shkruar dhe nje liber mjaftinteresant ku pershkruan jeten dhe punimet e tij ne Shqiperi dhe jashte.

Studimi ishte zgjedhur drejt vazhdon Miho. Ideja e nje qytetikopesht pajtohej me traditen e gjelberimit vetiak te qytetit. Te vet-met defekte qe mund ti ngarkohen zgjidhjes jane dendesia e ulet dhemungesa e objekteve ekonomiko-tregtare arsimore e tj. si edhe njefare largesie relative prej qytetit te vjeter qe e benin lagjen te menjan-uar dhe te zbrazet por te qete dhe te paster. Per arsye te ndyshme tegjitha vilat e parashikuara nuk u ndertuan. Me kete zone ndertimizuri vend ajo qe thame me pare, qe u ruajt Tirana e vjeter, duke uhapur ne zonat pak me te largeta.

Sot vetem nje pjese e vogel e vilave eshte ruajtur edhe ato dukeu kthyer ne kafene ose zyra. Pasardhesit e pronareve, te cilat ju kthy-en vilat mbas vitit 1992 me gjithe shtesat qe ishin bere, preferuan tiprishin dhe te ndertojne banesa te larta. Ky ishte nje gabim i pa korig-jueshem. Perfytyroni si do te ishte sot zona e bllokut edhe me gjereme godina te ulta me gjelberim nje pjese e qytetit kopsht. Si ne tegjithe Tiranen edhe ketu pati perparesi grykesia per siperfaqe nderti-mi ne dem te mjedisit si edhe mungesa e ligjeve.

Mbas periudhes otomane, kjo qe nje kohe e vrulleshme nder-timore ku vilat dy tre kateshe i dhane Tiranes pamjen e nje qytetibashkekohor. Disa nga keto vila i kane qendruar kohes deri ne ditete sotme dhe jane pasuri me vlere arkitektonike e qytetit. Kesaj pe-riudhe i perkasin edhe shume ndertime sociale si kino Nacional, Spi-tali i Pergjithshem, ndertesa e parlamentit etj. Ne librin e Myderizitbotuar per 25 vjetorin e pamvaresise ka mjaft ndertime te tilla.

Miho trajton edhe infrastrukturen e qytetit. Kurioze eshte se derine vitin1922 ekzistonte dekovili i ndertuar nga austriaket. Me gjeresi0, 65m ai nisej nga Shkodra dhe arrinte deri ne Lushnje. Ne hyrje teVores nje dege e saj kthehej ne Tirane. Ne nje fshat kur rilevoja sitopograf ne vitet 60, kam hasur disa shina pa ditur ate kohe persekane sherbyer. Ne vitet 20-30 u hapen pothuajse shumica e rrugevete cilat pastaj u asfaltuan ne vitin 1937. Shumica e rrugicave te qytetitishin me kalldrem me gure lumi qe me kalimin e kohes u asfaltuan.Ne ndermarjen ku punoja kishim nje grup mjeshtrash qe mereshinme shtimin e me gure lumi. Asfaltimi i pergjithshem ishte gabim seper rrugicat karaktesitike do ishte mire te ruhesh kalldremi. Krahasrregullimit te rrugeve me 1930 u ndertua ura ne rrugen e Elbasanitmbi Lane dhe nje ure tjeter me 1935 qe lidhte Tiranen e re.

Uji ka qene problem i vazhdueshem. Furnizimi behej me puseper cdo shtepi. Vone ne vitin 1939 u ndertua ujesjellesi i pare dukemarre uje nga Brari. Per kanalizimet u punua dicka me mire. Rrugete reja u bene se bashku me kanalizimet e ujrave te zeza qe per per-masat e tyre i kane rezistuar deri sot prurjeve megjithes ne kohen endertimit te tyre sic e thame nuk kishte uje te rrjedhshem. Deri ne vitin1937 Tirana kishte afersisht 11km. kanalizime. I perkryer ka qenekanalizimi i rr. Dibres me beton dhe me nje hark siper qe ka rezistuarderi sot. Shume lagje sidomos ato jugore kanalizimet derdheshin ne

Lane nepermjet perrejve te hapur te cilat jane futur ne rrjetin e kan-alizimeve vone nga fillimi i viteve 80.

Miho ne liber trajton edhe sistemin ligjor. Deri ne vitin1929 ishtene fuqi sistemi ligjor otoman. Ne vitin 1923 kishte dale nje lajmerimku ndaloheshin ndertimet perdhesese dhe ndertimet mbas asaj dateduhet te ishin dy kat e lart. Organi i kontrollit tekniko-ligjor ishte vetebashkia me zyren-teknike. Kjo zyre per anen teknike varej nga Min-istra e Puneve Botore. Zyra kishte per qellim disiplinimin e nderti-meve ne pajtueshmeri me planin rregullues. Zyra leshonte lejen tekni-ke te ndertimit. U dhane lejet per ndertimet dy tre kateshe ne rrugenMbreterore, sot rr. e Barikatave rr. e Durresit rr. e Kavajes e tj. Autoripermend se plani rregullues mbeti nje perpjekje teknike. Kishte shumeshkelje urbanistike si cvendosje rrugesh, si edhe shtese katesh nder-rim fasadash etj. Sidoqofte kam mendimin se ato shkelje kane qeneme te vogla se ato qe behen keto 20 vjetet e fundi.

VITET 1939-1944Autoritetet italiane vendosen qe te rihartohej plani rregullues i

qytetit, megjithese ky plan ishte hartuar pjeserisht po prej tyre. Kjo ndo-dhi sepse plani i me parshem nuk kishte pasur studime te thella urban-istike, sipas tyre, por vetem nje skeme direktive rrugore e nje studim perprojektimin e sheshit “Skenderbeg” dhe objekteve per rreth.

Studimi u krye ne rruge shteterore nga zyra qendrore e arkitek-tures dhe urbanistikes pa u konsultuar me autoritet lokale qe ne faktduhet te jepnin detyren e projektimit. Edhe ketu si me pare u bene dyzgjidhje. Zgjidhja e pare e linte qytetin e vjeter dhe zhvillohesh rrotulltij ne periferi. Zgjidhja e dyte qyteti i ardhem do vendosej kryesisht neshtratin e qytetit ekzistues por edhe me shtesa lagjesh ne jug te Ti-ranes. Per shume arsye por kryesisht ekonomike u zgjodh zgjidhja edyte e cila u paraqit ne dhjetor te vitit 1939 dhe u miratua ne mars1940. Mbas verejtjeve projekti u perfundua ne janar 1943. Ky planpati si objektiv skajor:nje popullsi prej 100 mije banore mbi nje siper-faqe territori prej 820 ha. me nje perspektive jo te larget per tu kthyerme popullsi 130 mije banore dhe 1100ha. duke i lene nje siperfaqeshtese prej 660ha. ne drejtim te lumit te Tiranes.

Plani parashikonte nje lagje “aristrokatike”qe do te shtrihej ne kodrate rr. Elbasanit me vila lluksoze me parcela te medha te gjelberuara.. Epare me syrin e sotem ku rrethinat e Tiranes jane zene me ndertime meapo pa leje plani italian do te ishte me i miri. Idene e perspektives 60vjecare autori nuk e quan te drejte kur normalisht planet rregulluessherbejne per nje periudhe 20-25 vjecare. Paralelisht me planin rregul-lues te qytetit ne fillim te janarit 1940 u krye studimi urbanistik pjesor ibulevardit te ri, sot Deshmoret e Kombit. Arsyeja ishte se pushtuesi,simbas autorit, kishte nevoje per mjedise per strukturat e tij. Sic del ngadokumentacioni teknik ne te dy anet e rruges do te ndertoheshin 30objekte zyrtare. Vetem nje ndertese hotel Dajti, ndertuar ne rruge pri-vate, ishte caktuar per sherbim social. Objeket ishi ne shumice dy katesheme shtrirje gjatesore sipas rruges.

Per nga gjithe numuri i parashikuar i objekteve u ndertuan vetemgjashte. Pikerisht ato gjashte godina perbejne sot pjesen me imponuesee me te goditur te Tiranes. Universiteti i arteve, ai i Tiranes, Rektoratikollonat e lidhjes sheshi Nene Tereza stadiumi dhe kryeministria janezgjidhje e perkryer urbanistike dhe arkitektonike. Italianet ketu nder-tuan me arkitekturen koloniale ashtu si kishin ndertuar ne kolonite epara pushtuara. Arkitektura ishte imponuese ashtu sic ishte fashizmi

por autoret ishin profesioniste te vertete dhe i kane shpetuar diktimit.Sheshi Nene Tereza eshte i kompozuar me se miri. Nga cdo kend vesh-trimi duket proporcionaliteti. Qe nga sheshi qendror dominon ndertesae Universitetit ne harmoni me gjithe ndertesat rrotull.

Kesaj periudhe i perkasin edhe disa komplekse banimi qe i sher-benin kryesisht nenpunesve italiane si :Pallatet e lanes, aviacionit emoskatit qe ishin zgjidhje te perkryera per kohen. Kater pallatet e lanesndodhur ne rr. Gjergj Fishta ishin tre kat me nje theksim per kat te katerte terace te shfrytezueshme e me bodrume, qe edhe sot nuk mbajneuje, me dy ballkone qe pershkronin gjithe apartamentet. Fasada ishtee paster me korniza mermeri te bardha. Bie ne sy porta kryesore prejdruri te punuar. Largesia ndermjet ndertesave ishte lulishte. Ndertesate aviacionit, ndodhur prane ures ne rr. Sami Frasheri ishin dy kate ane-sore me nje theksim trekatesh ne mes. Pjesa e mesit eshte veshur mepllaka tullash te kuqe. Kornizat e dyerve dhe dritareve jane me mermerte bardhe. Catija me tjegulla te kuqe eshte pjese e fasades. Sot kur tekalosh prane ketyre ndertimeve model, duhet qe te kthesh koken.Eshte e pa konceptueshme nga ana teknike por edhe nga ajo njerzorese cfare deformimi te pa riparueshem qe i eshte bere.

Per zbatimin e punimeve krahas ndermarjeve te medha ushtarakeu angazhuan edhe nen kontraktore me sipermares me te vegjel ku kishteedhe shqiptare. Zyrat teknike prane bashkive qendronin si me pare porkishin te drejte te leshonin leje mbasi te merte miratimin e komisionitqendror te ndertimit prane kryeministrise. Materialet e ndertimit vininkryesisht nga jashte. Kjo ishte e kuptueshme se vendi nuk kishte materialecilesore. Miho shkruan se erdhen specialiste te huaj dhe mbeten pa puneata te vendit. Kam punuar me disa mjeshtra ndertimi qe kishin punuar meitalianet. Ata me kane pohuar se kishin mesuar shume nga ata.

PerfundimeMiho thote ne mbyllje se kemi bere nje sherbim te vogel ne

skicimin arkitektonik te nje pjese te rruges urbanistike te kryeqytetittone deri ne vitin 1944. Po ashtu ai thote se si libri i pare mund te ketemangesite e tij qe jane te natyreshme per kohen dhe mundesite e tij.Libri i doc. ark. Koco Miho ka disa per mendimin tim mjaft merita:

E para: Hartimi teknik i ideogrames teknikete rrugeve, nga kukryqezimi i tyre formuan qendren e saj kohe dhe me vone te ard-heshme, po ashtu edhe skema e sistemit hidrografik, skema rajoni-zimit inxh-gjeollogjik, ideograma klimatike, trendafili i erave. Ketoideograma jane te plota the te thelluara teknikisht.

E dyta: Nende skemat e dinamikes te zhvillimit te qytetit dukeu nisur nga xhamite si e vjeter. e fires, e zajmit, e etemit, stermasit,karapicit. berxollit mujos recit etj. te gjitha keto te skicuara qarte japinte kuptosh rrugen e zhvillimit te qytetit.

E treta: Ai beri nje ndarje te goditur per periudhat e ndertimiturbanistiko-arkitektonik te Tiranes. Ajo otomane qe nga themelimideri me 1920, ajo nga viti 1929-1937 dhe 1939-1944, duke venesipas tij arritjet dhe gabimet. Dihet se urbanistika dhe arkitekturajane te lidhura me sistemin politik dhe ekonomik. Nje sistem i pra-pambetur nuk mund te zhvilloje perparim. Atje ku nuk ekziston njesistem i drejte i jetes, qe te perputhetme zhvillimin e tij per ta bere atemete mire nuk besoj se ka shprese per arkitekture te mire thote imadhi arkitektF. Ll. Wright.

Keshtu periudha mbas caktimit te Tiranes kryeqytet ka qene megjithe te metat me e vrulleshme ku filluan te duken elementet e parete kapitalizmit. Per sa i perket viteve 1939-1944 mund te themi seTirana pati zhvillim cilesor. Plani rregullues perfundoi ne vitin 1943keshtu qe nuk pati kohe te zbatohej i plote. Duke lene menjeanepolitiken te cilen Koco per arsye qe dihen nuk mund ti shmangej, sikudo ku europianet kane nderhyre kane sjelle kulturen e tyre me tezhvilluar, keshtu ka ndodhur edhe me pushtimin italian.

E katerta :libri sherben sic ka sherbyer ne fakt per studiues poredhe per studente qe duan te thellohen ne historine e uranistikes dhearkitektures te Tiranes

E pesta: Ark. Koco Miho ka lene nje liber me vlera per Tiranensepse ai ishte shkencetar e studiues:Ai ishte ne fakt urbanist i mire-fillte, dhe si i tille njihte konstuksionin e ndertimit perfshire rruget urat,gjeollogjine, artin, ndertimet bashkohore e tj. por ai kishte dhe imagji-naten e artistit sepse ndertimi eshte art per menyren e kompozimit eparashikimit por edhe shkence per rreptesine e verifikimit. Ne 400vjetorin e themelimit te Tiranes libri i doc. arkt. Koco Mihos i botuarme 1987 duhet te ribotohet.

nacional9/ E Diel,2 mars 2014 PROZË

Qielli i mbuluar nga retë ndehej si në një agoni të rëndë.Vranësira e zezë e kishte zaptuar tërësisht dhe dita ishtekredhur në një muzg të zymtë. Megjithëse ishte pranverë,

dukej sikur të ishte palca e dimrit. Heshtja e thellë mbizotëronte në tëgjithë natyrën. Dy emigrantët bashkëshortë, së bashku me tre fëmijëtpo ktheheshin përfundimisht në vendlindje e tyre në Shqipëri të detyru-ar nga kriza greke. Gruaja mundohej të qetësonte vajzën e vogëlkatërvjeçare. Ndërsa dy djemtë, njëri shtatë dhe tjetri nëntëvjeçar, flininkruspull me njëri-tjetrin në sediljen e pasme të makinës. Shqetësimi itrishtuar endej në sytë e bashkëshortëve. Nuk ishte aq për stuhinë, qëpo i zinte në mes të rrugës, se sa për merakun, se si do të përballoninjetën, të cilën duhej ta nisnin sërish nga e para. Të dy djemtë duhej tëfillonin shkollën në gjuhën shqipe edhe një herë nga klasa e parë. Kishinmenduar të merrnin një dyqan me qira. Por si do t’u ecte puna vallë?...Kjo pyetje i mundonte të dy njëkohësisht dhe mendimet e tyre ishin siretë që vargëzoheshin lyer me ngjyrën e errësirës..

- Këto re si turbullira e kafes, nga na u qepën pas sot!...- u dëg-jua zëri i Fatmirit.

- Koha bën punën e saj, o burrë, - i tha Mina.- Po ku e gjeti pikërisht në këtë ditën e sotme! - përsëriti ai.Vajza e vogël nisi të grindej dhe e ëma po mundohej ta qetëson-

te. Ah, sikur dielli altruist t’i shpërndante këto re dhe tu urontemirëseardhjen. Po edhe dielli, siç dukej ishte fshehur për shumë kohënga retë. Mina qetësoi vajzën dhe u mbështet te sedilja. Për njëmoment mbylli sytë e lodhur dhe e kaploi gjumi…Një melodi si tingujfunebër, dukej sikur i vinte nga thellësia e shpirtit dhe zhurmonte nëtë gjithë qenien e saj. E ndjeu veten si e veshur me një këmishë tëbardhë, të gjatë deri në fund të këmbëve, duke ecur në një rrugë, kukëmbët i zhyteshin herë pas here në baltë. Nga pas e ndiqnin zogj tëdobët, me lëkura të holla sa u mbulonin skeletin, dhe e gjithë natyrapërreth dukej gri. Pemët gjysmë të rëna, dukeshin sikur dimri do ihante me gjithë eshtrat e mbetura të natyrës. I ftohtit e bënte tëdridhej. Papritur në rrënjën e një peme të djegur, pa një plakë meflokë të thinjur, që mbante në dorë një gotë qumësht. Ajo i tha: “Pijebijë, të kesh fuqi për të vazhduar udhën, ke udhë të vështirë për tëbërë!” Kur Mina zgjati dorën, gota ra dhe u thye nga një gur me majëtë mprehtë dhe qumështi i derdhur u nxi nga balta. U zgjua befas etrembur nga dremitja. Zhurmën e krismës së qelqit e kishte akomanë timpanin e veshi. Lëvizi të shpihej dhe rregulloi pozicionin e vajzës.

Sakaq ia behu stuhia. Shiu zuri të binte me forcë, sikur donte tahidhte makinën që ecte përpara si ndonjë kleçkë. Një vetëtimë dogjiajrin dhe frika ndaj saj formoi një fotofobi në sytë dhe zemrat e tyre.Vetëtima mizore, me zhurmën e frikshme, dukej sikur donte t’i kthenteandej nga erdhën, për të mos vazhduar më tej... apo ndoshta zemra ekësaj stuhie, ndonëse e frikshme, mund të fshihte një mesazh, njëdhembshuri nëpërmjet të folurës me britma bubullime? Të pestë ishintë shqetësuar derisa të mbërrinin në shtëpi. Ndoshta fatet janë të shk-ruara në qiell, dhe po ashtu qielli dërgonte sinjalet në format e veta.

Në mbrëmje ata arritën në qytetin e tyre. Kishin marrë më parë njështëpi me qira, dhe këtej e tutje, ajo do t’i strehonte brenda jetët e tyre.

Ditët në vazhdim vijuan me marrjen me qira të një dyqani dhenisën për të sistemuar aty raftet e duke vendosur ushqimet. Minaishte mësuar në Greqi me një jetë të lodhshme plot sakrifica, dukepunuar orë pa orë në pastrimin e shtëpive të ndryshme. Këtu ajo dote merrej me shitjen, kurse Fatmiri do të bënte gjithmonë më furni-zimin me artikuj të ndryshëm. Dalëngadalë puna filloi të ecte. Pra,jeta me nismën e tyre private, po merrte drejtimin e saj.

Kaluan dy vjet. Fatmiri dhe Mina blenë truall për të ndërtuar njështëpi. Shumën për ndërtim menduan ta merrnin kredi në bankë, pormë parë duhej leja e ndërtimit, që kredia të ishte e volitshme, me pakrrethana lehtësuese. Pikërisht këtu filluan ecejaket e ditës për fatmirin.Qëndrimi i ftohtë i zyrtares me pretekstin se “janë bllokuar lejet” ishtenjësoj sikur t’i binte mbi kokë pesha e gjithë njerëzve të qytetit. E ç’kërkonteai, në fund të fundit, vetëm të bënte një shtëpi në mënyrë ligjore. Njëditë takoi rastësisht, Enon, shokun e viteve të rinisë. Pasi i tregoi hallin,mori prej tij premtimin se do ta ndihmonte. Ditën tjetër ata shkuan sëbashku në bashki. Eno diçka i tha zyrtares së ftohtë dhe u ngjitën nëkatin e dytë, pikërisht te drejtuesja kryesore. Atë e quanin zonja Deni,një grua e vjetër, e shëndoshë, me sy tinëzarë, të ethshëm për të hedhurgrepin e peshkimit. Kuptohej se e gjithë qenia e saj ishte shdërruar në njëspecie, që priste baticën e ardhjes së peshqve, për t’i sjellë të ardhura përnjë jetë luksoze në vitet e mbetura të jetës. Në pallton e shtrenjtë që kishveshur, rrotullohej një shall i bërë nga bisht dhelpre. “Ah kjo dhelpërdeti!”- mendoi papritur Fatmiri.

- Përshëndetje, Deni! - i tha Eno.- Si je Eno? - u dëgjua ajo duke rrotulluar sytë mbi Fatmirin.- Unë mirë, Fatmiri është shoku im,- e prezantoi Eno -Të lutem

ndihmoje, pa dyshim që do ta kesh kafen tënde...- Përshëndetje, zonja Deni, - i tha Fatmiri,- nëse mund të më

ndihmoni do t’u jem mirënjohës...- Do të ndihmoj patjetër, si për Enon... Por s’varet vetëm nga

unë. Janë edhe njerëz të padukshëm mbas meje...- Si bëhet, të më dali leja e ndërtimit? -pyeti Fatmiri me padurim.- Si fillim nevojiten treqind mijë lekë të reja, pastaj do të them

edhe për nevojat në vazhdim... Unë nuk marr asgjë. Dua vetëm, qëpër ndërtimin e shtëpisë, të marrësh firmën e burrit tim. Pas mbarimittë shtëpisë, do kesh edhe hipotekën në dorë.

SHTËPIA EËNDRRAVE

Tregim nga VJOLLCA TIKU PASKU

Fatmiri përtypi pështymën e mbledhur në fyt dhe tha:- Mirë, paratë do i keni në mëngjes... - i doli nga buza me gjysmë

zëri dhe ata dolën bashkë me shokun.- Po nuk e vajose rrotën e fatit me vaj, ajo nuk ecën këtu në

Shqipëri...- i tha Eno.- Faleminderit, Eno, - do shihemi... ia ktheu Fatmiri pa e zgjatur.Fatmiri vazhdoi rrugën për të bërë furnizimin e dyqanit. Ato tre-

qind mijë lekë të reja ishin të vetmet që u kishin mbetur nga kursimete viteve të punës në emigracion... Por çdo bëhej vallë më tutje, si dotë lëkundej lavjerrësi i fatit?... Ai mendoi se njeriu lodhet dhe plaketmë shpejt nga të menduarit, se sa nga ritmet biologjike. Duhej tëgjente para të tjera borxh, për të vazhduar më tej. “Niset njeriu tëndërtojë një shtëpi ligjore, tu lërë një çati fëmijëve të tij, por kjo osebëhej e pamundur, ose duhej të hidhte vallen, sipas dirigjimit të hijenavenëpër zyra. që ushqeheshin vetëm me para... Këmbët i hiqte zvarrëduke vështruar përtokë dhe ndonëse pranvera sapo kishte hyrë, Fat-mirit i dukeshin sikur edhe pemët rrinin të përkulura me kurriz, dukepeshuar se “a duhej të çelnin”. Sikur lulet e pemëve të ishin perla dhekrahët e zogjve, copëza drite ylberi, të gjithë do të përpiqeshin t’i rrëm-benin. Sa e varfër do të ishte kjo botë e zhveshur tërësisht. Ato para qëi kishin mbledhur me rruazat e djersës së tyre, nga mundi dhe sakri-fica e përditshme, tani ishin një dorë ryshfeti për lejen e ndërtimit.

Bisedoi me të shoqen dhe të dy ranë dakord që t’ia jepnin lekëtzonjës Deni të nesërmen. Njëkohësisht do të bisedonin me motrëndhe vëllanë e Minës, nëse kishte mundësi ti ndihmonte me paraborxh. Motra dhe vëllai i Minës u treguan të gatshëm me ato mundësitë pakta që kishin ta ndihmonin Minën e tyre. Fatmiri dhe Mina ekishin ëndërruar gjithë jetën një shtëpi të tillë dhe e kishin përfytyruarmes tyre deri në detajet më të imta....Si në një pasqyrë ku shikonimazhin tënd, ballin, hundët,buzët, po ashtu ata shikonin, një formëtë thjeshtë, dyert e bardha, verandën, kopshtin përpara me llojet mëbukura të luleve, trëndafilat në vazot e mëdha qeramike, por mbi tëgjitha përfytyronin një shtëpi që do ta gëzonin pasardhësit e tyre…Por, ah, sa e vështirë ishte deri në realizim. Në shtetin fqinjë, ku kishinjetuar vite me radhë, zyrtarët i përmbaheshin rigorozisht ligjit. Këtunë zemrën e vendlindjes, arteriet kryesore ishin të pushtuara ngakorrupsioni. Ky korrupsion kishte fytyra, emra, dhe ligji interpretohejnë varësi të letrës së çmuar që mbante emrin “para”…Brenda mureve

të zyrës shtetërore, të gjithë sa vinin, të tallazitur nga jeta, pranoninkushtet, që djersa e tyre mos të shembej të nesërmen.

Tre muaj pas dhënies së bakshisheve pa fund, më në fund atamorën lejen e ndërtimit. Tani do të ishin të plotësuar me dokumenta,për t’iu drejtuar bankës, e cila pas firmosjes së letrave, aprovoi mar-rjen e kredisë. Pas tre muajve të tjerë, me kërkesa pa fund, shumae përcaktuar nga bashkëshortët, kaloi në firmën e burrit të zonjësDeni, pra, të zotit Hilmi Hoxha. Një stërhell i gjatë, i thatë, me sy tëvegjël, me lëvizje të ngadalta si gjarpri kur zvarritet. Ndonjëherëmendimi që krijon për tjetrin në vështrimin e parë, të mbetet deri nëfund, sepse imazhi i krijuar është rezultat i refleksit që krijon energjiae tij. Megjithëse ai bënte një jetë materialisht të mirë, shpirti i dukejsi i prejardhur nga një jovertebror. Këtë përshtypje kishte Fatmiri kure takoi për herë të parë zotin Hilmi....Ai ndjeu sikur të kishte pranë njëgjarpër-njeri që mundohej të tregohej i njerëzishëm. Sado Hilmiurrekej të buzëqeshte, ai përsëri ngërdheshej dhe bëhej më i shëmtu-ar me mollëzat që i rrudhoseshin në gropat e fytyrës. Koka e tij tullace,dukej si e një dordoleci që kishin harruar ti vinin paruke.

Hilmiu e siguroi që punimet do i fillonin të nesërmen, sipas projektitqë kishin bërë. Fatmirit i erdhi një valë e ngrohtë në zemër. Më në fundëndrra do bëhej realitet i prekshëm. Ethet e emocioneve e kishin push-tuar të gjithin. Ditët derdimene tani duhej të kalonin shpejt... Kjo ëndërri kishte zaptuar trurin. Flinte dhe zgjohej me të vetmen figurë shtëpie tëvizatuar në tru. Kush ka jetuar me qira, e di që imazhi i ëndrrës ështëpikërisht një shtëpi. Shkonte çdo ditë për të parë punimet, çdo tullë qëvihej, çdo brez muri dhe shtëpia dalëngadalë po merrte formë.

Por një ditë, kur shtëpia ende s’kishte mbaruar, Hilmiu e mori nëtelefon Fatmirin të takoheshin tek shtëpia e re. Të nesërmen nëmëngjes pasi u përshëndetën Hilmiu i tha:

- Siç e shikon, ka dalë shumë e bukur, tamam sipas projektit.Deri këtu erdhëm me shumën e bankës. Janë akoma dyert, dritaret,punët hidraulike, elektriket dhe pllakat për të bërë... Këtu ke fletët ellogarive, sa janë derdhur bashkë me koston e tyre...

Fatmiri nuk mund t’u besonte veshëve. Ato fjalë të thëna aqthjeshtë, patën fuqi të tronditnin keqas ëndrrën e tij.

- Si është e mundur? - shfryu Fatmiri... -Unë nuk e mora të gjithëshumën prej 30 milionë lekë të vjetra. Afërsisht dy milionë i mbajtibanka për shpenzimet e saj. Tani u dashkan edhe rreth tetë milionë

lekë të vjetra të mbarojë!... - Ndërkohë ai mendoi me habi të paza-konshme, si ishte e mundur, që disa njerëz me atë ftohtësinë e tyretë akullt, ta kalbin botën e ta bëjnë jetën për të hedhur në kosh . A nuke dinte ky njeri se kjo shtëpi ishte jeta e tij. Dhe iu kthye tjetrit përsëri:

- Unë nuk besoj kurrsesi, që 28 milionë lekë mos të dalin për njështëpi 100 metra katror...

- Ke preventivin dhe fletët e llogarive në dorë... - ia ktheu Hilmiukrejt indiferent.

Fatmirit i hipi gjaku në kokë dhe ndjeu nevojën t’i shkrehej atij sipistoletë, por e përmbajti veten.

- Edhe unë, në ndërtim kam punuar, nuk erdha nga pylli... - i thame zemërim dhe shikoi sërish letrën e llogarive... –Hë, një rrjetë telinjëqindmijë lekë të vjetra, u bë një milion... Edhe materialet, i paskevënë dyfish, hekurin nga 6,1 ka vajtur me 7,5. E kështu ndoshta nukdo të dalin as tridhjetë milion të tjera.. Unë do të marr një inxhinierndërtimi t’i bëjë saktë llogaritë, dhe atëherë do flasim ndryshe...

Stërhelli i gjatë u zbeh dhe i tha me nxitim:- Unë jam inxhinier ndërtimi dhe kjo shtëpi kaq ka kushtuar, por

nuk përjashtohen gabimet, t’i po më akuzon? - u shkreh ai dhe i dolipërpara ta ndalonte të ikte.

- Ti e di që jam zhytur i tëri në kredi e borxhe, - i tha Fatmiri memllef të rëndë.

- Veç atij gabimi të zeros, të gjitha janë në rregull. -ngulmoi nëfjalët e tij Hilmiu.

- Do flas me bankën, të kalojë edhe dymilionshin që ështëmbajtur, por llogaria e thjeshtë është se për një shtëpi të ndërtuar mefirmë po shkon 300 mijë për metër katror zotëri...

- Mos do t’i vë unë paratë nga xhepi im?! - i tha Hilmiu i nxehur- Unë kam ardhur përditë në ketë shtëpi, kam shënuar dhe

numëruar çdo material, llogarinë do e bëj me një inxhinier ndërtimi,më hap rrugën! - i shfryu Fatmiri dhe e shtyu fort me dorë.

Oborri i shtëpisë me copa tullash dhe dërrasa me gozhdë tëhedhura pa kujdes, bëri që Hilmiu të pengohet në një dërrasë, dhe tëbjerë mbrapsht duke e përplasur kokën në një tullë të thyer.

Fatmiri i tronditur, rendi në çast dhe shkundi, por ai nukpërgjigjej...

- O Zot më ndihmo…Hilmi, përgjigju! - bërtiste duke u dridhur.Pastaj me mundim e vuri trupin e tij në makinë dhe rendi drejtë spitalit.

Aty iu përgjigj disa pyetjeve të mjekut, dhe pastaj ai e pyeti gjithëankth:

-Doktor ka vdekur?...-Jo u përgjigj mjeku, - është në koma, por nuk dimë nëse do

zgjohet apo jo...Oh tmerr i vërtetë. Kurrë nuk kishte menduar, se qoftë edhe një

aksident pa dashje nga dora e tij, mund t’i merrte jetën tjetrit... Si erdhiky çast memec, kjo ditë e nëmur,që tronditi shpirtin e tij. I dëshpëruarthellësisht, për herë të parë në jetë mendoi: “A ia vlen të jetosh, iprivuar nga ëndrra, nga familja, nga liria e varfër”. Kurrë nuk i shkontemendja se mund të vriste një njeri... Dhimbja e tij u rrit si një gjembaç,që me degët shpuese theu dritat më të bukura të ëndrrës së tij. Dhetani i zhytur në errësirë priste vendimin “çdo të ndodhte?”

Brenda disa orësh Fatmiri ishte shndërruar krejtësisht në njëkufomë që shpirti e kishte braktisur plotësisht. Pas shpjegimeve tëFatmirit, mjekët njoftuan policinë dhe ndaj tij u caktua masa e ndal-imit policor, deri në përgatitjen e paraqitjes penale…

E gjithë familja iu bë gardh, që ai mos të binte në depresion. Eno,shoku i tij e ndihmoi dhe solli avokatin më të mire, me shpenzimet eveta. Kurse Zonja Deni, bëri çmos që ai të dënohej me burgim tëpërjetshëm, ndonëse rrethanat lehtësuese ishin në favor të të tij.

Megjithatë Fatmiri u dënua trembëdhjetë vjet heqje lirie. Tani irënë krejt moralisht ai po hante lotët e dëshpërimit. Kishte jetuarndershmërisht në jetën e tij, kurrë nuk kishte bërë sherre, as t’i bintenjeriu në qafë, ndërsa tani, burgim për vrasje pa dashje. Ai u mbyllbrenda fortifikatës së heshtjes së pafuqishme, duke kujtuar ditën eparë të kthimit në atdhe... Ndoshta ishte thjesht një paralajmërimfati... Donte të ulërinte, sikur ta thyente qiellin dhe ta kthente mbrap-sht kohën me ujëvarat e hidhërimit... E gjithë kjo periudhë trem-bëdhjetëvjeçare ishte një rrjedhje e hidhur.

Mina shiti makinën për të larë borxhet dhe për të rregulluar disinjë dhomë të shtëpisë së pambaruar. Ajo punoi në dyqan e vetme,me ndihmën e pakët të fëmijëve të vegjël. Shpesh për të furnizuardyqanin, ajo bashkë me fëmijët i merrnin produktet nga magazinate ndryshme dhe i mbanin me krahë deri te dyqani. Por pesha më emadhe ishte përgjegjësia që kishte për ta, në mungesë të Fatmirit. Iduhej të ishte edhe nënë edhe baba. Mes mundimesh dhe sakrifi-cash të mëdha, me të ardhurat e vogla të dyqanit, ajo pagoi këstetmujorë të bankës dhe rregulloi disi shtëpinë.

Ndërkohë Fatmiri i kërkoi djalit të motrës së Minës që studiontepër inxhinieri ndërtimi, t’i dërgonte librat e tij dhe të gjithë kohën ekaloi duke studiuar. Ishte vetëm dyzetë vjeç kur u fut në burg, dhe doliprej andej pesëdhjetenjë. Dy vjet iu ulën në kuadrin e një ligji përrehabilitimin e të dënuarve me sjellje të mirë.

Daljen e tij nga burgu e pritën të gjithë me lotë që nuk shternin.Kur iu afrua shtëpisë, ai po e përkëdhelte me sy njësoj siç përqafoifëmijët. Dhe pasi vështroi gruan e tij me sytë e dashurisë dhe mirën-johjes, tha me vete: “Vërtet unë isha fatkeq në këtë jetë, por jam mefat që kam një grua të mirë dhe fëmijë të mbarë...”

10/ E Diel,2 mars 2014nacional POEZI

Qyteti i mjegullës

Në qytetin mjegullës çdo gjë është ndryshe.Mendimet janë ngujua si mashtrimi ynë nëpër statuja.Aty lulet bëjnë jetë mes ferrash,e brenda tyre vallëzojnë lirshëm veç insektetZoti im,qyteti mjegullës rrugët i ka të ngushta,edhe mendimet i ka të ngushtae kënga Aleluja s'dëgjohet askund.

Bërlloku aty s'ka vend,nëpër këmbët e lodhura është pështjellë.Fjala kot përpiqet me mbrojt dinjitetin e shkërdhyer.

Merimangat kanë lëshua shtate mbeturinat e mendjes janë bë cunga nate, cunga kohe.Që thyejnë dhëmbët e prishur nga ecja e paqëllim,që thyejnë gjunjët e rënduar nga mëkatet e rënda.

Në qytetin e mjegullës dritat e kinemave janë shuae ekspozitat bahen nën trysninë e qirinjve që luftojnë

me errësirën.Poezia lexohet skajeve të pikëllimitku vetëm qentë e zgjebosur shëtisin t'heshtur.Aty ku duhma e politikës ka qelb çdo gjë,cicërimën e zogjve e puthjet e dashnorëve.

Në qytetin e mjegullës, bërlloku ka mbulua lulet,e n'mes është pellgu i padijesku liria dhe lufta s'kanë kufi,ku poezia dhe jopoezia s' kanë kufi.

Aty shtegtojnë mendimet si nëpër xhepa me bërllok.

Në qytetin e mjegullës grabiten dhimbjet e shumtaqë sillen nëpër qiell dhe bahen ushqimpër barkun e uritur t 'politikës.Si vetmia jonë nëpër këmbët e dridhuraqë pengohet trotuaresh të mbyturame njerëz që ecin pa fund,me njerëz që ecin pa fund.Qyshkur ashtu u fillua m'u numërua keq,qyshkur ashtu u fillua m' u shtrembua,qyshkur është u fillua m'u mbrapshtuanë qytet ndihet mungesa e "Qytetit të Zotit".

Identiteti

Nëpër pasqyra shumëngjyrëshe s'shihet asgjë,as gjurmë,as hija e lajmëtarit të dritësme kandilin që lufton errësirën.Lakuriq shfaqen vetëm statujat e përlotura të qytetit X,ku gjëmojnë të përbuzurit që pyesin për paqen humbur.Në dritare rrinë gra lakuriqe që kanë shartua pemëtDhe presin,Presin kalorësit e dhimbjes, kthimin.

Në një dritare t' vogël rri ti, me sytë e bukur e flokët e shprishura.Ke vesh një fustan të papërshtatshëm për trupin tënd të bukur.Me vramendje thua librat i lexojmë m'u mbështjellë me idetë

e tjerëve,Idetë e tjerëve i përtypim si fjalën para shkëputjes nga qenia,

kur merr arratinë e panjohurKy është hidhnim i mosqenit vetvetja.

Lakuriqe shfaqen vetëm statujat e përlotura të qytetit Xku dashuria s'ka tinguj përcjellës,e truri s'ka vend për risi, s'ka vend as për dashuri-truri që racionin e ka të përcaktumnga kujdestarë...ato rojet e injorancës, rojet e territqë dritën e luftojnëtash e mot.

Rritemi duke u mësua si me dashuru,e dashurojmë duke e mësua ma parë urrejtjen.Kjo metamorfozë e jetës ka zanafillën te orgjitë e tempujve

mashtrues,ku lakuriq shfaqen vetëm statujat e përlotura-thua me një dhimbje që s'e shpjegon me fjalë,kjo metamorfozë e ka zanafillën te gjarpri mashtrues-them, me një dhimbje që s'e mbuloj me fjalëLuajmë me fjalë e luajmë me ideDuke i tund dilemat e mëdha,si ëndrrën tonë për parajsën e humbur.

Dhe përplasjen në përqafim të pemës së shartuar,Pa identitetKu i hëngrëm frytat pa shije.

Aroma e së vërtetës

Ajo kërkon përgjigje,për dilemat e mëdha sa malet e pakapërcyeshmerri në një dritare t' hapur, me shikimin lart,shumë lart mbi sheshin "Nënë Tereza"ku shëtisin bashkë europianët, aziatikët.

Dyshimi e trondit,ashtu siç tronditet njeriu pas një ëndrre plot makthnë dhomën e errët, me identitetin e shartuar.

Ajo është e bukur,i ngjan një portreti misteresh.E thyhet duke kërkua përgjigjen e amshueshmepër pyetjet e përditshme:Kush jam unë, unë, a jam unë?Apo hija e kohës që dëfton mbi muangjyrat, mallin, dashurinë, përjetësinëdhe humnerën që rri pranë këmbëve t'rënda.

Dritarja mbyllet, mbyllen edhe sytë e saj,europianët lëvizin heshturnëpër sheshin "Nënë Tereza"shqiptarët luhatën mes t'bardhës e t'zezës.

Pastaj çelë portën e madhe të dilemavedhe pyet e trishtë, kush jam unë?Vetveten s'e gjen në shekullin e llahtarisë.Shfleton librin e kujtesës,si shfletohet libri i zbuluar të parën herë.Duke ik prej t'vërtetësfshihet si gjarpri në bar t'dendur,dhe mediton: kush s'dua me qenë unë?

Dita e re

Unë zgjohem dhe qëndroj para dritares.Ajo është e hapur, si sytë e mi, si goja ime,si lulet që marrin rrezet e diellit n'këtë mëngjes,si kodrat që zhvishen nga nata e zezë.

Një pemë është përpara. Në të ka shumë ngjyra,është ngjyra e trungut, e gjetheve t'njoma dhe e frutaveqë plotësojnë kuptimin e saj, ekzistencën e saj.

Unë zgjohem dhe qëndroj para dritares,dhe shoh përballë pemën që është lirua nga robëria e natës.

Dritarja është e hapur, pas është hapësira diellore,ku terri s'ka pushtet.

Par një çast ngrys shikiminvështroj para dritares dhe shoh mbas pemëskodrën e zhveshur nga errësira.

Dhe hedh sytë në horizont.Atje zhdukën kalimtarëme lajme të ndryshme për qytetin.

Unë qëndroj para dritares dhe mendoj për dy të vërtetaqë ndeshën, si ndeshet syri im me kodrën që prek qiellindhe pemën që rrënjët i ka thellë në dhè.Në tokën që s'ngopet me ujë.

Në stacionin e trenit

Grumbuj njerëzishvrapojnë drejtimeve të ndryshmedisa kanë valixhedisa bartin në sy hutinëdisa presin trenine disa kthehen si Odiseu në Itakë.

Të gjithë gjenden në një vendprej ku marrin drejtime të ndryshme.E megjithatë gjithë kanë një qëllimcakun e jetëso Zot, cakun e jetës së panjohur.

Ti fshinë ballin dhe më zërin e ëmbël, pyet:Ku është caku?

Odiseu kur u kthye n' Itakë,kuptoj sa larg ishte ajo prej ëndrrave të tijaty kishte ndryshua çdo gjë, veç kujtimeve të tijajo s' ruante t' freskëta as bëmat e tijajo s' ishte Itaka e ëndrrave të tij.

Dallgët e jetës

Na qëndrojmë në plazh, deti na lag këmbët,atje thellë janë misteret,na jemi në kufirin e tyre me tokën.Kështu nis ëndrra e qetë trazimin para stuhisë.

Ikin zogjtë,gurët lëvizin nga vendi si lëvizin akrepat e jetësnë murin e pritjes. Dhe ashtu heshtur si zakonisht në kufijtë

e madhështisë,zamë vend ballë për ballë.Dallgët vijnë së pari, pastaj shikimi i trazuare n' fund anija e braktisuraty ku fjala humb pushtetin,sikur dallgët që tretin qeniet thellë nën ujëku sytë e tanë janë të pafuqishëm.

Ti ose frika jote m'i hedh duart në qafë.Nëpër dallgët e mëdha kuptojmë rëndësinë e qetësisëmë pëshpërite dhe ma fshive ballin e djersitur,ku rrezet e diellit kanë lëshua shikimin e fort.

Zoti im, lidhja mes dallgëve dhe qetësisëi shpjegon fshehtësitëkëto mistere që ngrihen si merimanganëpër diagramet e hierarkive absurde...aty ku copëzohet gjithçka,aty ku shumëzohet gjithçka.Ku merr udhë fjala, si anija që çanë tallazet e detitoh Zot, si rrapëllimat e hapave të pa kontrollum nëpër

cungat e kohës.

...Ulem unë. Ulesh ti. Shikoj qiellin unë. Ulë shikimin ti.E qeshua nuk është simfoni e dallgëvedhe valëve të qetësisë.Aty ku përplaset koka ime që i nuhat sytë e botësaty ku përplaset koka jote që i kërkon sytë e botës-sytë që ecin zvarrë nëpër cungat tanë,aty ku shkëlqen pika e lëvizshme mes qiellit dhe tokës,ku loja luhet si nëpër pokerë shumëngjyrësh.Dhe arrijmë te apologjia për dallgëtklith njëzëri:na duhen dallgët me kuptua rëndësinë e qetësisë.

...Thellësive të jetës, tredhim mendimet e kohës,që rëndojnë kujtesën dhe mbyllën në kutinë e fildishtëtë pathënat që trazojnë, të thanat që vlojnësi deti, dallgët e jetës dhe qetësia e tij.

(Nga libri, Arka e shpëtimit, 2012©)

IdentitetiNga NDUE UKAJ

nacional11/ E Diel,2 mars 2014 PROZË

Ka qenë mesditë, kur unë i rashë tejpërtejparkut të qytetit tonë. Qyteti ynë e ka njëpark goxha të madh e goxha të mirë. Nëpër

drunj cicërojnë zogjtë. Në zemër të parkut ështërregulluar një lulishte e cila, kur e shikon nga ana elindjes, ngjan në V-në e madhe të shtypit.

Sapo hyn në park sheh disa rrugica zigzageshtruar me kalldrëm. Afër parkut gjendet një pikëtaksie e cila shpesh më çon andej.

Derisa ecja ngadalë, përgjatë një aleje të ngush-të, ktheva sytë, përtej alesë, në të majtë. E dija seaty, që moti, qëndronin dy busta paralel, jo fort tëmëdhenj, por as të vegjël krejt jo. Më kot zgurdull-ova sytë andej. Njëri bust mungonte.

- E kanë ndukë, e kanë ndukë, - ma pret Roja eparkut aty afër, si i përgjumur, tek më shihte me sytë zgurdulluar andej. Ishte një kokë e bukur njeriu,e re. Ndodhte shpesh, natën vonë, vinin këtu njerëzmoshash të ndryshme, vinin edhe të rinj e fëmijëdhe e mbulonin Bustin me përqafime e të puthuranë ballë, fytyrë e në tërë gjoksin.

- Kush ore?, pyeta unë.- Demokratët, ore! Kur erdhi kjo koha që i thoshim

Në pikëshitjen më të afërt nëprefekti bleugaetën ditor, që kurrë nuk e kishte blerëdhe, sic pohonte, nuk do ta blinte as në të

ardhmenNë mëngjes, në emisionin informative përshtypin, dëgjoi emërin e vet dhe, shkarazi pa njëkarikaturë me gjasë miqësore-se cmiqësi mund tivinte prej asaj gazete që ai e urrente-, vetkupto-hej!-Ja pra, shkaku pse nxitoi për te pikëshitja. Ajogazetë i ishte qepur si ujku prehës se vet. Ishte imirënjohur pasioni, dëshira, zelli i tij për të qenë ipranshëm në cdo inagurim; nga rrugët, punët pub-like deri edhe në një dritare shkolleje. Kjo tepëri,shpesh deri në një akt grotesk, gjuhej prej gazetës,duke u shoqëruar edhe me ndonjë vizatim, zakon-isht i qarkuar me shirit inagurimesh dhe me njëpalë gërshërë në dorën e djathtë. Kjo e sotmja qekrejt ndryshe, qe karikaturë mirëfilli, ishte llahtari,ishte e pështirë!Mbrëmë ai kishte qenë në një darkëfamiljare. I zoti i shtëpisë bënte djalin synet. Ja, kjoqe e tëra. Gazeta ia kishte ruajtur portretin, ia kish-te ruajtur edhe gërshërët, i kishe hequr vetëm shir-itin, në vend të tij, në dorën e majtë të prefekti qevizatuar seksi i vogëlushit po me përmasat e njëshpate! Shihni, shihni deri ku arrin e liga!Ishte gatitë shfrynte. Kjo nuk është thjesht gazetë opozi-tare, kjo, është as më shumë as më pak, vec gazetëantikombëtare me ca gazetarë armiq! Aty për aty,vendosi të nisej për në kryeqyte, të gjente folenë etyrë dhe të përballej me ta, të ndeshej me dreqindhe të birin, me këdo që i mbështeste, që iu mbushtexhepat, drejtorë, pronarë, president! Ngjiti shkallëte institucionit. Në korridor i thirri sekretares; Do-lorez, Dolorez! Ndoshta, ajo nuk e dëgjoi. Atëherëai i thirri si gjithnjë, kur donte të nxirrte një inat apakënaqësi të castit; Shoqia, zonja Ibaruri, kama-rates! Këtë nofkë ia pati ngjitur vajzës jo vetëm përhir të ngjashmërisë së emërit me revolcionaren efamshme, por nga që vajza, edhe pse i pati mbushurnja dhjetë vjet që kishte kryer juridikun, nuk i hiqtenga dora librat e flozofëve te vjetër, të baballarëve tëdrejtësisë e të ligjit. Më në fund, Dolorezi erdhi. I ranë sy dhe i erdhi mirë që ajo nuk e pruri me vetështypin e ditës, si kundër herë të tjera. Jam nisurpër në Tiranë, më mblidh një informacion më tëgjërë për ata horra!Besoj se u kuptuam.

Ajo sikur spo donte të largohej. Zoti.., cicëroivajza, gati si e zënë në faj;ju e dini se unë jetoi pranëliqenit,, kur bërë ajërimin në mengjes, më bujti vrul-lshëm vetë pranvera, po më e bukura, më erdhi liqe-ni brenda në shtëpi Ishte një mrekulli!. U zhgënjevapak, pasi para meje, kishin vrapuar për te gjoli Malii Thatë, plepat buzë rrugës dhe pallatet shumkatësh,të gjithë shiheshin dhe zbukuroheshin në atë ujë sipasqyrë!Gjoli sot është vaj, i thonë në qytetin tonë,pse nuk bëni një shëtitje anës tij? Nëprefekti u befa-sua një cast, më pas me një qeshje të lehtë, iudrejtua;Kur filozofia që në përgjithësi është e ngrysu,zë e këndon, ! Dicka e madhe ka ndodhur!?. Vajza ulargua. Shpesh ai,, gjithnjë në të mirë, ia cystebeqarninë e tejzgjatur. Ajo po shkelte të tridhjetat.

BUSTI Tregim nga TAHIR FONIQI

pluraliste, doli një rremb demokratësh e tha:- Po e ndërtojmë të renë, do ta rrënojmë të

vjetrën me themel. Kështu, u rrënua, sa çel e mbyllsytë, çdo gjë e hershme që nga themeli, madje edheUra e vjetër qindra vjeç. Një mot e kam qarë, me lotnë sy atë Urë. E quanim Ura e Karvanëve.

- Një natë, pa hënë, - tha Roja e parkut, er-dhën tre a katër vetë dhe e ndukën Bustin. Indukën edhe shufrat metalike të ngulitura në ba-zament. Ata me vete kishin marrë çekanë e daraqë ta thyenin atë, kurse atyre iu mjaftuan grush-tet që ta bënin krejt thërrmija. Me gjasë ata nuk edinin se Bustin, dikush, më parë, e kishte dër-muar me dinamit.

- Përse ore...?, - pyeta unë.- Ka qenë komunist!, thanë ata njëzërit. Bile

nguteshin, cili ta thoshte këtë më parë. - Edhe ndër komunistët kishte njerëz të mirë

ore! Edhe ndër demokratët ka njerëz të këqij. - Jo, jo!- Po, po! Ndukeni atëherë edhe bazamentin!

Ai këtu, në ajër të pastër, qëndron që nga koha eMusolinit.

I revoltuari

Nuk i mungonte as mëncuria, as bukuria!Megjithatë,fjalët dhe këshilla e sekretares, ndonëse e zbutëndisi, nuk hoqi dorë prej vendimit që pati marrë. Nukmund të tërhiqej. Ishte burri me autoritetin më të lartnë atë qytet. ironitë apo pickimat i kishte duruarmjaft!Aq më tepër që dhurata të tilla, vinë nga njëgazetë që kurrë nuk kishte shkruajtur një fjalë tëmirë për pushteti ri, kuadër i të cilit ishte edhe aivetë.. Para se të largohej, dha urdhër ti bënin gatimakinën. Nuk ishte nevoja për shofer Në dalje, ikujtoj sekretares se ishte ditë pritje për popullin dheatë do ta përballonte ajo, vec jo me ato shprehjet qëi ke aq përzemë; nuk ka, nuk bëhet, është e pazgjithme, cënohet ligji, e tjera, e tjera!Unë përpiqemqë të them të vëretën. Të vërtetën!e ndërpreu ai. Poe vërtëta zonjush, e vërteta është motër binjake megënjeshtrën, janë të pa dallueshme, varet këpërzgjedh... Shpejt u vu për udhëtimin e gjatë. Metë dalë në rrugën e bukur buzë liqenit e uli shpejtës-inë e makinës. Nga e djathta shfaqej mrekullia e atijmëngjesi. Vizatimi që i pati bërë pak më parë Do-lorezi, i rrinte varur në sy. Dielli ishte hedhur i gjithimbi liqen, duke marrë si me dorë gjithësinë rreth eqark pas vetes, deri në thellësi të ujërave. Ndërkaq,

i mbriti një mesazh në celular prej sekretares që izgjeronte informacionin për atë gazetë të mallkuar,por që, gjithësesi ajo i lutej të kthehej. Absolutishtjo, i dha fund ai. Cna qenka kjo fletushkë që si bëkasyri tërr prej pushtetit!Kam mbi tre vjet larg familjes,po bëj jetë student por pa mërzi, madje më dëshirë tëmadhe për këtë qytet, për këta njerëz. Nuk më shkulkush, as shpifja, as mashtrimi. Vërtet nuk jam ven-dali po e kam timen këtë bukuri, e kam në zemër këtëliqen, këtë pikturë qëndra e mijëra ngjyrshe!Kjopërkëdhelje e sedrës, e gëzoi. Mori këthesën që tëconte te lokali i Laura Mezinit. Ishte lokali me i bukurnga fillimi i bregut të liqenit, e deri në fund. Nukmund të merrte udhëtimin e gjate pa pire nje kafe epa u përshëndetur me miken e vet. Laura ishte njëish emigrante e divorcuar, po që as e zinte me gojëdhe as që e vriste medjen për këtë të vërtetë. Ishte embajtu, vërtet shkont mbi të tridhjetat po nuk tre-gonte. E bukur sa ska, e fshehte brishtësinë, pogjithësei kjo nuk e pati cënuar, përkundrazi portretittë bukur i pati dhene edhe pamjen e një zonje tëhekurt. Këtë përshtypje i pati lënë ajo që në takimine parë, që, atëherë kur erdhi dhe i tregoi planin e sajtë biznesit dhe, njëherësh i kërkoi ndihmë, nga që ai

kryetari i komunës atje tej buzë gjolit, po e pengon-te. Qëllimi dihej; o para, o bukurinë!. Për të parat,edhe më prishet mendja,, kishte përfunduar Laura,ndërsa.. ndërsa… vec në hyfte edhe njëhrë andejnga kishte dalë. As njërën as tjetrën. Ju që neserfilloni ndërtimin. Nuk kërkoi kurrëfarë shpërblmi prjesaj. Vetëm njëherë, gjatë një përqafimi të rastësishëm,ndoshta i ngacmuar prej deodorantit të femrës, upërpoq për dicka më tepër, po kaq, vetëm kaq. Ajo utërhoq dhe me të qeshur, i pati thënë se qeveriaburrave që ende janë burra tamam, kur i dërgon tëkryejnë deturën këtu apo atje, duhet tu japë edhefamiljen nga pas, Ai veprim nuk u përsërit më… Dheja, pohoi ai gjithë kënaqësi, cparajsë ka ndërtuar! Jonga perëndia po nga dora dhe mendja e saj!. Parkoimakinën. Laura që me sigur, e kishte parë mga larg,i doli para duke e drejtuar për nga pamja e gjerë eliqenit. Ai i tha se nuk i premtonte koha. ajo sia vuriveshin E drejtoi te kendi, një vend i preferuar prej tij,ku tani, këte mengjes qe kthyer në fole bukurie!. Metu ulur, mbriti gostitja e preferuar; peshk zgare, njëgjysnë limon dhe pak sallatë, Ndërkaq dhe një gotëverë e bardhë. I ra në sy se, po e njëjta gjë u shër-byue edhe për Laurën. Kjo nuk ndodhte shpeshLaura rrallë ulej. Të thashë që smë premton koha, itha ai. Shko në Tiranë, iu përgjigj ajo, po zgjidhkohën zgjidh një kohë me shi dhe jo sot, jo sot, skepse sakrifikon kaq shumë, pastaj, miku im;

- Dihet, gazetarët janë të vetmit proletarë që ikanë mbetur kësaj bote!

Nga një tavolinë më tej, disa djem të rinj, tëzhumshem dhe të ardhur në qejf, u erdhi një sh-ishe verë. Laura i përshëndeti, u kthye nga prefek-ti dhe nisi ti shërbejë atij dhe vetes.

- Sot ndihem i fyer, -tha ai nën zë, -nuk e di a e pe?- Harroje! Im atë, në ksi rastesh, -tha Laura, -

përdorte nje fjalë të urtë. Është pak banale, po nësemë lejon.

Ai trokiti gotën me të dhe e ftoj të fliste lirshëm.- Gomarin sa më shumë ta shposh aq më shumë

pjerdh. Ai se mbajti dot të qeshurën. Tani, vera kishtenisur punën e saj dhe ai po i bidej tërë kënaqësivalles. Laura ishte larguar me kohë. Ai e rrëkëlleuderi në pikën e fundit shishen dhe u befasua kur epa veten sipër në tarracë, shtrirë mbi një divan tëgjerë, i përkëdhelur prej rrëzeve të mesditës. Jo kishtedremitur, po pati fjetur paq mbi dy orë!. Zbriti nëkatin e parë Ia pat qejf ta përzinte përfundimishtgjumin me ujin e freskët të liqeni, dhe ashtu bëri.Shpejtoi. Mori rrugën e kthimit, i përqëndruas ngul-tas vetëm drejt, a thua i druhej ende mendimit tëmengjesit? Qëndroi në krahë të prefekturës. Atjepritja e popullit ende vazhdonte. Radha zgjatej derinë oborr. Radhë, radhë!tha. Radhë që sdo tëmbarojnë kurrë! Ndoshta, ndoshta, kur të vijë viti ivdekjes së bletëve, kujtoi një sentencë të një sh-kencëtari të shquar, viti i vdakes së bletës, pëesëriti,po atëherë, atëherë ka ardhur edhe vetëe vdekja ebotës njerëzore!? Meqënëse, e kishte një ftesë ngaLaura për kafe te bar “Liqeni”, u nis për atje.

Tregim ngaBAHRI MYFTARI

12/ E Diel,2 mars 2014nacional

CMYK

INTERVISTË

Nacional: Ornela, jeni frekuentuese e face-book-ut, të gazetës tonë, si e vlerësoni “Nacional-in”, sidomos politikën e saj editoriale për tu dhënëhapsirë të rinjve të talentuar të çdo fushë të artit,kulturës, sportit, modës etj?

O. Bardhi: Nacionalin e vleresoj si një gazetëserioze, elitare. E çmoj politikën e saj editoriale nëtërësi dhe sidomos hapsirën që u krijoni të rinjvetë talentuar në fushë të artit, kulturës, sportit,modës etj.Nacional është e vetmja gazete për men-dimin tim që i kushton kaq shumë hapsirë afirmimittë të rinjëve në disa fushave të rendesishme sipolitika, arti, letërsia, kultura edhe moda.

Nacional: Për interesin e lexuesve tanë a mundtë na thoni se kush është Ornela dhe suksesettuaja në fushën e modelimit ?

O. Bardhi: Unë kam studiuar për psikologji,kam qënë dy herë pjesëmarrëse dhe konkururentenë evenimente të bukurisë. Për shembull në 2010kam fituar edhe Çmimin Miss International Alba-nia. Kam 7 vjet që punoj si modele brenda edhejashtë shtetit, kuptohet në përgjigje të shumë of-ertave nga kompani të ndryshme.

Nacional: Morem vesh se keni edhe një kon-tratë me një program të Sky në Itali që quhet Tvdive & divi, çfarë është me gjërë kjo kontratë dheçfarë do të sjellë për Ju?

O.Bardhi: Kjo kontratë me Tv Dive&Diveshpresoj se do të më sjellë afirmimin tim si modeleedhe në Itali. Atje mund të jem pjese e disa sfilat-ave që bëhen nga stilistë të medhenj duke filluarqë nga Alta Roma, plus ka shanse që të jem edheaktore në disa filma. Kam shumë projekte, por mëmirë të shohim, pasi jeta ka surpriza.

Nacional: Për veç kësaj kemi marrë vesh se sëshpejti mund të nënshkruani edhe disa kontratatë tjera në fushën e modelimit nga disa agjensi nëMilano, a është e vertetë kjo?

O. Bardhi: E vertetë është, kam disa ofertanga disa agjensi ne Milano, duke filluar që ngasfilatat e Dolce & Gabanna, por jam duke i shqyr-tuar, tani po merem me pergatitjen e një katalloguper reklamimin e disa bizhuterive edhe parfumevenë Kosovë.

Nacional: Cila është jeta juaj private, preferen-cat tuaja për moden?

O. Bardhi: Për jeten private nuk kam shumëçfarë të them, por së shpejti do t ju tregoj gjithçka.Per momentin jam e fokusuar tek karriera profesio-nale dhe afirmimi në këtë fushë, megjithatë mundtu them se po jetoj një romacë. Preferencen përmoden e kam një prioritet. Preferoj modernen tënderthuar me klasiken.

Nacional: Thatë se ju pelqen të merreshit edheme filmin dhe kinematografinë, pasi shumë mod-ele kanë parapelqyer edhe kinemanë?

O. Bardhi: Pse jo, kinomatografia është njëfushë e bukur e artit. Një ditë mund ta shoh vetenedhe si aktore. Megjithëse e kam në plan diçka tëtillë, mendoj ta lë surprizë për fansat e mij.

Flet për Nacional fituesja e “Miss International Albania” Ornela Bardhi

Nacional: Sa kujdes i tregoni për lukun tuaj?O. Bardhi: Për lukun tregoj gjithmonë kujdes.

Gjeji gjithmonë kohen e duhur që t i dedikohemlukut tim.

Nacional: Çfarë është e rëndësishme për njëmodele të sukseshme?

O. Bardhi: E rëndësishme për një modele tësuksesshme është gjithmonë mbajtja e trupit nëformë, të jetë e kuruar mirë nga pamja e jashtmeedhe e brendshme. Të ketë besim tek vetja.

Nacional: A ju pelqen letërsia dhe nëse po çfarëkeni lexuar kohet e fundit?

Ornela Bardhi:Synoj afirmimin tim

si modele edhe në Itali“Kjo kontratë me Tv Dive&Dive shpresoj se do të më sjellë afirmimin tim si

modele edhe në Itali. Atje mund të jem pjese e disa sfilatave që bëhen nga stilistëtë medhenj duke filluar që nga Alta Roma, plus ka shanse që të jem edhe aktore

në disa filma. Kam shumë projekte, por më mirë të shohim, pasi jeta ka surpriza.”

O. Bardhi: Letersia me pelqen, por fatekeqe-sisht nuk kam shumë kohë të merrem. Kohët efundit kam lexuar romanin e Viktor Hygoit “Tëmjerët”. Një roman interesant dhe nga më të lexu-arit në botë.

Nacional: Cfarë deshironi të shtoni tjetër?O. Bardhi: Dua të falenderoj gazetën Nacio-

nal për këtë mundësi që më dha për të komunikuarme lexuesit e saj të shumtë dhe me fansat e mijgjithashtu. Kam shume projekte në fushën e modësedhe të kinomatografisë. Në të ardhmen do ti ndajme lexuesit e Nacionalit.

nacional13/ E Diel,2 mars 2014

CMYK

REKLAMË

Qendra për Mjekësi Fizikale dhe Rehabilitim

Nëna NaileBANJA NË KLLOKOT - KOSOVË

Kryejmë terapitë më të sofi stikuara shëruese dhe rehabilituese të arritshme si:• ELEKTROTERAPI• KINEZITERAPI• HIDROTERAPI• PARAFINOTERAPI• TERMOTERAPI

• MAGNETOTERAPI• TERAPI ME LASER• MEHANOTERAPI• SONOTERAPI• FOTOTERAPI

14/ E Diel,2 mars 2014nacional POEZI

Kujtesa e erësNga MOIKOM ZEQO

Si të mbledh, si të mbledh kujtesën e erës?Mbretëria e thneglave na i pastron skeletet!Mermerizohet lumi i Heraklitit të EfesitTë gjitha përgjigjet divorcohen nga pyetjet!

Plori i penës i thyer mes ndryshkut në shiAsnjë brazdë nuk hap në Edenin e Zotit!Në gjakun tim Sirena e përrallës taniGjen kokën e prerë të Tomas Morit!

E PADËBUARAMBIN PËRSËRI

Nga SABIT RRUSTEMI

kot përpiqem ta nxjerr mallin nën diellta shtrijë e ta thajë deri në rrënjënë rërë deti në maje Çepuria te Guri i Thatë

më përvidhet si erëpërmes një reje ofshamashmë kthehet në shinëpër grimca dheu fshihetrrudhave të ballitmbin përsëri

ushqim i pasosur i mallit timje ti

ti që s'dëbohesh nga imja thellësi

Vajza flokëkuqeNga ANTON PAPLEKA

Vrapi nëpër diellin e asaj dite qershoriIa kishte skuqur fytyrën e rrahur nga ajri i nxehtëIa kishte skuqur gushën, llërëtLëkurën e zbuluar të kraharoritAjo vajzë që dielli e kishte mbështjellë me

petale paparuneshI ngjante një shisheje syrealisteAntropomorfeTë mbushur me verë të kuqeVallë, kush do ta pinte atë shishe?Kush do të ngrinte me verën e saj dolli dashurie?E pata zili njeriun që do t'i digjeshin gishtatNga flakët e flokëve të saj prej kometeDhe buzët do t'i ndizeshin nga prushi i buzëve

të sajBinjak me zjarrnajën e diellitSi të mos e kisha zili unëNjë qenie tokësore, mëkatareKur edhe dielli vetë e përpinte me syNga maja e zenititDuke njomur me gjuhë buzët e tij të përflakura?!Vajza me fytyrë të skuqur ngq ajri i nxehtëVraponte për të mbërritur në takimDuke lënë prapa nja hulli të zjarrtë komete…

BALADËNga AGRON TUFA

Baladat jane te gjata, te trishtaPothuajse mbarojne me nga nje varr nen bli:Do ta humbas per pak kohe vdekjenSerish per te vdekur mohuar nga ty.Asnje cep te botes ku vertitem si hije

S'me le pa dhimbjen tende te lashte.Si shira te shkermoqur - tinguj sharkieMbjellshin pa pra krymba ne rrashte.A heret as vone s'ka qene per varretNderkoha e pengut qe tret nje vdektar.

Vdekja eshte rroba jote qe kalletQysh nuk mbarove se qeni gjalle?E zjarret terbohen, shkrumbohen nder veteE zogu i hirit rritet n'ajri.Universi fle ne sarkofagun e mallitBaladat mbarojne me nga nje varr nen bli.

DHIMBJEN´RRATHË JETE

Nga MENTOR THAQI

Ttrunglisit t´ia numërosh rrathëtdrejt e si duhet,dil nga ana e mbarë

kah rrezja, t´shtuara do t´jenëe kah hijakah e pat prekur zia,zbehja lënduar e ka

andej edhe errësira i ra

erërat e meçavtatrashur lëkurën ia kanëkah ajo anë, nga i ranë

degë, më pak i lanë

përcëllitjet e vapëta veroreme Diellin saç mbi kurorë,as shenjënuk i bënë

rrënjët deri n´Ka t´Zii sillnin freskisa dhe energji,... ishte n´rrënjë të Tij

eh, dhimbjen s´ma ndalë kushqë m´djegë si prushkah ia njehi t´rënat

ai i Madhi Lissi Burrë pa Fis, pa Plis ...nga mordja degëdisë

nuk mund t´qetësohempa ia parë filizat rrënjëve,... mehlem i dhëmbjeve

nacionalPoetë shqiptarë në

Pasuria eduarve të saja

Nga TEFTA SALA BEGU

Eshte e rende pasuria e duarve te saja.Eshte e bujshme forca qe ajo mbart.Eshte e fresket goja e saja qe percjell fjalemjalte.Eshte e bardhe si debora e maleve uniformae saja plot dinjitet e shprese per rifitimin e njejete te dyte,per rifitimin e nje bukurie perralle.I nderoj me zemer veprat e tua fisnike,o mjeke e denje per te te pasur gjithnje prane.

NënëNga ENVER DEMISHAJ

Fjala "nënë" do të thotë:shpirt i artë,gen dashurie i zjarrtë,burim jete,lumturi për vehte.

Çfarë mund tëna rripnin më

Nga FASLLI HALITI

Shkurti na shkurtonte urëtMarsiNa rripte lëkurët

Çfarë mund të na shkurtojnë më taniNa i shkurtuan ataTë gjithaUrëtÇfarë mund të na rrjepin më?Ata na i rropën të gjitha lëkurët.

EPITAF

-Zarushit-

Nga AGIM DESKU

Sonte e dua simfoninë e nëntëTa dëgjoj për shpirtin tëndNuk të zë në lartësi yjeshAsnjë këngë pa miqTë presin në shpirtCilët yje i zbrite në tokëKu hëna u skuqKur mësoj për tyNga zemrat tona

Buzëqeshje i faleZotit dhe miqve tuShko se mbas të vijnëMiliona urata e lutjeLulesh dhe aq ngjyra ylberiI vetmi engëllNë symiqesh më jeSonte vizatoja pejsazh lotiTë vargut të pambaruarSe aromë luleshQë të presin në parajsTë shkruara Zarush.

FJALËTNga ISMET TAHIRI

Fjalët i kapiDikund krejt,Për fund bishtiI vërtiti për qiellS'diti, s'diti fareSe ato u shpërndanSi petale të verdheme luledielliMbi ballin e mërdhirë…

Liroma qiellinNga MIHALLAQ QILLERI

Unë jam një yll i zbehtë në universin tënd,E di, e kam kuptuar tashmë;Një copë shkëmbi i pa jetë në qiellin e tronditur.Një dritë e mekur verbimi e mosbesimi,Një brengë pa shkak e zvarritur,Cikatricash 1) akullnajore shkatërrimi.

Këtë qiell nuk e krijova unë si Zot,As ti të mbretëroje mbi gjithësinë e ndjenjave,Mes shtirjes, imponimit, dje dhe sot,Mes skllavërisë me flirtet jo njerëzore.Ndaj mbeta i huaj në ditëvdekjet tragjikeTë një dashurie gënjeshtrash foshnjore.

Nëse shkatërrimi ka cak, ka drithërimë,Nëse ti je njeri e jo thjeshtë një send,Liroma qiellin e ndjenjës ime të zjarrtë,Ethshëm të shkrihet në blu-në e madheTë hapësirës dhe kohës pa kthim.Mes ankthesh, e ujëvara dëshirash magjikeRrugën e së shtrënjtës liri të përtërijë,Si pluhuri yjor i Rrugës së QumështitMbi shpina planetesh të gjallë përsëri të ndrijë.. 1)- C ikatrica - mbeturina thërrimore

pas lëvizjeve të akullnajave

PranverëNga DORIAN KOÇI

Është pranverëështë muaji i sajBulërojnë dritëzatnë shikimin e saj

nacional15/ E Diel,2 mars 2014 POEZI

Vizitoni gazeten nacional online:www.gazeta-nacional.com

dhe faqen në facebook të kësaj gazete:nacionalalbania@yahoo.com

është pranverëështë datëlindja e saj.Rrëkellëjnë ujavaratnë buzëqeshjet e sajështë pranverëështë datëlindja e saj.Fëshfërin eranë flokët e sajështë pranverëështë datëlindja e sajNjolmëzohet aromatnë trupin e sajështë pranverëështë datëlindja e saj…

ADEM JASHARINga RAMIZ KUQI

EpopeNë atdheun e ngriturNga hiri i zjarrit të fikurShekujveE u bë zjarrNëpër udhë të dhembjeveStrallNëpër udhët e brezaveE poqi bukën e lirisëSi feniksiQiellit të arbërit... dielliNë arkeologjinë e kësaj tokeAbetare historieDoli nga heshtja e viteveE hyriNë legjendë të shkruarI urtiNë vend të fjalësFoli me mauzer në krahDrenicës i dha shpirtKosovës syTë ec kokëlart... të ndaj buzëqeshjeMe nënat zemërthyeraE bonjakëtQë presin me ankthTë dinëVarrin e babait të humbur!

Qentë e Policisë(Rrëfen shkrimtari Kujtim Dashi)

Nga FERIT LAMAJ

Seç u vodh një magazinë;fët njoftuan Policinë.

Beh Kapteri me dy Qen;s'qenë qen, porse legenë,kot më kot vinin vërdallë…Instruktorit koka dhallë:"Ju kam rritur qysh kulishë,për çdo vakt dy kile mish!"

Fjalën "mish" ndjeu Maçoku,…koqe arrë kokërdhoku.

- O Kapter! - ndërhyn Patoku: -Dyqind gramë jepi të ngratit,të gjen hajnët e gjithë fshatit

Në katër qelqeNga SINAN KËRPAÇI

Poet, poet ishte edhe shoku që na pasi dolëm nga "ai vendi"para se të na shikontedhe vetë rruga,shkroi poshtë fotos tonëse ne ishim katërme fytyra të kuqura.

Katër ishim, katër ishim:katër të skuqura,katër të bukura,katër shumë të gëzuaraqë u ndeshën te rrugatë përqafuara me një të pestëlidhur me zinxhirin e asaj,lidhur me zinxhirin 20 gradënë katër qelqe, qelqe "prangë".Njëzëri të pestit i thamë:nuk ishe mungesë!

Tash asht MarsNga ELINDA MARKU

Tash asht Marsqe do te ishte Shkurtpo t'mos ia kishin hanger ditetShkurtit tundimet.Tash asht Marsqe mund te ishteende Shkurt!Mos i besoni 1 Marsitnuk asht ma pak rrencak.

Është një lot driteNga ALBAN BALA

Pranvera eshte emri i gezimit toneGjakut te ri qe hyn rishtaz nder gishta:Te gjelber jane damaret, te kalter syte.Zemra eshte plot mall si arka e gjyshes.Sytha plot drite buisin kureshtje,Pafuqia cel shtigje te panisuraKendojne lahutaret nder kreshta, por epikaEshte nje lot drite.Do fiket.Sa here del dielli me merr malli per tyDhe vij te gjej mbi pragje femijesh.Ma trego perseri: nuk ekzistojne ngjyratGjethet i ngjyros drita.Me merr perdore ta shetisim kujtesenKu njerezit jane hapa dhe fjalet - shtigjeTa gjejme te ardhmen sic shihet ne qiellNje dallendyshe, nje ardhje qe iken,

nje britme...

Kam vendosur t'i them te gjitha:Pranvera eshte lekure per syte...

LEJOHET...Nga BLEDI TREBICKA

Me melodine e zerit tendnisin vals kaq shume deshira.e ngrohte ke mbetur dhe ne large embel porsi magjia.Mban mend kur flisje per zjarr ?dhe ne imazh shtrinim duart.Pyeta dhe e di c'me thanelejohet te ndjesh mall per endrrat.

MËSIMNga FATMIR GJESTILA

E pat ujku, ra në kurth;ulëret ta ndih dikush.Lepurushi frikë e tmerr:- Përse dridhet, dhëmbët nxjerr?Thotë e ëma: - More bir,ky prapë mbetet egërsirë;para se të dridhë këmbët,gjithnjë i skërmit dhëmbët.

LamtumirëNga FATOS ARAPI

Marr me vetedjegie perendimesh neper muzgje te qeta,silueta qiparisash neper sfonde te murmeullinjsh.Dhe blloqet e hijeve te Cikes,qe perkunden netvembi kostelacione yjesh Jonit perposht.Lamtumire.Kudo qe shkojjam nje copez peizazhi nga vendi im.

Ah, kjo pranvera…Nga LIDA LAZAJ

Hyrjet e daljet i kam koduarPorse, se si pranvera m`u ul në zemërmë pushtoi qënien skaj më skaj

Po, si t`i mbajgjith këto ngjyrakëto kundërmimekëto vezullime qiejsh mesnate të yjëzuarnjë botë të tërë prej krolofiligjth këto lule çelur shpirtita nuk më thua si t`i mbaj?Me penelata polen e pjalmpranvera dëboi mjegullat e pikturoi fytyrën tënde

polen e pjalm më dehu, më çmendi muaNdaj mos u nxeh e mos e shajnjë pah si mjalti përmbi buzënjë fluturak mbi flokët ngatërruarnjë "tring" të shkurtër në celularUnë, mrekulluar polen e pjalmdoja pranverën me ty ta ndajAjoajo pranvera, ajo ka fajNdaj mos u nxeh, e mos e shajse ja, do mpikset klorofilis`do ketë më polen e pjalmas çmendurira më pastaj.

Ali PodrimjaNga SABRI HAMITI

Gjithcka le te harrohetGjithcka le te harrohetVellai me peshtyu ne balleqeshi e kupi nga gaziE kam pare te vajtonteGjithcka le te harrohetMbreme kam perqafurmike me ndjej mikeMbreme kam qene i dehur mikeGjithcka le te harrohet

KLITHMA IMENga MIMOZA AHMETAJ

Une do te vdes,me kot lutesh te zgohem nen kete hark te kuq te

perendimitku pisha digjen,e kote t'i ngjallesh akrepat e muget te ndjenjes

ne kete ore.Sepse kam rene,kam rene prej kohesh,E madhe,me zhurme,e vrare kam rene,me nje plage te kuqe qe e shihja vetem une.Oh,me zhurme,me shume zhurme kam rene,e pakallur kam rene,mbi kete toke kam rene.Dhe askush s'e pa ku ra ulerima ime,askush s'e degjoi,askush nuk e di ku endet tani ajo,ku ulurin ulurima ime.Te kam prane rini e fresket,tendencioze,plot muskuj.E shoh doren tende te zgjatur permbi trupin tim,doren tende te forte,doren tende te lutur,dhe buzet e tua shpirtndjellese i prek e i degjojme zemer.Por..une kam rene,une po shuhem ngadale,nen peshen e trupit tim qe po ftohette gjakut itm qe po ngrin ne deje,nders klithma ime shtegeton e jeh,dhe vetem per te behem merak une,ndersa vdes.Ju a e degjoni?

16/ E Diel,2 mars 2014nacional POEZI

TI VENDLINDJA IME

Ti vendlindja imeNuk ke bjeshkë të larta,Ti vendlindje vend për ygdyle,Ke pranvera gjerdanarta.

Ti vendlindja imeNuk ke liqene, as dete,Ti vendlindje me drithërishteVera ti mbush shekat bereqete.

Ti vendlindja imeNuk ke hekurudhë me binarë,Ti vendlindje me brezareKe të vyeshëm çdo fshatarë.

Ti vendlindja imeNuk ke kështjellë, ke kujtime,Ti vendlindje rrënjëthellë!Zgjohesh e para me agime.

Ti vendlindja imeNuk ke stinë të bezdisshme,Ti vendlindje qerpikëvesuarKe burime të flladitshme.

Ti vendlindja imeNuk ke konaqe për ngushëllime,Ti vendlindje lundër diturieMë begaton me frymëzime.Ti vendlindja imeNuk je kurrë e merakosur,Ti vendlindje sofërmadheMe mikpritje të firmosur.

Ti vendlindja imeNuk ke ngritur hidrocentrale,- Ti vendlindje ruan nëntokshëmPlot 24 mademe minerale...

Ti vendlindja imeNuk të ndërroj as me Paris,Ti vendlindje më josh me elikzirMua më ke bilbil mbi lis.

Ti vendlindja imeMe vargje ta stisa këtë kuror,Ti vendlindje nënëlokeMë rrite dhe më bëre vjershëtor.

Në vendlindje,E mërkurë, 7 nëntor 2001

S’DUA SHPËRBLIME

Jo, unë sdua shpërblime,shpërblimin e kam të përjetshëmqumështin e nënëlokës sime!

Jo, unë sdua dekorata,dekorimet i kam në arnat me laraujitur me vargjet e mia të para.

Jo, unë sdua dot përkëdhelime,kam odeonin e diturisë nga abetarjaaty ku u rrita te shkolla ime.

Jo, unë sparapëlqej as imitime,ngase filli i lakmisë së huajtë lë skamnor në shtigje-harrime.

Jo, unë sdua çaste madhështie,kam yllin tim të fatit të vërtetën!drejt majoleve, në rrugë poezie...

Jo, unë si futem turr konkursit,konkurset të mbështjellin në harresëmetafora të vargjeve mbjell opusit.

Jo, unë spranoi fletëlëvdatën,se demonët më urojnë ditëndhe ma ngrehin linçin natën.

Jo, unë se studiova gjeologjinë,i kam gjezdisur tëra bjeshëktme vargje mineralesh ndërtoj poezinë.

Në vendlindje,E enjte, 25 tetor 2001

NË MË PYESNI...

Në më pyesni për fëmijërinëe parë,Vajti vetulldrapër lulëkuqevearë më arë;

Në më pyesni për fëmijërinëe dytë,Iku peshk i artë, larg prej macëspa ia parë sytë;

Në më pyesni për fëmijërinëe tretëPa droje e ruajnë guacatthellë në det...

II.Në më pyesni për djalërinëe parë,Harkon si lalabeu mbi vendlindjeme yjtë në garë;

Në më pyesni për djalërinëe dytë,Derdhet e shkumbëzuar kataraktitfytafyt;

Në më pyetni për djalërinëe tretë,Ajo blerohet në cikole të Kikësku kithin retë...

III.Në më pyesni për rininëe parë,Ajo kaptoi nga ëndërrat laureshëzenitbardhë;

Në më pyesni për rininëe dytë,Ajo pas një dashurie i magjepsibukuritë;

Në më pyesni për rininëe tretë,Ajo është ndarë në dy anijekundron dëshirë në det...

Në Vendlindje,E diele, 17 qershor 2001

JAM E SJAM... ME TEKE

Jam e sjam me huqeDhe kam parë bletët e kuqe,- Nektarin e mblidhnin me radhëGostisnin me mjaltë të bardhë...

Jam e sjam punëmbarë,Dhe kam punuar me një farkëtar- Shiun e shndërronin në yjeDredhëzat i ëmbëlsonin me fyeje.

Jam e sjam si trazavaçDhe kur vajta në fshatin Bilaç,- Një fëmijë i vogël sakaqHënën e kafshonte si kulaq.

Jam e sjam një çikëz dembel- Paçka se më thonë “teveqel”,Në mes të fshatit KronidelMë priti kryeplaku që ishte gjel.

Jam e sjam kokëkrisur,Dhe vargje jam duke stisur...Që në prillin tim të nisurNjë lojë të fëmijëve ormisur.

Jam e sjam i rreptë gjeneral,Dhe në vargje jam universal,Derdhen si krojet nëpër malZemrës diellin e kam termocentral.

Jam e sjam me gëzime lotëDhe fjala e urtë kështu thotë:“Hidhërimi e dashuria në botëJanë dy dete frymëzimi ujëplotë...”

Në Shkup,E enjte, 1/6 nëntor 2001

MOTIVE DIELLORE

Me përtesë dielli delkur e sheh në gjumë një dembel,

Me përtesë dielli delkur harron këngën një gjel,

Me përtesë dielli delkur ikë bisbiq një biramel,

Me përtesë dielli delkur mbrapsht ec një taravel,

Me përtesë dielli delkur dallëndyshet sndalen në tel,

Me përtesë dielli delkur voci kredhet në reçel,

Me përtesë dielli delkur shamatoset një kokoçel,

Me përtesë dielli delkur se sheh bilbilin në zabel,

Me përtesë dielli delkur bëhet xhambaz një bubazhel,

Me përtesë dielli delkur laraskat si trembë një gogozhel,Me përtesë dielli delkur xhuxhi srritet sa një bel...

Mirësi diell ty të ka hije,na ngroh me rreze mrekullie,

Megjithëse dielli del se delrrugës së vet është mbi çdo nivel.

E premte, 21 qershor 2002(Ditën e Verës)

SHTËPINË QË EDERDHI TËRMETI

Më 24 prill 2002, ra një tërmet meintenzitet 6 ballësh, që e përfshiuqytetin e Gjilanit, Anamoravën dheKosovën Verilindore me dëme tëkonsiderueshme materiale e njerëzore.

Në fshat ti ishe si këpucë e vjetër,Si nënë pagane të desha aq më tepër!

Muret e vjetra, si stërgjyshe dremisje,Dhe mëngjeseve rritën time e sodisje...

Çatinë e mbuluar me qeramidhe spanjolle,Kopshtin e vogël me dy-tre trungje molle...

Dyert pa çelësa, mbaheshe me hatulla krenare,- Mikpritjen e ruaje me të veçanta tipare...

Shtëpi e vjetër kurrë me ty sjam çmallë,As me ujë bunari që të pikonte në ballë...

Me vockot e lagjës shumë gjëra si kuptoja,Mbrëmjeve i stolisnim flokët me xixëllonja.

Oborrit më mbeti enigmë e pazgjidhur;Me pritje, me përcjellje fytyrë hidhur!...

Atij prilli, atij kujtimi ia di mirë datën,Për rrugën e gjatë nga ti morra uratën.

Poeti një shpresë të fshehur dikund e ka,Si shkëmb graniti më dukeshe kala,Dukeshe kala e, tërmeti me gof të mbledhurTë dridhi, të rrëzoi gërmadhë e derdhur.

Në Muçivërcë,E diel, 28/29 prill 2002

S’DUA SHPËRBLIMELere një boshllëk taplotësojë imagjinata ime...

Denis Diderot(5 tetor 1713 - 31 korrik 1784)

NgaMUSTAFA SPAHIU

nacional17/ E Diel,2 mars 2014 LIBRI I RI

TIRANE

Cili ishte qëndrimi i udhëheqjes komunistendaj Ismail Kadaresë? Kjo është një ndërpyetjet më të mëdha që shtrohet sa herë që

flitet për raportet e shk-rimtarëve me regjimin. Nëlibrin e tij me kujtime, ish-kryehetuesi Qemal Lamerrëfen se Kadare, prej kohësh ndiqej nga Sigurimii shtetit. Por, ai shton se vlerësohej, se kishte ardhurmomenti dhe ishte e nevojshme që Ismaili, si per-soni me ndikim të madh në opinionin shoqëror nëShqipëri dhe i njohur në botë, duhej të goditej dhetë dënohej si armik i Partisë dhe shtetit të diktat-urës së proletariatit, për shkak të pikëpamjeve dheqëndrimeve armiqësore në veprat e tij.

"Kur shembeshin themelet", titullohet libri ibotuar nga "Onufri", ku hidhet dritë mbi disa prejmomenteve më të rëndësishme të perandorisë ko-muniste në rënie. Nga ana tjetër, ai tregon edheko-njukturat mes udhëheqësve komunistë. Parënë këtë prizëm, Lame vëren se Ramiz Alia mbro-hej nga Nexhmije Hoxha dhe më tej argumentonpse nuk mund të arrestohej Kadare. Këtu për-mend faktin se ai njihej jashtë Shqipërisë dhe searrestimi i tij, me shumë gjasa do të shkaktontetrazira, pasi nuk do të pritej mirë nga opinionipublik. Në fillim, Lame tregon se si u morën ngashtëpia e shkrimtarit do-kumentet që ai pat lënëaty, kur u nis drejt Francës.

Marrja e dorëshkrimeve me mirëkuptimin e tëafërmve dhe duke organizuar një procedurë ek-stra. Në këto kushte, organizova një procedurë tëveçantë në formën e një veprimi publik. U interes-ova vetë posaçërisht, që hetuesit nga Hetuesia ePërgjithshme, nën drejtimin e drejtorit Petrit Ser-jani, në prani të prokurorit të rrethit, Sinan Baboçi,kryetarit të Hetuesisë rrethit, Riza Xhixho, si dhetë përfaqësuesve të pushtetit në lagje, pasi të vi-het në dijeni dhe të merret miratimi i paraprak ifamiljarëve të shkohet në shtëpinë e Kadaresë. Nërast se do të kishte mundësi, të bisedohej më parëme telefon me Kadarenë, nga vetë e motra e tij.

Kështu u veprua. Porosita që: "Motra e Is-mailit, e cila ndodhej në shtëpi, të vihej në dijeni,se është porosi që dokumentet dhe shkrimet per-sonale, të merren sipas kërkesës së vetë Kadaresë,në një letër të dërguar Ramiz Alisë. Ato do të ço-hen për t'u ruajtur në Arkivin e Shtetit, për t'u ad-ministruar si dokumente me rëndësi, të njerëzve tëshquar të popullit shqiptar".

Kështu u veprua nga të dërguarit prej meje nështëpinë e Kadaresë. Dokumentet me dorëshkrimeu dhanë me dëshirë dhe pa rezerva nga vetë emotra e Kadaresë.

Vura në dijeni Ramiz Alinë për masat e marra,duke i dërguar një informacion me shkrim. Nukpati reagim dhe as përgjigje vlerësuese apo kritikë.

Informimi me shkrim pati si qëllim, në fakt, që tëdokumentohej ky urdhër që jepej me gojë dhe nukishte bërë zyrtarisht me shkrim, për të mos lënëprovë për të ardhmen, për qëndrimin e mbajtur nëatë kohë, ndaj një problemi të rëndësishëm politiktë kërkesës për azil politik dhe të reagimit shtetëror.

SIGURIMI KËRKON PËRFSHIRJENE KADARESË NË GRUPINARMIQËSOR TË LIBERALIZMIT

Ismail Kadare ka qenë në ndjekje nga Sigurimii Shtetit dhe është kërkuar përfshirja në grupinarmiqësor të liberalizmit dhe u përsërit edhe nëkomplotin e fundit të Mehmet Shehut.

Qëndrimi për zbatimin e ligjit nuk ishte një ur-dhër i dhënë për një problem ligjor, por për njëproblem politik. Ai do të aktualizonte edhe prob-lemet e diskutuara në rreth të ngushtë në të kalu-arën për Kadarenë.

Me rastin e hetimit të personave të akuzuar,arrestuar dhe dënuar si armiq të Partisë së Punës,për qëndrimin armiqësor me pikëpamjet dhe vep-rimet borgjeze të liberalizimit të Partisë dhe shtetit,si të Fadil Paçramit dhe të Todi Lubonjës, ndërmjetdisa intelektualëve të dyshuar për pikëpamjet etyre është diskutuar edhe për Ismail Kadarenë.

Në Byronë Politike dhe në Sekretariatin e Ko-mitetit Qendror të Partisë së Punës të Shqipërisë

është diskutuar edhe propozimi i bërë nga Siguri-mi i Shtetit, me anë të ministrit të Punëve tëBrendshme, që ishte edhe anëtar i Byrosë Politike,për goditjen e Ismailit për idetë e tij në vepratletrare, me pikëpamje liberale armiqësore për Partinëe Punës. Enver Hoxha nuk ka qenë dakord që Is-mail Kadare të ndiqej penalisht dhe të përfshihejnë grupin armiqësor të liberalizimit.

Në atë kohë, në Byronë Politike dhe sekretari-at është kritikuar edhe Ramiz Alia, i cili drejtontepropagandën dhe arsimin si sekretar i ngarkuarme ideologjinë. Nexhmije Hoxha e ka vlerësuarbesnikërinë e rolin e Ramizit dhe ndaj tij është mjaf-tuar masa me një vërejtje.

Lidhja që Ismail Kadare kishte me familjen eMehmet Shehut dhe fëmijët e tij, vlerësohej si njëdrejtim tjetër i shtrirjes së veprimtarisë armiqësoreedhe në fushën e artit e të kulturës, me pjesëmar-rjen e personaliteteve të shquara. Komploti kundërPartisë dhe shtetit mendohej se do të dilte më iplotë, po të vërtetohej edhe shtrirja në ideologji.

Për këtë u shtrua edhe detyra për studimin etë dhënave dhe provave në ngarkim të Kadaresë.Vlerësohej se kishte ardhur momenti dhe ishte e

nevojshme që Ismaili, si personi me ndikim tëmadh në opinionin shoqëror në Shqipëri dhe injohur në botë, duhej të goditej dhe të dënohej siarmik i Partisë dhe shtetit të diktaturës së prole-tariatit, për shkak të pikëpamjeve dhe qëndrimevearmiqësore në veprat e tij.

PSE NUK MUND TË ARRESTOHEJ KADAREVersioni për arrestimin e Kadaresë për veprim-

tari armiqësore dhe përfshirjen në komplot nukmund të realizohej: Ismail Kadare ishte një figurë eshquar e letërsisë shqiptare dhe me njohje të gjerëndërkombëtare.

Arrestimi i tij nuk do të gjente përkrahje nëpopull dhe në botën e jashtme. Do të kishte rea-gime me pasoja të mëdha, që do të dëmtonin mëshumë politikën kundër veprimtarisë armiqësore.Kjo do të forconte bindjen në opinionin publik, segrupet armiqësore ishin manipulime politike dhetë drejtësisë.

Komploti i fundit me në krye Mehmet Shehun,Kadri Hazbiun, Feçor Shehun etj., do të vihej mëshumë nën kritikën e brendshme dhe të jashtme,do të shtoheshin më shumë dyshimet dhe do tëbëheshin më të qarta në popull dhe në marrëdhënietndërkombëtare, falsiteti i propagandës partiake përimprovizimin me prova dhe akuza të manipuluaradhe të falsifikuara të komplotit. Deklarimi zyrtar, seky komplot ishte më i madhi dhe më i rrezikshmi,do të kthehej në akuzë për udhëheqjen.

Populli do të kuptonte se ai ishte inskenuarpër të fshehur qëllimet e vërteta politike që pozbatoheshin në mënyrë të organizuar ngaudhëheqja e Partisë, që të arriheshin masat përeliminimin e kundërshtarëve politikë, zhdukjen epersonave më të rëndësishëm që mund të dësh-monin në të ardhmen për sekrete shtetërore kuvërtetohej përgjegjësia direkte e Enver Hoxhës,si dhe garantimin e kalimit të pushtetit tek RamizAlia, pas vdekjes së Hoxhës.

NË KËRKIM TË PROVAVEDokumentet agjenturore dhe hetimore me

provat për kërkesën për arrestimin e Ismail Ka-daresë. Në bazë të kritereve të ligjit për adminis-trimin e doku-menteve zyrtare dhe arshivimin,të Vendimit të Këshillit të Ministrave dhe të Rreg-ullores së Administrimit të Doku-menteve Zyr-tare të Partisë së Punës, përcak-tohej procedura

Në librin e tij me kujtime, "Kur shembeshin themelet", ish-kryehetuesi Qemal Lame rrëfen për Kadarenë

Lame: Ismail Kadare ndiqej ngaSigurimi i shtetit si armik i Partisë"Shkrimtari i shquar duhej të goditej dhe të dënohej si armik i Partisë dhe shtetit të diktaturës

së proletariatit, për shkak të pikëpamjeve dhe qëndrimeve armiqësore në veprat e tij"

e dër-gimit, marrjes, admi-nistrimit, njohjes, për-do-rimit dhe arkivimit.

Në bazë të këtyre rregullave ligjore dhe rregul-lave të brendshme në Komitetin Qendror të PPSH,dokumentet që i adresoheshin udhëheqjes, pro-tokolloheshin në sekretari dhe i paraqiteshin për tanjohur direkt personi që i adresohej. Pasi e lexonte,ai dokumentonte njohjen me dokumentin me anë tëshënimit që vendoste në pjesën e sipërme të doku-mentit dhe e firmoste. Pas njohjes, dokumenti kthe-hej përsëri në arkiv. Në bazë të porosive të dhëna,merreshin masat përkatëse për t'i zbatuar.

Dokumentet e klasifikuara "sekret" ose "tepërsekret" që dërgoheshin nga Sigurimi i Shtetit, ma-teriale të rëndësishme agjen-turore, të zbulimit tëbrendshëm dhe të jashtëm, radiograme, etj., qëpërgatiteshin nga Ministria e Punëve tëBrendshme, Ministria e Mbrojtjes, Ministria ePunëve të Jashtme, që hartoheshin vetëm në njëekzemplar dhe kërkohej të ruhej me rreptësi sekretii përmbajtjes së tyre, paraqiteshin në udhëheqje,që nënkuptonte vetëm sekretarin e parë të Komi-tetit Qendror dhe me porosi të tij, sekretarit përorganet e diktaturës (rendit), duke ia dhënë per-sonalisht atij dorazi nga ministri ose zëvendësmin-istri, ose shifranti. Këto dokumente mbeteshin nëarkivën e organit që i kishte dërguar. Ndalohej njo-hja e këtyre do-kumenteve nga persona të tjerë.

Procedura e administrimit dhe arkivimit të do-kumenteve të punës agjenturore dhe të hetimeveme shumë rëndësi si për grupet komplotiste, ishteedhe më e rreptë. Sekretari i Parë i Komitetit Qen-dror të PPSH jepte porosi me gojë dhe kërkontepërgjigje po me gojë vetëm nga ministri i Punëvetë Brendshme.

Ministri i Punëve të Brendshme nuk linte shën-ime me shkrim.

Në raste tepër të veçanta, kur vetë sekretari iparë i KQ të PPSH jepte porosi dhe kërkonte përgjigjeme shkrim ose dokumentin përkatës, siç ishin im-plikimet për veprimtari armiqësore, paraqitej doku-menti dhe ai shkruante porositë përkatëse.

Vetëm në raste shumë të veçanta, si për të dhë-na dhe implikime me shumë rëndësi, si procesver-bali i pyetjes së Llambi Ziçishtit, paraqitej dorazidokumenti dhe vihej shënimi përkatës, siç ështëvepruar konkretisht.

Në janar të vitit 1990, Ramiz Alia filloi të kthejëmbrapsht në organin që i kishte dërguar të gjithamaterialet "sekrete" dhe "tepër sekrete", duke vënëvetëm firmën e tij.

Në bazë të kësaj praktike, Ramiz Alia është njo-hur me këtë procesverbal, ka vënë shënimin dhe eka nënshkruar. Në pjesën e sipërme të dokumentitmajtas, lexohet shkrimi me shënimin dhe firmën eRamiz Alisë: (Sh. Zylyftar. Në ruajtje. Firma).

RËNDËSIA E KËTIJ PROCESVERBALIDHE SHËNIMI DOKUMENTON:- Pyetja e të pandehurit Llambi Ziçishti dhe ev-

identimi me shkrimin e tij ka pasur si qëllim qëtë përdorej si provë e rëndësishme ligjore.

- Përmbajtja është shkruar sipas porosisë sëdhënë nga vetë udhëheqja.

- Shënimi i adresohet zëvendës-ministrit Zyly-ftar Ramizi, i cili kishte në drejtim edhe Drej-torinë e Sigurimit të Shtetit. Kjo nënkuptonmasat e mëtejshme që duhet të merreshin ngaSigurimi i Shtetit, për të gjetur dhe adminis-truar të dhëna dhe prova të tjera, për realiz-imin e goditjes së planifikuar në masat opera-tive agjenturore.

- Fjala "Në ruajtje" nënkupton depozitimin dhepërdorimin në kohën e përshtatshme të kësajprove ligjore.

18/ E Diel,2 mars 2014nacional POEZI

Katër soneteNga URAN KOSTRECI

AHMET ZOGUKur flamuri u ngrit në Vlor’ more pjesëE më njëzet ministër ishe Ahmet;Teksa fashisnje n’Mirdit një ngatrresë,N’Tiran’ ra shteti e erdhe e ngrite vetë.

Të bënë atentat; të bënë e grusht shtet;Prap’ erdhe e mes aq kurthesh të pabesë,Me ndalë at’kaos, vendose u shpalle mbret;Sakaq, Ti, rregull vure e ngjalle shpresë.

E ndonse intriga e kurthe plot përballe,Udh’, shkolla e ura e ministri ndërtove,Monedhën ngrite, ekonominë e ngjalle;

Dhe vizat hoqe e djem jashtë edukove.Ti, afsh për komb, në shpirt, nxënsve u kalle.Shtet bëre, o Zog, po sa shumë u qortove.

MEHDI FRASHËRISa her’shoh historin, Mehdi e ndjejMe, Ty, vulë e fytyrë mori shteti,N’kufij t’Atdheut, misione të mëdhejImazhi i atdhetarit flaktë mbeti.

Për Paris e Gjenev’ Shqipria gjetiAvokat mbrojtës, Ty, o Mehdi bej,Kryeminister ishe kur qe mbreti.Kur msyu fashizmi, n’radio, ata shkërbej.

I nxive, faqe botës, vetëm Ti.Nën Rajhun, kur pe kuqo e shkjah zuzarëPo vrisnin shqipo e fshatrat bënin hi,

Atbot,mbi supe, e more,Ti, një barrë,Po,medet, kuqot erdhën, o Mehdi,E në syrgjyn u shove zëmër vrarë.

DEDE ABAZIMe dhunë iu gjegje dhunës, Kryegjysh,Ja nise, në tabut, Enver tiranitNj’a dy klerikë të verbuar sysh:Jezitë kuqo yshtur prej shejtanit,

Që donin-taç e grua-ata këlyshëPër me përdhosë altarë e bektashianit,Po, Ti, me plumba ua preve atë yrysh,I dole zot teqesë edhe vatanit.

Kur në Shqipri sundonte një pafe,Që vriste e s’linte asnjë me fol një fjalë,Ti, fole….me kobure, o Dede,

E krisma e saj na ngrohu zëmrat valëTi, n’dorë i gjall tiranit nuk i re,U bëre fli, Dede, te qofsha falë.

Shpërndarësi i trakteve(Kushtuar nacionalistit ZALO XHOMAQI)

Me laps në dorë unë isha ntavolinëKur mu faneps i veshur me savanNjë djal meit i zbet, shajni, shafranE mtha:-Për zogj bën vargje e për lëndinë?

“O pena ty tu thaft, mos gjetsh derman!“Po mua pse sma thure, elegjinë,“Që trakte hodha e nxiva robërinë“E për atë me plumb kuqot më vranë.

“Kur hymne, atbot, i thurnin mizorisë“E komunizmit, që bënte kërdi,“Unvetëm fillikat, bonjak, i ri,

“Tek pashë i hapej varri Shqipërisë,“E ngrita zërin kundra tiranisë“E për Atdheun tim u bëra fli.”

BALADË

(Mujë Krasniqit dhe 36 të rënëve nëGorozhub, më 14 dhjetor 1998)

Kush është ai që zbret nga maliËshtë Mujo KomandantiËshtë ai, Muja vetë, me nëqind e dyzet

Nga po vjen, nga Tropoja a nga Vlora?Kah vjen ai shkrin boraVjen në borë vjen në shiNga Shqipëria në Shqipëri

As hëna nuk kishtë dalëRrëzë bjeshke atë natëVetëm terri shtrihej si gjarpër i zi

Terri që ndante atdheun në dyshAtdheun e moçëm nën qiellin griDhe pjesën tjetër nën shi... nën shi...

E rruga ishte e largët tek zhdukej në pafundësiAi vështron fushat e paskaj të KosovësE mendon për zogjtë:Nuk ka vend më t'bukur fluturimi

Kur flet me lumenjtë thotë:Është vend i papushtuarKur numëron plagët shton:Vetëm vdekja ia shton bukurinë Lirisë!

Pastaj zbardh dita e plogështDhe ëndër e keqe numëron 36 herëDhëmbja shtron gjakun për dhe

Vashat shamizeza ulur nën një bregKanë ndalur pranverën e bimët që mbijnëDiku në një shteg...diku në një rimë

Ai sërish ngritet dhe nis këngën e moçmeQë këndohej në anët tona:Nuk po mundëm or shokë me folëSe m'ka ra do gjak në gojë...

MËRGIMTARËT

Kur i barti harrimi me veteFyellin e vendlindjes e fshehën diku

Mes shtresave të zemrësDashuria mbyllet në pikë gjaku

Më e bardhë se pëllumbatMbi lumin e ballit tim

Letrat kanë ngjyrën e tokësMallin shtegëtarëve ua Falin

Takohemi një ditë para vdekjesBotë e vogël, puqemi në një pikë

Do të lindet një ditëE pathëna mes vetmisë

Larg deteve, tej qeillit të hapurTakohemi një ditë para jetës

2

Këndej festat s'janë si dikurMund të digjen kujtimet

Gjithçka ka erën e bukës si gjakuKur etshëm vlon në damar

Në zemër zemra vdes thonë

Me shpirt hiqni mallinKur mbi kokë bie tjetër gur

Nga TAHIR DESKU

Tahir Desku u lind më 1957 në Siqevë të Klinës. Filloren e kreu në Ujmirë, të mesmen në Klinë,kurse studimet për Gjuhë e letërsi shqipe në Universitetin e Prishtinës. Gjatë rinisë sëhershme ka ëndërruar të bëhet aktor, mbasi kiuhste luajtur në disa pjesë teatrore. Por ai bëhet

poet. Kur ishte student, punoi katër vite gazetar në gazetën e studentëve "Bota e re". Pastaj punongazetar në TVP gjatë viteve '80, ku disa herë e largojnë nga puna. Kur e largojnë përfundimisht ngapubna, ia mësyn eksodit, në SHBA dhe atje qëndron tetë vite. Atjerkontribuon në lëvizjen ko-mbëtare e politike të diasporës shqiptaro-amerikane. Kthehet në Prishtinë pak vite para luftës dhenis e boton revistën kulturore, shkencore e letrare me titullin "Tribuna". Pastaj kyçet në radhët eluftës çlirimtare të UÇK-së, duke raportuar gjatë viteve 1998-1999, deri në çlirim.

Pas luftës zgjidhet kryetari i parë në liri i Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës. Ndërkaq, më tredhjetor të vitit 2005 ai vdes tragjikisht në fatkeqësi komunikacioni. Vdekja e gjet duke e kryerdetyrën e redaktorit të kulturës në Radio Kosova.

Për të gjallë ai botoi librat poetikë: "Prejardhja e dashurisë" (1982), "Nga biografia e pashkru-ar" (1984) "Idil e vetmi" (1989) dhe "Engjëjt e lirisë" (2000). Një libër poezish të tij u përkthye edheanglisht (2001), nga Fadil Bajraj, me titullin "Love and spring". kurse mbas vdekjes, më 2006, ngaLKSH-ja, iu botua libri poetik "Në cilin gjet e kam vdekjen". Tahir Desku është lauruar me rastine 15-vjetorit të revistës së studentëve "Bota e re" me çmimin "Gazetari më i mirë i vitit". Ndërsa merastin e 30-vjetorit të kësaj gazete studentore, më 1998, kur ai gjendej në vijat e frontit, merr çmimin"Gazetari më i mirë në 30 vjetët e fundit". Ai u laurua me të gjitha çmimet letrare të Kosovës, si nçmanifestimet Mitingu i Poezisë në Gjakovë, Takimet e Gjeçovit, ndërsa në vitin 2000 shpërblehetnga LKSH për librin më të mirë të botuar brenda vitit në Kosovë. Ndërsa për kontributin e tij nëLuftën Çlirimtare të UÇK-së, ai merr dekoratën "Urdhëri i Adem Jasharit".

ME TË RËNËT

Sa do të kisha dashurTë jem me ju sonte,Me ju të mirët, me ju të mëdhenjtëTë flisnim bashkëÇ`ëndërr ish liria

Asgjë s`mbetet tjeterVeç neve këngaE juve lavdia

Netëve të zymtaShpesh e ndal mendimin,pyesKu e ka buriminGjithë ky zjarr ky mallKjo dashuriNë cilën këngë zoguNë cilën pupël shpendiNë cilën val detiKy frymëzim

Gjithënjë më bëhetSikur s`jam ndër të gjallëtEdhe për të vdekurNuk ka më kuptim

Ç`ëndërr ish liria

nacional19/ E Diel,2 mars 2014 PROZË

Viti i emërimit tim në një “xhep” të kufiritshtetëror, koinçidoi me vitin e formimit tëkooperativës. Njëkohësisht me mua erdhi

dhe një veteriner nga një zone tjetër. Të dy bujtëmnë një shtëpi kulaku të shtetëzuar. Unë isha beqar,ndërsa veterineri i martuar, me një fëmijë 3-4 vjeç.Shtëpia ishte dykatëshe, e pastër, me dysheme etavane druri, të punuara nga duar mjeshtrash. Katipërdhes, I shtruar me pllaka gyri të latuara, ishtethjesht hapësirë e madhe boshe, rrugëkalimi për nëkatin e dytë, por kishte edhe disa kthina e bodrume,që më dukeshin të frikshme. Ato ishin për vendosjene rrangullave. Unë zura një dhomë, veterineri njëdhomë e një korridor të bollshëm, të cilën e sajoi sikuzhinë. Familja e veterinerit dilte nga hyrja e mad-he, dhoma ime kishte një dalje në oborrin e pasmë.Shtëpia kishte oborr të madh të shtruar me pllakaguri, i rrethuar me avlli të larta. Kujdesin më të madhndërtuesi e kishte treguar te portat e shtëpisë dheajo e oborrit. Ato mbylleshin nga brenda dhe jashtëme hekura e brava të mëdha. Kjo i bënte të sigurtadhe ma hoqi frikën nga agjentët dhe diversantët, qëhynin e dilnin nga shteti i huaj, armiqësor ndaj ven-dit tim. Me veterinerin dhe familjen e tij kaloja shumëmirë. Kisha vetëm një problem. Ai çohej shumë herëtdhe dilte nga shtëpia me errësirë. Kjo ndodhte gjithëvitin, por më e dukshme ishte gjatë vjeshtës dhepranverës. Pasi ai nuk kishte nën kujdestarinë eshërbimit veterinar vetëm fshatin Gështënjas, pornjë zonë të tërë. I duhej të shkonte nëpër fshatra tëafërt e të largët dhe të arrinte stanet në mëngjesherët, pa dalë në kullotë, për të bërë vaksinat kundërsëmundjeve, nga të cilat mbaj mend vetëm emrin“brucelozë”. Kjo më shqetësonte pak, se më prish-te gjumin e mëngjesit, që në rini e kam pasur pikë tëdobët. Por, sidoqoftë, ai më dha një shëmbull tëmirë, një model, atë të punëtorit të palodhur.FshatiGështënjas, ku unë fillova të ushtroj detyrën e më-suesit, ishte vendosur në skaj të vendit, i futur nënjë xhep kufitar, i kufizuar nga tri anë me shtetinfqinj. I hapur ndaj vendit të tij vetëm në krahunveriperëndimor, ta quaje “fshat i izoluar” nga bota,ishte e pamjaftueshme. Në kohën kur unë u emëro-va në atë fshat të humbur, ende nuk ishte hapuredhe ajo xhadja mjerane, për të ardhur ndonjë mak-inë ushtarake e batalionit të kufirit. Një shitës ambu-lant, puntor sa më skishte, i shkathët sa më skishte,furnizimin e bënte me një kalë gërdallë të vetin dhe,kur i duhej të bënte ndonjë furnizim të madh, merrtekuaj me pagesë nga bshkëfshatarët.

Por e përsëris: me veterinerin e kaloja shumëmirë. Veteriner i thënçin, ai ishte bërë mjek e kaluarmjekut. U bënte shërbime të mëdha mjekësore fsha-tarëve. Fillimisht u bënte gjilpërat, që u jepte doktorii lokalitetit. Sigurisht me shiringa dhe age të bagë-tive të imta. Një herë, në një urgjencë, një burri kock-ali, ia bëri serumin me age të bagëtive të trasha. Umjekonte plagët me pomada e jod që përdorte përbagëtitë. Më vonë bleu disa pajisje, shiringa dheage për njerëzit. Po ashtu u pajis edhe me garza, jode pomada për plagët. Të domosdoshme këto mjetepër çibanët e shumtë, që u dilnin burrave here pashere. Shpesh binte dhe sëmundja e plasjes ngamishra të pakontrolluara. Në këto raste veterinerindihej shumë kompetent. Më në fund u pajis dheme nja stetoskop të vjetër, të cilin ia kishte falur njëmjek në spitalin e rrethit. Gradualisht filloi ti dallonteinflamacionin e rrugëve të sipërme të frymëmarrjes,bronshitet dhe deri te ftohjet e rënda. Si thonë nëgjuhën mjekësore, ai ekzaminonte dhe vinte diag-noza të përafërta për mjaft sëmundje të përditshme.Sthonë kot: nevoja dhe përvoja janë mësuesit më tëmëdhenj. Avancimi i mikut tim veteriner në lëmin emjekësisë humane fliste edhe për ngjashmërinë emadhe të organizmit, imunitetit dhe mutacioneve tënjeriut me kafshët shtëpiake.Mirëpo fshati Gësh-tënjas shquhej edhe për shtim të vrullshëm të pop-ullsisë. Vetë kryetari i këshillit popullor, një mesoburrëi moshës 45-50 vjeçare, nuk kishte shterim në lind-jen e fëmijëve. Një ditë e ftoi në shtëpinë e tij veter-inerin, e gostiti dhe i qau hallin. Në fund të bisedësi kërkoi me ndroje se mos i gjente ndonjë ilaç, që tëulte pak pjellorinë pa limite të gruas. Veterineri ulikokën dhe u vu në siklet. E mori në konsideratë

HISTERIA E GRAVETregim humoristic nga HAMIT TAKA

kërkesën, por nuk i dha ndonjë premtim. Pas dy-trijavësh, ai trokiti vetë në derën e kryetarit të këshillitdhe, pasi mbaroi kafen, u çua të dilte. Kryetari mbetishtangur. Ai nuk luajti nga vendi, pranë vatrës sëzjarrit. Vështronte me habi veterinerin për atë vizitëpa motiv. Kur do të kalonte pragun e derës, veteri-neri i bëri me kokë, që ta përcillte. Pasi dëgjoikërkëllimën e derës pas shpatullave të tij, domethënëu sigurua se gruaja e kryetarit nuk shihte e dëgjontemë gjë, i afroi gojën te veshi: shoku kryetar, unëgjeta diçka për atë që më kërkove. Nuk e di sa efektdo të japë, por nga përbërja, me sa konstatova unë,nuk është e dëmshme. Pastaj i dorëzoi një tabletngjyrë gri, të mbështjellë me një copë garzë të ster-ilizuar. Veterineri iu afrua përsëri te veshi dhe e po-rositi të mos bënte zë dhe të mos ia tregonte asgruas, pasi aborti ishte i paligjshëm dhe e merrte nëqafë. Kryetari i premtoi dhe e përqafoi. Ashtu undanë të kënaqur nga njëri-tjetri.

Fshatarët kishin ditë që ishin qejfmbetur ngakryetari i këshillit, pasi tregohej i pavëmendshëmndaj halleve të tyre. Por, pas kësaj shpërfillje, i pristenë zyrën e tij shend e verë dhe u zgjidhte me njëfjalë të vetme hallet e zgjidhëshme. Gruaja ishteliruar nga shtatëzania dhe me disa shërbime tëveterinerit, ajo u ndie mirë. Kryetari, nga entusiaz-mi dhe për mirënjohje të dyfishtë ndaj veterinerit,ia tregoi sekretin gruas. Ajo u befasua për zotës-inë, gati magjike të veterinerit. Nuk mund ta kup-tonte ajo grua besimtare, se veç Zotit, shtatëzan-inë mund ta ndalnin dhe njerëzit … Gruaja e kryetar-it të këshillit, sado që e porositi burri i saj të vuvostegojën për atë të fshehtë, nuk e konsideronte nor-male të mos ia tregonte gruas së kryetarit të kooper-ativës, e cilak i s h t em b u s h u roborrin e sh-tëpisë mekalamaj, sanuk kishinvend ku tëloznin. Vetëkryetari i ko-operativës uparaqit te veterineri me po atë kërkesë që i kishtebërë kryetari i këshillit. Ky bile i premtoi një hambarme drithë. Veterineri, i befasuar nga dalja e të fshe-htës, kujtoi fjalët e Sokratit, se sekreti është robi ytsa pa dalë nga goja, në se del, ti bëhej rob i tij.Megjithë atë smund ti thoshte jo kryetarit të koop-erativës. As atij hambarit me drithë, që mund tisiguronte bukën e tërë vitit. Në fakt ai kishte gjeturtri tableta gri, dy prej të cilave mund ti përdorte përgruan e vet, në se ajo do të molepsej nga shtatëza-nia pa limite. Edhe gruaja e kryetarit të koopera-tivës u lirua pa pasoja nga shtatëzania. Po ashtu sikryetari i këshillit, edhe kryetari i kooperativës për-jetoi një entusiazëm të papërmbajtur dhe, në raki esipër, me gjithë porositë e shumta të veterinerit, iatregoi gruas së vet sekretin.

Gruaja e kryetarit të kooperativës, që vdiste përpak thashetheme nga ato që përbënin sekrete tëmëdha, ia tregoi gruas së kryellogaritarit. Ajo shkoivetë te gruaja e veterinerit dhe i tregoi gjithçka qëkishte mësuar nga gruaja e kryetarit të koopera-tivës. Gruaja e veterinerit shkuli faqet me duar ngakjo ngjarje e pabesueshme. Në të vërtetë ajo bëntezili gratë e fshatit që pillnin aq dendur dhe kishtedyzime për burrin e saj. Sapo kapërceu pragun eportës gruaja e kryellogaritarit, iu fut kërkimit methemeli, sa përmbysi tërë shtëpinë, për të gjetur kushishte ajo hape misterioze. Pas shumë kërkimesh, gjetinë fundin e një çante meshini të vjetër të veterineritatë kokrrën gri, të mbështjellë me shumë shtresagarze, si ato kukllat kineze. Ia çoi vet dhe ia dha mekrenari gruas së kryellogaritarit, e cila dërgoi më pasplot dhurata me vajzën e madhe të saj. Mirëpo fjalamori dhenë. Pas disa ditësh në derën e veterinerittrokiti gruaja e magazinjerit të kooperativës. Ajoderdhi një lumë lajkash për zotësinë e veterineritdhe humanizmin e saj, e cila shkeli mbi besën e burr-

it dhe i dha tabletën gruas së kryellogaritarit. Gruajae veterinerit u prek nga fjalët e mira. Edhe pse kishtepërmbysur shtëpinë, për ta gjetur atë tabletë tëmbështjellë sikur ishte një duva çudibërëse, smundta përcillte pa një farë shprese. Ditë e ditë të tëra nukla vend pa kërkuar. Por e mira sikur i ra nga qielli.

Një natë veterineri nxorri nga çanta një kuti met-alike ngjyrë floriri dhe e vuri në dollapin ku mbantemedikamentet dhe vaksinat e shërbimit shëndetësorndaj kafshëve. Ajo spriti sa të shtrihej veterineri dhenxitoi të shihte çkishte brenda kutia. Kur e pa, brofinga gëzimi, sikur të kishte gjetur thesarin e Ali Babait.Ishin tableta gri. Me siguri nga ato…Të nesërmen nëmëngjes, një mëngjes korriku për ta pirë në kupë, asajdesh i ra të fikët kur veterineri mori kutinë nga dollapi.Por ai mori një dozë të caktuar nga kutia dhe e vendo-si përsëri në dollap. Gruaja u shkrifërua e tëra ngalumturia. Nuk priti sa doli i shoqi dhe mbështolli nënjë shami të pastër rreth 50 kokrra, që të mos i binteshumë në sy veterinerit mungesa e tabletave. Pastajme një frymë mbriti te shtëpia e gruas së magazinjerit.I dha sihariqin dhe tabletën e mbeshtjellë. Ajo ngaana e vet, shkoi në dhomën e fjetjes, hapi një sepetdhe i nxorri një tufë me para. Mirëpo gruaja e veteri-nerit nuk u tregua shumë e babëzitur. Ajo bëri sikurnuk deshi të mirrte gjë, por, aty për aty, shpirti i sajpragmatist, mendoi të vendoste një farë çmimi përkërkesat e pastajme. Ja po marr vetëm këto, i tha dhemori 1000 lekë të asaj kohe…

Si i thonë, fjala po kaloi në dy gojë, merr dhenë. Sinjë reaksion zinxhir u përhap lajmi i tabletave që prish-nin shtëzaninë. Të gjitha gratë shtatëzëna, që nukdonin më shumë fëmijë, nxorrën fshehtaz nga kuletatçmimin e caktuar dhe vrapuan te gruaja e veterinerit.

Kush nukkishte parapraktikoi sh-këmbiminmall me mall.Brenda dyditësh ushitën 50tabletat. Porgruaja e vet-erinerit kishte

mënjanuar edhe aq të tjera. Tani nuk kërkonin mëvetëm gratë shtatëzëna, por edhe ato jo shtatëzëna,me shpresën se mund ta shmngnin shtatëzaninë…

Pas këtyre ndodhive, gratë shtatëzëna, jo qënuk e humbën shtatëzaninë, por ato u vareshin nëqafë burrave dhe tregonin një afsh të paparë prejtyre. Aq më keq ato që nuk ishin shtatëzëna. Kjo içudiste burrat, por, si më të përmbajtur, nuk i nxirr-nin në pazar gjërat intime të familjes. Një ditë, nëpushimin e drekës, gratë e fshatit u mblodhën nënhijen e një rrapi buzë lumit, pasi kryetarja e organiza-tës së gruas do tu kumtonte diçka të rëndësishme.Mirëpo në vend që të dëgjonin kryetaren, gratë fil-luan bisedat e zjarrta dhe romuzet për burrat e tyre.Tema vërtitej vetëm rreth atyre gjërave të turpshme,që normalisht do të skuqeshin edhe po ti dëgjonin.Të gjitha akuzonin njëra-tjetrën se vuante nga afshii tepruar. Një pjesë e mirë shfaqën shenja histerizmi.Në këtë vorbull u përfshi dhe kryetarja e organiza-tës së gruas. Bile ajo dukej më e hazdisur. Situata upërsërit edhe të nesërmen dhe të pasnesërmen. Kjou ra në sy edhe kuadrove të kooperativës, që nëpërgjithësi ishin burra. Edhe ata u alarmuan nga ajosituatë, por ajo sëmundja ngjitëse e afshit i pushtoidhe ata. E kuptuan se atë periudhë shumë gra do tëmbeteshin shtatëzëna. Kryetari i kooperativës ur-dhëroi gjithë kuadrot të mblidheshin te zyrën e tijpër një mbledhje të paparashikuar.Në mbledhje folëne diskutuan të gjithë me përgjegjësi maksimale përgjëmën që po i ndodhte fshatit. U konkludua dhe uvendos të lajmërohej komiteti i partisë në rreth. Ash-tu u bë. Sa të shqetësuar aq edhe entuziastë përgjetjen e zgjidhjes, u shpërndanë në shtëpitë e tyre.Por sa afroheshin te dera e shtëpive, i trëmbeshinpërballjes me gratë, të cilat do tu hidheshin në qafë.Vetëm veterineri kishte rënë në të thella. Ai mbriti nështëpi sikur tërhiqte zvarrë kufomën e tij. Kur hyri në

dhomë, gjeti gruan tek numëronte një tufë lekësh mbinjë tavolinë të vjetër druri. Ishin aq shumë sa ai nukfitonte në një vit. Gruaja filloi të justifikojej se kishteshitur gjalpin, që i kishte falur gruaja e brigadierit tëblegtorisë; kishte shitur mjaltin, që i kishte dhënëgruaja e mgazinjerit; kishte shitur drithin, që i kishtedhënë kryetari i kooperativës dhe një palë vathë flo-riri, që ia kishte dhuruar gruaja e kryetarit të këshil-lit… Por, sado që rrekej gruaja ta mbyllte llogarinë,bilanci dilte tepër sufiçit. Atëherë veterinerit iu kuj-tua se si shternin tabletat në kutinë ngjyrë ari.

Pasi bëri një bilanc për tabletat e përdorura nëdelet e kooperativës dhe gjëndjen në kuti, veteri-neri i ra kokës me grushta. Gruaja iu hodh e shqetë-suar dhe, pasi i paralelizoi duart, e pyeti përse ushqetësua aq shumë. Çna bëre moj grua, i tha veter-ineri, na mori lumi… Ajo e pranoi shitjen e tabletavegri “kundra” shtatëzanisë, por nuk kuptonte pse ushqetësua aq shumë burri i saj. Ai i shpjegoi se atotableta ishin për delet. Si për delet?! Pyeti gruaja ehabitur. Ne jemi duke zbatuar një përvojë sovjetiketë ndërzimit artificial, për përmirësimin e racës sëdeleve të vendit. Për ti sjellë në afsh, brenda njëkohe optimale, si ta kuptosh ti, sa më të shkurtër, ujapim një tabletë nga ato që ti shite. Me sa duket kyefekt vepron edhe te gratë, shpjegoi veterineri. A ekupton tani se, po u zbulua bëma jonë, unë do tëhumbas jo vetëm punën, por do të shkoj edhe nëburg. Gruaja vuri duart në kokë. Të dy u ulën mbistivën e rrobave të fjetjes, të cilat gruaja i kishte ulurnga sepeti, për të numëruar paratë e fituara. Atënatë e kaluan pa gjumë. Në mëngjes veterineri kish-te filluar të zbardhej dhe mu duk 10 vjet më i madh. Epyeta se çfarë halli kishte, por më tha se nuk ndihejmirë prej ditësh nga një hije bronkoplomenare…

Histeria e grave në pushimin e mesditës u shfaqme simtoma edhe më të forta. Ato ishin gati të kacaf-iteshin me njëra-tjetrën dhe burrat largoheshin prejtyre, se mund të ndodhnin skena të turpshme e tëpaparashikuara. Situata vazhdoi gati një javë dheburrat filluan të mos i linin të dilnin nga shtëpia,ndonëse ishte kulmi i fushatës së korrjes së gruritnë atë zonë kodrinore. Bile në mesditë ata largo-heshin sa më shumë prej grave të tyre. Një ditëveterineri, gati si në epsh edhe ai, dukej se kishtenevojë të rrëfehej. Dhe altar më të mirë se miqësiaime nuk kishte ku të gjente. Ma tregoi fije për pengjarjen e paharruar për fshatin Gështënjas, siç poe tregoj unë. Atëhërë qesha me të madhe, siç poqesh edhe sot. Ai ngriti kokën me habi dhe më shikon-te drejt në sy. Mua gati po më kapte histeria e tëqeshurit. Ia ngjita dhe atij. Qeshëm të dy sa u shuam.Pastaj u ngritëm si dy lehona dhe secili hyri në sh-tëpinë e vet. Të nesërmen mësova se përsëri familjae veterinerit nuk kishte fjetur gjithë natën.Po atëditë në mbrëmje, u thirr një mbledhje e zhgjeruar ekryesisë së kooperativës, organizatës së partisë,këshilltarëve dhe organizatave të masave. Ishinpjesëmarrës edhe komandanti e komisari i postëskufitare si dhe mësuesit e shkollës. Të gjithë vësh-tronim me vëmendje maksimale nga presidiumi imbledhjes. Pas një hutimi, e mori fjalën një sekretari Komitetit të Partisë: Shokë e shoqe, filloi ai. Lumiflë, hasmi sflë. Monarko-fashistët përdorin çdometodë e çdo mjet për të gjunjëzuar partinë tonë.Rasti i tanishëm është më kuptimploti. Ata kanëhedhur në ajër, mbi sinoret tona, një lloj pluhuri qëdallëndys gratë tuaja. Por partia dhe shkencëtarëttanë e zbuluan përbërjen e atij pluhuri dhe gratëtuaja nuk do të kenë më shqetësime. Të gjithë morëmfrymë lirshëm. Dukej se një erë e freskët po fryntembi ne dhe mbi fshat. Ai fllad mori me vete dhe atëpluhurin epshndjellës të armikut. Gratë nuk i kapimë histerizmi. Ish-shtatëzënat dhe ato që u bënë tëtilla në ato ditë të atij afshi përvëlues, mallkoninarmikun, që u shkatërroi efektin e tabletave tëmagjishme. Veterineri kërkoi transferim nga Gësh-tënjasi, por fshatarët u ngritën në këmbë dhe nuklejuan transferimin e tij. Ai ishte bërë mjek e kaluarmjekut për ta. Ndërsa unë, pas asaj ngjarjeje të pa-harruar, me të cilën qesh edhe sot, kush e di saartikuj kam shkruar në gazetën lokale dhe ato qën-drore për nënat me shumë fëmijë të fshatit Gështën-jas. Heroina e kaluar heroinave…

20/ E Diel,2 mars 2014nacional DOSSIER

Për reklama, botimin e shkrimeve, tregimeve, poezive etj në gazetën “Nacional” kontaktoni në 069 6 888 444 - 068 55 64 511 - e-mail: eneacenko@gmail.com

Nga SHERADIN BERISHA

Kolonel Fuad Dibra pas mbajtjes së një takimi me kryetarëte komunave të nënprefekturës së Gjilanit (në fillim të nëntorit) ishte i urdhëruar nga Komanda Supreme e Ushtrisë

Mbretërore që ta lëshojë frontin në Kosovën Lindore dhe të tërhiqteushtrinë brenda Shqipërisë londineze. Fuad Dibra nga Gjilani doli me14 nëntor 1944, me dy kamionë dhe u drejtua "për Shqipëri!". Njësisësë kolonel Fuad Dibrës, gjatë tërheqjes do t'i prehet rruga diku midisPrizrenit e Krakushtës (Dragashit) dhe në luftë me njësitë partizane tëShqipërisë do të vriten shumë ushtarë, kurse Kolonel Fuad Dibra dotë kapet rob. Ai, më vonë do t'i dorëzohet Shtabit të AP të UNÇ tëKosovë e Metohisë, dhe sipas dëshmive të disidentit Hysen Tërpeza,Kolonel Fuad Dibra do të pushkatohet "me urdhër të Fadil Hoxhës (!?!)(Shih Dr.Muhamet Pirraku: Mulla Idris Gjilani dhe Mbrojtja Kombëtaree Kosovës Lindore 1941 - 1951, fq.125).

Si u pushkatuan me urdhër të Fadil Hoxhës shtatë luftëtarë tërezistencës shqiptare në Ferizaj?

Tahir Zajmi në librin e tij "Lidhja e dytë e Prizrenit" theksonte sevendimin për sulm në Ferizaj e kishte marrë Ing. Adem Gllavica, QazimSefë Llugaxhia, Prof. Ibrahim Kelmendi, Hysen Tërpeza, Abdyl Hencietj., më 27 nëntor 1944 në fshatin Plitkoviq të Gjilanit. Lufta në Ferizajzgjati tërë ditën e datës 2 dhjetor 1944, sepse njësive të rrethuarapartizane u erdhën në ndihmë: nga Prishtina, Gjilani e Prizreni, dhepikërisht njësitë e Brigadës 27 serbe, Brigadës III të Kosovës dheNjësia Elite e Shtabit Operativ të Kosmetit e komanduar prej FadilHoxhës. Të gjendur midis kudhrës dhe çekanit dhe pa municion, atynga fundi i ditës së 2 dhjetorit, u dorëzuan 69 luftëtarë shqiptarë, porata nuk i shpëtuan plojës. Pasi ua morën armët, partizanët shtinë nëtubën e tyre dhe i masakruan, para ndërtesës së rrethit. Në terrin eparë të natës së 2/3 dhjetorit 1944 Fadil Hoxha i veshur shqiptarçe, sëbashku me një njësi prej 20 partizanësh, kryesisht gjakovarë, gjith-ashtu të maskuar me veshje shqiptare, me kësula të bardha, depër-toi në ndërtesën e shtabit të Brigadës II të Kosmetit. Punë e parë qëbëri, ishte riemërimi i shtabit të ri të Brigadës dhe largimi i Mulla ArifShalës nga shtabi. Në kohën sa qëndroi komandanti Fadil Hoxha nështabin e Brigadës II të Kosmetit, partizanët i sollën 7 luftëtarë tëkapur, shqiptarë. Midis tyre ishte edhe Selim Maçastena (23) me dyvëllezërit: Bajramin (20) dhe Hamdiun (18) vjeç. Kishin luftuar deri nëfishekun e fundit dhe kur i kishin harxhuar fishekët, kishin hyrë në njështëpi për të pritur municionin që duhej t'u vinte! Mirëpo, u hetuandhe i kapën. Ata i mori në pyetje vetë komandanti partizan FadilHoxha, i cili u interesue për qëllimin e sulmit, për komandantët krye-sor, për numrin e sulmuesve, kurse në pyetjen e Fadil Hoxhës:

- "A është Mulla Idris Gjilani me juve…?",Selim Maçastena iu përgjigj, qartë:- "Ai nuk ka komandë në këtë luftë…!"Fadil Hoxha, pasi kreu detyrën e hetuesit, mori rolin e prokurorit

dhe të gjykatësit ushtarak:- "Të pushkatohen para syve të tij"!Në përcjellje të Fadil Hoxhës ishte edhe komisari i çetës përcjellëse

të Brigadës II të Kosovës, prishtinasi Timotijeviq Muro. Ai njihej me bijtëe Mulla Emin Maçastenës: Selimin, Bajramin e Hamdiun, që nga fëm-ijëria dhe posaçërisht kishte marrëdhënie të mira me më të riun, Ham-diun, ndaj i ra në gjunjë Fadil Hoxhës që t'ia falte, të mos e pushkatonte!Mirëpo, komandanti Fadil Hoxha ishte vërtet i pamëshirshëm kundër"ballistëve", kundër "reaksionarëve", kundër "banditëve"!

I përgjegj Muros:"Shko që andej, po ta bëjë edhe më zi…!"Të gjitha këto zhvillime ndodhën para syve të anëtarëve të Shtabit

të Brigadës së II të Kosovës, para syve të Mulla Arif Shalës e BajramBerishës ( kusheri i Rifat Berishës) dhe përcjellësve të tyre: Islam Bu-blakut të Zabelit të Poshtëm e të Hasan Likës së Sankocit. 5/3

Sipas konstatimeve të Hysen Tërpezës, (më 15 mars 1993), ai(Fadil Hoxha) me njerëzit e vetë e la Ferizajin gjatë natës së 2/3 dhjetorit.Më datën 3 dhjetor 1944 njësitë e Ushtrisë Jugosllave, pasi thyen rez-istencën në viset periferike, depërtuan në qytet dhe filluan "spastrimine Ferizajit nga bandat shqiptare!" - duke vrarë shqiptarë të paarmato-sur. Operacionet "për spastrimin e viseve përreth" vazhduan edhe më4 dhjetor 1944, duke vrarë ose arrestuar çdo shqiptare që takonte, tëcilët paraprakisht ishin shpallë "ballistë" e "armiq!" 5/4

Vrasja dhe masakrimi i qindra shqiptarëve të pafajshëmnë Gjilan nga Spasoje Gjakoviqi dhe Fadil Hoxha!

Brutaliteti i ushtrisë partizane-çetnike kundër pjesëtarëve tëLëvizjes së Rrezistencës Shqiptare pas Luftës së Ferizajit të 2 dhjetorit1944 solli masivizimin e rrezistencës së armatosur dhe disfatën ekësaj ushtrie të shënuar me Luftën e Desivojcës, më 19 dhe 20 dh-jetor, të pasuar me Sulmin në Gjilan, më 23 dhjetor 1944. Njësitëushtarake jugosllave të ndihmuar edhe nga repartet famëkeqe të

OZN'ës, pas marrjes së Gjilanit nga luftëtarët e Lëvizjes së RezistencësShqiptare, ndërmorën një operacion shfarosës, ku rrugët e qytetit umbushën përplotë me kufoma,midis të cilëve kishte gra dhe fëmijë.Kufomat që i mbuluan rrugët ishin kufoma të qytetarëve gjilanas tënxjerrë nga shtëpitë e tyre e të pushkatuar, sipas urdhërit global tëShefit të OZN'ës së Kosovës Spasoje Gjakoviqit dhe të Komandantittë Shtabit operativ të Kosovës e Metohisë Fadil Hoxhës. Për këtë fletqartë edhe Musa Efendia (vëllau i oficerit Ahmet Efendia nga Gjak-ova), zëvendës komandant i Batalionit II të Brigadës VII të Kosovësnë shënimet për Historinë e LNÇ'së në Kosovë, të dhëna për Muzeune Revolucionit në Prishtinë, më 23 qershor 1981. Sipas ushtarakutMusa Efendia, komandanti Fadil Hoxha e kishte urdhëruar njësinë eAli Ukshinit, e cila gjendej në Shtime, që të nisej për të hyrë në Gjilan,më së voni deri në orën tre të datës 24 dhjetor 1944, për të "çliruarGjilanin", të cilin e kanë marrë ballistët e Mulla Idrisit", përpos ndërtesëssë OZN'së, përkatësisht të burgut. "Neve shkuam dhe e rrethuamGjilanin. Batalionin tim, në të cilin e kisha një top, të cilin dinte për tapërdorur një oficer nga Shqipëria, e vendosa ku aty tash "Jugopetroli"/ka qenë një stacion i duhanit/, prej nga e gjuajtëm qytetin dhe pastaju futëm brenda, duke e çliruar këtë qytet…"!?! 5/5

Pas përgjakjes së Gjilanit, më 29 dhjetor 1944 mbahet një takimi Mulla Idrisit mepërfaqësuesin e UNÇSH'së Shefqet Peçin. Sipas tëdëshmive të atdhetarit Ramiz Cërnica, takimi midis Mulla Idrisit dheShefqet Peçit u mbajt, në malet midis fshatrave Livoç, Ponesh, Gum-nishtë dhe Pasjan të Gjilanit. Mulla Idrisin në këtë takim e kanë sho-qëruar rreth 20 bashkëluftëtarë, kurse Shefqet Peçin e shoqëroi ko-mandanti i Brigadës VII të kosmetit Shaban Haxhia"Përzha", me njëgrup partizanësh nga njësia përcjellëse e shtabit. Në këtë takim sipasdëshmitarit tjetër Tahir Zajmi, Shefqet Peqi ka arritur ta bind MullaIdrisin që të heq dorë nga rezistenca e mëtutjeshme. Shefqet Peçi,me këtë rast Mulla Idisit i ka thënë: "Pse luftoni e derdhni gjak kot,mbasi porsa të stabilizohet gjendja, Kosova dhe gjithë viset shqiptaretë Jugosllavisë pa tjetër do të bashkohen me Shqipni, gja për të cilënmund të jeni fare të sigurt…?".5/6 Zhvillimet e mëvonshme, nëKosovë dhe në trojet tjera etnike shqiptare, që mbetën padrejtësishtnën administrimin e Jugosllavisë së Titos, dëshmuan të kundërtën epremtimeve të Shefqet Peçit.

Sa shqiptarë u vranë e u masakruan gjatë operacionevetë UNÇJ-së?

Gjatë këtyre operacineve të përgjakshme forcat barbare jugosllavedhe repartet e OZN'së kryen krimet më të shëmtuara, ndaj popullatësshqiptare, si dhe konfiskuan, plaçkitën, dogjën e shkatërruan pam-ëshirshëm pronat e tyre. Nuk harrohen dot nga kujtesa e popullit vend-kasaphanet për likuidimin e Shqiptarëve në format më mizore, dhe nëntingujt e muzikës së jevgëve, siç ishin: Kulla e Talit në Drenas ( ish-Gllogoc), Hani i një serbi në Skënderaj, Kafja e Tozës në Preshevë, Kullae Popit në Burim (ish-Istok), Hoteli I Zharkoviqit në Mitrovicë, Monopolii Duhanit në Tetovë, Kulla e Sheremetit në Pejë, etj.

Gjatë operacioneve të ushtrisë partizane - çetnike të Titos janëvrarë e masakruar në mënyrat më mizore 47.300 shqiptarë.

Kështu në:Gjilanë janë vrarë……….7854 shqiptarë,Prishtinë ……………..….3.675Drenicë ………………..…4.820Mitrovicë ………….......1.970Pejë ……………………..3.540,Ferizaj ………………….1.260,Podujevë ……………….1.670Prizren …………………1.200,Gjakove………………….. 800,Rahovec ………………... 750,Suharekë ……………..… 420,Dragash ……………….... 500,Preshevë …………….…. 690,Shkup …………….…... 1.450,Kumanovë …………….…780,Tetovë ……………...… 4.100,Gostivar ……………....…715,Kërcovë …………………..490,Sangjak (Jeni Pazar).. 1.410Tutin …………………..….900,Bihor …………………... 3.820,Plavë e Guci …………….710,Ulqin……………………….515,Tivar e Dalmaci….…. 2.600 shqiptarë.

Në këtë situatë e tërë pasuria e shqiptarëve të vrarë ishte kon-fiskuar, asgjësuar ose ishte plaçkitur nga kolonistët serb, që ishinkthyer sipas direktivave të Byrosë politike të KQ të PKJ-së. 6

Mobilizimi i shqiptarëve për në frontin e Sremit dheKryengritja e Drenicës janar - shkurt 1945

Derisa Brigadat e UNÇSH'së marshuan drejt Sanxhakut, (me ur-dhëresën e Shtabit Operativ të Kosmetit ( 2.12.1944 ) të miratuar edhenga Shtabi Kryesor i UNÇ të Serbisë), të gjitha brigadat e UNÇJ-së nëKosovë morën detyra konkrete për çarmatosjen e popullatës shqiptare,në emër të gjoja "spastrimit të terenit nga bandat kriminale shqiptare".Kjo urdhëresë vinte si përgjigje në konfirmimet e Shtabit të Divizionit 46të Serbisë, ku thuhet, se : "Shqiptarët e Drenicës e gjetiu, ... masovi-kisht po u bashkohen Brigadave të Shqipërisë dhe jo atyre të UNÇJ-së".Ndërkohë, për t́ i realizuar me lehtë synimet e saj, udhëheqja jugosllave,fillon urgjentisht organizimin mobilizues të brigadave të "Kosmetit" përnë Frontin e Sremit, në veri të Serbisë. Ndonëse qendra e rezistencësshqiptare në gjysmën e dytë të dhjetorit 1944 u përqëndrua në Drenicënheroike, Shtabi Operativ i "kosmetit" urdhëroi komandën e vendit nëSkenderaj të iniconte formimin e një brigade të autorizuar për mobiliz-imin ushtarak me "vullnet" të mashkujve të aftë për luftë (për në fronttë Sremit) dhe me pas t´i bashkohet Brigades VII të "kosmetit", qëkomandohej nga Shaban Haxhia.

Në mbledhjen themeluese të kësaj brigade (më 6 dhjetor 1944)ku mori pjesë edhe kryetari i Rrethit Hilmi Zariqi me të gjithë parinë evendit ( shumica prej tyre ish-veprimtarë politikë e ushtarak të Lidhjessë II-të të Prizrenit) për komandat të brigadës u emrua Shaban Pal-luzha nga Llausha. Në përbërjen e shtabit, Shaban Palluzha përfshiushumë personalitete të Drenicës, si: Imer Fazliun, Isa Zymerin ngaPrekazi, Ramë Sejdiun nga Llausha, Bajram e Miftar Bajraktarin tëLlaushës, Mulla Ibrahimin të Hasanprishtinës, Mulla Ilazin të Burojës,Rexhep Gjelin të Likoshanit, Azem Aruqin të Makërmalit, Beqë Çu-brelin, Jetullah Muharremin të Rrezallës, Sadik Zenelin, Feriz Bojiqin,Zeqir e Sadik Lutanin të Turiçecit, Shaban e Rifat Kotorrin, Hazir Gjakjennga Akrashtica e Artakollit, Istref Temën e shumë të tjerë.7

Në Brigadën e Drenicës që me të drejt quhej Brigada e "ShabanPalluzhës" populli shihte shpresën për të parandaluar masakrat serbembi popullsinë e Drenicës dhe të rrethinës. Kjo brigadë kishte shtatëbatalione dhe fillimisht numri i luftëtarëve arrinte nga 500 deri në 700veta, të cilët përbënin elitën komanduese dhe të luftëtarëve të Brigadës.

Nga fillimi i janarit 1945 Shtabi Operativ i "Kosmetit", urdhëroiShtabin e Brigadës së Shaban Palluzhës, të lëshonte Drenicën dhe tënisej në drejtim të Podujevës, ku duhet të bashkohej me Brigadën eVII të "Kosmetit", për të vazhduar rrugën për në Sërbi (Kurshumli -Banjë e Kurshumlisë - Prokuple - Srem). Udhëheqja më e lartë poli-tike dhe ushtarake serbo (jugo) sllave, krahas qëllimit për largimin eBrigadës së Shaban Palluzhës nga Kosova, kishin planifikuar edhenxitjen e incidenteve për të gjetur si pretekst intervenimin ushtarakkundër forcave të rezistencës së armatosur shqiptare.

Cilat forca ushtarake të UNÇJ'së morën pjesë kundërBrigadës së Shaban Palluzhës?

KNOJ-i për Kosovë në emër të spastrimit të terenit nga "bandatshqiptare..." veçanërisht në rajonin e Drenicës, ndërmorri një oper-acion të gjerë ushtarak kundër popullatës së pafajshme shqiptare.Në këto operacione antishqiptare morën pjesë:

1. Brigadat I-VI të kosmetit, të cilat përbënin Divizionin 52 të UJ-së;2. Forcat e Divizionit 24, 26, 44 dhe 46 të Serbisë;3. Divizionet 41 dhe 50 të Maqedonisë;4. Brigadat e Malit të Zi (brigada e I-rë e Bokës dhe brigada e VI) 8 dhe5. Repartet speciale të OZN-ës të drejtuara nga famëkeqi Spa-

soje Gjakoviq.*Shtabi i Brigadës së Drenicës, largimin nga Kosova në njërën

anë do ta kushtëzojë me ndërprerjen e vrasjeve dhe të plaçkitjeve

mbi popullsinë civile nga ushtaria jugosllave, ndërkohë që në anëntjetër vuri lidhje me personalitetet dhe me grupet e arratisura nëDukagjin, në Shalë të Bajgorës dhe në Kosovën Lindore, me qëllim tëkonsolidimit të radhëve për një ballafaqim të mundshëm ushtarakme pushtuesit jugosllavë. Nga mesi i janarit 1945 përfaqësuesit eShtabit Operativ të Kosmetit: Fadil Hoxha dhe Kërsta Filipoviq "Grofi",i garantuan Shaban Palluzhës se do të plotësohen të gjitha kërkesate shtruara dhe e urdhëruan atë ta lëshonte Drenicën dhe t´i bashko-het Brigadës VII të Kosovës 9, që ishte nisur për në Sremë të Serbisë.Largimi i Brigadës së Shaban Palluzhës nga Drenica deri në Podujevëzgjati katër ditë. Duke kaluar nëpër Artakoll, fshatra të Vushtrrisë, tëPermalinës dhe të Llapit, njësive të Brigadës iu bashkuan rreth 3.500veta, të cilët ndiheshin të rrezikuar nga ushtria jugosllave. Brigada eVII e "Kosmetit" (të cilës ishte planifikuar t´i bashkohet Brigada eDrenicës) sipas urdhërit 151/45 (pa datë) të lëshuar nga Shtabi Op-erativ i "Kosmetit", ishte planifikuar që e ndarë në tri grupe (eshal-lone), të marshojnë 9.500 veta për në Frontin e Sremit (në dokumen-tat ushtarake evidentohen vetëm 7.500 të mobilizuar!!).

1. Eshaloni i parë me 3.300 veta, do të niset më 21.01.1945, nëkrye me Qamil Brovinën;

2. Eshaloni i dytë me 3.100 veta, do të niset më 22.01.1945, nëkrye me Shaban Haxhin;

3. Eshaloni i tretë me 3.100 veta, do të niset më 25.01.1945, nëkrye me Miqa Mijushkoviqin.

Këto eshallone do të udhëtojnë këmbë prej Podujevës deri nëKurshumli. Edhe brigadat VI dhe VIII të "kosmetit" me 9.000 sh-qiptarë, do të ndahen në dy eshalone sikurse më poshtë:

1. Eshaloni i parë me 4.300 veta do të niset më 20.01.1945 nëkrye me major Popoviqin dhe kapiten Vllado Simiqin. Marije Shllaku

2. Eshaloni i dytë me 4.700 veta do të niset më 21.01.1945 nëkrye me Glisho Sharanoviqin dhe Sllobodan Filipoviqin (në dokumen-tet ushtarake evidentohen vetëm 3.100 veta - vërejtja imeSh.B ).Këto eshalone, pasi do të udhëtojnë këmbë në rrugën: Gjilan - Bujan-ovc, nga Ristovci do të vazhdojnë rrugën me tren për në Srem. Përkëtë rrugëtim të brigadave kosovare, Shtabi i Divizionit 46 serb më17.01.1945 do të lëshojë një dokument (urdhër) sekret, në të cilin dot´i njoftonte brigadat e veta 25, 26 dhe 27 të dislokuara në Kosovë,për udhëtimin e njësive shqiptare të Brigadës VII, në rrugën Podujevë- Kurshumli... dhe u theksonte se në ato njësi konsiderohet se kashumë dezertorë dhe kriminelë të njemendët, ndaj u urdhëruan qët´u vihej roje përgjatë rrugës (në të dy anët e Grykës së Llapit) nëmënyrë që të pengojnë dezertimin e tyre.10

Rezistenca e Brigadës së Shaban PalluzhësDerisa makineria ushtarake jugosllave vriste popullsinë e pafa-

jshme shqiptare gjithandej Kosovës 11, sipas kujtimeve të martiresshkodrane Marije Shllaku, shtabi i Brigadës së Drenicës, më 21 janar1945 në Gryk të Llapit, mbajti një mbledhje, në të cilën ishin ftuar rreth100 personalitete shqiptare të arratisur (në mesin e tyre ishin edheProf.Ymer Berisha dhe Ukë Sadiku) për të vendosur, lidhur me shkuar-jen apo mosshkuarjen e Brigadës nga Kosova dhe për kahet që duhettë mirrte Lëvizja e Rezistencës Shqiptare. Në shenimet e saj (për këtëmbledhje) Marije Shllaku saktësoi: "Bëmë një bisedë paria, për gjend-jen e ngushtë që na paraqitej, të vdesim dhe të mos biem nën Serbi:edhe në paqim mundësi të shpëtojmë pa luftë. Në qoftëse jo, të çohemitë gjithë dhe të mbrojmë, por të mos e lëshojmë Kosovën". 12

Në një takim të fundit, të mbajtur më 23.01.1945 në Gllamnik,në mes Shaban Palluzhës dhe përfaqësuesit të Shtabit Operativtë"Kosmetit": Ismet Shaqirit, këtij të fundit iu kumtua kundërshtimii shkuarjes së Brigadës për në Srem (Serbi), për shkak të vrasjeve dhemasakrimeve të popullsisë shqiptare që kryenin brigadat jugosllaveanë e këndë Kosovës.

Pas dështimit të bisedimeve, Shtabi i Brigada së Drenicës më 23janar 1945 i bëri përgatitjet e mundshme për daljen nga rrethimi ishumëfisht i ushtrisë jugosllave me humbje sa më të vogla. Më 24janar 1945 brigada la Grykën e Llapit dhe marshoi drejtë djepit tëqëndresës shqiptare - Drenicës. Fillimisht Brigada dislokohet përrethGllamnikut, ndërsa Shtabi i saj vendoset në Gllamnik. Në orën 16 tëasaj dite, gjatë marshimit të Brigadës nga Gllamniku në drejtim tëBarilevës për të depërtuar në malet e Qiqavicës, komandanti i Sh-tabit Operativ të Kosmetit, Fadil Hoxha, urdhëroi njësitë e veta tështinin 14 predha topi 13 në mesin e ushtarëve të Brigadës së Drenicës.Mirëpo, luftëtarët e brigadës u mbrojtën me sukses nga sulmet e tilladhe pa kurrfarë humbjesh vazhduan rrugën. Ndeshja e parë balloree Brigadës me Ushtrinë pushtuese jugosllave ndodhi më 25 janar1945, në Artakoll. Ndonëse më 26 janar Shaban Palluzha me 500 -700 luftëtarë besnikë, deperton në Drenicën qëndrore, pjesa tjetër eluftëtarëve që vinin nga Llapi, Permalina, Artakolli... u shkëputën(nga brigada) për të depërtuar në Shalë të Bajgorës e gjetiu, me qëllimtë organizimit të rezistencës në ato rrethe.

Ripushtimi i Kosovës, vrasja dhe mobilizimi i shqiptarëve nga UNÇJ (1944-1945)

Pushkatimet dhe vrasjet e shqiptarëve gjatë LNÇJ-së!!!"Gjatë operacioneve të ushtrisë partizane - çetnike të Titos janë vrarë e masakruar në mënyrat më mizore 47.300 shqiptarë"

- Si u vra koloneli Fuad Dibra me urdhër të FadilHoxhës!?

- Si u pushkatuan me urdhër të Fadil Hoxhës sh-tatë luftëtarë të rezistencës shqiptare në Ferizaj?

- Vrasja dhe masakrimi i qindra shqiptarëve tëpafajshëm në Gjilan nga Spasoje Gjakoviqi dheFadil Hoxha!

- Sa shqiptarë u vranë e u masakruan gjatë op-eracioneve të UNÇJ-së?

- Mobilizimi i shqiptarëve për në frontin e Sremitdhe Kryengritja e Drenicës janar - shkurt 1945;

- Cilat forca ushtarake të UNÇJ'së morën pjesëkundër Brigadës së Shaban Palluzhës?

- Rezistenca e Brigadës së Shaban Palluzhës;- Kush u denua me pushkatim për "dezertim"

nga Fadil Hoxha?!- Si u vranë Shaban Palluzha dhe Mehmet Gradica?

nacional21/ E Diel,2 mars 2014 STUDIM

Nga NIKO STYLOS

Përktheu nga origjinali: ILIAZ BOBAJ

Një letër arvanitase e shkruar në Londër më 1824, hedh dritë mbi fakte të panjohura rreth shqiptarwve në Greqi

Zyrtarët e lartëgrek përdornin

shqipen arvanitase"Nëse akuzat për Orlandon dhe për atë me prejardhje pranë fshatit tim, Luriotin, janë të drejta ose jo, evërteta është se nuk ma lodhën shumë trurin tim. Veçse duhet të them, se ajo që më futi në mendime të

thella, është përdorimi i gjuhës arvanitase, madje në fjalën e shkruar prej Ionais Orlandhos dhe natyrishtedhe prej kunatit të tij dhe marrësit të kësaj letre, Jeorjio Kundurioti, që, siç dihet, të dy e kanë prejardhjen

prej familjeve të pasura arvanitase të anijeve, tokës dhe detit të Argosaronikosë."

Njeri prej atyre fyesve, është dhe arkeologu gjerman Ludëig Ross, i cili, duke mbërritur në Greqi në 1832, shkruan:

Isha, vërtet, mbi tokën greke, midis grekëve?

Në të vërtetë jo. Shkëmbi i zhveshur i Idhrës, ishujt fqinjë, Specie dhe Poros, Kastri dhe Kranidhi... ishin mbuluar prej shqip . (Ross 1976, f. 25).

Siç lexojmë, këtu arkeologu i madh gjerman, të cilin e solli në Greqi, ose më mirë mbreti që i vunë ( Greqisë), e vuri për të vënë bazat në arkeologji dhe të kulturonte fëmijtë grekë, arvanitët e Idhrës, Species, Poros, Kastriut, Kranidhit etj, i quante pushtues barbarë dhe Idhrën, ishullin e heronjve arvanitas të detit të revolucionit të vitit 1821: Andrea Miauli, Lazar Kundurioti, Laskarina Bubulina, Jakov Tambazi, Andon Ikonomu, Andon Kryezi dhe shumë të tjerë, i shihte thjesht një shkëmb të zhveshur .

Edhe pse vetëm prej këtyre cilësimeve mund të konkludojmë se nuk kemi të bëjmë me ndonjë njeri me nivel, për fat të keq, këto teori të tij rreth arvanitëve, edhe pse kanë kaluar që nga ajo kohë dy njëqindvjeçarë, vijojnë të qëndrojnë edhe sot, dhe, edhe pse të tjerë mbrojnë mendimin se arvanitët janë autoktonë e madje mbetje pellazgjike, prej të cilëve është edhe Karl Reinhold, mjek gjerman i flotës luftarake mbretërore të atëhershme të Otonit, i c

u detyrua të mësonte gjuhën e atëhershme të flotës greke, siç e quanin, dometh

gjuhën arvanitase, duke jetuar veçanërisht me arvanitët e ishujve Poro (Kalavrias), Idhrës dhe Species (Aliushit). Në librin e tij, që u bo Noctes Pelasgicae vel ad Symbolae cognoscendos Dialectos , veç të tjerash, na jep edhe disa prej këngëve më të bukura pellazgjishte, siç i cilëson ai, këngë dashurie të atyre ishujve, si psh. Në të folmen e Idhrës:

j e, Lule jee, lule t a thonë, j e- e! Lule jee për tënë - zonë!

Në të folmen e Species:

, b , argali, s , s je è ; Nëk sheh, se shkonjë për ti,

Dhe në atë të Poros:

e d , e- j e! Trëndafylle, flettë-gjerë! e e e jè e! Ea të të puthë një herë!

Këngët e mësipërme, meqënëse me shkronjat e alfabetit latin, që përdor Karl Reinhold,

janë më të vështira për arvanitët, po i jap ashtu siç i ka shkruar Demitrio Camarda në librin e tij Grammatologia comparata sulla lingua albanese ,(Prato 1866), të marra përkatësisht në faqet 82, 86 dhe 74, duke dhënë në krah edhe shkrimin e tyre me alfabetin e sotëm shqiptar.

Meqë edhe unë jam njeri prej atyre që mbrojnë mendimin se arvanitët jan

banorë të stërlashtë të atij vendi, po jap këtu edhe fotografinë nga portreti i Joan Orlandhos dhe në krah, maskën e artë të shek 16-të para Krishtit, e cila është gjendur në varret e famshëm të Mikenës, ku, prej ngjashmërive që mund të shohë secili, del përfundimi se paraardhësit e Orlandhos dhe më pas edhe të farës së tij, banonin në atë vend edhe para disa mijëvjeçarëve.

Kjo maskë, e cila cilësohet Maska e Agamemnonit , nëqoftëse është me të vërtetë maska e fytyrës së Agamemnonit, do të thoshja thjesht, se lufta e Trojës duhet të jetë bërë në

shekullin e 16-të para Krishtit dhe jo siç është pranuar në shekullin e 12-të ose të 13-të para Krishtit.

Orlandhos Joanis, vepër e Konstandin Galeria e Veprave të Artit të Kuvendit të

Grekëve.

gjend prej Shlimanit në 1876 në një varr të shek. 16-të para Krishtit.

PREFEKTURA E ARGOLIDHËS

5

Për ata që njohjet gjeografike të tyre nuk janë dhe aq të mira, pak më lart jap edhe hartën e prefekturës së Argolidhës, ku, siç shohim, largësia prej Mikenës ( ), ku është gjetur maska e sipërpërmendur, së bashku me Kranidhin ( ), vendin e prejardhjes së Orlandhos, është vetëm disa dhjetra kilometra, të cilat numërohen me gishtat e një dore.

Për Joan Orlandhon, fare shkurt do të them se u lind në Specia rreth vitit 1770 në një familje të pasur me prejardhje nga Kranidhi, që ishte vendosur në atë ishull. Ishte pronar i rëndësishëm anijesh. Prej vitit 1811 u vendos në Idhra, mori pjesë në luftën çlirimtare të Greqisë dhe i vuri anijet e tij në shërbim të komandës revolucionare. Mori pjesë si përfaqësues i plotfuqishëm i Idhrës në Mbledhjen Kombëtare, të parën, (1821), të dytën, (1823) dhe të katërtën, (1829) dhe më vonë u bë edhe kryetar i Kuvendit. Vdiq në Idhra në 1852.

Dihet prej nesh gjithashtu se ishte i martuar me motrën e familjes së parisë së Idhrës dhe pronarë anijesh, të Llazar dhe Jorgo Kunduriotit.

Llazar Kundurioti Jeorjios Kundurioti

Llazar Kundurioti u lind në Idhra në Prill të vitit 1769. Që kur ishte katërmbëdhjetë vjeç

përfaqësoi të atin e vet në Idhra, i cili ndodhej në Gjenovë dhe pas vrasjes së të atit, në 1799, duke e marrë ai përsipër drejtimin dhe duke e shtuar së tepërmi pasurinë që trashëgoi, u bë njeri prej njerëzve më të fuqishëm të Idhrës, ku kishte qendrën edhe investimi i tij.

Edhe pse e quante të parakohshëm Revolucionin Grek, pas shpërthimit të tij u bë mbrojtës i zjarrtë dhe prej pasurisë së familjes Kundurioti, të cilën ai e drejtonte se prijës i saj, e cila llogariste mbi 800.000 anije dydirekëshe, vuri në dispozicion tri të katërtat e tyre në përforcim të Revolucionit.

Shërbeu si deputet, i nderuar si qytetari i parë i Greqisë dhe, kur vdiq në 6 Qershor 1852, u shpall pesë ditë zi kombëtare.

Jeorjios Kunduriotis u lind edhe ai në Idhra, në 1782 dhe ishte 13 vjeç më i vogël nga vëllai i tij, Llazari. Në 1824 u zgjodh kryetar i Këshillit Ekzekutiv në Mesollongj. Gjatë kohës së Kapodhistrias u zgjodh anëtar i Trupës Ndërgreke dhe më vonë deputet, këshilltar i qeverisë, ministër i flotës detare dhe në vitin 1848 mori edhe vendin e kryeministrit. Vdiq në Athinë në 1858.

Duke përfunduar, desha të them se ndjej nevojën ta shvendos shkrimin arvanit që kemi në letrën e Orlandhos për lexuesit shqiptarë, me alfabetin shqiptar që përdoret sot. Për arsye se shkronjat e atij alfabeti nuk mjaftojnë për shkrimin e saktë të shkrimeve arvanitase, do të

përdor si plotësuese edhe shkronja prej Alfabetit të Stambollit, i cili, në Kongresin që u bë në Manastir, prej 14- 22 Nëntorit 1908, u përcaktua si njeri prej dy alfabetëve zyrtarë të kësaj gjuhe, i cili vazhdon të jetë njeri prej alfabetëve të pranuar i mbarë Shqiptarëve, pasi, sipas atyre që di, nuk kemi asnjë vendim zyrtar për heqjen e tij.

Jor v a Të shkrua ta edhe një jetrë herë për qëtë i pastaj; me qëtë

ishtë çare të binj u baskë; vështo të më shpëto s ka tetio nieri di to të shërpen si shërpeva; ë ka ksodhetë; çë sheh ati to të blërë ... (*). E çë bëri nani ndë

apis patridhënë, i ë i me Zo rafni, ënim kurë shërpes. Kaqë të thom e kataav edhe të tjerate. Kithë

me Nydhra ka të bënj, oi v aj ka Morea i shkruan enantion su paraponi edhe katigori të mbëdha. Zografi ta thotë tyran, se ti i bërë kithë të likatë. Vishto ja to theo të më spëtojs; nëkë katadheksem të rri me tetio njeri. Erdh ndë telos të vishetë, të spudaksinë, të blërë çë sheh, të blonëtë vivlia, të he paranji ethniko, si janë synithisure.

l

Visto të mos lëni shërbesënë ka tuarte; ruhuni ka fortë ka Moraitë: nëkë na e

tonë fare të mirënë anaksiotë e rthnosit.

______________________________________ (...*) e palexueshme

Në arkivin e vëllezërve Llazar dhe Jorgo Kunduriotit, vëllimi i tretë, faqe 225, gjejmë edhe letrën e mëposhtme, të shkruar në Londër në 23 Shtator 1824, prej dhëndërrit të tyre nga motra, Joanis Orlandhos, me marrës, siç është shkruar saktësisht në zarf, madje në gjuhën frënge, A. Monsieur Mr. Georges Countouriotis, President du Corps Executif du Gouvernament Provisoire de la Grece, a Napoli. Domethënë për zotin Jorgo Kundurioti, president i Pushtetit Ekzekutiv të ligjshëm të Qeverisë së Përkohëshme të Greqisë, në Nafplio.

·

· ·

· ·

· ·

· ·

l·

· ·

______________________________________

Kjo letër, siç shohim, edhe pse është e shkruar me alfabetin grek, është e pakuptueshme,

pasi në pjesën më të madhe të saj është në gjuhën arvanitase. Për këtë arsye, po e përsëris të gjithë, me përkthim të saktë, shkruar në tekst arvanitas.

Vëlla Jorgo ! Të shkrova edhe një herë tjetër për këtë, që erdhi tani së fundi. Me këtë njeri nuk

ka asnjë mundësi të shkoj me të. Shiko të më shpëtosh prej këtij njeriu, nëqoftëse do që të punoj ashtu siç kam punuar. Nuk mbahet përsa u përket shpenzimeve; gjithshka sheh, dëshiron ta blejë...(*) Dhe çfarë bëri tani së fundi që erdhi ? Zoti e ka dashur atdhenë, përndryshe, nëqoftëse do të vinte që në fillim me Zografon, dredharakun tjetër si ai, nuk do të bënim kurrë punë. Kaq të them dhe mendoji vetë të tjerat. Vetëm me Idhrën ka të bëjë. Vëllai i tij nga Morea i shkruan kundër teje ankesa dhe akuza të mëdha. Zografi të quan tiran, se ti i bëre të gjitha të këqiat. Për atë Zot, pa shih të më

shpëtosh, nuk pranoj të rri me një njeri të tillë, erdhi tani së fundi të investojë, të studiojë, të blejë çfarë i sheh syri, të ngarkojë libra, të hajë lekun e shtetit, siç është mësuar.

Tabakon në dy vazo do që ta marrësh prej kapitenit italian Rokavilan, harxhimet e letrave, po ashtu dhe lugën e vogël për djalin tënd...(*) Dërgoje, të lutem, të ardhurin në shtëpinë time drejt Idhrës, jepja edhe të tjerat sipas nënëshkrimit dhe lamtumirë.

Londër, 20 Shtator 1824 P. Vëllai yt, Joannis Orlandhos Shih se mos e lini punën pas dore. Ruajuni shumë prej Moraitëve, nuk na duan

aspak të mirën, të paaftët e kombit. ______________________________________ (...*) e palexueshme

Këtu duhet të them se këtë letër e ka shkruar Joanis Orlandhos, kur ndodhej në Londër

për marrëveshje nga ana e palës greke, së bashku me Andrea Luriotin, për kreditë angleze shpëtimtare , të cilat u nënëshkruan në kryeqytetin anglez, në sasinë prej 800.000 lirash

angleze, në 9 Shkurt të vitit 1824 dhe në sasinë prej 2.000.000 lirash angleze, në 26 Janar 1825, prej të cilave, në komandën revolucionare të atëhershme të Greqisë, mbërritën , prej dërgesës së parë shumë më pak se 340.000 lira angleze dhe prej së dytës përfundimisht sasia prej 232.558 lirash angleze.

i cili erdhi tani së fundi , siç shkruan Orlandh nuk mbahet në shpenzime dhe çfarëdo që sheh, dëshiron ta blejë... e natyrisht me të hollat e shtetit, ose me fjalë të tjera, që kishte sëmundjen, për të cilën nuk është gjendur ose nuk ka mbërritur ilaçi deri në ditët e sotme në Ballkan, ishte edhe i caktuari i tretë, më vonë përfaqësues, domethënë Joanis Zaimis, të cilin Qeveria Greke në 1825 e zëvëndësoi me Jeorjio Spaniolaqin, Spaniloaq, i cili, kur u bë më vonë Ministër i Ekonomisë i Qeverisë së (Bavarisë) të mbretit Oton në Athinë, akuzoi dy përfaqësuesit e tjerë të marrëveshjes, se përvetësuan të holla prej kredive homologe dhe veçanërisht Orlandon, se përvetësoi shumën e 5.900 lirave nga kreditë dhe Kongresi Kontrollues vazhdoi madje edhe në parashënimin e të dhënave të pasurisë së tyre.

Nëse akuzat për Orlandon dhe për atë me prejardhje pranë fshatit tim, Luriotin, janë të drejta ose jo, e vërteta është se nuk ma lodhën shumë trurin tim. Veçse duhet të them, se

ajo që më futi në mendime të thella, është përdorimi i gjuhës arvanitase, madje në fja

e shkruar prej Ionais Orlandhos dhe natyrisht edhe prej kunatit të tij dhe marrësit të

kësaj letre, Jeorjio Kundurioti, që, siç dihet, të dy e kanë prejardhjen prej familjeve të pasura arvanitase të anijeve, tokës dhe detit të Argosaronikosë. Gjë, e cila, sipas logjikës sime, përjashton prejardhjen e tyre prej luftëtareve të ardhur me pagë, para disa shekujve prej Shqipërisë, siç i supozojnë shumë njerëz, jo vetëm në Greqi, por edhe në Shqipëri, pasi ky profesion i kishte dhe i ka rrënjët e tij shumë thellë në traditën e familjeve pranë detit të atij vendi. Është e vërtetë se çlirimim prej turqve të Greqisë jugore, shumë miq të grekëve, ose më mirë miqtë ëndërrmitarë europianë të grekëve, të cilët besonin se, duke shkuar në Greqi, do të takonin nxënësit e Platonit dhe të Aristotelit, filluan të lëshonin me paturpësi edhe sharjet e tyre të para për arvanitasit, me fjalë të tjera sharjet e para për çlirimtarët e atij vendi.

22/ E Diel,2 mars 2014nacional INFO

Surprizat eÇmimeve Oscarnë garë 9 filmaEmocionet e ethshme tegarës më të rëndësishmekinematografike botëroredo ti ndjejmë së shpejti.Çmimet Oscar këtë vit do tëmbahen në Dolby Theatre,Hollywood Los Angelesmë datë 2 Mars. Edicioni i86 i çmimeve Oscar do tëvijë nën drejtimin e ikonëssë televizionit AmerikanEllen DeGeneres, e njohurpër programin e sajteleviziv të pasdites “TheEllen Shoë”. Ndërkohëeventi do të vijë nënproduksionin e produ-centëve dhe miqve tëmirënjohur Craig Zadandhe Neil Moren. Në listënme 9 filma të nominuar përçmimet prestigjoze ndod-hen gjithashtu edhe “TheWolf of Wall Street”, “Ne-braska” dhe “Her”.

Transparencae Rihanna-sRihanna është shfaqur nëParis me një bluzë tëzezë krejtësisht transpar-ente, poshtë së cilës nukkishte veshur reçipeta.26-vjeçarja tregoi “asetet”e saj ditën e enjte me njëbluzë me mëngë të gjataqë e kishte kombinuar menjë fustan të zi lëkure.

Veshjet etmerrshme nëçmimet OscarËshtë eventi më i rëndë-sishëm kinematografik memiliona teleshikues nëmbarë botën. Mbrëmja eçmimeve Oscar paraprinpunën me orar të zgjatur tëshumë stilistëve për të ve-shur sa më mirë të jetë emundur aktorët e famshëmqë parakalojnë në tapetin ekuq. Por, edhe pse ka pa-sur mijëra veshje tëmrekullueshme përgjatëviteve, nuk mund të harro-hen lehtë edhe veshjet qëkanë dështuar keqaz. Ngaveshja e Cher e vitit 1987e deri tek ajo e CelineDion, bëhuni gati të shikoni“tmerret” e modës nëmbrëmjet e çmimeve Oscar.

Doli nga shtypi libri “Metodika” emësimdhënies së sociologjisë

Këto ditë doli nga shtypi libri “Metodika” e mësimdhëniessë sociologjisë ku trajtohet një nga çështjet mjaftë të disku-tuara: mësimdhënia e sociologjisë. Autori i librit profesori isociologjisë në Universitetin Shtetëror të Tetovës Abdyl-naser Sinani në parathënien e librit thotë se ky libër ështëmodeluar më shumë si një praktikum në vend të shpjegimitteorik ç’rast aksenti është vënë në përvetësimin e njësivemësimore nëpërmjet shembujve dhe të ushtrimeve me punënpraktike, me ndihmën e të cilave nxënësi do të mund nëmënyrë të pavarur t’i përvetësojë aftësitë e reja.

Limaj-Krasniqi, alternativë e re politikeNë Sallën e Kuqe të Pallatit të Rinisë në Prishtinë është bërëhapja zyrtare e Nismës për Kosovën, subjekti më i ri politiknë Kosovë, i themeluar nga tashmë dy ish-anëtarë të PDK-së, Jakup Krasniqi dhe Fatmir Limaj. Zyrtarisht, Limaj ështëemëruar Kryetar i Kryesisë së Nismës për Kosovën. JakupKrasniqi, Kryetar i Këshillit Kombëtar të partisë së re, nëfjalimin e tij para shumë të pranishmëve, ka thënë se Nismado ta forcojë shtetin e Kosovës.

Gjakova nderon Fadil Hoxhënme përmendore

Kontributi 50-vjeçar i ish-liderit komunist të Kosovës, FadilHoxha, për të drejtat e shqiptarëve është vlerësuar edhe njëherë në qytetin e tij të lindjes. Veteranë të Luftës Antifash-iste Nacionalçlirimtare të Kosovës dhe anëtarë të Akade-misë së Shkencave e Arteve të Kosovës janë mbledhur nënjë tryezë të përbashkët për të kujtuar veprimtarinë e Hox-hës. Kjo tryezë, siç raporton sot “Koha Ditore”, është mbaj-tur me inicimin e kryetares së Komunës së Gjakovës, Mimo-za Kusari - Lila. Komuna e Gjakovës tashmë ka në dispozicionnjë peticion me 5 mijë nënshkrime për ngritjen e shtatores sëFadil Hoxhës. Vendimi për ngritjen e kësaj shtatore ishte mar-rë nga Kuvendi Komunal i Gjakovës qysh në vitin 2013.

“Heshtja e dyfishtë - E vërtetapër armët kimike në Shqipëri”

Doli në qarkullim libri “Heshtja e dyfishtë - E vërteta për armëtkimike në Shqipëri” i gazetarit italian Bollino. Gazetari CarloBollino me kurajë intelektuale dhe me përgjegjësinë e një gaze-tari karriere bën analizën e ngjarjeve të skenës dhe prapaskenësqë paraprinë dhe shoqëruan debatin e madh për demontimin emundshëm të armëve kimike të Sirisë në territorin e Shqipërisë.

Dokumentari “Margarita”,gati për 80-vjetorin e aktores

“Margarita” është titulluar dokumentari i parë që i kushtohetaktores së madhe shqiptare Margarita Xhepa. Një realizimnga regjisori i njohur Kujtim Gjonaj, ky dokumentar pritet tësjellë për publikun jetën dhe aktivitetin artistik të aktores sënjohur, ikonë e filmit dhe teatrit shqiptar. Projekti i nisur ngaregjisori Kujtim Gjonaj i ka fillimet e tij kohë më parë, porregjisori tregon se tashmë puna është e përqendruar në mon-tazh, për të prezantuar këtë dokumentar në një ditë të shënuarpër aktoren, në datën 2 prill, dita kur aktorja do të festojë dhe80-vjetorin e saj. Regjisori Kujtim Gjonaj “Mjeshtër i madh”,ka shumë prodhime filmash dokumentarë në jetën e tij artis-tike, por dokumentari “Margarita” duket se mbetet më i veçan-ti. Aktorja Margarita Xhepa, e cila për dekada me radhë i kadhuruar publikut emocione të panumërta në film dhe në teatër,tregon se ndihet shumë e lumtur që ky dokumentar po reali-zohet nga regjisori Kujtim Gjonaj, i cili duket se ka menduar qëtë jetë dhe si një dhuratë për aktoren në 80-vjetorin e saj.

Zhvillohet Seminari Kombëtar i të Drejtave së Autorit dhe Industrisë së Botimeve

Gjendja aktualee shtëpive botuese

“Drejtori i ZSHDA, Z. Buçpapaj, bëri një pasqyrim të situatës aktuale tëindustrisë së botimit, parë kjo në këndvështrimin e Zyrës së të drejtës së

autorit dhe punës që kjo e fundit ka bërë sa i takon kësaj kategorie”

Kumbaro: U shpërdoruan 140 milionëlekë për Muzeun Arkeologjik të Durrësit

Aktori i madh shqiptar, Enver Petrovci, tëpremten mbushi 60 vite, i cili, edhe përkundërfaktit se është një ndër aktorët më të njohurnë trojet shqiptare, duke përfshirë edhe ro-let e mëhershme në Beograd. Aktori shpre-het se “Sa më i vjetër të jesh aq më shumëtë duket se nuk ke bërë asgjë.”

ENVER PETROVCI, TË PREMTEN MBUSHI 60 VJEÇ

Zyra Shqiptare për të Drejtat e Autorit organizoi me 26 shkurt 2014 Seminarin Kombëtarmbi të drejtën e autorit për industrinë e bot-

imeve në Shqipëri. Aktiviteti u mundësua membështetjen e Organizatës Botërore të PronësisëIntelektuale në bashkëpunim me ZSHDA. I gjithëaktiviteti u fokusua në gjendjen aktuale të shtëpivebotuese në RSH, mënyra se si operojnë ato nëtreg, kuadri ligjor vendas nga kënvështrimi i in-dustrisë së botimit, problematikat e këtyre të fun-dit por dhe pritshmëritë. Të ftuar pjesëmarrës ish-in kryesisht përfaqësues të shtëpive botuese, apogrupime te tjera te këtij lloji, autorë apo shkrimtarëtë ndryshëm, universitet publike dhe private, Sh-kolla e Magjistraturës, avokatë, përfaqësues tëinstitucione të tjera të përfshirë në procesin e zba-timit të legjislacionit për të drejtën e autorit nëShqipëri. Përfaqësuesit e palës shqiptare bënëprezantimet përkatëse konkretisht: Drejtori i ZSH-DA, Z. Buçpapaj, bëri një pasqyrim të situatësaktuale të industrisë së botimit, parë kjo në kënd-vështrimin e Zyrës së të drejtës së autorit dhe

punës që kjo e fundit ka bërë sa i takon kësajkategorie. Më pas Znj Irena Toçi, përfaqësuese eShtëpisë botuese Toena dhe Z. Xhevahir Lleshi,Përfaqësues i Shtëpisë botuese Uegen, ndanëprespektivat e tyre, problematikat që has kjo in-dustri sot në epokën dixhitale, pritshmëritë etj,sugjerimet perkatëse. Z. Mihaly Ficsor, profesordhe lektor i ftuar për të referuar u fokusua nëtiparet kyçe të kontratave të botimit, të cilat vazh-dojnë të mbeten problematike në Shqipëri, kuadriligjor ndërkombëtar në fushën e botimeve, zbati-mi dhe ushtrimi i të drejtave të autorit në mjedi-sin dixhital online nga këndvështrimi i industrisësë botimit. Z. Fiscor është eksperti i cili ka vizitu-ar shumë shpesh Shqipërinë vitet e fundit dukedhënë ekspertizën e tij ligjore në degë të ndry-shme të kësaj fushe, por është dhe njëri nga ek-spertët e kontraktuar nga BE për të hartuat pro-jektligjin për të drejtën e autorit dhe të drejtat elidhura. Diskutantët mbeshtetën punën e ZyresShqiptare për të Drejtat e Autorit kundër pirater-isë dhe abuzimeve në tregun e librit.

Shkatërrimi dhe dëmtimi në fushën etrashëgimisë kulturore ndër vite ka qenë i

madh, ku pasojat në trashëgimi kulturore janënga jugu deri në veri të vendit. Nuk është herae parë që ministrja e Kulturës Mirela Kumbaroflet për keqmenaxhim të fondeve publike nëfushën e trashëgimisë, ku ky problem ishte nëqendër të vëmendjes. Në ekspozitën që u pre-

zantua në Muzeun Historik Kombëtar, ku arke-ologjia, arkitektura dhe muzeologjia prezantu-an projektet për Amfiteatrin e Durrësit, Muze-un Arkeologjik të Tiranës dhe atë të Durrësit,ministrja e Kulturës Mirela Kumbaro bëripërgjegjës paraardhësit për keqmenaxhimin efondeve publike dhe gjendjen në të cilën ekanë lënë trashëgiminë kulturore.

nacional23/ E Diel,2 mars 2014 INFO

Robert Ndrenikavjen tek “Djemtëgazmorë”TIRANE - Këtë herë do eshohim në rolin e një aktorikapriçoz, tekat e të cilit sh-kaktojnë të qeshura... ështënjë ndër kryepersonazhet ekomedisë ‘Djemtë gazmorë’dhe në këtë prag premieretë shfaqjes, aktori RobertNdrenika flet për një rol i cilii ka sjellë jo pak gëzim, nëkëtë pjesë të shkuar ngaamerikani Neil Simon.

“Loja edashurisë dhee rastësis딓Loja e Dashurise dhe erastesise” ne skenën e teatrit“Aleksandër Mosiu.” Nëninterpretimin e trupës se Dur-rësit e Korçës, komedia e cilamban aromën e Parisit, qy-tetit më romantik në botë er-dhi e gjitha e rinovuar meaktorë të rinj. Dialogje të për-shtatura në gjuhën e tëpërditshmes sonë. Batuta tëspikatura, por edhe njëligjërim prej borgjezësh,mbajtën afër publikun përrreth 2 orë. Komedia mesubject lojën e dashurisë uintepretua nga aktorët MarkoBitraku, Adelina Muça, Be-smir Bitraku, Xheni Fama eEralda Çaushi.

“Çufo dhe Tipinë kërkim tëverdhushkave”As Aventurat e Çufos dheTipit nuk i kanë shpëtuarkomercializimit të kohëvemoderne. Regjisori ErjonKame përrallen klasike esjell në një version mod-ern. Qëllimi kryesor sipas tijështë edukimi i fëmijëve meparanë, por ai pranon senuk mungojnë edhe situatatargetuese për fëmijët. Tërealizosh një shfaqje përfëmijë për Kamen nuk ësh-të e lehtë, pasi e rëndë-sishme është që fabulazbërthyer përmes lojës ak-toriale me kukullën të jetë ekuptueshme për botën efëmijës. “Çufo dhe Tipi nëkërkim të verdhushkave”shënon premierën e parëpër këtë vit në Teatrin eKukullave, e cila do tëshfaqet në 10 mars.

Konfirmohen autentikëeshtrat e Isa Boletinit

Prishtinë, 26 shkurt - Rezultojnë të vërtetë eshtrat e heroit ko-mbëtar Isa Boletini. Tashmë analizat gjenetike-molekulare nëStrazburg e kanë dhënë përgjigjen se mes eshtrave të dërguara përanaliza janë ato të heroit Isa Boletini dhe djalit të tij, të cilët tashmëi janë dorëzuar Institutit të Mjekësisë Ligjore në Prishtinë.

Ministri Krasniqi takoi anëtarëte Këshillit Drejtues të TKK-së

Prishtinë, 28 shkurt - Ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit,Memli Krasniqi ka takuar sot anëtarët e Këshillit Drejtues tëTeatrit Kombëtar të Kosovës. Ai i ka uruar ata për detyrëndhe ka shprehur besimin se kontributi i tyre do të jetë i lartë nëavancimin edhe më të madh të TKK-së dhe realizimit të njëkalendari sa më të pasur dhe me vlera. Ai vlerësoi kontributine secilit për jetën kulturore në vend.

Këndi Amerikan, bashkëbisedim mbiMuajin e Historisë Afrikano-Amerikane

U.S. Embassy-Tirana 26.2.2014. Këndi Amerikan në Tiranë or-ganizoi një bashkëbisedim mbi Muajin e Historisë Afrikano-Amerikane, ku i ftuar ishte Ambasadori Alexander A. Arvizu. Aiu foli studentëve mbi vlerat e diversitetit kulturor dhe mënyratme të cilat Afrikano-Amerikanët i kanë dhënë formë shoqërisë,kulturës dhe demokracisë në Shtetet e Bashkuara

Koncerti për flaut dhe orkestër

Sjell premierë Liberman dhesimfoninë e tretë të Çaikovskit

Publiku shqiptar shijoi dy premiera të reja në koncertin per flautdhe orkester. Bashkepunimi i dirigjentit Ermir Krantja me flau-tisten Jonela Golemi zbuloi kompozitorin bashkekohor ameri-kan Liberman si dhe simfonine e 3-të te Tchaikovsky. DirigjentiErmir Krantja gjithnje suprizon në ardhjet e tij në Tiranë. Edhekësaj hërë koncerti solli një bashkëpunim mjaft të vecantë tëorkestres së RTSH drejtuar prej tij me flautisten e pare të kësajorkestre Jonela Golemi. Të dy artistet pranojne se bashkepun-imi ka qene spontan dhe I sukseshem.

Unioni i Artisteve Pa Kufij,veprimtari në bashkepunim me

Klubin “Epoka e Talentit”Unioni i Artisteve Pa Kufij ne bashkepunim me Klubin “Epoka eTalentit”, organizuan takimin e ndarjes se cmimeve te KonkursitLetrar e te Artit Pamor, te shpallur para pak kohesh nga ky Union.Pjese e rendesishme e ketij takimi padyshim ishin artistet e rinj te“Epoka e Talentit”. Perfaqesuesja e Unionit te Artisteve Pa Kufij,Mimoza Erebara, Sekretare e Pergjithshme e Akademise Europi-ane te Artit, Seksioni Kombetar Shqiptar Drejtuese e Klubit “Epo-ka e Talentit”, Adriana Istrefi, ishin organizatore.

Rikonceptimi i dy muzevearkeologjike të Durrësit dhe Tiranës

Pas një pune kërkimore 1-vjecare arkeologët shqiptare dhe ital-iane, prezantuan projektet për rivitalizimin e dy muzeve arke-ologjike, atij të Durrësit dhe Tiranës. Skicat e shfaqura ne MuzeunHistorik, tregojne sesi objektet mund te afrohen tek vizitoret.Kjoështë fytyra e re e muzeut arkeologjik të Durresit dhe Tiranës,propozim që vjen nga arkeologët shqiptare dhe italian. Punenkerkimore 1 vjecare mbi trashëgiminë kulturore shqiptare te dymuzeve e kane permbledhur permes ekspozites “te njohesh ruash dhe shfaqësh”. Sipas arkeologes italiane Anna BrunaMenghini njohja e një qyteti nis nga e shkuara e tij.

Balerinët: Ështëkomoditet të jesh çift

në skenë dhe jetëEmocionet e Violetës verdiane me lëvizjet e trupit

Ethet e dashuriseVerdiane te Traviates vijne per-

mes levizjes se trupitne skene. BalerinetEnada Hoxha GerdVaso dhe Odeta Dish-nica dhe Ervis Nall-bani emocionet dhe vuajtjet e dashurisë iperjetojne si ne skeneedhe ne jete. Partnerene jete , por edhe nëskene janë dy ciftet ebalerinëve Enada Hox-ha Gerd Vaso dheOdeta Dishnica dheErvis Nallbani. Baler-inët janë gati për tërisjellë në skënë vuajt-jet e dashurisë përmes baletit Travia-ta. Duket se baletindrejtori i ri Ilir Kerni eka fort perzemer, pasiqëndron paskuintave,per te ndjekur deri nefund proven gjenerale.

Projekti ArTVision në Tiranë

Organizohet në Tiranë, nëMinistrinë e Kulturës,

mbledhja e dytë e KomitetitDrejtues të Projektit ArTVi-sion, financuar nga ProgramiIPA Adriatik Corss Border2007-2013. Ky projekt kastrukturuar e integruar njëpartnership të përbërë ngapartnerë institucionalë e tekni-kë në 4 shtete. Institucionet elarta përfaqësohen nga Rajonii Puglia-s dhe Rajoni i Veneto-s në Itali, Qarku Primorje Gors-ki Kotar - Kroaci, Ministria eKulturës e Shqipërisë dhe ajo

Është kënga e njohjes së Anida Takes dhe Agim Prodanit,1957. Edhe për tre dekada në vazhdim muzika e tij identi-fikohet me zërin e saj. Këtë histori tregon dokumentari“Fisniku i këngës” i Anila Varfit. Prodhimi i Kanalit Satelitortë Televizionit Publik Shqiptar u shfaq premierë të mëkurëntë mbrëmjen në Muzeun Historik Kombëtar.

PROFIL I AGIM PRODANIT PËRMES ARKIVAVEDHE KOLEKSIONIT TË KËNGËS SË LEHTË

e Malit të Zi si dhe partnerëteknikë si Fondacioni i PinoPascali dhe Accademia delleBelle Arti e Venezia-s në Itali;Kanal RI Kroaci, Fakulteti i Ar-tit Dramatik Mali i Zi dhe Uni-versiteti i Arteve Tiranë.

Objektivi kryesor i projek-tit është mbështetja dhe pro-movimi i artit bashkëkohorpërmes përdorimit strategjiktë komunikimit dhe punës nërrjet ndërkufitar. Arti bash-këkohor shqiptar do të pas-qyrohet përmes produkteveaudiovizualë që do të realizo-

hen enkas për këtë projektdhe, në ndryshim nga shfaq-jet ‘ live’ gëzojnë përparësitë ekomunikimit specifik dhe përnjë kohë të pakufizuar mepublikun e tyre, me transme-diale të komunikimit si: TV ekz-istuese, Web TV, RrjeteMuzeumesh e Galerish tëArteve Pamore, Festivale tëtipologjive të ndryshme, Rrjetesociale, Multiplatforma, Smart-phone, etj, fillimisht në njëhapësirë që përfshin shtetet tëcilat lagen nga deti Adriatik emë tej edhe përtej këtyre kufijve.

24/ E Diel,2 mars 2014nacional

CMYK