Garemo da Sazogadoeba 02 - Cleanup14).pdfmomateba, sisuste, Tavis tkivili, xvela, yelis tkivili,...

12
garemo da sazogadoeba garemo da sazogadoeba saqarTvelos mwvaneTa moZraoba saqarTvelos mwvaneTa moZraoba saqarTvelos mwvaneTa moZraoba saqarTvelos mwvaneTa moZraoba saqarTvelos mwvaneTa moZraoba (dedamiwis megobrebi - saqarTvelo) (dedamiwis megobrebi - saqarTvelo) (dedamiwis megobrebi - saqarTvelo) (dedamiwis megobrebi - saqarTvelo) (dedamiwis megobrebi - saqarTvelo) saqarTvelos mwvaneTa moZraobis perioduli gamocema, # 2 (14) 2 0 11 w e l i Jurnali gamoica SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebis saagentos Jurnali gamoica SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebis saagentos Jurnali gamoica SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebis saagentos Jurnali gamoica SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebis saagentos Jurnali gamoica SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebis saagentos finansuri uzrunvelyofiT proeqtis `davasufTaoT saqarTvelo - finansuri uzrunvelyofiT proeqtis `davasufTaoT saqarTvelo - finansuri uzrunvelyofiT proeqtis `davasufTaoT saqarTvelo - finansuri uzrunvelyofiT proeqtis `davasufTaoT saqarTvelo - finansuri uzrunvelyofiT proeqtis `davasufTaoT saqarTvelo - sazogadoebis cnobierebis amaRleba da misi CarTva myari sayofacxovrebo sazogadoebis cnobierebis amaRleba da misi CarTva myari sayofacxovrebo sazogadoebis cnobierebis amaRleba da misi CarTva myari sayofacxovrebo sazogadoebis cnobierebis amaRleba da misi CarTva myari sayofacxovrebo sazogadoebis cnobierebis amaRleba da misi CarTva myari sayofacxovrebo narCenebis marTvis gaumjobesebis procesSi~ farglebSi. narCenebis marTvis gaumjobesebis procesSi~ farglebSi. narCenebis marTvis gaumjobesebis procesSi~ farglebSi. narCenebis marTvis gaumjobesebis procesSi~ farglebSi. narCenebis marTvis gaumjobesebis procesSi~ farglebSi.

Transcript of Garemo da Sazogadoeba 02 - Cleanup14).pdfmomateba, sisuste, Tavis tkivili, xvela, yelis tkivili,...

Page 1: Garemo da Sazogadoeba 02 - Cleanup14).pdfmomateba, sisuste, Tavis tkivili, xvela, yelis tkivili, Semdeg gam-ovlindes: umadoba, gulisreva, Re-bineba, simZimis SegrZneba marjvena ferdqveSa

1

g a r e m o d a s a z o g a d o e b a

www.cleanup.ge www.greens.ge

garemo da sazogadoebagaremo da sazogadoeba

saqarTvelos mwvaneTa moZraobasaqarTvelos mwvaneTa moZraobasaqarTvelos mwvaneTa moZraobasaqarTvelos mwvaneTa moZraobasaqarTvelos mwvaneTa moZraoba(dedamiwis megobrebi - saqarTvelo)(dedamiwis megobrebi - saqarTvelo)(dedamiwis megobrebi - saqarTvelo)(dedamiwis megobrebi - saqarTvelo)(dedamiwis megobrebi - saqarTvelo)

s a q a r T v e l o s m w v a n e T a m o Z r a o b i s p e r i o d u l i g a m o c e m a , # 2 (14) 2 0 11 w e l i

Jurnali gamoica SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebis saagentosJurnali gamoica SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebis saagentosJurnali gamoica SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebis saagentosJurnali gamoica SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebis saagentosJurnali gamoica SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebis saagentosfinansuri uzrunvelyofiT proeqtis `davasufTaoT saqarTvelo -finansuri uzrunvelyofiT proeqtis `davasufTaoT saqarTvelo -finansuri uzrunvelyofiT proeqtis `davasufTaoT saqarTvelo -finansuri uzrunvelyofiT proeqtis `davasufTaoT saqarTvelo -finansuri uzrunvelyofiT proeqtis `davasufTaoT saqarTvelo -sazogadoebis cnobierebis amaRleba da misi CarTva myari sayofacxovrebosazogadoebis cnobierebis amaRleba da misi CarTva myari sayofacxovrebosazogadoebis cnobierebis amaRleba da misi CarTva myari sayofacxovrebosazogadoebis cnobierebis amaRleba da misi CarTva myari sayofacxovrebosazogadoebis cnobierebis amaRleba da misi CarTva myari sayofacxovrebonarCenebis marTvis gaumjobesebis procesSi~ farglebSi.narCenebis marTvis gaumjobesebis procesSi~ farglebSi.narCenebis marTvis gaumjobesebis procesSi~ farglebSi.narCenebis marTvis gaumjobesebis procesSi~ farglebSi.narCenebis marTvis gaumjobesebis procesSi~ farglebSi.

Page 2: Garemo da Sazogadoeba 02 - Cleanup14).pdfmomateba, sisuste, Tavis tkivili, xvela, yelis tkivili, Semdeg gam-ovlindes: umadoba, gulisreva, Re-bineba, simZimis SegrZneba marjvena ferdqveSa

g a r e m o d a s a z o g a d o e b a

2 www.cleanup.ge www.greens.ge

TavisTavad, narCenebis marTvis gama-rTuli sistemis Seqmna sakmaod rTulida xangrZlivi procesia. gamomdinareaqedan, is moiTxovs sazogadoebisa daxelisuflebis erTobliv SeTanxmebul mo-qmedebas.

msoflioSi narCenebis marTvis ram-denime efeqturi modeli arsebobs, aqedany v elaze warmatebuli Sv edeTisgamocdilebaa. marTalia mas amisaTvis20 weli dasWirda, magram dRes TamamadSeiZleba iTqvas, rom es qveyana upirobolideria am sferoSi da TiToeuli misimoqalaqe aqtiuradaa CarTuli narCeneb-is Semcirebis procesebSi. aseTi SedegismiRweva ki, SesaZlebeli gaxada samTavro-bo da arasamTavrobo seqtorebis erTianmada koordinirebulma muSaobam.

dRes, SvedeTSi xelisuflebis mxri-dan mowesrigebulia yvela sakanonmdeb-lo da infrastruqturuli sakiTxebi.mosaxleobis mier daxarisxebuli narCe-ni grovdeba da gadamuSavdeba special-ur punqtebSi da mxolod absolutur-ad gamouyenebeli narCeni gadis naga-vsayrelebze.

• saxelmwifos SemuSavebuli aqvsnarCenebis marTvis erovnulistrategia;

• moqmedebs 5 800 gadamamuSavebe-li sadguri da 650 specialuricentri;

• efeqturad xdeba narCenebis gardaqmnasasargeblo energiad. narCenebisgadamamuSavebeli specialuri sad-gurebidan (insiniratorebi) saaTSi

SvedeTidan saqarTveloSiSvedeTidan saqarTveloSiSvedeTidan saqarTveloSiSvedeTidan saqarTveloSiSvedeTidan saqarTveloSi

TiTqmis erTi welia, rac saqarTveloSi mimdinareobs SvedeTis saerTaSorisoganviTarebis saagentos (sida) mier dafinansebuli proeqti ,,davasufTaoT saqarTvelosazogadoebis cnobierebis amaRleba da misi CarTva myari sayofacxovrebo narCe-nebis marTvis gaumjobesebis procesSi”. proeqts axorcielebs mwvaneTa moZrao-ba/dedamiwis megobrebi - saqarTvelo da mdgradi ganviTarebis kavSiri ,,ekoxed-va”. proeqti mimarTulia myar sayofacxovrebo narCenebTan dakavSirebuli prob-lemebis Sesaxeb sazogadoebis informirebulebaze, raTa mosaxleobis daxmare-biT da uSualo monawileobiT SesaZlebeli iqnas qveyanaSi narCenebis marTvas-Tan dakavSirebuli mTeli rigi sakiTxebis gadaWra.

miiReba 14kv/t energia, romlis 85%gamoiyeneba centraluri gaTbobi-saTvis, 25% ki eleqtroenergiismisaRebad;

• specialur adgilebSi dadgmuliasxvadasxva feris (Sesabamisi warw-erebiT) konteinerebi, romelSicxdeba mosaxleobis mxridan daxarisx-ebuli narCenebis ganTavseba;

• bolo wlebSi dainerga narCenebissruliad axali sistema, kerZod esaris miwisqveSa konteinerebi, said-anac narCenebi amoaqvT specialurivakuum–manqanebiT, rac uzrunvely-ofs narCenebis srul izolacias.

• da bolos, uaxlesi teqnologiebisgamoyenebiT, SvedeTma bolo 10 wlismanZilze insiniratorebidan gamoy-ofili emisiebis raodenoba 99%–iT Seamcira.

• SvedeTs imdenad aqvs daxvewilinarCenebis marTvis procesi, rom mi-uxedavad imisa, rom qveyanaSi yovel-wliurad 3–4% izrdeba myari narCe-nebis raodenoba, nagavsayrelebzegatanili narCenis raodenoba mcir-deba – daaxloebiT 30%.

Page 3: Garemo da Sazogadoeba 02 - Cleanup14).pdfmomateba, sisuste, Tavis tkivili, xvela, yelis tkivili, Semdeg gam-ovlindes: umadoba, gulisreva, Re-bineba, simZimis SegrZneba marjvena ferdqveSa

3

g a r e m o d a s a z o g a d o e b a

www.cleanup.ge www.greens.ge

ra xdeba narCenebis marTvis mxriv saqarTveloSi?!ra xdeba narCenebis marTvis mxriv saqarTveloSi?!ra xdeba narCenebis marTvis mxriv saqarTveloSi?!ra xdeba narCenebis marTvis mxriv saqarTveloSi?!ra xdeba narCenebis marTvis mxriv saqarTveloSi?!

samwuxarod, Cven jer kidev didigza gvaqvs gasavleli SvedeTis Sede-gamde. rogorc xelisuflebis aseve,sazogadoebis mxridan seriozulimuSaobaa Casatarebeli, msoflioSiaprobirebuli narCenebis marTvis sqe-mebis saqarTveloSi dasanergad. amis-aTvis ki saWiroa, rom mTavrobam daparlamentma imuSaon SeTanxmebulad,raTa sazogadoebriv aqtiobebslogikuri gagrZeleba mohyves.

mosawesrigebelia bevri sakiTxi damosawesrigebelia bevri sakiTxi damosawesrigebelia bevri sakiTxi damosawesrigebelia bevri sakiTxi damosawesrigebelia bevri sakiTxi damaT Soris umTavresi:maT Soris umTavresi:maT Soris umTavresi:maT Soris umTavresi:maT Soris umTavresi:• sakanonmdeblo baza, romelic daa-

regulirebs am sferoSi arsebulproblemebs;

• Tanamedrove standartebis mqoneinfrastruqtura (nagavsayrelebi,gadamamuSavebeli qarxnebi, Sesabam-isi konteinerebi da a.S);

Tu am sakiTxebis mogvarebaze sax-elmwifom dResve ar daiwyo zrunva, imaqtiobebs, romlebic mravlad ganxor-cielda proeqtis farglebSi ar eqnebagagrZeleba, rac Zalzed samwuxaroa.

proeqtis samuSao jgufma erTi wlismanZilze saqarTvelos 63 raionSi Caat-ara dasufTavebisa da Semdgom am adg-ilebis gamwvanebis aqciebi, adgilobrivimmarTvelobisa da TviTmmarTvelobiswarmomadgenlebisaTvis – 21 seminari.Sexvda da informacia miawoda Tbilisi-sa da regionebis axalgazrdul orga-nizaciebs, Semdeg sakiTxebze:

• rogor SeiZleba daxarisxdes narCeni;• ra sargebeli SeiZleba miviRoT

meoradad gadamuSavebuli narCeneb-isagan;

• ra aris narCenebis separacia;• rogor SeiZleba SevamciroT narCenebi;• ra aris komposti;• rogori nagavsayrelebi aris usafrTxo;

• janmrTelobis ra garTulebebi Sei-Zleba gamoiwvios arasaTanado adg-ilze mowyobilma an stiqiurma na-gavsayrelebma da a.S.

am mizniT proeqtis mimdinareobisfarglebSi gamoica mravali sainforma-cio broSura, specialuri Jurnali dadamzadda sareklamo klipebi, momdevnowlis manZilze dagegmilia kidev ufrometi aqtiobebi. proeqtma mkafiod aCve-na sazogadoebis mzaoba, aqtiurad Caer-Tos qveyanaSi narCenebis marTvis proce-sis mosawesrigeblad, magram moqalaqee-bis Zalisxmeva ar aris sakmarisi am prob-lemis gadasaWrelad. aucilebelia amsakiTxis sakanonmdeblo uzrunvelyofa,vinaidan narCenebis marTvis ZiriTadi prin-cipis 3R-is (Reduce – Semcireba; Reuse –xelaxali gamoyeneba; Recycle – recik-lireba anu gadamuSaveba) cxovrebaSigatareba SeuZlebelia Sesabamisi infras-truqturis gareSe.

SvedeTis magaliTma dagvanaxa, rom amisganxorcieleba SesaZlebelia. SvedeTisada sxva qveynebis gamocdilebis gaziare-ba, Sesabamisi teqnologiebis Cvens qveya-naSi danergva da erToblivi RonisZiebe-bis gatareba ki SesaZlebels gaxdis amsferoSi arsebuli problemebis gadaWras.Cveni mizania, kidev erTxel movuwodoTsaqarTvelos xelisuflebas, da rac mTa-varia, TiToeul moqalaqes aqtiurad Cae-rTon „davasufTaoT saqarTvelo” kampa-niaSi, romlis farglebSic mimdinare wlisseqtemberSi dagegmilia grandiozuliaqcia mTeli qveynis masStabiT.

yvelam erTad davasufTaoTyvelam erTad davasufTaoTyvelam erTad davasufTaoTyvelam erTad davasufTaoTyvelam erTad davasufTaoTsaqarTvelo myari sayofacx -s aq arTvelo myari sayofacx -s aq arTvelo myari sayofacx -s aq arTvelo myari sayofacx -s aq arTvelo myari sayofacx -ovrebo narCenebisagan , raTaovrebo narCenebisagan , raTaovrebo narCenebisagan , raTaovrebo narCenebisagan , raTaovrebo narCenebisagan , raTamivceT sakuTar Tavs imis Sesa-mivceT sakuTar Tavs imis Sesa-mivceT sakuTar Tavs imis Sesa-mivceT sakuTar Tavs imis Sesa-mivceT sakuTar Tavs imis Sesa-Zlobloba rom vicxovroT suf-Zlobloba rom vicxovroT suf-Zlobloba rom vicxovroT suf-Zlobloba rom vicxovroT suf-Zlobloba rom vicxovroT suf-Ta da janmrTelobisaTvis usa-Ta da janmrTelobisaTvis usa-Ta da janmrTelobisaTvis usa-Ta da janmrTelobisaTvis usa-Ta da janmrTelobisaTvis usa-frTxo garemoSi.frTxo garemoSi.frTxo garemoSi.frTxo garemoSi.frTxo garemoSi.

Page 4: Garemo da Sazogadoeba 02 - Cleanup14).pdfmomateba, sisuste, Tavis tkivili, xvela, yelis tkivili, Semdeg gam-ovlindes: umadoba, gulisreva, Re-bineba, simZimis SegrZneba marjvena ferdqveSa

g a r e m o d a s a z o g a d o e b a

4 www.cleanup.ge www.greens.ge

wylis dabinZurebiT gamowveuli daavadebebiwylis dabinZurebiT gamowveuli daavadebebiwylis dabinZurebiT gamowveuli daavadebebiwylis dabinZurebiT gamowveuli daavadebebiwylis dabinZurebiT gamowveuli daavadebebi

• dizenteriadizenteriadizenteriadizenteriadizenteria, mas “WuWyiani xeleb-is” daavadebas uwodeben. daavadebaufro xSirad iwyeba SemcivnebiT,Tavis tkiviliT, saerTo sisustiT,temperaturis momatebiT, Zlieri,SeteviTi xasiaTis tkiviliT mucel-Si; zogjer gulisreviTa da Re-b i n e b iT ; S e mdgomSi ZlierifaRaraTiT, sisxliani da lorwoianiganavliT.

• qolera qolera qolera qolera qolera – daavadeba SeiZleba gavr-celdes rogorc wyliT, aseve sur-saTiTa da sayofacxovrebo-kontaq-tis gziT (umniSvnelo roli) dagamoiwvios umZimesi diarea da gauw-ylovneba; sxva nawlavTa infeqcieb-isagan gansxvavebiT qolera adviladvrceldeba, rac aixsneba garemoSiavadmyofis mier Zalian didi raode-nobiT vibrionis (gamomwvevis) gamoy-ofiT.

• salmonelozi salmonelozi salmonelozi salmonelozi salmonelozi - registrirdeba misirogorc erTeuli, ise jgufuriSemTxvevebi. adamianis inficirebaZiriTadad xdeba dabinZurebulisursaTiT, SesaZlebelia Zlier dab-inZurebuli wylis saSualebiTac;axasiaTebs Semcivneba, temperatur-is momateba, Tavbrusxveva, gulis-

narCenebis marTvis procesis daregulirebaSi, erT–erT umniSvnelovanes prob-lemas warmoadgens dabinZurebuli wyali. mTel rig soflebSi mdinareebi daReleebi gadaqceulia nagavsayrelad. mcire mdinareebisa da Releebis napirebiwarmoadgenen antisanitariis wyaros da seriozul safrTxes uqmnian adamianisjanmrTelobas. aseve Zalzed saSiSia mdinareebis dabinZureba sawarmoebidan(mag. madneuli), mitovebuli da Ria karierebidan. wylis napirebze antisanitar-ia da Tavad wylis dabinZureba mravali saSiSi daavadebis gamomwvevia. dagrove-buli da Caxurebuli narCenebi kargi sakvebi area sxvadasxva lpobis baqteriebisgamravlebisaTvis. xSirad arasworad sazRvraven, rom wyali Tu sasmelad argamoiyeneba, masSi moxvedrili mavne momwavlavi nivTierebebi arc Tu ise saxif-aToa, magram es ase ar aris. wyali ixmareba mosarwyavad, saqonlis dasarwyule-blad, saTevzaod, sabanaod da a.S. amdenad, dabinZurebuli wylisgan miyenebuliziani sakmaod maRal riskebs Seicavs da xSir SemTxvevaSi SeiZleba letaluriSedegic gamoiwvios.

reva, romelic swrafad RebinebaSigadadis, tkivili muclis areSi,rasac maleve erTvis faRaraTi uxvi,myrali sunis, momwvano an muqi yav-isferi siTxis Semcveli ganavliT.

• virusuli hepatiti virusuli hepatiti virusuli hepatiti virusuli hepatiti virusuli hepatiti A da da da da da B - amdaavadebebs axasiaTebs msgavsi klin-ikuri niSnebi: dasawyisSi SesaZle-belia ganviTardes kataraluriCivilebi: Semcivneba, temperaturismomateba, sisuste, Tavis tkivili,xvela, yelis tkivili, Semdeg gam-ovlindes: umadoba, gulisreva, Re-bineba, simZimis SegrZneba marjvenaferdqveSa areSi, Sekruloba an faRa-raTi, Sardis gamuqeba, RviZlis ga-dideba da siyviTle. SeiZleba daa-vadeba ganviTardes usiyviTlo for-miTac. aRsaniSnavia, rom virusulihepatiti A-80% dabinZurebuli sas-meli wyliT aris gamowveuli.

• sxadasxva etiologiis diareulidiareulidiareulidiareulidiareulidaavadebebidaavadebebidaavadebebidaavadebebidaavadebebi, romelTa klinikuriniSnebi mwvave gastroenteralurisaxiT gamoixateba.

• nawlavuri helminTozebinawlavuri helminTozebinawlavuri helminTozebinawlavuri helminTozebinawlavuri helminTozebi – nem-atodozi da askaridozi, parazit-parazit-parazit-parazit-parazit-uli daavadebauli daavadebauli daavadebauli daavadebauli daavadeba - Sistostomozida sxva, romlebic viTardebian mik-

Page 5: Garemo da Sazogadoeba 02 - Cleanup14).pdfmomateba, sisuste, Tavis tkivili, xvela, yelis tkivili, Semdeg gam-ovlindes: umadoba, gulisreva, Re-bineba, simZimis SegrZneba marjvena ferdqveSa

5

g a r e m o d a s a z o g a d o e b a

www.cleanup.ge www.greens.ge

roorganizmebiT dabinZurebuli sas-meli wylis moxmarebiT;

• malariamalariamalariamalariamalaria da denges cxelebadenges cxelebadenges cxelebadenges cxelebadenges cxeleba – daa-vadebis ganviTarebas xels uwyobsdabinZurebuli Ria avzebsa da wy-alsatevebSi koRoebis gamravleba;

• fluorozi fluorozi fluorozi fluorozi fluorozi – daavadeba, romel-sac iwvevs ftoris maRali koncen-traciis sasmeli wylis moxmareba.daavadebas axasiTebs kbilebis ema-lis feris cvlilebebi da erozie-bi, aseTi wylis xangrZlivi droiTmoxmarebisas cvlilebebi viTarde-ba Zval-saxsrovan, nervul siste-masa da RviZlSi.

• tyviiT mowamvlatyviiT mowamvlatyviiT mowamvlatyviiT mowamvlatyviiT mowamvla – SeiZlebadafiqsirdes iseTi wylis moxmareb-isas, romelic wyalSi sawarmoebidanCaedineba. daavadebis mimdinareobaSeiZleba gamoikveTos nervuli dareproduqciuli sistemis da-

zianebiT, anemia, Tirkmelebis prob-lemebi, maRali arteriuli wneva.saSiSia orsuli qalebisTvis - Sesa-Zlebelia gamoiwvios nayofis gan-viTarebis paTologiebi.

• meThemoglobinemia meThemoglobinemia meThemoglobinemia meThemoglobinemia meThemoglobinemia – am daavade-bis ganviTarebis erT-erTi mizezianitratebis Warbi raodenoba sasmelwyalSi. romlis moxmarebac iwvevssisxlSi hemoglobinis raodenobisSemcirebas; daavadeba xSirad vi-Tardeba bavSvebSi, rac gamoixatebakanis molurjo-cisferi feriT sax-eze, xelebze da fexebze, viTardebae. w. cisferi bavSvis sindromi. aseTbavSvebs aqvT problemebi sunTqvismxriv, SeiZleba gamovlindes Rebinebada diareac, iSviaT SemTxvevebSigonebis dakargva da krunCxvebi.

ase, rom gaufrTxildiT wyals,ase, rom gaufrTxildiT wyals,ase, rom gaufrTxildiT wyals,ase, rom gaufrTxildiT wyals,ase, rom gaufrTxildiT wyals,moerideT mis dabinZurebas da icx-moerideT mis dabinZurebas da icx-moerideT mis dabinZurebas da icx-moerideT mis dabinZurebas da icx-moerideT mis dabinZurebas da icx-ovreT janmrTel garemoSi!ovreT janmrTel garemoSi!ovreT janmrTel garemoSi!ovreT janmrTel garemoSi!ovreT janmrTel garemoSi!

narCenebis marTvis Tanamedrove teqnologiebinarCenebis marTvis Tanamedrove teqnologiebinarCenebis marTvis Tanamedrove teqnologiebinarCenebis marTvis Tanamedrove teqnologiebinarCenebis marTvis Tanamedrove teqnologiebi

mTels msoflioSi, mosaxleobis zrdasTanerTad sul ufro da ufro aqtualurixdeba narCenebis marTvis problema. msof-lios wamyvani qveynebis warmomadgenlebiaTeulobiT wlebia cdiloben am problemisgadawyvetas da narCenebis marTvis sruly-ofisaTvis mudmivad axal teqnologiebsgvTavazoben. ramdenime wlis win, kerZod2005 wels, iaponiaSi oficialurad gavr-celda informacia 3R-is principis dan-ergvasTan dakavSirebiT. momdevno wlis mart-Si (2006 weli) tokioSi, Seikriba msof-lios 20-ze meti saxelmwifos warmomad-geneli 3R-is proncipis gansaxilvelad. Sex-vedraze miiRes rezolucia, romelic Sexve-draSi monawile qveynebis mTavrobebs da dain-teresebul mxareebs avaldebulebs xeli Seu-wyon 3R–is principis danergvas adgilo-briv, regionul da erovnul doneze, asevemis popularizacias msoflioSi.

termini - 3R Sesabamisi sami sityvis(anu im sami qmedebisa, romelic yvelazemTavaria narCenebis marTvis procesSi) ini-

dRei s aTvi s 3dRei s aTvi s 3dRei s aTvi s 3dRei s aTvi s 3dRei s aTvi s 3R- i s pri nci p ii s pri nci p ii s pri nci p ii s pri nci p ii s pri nci p isafuZvlad udevs narCenebis marTvissafuZvlad udevs narCenebis marTvissafuZvlad udevs narCenebis marTvissafuZvlad udevs narCenebis marTvissafuZvlad udevs narCenebis marTvisyvelaze mowinave teqnologiebsyvelaze mowinave teqnologiebsyvelaze mowinave teqnologiebsyvelaze mowinave teqnologiebsyvelaze mowinave teqnologiebsmsoflioSi.msoflioSi.msoflioSi.msoflioSi.msoflioSi.

cialebia: Reduce – Semcireba; Reuse – xe-laxali gamoyeneba; Recycle – reciklirebaanu gadamuSaveba.

narCenebis Semcireba (narCenebis Semcireba (narCenebis Semcireba (narCenebis Semcireba (narCenebis Semcireba (Reduce))))) –gulisxmobs, naklebis yidvas da Sesabamis-ad naklebis moxmarebas. narCenebis Semcir-eba aris procesi an politika, romlisdrosac xdeba calkeul adamianTa an mTli-anad sazogadoebis mier warmoqmnili narCe-nebis raodenobis Semcireba. sxvanairad romvTqvaT TiToeulma Cvenganma unda SeviZinoToptimaluri raodenobis rogorc produ-qti, aseve sxva saqoneli, riTac TavidanavicilebT narCenebis warmoqmnas da ra Tqmaunda mis gadayras xevebSi, tyis piras, mdina-reebSi, quCaSi da a.S. narCenebis Semcireb-is garda am procesSi aseve igulisxmeba

Page 6: Garemo da Sazogadoeba 02 - Cleanup14).pdfmomateba, sisuste, Tavis tkivili, xvela, yelis tkivili, Semdeg gam-ovlindes: umadoba, gulisreva, Re-bineba, simZimis SegrZneba marjvena ferdqveSa

g a r e m o d a s a z o g a d o e b a

6 www.cleanup.ge www.greens.ge

moxmarebuli energiisa da resursebis Sem-cirebac.

narCenebis xelaxali gamoyeneba (narCenebis xelaxali gamoyeneba (narCenebis xelaxali gamoyeneba (narCenebis xelaxali gamoyeneba (narCenebis xelaxali gamoyeneba (Re-use))))) – gulisxmobs ukve moxmarebuli nivTebismeorad gamoyenebas. es SeiZleba iyos nivTebisigive an sxva daniSnulebiT gamoyeneba. saWiroda karg mdgomareobaSi myofi nivTebis gacv-la an xelaxali gamoyeneba, maTi te-qnologiuri gadamuSavebis gareSe zogavsdros, fuls, energias da resursebs. xe-laxali gamoyenebis klasikuri magaliTe-bia: minis boTlebis Cabareba sawarmoSisadac mas xelaxla iyeneben produqciis Camo-sasxmelad, avtomobilebis da maTi nawilebisxelaxali gamoyeneba, meoradi tansacmliTsargebloba da sxva.

narCenebis reciklireba anu gada-narCenebis reciklireba anu gada-narCenebis reciklireba anu gada-narCenebis reciklireba anu gada-narCenebis reciklireba anu gada-muSaveba (muSaveba (muSaveba (muSaveba (muSaveba (Recycle))))) – narCenebis marTvisTanamedrove teqnologiebis mTavar kompo-nentad iTvleba da gulisxmobs gamoyenebu-li nivTis an narCenis teqnologiur gada-muSavebas sxva produqtad. am komponentsudidesi yuradReba eqceoda saerTaSorisodoneze jer kidev, 3R-is principis danerg-vamde. reciklirebis Sedegad mcirdeba ned-li masalis an resursis moxmareba, racTavis mxriv zogavs energias, amcirebs ha-eris da wylis dabinZurebas (naga-vsayrelebidan) da a.S. dReisaTvis farTodmoxmarebuli nivTebis umetesoba gadamuSave-bas eqvemdebareba. 2003 wels evrokavSirSimiRebulia specialuri kanoni, romelicevrokavSiris qveynebis moqalaqeebs avalde-bulebs daaxarisxon konkretuli 7 saxisnarCeni da gaagzavnon isini Sesabamis adg-ilebSi recilkirebisTvis. es masalebia:alumini, muyao, mina, qaRaldi, plastmasi,foladi, xis nakeToba.

aRsaniSnavia, rom Tanamedrove liter-aturaSi sul ufro da ufro xSirad Cn-deba termini 4R. rac gulisxmobs meoTxeprincips - Secvlas (Secvlas (Secvlas (Secvlas (Secvlas (Replace))))), romlicmogviwodebs SevcvaloT celofnis parkebiqaRaldiT, plastmasis boTlebi da sxva-dasxva WurWeli minis JurWliT, ar gamov-iyeniT erTjeradi moxmarebis sagnebi daa.S.

samwuxarod, 3R-is principis warmate-biT Sesrulebis drosac ki rCeba iseTinarCenebi, romlebsac verc gadavamuSavebTda verc xelaxla gamoviyenebT. amitom narCe-nebis marTvaSi 3R-is garda damatebiTi ko-mponentebic arsebobs. yvela es komponentierTad aRebuli qmnis e.w. `narCenebis ier-arqia~, romlis safuZveli mainc 3R-is prin-

cipia. ̀ narCenebis ierarqiis~ mTavari amocanaa,narCenebis marTvis Sedegad adamianebma maqsi-maluri praqtikuli sargebeli miiRon daminimaluri ziani miayenon garemos.

dReisaTvis narCenebis ierarqiis evrop-uli modeli 5 ZiriTadi komponentisaganSedgeba: 1. Semcireba; 2. xelaxali gamoy-eneba; 3. gadamuSaveba; 4. narCenebis gardaqmnaenergiad da 5. narCenebis ganTavseba.

narCenebis ierarqiis meoTxe komponen-tia narCenebis gardaqmna energiad (narCenebis gardaqmna energiad (narCenebis gardaqmna energiad (narCenebis gardaqmna energiad (narCenebis gardaqmna energiad (En-ergy Recovery))))), romelic gulisxmobs spe-cialuri teqnologiebis meSveobiT narCe-nebis Termul damuSavebas/dawvas, romlisdrosac warmoiqmneba sasargeblo energia.dReisaTvis miCneulia, rom narCenebisgardaqmna energiad narCenebis marTvis in-tegrirebuli meTodis erT-erTi mniSvnelo-vani Semadgeneli nawilia, Tumca garemos-dacviTi TvalsazrisiT is mainc naklebadsasurvel komponentad iTvleba. narCenebisenergiad gardaqmnis saukeTeso magaliTianagavsayrelebidan gamomuSavebuli energia,romelic dasaxlebuli punqtebis ce-traluri gaTbobisaTvis da eleqtro-en-ergiis misaRebad SeiZleba gamoiyenoT. ms-gavsi qmedebebi regulirdeba Sesabamisi kano-niT. unda aRiniSnos rom, bevr qveyanaSinarCenebis Termuli damuSaveba an dawvakanoniT ikrZaleba, Tuki amis Sedegad argamomuSavdeba sasargeblo energia.

narCenebis ierarqiis mexuTe komponenti- narCenebis ganTavseba (narCenebis ganTavseba (narCenebis ganTavseba (narCenebis ganTavseba (narCenebis ganTavseba (Disposal))))) - gulisx-mobs narCenebis kanonier da kontrolire-bad ganTavsebas miwis zedapirze. xSir SemTx-vevaSi xdeba narCenebis damarxva, rac aras-wori teqnologiebis SemTxvevaSi mniSvnelo-van safrTxes uqmnis garemos da adamianTajanmrTelobas. garemosdacviTi TvalsazrisiTusafrTxo nagavsayrelis mowyoba uzarmaz-ar xarjebTan aris dakavSirebuli. zogadadmiCneulia, rom nagavsayrelebze mxolodim saxis narCeni unda ganTavsdes, romlisgadamuSaveba aranairi saxiT ar aris Sesa-Zlebeli. nagavsayrelze uzrunvelyofiliunda iyos narCenebis grZelvadiani da saimedodacva. misi operireba mkacrad unda kon-trolirdebodes Sesabamisi kanonmdeblo-bis farglebSi.

narCenebis ierarqiis models amobruneb-uli piramidis saxiT gamosaxaven. piramidisTavSi moTavsebulia yvelaze mniSvnelovanida sasurveli qmedeba - Semcireba, Semdegmeore prioriteti - xelaxali gamoyeneba,gadamuSaveba da a.S.

Page 7: Garemo da Sazogadoeba 02 - Cleanup14).pdfmomateba, sisuste, Tavis tkivili, xvela, yelis tkivili, Semdeg gam-ovlindes: umadoba, gulisreva, Re-bineba, simZimis SegrZneba marjvena ferdqveSa

7

g a r e m o d a s a z o g a d o e b a

www.cleanup.ge www.greens.ge

narCenebis mdgradi marTvis modeli sqematurad ase gamoisaxeba.narCenebis mdgradi marTvis modeli sqematurad ase gamoisaxeba.narCenebis mdgradi marTvis modeli sqematurad ase gamoisaxeba.narCenebis mdgradi marTvis modeli sqematurad ase gamoisaxeba.narCenebis mdgradi marTvis modeli sqematurad ase gamoisaxeba.

qvemoT warmodgenil suraTze Cans narCe-nebis marTvis procesi. romelic naTladgamosaxavs adamianebis mier romelime qalaqSian qveyanaSi warmoqmnili narCenebis saerToraodenobis Sefardebas, nagavsayrelze gasa-tani narCenebis raodenobasTan.

narCenebis swori marTva sakmaod rTu-li procesia da mTavrobisa da mosaxleo-bis maqsimalur CarTvas moiTxovs. Tanamed-rove msoflioSi narCenebis marTvis sxva-dasxva warmatebuli sqema arsebobs, Tumcaarsebobs sakiTxebi, romlebsac TiTqmis yvelasqema iTvaliswinebs. upirveles yovlisa

aucilebelia SemuSavdes narCenebis marTvisefeqturi gegma. romelic Tavis mxriv, samo-qmedo gegmisagan Sedgeba da ramdenime etapsmoicavs. narCenebis marTvis gegmis sworadSemuSavebazea damokidebuli SemdgomSi narCe-nebis mdgradi marTva.

evrokavSirissaxelmZRvanelodokumentis mixed-v iT ars ebobserovnuli, re-gionuli da adgi-lobrivi marTvisgegmebi. narCenebismarTvis erovnuligegma ufro metadstrategiuli xas-i aTi s a a , m aS i nrodesac regionu-li da adgilo-brivi marTvis geg-m e b i mTlian adqmedebebzea orien-tirebuli da de-talurad asaxavsnarCenebis Segrove-bis, gatanis, gan-

Tavsebis, gadamuSavebisa da sxva qmedebebisteqnologiebs da vadebs. narCenebis mar-Tvis gegmis SemuSavebisas udidesi mniSvnelobaeniWeba dainteresebuli mxareebis Tanamonaw-iloebas. aucilebelia Catardes farTomasStabiani sajaro ganxilvebi da konsul-taciebi.

Page 8: Garemo da Sazogadoeba 02 - Cleanup14).pdfmomateba, sisuste, Tavis tkivili, xvela, yelis tkivili, Semdeg gam-ovlindes: umadoba, gulisreva, Re-bineba, simZimis SegrZneba marjvena ferdqveSa

g a r e m o d a s a z o g a d o e b a

8 www.cleanup.ge www.greens.ge

narCenebis mdgradi marTvis xelSewyobisaTvisnarCenebis mdgradi marTvis xelSewyobisaTvisnarCenebis mdgradi marTvis xelSewyobisaTvisnarCenebis mdgradi marTvis xelSewyobisaTvisnarCenebis mdgradi marTvis xelSewyobisaTvis

kompostirebis meTodis danergvakompostirebis meTodis danergvakompostirebis meTodis danergvakompostirebis meTodis danergvakompostirebis meTodis danergva

intensiur meurneobebSi ukanaskneli 25-30 wlis manZilze arsebiTad gauaresdaekologiuri situacia. qimiurma sasuqebma,pesticidebma, meqanizaciis intensiurmagamoyenebam, niadagebis intensiurma da-muSavebam da sxva, ganapiroba niadagis fiz-ikuri da biologiuri degradacia da gare-mos qimiuri dabinZureba spilenZis, tyvi-is, cinkis, kadmiumisa da sxvaTa naerTebiT.

niadagze zemoqmedebis Sedegad dar-Rveulia misi struqtura, daqveiTebuliahumusisa da sakveb nivTierebaTa Semcvelo-ba, warmoqmnilia saxnavi zolis qvedagamkvrivebuli fena, gauaresebulia niadag-is fizikuri Tvisebebi - wyalgamtaroba,tentevadoba, aeracia da sxva. dadgenil-ia, rom aseTi saxis degradirebul - `ga-daRlil~ niadagebze mosavlianobadaqveiTebulia saSualod 30-35%-iT.

cota ram istoriidancota ram istoriidancota ram istoriidancota ram istoriidancota ram istoriidankompostirebis meTodi saukuneebis manZilze iyo cnobili, Tumca me-19

saukuneSi misi Canacvleba mineralurma sasuqebma gamoiwvia da es meTodimiviwyebul iqna.

Tavdapirvelad kompostze, rogorc organuli sasuqis miRebis meTodzedasavleTSi daiwyes fiqri, mogvianebiT ki am ideas mimdevrebi amerikaSicgamouCnden.

dRes kompostirebaSi mimdinare yvela qimiuri da mikrobiologiuri pro-cesebi zedmiwevniT aris Seswavlili da xorcieldeba misi aqtiuri danerg-va mosaxleobaSi.

k o m p o s t ik o m p o s t ik o m p o s t ik o m p o s t ik o m p o s t ikomposti - niadagis nayofierebis amaRlebiskomposti - niadagis nayofierebis amaRlebiskomposti - niadagis nayofierebis amaRlebiskomposti - niadagis nayofierebis amaRlebiskomposti - niadagis nayofierebis amaRlebis

saukeTeso saSualebasaukeTeso saSualebasaukeTeso saSualebasaukeTeso saSualebasaukeTeso saSualeba

yovelive es miuTiTebs imas, rom ise-Ti mniSvnelovani sakiTxebi, rogoricaamcenaris, niadagis, klimatis, agroteqni-kis urTierTqmedebis kanonzomierebebisaWiroebs axlebur midgomas. sabWoTaperiodisaTvis damaxasiaTebeli `rac me-tia, miT ukeTesi~ yovlad miuRebelia.cnobilia, rom mosavlis matebis parale-lurad ecema produqciis xarisxi, mag:Tu mevenaxeobaSi azotovan sasuqis mox-marebas 90-120kg-s (moqmed nivTierebas) Se-vamcirebT 40-50kg-mde, yurZnis Saqriano-ba saSualod 0,5-1,5%-iT moimatebs.

niadagis nayofi-erebis SenarCunebisada amaRlebis uamravibunebrivi saSualebada meTodi arsebobs.

komposti - komposti - komposti - komposti - komposti - saukeTeso organuli sasuqiasaukeTeso organuli sasuqiasaukeTeso organuli sasuqiasaukeTeso organuli sasuqiasaukeTeso organuli sasuqia

kompostirebakompostirebakompostirebakompostirebakompostireba - es aris sakmaod rTu-li procesi, romelic mimdinareobs or-ganuli narCenebis, mikroorganizmebis,tenisa da Jangbadis urTierTzemoqmedeb-is Sedegad. kompostirebis procesi mim-dinareobs ramodenime etapad. kerZod, me-zofiluri, Termofiluri, gaciebisa damomwifebis etapebi.

lpobis ZiriTadi procesebi organu-li masis SuagulSi mimdinareobs. am drosZiriTadad aqtiurdebian mikroorganizmebi,romelTa aqtiurobis fonze kompostis

SuagulSi temperatura celsiusiT 70graduss aRwevs. am dros nadgurdeba mavneorganizmebi da maTi kvercxebi. kompostire-bis Semdgom etapze xdeba sokoebis, sxva-dasxva Wiebisa da sxvadasxva organizmeb-is daSla. am procesis garegnul gamov-linebaze metyvelebs kompostis grovisdaweva. am procesebis Sedegad miiRebaazotiT mdidari, uxeSi, axali komposti.kompostis damwifebas kidev 2-3 Tve sWird-eba, romlis drosac Wiayelebis aqtiuri

Page 9: Garemo da Sazogadoeba 02 - Cleanup14).pdfmomateba, sisuste, Tavis tkivili, xvela, yelis tkivili, Semdeg gam-ovlindes: umadoba, gulisreva, Re-bineba, simZimis SegrZneba marjvena ferdqveSa

9

g a r e m o d a s a z o g a d o e b a

www.cleanup.ge www.greens.ge

cxovelmyofelobis Sedegad kompostiiRebs muq fers da xdeba foriani.

garda amisa, Wiayelebis aqtiuri cx-ovelmyofelobis Sedegad miiReba biohu-musi. biohumusi - Zvirfasi organulisasuqia. gamokvlevebiT dadgenilia, rombiohumusi:

• amaRlebs mosavlianobas 25-50%-iT;• amcirebs mcenaris vegetaciis peri-

ods 1-2 kviriT;• Seicavs mcenarisaTvis saWiro elemen-

tebs advilad asaTvisebel formaSi;• amcirebs SromiT danaxarjebs, rad-

gan ar Seicavs sarevelebs;• amcirebs saTesle masalis xarjs,

radganac biohumusis gamoyenebiTizrdeba Teslis aRmoceneba;

• zrdis mcenaris mdgradobas avadmy-ofobebis, gvalvisa da zedmetitenianobisadmi ;

• amaRlebs niadagis biocenozs;

kompostSi Zalian mniSvnelovania e.w.huminis mJavebi, romlebsac Zalian didiroli ekisrebaT kompostirebis procesSida warmoiqmnebian kompostirebis boloetapze, rodesac kompostis grovaSi war-moiqmneba niadagis mikroflora. dako-mpostebis saukeTeso magaliTs buneba gva-Zlevs - tyeSi es procesi bunebrivad mim-dinareobs. yvelanairi organuli narCe-nebi romlebic tyeSi arsebobs, niadagismikroorganizmebis zemoqmedebis Sedegadtyis nayofier miwad gardaiqmneba.

ekologiuri meurneoba bunebaSi ar-sebul kanonzomierebebs efuZneba - kul-turuli mcenareebisaTvis maqsimaluradbunebrivi pirobebis Seqmna. am mima-rTulebiT kompostis damzadebas daniadagSi Setanas udidesi mniSvnelobaaqvs. komposti, erTi mxriv aumjobesebsniadagis struqturas mis qimiur da fiz-ikur Tvisebebs da meore mxriv, uzrunve-lyofs mcenareebs sasargeblo sakvebinivTierebebiT.

kompostirebis dros organul masaSimatulobs mcenarisaTvis adviladSesaTvisebeli sakvebi elementebi (azo-ti, fosfori, kaliumi). xdeba paTogenurimikroflorisa da kvercxebis ganadgure-ba, mcirdeba celulozisa da peqtinebisraodenoba, rac Tavis mxriv xels uwyobssakvebi elementebis mcenarisaTvis ad-vilad SesaTvisebel formaSi gadasvlisprocess.

kompostirebisaTvis gamoiyeneba isorganuli narCenebi, romlebic uxvadaaCvens meurneobebSi. srulfasovani kompos-tisTvis aucilebelia iseTi ZiriTadikomponentebi, rogoricaa Sinauri cx-ovelebis an frinvelis nakeli, torfi,Camdinare wylebis lami, matylis narCe-nebi, bumbuli, samzareulos organulinarCenebi, nacari, kvercxis naWuWi da sxva.

kompostis damzadebis dros ar Sei-kompostis damzadebis dros ar Sei-kompostis damzadebis dros ar Sei-kompostis damzadebis dros ar Sei-kompostis damzadebis dros ar Sei-Zleba gamoviyenoT!Zleba gamoviyenoT!Zleba gamoviyenoT!Zleba gamoviyenoT!Zleba gamoviyenoT!

• daavadebuli an mavneblebiT Zlierdazianebuli mcenareebi;

• sokovani daavadebebiT dasnovanebu-li mcenareebi;

• Sxamiani mcenareebi (lencofa, konio,abusalaTini, lema) maT SeuZliaTgaanadguron niadagSi mcxovrebisasargeblo mikroorganizmebi;

• mcenareebi, romelTa daSlis pro-cesi xangrZlivad mimdinareobs;

• mcenareebi, romelTac axasiaTebTdidi mJavianoba (fiWvis wiwvi);

• katisa da ZaRlis eqskrementebi (Sesa-Zlebelia paTologiur mikroorga-nizmebs Seicavdes) , romlebicyovelTvis ar kvdebian kompostireb-is grovis gaxrwnis dros;

• daavadebuli cxovelis nakeli ansxva organuli narCenebi;

• metali, plastmasi, SuSa, xis didi naWre-bi, didi raodenobiT qaRaldi.

kompostis damzadebis ZiriTadikompostis damzadebis ZiriTadikompostis damzadebis ZiriTadikompostis damzadebis ZiriTadikompostis damzadebis ZiriTadiprincipebi:principebi:principebi:principebi:principebi:

• kompostisaTvis baRSi unda SeirCessaSualod daCrdiluli adgili. igisaxlidan moSorebiT unda iyos. sa-komposte masis simaRle 1-1,5 metri,xolo sigrZe nebismieri SeiZlebaiyos.

• SerCeuli adgili bariT unda gafx-vierdes 30-60 sm-is siRrmeze, raTauzrunvelyofili iyos kargi drena-Ji.

• komposti fena-fena mzaddeba. pirv-el fenad buCqnaris an vazis daquc-macebuli anasxlavi, fiCxi, Tiva,namja, Cala an sxva Znelad SladinarCenebi unda davawyoT.

• Semdeg fenad gamodgeba nebismieriorganuli narCeni: nafcqvenebi, naWu-Wi, nakeli, Camocvenili foTlebi,sarevela balaxi da sxva. es yve-

Page 10: Garemo da Sazogadoeba 02 - Cleanup14).pdfmomateba, sisuste, Tavis tkivili, xvela, yelis tkivili, Semdeg gam-ovlindes: umadoba, gulisreva, Re-bineba, simZimis SegrZneba marjvena ferdqveSa

g a r e m o d a s a z o g a d o e b a

10 www.cleanup.ge www.greens.ge

laferi 30-40 sm-ian fenad unda gaiS-alos.

• am masas zemodan 5 sm miwis fenaunda moeyaros.

• miwas zemodan unda moeyaros nac-ris fena.

• aseTi wyeba unda ganmeordes ramoden-imejer, sanam kompostis grovis si-maRle 1-1,5 metrs ar miaRwevs. gro-vas zemodan unda davafaroT namjaan Tiva an Zveli tomrebi

• mSral amindSi komposti kviraSi or-jer unda moirwyas wyliT. kargi iqne-ba Tu moirwyveba WinWris nayeniT.

• 4-6 Tvis Semdeg komposti mzad iqne-ba. am periodis manZilze kompostsunda movaciloT zeda safari daniCbiT an fiwaliT unda gadav-abrunoT, raTa kompostis masa erT-maneTSi kargad gadaerios.

• Zalian kargi iqneba komposts gada-brunebis dros Tu davumatebTWiayelebs an qvis fqvils an Zvlisfqvils.

kompostirebis procesis optimalurikompostirebis procesis optimalurikompostirebis procesis optimalurikompostirebis procesis optimalurikompostirebis procesis optimalurimimdinareobisaTvis aucilebeliamimdinareobisaTvis aucilebeliamimdinareobisaTvis aucilebeliamimdinareobisaTvis aucilebeliamimdinareobisaTvis aucilebeliaSemdegi faqtorebiSemdegi faqtorebiSemdegi faqtorebiSemdegi faqtorebiSemdegi faqtorebi:::::

1) kompostis masalis kargi aeracia;2) optimaluri tenianoba;3) masalis mravalferovani narevi;

4) naxSirbadisa da azotis (C/N) xel-sayreli Tanafardoba;

5) kompostirebis sawyis fazaSi organ-uli masis daTbuneba (namjiT an sxvamasaliT dafarva).

kompostirebis procesis msvlelobisdawyebisaTvis mwvane mcenareuli masamSralze ufro efeqturia, radgan masSididi raodenobiTaa azoti, romelic xelsuwyobs lpobis procesis dawyebasa daSemdgom mimdinareobas.

kompostis gamoyenebakompostis gamoyenebakompostis gamoyenebakompostis gamoyenebakompostis gamoyeneba :::::kompostis niadagSi Setanis wliuri

dozaa saSualod 6kg/1m2-ze. es raodenobadaaxloebiT sam savse niCabs Seesabameba.humusiT Rarib niadagSi pirvel welssaWiroa meti kompostis Setana (10-12kg/1m2). CiTilebis gamosayvani niadagis damza-debisaTvis komposti unda gaicras daax-loebiT 6 mm zomis sacerSi. gacris Sem-deg darCenili masala kompostis axaligrovis ZirSi unda daiyaros. igi ko-mpostirebis process aCqarebs. misi gamoy-eneba warmatebiT SeiZleba niadagis mul-CirebisaTvisac rogorc mravalwliani iseerTwliani mcenareebis qveS.

Bbeso kalandaZebeso kalandaZebeso kalandaZebeso kalandaZebeso kalandaZeTsu asocirebuli profesoriTsu asocirebuli profesoriTsu asocirebuli profesoriTsu asocirebuli profesoriTsu asocirebuli profesori

nagavsayrelebis problema soflebSi nagavsayrelebis problema soflebSi nagavsayrelebis problema soflebSi nagavsayrelebis problema soflebSi nagavsayrelebis problema soflebSi

imis gamo, dRes rom soflebSi ararsebobs legaluri nagavsayrelebi, sof-lis mosaxleobas narCenebis gadayra mdi-naris piras, xevebSi an ReleebSi uwevs.adigenis municipalitetis sofeli benaraerT-erTia, im soflebs Soris, romelT-ac nagavsayrelebi ar aqvT. `Cveni ubnismcxovreblebi yvela saxis narCens erTpatara adgilze vyriT. wvimis dros wy-als nagavi dabla Camoaqvs, iq, sadacxalxs nakveTebi aqvs~, - ambobs sofelbenaris mkvidri nodar mRebriSvili. mi-sive Tanasoflelis revaz gogiaSvilisTqmiT, mosaxleoba nagavs mdinaris pi-rasac yris. narCenebis nawili wyals mi-aqvs, nawili ki niadagSi lpeba an iqvearsebul naTesebSi ifanteba.

analogiur mdgomareobaSia sofelivarxanic. adgilobrivebi amboben, romsayofacxovrebo narCenebs daxocili Sin-auri frinveli da cxovelic emateba.

aseTi SemTxveva iyo gasul wels sofelvarxanSi. soflis mkvidris mzia deme-traZis TqmiT, daxocili Sinauri cx-ovelebi mdinaris napirebze iqamde eyara,vidre ar gaixrwna: ̀ amitom, ar aris gamor-icxuli, rom mavne nivTierebebma naTe-sebSic gaJona~.

ramdenime mcire aralegaluri naga-vsayrelia sofel xevaSenSic, erTi varx-nisa da xevaSenis damakavSirebeli xidisaxlos, mdinaris piras, danarCenebi kisaZovrebis maxloblad. `me nagavs ezoSivwvav, magram arian ojaxebi, romlebicmdinaris piras an buCqnarSi yrian, iqsadac saqonels vaZovebT~, - ambobs xevaS-enis mkvidri simon lomsianiZe.

arasamTavrobo organizaciaTa konsor-ciumis `saqarTvelos mwvaneTa moZraoba/dedamiwis megobrebisa~ da mdgradi gan-viTarebis kavSiri ,,ekoxedvis“ informaci-iT, myari sayofacxovrebo narCenebis ga-

Page 11: Garemo da Sazogadoeba 02 - Cleanup14).pdfmomateba, sisuste, Tavis tkivili, xvela, yelis tkivili, Semdeg gam-ovlindes: umadoba, gulisreva, Re-bineba, simZimis SegrZneba marjvena ferdqveSa

11

g a r e m o d a s a z o g a d o e b a

www.cleanup.ge www.greens.ge

tanis mxriv soflebSi marTlac mZimemdgomareobaa. ̀ soflis mosaxleoba, qala-qis mosaxleobasTan SedarebiT, naklebnarCens warmoqmnis, magram im mciredi nar-Cenis Sesabamis teritoriaze ganTavsebacmougvarebelia. amitom, es narCeni sab-olood soflis mimdebare teritoriaze,ZiriTadad ki ReleebSi, xevebsa da mdina-reebSi iyreba, - ambobs `saqarTvelosmwvaneTa moZraobis~ Tana-Tavmjdomarenino CxobaZe.

misive ganmartebiT, darRveulia usa-frTxoebis yvelaze elementaruli moTx-ovna - SemoRobva, ris gamoc, teritoriazeadvilad Sedian ucxo pirebi da pirutyvi:`adamianebi nagavsayrelze TviTneburadagroveben minisa da plastmasis boTlebs,sayofacxovrebo nivTebs, liTonebs. liTo-nebis Segrovebisas ki aRricxulia afeTqe-bis faqtebic, savavalo SedegebiT~.

aRniSnuli problemis mosagvarebladadgilobrivi TviTmarTvelobis organoebsgegma ar gaaCniaT. adigenis municipali-tetis gamgebelis simon parunaSvilisTqmiT, municipalitetis masStabiT narCe-nebis gatana da dasufTaveba mxolodadigensa da abasTumanSi xdeba: ̀ imis gamo,rom soflis mosaxleoba ar ixdis nagvismosakrebels, aRniSnuli soflebidannagvis gatana ar xdeba~.

`narCenebis Sesaxeb~ kanonis miRebamniSvnelovnad Seuwyobs xels iseT prob-lemis mogvarebas, rogoricaa sayofacx-ovrebo da saxifaTo narCenebis klasifika-cia, Segroveba, saxelmwifo aRricxva-an-gariSebis sistemis Camoyalibeba, trans-portireba, reciklireba da xelaxaligamoyeneba. aseve, maTi ganTavsebis sakiTx-ebi~, - ambobs nino CxobaZe. misive TqmiT,kanoni aseve daavaldebulebs SesabamismmarTvelobisa da TviTmmarTvelobisorganoebs gaataron is aucilebeli dagadaudebeli RonisZiebebi, romlebicSeqmnian Sesabamis garemos narCenebisswori marTvisTvis.

garda amisa aseve mniSvnelovania sa-zogadoebis cnobierebis amaRleba danarCenebTan mimarTebaSi Sesabamisi unar-Cvevebis gamomuSaveba. aRniSnuli prob-lemis mogvarebaSi, Tu ramdenad mniS-vnelovania mosaxleobis monawileoba,amaze SvedeTis gamocdilebac miuTiTebs.

dReisTvis SvedeTi, msoflioSi narCe-nebis marTvaSi erT-erTi aRiarebulliderad iTvleba. problemasTan brZo-las qveyanam 20 weli moandoma. Tavda-pirvelad SemuSavda narCenebis marTviserovnuli strategia, romlis Sesrule-baSic saxelmwfo struqturebsa da spe-cialur samsaxurebTan erTad aqtiuradCaerTo mosaxleobac.

amisTvis ki mosaxleoba narCenebs ojax-ebSi, ezoebSi, ofisebSi, skolebSi da sx-vadasxva dawesebulebebSi axarisxebs. dax-arisxebuli narCenis 97% midis qarxneb-Si, xolo 3 % kargad dacul da teqni-kurad gamarTul nagavsayrelebze xvdeba.

aRniSnuli problemis mogvarebiskidev erTi da mniSvnelovani xerxia narCe-nebis gonivruli gamoyeneba. amisTvis kiSemuSavda narCenebis marTvis Tanamedroveevropuli sistema `narCenebis ierarqia~,romlis mTavar amocanas warmoadgens mox-marebuli produqtebisgan maqsimaluripraqtikuli sargeblobisa da minimalurinarCenis miReba. rasac safuZvlad udevs3R-is principi. narCenebis ierarqiis evro-puli modeli 5 ZiriTadi komponentis-gan Sedgeba: Semcireba, xelaxali gamoy-eneba, gadamuSaveba, narCenebis gardaqmnaenergiad da narCenebis ganTavseba.

Semcireba es aris procesi, romelicmoicavs iseT qmedebebs, rogoricaa:eleqtroenergiisa da wylis resursebisgonivruli xarjva. magaliTad wvimis wy-

ra unda gakeTdes aRniSnuli prob-lemis mosagvareblad?

`saqarTvelos mwvaneTa moZraoba/dedamiwis megobrebi”-s informaciiTsaqarTveloSi myari sayofacxovrebonarCenebis Segroveba-gatana-ganTavsebissistema ar arsebobs, ar funqcionirebsnarCenebis gadamuSavebis industria. ga-momdinare aqedan, arc narCenebis daxarisx-ebas eqceva aranairi yuradReba. aRniS-nuli organizacia arsebuli mdgomareo-bis gamosasworeblad saWirod miiCnevsnarCenebis marTvis sakanonmdeblo bazisSemuSavebas.

Page 12: Garemo da Sazogadoeba 02 - Cleanup14).pdfmomateba, sisuste, Tavis tkivili, xvela, yelis tkivili, Semdeg gam-ovlindes: umadoba, gulisreva, Re-bineba, simZimis SegrZneba marjvena ferdqveSa

g a r e m o d a s a z o g a d o e b a

12 www.cleanup.ge www.greens.ge

proeqti `davasufTaoT saqarTvelo - sazogadoebis cnobierebis amaRleba daproeqti `davasufTaoT saqarTvelo - sazogadoebis cnobierebis amaRleba daproeqti `davasufTaoT saqarTvelo - sazogadoebis cnobierebis amaRleba daproeqti `davasufTaoT saqarTvelo - sazogadoebis cnobierebis amaRleba daproeqti `davasufTaoT saqarTvelo - sazogadoebis cnobierebis amaRleba damisi CarTva myari sayofacxovrebo narCenebismisi CarTva myari sayofacxovrebo narCenebismisi CarTva myari sayofacxovrebo narCenebismisi CarTva myari sayofacxovrebo narCenebismisi CarTva myari sayofacxovrebo narCenebismarTvis gaumjobesebis procesSi~ xorcieldebamarTvis gaumjobesebis procesSi~ xorcieldebamarTvis gaumjobesebis procesSi~ xorcieldebamarTvis gaumjobesebis procesSi~ xorcieldebamarTvis gaumjobesebis procesSi~ xorcieldebaarasamTavrobo organizaciaTa konsorciumisarasamTavrobo organizaciaTa konsorciumisarasamTavrobo organizaciaTa konsorciumisarasamTavrobo organizaciaTa konsorciumisarasamTavrobo organizaciaTa konsorciumissaqarTvelos mwvaneTa moZraoba / dedamiwissaqarTvelos mwvaneTa moZraoba / dedamiwissaqarTvelos mwvaneTa moZraoba / dedamiwissaqarTvelos mwvaneTa moZraoba / dedamiwissaqarTvelos mwvaneTa moZraoba / dedamiwis

megobrebi saqarTvelo da mdgradi ganviTarebismegobrebi saqarTvelo da mdgradi ganviTarebismegobrebi saqarTvelo da mdgradi ganviTarebismegobrebi saqarTvelo da mdgradi ganviTarebismegobrebi saqarTvelo da mdgradi ganviTarebiskavSiri `ekoxedva~-s mier.kavSiri `ekoxedva~-s mier.kavSiri `ekoxedva~-s mier.kavSiri `ekoxedva~-s mier.kavSiri `ekoxedva~-s mier.

redaqtori::::: lela yaWeiSvililela yaWeiSvililela yaWeiSvililela yaWeiSvililela yaWeiSvilidizaini::::: irakli guledaniirakli guledaniirakli guledaniirakli guledaniirakli guledanigamocemaze muSaobdnen::::: maia kapanaZe, lela yaWeiSvilimaia kapanaZe, lela yaWeiSvilimaia kapanaZe, lela yaWeiSvilimaia kapanaZe, lela yaWeiSvilimaia kapanaZe, lela yaWeiSvili

saqarTvelos mwvaneTa moZraoba / dedamiwis megobrebi saqarTvelosaqarTvelos mwvaneTa moZraoba / dedamiwis megobrebi saqarTvelosaqarTvelos mwvaneTa moZraoba / dedamiwis megobrebi saqarTvelosaqarTvelos mwvaneTa moZraoba / dedamiwis megobrebi saqarTvelosaqarTvelos mwvaneTa moZraoba / dedamiwis megobrebi saqarTvelosaqarTvelo, Tbilisi, nucubiZis quCa #10a

tel/faqsi: (+995 32) 2399543; el-fosta: [email protected]: www.greens.ge www.cleanup.ge

proe qti proe qti proe qti proe qti proe qti `d a v a -` d a v a -` d a v a -` d a v a -` d a v a -sufTaoT saqarTvelosufTaoT saqarTvelosufTaoT saqarTvelosufTaoT saqarTvelosufTaoT saqarTvelo- sazogadoebis cno-- sazogadoebis cno-- sazogadoebis cno-- sazogadoebis cno-- sazogadoebis cno-bierebis amaRleba dabierebis amaRleba dabierebis amaRleba dabierebis amaRleba dabierebis amaRleba damisi CarTva myari say-misi CarTva myari say-misi CarTva myari say-misi CarTva myari say-misi CarTva myari say-

ofacxovrebo narCenebis marTvis gaum-ofacxovrebo narCenebis marTvis gaum-ofacxovrebo narCenebis marTvis gaum-ofacxovrebo narCenebis marTvis gaum-ofacxovrebo narCenebis marTvis gaum-jobesebis procesSi~ xorcieldeba Svede-jobesebis procesSi~ xorcieldeba Svede-jobesebis procesSi~ xorcieldeba Svede-jobesebis procesSi~ xorcieldeba Svede-jobesebis procesSi~ xorcieldeba Svede-Tis saerTaSoriso ganviTarebis saagen-Tis saerTaSoriso ganviTarebis saagen-Tis saerTaSoriso ganviTarebis saagen-Tis saerTaSoriso ganviTarebis saagen-Tis saerTaSoriso ganviTarebis saagen-tos (tos (tos (tos (tos (Sida) finansuri uzrunvelyofiT) finansuri uzrunvelyofiT) finansuri uzrunvelyofiT) finansuri uzrunvelyofiT) finansuri uzrunvelyofiT

proe qti proe qti proe qti proe qti proe qti `da v a sufTaoT`d a v a sufTaoT`d a v a sufTaoT`d a v a sufTaoT`d a v a sufTaoTsaqarTvelo - sazogadoebissaqarTvelo - sazogadoebissaqarTvelo - sazogadoebissaqarTvelo - sazogadoebissaqarTvelo - sazogadoebiscnobierebis amaRleba da misicnobierebis amaRleba da misicnobierebis amaRleba da misicnobierebis amaRleba da misicnobierebis amaRleba da misiCarTva myari sayofacxovreboCarTva myari sayofacxovreboCarTva myari sayofacxovreboCarTva myari sayofacxovreboCarTva myari sayofacxovrebonarCenebis marTvis gaumjobese-narCenebis marTvis gaumjobese-narCenebis marTvis gaumjobese-narCenebis marTvis gaumjobese-narCenebis marTvis gaumjobese-

bis procesSi~ xorcieldeba saqarTvelosbis procesSi~ xorcieldeba saqarTvelosbis procesSi~ xorcieldeba saqarTvelosbis procesSi~ xorcieldeba saqarTvelosbis procesSi~ xorcieldeba saqarTvelosgaremos dacvisa da bunebrivi resurseb-garemos dacvisa da bunebrivi resurseb-garemos dacvisa da bunebrivi resurseb-garemos dacvisa da bunebrivi resurseb-garemos dacvisa da bunebrivi resurseb-is saministros mxardaWeriTis saministros mxardaWeriTis saministros mxardaWeriTis saministros mxardaWeriTis saministros mxardaWeriT

lis konteinerebis gamoyeneba, ufro xanmok-le Sxapis miReba, dabalxarjiani sapir-fareSoebi, gamarTuli wyalmomaragebisada kanalizaciis sistemebi da sxa.

xelaxali gamoyeneba gulisxmobs ukvemoxmarebuli nivTebis ganmeorebiT an ax-ali daniSnulebiT gamoyenebas. saWiro dakarg mdgomareobaSi myofi nivTebis gacv-la an xelaxali gamoyeneba. rac zogavsdros, fuls energias da resursebs. ma-galiTad rZis miwodeba boTlebSi, romel-Ta xelaxali gamoyeneba SesaZlebelia.

gadamuSaveba gulisxmobs gamoyenebu-li nivTis an narCenis gadamuSavebs sxvaproduqtad, romelic SeiZleba gamoyeneb-uli iqnes warmoebaSi. magaliTad gamoy-enebuli saofise qaRaldi gardaiqmnebaaxal qaRaldad.

energiis dazogva gadamuSavebaze dax-arjuli energiis odenoba damokidebu-lia gadasamuSavebeli masalis raobasada gadamuSavebis procesze. miRebulia,rom aluminis gadasamuSaveblad saWiroabevrad naklebi energia, vidre mis sawar-moeblad. amerikis SeerTebuli StatebisgaremosdacviTi saagantos cnobiT, `alu-minis nawarmis gadamuSavebisas xorcield-eba energiis 95% ekonomia, qaRaldis gad-

amuSaveba ufro ekonomiuria energiisa dawylis TvalsazrisiT, vidre xeebis moW-ra, damuSaveba da transportireba.

sazogadoebis cnobierebis asamaRle-blad saqarTveloSic araerTi RonisZiebatardeba. 1992 wels gaeros garemosdacvi-Ti programis (UNEP) iniciativiT, safuZ-veli Caeyara msoflioSi erT-erT udidesgaremosdacviT kampanias – `davasufaoTmsoflio”! aRniSnuli kampania adgilobrivigaremos gaumjobesebis mizniT, aerTianebsxelisuflebis warmomadgenlebs, biznes se-qtors, sazogadoebriv organizaciebs,skolebs da calkeul pirebs farTomas-Stabiani aqciebis da programebis gansax-orcieleblad. kampania yovelwliurad se-qtembris TveSi tardeba da masSi monawi-leobas 120 qveyana iRebs. 2010 wels aRniS-nul kampanias saqarTveloc SeuerTda daTiTqmis yvela raionSi Catarda kampania:‘davasufTaoT msoflio! davasufTaoTsaqarTvelo! ~ aRniSnul kampanias axor-cielebs saqarTvelos mwvaneTa moZraobada mdgradi ganviTarebis kavSiri `ekoxed-va~, adgilobriv samoqalaqo sazogadoebiswarmomadgenlebTan erTad.

manana saraSvilimanana saraSvilimanana saraSvilimanana saraSvilimanana saraSviliaxalcixeaxalcixeaxalcixeaxalcixeaxalcixe