Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
-
Upload
jose-ernesto-vallejos-pereira -
Category
Documents
-
view
227 -
download
0
Transcript of Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 1/403
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 2/403
6/0:^^
-< S > p rj > ^
i t c o o d-^
5 ^x>'g r^ T."^"
j ;* il G Ci • -< ••
c/» P S
K :r c *^ -c ^j
^!? c. S S^ '^ ^
Library
of the
University of Toronto
=! r^ 'i: ± Ji «^ '^ o _L « -rt ci -^ ^-J v'^ O-> e^ o ci rrf o -'
e{ J5 G— o - "^ cbO I
.:3 ^ 'j 2J2>
•" ^'•
-
c^ 1
> vS y o i^ ;^ £^ -2 -^ ^ o --_
^^
- - ^ o ^ ^jz S
J 3 :i ^ ^
^ --' ^ d ;d i^; f-
=J h ^ ^ «^
^ ^ ^S ^,:3-
'-^-^ ^^^ 8:-§ i ^^ 2 -1
^ O C
cr
,. - ^ t/5 u- 5^.U C C
o on. _ P,^^ o.<^ or .J U rj -:2 p ,G
.1^- J:? ,"' U *L: U ^rt
3 ?3 rt .t; .-I Q ;-; E: -^--^ p r^ >.>
o<d.;^j^^oo0^t^E2O a ^ r^
<c
o ^
—< /^ y _> . ^ rs
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 3/403
.WvZ
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 4/403
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 5/403
FRANCISCIB A C O NISDE VERULAMIO
S U M M I Jt N G L I AE
GANCELLARII,^hvum Ovganutn Scf^tttiarHm .
Editio prima Veneta .
I
VE N E T
I I
S,MDCCLXII.
Typis Gafparis Girardi
,
SUPERIORUM PERMISSU.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 6/403
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 7/403
PR£CLARO. ATQUE. OPTIME . VIRO. MERITO .
JOSEPHO. MARCHIONI. XIMENES.
ARAGONIffi;.
O P U S. H O C.
IN HUMILLIMUM. REVERENTI^. SIGNUM.
ANDREAS TOSI
D. D. D.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 8/403
Digitized by tiie Internet Arciiive
in 2009 witii funding from
University of Toronto
Iittp://www.arcliive.org/details/1762novumorganum00baco
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 9/403
V
IRANCISCUSDE VERULAMIO
fic cooitavit y
TALEMQUE ArUD SE RATIONEM INSTITUIT
quam Viventibus 5c Pofleris nocam fieri,
iprorum intcrcffe putavic
.
CUm illi pro comperto effet , IntelleBum hu-
manum fibi ipfi negotium faceffere , wf-
que auxiliis zferis(
qute in Hominis poteflatc
funt 5 uti fobrie & commode ^ unde multiplex Re*
rum Ignoratio > d^ ex Ignoratione Rerum detri^
menta innur.iera : omni ope connitendum exiflima*
-vit5 fi quo modo commercium iflud Mentis &
Rerum(cui vix aliquid in terris , aut faltem
in terrgnis , fe oftendit fimile ) reftitui poffet in
integrum , aut faltem in meltus deduci . Ut ve<>
fo errores qui invaluevunt,
quique in aternum
invalituri funt , alii poft alios( fi mens fibi
fermittatur ) ipfi fe corrigerent , vel ex vi In»
telleBus propria , vel ex auxiliis atque admini'»
culis Diale&ica , nulla prorfus fuberat fpes ,pro,
pterea quod Notiones Rerum prir^ie,quas Mens
bauftu
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 10/403
VI
^^fi'"^^cor,fuf.,&-te,.ereaR,tusabfi...ff- V neque n^inor Ji, ,„ f,,,„j,^ ^ ^^._
i>ido & inconftant. Ex auo £t .
n „• ^" quo fit , ut umverfa.
^Jla Rauo Humana, qua uttmur quoad Ua.iR.
yem Natur., „on bene congefla & .d.fic.ua
Jn fed tanq.am Moles aU^ua n,a.nifica fineiundamento
. Dum enim Falfas Ment.s vi-ns ,„.rantur homtnes & celebrant , Veras ejufdem {^u.
# poSim,r.deb;ta ei adh.beantur aux.lia atque ,pfa Rebus morigera f.t , nec .mpotenter Re.bus .afultet
) pr^tereunt & pcrdunt . Reflabn^llud .«„«, ut res de tntegro tentetur
, „,el.ori.
naus pr<efld.,s ; utque fiat Scicntiarum, & ^r.
uum,
atque cmn.s Human^ DoBr.n^,
,•„ „„,
^r>/«», Inftauratio, a deb.tis
c.citata Fund..>ner.t,s
. Hoc ^ero licet ^greffu i„fi„.,um qu.d.dam v.der. poff.t , ac fupra vires mortalcs • ta.
mcn ,dem xraUatu fanum .nven.etur ac fobr.umm^g>s quam ea qua: adhuc faBa fur.t . Em,L*r,.m
hu,us rei efl nonnullus . h, ,is ^ero,qua
,'n>,fiunt crca Scicntias,efl Vertigo qu^dam
.
•^5"""" frpetua, & Crc.lul. Neque eum
fu.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 11/403
VJI
ft4git,quanta in folitudins verfstur hoc Exp^^
riiYientum ^&* qtiant dnmm O* incrcdibilc fit ad
facisrjdatu fid:m » Ni/ji!ominus y nec rem ^ ncc fe
ipfum deferendum putavity
qiiin Viam^
quce una
Humana Menti pervia eft , tentaret atque ini^
ret . Pra^at enim Principium dare Rei,
qu.t
Exitum habere poffit ^ quam in iis^qu^ exitum
nullum habent,
perpetua contentionc ^ fludio
implicari . Via autem Contemplativa Viis illis aSli'
vis decantatis fere refpondent y ut altera ab ini»
tio ardua ^ diffic^is , deCtnat in apertum ; aU
tera primo intunu expedtta & procjivis, ducat
in avia & pracipitia . Qiiur/i autem incertus
effet ,quando hac alicHt pofthac in mentem ven»
tura /int ; eo potiffimum ufus t/frgumento,quod
neminem ha&enus invenit,
qui ad fimiles cogi»
tationes antmum applicuerit j decrevit prima qtiiVM
quej
qu<e perficere Ucuit ^ in puhlicum edere ,
Neque hac feflinatio ambitiofa fuit,fed follici^
ta y ut fi quid illi htimar^itus accideret , extaret
tamen Defignatio queedam , ac deflinatie Rei quam
animo cotnplexus efl ^ utque extaret ftmul Signum
aliquod honeftce fu^e & propenfa in Generis Hti,
rnani Comrfioda voluntatis . Certe aliam quam-
cun*
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 12/403
VIII \
ctttjque tAmbitionem inferiorem duxit Re,quam
pne mauihui babuit , ^up enim hoc quod agitur^
nibil efl ^ aut tantum ^ ut merito ipfo contentttm
effe dcbeat , nec fruBum cxtra quarere ,
FRAN.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 13/403
F R A N C I S C I
D E
VERULAMIOINSTAURATIO MAGNA.
P R AE F A T I O.
De flatu Scientiarum,quod non /it felix ,
aut
majorem in modum aucius / quodqtt^ alia om'
nino,quan7 priortbus cogntta juertt , -via ape*
rienda fit IntelleBup humano ^ O* alia compa^
randa auxilia , ut mens fuo jure in rerum
Naturam uti pojfit .
Identur nobis homines , nec opes,
nec vires fuas bene noffe ; verum de
illis majora quam par eft , de his mi-
nora creders . Ita fic , uc aucartes
receptas infanis prctiis aeftimances,
nil amplius quaeranE ; aut fe ipfos plus aequo con-
temnentes , viresfuasin levioribus confumanc
,
in iis,
quae ad fumraam rei faciunc , non expe-
riantur . Quare funt & fuaz Scientiis Columnae
,
tanquam facales ; cum ad ulterius penecrandumhomines nec defiderio , nec fpc excitentur . Ac-
que , cum opinio copiae inter maximas caufas
inopicB ficjquumque ex fiducia praefentium
^
a vcra
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 14/403
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 15/403
PR.4EF.4T10. lil
minime videcur cvencuruai fiiifle,quod per mu!^
ta juni r^cula ulu venic • uc illae iuis immots fe-
rc hircanc vefligiis , nec incrementa genere hu-
manodigna fumanc : eoufque, uc faepenumero
non foluni aflercio maneac aflertio , fcdeciam
quxflio maneac quaeflio , & per difpucationcs
noD folvacnr , fedfigatur, Scalaiurj omnifque
tradicio & fucceflio difcjplinarum reprxfencet &cxhibcat perlonas Magiftri & Audicoris, non
Invencorls , ^ cjus qui inventis aliquid eximiuni
adiiciat . \a arcibus aucem mechanicis concra-
rium evenire vidcm!is . Quae, ac fl aurae cujus-
dam vitaiis forenc parcicipes, quotidie crcfcunt
& perficiuntur ; <?: in primis authoribus radeS
plerunque & fece onerofac & informes apparent,
poflea vero novas vircurcs & commaditatemquandam adipifcuntur , eo ufque , utcirius flu*
dia hominum & cupidicaces deficianc ^ mucen-
tur,quam illaE ad culmen & pcrfe6lionem fuam
pervenerint . Philolbphia concra , & Sciencix
• Int^lletluales , ftatuarum more adorantur & cc-
lebrancur , fed non promovcncur . Q_uin etiaai
•in primo nonnunquam authore maxitne vigent,
& deinccps dcgeneranc . Nam poftquam homi-
iies dedicitii fa6li funt , & in unius iententiam
( tanquam pedarii Senacores ) coierunt , Scien-
tiis ipfis amplicudinem non addunc , fed in cer-
tis authoribusornandis Sc flipandi!:' fervili oflicio
funguntur . Neque illud aff^crac quifpiam • Scien-
tias paulatim fuccrefcences , tandem ad ftacum
qucndam pervenifie, & cum deaium
(quafi con-
a 2 fe-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 16/403
IV PR^EF ^TIO,
fetlis fpatiis legitimis) in opcribus paucorum
fedcs fixas pofuiiTe ; atque poAquam nil melius
inveniri potucrit , reftare fciiicet , ut quac in»
venta fms , exorncntur ,
& colantur, Acqucoptandum quidem efTct , haEC ita fe habuiffe
Re£lius illud , & verius ; iftas Scicntiarum man-
cipationcs nilaliud effe,quam rem ex pauto-
rum hominum confidentia , & reiiquorum io
cordia & inertia natam . Poilquam cnim Scicn-
us, per partes diiigenter fortafle cxcultae & ira-
£\at2 fuerunt , lum fortc cxorius efl aiiquis ,
ingenio audax , ^ propter MeLhodi compendia
acceptus , ^ celcbratus,qui ipetie tcnus Ar-
tcm confiituerat , reveia vcterum labores cor-
ruperat . id tamcn poQeris gratum e(Te ibiet,
proptcr ufum operis expeditum. ,
& inquifitionis
novas txdium , & impaticntiam . Quod fi quis,
confcnlu jam inveteraio , tanquam Temporis
judicio moveatur ; lciat , fe ratione admodum
fallaci & infirma niti . Neque cnim nobis ma-
gna ex parte notum ei> , quid in Scicniiis & Ar.
tibus, variis faecuiis & iocis , innotuerit , 5c inpublicum emanarit; muito minus, quid a fin-
guiis lentatum fit & fecreto agitatum . Itaquc
nec Temporis Partus , nec Aborcus extanc in
Fafiis . Neque ipfe confenfus , ejuiquc diuturni-
tas , magni prorius asf^imandus cft . Utcunque
enim vaiiafint
genera Poiiciarum, unicus c(l
ftatus Scientiarum , ilquc iemper fuic & manfu-
rus eft popuiaris . Atque apud populum piuri.
iTium vigenc doftrinac, auc contcntiofae & pu.
gna.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 17/403
gnaccs , aut fpecior.^ & inanes ;cjuales videiicet
affenlum aut illaquean: . aut demulcenr . Ica-
que maxime ingenia proculaubio per fingulas
astates vim pafTa lunr ^ dum viri captu &. intel-
ls£lu non vulgares, nihilofccius exifl^imationi
fuae confulentes , temporis & raultitudinis judi-
cio fe fubmiferunt . Q.uamobrem arftiores Con-
tcmpUciones (i forte ufquam emicuerint , opi-
nionum vulgarium ventis fubinde agitata! funt,
& extinftae. Adeo ut Temp'.is , tanquam flu-
vius, levia & inflata ad rros devcxerit,gravia
& foiida demerfcrit . Qjain & illi ipfi authores,
<jLii ditlaturam quandam in Scicntiis invaferunr,
& tanta confidentia derebus pronuntiant • cum
tamen per inrervalla ad fe redeunc , ad querimo-
nias de fubtilitace Naturs , veritatis receffibus,
rerum obfcuritare , Cauiarum implicatione , in-
genii humani infirmitate , fe convertunt : in
hoc nihilo tamcn modeftiores , cum malinr com-
munem hominum Sc rerum conditionem caufa-
ri,quam de fc ipfis confiteri . Quin illis hoc fe-
re folenne eft , ut quicquid Ars aliqua non ac-
tingat , id ipfum ex eadem arce impoflibile cfTe
ftatuant . Neque vero damnari potcft Ars,quum
ipfa difceptet , & judicet. Itaque id agitur , uc
jgnorantia etiam ab ignominia liberetur. Atque
quae tradita & recepta iunt , ad hunc fere modumfc habenc : quoad opera fleriiia
,quaef^ionurn
piena • incrcmentis fuis tarda & languida;
per-
fcftionem in toto fimulantia , fed per partes ma-
le implcta ; deieftu autem popularia , & autho-
a 3 ri.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 18/403
VI PR^EF^TIO.ribus ipfis furpe6^a , rdeoque artificiis quibufdam
rnunita, & oftentata . Q.ui autem & ipfi experi.
ri , & i'e Scientiis addcre, carumque fines pro.
ferre flatuerunt , nec ilii a receptis prorfus de-
fcifcere aufi funt , nec fontes rerum petere . Ve-
rum fe Magnum quiddam confequutos putanc
fi sliquid ex propr"'o inferanc , & adiiciant;
prudenter fecum reputantes , fe in aflentiendo
modcfliam , in adiiciendo libertatem tueri pof-
fe . Verum dum opinionibus & moribus conluli-
tur, mediocritatcs iftae laudatse in magnum Scicn-
tiarum detrimcntum cedunc . Vix enim datur,
authores fimul 8c admirari, & fupcrare . Sed
fic aquarum morc,
quae non altius afcendunt
quam cx quo dcfcenderunc . Itaque hujufmodi
homines emendant nonnulla , fed parum promo-
venc ; & proficiunrt inmelius, non inmajus*
Neque tamen defuerunc,qui aufu majore omnia
incegra fibi duxerunc , & ingenii impetu ufi,
priora profiernendo , Sc derirucndo , adic«m fi-
Li 8c placitis fuis fecerunc;quorum tumultu
non magnopere profc6lum eH:; quum Phiiofo-
phiam & Artes noa rc ac opere amplificare, fcd
placita tantum permucare , atque regnum opi-
nionum infe transferre concenderinc : exiguo
fane fruftu,quum inter crrorcs oppoficos , er-
randi caufae finc fcre communcs . Si qui autem
nec alicnis , nec propriis placicis obnoxii , fed
libertati faventes , ita animati fuere , ut alios
fcGum fimul quzreie cuperent ; iili fane afFe6lu
honefti , fed conacu invalidi fuerunt. Prob&bi-
les
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 19/403
PJZ^EF^TIO. VII
lcs enim tanrum rationcs fequuti videntur, &:
ar^umentorum vertigine circumaguntur , & pro*
milcua quaerendi licentia feveritatem inquifitio-
nis enervarunt . Nemo autem reperitur,
qui in
rebus ipfis , & experientia , moram feccrit legi-
timam . Atque nonnuili rurfus qui experientise
undis fe commifere , &. fere Mcchanici fa£li
funt ; taraen ipla cxpeiientia Erraticam quan-
dam inquifitioncm excrcent , nec ci certa lege
militant. Quin & plerique pufilla qusedam pen-
fa fibi propofuere,pro magno ducentes , fi unum
aliquod inventum eruere poflinc ; inftituto non
minus rcnui,quam imperito . Nemo enim rci
alicujus nacuram in ipfa re rc6ie auc feliciter per-
fcrutarur ; verum poft laboriofam cxperimento-
rum variationem non acouiefcit , fed invenir
quod ulterius qussrat . Neque iilud inprimis
omittendum eft,quod omnis in cxperiendo in-
duflria fiatim ab initioopera qusedam dcftinata
prxpropero & incempeftivo ftudio captavit;
Fru6lifera ( inquam ) Experiment» , non Lu-
cifera,
qusefivit ; nec ordincm divinum imitata
eft,qui primo die lucem tantum creavit , eique
unum diern integrum attribuit; nequeillodie
quicquam materiati operis produxit , verum fcp
quentibus diebus ad ca defcendit . At,quifum-
mas Diale£licae partes tribuerunt , atque inde
fidiiTima Scientiis prasfidia comparati putarunt
,
veriffime & optime viderunt , intelle6lum hu-
manum fibi permifTum , merito fufpetlum eifc
debere . Verum iBfirmior omnino eft malo me»
a 4 dici-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 20/403
dkina ^ nec ipfa mali expers . Siquidem Diale^
6tica quae recepta eft , licet ad Civilia & Artes,
quae in lermone & opinione pofitae (unt , re6lifli-
me adhibeatur ^ Naturae tamen fubtiiitatem lon-
go intervallo non attingit • & prenfando quod
non capit , ad errores potius ftabiliendos , &quafi figendos
,quam ad viam veritati aperien-
dam , valuit
Quare , ut quae di£la funt compIeSlamur ^
non videtur hominibus aut aliena fides , aut in«
duf^ria propria , circa Scientiss ha6leBus felici-
ter illuxifTe;
prasfertim quum & in dcmonflra*
tionibus, 8c in experimentis adhuc cognitis,
parum fit praefidii . ^dificium autem hujus uni-
verfi , ftru6lura fua , intelle6tui humano con-
templanti inflar labyrinthi efl" ; wbi tot ambiguaviarum , tam fallaces rerum & fignorum fimili*
tudines , tam obliquae & implexa? Naturarum
fpira? & nodi , undequaque fe oflendunt • iter
autem , fub incerto fenfus lumine , interdum
afFuIgente , interduna fe condente,pcr expe-
rientiae & rerum particularium fylvas perpetuofaciendum cfl: . Quin etiam duces itineris ( ut
di6lum eft) qui feofferunt, & ipfi implican*
tur ; atque errorum & errantium numerum au>
gent , In rebustam durisde judicio hominum
cx vi propria , auc etiam de felicitate fortuita,
defperandum eft . Neque enim Ingeniorumquantacunque cxcellentia , neque experiendi
filca faepius repetita , ifla vincere queat . Vefti-
§ia filo regenda funt : omnifque via ufquc a
pri-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 21/403
PR^EF^TIO. IX
primis ipfis fenfuuni pcrceptionibus cerca ratio-
ne rDunienda . Neque Iisc ita accipienda func,
ac fi flihil omnino toc lit^ulis tantis laboribus
aftutn fic . Neque cnim eorum quae inventa
func , nospoenitct. Atque antiqui certe in iis ,
quae in ingenio 3c meditacione abftrafla pofita
lunc , mirabiles fe viros praeftitere . Verum,
qucmadmodum fa?culis prioribus , cum homines
in navigando pcr ftellarum tantum obfervationcs
curfum dirigcbant, veteris fane Continentis
oras legere pocuerunt , auc maria aliqua minora
& medicerranea traiicere;
priufquam autcin
Occanus traiiccretur , & novi Orbis rcgiones
detcgerentur , neceffefuic, ufum acus nauticz,
ut ducem viae magis fidum , & ccrtum , innotu-
iffe : fjmili prorfus ratione,qu« hucufque in
Artibus & Scientiis inventa func , ca hujufmodi
func , ut ufu , meditatione , obfervando , ar-
gumcntando , reperiri potuerinc ; utpote quae
fenfibus propiora fint , 6c communibus notioni-
bus fere fubjaceant : antcquam vero ad rcmo»
tiora & occulciora Naturas liceac appellere , ne*
ccffario requiritur , uc melior 8c perfec^ior men-
tis & intelleftus huinani ufus 8c adoperatio in-
troducatur.
Nos certe aeterno Veritatis amore devifti
,
viarum inccrtis & arduis, & folitudinibus , nos
commifimus ; & Divino auxilio freti & innixj,
inentcm noftram , Bc contra opinionum violen-
.tias & qiiafi inftruft?.s acies , & contra proprias
Scijitcrnas haefitationes & fcrupulos , & contra
re»
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 22/403
fcrum caligines , 3c nubcs , & undequaque vo.
lantes phancafias, fuftinuimus ; ut tancltm ma-
gis fida & fecura indicia vivencibus & poReris
comparare poffemus» Qua in re fi quid profece-
rimus , non alia fanc ratio nobib viam ?.pcruic,
quam vera & legitima fpiritus huinani humilia-
tio . Omnes enim ante nos,qui ad srtes inve-
niendas fe applicuerunt , conjeclis paulifpe»* in
res &. exerr.pia , & cxperientiam cculis , ftai.m,
quafi invencio nil aliud effet , quam quc^damexcogitatio, fpirirus proprios , ut fibi Oracula
exhiberenc,quodammodo invocarunc . Nos ve-
ro Jnter rcs cafte &: perpetuo verfantes, Intelle-
flum longius- a Rebus non abftrahimus, quara
ut rerum imagii)es, & radii, ( ut in fenfu fit
)
eoire polfint ; unde fic , at Ingenii viribus &cxcelIen;iaB non multum relinquatur , Atque
quam in inveniendo adhibemus humilitatem,
eandem & in docendo fequuti fumus . Neque
enim aut Confutationum triumphis, aut an:i-
quitatis advocationibus , aut authoritatis ufur-
patione quadam , aut etiam obfcuritacis velo ,
aliquam bis noftris inventis majeftatem impone-
re aut conciliare conamurj
qualia reperire non
difficile effec ei,qui nomini fuo , iion animis
aliorum lumen aiFundere conarctnr. Non (in-
quam ) uUam aut vim , aut infidias hominum
judiciis fecimus , auc paramus ; verum eos adres ipfas & rerum foedera adducimus ; ut ipfi
videant,quid habeant
,quid arguant
,quid
addant , atque in commune conferani , Nosau-
tem
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 23/403
rcm fi qiia in re , vel male credidimus , vel ob-
dormivimus , & minus auendimus ,vel defcci-
musin via , & inquificionem abrupimus ;
nihi-
lominus iis modis res nudas & aperras txhibe-
inus, uc errores noflri antcquam Scienti* n-.af-
jjm altius inficiant notari & feparari poffint
,
atque etiam ut faciiis 5c expedita fit laboruiu no-
firorum contlnuatio . Atque hoc modo , inter
Empiricam & Ratlonalem facultatem (qnarom
morofa 6c inaufpicata divortia , & repudia ,
omnia in humana familia turbavere )conju^ium
verum & legitimum in perpecuum nos firmafle,
cxiftiraamus.
Quamobrem,quum haec arbitrii noftri non
fmc ' in principio Operis , ad Dcum Patrem ,
Dcum Verbum , Deum Spirirum , fircces fun-
dimushumillimas , 5c ardent':ffimis , ut huma-
ni generis arumnarum memor , & percgrina-
tionis iftius vitae , in qua dies 'paucos & malos
tcrimus, novis fuis Eleemofynis,
per manus
noftras , familiam humanam dotsre dignetur.
Acque iilud infupcr fupplices rogamus , ne hu-
manadiviniiofliciant ;neve ex referatione via*
rum fenfus , & accenfione majore luminis natu-
ralis, aliquid incrcdulitatis & noftis animis no-
ftris erga Divina myfteria oboriatur : fed po-
tius , uc ab intelleau puro , a phantafiis & va-
nitate repurgato , & divinis oraculis nihilomi-
nus fubdito & prorfus dedititio , fidei dentur,
qua2 fideifunt. Poftremo , ut Scientiae veneno
aferpcnte infufo,quo animus humanus tumet
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 24/403
XII PRjiEFoiTIO,
ikinflatur, dcpoiuo , nec akum fapiamus , ncc
iiltra fobriuin , kd veritatem in charitate coko
mus
Pera61is autem votis , ad homines converfi,
qusedam & falutaria monemus , & aequa poftula-
mus . Monemus primum,(quod etiam precati
fumus) ut homines fenfum in officio,quoad
Divina, contineaac . Senfus enim (iuftar So-
lis ) Globi terrellris faciem aperit , coeleflis
claudit , & obfignat . Rurfus , ne hujufce maii
fuga in «ontrarium peccent.Quod certe fiet , ^i
natur^ rnquifitionem uila ex parte veluti Inter-
di5lo feaaratam putant . Neque enim purailla
& immaculata Scientia naturaiis,
per quam
t,4'dam nomina ex proprietatc rebus impofuit,
principiura aut occafionem lapfui dcdit . Sed
ambitiofa illa & imperativa Scientias Moralis,
de Bono 6c Malo dijudicantis , cupiditas , ad
hoc , ut Homo a Deo deficeret , & fibi ipfi le-
gesdaret, ea demum ratio atque modus tenta»
tionis fuit. Dc Scientiis autem qux Naturam
contemplanrur , fanftus ille Philofophus pro^
nuntiat , Gloriam Dei effe ^ celare rem'^
gloriam
Regis autem , rem invtnire : uon aliter , ac fi
Divina Natura innoccnti& benevolo puercrum
ludo deleaaretur,qui ideo feabfcondunt uc in»
veniantur, atque animam humanam fibi collu»
forem inhoc ludo , pro fua in homlnes induU
gentia & bonitate , cooptaverit . Poftrem.oofn-
nes in univerfum monitos volumus , ut ScientisE
veros fines cogitent ^ nec eam aut animi caufa
pc-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 25/403
PRjfEF^TlO. Xlir
p:rant jauc ad cjnten ionem , aut ut alios de»
Ipicianc, aut ad commodura , aut ad famam,
aut ad potcntiam , aut hujufmodi inferiora, fed
ad meritum ,
& ufus vitiE , camque in Charita»
te perficiant , & regant . Ex appetitucnim Po-
tentiae , angeli lapfi funt • ex appetitu Scien-
tix , homines : fed Charitatis non eft cxceiTus•
neque Angelus , aut Homo,
per eam unquam
in periculum venit .
Poftulata autem nollra , qu2 afFerimus , talia
funt . Denobisipfis filemus : De re autem qoae
agitur,petimus, ut homines eam Ron Opinio-
nem , fed Opus effe cogitcnt ; ac pro ccrto ha-
beant , non Set^a: nos alicujus , auc Placiti ,
fed utilitacis 5^ amplitudinis humanae fundamen..
ta moliri .
Deinde , ut fuis commodis acqui ,
exutis opinionum zelis & praejudiciis , in com-
mune confulant , ac ab erroribus viarum atque
impedimentis , noftris prgefidiis S: auxiliis , li-
berati & muniti , laborum,
qui rcftant , & ipfi
in partem veniant . Prseterca , ut bene fperent
,
reque Inftaurationem noftram , ut quiddam infi-
iiitum , & ultra mortale , fingant, & animo
concipiant;quum rcvcra fit infiniti erroris fi-
ris , & terminus legicimus ; mortalitatis au-
tem , & humanicatis , non fit immemor;quum
rem non intra unius aetatis curriculum omnino
perfici poffe confidat , fed fuccefTioni deftinec
•
denique Scientias , non pcr arrogantiam in hu-
mani Ingenii cellulis ,fed fubmiffe in mundo
majore quserat . Vafta vcro , uc plurimum fo-
lcnt
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 26/403
XIV PRJEF^TIO.lent effe
,quae inania : folida contrahuntur ma-
xime , & in parvo fita funt . Poftremo etiain
petendum viderur, ( ne force quis rei ipfius pe-
riculo nobisiniquus effe velic ) ut videant ho-
iiiines,quatenus ex eo
,quod nobis afferere
neceffe fii, ( fi modo nobis ipfi conftare veli»
inus ) d-e his noftris opinandi , aut fententiam
fcrendi , fibi jus permiffum putent : quum nos
omnem iflam rationem humanam prasniaturam,
anticipantem , &. a rebus temere , & citius quam
oportuit , abflraRam, (
quatenus ad inquifitio-
nem Naturas ) ut rem variam , & perturbatam,
& male extru6lam , reiiciamus. Neque poftu-
landumen:, ut ejus judicio ftctur,
quas ipfa in
judicium vocatur *
NOI
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 27/403
NOI RIFORMATORI
Dello Studio 61 Padova.
AVendo veduto per la Fedc di Revifione,
& Approvazione del P. F,ScYafi,io Ma^
via Maccarinelli Inquificor Gencral del Santo
Officio di Vene-^ia nel Libro inticolato Franm
cifct Baconis dc Verulamio , novum OrgannmScientiarum , non v' eder cofa alcuna contro
la Santa Fede Cattolica , & parimente per At»
teftato del Scgretario Noftro , niente contro
Principi , & buoni coftumi concediamo Li-
cenza a Gafparo Girardi Stampator di Vene-^a,
chepoffi cfTere ftampato
, offervando gli or*dini in materia di Stampc
, & prefentando Jc
folite Copic alle Pubbiichc Librarie di Vene-i
zia , oC di Padova.
Dat. ii 2^. Luglio lydz»
(Sebaftian Zt*flinian
Reff.
( %Alvife Mocenigo 4. Caval. Procur^^^ff»
( Polo Renier Reff.
Regiftrato inLibroa Carte 135^. al Nuni.^71.
Giacomo Zuccato Segr,
Franc, Gadaldini Segr,
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 28/403
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 29/403
blSTRIBUTIO
OPER IS.EJUS CONSTITUUNTUR
Parccs fcx
.
Priraa • Pa^rntiones Scientiarum ,
Secunda ; Novum Organutn, five Ihdicia de Itu
terpretatiotje Natura .
Tertia; Phanomeyja Univerft ^ five Hifioria Na-
turalis C^ Experimentalis nd cendendam Phi^
lofopbiam .
Quarra ; Scala IntelleBus ,
QLiinta • Prodromi, five tAnticipation^s Philc»^
[ophiis Secundtf .
Sexta ; Philofophia fecunda , five Scientia ^ABiva.
SlNGULARUM ARGUMENTA.
Ars autem Inflituti noftri eft
J^gs:^^Ars autem inintun noitri eit , ut om-
^i ^^^ nia,quantum fieri pocefl: , apcite
j|ir^^ & perfpicue proponantur . Nuditasy^Fgy^^j enim animi , ut olim , corporis
,
innocentis , & fimplicitatis comes efl; . Paceac
itaque primo Ordo Operis , atquc ratio ejus
.
PartesOperisa nobis conftituuntur fex .
Prima pars exhibet Scienciag ejus , five Do-
£lnn3& , in cujus poffeffione , humanum genus ha*' A ae-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 30/403
% DIST RIBUT 10
clersus vcrfarur , Summam , five Defcriptionem
univerfalcm . Vifum enim efl: nobis , etiam in
jis, qux recepca func , nonnullam facere moram :
€0 nimirum conlilio , uc facilius & Veteribus
perfe^io , & Novis adicus dccur . Pari enim
tere Rudio ferimur, & ad vecera excolenda , &
ad ulcenora affequenda . Pertinet etiam hoc ad
faciendam fidcm : juxca illud ; JSJon acapii; hi"
{loBus verba Scientia ^ niji prius ea drxerisy
qu<s
'verfaniur in corde ejus . Icaque Scientiarum a:-
que Artium reccptatum oras legere , necnon
ucilia quaedam in illas importare , tanquam in
tranfuu non negligemus .
Parcitiones tamen Scientiarum adhibemus
cas,qu« non tancum jam invcnta ^ nota , fed
ha6lenus omiffa, & debita comp!e6^antur . Et-
€nim inveniuntur in globo lnteile6^uali,que-
madmodum in TerreSri , & cuha pariter , &cieferta . Itaque nil mirum videri debet , fi a
divifionibus uficatis quandoque reccdamus . A-
dje^lioenim, dum totum variat , eciam partes
carumque fecliones neceffario variac : receptae
aucem divifiones, receptse fummse Scientiarum,
qualis nunc efl: , tantum competunt
Circa ea vero,
quse ceu omilTa notabimus,
ita nos geremus • ut non leves tantum ticulos &argumenta concifa eorum
,quae defiderantur
,
proponamus . Nam fiquid inter omiffa retuleri-
mus, f modo fit dignioris fubjefti ) cujus ratio
pauio videatur obfcurior • (adeout meritofufpi-
cari poffimus , homines non facile intelle£luros
quid
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 31/403
OPERIS.3
;quid nobis velimus, autqualefic illud opus quodanimo& cogitatione comple£timur :
)perpetuo
nobis curae erit, aut praecepca
hujufmodi Operis'conficiendi
,aut etiam partem operis ipfius jani
anobis confe6^am, ad exemplum totius fubjun-
gere : ut infingulisaut opera aut confilio juve-
mus. Eccnim etiara ad nofirara exiftimationem,
non folum aliorum urilitatem pertinere putavi-
rnus;
ne quis arbitretur, levem ali^uam de
iftiufmodi rebus notionem mentera noftram per-
flriBxiffe; atque effe illa
,qus defideramus ac
preniamus, tanquam votis fimiiia . Ea vero ta-
liafunt, quorum& penes liomines ( nifi fibi ipfi
defint) poteftas plane fic ^ & nos apud nofmerrationem quandam certam Sc
explicatam habea-mus. Neque enim regiones metiri animo, uc
Augures, aufpiciorum caufa : fed intrare, uc
Ducesjpromcrendi (^udio , fufcepimus .
^tqtie h^ec prima Operis pars ejl .
I
Porro prxterveai Artesveteres, Tntelleaum
'3umanum ad trajiciendum inftruemus . Defti-
latur itaque Parti fecundz Doarina de melio-
'e& perfectiore ufu rationis in Rerum linquifi-
Jone, & de auxiliis verrs Intelie£lus i ut per
"ioc (quantum conditiohumanitatis ac morra-
itacis patitur) exaketur Tnteileaus, & facui.
ate amplificetur ad Naturs ardua & obfcura fu-
)eranda. Atque eft ea,quam adducimus, Ars
qu3m Interpretation€m]>^atur(e^}^^dh}:Q confuc-
A 2. vi-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 32/403
f
4 biSTRIBUTIOvimus) ex getiere Logic^ ; licct plurimura , at-
<^ueadeo immenfum quiddam interfit . Nam &ipia illa Logica vulgaris auxiria& praefidia in-
selleflui moliri ac parare profitetur : &: in hoc
uno confcntiunt . DifFert autem plane a Vulgari,
rebus pra^cipue tribus : videlicet ipfo fine , ordinc
dcmonftrandi , & inquirendi initiis.
Nam huic noftrse Scientiae finis proponiturj
ut invcniantur non Argumenta , fed Artes ; nec
Principiis conlentanea , fed ipfa Principia;nec
Rationes probabiics, fed Dcfignationes & indi-
cationes Operum. Itaque cx intentione diverfa,
diverfus fequitur effe6lus . IHic enim adverfa»
rius Difputatione vincitur & eonftringitur : hic
Natura , Opere.
Atque cum hujufmodi finc conveniunt De-
monRrationum ipfarum natura & Ordo . In Lo«
gica enim vulgari opcra fere univerfa circa SyU
iogifmum coniumiiur . De Inductione vcro Dia-
let^ici vix ferio cogitaffe videntur ; levi mentio-
ne eam tranfmittentes , & ad difputandi formulas
properantes . At nos demonftrationem per Syl-
iogifmum. rejicimus, quod confuCus agat, & Na-
turam emittat e manibus . Tamctfi enim nemini
dubium effe poiTK,quin
,qu^ in medio termino
conveniunt , ea 5c inter fe conveniant • (quod cft
IVlathematicae cujufdam certitudinis : ) nihilomi-
nus hoc fubeft fraudis,quod Syliogilmus ex pro«
pofitionibus conftet, propofitiones ex verbis, ver-
ba autem notionum tefferx Sc figna fint . Icaque
fi Notiones ipf» mentis(quae vcrborum quafi J
anima |f
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 33/403
OPERIS. 5
fcnlma funt , & totius hujufmodi ftra£\urse ac fa-
bricae bafis ) male ac temere a rebus abftra6\fE,
& vagsB , nee fatis definitcB & circumfcriptae y
denique multis modis vitiofae fuerint , omnia ru«
unc . Rejicimus igitur Syllogifmum ; neque id
folum quoad principia, ( ad quae nee illi eam ad.
hibent) fed ctiam quoad propofitiones medias :
qQas educic fane atque parturic utcunque Syllo-
gifmus ^ fed opcrum fteriles , & a Pra6lica re-
motas , 8c plane quoad partem a£livam Scien-
tiarum incompetcntcs . Quamvis igicur relin..
quamus Syllogifmo & hujufmodi Demonftratic-
nibusfamofis ac jaftatis, jurifdi£lionem in Ar-
tes populares & opinabiles, { nil enim in hac
parte movemus) tamen ad Naturam Rerum,
loduftione per omnia , & tam adminores pro-
pofitiones,quam ad majores
, utimur . Indii"
tiionem enim cenfcmus eam effe democftrandi
formam,
quae Senfum tuetur , & Naturam prs-
niit , & Opq^-ibus imminec , ac fere imsnifcetur,
Itaquc Ordo quoque demonQrandi pUne in-
vertitur. Adhuc enim rcs itageri conluevit • uc
a fenfu & particularibus primo loco ad maxirne
gencralia advoletur, tanquam ad polos fixos, cir-
ca quos difputationes vertanrur • ab iliis caetcra
per media deriventur, Via certe compendiaria,
fed pr^cipici , & ad Naturam impervia, ad Di-
fputationes vcro proclivi & accommodata. Acfecundum nos , Axiomata continenter & grada-
tim excitantur , ut nonnifi pofircmo loco ad Gc-
nexalifTima veniatur . Ea vero Generaliflima eva^
A 3 dunt
,
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 34/403
i DISTRIBVTIO
'dunc , non notionalia , fed bene terralnata ; &talia
,q\ix Natura ut revera fibi notiora agno-
fcac,quaeque rebus hazreanc in meduliis .
Ac in forrha ipfa quoque Induftionis , Sc judi-|
cio quod per eamfit, opus longe maximum mo-
vemus . Ea enim dc qua Dialeftici loquuntur ,
quae procedit per Enumerationem fimplicem,
puerile quiddam eft , 8c precario concludit , &pericuio ab inftantia contradi£loria exponitur , &confueta tantum intuetur ; nec exitum reperic
Atqui opus ell ad Sciencias Indu£^ionis forma
tali,qux experienciam folvac , & feparec , 6c
per cxclufiones ac reje£liones debicas neceffario
concludac. Quod fi Judicium iilud vulgatum Dia-
le£l:icorum tam operofum fueric , 3c tanta in-
gcnia exercuerit;quanto magis laborandura cft
in hoc altero,quod non tantum cx Mentis pe-
nerralibus , fcd etiam ex Naiura* vifceribus ex-.
trahitur !
Neque tamen hic finis . Nani fundamenta quo-
que Scientiarum fortius deprimimus
&folida-
mus , atque Initia inquirendi altius fumimus,
quam adhuc homincs fecerunt : ea fubjiciefldo
examini,quse Logica vulgaris tanquam fide alie*»
na recipic . Etenim Dialeftici principia Scien-
tiarum a Scientiis fingulis tanquam mutuo fu-
munt: rurfus notiones mentis primas veneran-
tur : Poftremo informationibus immediatis fen-
fus bene difpofiti acquiefcunt . At nos Logicam
veram fingulas Scientiarum Provincias majorc
cum imperio,quam pene* ipfarum Principia fic
debcre
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 35/403
OPERIS.9f
debere ingredi decrevimus : atque illa ipfa Ffin^
cipia purctiva ad rationes reddcndas ccmpellcre.^
quoufquc plane conftent . Quod vero attinet ad
notioncs primas Intelie6lus; nihil eft eorum
,
quae Jntelie61us fibi permiffus ccngeffic,
quin
nobis pro {uipe8o lit , nec ullo modo ratum,
nifi novo iridicio fc fliterit, 5c fecundum illud
pronuntiatum fuerit . Quinetiam jenius ipfius
jnformationes multis modis excutimus . Senfus
enira fallunt utique ; fed & errores lucs indicant :
Verum crrorcs praeflo , indicia eorum longe pe-
tita funt .
Duplex autem eft Senfus culpa : Aut enim de-
flituit nos , aut decipit . Nam primo, plurim:iB
funcres, quae ienium etiam retle difpofiiMm, ncc
uUo modo impeditum effi.giunt; aut fubtilitate
totius corporis ,aut partium minutiis , aut locr
diftantia , aut tarditate atque etiam velocirare
motus ,aut famiiiaritate objcfli , aut alias cb
caufas . Neque rurfus , ubi Senfus rem tenet
,
prehenfiones ejus admodiim firma? funt .
Namte-
flimonium & informatio fenfus femper eft ex
analogia Hominis , non ex analog^a Univerfi :
atque magno prorfus errore afferitur , Senlum
eife menluram rerum.
Itaque ut his occurratur j r.os multo & Mominiflerio auxiliaScnfui undique
conquifivimus ,
& contraximus : ut dcftiturionibus fubftitutiones,
variationibus re£lificat!ones fuppeditentur . Nc-
<jue id molimur tam Inf^rumcntis,quam cxperi-
mentis . Ecenim Expcrimentorum longe major cll
A 4 fub-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 36/403
g DlSTRIBUTlafbbtllitas
5quam Senfus Ipfius , licct inflrumentis
cxcjuifitis adjuci: (de iis loquimur Experimentis,
qu^ad intentionem ejus quod quaeritur,
perice
8c fecundum artem excogitata & appofita func.)
Itaque perceptioni Senfus immcdlatseac proprias
non multura tribuimus : fcd eo rem deducimus,
ut Senius tantum dc Experimento , Experimen-
rum de Re judicet . Quare exiflimamus , nos
Senfus (a quo omnia in Naturalibus petenda func,
nifi fone libeat kifanire) Antiftites religiofos,
& oraculorum <]u£ non impericos Interpretes nos
prrsditiffe : ut alii profeflione quadam , nos re
ipfa Senfum cueri ac colere videamur. Atque hu».
jufmodi lunE ea,qus ad lumen ipfum Naturag
cjufque accenfionem Sc immiffiGncm paramus:
fjuae per fe fufR-cere poffent, fi Intelleftus huma-
3Uis a^quus , & indar tabulse abrafx effec . Sed
cum mentes hominum miris modis adco obfeffa
iint 5ut ad veros Rerum radio6 excipiendos fin..
cera & poiita area prorfus defit • neccffitas qua>
dam incumbit , ut etiam huic rei
remediumquae*
-rendum effe putemus.
Iclola aucem , a quibus occupatur Mens , vdAdfcititia funt , vel innata . Adfcititia vero
immigrarunt in mentes hominum , vcl ex
Philolophorum placitis & feftis , vci ex per-
verfis iegibus demonftrati.onum .
AtInnata in-
haerent Nacurae ipfius InteIIe6^us,
qui ad er-
rorem ionge proclivior effe deprehenditur,
quam Senfus . Utcunqueenim homines fibi pia-
ccant 3 6c in admirationem Mcntis humans ac
fcre
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 37/403
OPERIS. ^
ierc adoratloncm luant • illud ccrtiffimum ed:^
Sicut fpeculura inaquale rerum i*adios ex figura
^feftione propria imrnutat^ ica 5c Mentem
,
cum a rebus per Senfum patitur , in notionibus
fuis cxpediendis & coraminifccndis ,haud opti-
ma fide Rerum naturae fuam naturam inferere &immifcere
.
Atque priora illa duo Idolofam genera , aegre;
poftrema vero hxc nuUo modo evelli poifunt .
Id tantumj relinquitur , ut indicentur ,atque ue
vis ifta Mentis inGdiatrix notctur & convinca-
rur ; Ne force a deftru£lione veterum , novi lu-
binde errorum lurculi ex ipfa mala complexione
Mencis pullulenc * eoque res recidar , ut erro^
res non extinguancur , fed pcrmutentur • Verum
e contra , ut illud tandem in aternum ratum &fixum fit , Inteileftum , nifi per Induftionem
,
ejufque formam legirimam,
judicare non poffe.
lcaque Do£\rina ifta de expurgatione Intelle-
£\us , ut ipfe ad veritatem habilis fit , tribus rc-
dargutionibus abfolvitur : Redargutione Philo-
fophiarum , Redargutione Demonftrationum,
& Redargutione Rationis humanaz nativx . His
vero expiicatis, ac poilquam demum patuerit
,
quid Rerum natura,quid Mentis natura ferat
;
exiftimamus , nos thalamum Mentis 5c Univcr^
fi, pronuba divina
bonitate,
ftraviffe
&ornaf-
fe . Epithalamii autem votum fit , uc ex eo con=*
nubio auxilia humana , & ftirps Inventorum,
qu2B neceffitaces ac miferias hominum aliqua ex
parre domcnt & fubigant , fufcipiatur.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 38/403
io blSTRIBUTIOHcec vero ejl Operis pars Jecunda .
Ac vias non folum monftrare & munirc , fed
inire quoque , confiiium eH: . Itaque Tertia pars
Operis compie6litur Phanomena Univeyft ^ hoc
eil , omnigenam Experientiam , atque HiPio-
riam Naturalem , ejus generis,
quse pcffu effe
ad condendam Pliilofophiam fundamentalis ,
Neque enim exceilens aiiqua Demonftrandi via
five Naturam Interpretandi forma , ut Mentem
ab errorc & lapfu defendere ac fuftinere , ita ei
materiam ad fciendum praebere & fubminiftrare
poffic . Verum iis,quibus non conijcere & ha-
riolari , fed invcnire 5c fcire propofitum efl^
quique non fim iolas oc fabulas Mundorum com-
miDifci , fed hujus ipfius veri Mundi naturam
introfpicere , &. velut diffecare in animo habentj
omnia a Rebus ipfls pctenda func . Neque hulc
labori , & inquifitioni , ac mundanae perambu*
lationi ulla ingenii , auc tneditationis , aut ar-
gumentationis fubflicutio auc compenfatio fuiit-
cere poteft ^ non fi omnia omnium ingenia ccie-
rinc . Itaque au£ hoc prorfus habendum , aut ne-
gocium in perpetuura deferendum . Ad hunc ve-
ro ufque diem ica cum hominibus a£lum eH: , uc
minime mirum fic , fi Nacura fui copiam non fa-
ciat.
Nara primo, fcnfus ipfius Tnformacio , & de-
ferens , & fallens : Obfervatio , indiiigens, &insqualis, & tanquam fortuita : Traditio^ va-
na , & ex rumore : Pra6lica , operi inteota &fervilis : vis Experimentalis , caeca , ftupida , va-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 39/403
OPERh\ ir
oa, & prxrupta : denique Hiftoria naturalis
levis & inops ;virioriffimam materiam intelle-
aui ad Philolcphiam &Scientias congefferunt
.
Dcinde,prspoftera Argumentandi lubtilitas
&ventilatio, ferum rebus plane deioeratis ten-
tatur reinedium : nec negotium uUo modo refli-
tuic, autcrrores feparat . Itaqae nulla fpes ma-
jorisaugmenti ac progreffus fitPi eft ,ni(i in Re-
ftauratione quadam Scicntiarum.
Hujus autem exordia omnino a naturali Hr-
ftoria fumenda funt , eaque ipfa novi cujufdam
seneris& apparatus . FfuRra enim fuerit , fpe>
culum expolire, fi defint imagines : 8c plane
Materia idonea prxparanda efl: Intelle6\ui , non
folum praefidiafida comparanda . Differs vero
rurfus Hidoria noflra(quemadmodum Logica
noRra ) ab ea quashaberur, muliis rebus : fine,
fiveofficio; ipfa mole & congcne • dein fubti-
litate • etiam dekau , & conlUtutione in crdi-
ne ad ea quae fequuntur.
Primo enim eamproponimus Hifloriam Na-
turalem,
quse non tara aut rerum varietate de»
ie6^et , aut prsBfenti Experimentorum fru£1:u ju-
vcc • quam lucem Inventioni caufarum affui-Jrt
,
& Philofophiae enutricandse primam marnmam
prsbeat. Licet enim O^era , atque At^ivam
Scientiarum partem prscipue fequamur ,
tamen
meffistempus expe£lamus , nec mufcum 5c fege-
lem herbidam demetere conamur . Satis enim
fcimus, Axiomara rcfle irtventa ,tora agmina
Operum fccum trahere ; atque op^ra non fparfim,
fed
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 40/403
12 DISTRIBUT 10
fed^^onfertim exhibcre . Intempeftivum autem
iilum & puerilem affe6\um , uc pignora aliqua
novorura Operum propere capcentur,
prorlus
damnamus & amovemus , ccu pomum Atalan-
%xyquod curfum retardac . Atquc Hiftoriae no-
ftrae Naturalis Officium tale eft.
Quoad Congeriem vero , conficimus Hifto-
riam non folum Naturae liberae ac folutag; ( cuhi
fciiicet illa fponte fluic , Sc opus fuum peragic
qualis eft Hiftoria Ccelcftium , Meteororum,
Terrae , & Maris , Mineralium , Piantarum,
Animalium : ) fed multo magis Naturae con-
ftri£lx 3c vexatae ; nempc , cum per Arrem &minifterium humanum de ftatu fuo detruditur
,
atque premitur & fingitur . Itaque omnia Ar-
lium Mechanicarum , omnia Operativa parcis
Liberalium , omnia Praclica^um complurium,
quae in Artem propriam non coaluerunc , Ex-
perimenta, (
quancum inquirere licuic , & quan-
lum ad fincm noftrum faciunc}
pcrfcribimus .
Quin eciam ( uc,
quod res eft , cloquamur)
faftum hominum & fpeciofa nil morati , muito
plus & opcrsB & praefidii in hac parre,quam in
ilia altera,
ponimus : quandoquidem Natura
rerum magis fe prodit per vexaciones Artis,
^uam in libertace propria .
Ncque Corporum tancum Hiftoriam exhibe-
mus , fed diligentiae infuper noftrae effe putavi-
mus , eciara Virtutum ipfarum ( illarum dici-
mus,
quas canquam Cardinales in Natura cen«
fcri ppfiinc , & in quibus Naturas primordia
pia*
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 41/403
OPERIS. t^
plane conftituuntur ; utpotc Materia;primis
Paffionibus ac defideriis ; vid. Detifo, Raro
,
CalUo , Frigido, Conftftentt , Flutdo
, Gravi,
Zw/y aliifquc haud pauLisj Hiftoriam feorfum
comparare .
Enimvero ut de Subtilitate dicamus,planc
conquirimus genus Experimentorum longe fub-
tilius & fimplicius quam funt ea qus occurrunc,
Complura enim c tenebris educimus & eruimus,
Guae nuUi in mentem veniffet inveftigare , nifi
nui certo & conftanti tramite ad invcntionem
Caufarum pergerec ; cum in fe nullius magnope-
re fint ufus : ut liquido appareat , ca non propter
fe quaefita efife • fed ita prorfus fe habcare illa ad
Res ^ Opera,quemadmodum literae Alphabeti
le habeanc ad Orationem & verba; qus licec per
fe inutiles, exdem tamen omnis fermonis ele-
menta func
.
In Delc£lu autem Narrationuffi & Experi-
mentorum melius hominibus cavifTe nos arbitra-
mur,quam qui adhuc in Hiftoria Naturali ver-
fgti funt . Nam omnia fidc oculata , auc faltcm
perfpefta , & fumma quadam cum feveritacc reci-
pimus : ita uc nil referatur auflum Miraculi cau*
fa , fed quac narramus , a fabulis & vanitate ca-
fta & intemerata finc . Quineciam & recepta quaz*.
que ac ja6^ata mendacia(quae rairabili que-
dam negle6tu pcr fxcula multa obtinuerunc &invetcrata func ) nominatim profcribimus & no-
tamus; ne Scientiis amplius moleRa finc . Quod
enim prudenter animadvercic quidam ; fabulas ,
&
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 42/403
14 DISTRIBUTIO
& fuperflitiones, & nuga^,quas Nutriculse pue-
ris inflillanr , mentes eorum etiam ferio depra-
vare : ita eadem nos movic ratip , ut folliciti at-
que etiam anxii fimus , neabinitio, cum velu-
ti infantiam Phiiofophise fub Hiftoria Naturali
tr;;6lemus & curemus j illa alicui vanitati affue-
fcac . At in omni Experimento novo & paulo
fubtiliore , licet ( ut ncl»is videtur certo ac pro-
baco , modum tamen experimenti,quo ufi fu-
mus , Gpertc fubjungimus : uc , poftquam pa-
tefaflum fjc,quomodo fingula nobis conflrte-
rint , videant homines,quid crroris fubeffe &
adhsrere poffic j atque ad probationes magis fi-
das 5 & magis exquifiras ( {i quae fint ) expcr-
gifcantur : denique ubique monita , & fcrupu-
los , & cautiones afpergimus , religione qua-
dam , & tanquam exorcifmo , omnia phantas-
mata ejicientes , ac cohibentes .
PoRremo , cum nobis explorarum fic,quan-
topere Expericntia Sc Hifloria aciem mentis hu™
manae difgregec^ & quam difficile fic( prasfer-
tim anlmis vel teneris , vei prseoccupatis ) a
principio cum Natura confuefcerc , adjungimus
faspius obfervationes noflras , tanquam primas
quasdam converfiones & inclinationes , ac ve-
iuti afpe61us Hifloriae ftd Philofophiam : uc 3c
pignoris ioco hominibus finc , eos in Hiftorias
flu6^ibus perpetuo non detectos iri ; utque , cuni
ad opus Intel!e6tus deveniatur , omnia finc m.a-
gis in procin£lu . Atque,per hujufmcdi (qua-
lem defcribimus ) Hiftoriam Naturai-em , adi-
cum
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 43/403
OPERIS. 15
tum qucndam ficri pofTe ad rNTaturam tutum Sc
commodum , atque Materiam Intelleftui prae-
bcri probam & praeparacam , ceniemus
.
Poftquam vero & Intellc£ium fidiflimis au-
xiliis ac pracfidiis ftipavimus, & juflum Divi-
norum Operum exercitum fevcriflimo deleflu
comparavimus , nil amplius fupercfle vidctur ,
Hifi ut Philofophiam ipfam aggrediamur . Atta-
men in rc tam ardua & fufpenfa , funt qua?dam
qus necefl^ario videntur intcrponenda : partim
doccndi gratia, partim in ufum praefentem .
Horum primum tfl , ut Exerapla proponan-
tur iaquircndi & inveniendi , fecundum noflram
rationem ac viam , in aliquibus fubje^lis rcprae-
iencaca : fumendo ea potiflimum l'ub;e6la, quae
,
ti inter ea quae quaeruntur , funt nobilifliraa ,
& inter fe maxime diverfa; uc in unoquoque
genere Excmplum non defic . Neque de iis
Excmplis loquimur, quse fingulis Pr*eceptis ac
Regulis illuftrandi gratia adijciuntur ; ( hoc
enim in Secunda Parte Operis abunde praefliti-
mus : } ied plane Typos intelligimus & Plas-
mata,
quas upiverfum Mencis proceflum , at-
que inveniendi concinuatam fabricam & ordi-
nem in cercis fubjeftis , iifque variis & infigni-
bus , tanquam lub oculos ponant . Etenim no-
bis in mentem venic , in Mathematicis , aflan-
te machina , fequi Demonflrationem facilem
^ psrfpicuam : contra , abfque hac commodi-
tate, cmnia videri involuta , &, quam revera
itnc, ftibtiliora . Icaqut hujuimodi Exemplis
Quar.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 44/403
175 blSTRlBUTIO
Quartam partem noflri Operis attribuimus -
qu2B revera r^il aliud eft,quam Secundae Partis
applicatio particularis & explicata .
At quinta pars ad tempus tancum ^ donec re-
liqua perficiancur, adhibecur : & tanquam fe-
nus redditur , ufque dum fors haberi poffu .
Neque enim finem noftrum ita petimus occseca-
ti ; uc,
quaj occurrunt in via utilia , negliga-
mus. Quamobrem Quintam partem Operis ex
iis conficimus , quz a nobis aut inventa , auc
probata , aut addita funt : Neque id tamen ex
rationibus atque praefcriptis Interpretandi ; fed
ex eodem Incelle6ius ufu , quem alii in inqui^
rendo & inveniendo adhibere confueverunt .
Etenim cum , ex perpetua noftra eum Natura
confuetudine , majora de Meditationibus no-.
ftris,quam pro ingenii viribus , fperamus ; tum
poteruit ifta veluti tabernaculorum in via pofi-
lorum vice fungi , ut mens ad certiora concen-
dens in iis paulifper acquiefcat . Attamen tefta-
murinterim, nos illis ipfis,quod ex vcra inter-
pretandi forma non fint inveata , aut probata
teneri minime vclle . Iftam vcro Judicii fufpen-»
fionem non eft quod exhorreac quifpiam in Do-
6lrina, quse non fimpliciter nillciri poffe , ied
nil nifi certo ordine &: ccrta via fciri pofle affe-
ric : atque ihterea tame;i certos Cercitudinis gra-
dus ad ufum & levamen conftituit ; donec MensinCaufarum explicatione confiftat. Neque enint
illae ipfae Scholae Philofophorum^qui %AcataU-
pfiam firapliciter tcnucrunt j inferiores fuere iftis
quse
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 45/403
OPERIS. ij
quae pronuntiandi licentiam ufurpariir.t . \\\^
tamcn Senfui & Intelicftui auxilia non parave-
runc • quod nos fecimus : fed fidem & acihori-
tatcm plane luftulcrunt;quod longe alia rcs cfl
^
& fere oppofita .
Scxta tandem pars Operis noflri ( cui reliqiiz
inferviunt acminirtranc) cam dcmum redudic
& proponit Philofophiam,
quse ex hujufmodi
(qualem ante docuimus 5c paravrmus ) inquifi-
tione legitima & cafla , 5c fcvcra ,cducitur &
conftituitur . Hanc vero poftrcmam Partem pcr-
ficere & ad exitum perducere , res eft ^i fupra
vires , & uitra fpcs noflras tfoliocata . Nos ci
initia ( ut fperamus ) non contemnenda , exi-
tum gcncris humani forcuna dabit;qualem for-
tehomincsin hoc Rcrum 5: Animorum ftatu,
haud facile animo capere auc metiri queanc ,
Neqae cnim agitur foium felicitas Conccmplati-
va , fed verc rcs humanae & fortunae , arqu«
omnis Operum potentia . Homo cnim Naturae
minifter & incerprcs tantum facit & inreliigic,
quantum de Natura^ crdine , Operc , vei Men-
tc , obfervaveric : nec amplius kit , aut po-
tcft . Ncque enim uliac vires Caufarum catenara
folvere auc perfringerc pofTint : neque Narura
aliccr quant parendo vincitur . Itaquc intentio-
ncs geminae iliae , humanae ^cWkqi Scientia ^ &Potentiig
^ vere in idcm coincidunc : & fruflra-
tio Operum maximc fic ex ignoratione Gau»
farum .
Atque in co funt omnia , fiquis oculos Mcn-
B tis
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 46/403
i8 DIST RIBUTIO
tis a Rcbus ipfis Bunquam clelicicns , carum
imagincs plane , ut func ,cxcipiat . Ncquc
cnim hoc fivcric Deus , ut Phantafiae noftra fo-'
mnium pro Exemplari Mundi edamus : fcd po-|
tius benigne faveat , ut Apocalypfim , ac vc-
ram vifionem vcftigiorum & figillorum Crcato-
ris fuper Creaturas , fcribamus.
ItaqucTu, Pateryqui lucem vifibilem pri-
n^itias Creaturae dcdifti , & luccm Intelleftua-
lem ad faftigium Operum tuorum in faciem Ho-
minis infpirafti ; Opus hoc,quod a tua Bonita-
te prof«6lum , tuam gloriam repetit , tuere &rcge . Tu
,poftquam converfus es ad fpe£lan-
dum Opera quae feccrunt manus tus , vidifti
quod omnia eflent bona valde ; & requievifti
Ac Homo converfus ad Opera quse fecerunt ma-
nus fuae , vidit quod omnia effent vanitas 8c ve-
xatio fpiritus ;nec ullo modo requievit . Quare
fi in Opcribus tuis fudabimus , facies nos vifio-
x\\s tuae & Sabbati tui participes . Supplices pe-
timus, ut haec mens nobis conftct : urque no-
"vis Eleemofynis per manus noftras & aliorum,
^uibuseandem mentem largieris , familiam hu»
jmanam dotatam velis.
SEn
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 47/403
SECUND^ P^RS
INSTAURATIONIS.Quse arcem ipfam Interpretandi Naturam , &
verioris adoperatiocis IntelleSlus , cxhibet :
jieque cam ipfam tameo in Corporc tra£latus
jufti ; fed tantum digeftam pcrfummas, in
Aphorifmos.
NOVUM ORGANUM
SIVE JUDICIA VERADe intcrpretatione Naturae
.
P R ^E F ^T I 0.
Ui de Natura , tanquam de re ex-
plorata, proRuntiare aufi funt , fi.
vc hoc ex animi fiducia fccerinc,
iive ambitiofe, & more profcffo-
rio ; maximis illi Philofophiam &Saientias detrimentis affecere . Ut cnim ad fi-
dcm faciendam validi , ita ctiam ad inquifitio-
ncm extinguendam & abrumpendam efficaccs
fuerunt . Ncque virtute propria tantum profuc
runt , fed3quantum in hoc , nocuerunt ,
quod
aiiorum virtutcra corrupcrint , ^ pcrdidcrijit
,
B 2 Qui
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 48/403
20
Qui autcm contrariam huic viam ingrcfii funt^
|
irque nihil prorfus fciri ps^ffe affcruerunt , five
ex Sophiffarum vetcrum odio ^ five ex anirni
fla£luatione , aut CLiam cx quadam «iodlrinae co-
pia , in hanc opinionem d^lapii fmt , cerce noa
conremnendas ejus rationes add.ixerunc . Verun-
tamen nec a veris initiis fententiam fuam deri-
varunt , 5c ftudio quodam , atque affe£iatione,
prorfus modum excefferunt . At antiquiores ex
Grffcis (quorum fcripta perierunt.) inter pro-
nuntiandi jaftantiam , 5c ^catalepfiie defpera-
tionem5prudcntius fc fuftinucrunt : Atquc de
inquifirionis difficultatc , & rerumobfcuritate,
fsepius qucrimonias &: indignatioocs mifcentes,
& veluti fraenum mordentes , tamen propefirum
urgere , atque Naturae fc immifccrc , non defti-
terunt : Confentaneum ( ut vid^tur ) cxiftiman»
tes , hoc ipfum (viddicet utrum aliquid fciri
poffit ) non difputarc , fed experiri. Et tamen
jlli ipfi impetu tantum iiitclle£lus ufi , Regulam
non adhibuerunt , fed omnia in acri meditatio-
nc , & mentis volutatione , & agltationc perpc-
tua,pofuerunt
Nof^^ra autem ratro , ut opere ardua , ita di-
ftu facilis eH: . Ea cnim cft , ut certitudinis gra>
dus conftituamus, Senfum per redu£\ioncm quan-
dam tueamur, fed Mcntis opus,quodSenrutr
fubfequitur,plerunque rciiciamus; novam au^
tem & certam viam, ab ipfis Scnfuum perce*
ptionibus , Menti apcriamus , & muniamus.
Atque koc proculdabio viderunt & illi,
qui
tan.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 49/403
2t
:ani. s Dialcfiicae parres tribuerunt . Ex quo lU
quer ,iiios Intelle6tui adminicula quxfiviirc
,
Mer.tis autem procefTum nativum , & fpontc
movcntem , fufpeftum habuifle . Sed fcruni
pUncrcbu.>» perdlcis hoc adhibetur remedium •
pDflquam Mens ex quoiidiana viras confuetudi-
ne , & auditicnibu^ , & do£trinis inquinatis oc-
cupata , & vanifTimis IJolis ohic^^s, fuerit . Ita*
quc Ars illa Dialefticoe , fero ( ut diximus)
cavens , neque rem ullo Riodo reftituens , ad
crrorcs potius figendos,quam ad vcritatcnci
aperiendam valuic . Rcftac unica falus, ac fani-
tas, ucopus Mcntis univerfum de integro refu^
niatur^ ac Mens;, jam ab iplb principio, nullo
modo iibi permitratur , fed perpetuo regatur •
.ic res 5 veluti per machinas , conficiatur . Sane
fi homines opera Mcchanica nudis manibus,
abfque inftrumcntorum vi ^ & ope , rggreffi
cffenc, quemadmodum opera intelle£lualia nu-
dis fere Mentis viribus tratlare non dubicarunc -
parvae admodum fuiffeot res,quas movcre &
vincerc potuiffent , licet operas enixas, atque
ctiam conjunfilas praeflitiffenc . Arque fi pau-
lifper morari , atque in hoc ipfum exemplum,
veiuti in fpeculum , intueri vellmus* exquira»
mus ( G placec ) fi forte obelifcus aliquis , ma-
gnitudine infignis, ad rriumphi vel hujufmodi
magnificcntiae decus transferendus effet , arque
id homines nudis manibus ?ggrederentur , an-
non, hoc magnas cujufdam cffe dementiae , fpe-
flacor quifpiamrei fobrius fateretur ? Qwod fi
B 3 cu.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 50/403
numerum augerent operariorum, atque hoc mo.
do fe valere pofTe confidcrcnt , annon tanto ma- i
gis ? Sin autem deleflum quendam adhiberc t
vellcnt, atque imbecilliorcsieparare, & robu.flistantum& vigentibus uti , a^tquc hinc faltcm
fe voti compotes fore fperarent , aonon adhuc
ccsimpenfius delirare diccret ? Quinetiam, fi
hoc ipfo non contenti, artem tandem athieti. .
carn confulere ftatuerent, ac omnes deinceps
j
manibus, & lacertis ,
& nervis ex arte beneun6lis
, & medicatis, adeffe juberenc , annon
prorfus eos dare operam, uc cum ratione qua-
dam & prudentia infanirenc , clamaret ? Atque .
homines tamen fimili malefano impetu, & cor-
fpirationelnutili, feruntur in Intellcaualibus •
dumab ingeniorum vel multitudine & confen!fu
,vel excellentia 5c acumine
, magna fperant •
aut etiam Dialeaica( qus qu^dam Athletica
cenferi poffit } mentis nervos roborant : Sedinterim
, licec tanto fludio & conatu, ( fi quis
vere judicavcric) inrelleaum nudum applicare
noD definunt.Manifefliffiraum autem eft , in
omni opere magno,quod manus hominis prx-
(lat, fine indrumentis & machinis
, vires nccfingulorum intendi , nec omnium coire pofTe .
Itaque cx his quae dixiraus pr^miffis, flatu!-
mus, duas q{{q rcs , de quibus homines pbnemonitos volumus, ne fortc
iilx eos fugiant , aucpr^tcrcsnt. Quarum prima hujufmodi efl • fic
rifatoquodam( ut exifiimamus] bono , ad ex.
cingucnQas 5c depellerdas conrradi6liones, & tu,
mo-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 51/403
morcs animorum , ut & Veteribus lionor & rc-
verentia intafla 6c imminuta maneant , & nos
deftinata pcrficcre , & tamen modefti^ noftr^
fruttutn percipere poiTimus .
Nam nos ,fi
pro»
fiteamur, nos meliora afferre quam antiqui ,ean-
dem quam illi viam ingreffi ;nulla verborum ar-
te efficere poffimus,quin inducatur quxdam m-
genii , vel excellentix , vel facultatis compara-
tio, five contentio ; non ea quidem iUicita ,
auc nova ; ( quidni enim poffimus , pro jure no-
ftro, ( neque eo ipfo alio
,quam omnium )
fi
quid apudeos non reftc inventam aut pofitum
fic ,reprehendere , aut notarc 1 ) fed tamen ut-
cunque juftaaut permiffa . Nihilominus impar
fortaffcfuiffec ea ipfa contcntio ,ob virium no-
ftrarum modum. Verum quum per nos
illud aga-
tur, utalia omnino via Intelleaui aperiatur,
ilHs intentata & incognita ,commutata jam
ratioeft; ceffant ftudium & partes ;nofque in-
dicis tanturamodo perfonam fuftinemus;quod
mediocris certe eft authoritatis , & fortunae cu-
jufdam petius , quara facultatis &excellentis .
Atquehxc moniti fpccies ad Perfonas pertinec,.
altera ad Res ipfas
.
Nos Gquidem dc deturbanda ea,quae nunc flo-
ret, Philofophia, aur fi qu« alia fit , aut eric,
hac emendatior, aut auaior ,minime labora.
mus. Nequeenim officimus, quinPhilo^bphia
ifta recepta , & alix id genus , difputationes a-
lant, Sermonesornenc , ad profefforia muncra,
&vitae civilis compendia ,adhibcantur, 8c va-
B 4 le.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 52/403
24
leanc . Quin etiam aperte Cgnificamus , 5c de-
claramus , eam quam nos adducimus Philofo-
phiam , ad iftas res admodum utilem non futu-
i^am . Non praefto eft ; neque in tranfitu capitur^
Heque ex prsenotionibus IntelleBui blanditur *
neque ad vulgi captura , nifi per utilitatem , &cffc£^a
, defcendft
Sint itaquc(quod felix fauftumque fit utri-
que parti ) duss doftrinarum emanationes , ac
tiuae difpenfationes • duse fimiliter Contemplan-
tium Civ^ Philofophantium Tribus , ac veluti
Cognationes • atqueillx neutiquam intcr fe ini-
mictE , aut aliensB , fed foederat* , & mutuis au«
:tiliis devin6l*e:fit denique aIiaSci'entias Colendi,
alia Inveniendi ratio . Atque quibus prima po»
ijor 5c acceptier eft , ob feftinationem , vel vitse
civilis rationes , vel quod illam alteram ob raen-
lis infirmitatem capere & compIe6li nsn pofiTint^
( id quod longe plurimis accidere necefife eft ) op-
tamus , ut iis felicitcr & ex voto fuccedat quod
agunt • atque ut,qnod fequuntur , teneant
Quod fi cui mortalium cordi & cur^ fit, non tan-
lum Inventis haerere, atque iis uti, (cd ad ulterio-
ra penctrare- atque non difputando adverfarium,
fcd opere naturam vincere ; denique , non belle
& probabiliter opinari , led certo & oflenfive
fcire ; tales , tanquam veri Scientiarum filij,
nobis (fi videbitur) fe adjungant ; ut omififis
Natura? atriis , qu^ infiniti conti-iverunt , adi-
tus aliquando ad interiora patefiat. Atque ut mclius intelligamur , ucque illud ipfum quod volu--
jnus
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 53/403
tnus , ex nominibifs impofuis magis familiariter
occurrac; alcera ratio , five via ,Anucipati^
Mcwr/i-jr^ahera, Interpretatio JSlatura , a nobiS
apnellari confuevic
.
Eft etiaro quod peccndum videtur . Nos cenc
cooitacioncm fufccpimus , & curam adhibuimus,
ut^^quaeanobis froponentur, non canium vcra
efTent , lcd eciam ad animos hominum (hcec mi-
risriodis occupatos & interclufos ) non incora-
n^ode aut afpere accedercnt. Veruntamen aequum
eft, uc ab hominibus impecrcmus ,( in tanta
prxfertim Doarinaram & Scientiarum reftaura-
tione ) ut qui de hifce noftris aliquid ,five ex
fenfu proprio , five €X authoricatum turba ,five
cx demonftrationum formis, (quae nunc tanquam
Leoes qu.rdam judiciaies invaluerunc ) ftacuere ,
aut^xiftimarevelic; ne id intranfitu, & veluc
aliudagendo, facere fc poffe fperet ;fed ut rcm
pcrnofcac; noilram ,quam deicribimus & mu-
nimus, viam ipfc paulacim tencec ;fubtilitati
rerum,qux in experieotia hgnata cft, affuefcat;
pravos deniouc , atque ake haerentcs mentis ha-
bitus, tempei^iva, & quafi iegitima mora cor.
riqat• atque tum demum (
fi placuent )poft.
quam'in poteftate fua dfe cceperic,
judicio fuo
utatur
P^K.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 54/403
%6
P^RTIS SECUND^E
SUMMA, DIGESTA
IN APHORISMOS.
APHORISMl
De Interprctatione Naturae , &Rcgno Hominis
u^ P H R I S M U S.
Omo Naturae minifter, & Interprcstantum facit & intelligit
,quantum
de Natur» Ordine re , vel mentc
obfervaverit : nec ajnplius fc!t , aut poteft ,
II. Ncc manus nuda , nec Intcllefilus fibi per*
niiffus , multum valet ; Inftrumentis & auxi-
liis res pcrficitur; quibus opus eft
,
non mi-»us ad intelleftum
,quam ad manum , Atque
ut inftrumenta manus mocum aut cient , aut re-
gunt ; Ita 5c inftrumenta Meniis , IntellcSui auc
fuggcrunt,, aut cavcnt
iil, Scientia 5c Potentia humana in idem ca.
incidunt ,quiaignoratio caufe
deftituit efFe6lum.
Natura cnira non nifi parendo vincitur : Et quod
inGontcmplatione inftarcaufas cft ; id in Ope-
ratione inftar Regulae eft
IV. Ad
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 55/403
tiOVUM ORG^NUM. 27
IV. Ad opera nil aliudpotefl: Homo , c^uam
uc corpora naturalia admoveac , & amoveat :
reliqua , Natura intus tranfigic
.
V. Solent ie immifcerc Naturae ( quoad Opc-
ra ) Mechanicus , Machematicus , Medicus , AI.
chymifta , & Magus : iedomncs (utnuncfunt
res ) conatu levi , fucceffu tenui .
VI. Infanum quiddam effec , &in fe contra-
rium , cxiftimare, ea,
quas adhuc nuaquam fa-
fta func , fieri poffc , nifipermodos adhuc nun-
quam tentatos
.
VII. Generationes Mentis 8c Manus numero-
ix admodum videntur in libris , & Opificiis . Sed
omnis ifta varietas Ika eft in fubtiiitate eximia,
Si dcrivationibus paucarum rerum,quae innotue-
runt ; non in numero Axiomatum .
VIII. EtiiimOpera, qua» jam iriventa funr
,
Gafui debcntur , Sc Expericntiae , magis quani
Scientiis : Scicnciae enim , quas nunc habenius,
nihil aliud funt quam quasdam Concinnationes rc-
rum antca invencarum ; non modi inveniendi auc
defignationes novcrum Operum .
iX. Caufa vero & radix fere omnium malorum
in Scientiis ea una cft^qucd dum Mcncis huma-
nae vires falfo miramur & cxcollimus , vera ejus
auxilia non quaeramus
.
X. Subcilicas Naturs fubtilitacem Scnfus &Incelle£lus multis parcibus fuperac j ut pulchras
illae medicaciones , & fpeculaciones humanae , &Caufstiones, res malefana fint ^ nifiquod coo
adfic qui advcrcac.
xu .
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 56/403
iS VERUL^MIIXI. SiCLit Scientiae
,qux nunc habcntur , ina«
iiles func ad inventionem Operum : Ita 5c Logi-
ca <\\xx nunc habetur , inutilis cft ad invcntioncm
Scientiarum .
XII. Logica,
quas inabufu eft , ad errores
(qui in nocionibus vulgaribus fundantur ) ftabi-
liendos & figendos valec,
potius quam ad inqui-
Ctioncm veritatis ; ut magis damnofa fic,quam
utilis .
XIII. Syllogifmus ad Principia Scientiarum
non adhibetur , ad media Axiomata fruftra adhi-
betur, cum fit fubtilitati Nacurjs longe impar .
Affenfum icaque condringit , »on res .
XIV. Syllogifmus ex Propofitionibus confiat,
propofitiones ex verbis , verba Noiionum cefTe-
TX funt . Itaque fi notiones ipfae ( id quod bafis
rei eft ) confufx finc , Z< temere a rebus abfira-
ftae ; nihii in iis,
quse fuperftruuntur, eft firmi-
tudinis . Itaque fpes eft una in InduBione vera .
XV. In Notionibus nil fani eft , nec in Logi-
cis , nec in Phyficis . Non Subflantia , non Qiia»
litas ^ ^Agere ^ Pati ^ ipfum Effe ^ bonae noiio*
nes funt • multo minus Grave , Levc , Denfum,
Tenue , Humidum^ Siccum ,Genemtio , Conuptio^
^ttYahere , Fugare , Elementum , Materia , jFok-
ma ^ & id genus ; fed omnes phantafticag & male
tcrminatae
XVI. Noti«nes infirmarum Specicrum , Ho-minis ^ Canis ^ Columbie y & prehenfionum im-
rnediatarum fenfus , Calidi , Frigidi , %Albi , JSli'
gri5 non fallunt magqopcre
;quse tamen ipfae a
fluxu
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 57/403
NOrU M ORG^NUM. ig
fluxu Macerix & CommifTionc rerum quancioque
confunduntur ; rdiqua: omnes (quibus homines
ha6lenus ufi lunt ) aberrationes iunt , nec debitis
modis a rebus abrtraftas & excitatsB .
XVn. Nec minor cdlibido & abcrratio in
conftituendis Axiomatibus,quam in Notionibus
abftrahcndis; idque in ipfis principiis,
quae ab
indu£l'one vulg^iri pendent . At mulco minor eft
in Axiomatibus , & propofitionibus inferloribuj
,
quae educit Syllogifmus
.
XVIII. Qu2 adhuc invenca furtt in Scientiis ,
ea hujufmodi funt , uc no:ionibus vulgaribus
fere fubjaceant : Uc vero ad inceriora & remo-
tiora Nacurae penecrctur , neceffe eft , ut tam
Nociones ,qwam Axiomaca ,
magis cerra &
munita via a rebus abflrahancur , arqueomnino
nieiior& cercior Intelleftus adoperatio in ufum
veniat .
XIX. Duaevia^ funt , atque effe pofTunc , ad
inqulrendam & inveniendam vcricacem . Alcera
a fc«fu & particularibus advolat ad Axiomaca
iTjaxime gencralia , acque ex iis principiis eo«
rumquc immota verlcate judicac U invenit A-
xiomata media : Acquc haec via in ufu eft . Al-
tera a fenl^u & particularlbus excicac Axiomata,
afcendendo contincnccr & gradatim ,utultimo
loco perveniatur ad maxime generalia;qus via
vcra eft , fed InrCntata .
XX. Eandem ingreditur vlam (prioremfci-
licet) lntellc6lus fibi pcrnniffus,quam faci: cx
ordine Diale6\icae . Geftit enim Mens cxilirc sd
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 58/403
3© VERUL^MIImagis generalia , ut acquiefcat : Et pofl parvam
inoratn faftidit experientiam : Sed hasc mala de-
mum aufta funt a Di^Ieflica ob pompas difputa»
tionum .
XXL rncelleftus fibi permiffus , in ingenio
fobrio & patientc, & gravi
,(pr»fertim fi a
do6\rinis receptis non impcdiatur ) tentat non-
nihil illara alcerara viam,
quae re£la eft ^ fed
cxiguo profe£lu ; cum Intelle6tus , nifiregatur
&: juvetur , res insqualis fit ,
& omnino inha.
bilis ad fuperandam rerum obfcuritatem .
XXII. Utraque Via orditur a fenfu & parti-
cularibus , & acquiefcit in maxime gcnerali-
bus : Sed immenfum quiddam difcrepant • cum
altera perftringat tantum experientiam & parti-
cularia curfim ; altcra in iis rite &Ordinever.fetur ; Alccra rurfus jam a principio conflituac
generalia quaedam abftra6^a , & inutilia ; altera
gradatim exurgat ad ea quae rcvera Naturae func
notiora .
XXill. Non Icve quiddam intercfl: intcr hu.
manaB mentis I^ola ,
& divinse mentis Ideas ,
hoc eft , interplacita quaedam inania , 5c veras
fignaturas, atque impreffiones fa£las in creatu-
ris, prout inveniuntur .
XXIV. Nullo modo fieri poten:, ut Axioma-
ta per argumentationem conftituta ad Inventio-
mera novorum Operum valeant ; quia fubtilitas
Naturas fubtilitatem argumentandi multis parti-
bus fuperat . Sed Axiomata a particularibus rite
& Ordine abftraSla , nova particularia rurfus fa»
cile
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 59/403
IJOFUM ORC^NUM. 31
cile indicant, & defignanc ; Itaquc Scicntias
reddunt aftivas ,
XXV. Axiomata, qux in ufu funt , cxtc-
nui & manipulari cxpcriencia , & paucis parti-
cularibus,
qua^ ut plurimum oceurrunt , fluxe-
re • U funt ferc ad merfuram eorum fa£la , &extenfa : ut nil mirum fit , fi ad Nova particu-
laria non ducant . Quod fi fortc inftantia aliqua
non prius animadverfa aut cognita fe oiferat
Axioma diftin£lione aliqua frivola falvatur , ubi
emendari ipfum verius foret
.
XXVI. Racionem humanam,quautimurad
Naturam , tAnticipationes JsJatune, (
quia rcs
temerana cft & prsmatura, ) tc illam Ratio-.
nem quae debitis modis elicitur a rebus , InteT'»
pretationem bJatuYa , doccndi gratia , vocarc
confuevimus
.
XXVII. ofnticipationes fatis firmae funt ail
confenfum;quandoquidem , fi homi»es etiam
infanirent ad unum modum & conformiter , illi
fatis bene inter fe congruere p^ffenc
.
XXVIU. Q_uin longe validiores funt ad fube-
undum ^Stv\{\xrc\ %Anttcipfitiones^^zmlnterprC'
tationes ; quia ex paucis colleflae , iifque maxi-
me quae familiaricer occurrunt , Intelle£lum fta-
tim perftringunt , & phantafiam implent ; ubi
contra , Interpretationes , ex rcbus admodum
va?iis& multum diftantibus fparfim colleftaB
,
Intellefilum fubito percutere non poffunt ; ut
flcccffe fit cas,qucad Opinioncs , duras & ab-
fonas,
fcre inftar myftfriorum fidei , videri
.
XXIX. In
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 60/403
^z VERVLjfMll
XXIX. InScientiis, quse in Opinionibus Sc
placitis fjndatic func , bonus eft ufus ^Anticipatio*.
num^ & Diale6licas * quando opus eft aflenfum
fubjugare , non res
XXX. Non, fi omnia omnium oBtasum ingenia
coierint , & labores contulerinc & tranfmiferinc
progreffus magnus fieri poceric in Scientiis per
^ntictpationes : quia errores radicales , & in pri-
ma digeftione mentis , ab excellentia fun6tionaai
& remediorura fcquentium non curancur .
XXXi. Fruftra magnum expe6latur augmen-
tum in Scientiis ex fuperindu6lionc & infuione
novorum fuper vccera * fed inftauratio facienda
cft ab imis fundamentis , nifi libeac perpetuo cir-
cumvolvi in Orbem , cum exiii & quali conccm-
nendo progreffu .
XXXII. Antiquis Authoribus fuus conftat honos , atque adeoomnibus • quia non ingeniorura
auc facultatura inducitur comparatio , fed visB;
nofquc non Judicis , fed Indicis pcrfonam fufti-
nemus
XXXIIL Nullum ( dicendura enim eft apcr*
te ) rc£le fieri poteft judiciura nec de via noftra,
ncc de iis quas fecundum eam invcnta funt,
per
%/€nticipationes , rationem fcilicec quae in ufu eft,
quia non poftulandum eft uc ejus rei judicio fte-
tur,qu2 ipfa i« judicium vocatur .
XXXIV. Neque eciara cradendi aut explicandi
ca,quae adducimus , facilis cft ratio • quia
,quas
in fe nova func , incelligcntur camen cx analogia
vetcrum
XXXV.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 61/403
NOFUM ORG^NUM.33
XXXV. Dixic Boygia dc expeditione Galla*
rum in Italiara , cos venifTe cum creca in mani-.
bus , UE diverforia nocarenc , non c«m armis^
uc perrumperent . Itidem & noftra ratio eft;
uc do£lrina noftra animos idoneos & capaces
fubintrec . ContutatiGnum enim nullus cllurus,
ubi de Principiis & ipfis Notionibus , atque
etiam de formis Demonftrationum diffenti-
mus .
XXXVr, Reflat vero nobis modus tradendi
unus &f]mplex, uchominesad ipfa parcicula-
ria & eorumSeries & Ordines adducamus ; &ut iili rurlus imperenc fibi ad ccmpus abnegario-
nem Notionum , & cum rebus ipfjs confuefcers
incipiant .
XXXV 11. Racio eorum ,qui ^catalepftam
tenuerunt , & via noftra , iniciis fuls quodam-
modo confentiunc * exitu immenfam disjun-
guntur & opponuntur. lili enim , nihil fciri
pdffe , fimplicirer afferunc • Nos , non niul-
tum fciri poffe in Natura , ea,
quaj nunc in
ufu eft , via : Verum illi exinde aurhoritatem
fenfus & intelleftus deftruunt : Nos auxiiia ils-
dem excogitamus 3c fubminiftramus
.
XXXVill. Idola & Notiones faifas quse In-
telleftum humanum iam occuparunt , atque in
eo altc haerent , non foium Mentes hominuai
ita obfident , ut veritati aditus difficilis pateat^
fed ctiam dato & conceffo aditu 5 iila rurfus in
jpla inftauratione Scientiarum occurrent , &moiefta erunc ; nifi homines prasmoniti , ad-
C vcr»
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 62/403
34 VERUL^MIIVcrfus ea fe
,quantum fieri poteft: , muniant 3
XXXIX. Quatuor funt genera Idolornm^ quae
mcntes humanas obfident . lis ( docendi gra-
tia ) nomina impofuimus ; ut primum genus,
Idola Tribus ; fecundum , Idola Specus / ter-
tium , Idola Feri ^ quartum , Idola Theatri^
vocentur
XL. Excltatio Noticnum & Axiomatum pei*
JnduBionem veram , eft certe proprium reme.
dium ad Idola arcenda 5c furamovcnda • Sed ta«
men indicatio Idolorum magni efl ufus . Do^lri^
naenimde J<5^(?//x fimiliter fe habet ad JwfeKpr^.
iationem Natura ^ ficuc doflrina de Sophifticis
Elenchis ad Diale6licam vulgarem i
XLI. Idola Tribus funt fundata in ipfa Natu^
rahumana, atque inipfaTribu feu gente ho-
iriinum . Falfo enim affcritur, Senfum huma-
num effe Menfuram rerum • Qiiin contra , om.
nes Percepticncs , tam Senfus quam Mentisj
funt ex analogia Hominis , non ex analogia
Univerfi , Eftque Intelle61us humanus inftar
fpeculi insBqualis ad radios rerum* qui fuanl
naturam Natura? rerum immifcet , eamque di-
florquct & inficit
XLII. IdolaSpecus funt J^e/^ hominis indi-
vidui . Habet enim unufquifque(prxter abei*-
rationes Naturse humanse in genere ) Spccum
five cavernam quandam individuam , qux iu-
mcn Naturse frangit & corrumpit ^ vel propter
Tiaturam cujufque propriam & fingularera ;vel
propter cducationcm & converfationem cum
aliis
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 63/403
KIOyUM ORG^h'UM. 55
{alils • vel pr©p:er le6lioncm librorum , & au»
thoricates eorum quos quifque colit & miratur^
vel propter difFerentias Iftipreffionum,prouc
occurrunt in animo praeoccupato 3c praedifpo-
fito 5 aut in animo asquo & fcdato , vel ejufmo-
di . Ut plane fpiritus humaflus(prout difponi-
turin hominibus fingulis j fit res varia , & om-
nino perturbata , & quafi fortuita . Unde bsne
Heraclitus, homines Scientias quxrer^ in mino-
»fibus Mundis , 8c non in majore five commu-ni .
XLIII. Sunt ctiam IJola tanquam ex contra-
I
£lu & focietare humani generis ad invi.cem,
quae Idola Fori propter hominum commercium^
& coafortium ^ appcllamus . Homines enim
per fermones fociancur ; At verba cx captu vul-gi imponuntur, Itaque mala & inepta verbo-
rum impoficio , miris modis intelle6lum obfi-
dec . Neque definiciones aut explicationes,qui-
bus homines do£li fc munire & vindicare in
rionnuUis confueverunt , rem ullo modo refti-
tuunc.
Sed verba plane vim faciunr intelleftui j
&omnia turbant j & homines ad inanes & in-
numeras Gontroverfias , 6c commenta ,dedu»
cunt
.
XLIV. Sunt denlque Idola quas immigrarunc
in animos hominum ex diverfis Dogmatibus
Philofophiarum , ac etiam ex perverfis legibusDemonftrationum
;quae Idtla Thsatri ncmina-
mus;quia quoc Philofophiae rcceptae aut inven-
t2e funt, toE fabulas produ£las &a£l:as cenfe-
C z rnus 3
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 64/403
^6 VERUL^MIImus
,qu« Mundos effcccrunt fiftitios & fcenr-'
cos . Nequc de his quae jam habentur , aut etiani
de veteribus Philofophiis & Se6tis tantum lo-
quimur , cum complures alise ejufmodi fabulas
componi & concinnari poflint * quandoquidein
errorum prorfus diverforum caufae fmc nihilo-
minus fere communes . Neque rurfus de Phiic^
fophiis univerfalibus tantum. hoc inteliJginriUS >
fed eciam de Principiis & Axiomatibus com-
pluribus Scientiarum , quae ex traditioRe & fi-
de & neglecia invaluerunt . Verum de fingulis
iftis gencribus Idolovum , fafius & diftinSlius di-
cendani eft , ut iritellc6lui humano cautum fit .
XL V. Intelleftus humanus ex proprierate fua
faciie fupponit majorem ordinem , & asquali-
tatem in rsbas , quam invenit : Ee cum mulcafmt in Nacura monodica , & plena imparicatis ,
tamtn affingit Parctlleia , & Correlpondentia,
& Relativa, quse non funt . Hinc Commenta
illa , In ccele/libus emnia moveri per circulos per«
fe8os , lineisfpir«iibus & draconibus ( nifi no-
minetenusj prorfus re]e6lis. Hinc elemenrumJgnis cum Orbe fuo introdudum efl: ad conftitu-
€ndum quaternionem cum reliquis tribus;>
quae
fub)ic:u?i':ur feafui . Eriam Elemenris(qua^ vo^
cant ) imponitur ad placitum decupla proportio
exceffus ,'in raritaie ad invicera j & hujulmo-
di fomnia.
Neque vanitas ifta rantum valet indogmatibus 5 verum etiam in Nocionibos fim*
plicihus
XLVI. InceileSlus humanus in iis quae femel
pla-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 65/403
^oyuM ORG^NUM.37
placr.erunc, ( aut quia recepca funt & credita
^
au: quia dele£tanc, ) alia etiam omnia trahic
ad iufiragationcm , & confcnlum cum illis : Ee
licet major fit inftanciarum vis & copia,
quse
occurrunc in contrarium • taraen eas aut non
obfervat , auc conteranit , aut diftinguendo
fummovet & reiicit , non fine magno Sc perni..
ciofo prcejudicio,quo prioribus illis Sylleplibus
auchoricas maneat inviolata . Itaque refke re-
fpondit i!ie,
qui , cum fufpenfa tabula in tem-
plo ei monftraretur corum,qui vota folveranc
,
quod naufragii periculo clapfi fint ^ atque inter-
rogando premeretur, anne tum quidem Deo*
rum Numen agnofceret, quasfivit denuo, At
ubi junt tlli deptSi,
qiii pofl vcta nuncupata pe^
rierunt ? Eadem rario eft fere omnis fuperfticio-
nis , ut in Aftrologicis , in Somniis , Ominibus,
Nemefibus , 6c hujufmodi • in quibus , homi-
nes dekftaci hujufmodi vanitatibus, advertunc
cventus , ubi implcncur • aft ubi fallunt , licec
mulco frequentiusjtamen negligunt, & prae-
tereunt . At longe fubcilius ferpit hoc malum in
Fhilofophiis , & Scientiis ; in quibus quod fe-
mel placait , reliqua ( licer multo firmiora &potiora ) inficit, & in ordinem redigic . Quin^
ctiam licet abfuerit ea,quam diximus , dele-
flatio & vanicas , istamen humano intelleflui
error eft proprius & perpecuus , uc magis movea-
tur & excitetur Affirmacivis,quam Negati vis
^
cum rite & ordine aequum fe utrique prp^bere de-
beac;
quin contra , in omni Axiomate vero
C 3 con-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 66/403
3§ VERVL^MIIconflitu^do , major cfl: vis inftantias negativas
*
XLVII. int€lle6lus humanus iilis,
quae 1a*
mul oc fubito mentcm ferire & fubire pofTunc
maxime movetur * a quibus phantafia impleri
& inflari confucvic : rcliqua vero modo quodam,\
licet imperceptibili , ita fe habcre fingit , ^z fap-
ponit5quoraodo fe habcnc pauca illa quibus
Mcns obfidetur ^ ad illum vcro tranlcurfum ad
inftantias remotas & heterogeneas,per qu^s A-
xiomata tanquam igoe probantur , tardus omni-
no lnrelle6lus eft , &inh?.bilis, nifi hoc ilii per
duras iegcs , & violentam impcrium , impona-
rur
XLVIII. Giifcic InteiieSlus kumanus ,nequc
confiftcre , aut acquiefcere potis eft, fed uiterius
pccit ; at frudra . Itaque incogicabile cft uc fic
aliquid extremum tut cxtimum Mundi , fcd
femper quafi neceffariooccurrit ut fic aliquid ul-
terius . Neque rurfus cogitari potefl: quomodo
aeternitas defluxerit ad hunc diemjcum diftin6lio
iliaquas recipi confuevit,quod (\i Infimtum a
parte ar.te , O* a parte po/i , nullo modo conftare
poflit.; quia iiade fequeretur,quod fit unum in-
finitumalio infinito majus , atquc ut eonfuma-
tur infinitum , & vergar ad finitum . Similis
efl fubcilitasdc lincisfcmper divifibiiibus , ex
impotentia cogitationis . At majore cum perni-
cie intcrvenit hsc impotcntia Mcntis in inven-
tionc caufarum : Nam cum maxime univerfalia
in Natura pofitiva cffe debeant quemadmodum
inveniuntur, ncque funt revera caufabilia ; ta»
mcn
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 67/403
KOVUM ORG^AKUM. jp
men Intelleflus humanus nefcius acquiefcere
adhuc appetic notiora . Tum vero , ad ukeriora
tendens, ad proximiora recidit , videlicet ad
cauias finales • qujc iunt plane ex natura homi-^
nis,potius quarn Univerfi . Atque ex hoc fon-
tc Philofophiam miris modis corruperunt , ER:
autem aeque imperiti &leviter philofophantis,
in maximc univerfalibus caufam reauircre , ac
in iubordinatis & fubaltcrnis cauiam nor» dcfide-
rare
.
XLIX. Iniell«£lus humanusluminis ficci non
ci\ ; fed recipic infufioaem a voluntate & affe-
ftibus ; id quod generac tAJ qtioii vult Scientias :
Quod cnim mavulc homo verum efle , id potius
credit . Rejicic itaquc difficilia , ob inquirendi
imparientiam ; fobria , quia coarftanc fpem ;
altiora Naturas,
propter fuperftitionem • lumen
cxperienrice,proptcr arrogantiam & faftum , ne
videatur Mens vcrfari in vilibus & fluxis • para-
doxa,
propter Opiniooem vulgi ; Denique in-
Bumeris modis , iifque interdum imperceptibili-
bus , affefius intelleclum imbuit & inficic ,
L.. Ac longe maximum impedimencum &abcrratio Intellcflus humani provcnic a ftupore
& inconipetentia & fallaciis Senfuum; uc ea
quae Senfum ferianc , illis qus Senfum immedia-
te non fcriunt , iiccc potioribus,prsepQndcrenc.
Itaque concemplatio fere definit cum afpe£iu ;
adeo ut rerum invifibilium exigua auc nuUa fic
obiervatio . Itaque omnis operatio fpirituum in
corporibus tangibilibus incluforum latec , & ho»
C 4 riii-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 68/403
I
^.o VERVL^Mlttninesfugit. Omnis eiiam fubtilior metafche- -
jnatifmus in partibus rerum crafliorum,(quam
vulso alterarionem vocanc , cum fit revera la-
tio perminima) latec fimiliter : & tamen nifi
duo ifia,qusediximus, explorata fuerinr S: ia
lucem produ6la , nihil magni fieri poceri in Na-
tura quoad opera . Rurfus ipfa natura aeris com-
munis , & corporum omnium,
quse aerem te-
nuitatefuperanc, (
qux plurimafunc) fere in-
cognitaeft. Senfusenim per fe res infirma efl: , i
oc aberrans ; neque organa ad amplificandos
Senfus aut acuendos mulcum valcnt; fed omnis
verior interpretatio Naturse conficitur per in-
flancias , & cxperimenta idonea & appofita;
ubi Senfus de experimento cancum , experimen-
tum de Nacura & re ipfa judicac.
LT. Intelle61:us huBianus fercur ad abftra6^a
propcer naturam propriam ;acque ea
,quae flu-
xa func , fingic effe conftanria . Melius autem
eft Nacuram fccare,quam abfirahere , id quod
Vemocrhi Schola fecic, qux naagis penecravit
in Nacuram , quam reliqu^B . Maceria pocius
confiderari deb.ec , & ejus Schemacifmi , Sc
Mecafchemacifmi , atque A6lus purus , & lex
A6lus , five Mocus ; Formap enim Commcnca
animi humani func , nifi libeat leges illas A6lus
Formas appeUare .
Lll. Hujusmodi itaque func I^ola , qux vo-
camus Iclola Tribus j quae orcum habenc aut ex
aqualicacc fubf^anciae fpiricus humani ; auc cx
prasoccupatione cjus ; auc ab angufliis cjus;
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 69/403
INO^UM ORG^NUM, 41
aut ab inquieto Mocu ejus • aut ab infurione
affe6lunm ;auc ab incompetentia ScniLJum
^
aut ab imprcffionis modo .
LIII. Idola Specus orium habcnt ex propria
cujufquc Natura & animi & corporis ; atque
ctiam ex educationc , & conluetudine , & for-
ruitis. Quod genus , licet fic varium , & mul-
rip!cx , tamen ea proponemus , inquibusma-
xima Cautio ell,qua?que plurimum valenc ad
polluendum Intelleftum , iie (it purus .
LIV. Adamanc homines Scientias & Con-
templationes particulares ; auc quia authores &invcntores fc earum credunc ; auc quia pluri-
mum in illis opcras poluerunt , iifque raaxime
affueverunc . Hujufmodi vero homincs, fi ad
Philofophiam & Contemplationes univerfalcs
fe contulerinc ,illas ex prioribus Phantafiis dt'»
torquenc , & corrumpunc; id quod maximc
conlpicuum cerniturin .yfiiJJotele^
qui Natura-
lem fuam Philofophiam , Logicz fuae prorfus
inancipavit , ut eam fere inutilem Sc contentio-
lam reddiderit . Chymicorum autem genus ,
cx paucis expcrimentis fornacis , Philofophiam
conftituerunt phantaflicam , & ad pauca fpe-
ftantem : Quinctiam Gilbertus^poftquam in
contemplationibus Magnetis fe laboriofiffimc
excrcuiffet , c©nfinxit ftatim Philofophiam con-
fentaneam rei apud ipfum praepollenci
.
LV. Maximum & veluc radicale difcrimcn
ingeniorum,quoad Philofophiam & Scicntias
,
illud cft^ quod alia ingenia fint foniora & aptio-
ra
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 70/403
42, VERUL^MIIra ad notandas rerum differentias • alia , ad
notandas rerum fimilitudincs . Ingenia enlni
conftantia & acuta , figcrc contemplationcs , &
m^rari , & hsErcre in omni fubtilitate differen-
tiarum poffunc : Ingcaia autcm fublimia, &difcurfiva, etiam tenuiffimas & catholicas re-
rum Cmilitudines & agnofcunt , 3c componunt :
Utrumque autcm ingcniuni facile labitur in ex-
ceffum,prenfando auc gradus rcrum , aut um»
bras
LVf, Rcperiuntur ingenia alia in admiratio-
nem Antiquicatis , alia in amorem & ample-
XHm Novitatis cffufa;pauca vero ejus tempc-
ramenti func , uc modum tenere poffint,quin
aut qux rc£^e pofita func ab Antiquis convej-
lanc , auc ea contemnant quse rc£\e afferuntur a
Kovis . Hoc vero magno fcicntiarum & Phi-
lofophiac dctrimento fic,quum ftudia potius
fmt Antiquitatis ScNovitatis, quam judicia :
Vcritas autcm non a feiicitatc tcmporis alicu-
jus,
qusE res varia eO: ; fcd a luminc Naturse &Expcricntiae , quod aetcrnum efl: , petcnda efl: .
Itaque abncganda func iffa ftudia : & vidcn..
dum , nc intclle6lus abillis ad confenfum abri--
piatur
LVII. Contemplationes Naturae , 8c corpo-
rum in fimplicitate fua , intelle6lum frangunc
8c comminuunc : Contcmplationes vero Natu-
rqr , & corporum in compofitione 3c configura-
tione fua , intelleclum ftupcfaciunt & folvunc
Id optims cernitur in fchola Lcncippi Sc Demo^
cri»
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 71/403
NOP^UM ORG^NUM. 45
cthi colUta cuni reliquis Philofophiis . llla
cniai ita verfatur in particulis Rerum ,ut fa-
bricas fere negligat : reliquae autem itafabri-
cas intuentur attonits , ut ad firaplicitatcm
natursenon penctrcnt : Itaque akernandae funt
contempbtiones iftae , 5c viciffim fumends;
ut Intelleausreddatur fimul penetrans , & ca-
pax ' & evitentur ea quae diximus incommoda ,
atqueli/o/^ ex iis provenientia .
LVill. Talis itaqac efto Prudentia contem.
plativa in arcendis & fammovendis I^dhs SpS"
cus / quae aut cx prxdominantid , aui cx cx-
ceffu compofitionis 6c dtvifionis , aut ex ftudiis
eroatempora, auc cx obie£lis largis & minu-
tis", maxime ortum habent . Generaliter au-
tem pro fufpeao habendum unicuique reram
Naturam contemplanti,quicquid IntcWe6lam
fuum potiffimum capit & decinet ;tantoque
major ailhibenda in hujufmodi placitis cfl; cau-
tio , ut Intelleaus ferverur squus & purus .
LIX. Ac Idola FoYt omnium raolcftiffima
fant * qUEB ex foedcre verborum & nominum ,
fe infinuarunt in IntelLe£lum . Crcdunc enim
homines, rationcm fuam verbis imperare . Sed
ficetiam ut vcrba vim fuam fuper Intelleftum
rctorqucanc & rcfleftant;quod Philofophiam
Sc Scientias reddidic Sophifticas & inaftivas.
Vcrba autem plerunque ex captu vulgi indun-
tur , atque per lineas ,vulgari intellc£Vui ma.
xime confpicuas , res fecant . Quum autem
latcHeaus acutior , auc obfervatio diligentior,
eas
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 72/403
44 VERVL^MIleas lineas tr.issferre volet , uc illae fint mastg
lecundum naiuram * verba obftrcpunc , Unde
fit 5 ut magnas & folennes difputationes homi.
num dociorum , faepe in controvtrfias circa
verba & nomina definant ^ a quibus ( ex more
& prudentJa Mathematicorum ) inciperc confuU
tius forec , eafque per dcfinitiones in ordinem
redigere . Quas tamen definitiones , in Natura-
]ibus& mareriatis , huic malo mederi non pof-
funt ; quoniam & ipfx definitiones ex verbis
conftant , & verba gignunt verba : adeo ut ne-
ceffe fir , ad inftantias particulares , earumque
feries & ordines recurrcre ; ut mox dicemus
quum ad modum & rationem conrtituendi No-tiones & Axiomata deventum fuerit .
LX. Idola quae per verba iatelleftui impo-nuntur ,
duorum gcncrum funt : Aat cnim
funt rerumnomina, qus non func
,(quemad-
modum enim func res,
quae nomine carent
per inobfervationcm • ita funt & nomina,
quas carentrebus,per fuppoCtionem phantafli-
cam ; ) aucfunt nominarerum quse funi: , kaconfula
, & male terminata , 5c temere&: in^-
quaiicer a rebus abflrafta . Prioris generis funt,
Fortuna, Primum Mobile , Pianetarum Or-
bes , Elementum Jgnis , & hujufmodi com-
menta, quf a vanis & falfis cheoriis ortum
habcnc.
Atque hoc genus J^o/oK«»a facilius eii-
citur, quia per conf^antem abnegationem &
antiquationem theoriarum exterminari pof»
func
At'
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 73/403
i^OVVM ORG^NUM. 45
Ac akerum genus perplcxum eft , & dl^e hc-
rens;quod cx mala 5c impcrica abftraL^ione
excitatur. Excmpli gratia, accipiatur ali^uod
verbum , ( Hnmulum ^ fi placet ) & vidjumus
quomodo fibi conRcnc, que per hoc verbuni
fignificantur : & invenictur verbum iftud , Hr/-
mtdum ^ nihil aliud quam nota confufa diverfa-
rum aftionum,qug nullam conflantiflm auc rc-
du61ionem patiuntur . Significac enim , 5: quod
circa aliud corpus facile fe circumfunuic ; &quod in fe c{\ indeterminabile , nec confidfre
poteft ; & quod facile cedit undique ; & quod
facile fe dividit , & difpcrglc;
5c qLod facile
fe unic , & coliigit ; & quod facile fiuic , &jn motu ponitur ; & quod alc^ri corpori faciie
adh^rcE , idque madeiacit ; & quod facile redu-
citur in liquidum , five coliiquacur , cum antea
confiftcrec . Itaque quum ad hujus nominis
prfdicationem & impoficionem vencum fit ; (i
alia accipias , flamma humida eft; fi alia acci-
pias , aerhumidus non efl: ; fi aiia,
pulvis mi-
nutus humidus eft ;fi alia , vitrum humiduna
efl: . Ut facile appareat , inam Nociciiem cx.
aqua tantum , & communibus & vulgaribus li-
quoribus , ablque ulia debita verificatione, te-
mere abflraftam effe .
In verbis autem , gradus func quidam pravi-
tacis & erroris . Minus vitiofum genus efl no-
minum fubftanti^ aljcujus,prffertim fpecie-
rum infimarum , & bene deduftarum; ( nam
notiocrctf, luti , bona ; terrg , mala : ) vi-
tio»
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 74/403
4^ VERUL^MIttiofius genus eft a6lionum , ut generare , arrUr^
pere ^ ^/^^r^re .* vitiofiffimum qualitatum,
(exi
ccptis obie6lis fenfus immediacis) ut gravis^
levis , tenuis , denfi , &c. Et tamen in omnibus
iftis ficrl non poteft,quin fint alif Notiones
aliis paulo meliores,
p^oui in fenrum huma*
2ium incidic rcrum copia »
LXI. At Idola TheatYt innata non funt , neC
occulto infinuata in Intellc£lumj fed ex fabulis
theeriarum , & pcrverfis legibus Demonftratio*
num,planc indita & recepta . In his autem
confutacioncs tcntare & fufcipcre confentaneum
prorfus con cft illis, qug a nobis di6la funt *
Quum enim nec de Principiis confentiamu^^
nec de Demonftrationibus ^ toUitur omnis ar.
gumentatio, Id vero tono fit fato , ut Anti.
quis fuus conftec honos. Nihil enim illis detra^
hitur^quumdevia omnin© quf ftio fit . Glau-
dus enim ( uc dieitur ) in via , antevcrcic cur-
forem extra viam . Etiam illud manifefto li-
quec , currenti extra viam,quo habilior fit &
vclocior 3 co majorem Cdntingcrt aberratio*^
nem
Noftra vero inveniendi Scicntias ca cft ratio^
ut nbn mukum ingeniorum acumini 5c robori
relinquatur ; fed qug ingenia & Intelleftusfere
cxfquet . Quemadmodum cnim ad hocutlinea
refla fiac , auc circulus pcrfeclus defcribatur,
multum eft in conftantia & exercitatione tna*
nus, fi fiat e)f vi manuspropria , fin autem ad-
hibeatur regula > auc circinus,parum aut ni-
hil•
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 75/403
hil ;omnino fimilis cft noftra ratio . Licet au*
tein confutacionum particularium nullus fit
uftts ; dc fe6^is tamen & gcncribus hujufmodi
theoriarum noonihil dicendum cft ; atque ctiant
paulo poft de fignis cxterioribus,quod fe raale
habcant ; & poftrcmo de caufis tantf infelicita-
lis-, & tam diuturni & generalis in crrorc con-
fenfus ; uc ad vcra minus difficilis fit aditus,
& IntcUcflus humanus volentius expurgetur
,
&: Idola dimittat .
LXII. Idola Theatri , fivc Theoriarum |
multa funt , & naulco plura cffe pofTunc , & ali-
Ijuando fortaffe crunt . Nifi enim,per multa
jam ffcula , hominum ingenia circa rcligionem
&Theologiam occupata fuiffent; atqu« etiam
Politi? Civiles ( praEfercim Monarchis ) ab
iftiufmodi novitatibus , ctiam in contempiatio-
nibus , cffcnc averfse ; ut cum periculo & de-
trimcnco fortunarum fuarum in illas homines
incumbant , non folum prsmio dcftituti , fed
eciam contemptui & invidiae txpofiti ; complu^
res aliae proculdubio Philofophiarum & Theo-
riarum fcftae, fimiies iilis quae magna varictatc
olim apud Graecos florucrum , introduftae fa-
iffcnt. Qucmadmodum enim {u^tv Phcemmena
a^theris,plura Themata Cceli confingi poffunt
;
fimilicer, & multo magis , fuper Phanomena
PhilofophlaB fundari poffuot Sc conftitui vafia
dogmata . Atque hujufmodi Theatri fabulse ha-
bent ctiam illud,quod in Theatro Poctarum
ufu venit : uc parrationcs fi£lf ad Scenara ,
nar-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 76/403
48 VERUL^MIInarrationibus ex hiftoria vcris concinniorcs fint
& elegantiores , 3c qualcs quis magis vellet
In genere autcm , in materiarn Phiiofophiie
fumitur aut multum ex paucis , aut parum ex
multis ; ut utrinque Philofophia fuper expeden-
tix 3c naturalis hifloriae nimis anguftani bafm
fundata fit , atque ex paucioribus quam par efl:,
pronunc/et . Rationale enim genus philofophan-
tium CAT experientia arripiunc varia & vulgaria,
eaque neque certo comperta , nec diiigenter
examinata 8c penfitata ; reiiqua in meditatio-
ne atque ingenii agitatione ponunt
ECcSz aliudgenus Philofophantium,qui in
paucis experimentis fedulo & accurate clabora-
runt , atque indc Philofophias educere & confin-
gere aufi lunt * reliqua miris modis ad ea detor-
quentes.
Eft & tertiuni genus eorum,qui Theologiam
3c tradiciones ex fide & veneratione immiicent^
inter quos vanitas nonnuiiorura , ad petendas &derivandas Scientias , a Spiritibus fciiicet Sc Ge-
niis , deflexit * ita ut ftirps crrorum , ScPhilom
fophta.falfa ,genere triplex fit : Sophiftica , Emm
ptnca , C^ Stipeyjlitiofa .
LXIIT. Primi generis exemplum in <.4i'iJlotele
maxime conlpicuum eft. Qui Philofophiam Na-
turaleni Diaie£lica fua corrupit;quum Munduna
ex Categoriis efFecerit ; animse humanx , nobi-
liffimas lubftantige, genus ex vocibus ieeundas
intentionis tribuerit ;negotium denjt 8c rari
y
per quod corpora fubeunt majores & minores di-
men-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 77/403
^OVUM ORG^NUM. 49
dimcnfioncs five fpatia,
pcr frigidam diflIn£Vio-
ncm Aftus Sc Poccntiae traniegeric * mocum fm-
gulis corporibus unicum & proprium , & , fi
parcicipent cx alio motu , id aliunde moveri ^
afTeruerit , & innumera alia,pra arbicrio fuo
,
Nacura? rtrum impofuerit : magis ubique folii-
citusquomodo quis refpondendo fe explicet , &,
aliquid rcd«latur in verbis poficivum,quam de
interna rerum vericace . Q.u0d eciam opcime fe
Oaendit in comparatione Philofophice cjus , ad
alias philoiopjhias,qux apud Griecos celebra-
,bantur . Habcnt enim Homoiomera c/^T-A-j^Or-.f,
Ato^n^] Leucippi Sc Democritt ^ Ccelum & Terra
\Parmenidis y Lis & Amicicia Empedoctis ^ Rc-
I folutio corporum in adiaphorara naturam Tgnis ,
& ReplicacJo eorundem ad denfum , Heracliti ,
aliquid cx Philofopho naturali • & rerum natu-
ram , & expericnciam , & corpora fapiunt :
ubi xAriftotelis Phyfica , nihil aliud quam Diale-
flicse voces plerunque fonet;quam eciam in
Metaphyficis fub folenniorc nomine, ^ ut ma-
gis fcilicet Realis , non Nominalis , recracla-
vit . Ncque iliud quenquam nr»oveac,quod in
libris ejus de Animalibus , & in Probkmatibus,
& ii ahis fuis tra£latibus , verfatio frequens fic
in expcrimeniis . ijle enim prius decreverac '
neque cxpcrientiam ad conftitucnda Decreta &Axiomata rite confuluit ; fed poft quam pro ar-
bicrio fuo decreviffet , experientiam ad fua pia-
cica tcrcam circumciucit , 5: captivam ; uc hoc
l €iiam «ominc magis accufandus fit,quam fe£ta-
D tores
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 78/403
rores ejus modernl ( fcholafticorum Philofopho-
rum gcnus)
qui experientiam omnino deferue»
runt
LXiV. At PhilofophisB genus Empiricum pU-
cita magis deformia & monftrofa cducit,quam
Sophijltcum aut rationale genus^
quia noQ in
luce notionum vulgariura, (
quae liccE tenuis Ce
& fuperficialis , tamcn eft quodammodo uni»
verfalis 5 & ad multa pcrtinens) fed in pauco-
rum experimentorum anguftiis Sc obfcuritaie
fundatum eft . Itaque talis Philofophia, illis
qui in hujufmodi experimentis quotidie verfaR»
tur , atque ex ipfis phantafiam contaminarunt
probabilis videtur , & quafi certa : csteris
incredibilis & vana . Cujus exemplum notabile
eft in Chymicis , eorumque dogmatibus ; alibi
autem vix hoc tempore invcnitur , nifi forte in
Philofophia G;7^eKf/ . Sed tamen circa hujufmo-
di Philofophias cautio quIIo modo prastermit-
tcnda erat^
quia mente jam prasvidemus & au-
guramur, fi quando homincs , nofiris monitis
excitati , ad experienridm fe fcrio contulcrinc
( valcre juffis doflrinis Sophifticis,) tum de-
mum propter praematuram & prseproperam In-
tellf6lus feftinationem , & faltum , volatum
ad gcneraJia , & rerum principia , fore , ut ma-
gnum ab hujufmodi Philofophijs pcriculum im-
inincat ; cui malo etiam nunc obviam iredebe.
mus
LXV. At Corruptio Philofophise ex Super-
fiittone , di Theologia admifta , lacius omnino
pa-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 79/403
tiOVUM ORG^JNUM. 5I
^tcc , & plurimwm mali inferc , auc in Philo^
fophlas incegras , aut in earum parces . Huma-
nus cnim Intelleftus non minus impreffionibus
Phantafj^ cft obnoxius,quam irapreffiouibus
vulgarium notionum . Ptgnax enim genus Phi-
lofophisE iSc Sophijlicum ^ illaqueat Iiitclle^^um :
at iliud alterum phantaflicura , 6c turoidum,
& quafi Poccicum , magis blanditur Intelle^lul .
Inefl enim homini quasdam Intelleftus ambitio ,
non minor qii.im Voluntatis • praefercim in in«
geniis alcis 5c clevacis .
Hujus autem gcneris cxemplum inter Grarcos
illucefcic,
prascipue in PythagGva , fed cum
Supsrjlitiorte magis craffa oc onerofa conjun6lum;
at periculofius & fubtilius in Platone , atqueejus fchola . Invenitur etiam hoc gcnus mali iri
parcibus Philofophiarum reliquarum , introdu*
ccndo formas abftraftas , & caufas finales , &caufas primas • omittcado faepiffime medias ,
& hujufmodi . Huic autem rei fumma adhi°
benda eft cautio . Peffima enim res efl errop
rum xy^potheojis , & pro pcfte Intcileflus ha-
benda eft , fi vanis accedac veneratio . Huic
autera vanitati , nonnulli ex raodcrnis fumma
levitate ita induiferunt , ut in primo capitulo
Genefeos , & in libro Job , & aliis Scripturis
facris , Philofophiam nacuralem fundare conatifint j intcr viva quarentes mortHa . Tantoque
magis hasc vanitas inhibenda vcnit , & coercen-
da,quia cx Divinorum Sc Humanorum male-
,fana admixtione , aon folura educicur Philofo.
D 2 phu
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 80/403
52 VEP.UL^MII
phia phantaflics , fedetiam Religio h^retica .
iraque falatare admodum e(l , fi mente fcbria i
fidei tantum dentur quae fidei funt !
LXVI. Et de malis authoritatibus Philcfo-
phiarijm,
qaas aut in Vulgartbtis netiombus , auc|
inpaiicis expeiimentis ^ auc in [uperJlttiQne fun«'
dats funt,
jani di6^um eft . Dicendum porro
eft ^c de vitiofa materia Contemplntionum,prse-
ferri.-i in Philofophia Naturali . Inficicur autem
Intclle6l'js humanus ex intuitu corum,qux in
x^rtibus Mechanicis fiunc , in quibus corpora
per corripoiitiones auc feparationes ut plurimum
alterantur ; u^ cogitet , fimih qaiddam ctiam in
natura rerum univerfali fieri . Unde fluxit com-
rrientum illud Eiemcntorum , dequc illorum
Goncurfu , ad conftiLUcnda corpora naturalia .
Rurfus,quum homo Natur^e libercatem ccn-
templerur , incidit in fpecies Rerum , Anima-
lium 5Plantarum , Mineralium : unde facile
ineamlabiiur cogitacionem , ut exiftimet ^ ef-
fe in Natiira quafdam formas Rerum primarias
quas ?\^3tura edueere moliacur • atque reliquam
varietatem ex impediraentis & aberrationibus
Naturae in opere fuo conficiendo , sut ex divcr-
farum fpecierum confli£lu , oc tranfplantatione
alrerius 1n alteram , provenire. Atque prima
cogitatio qualitaces primas elemcntarcs , fecun-
da proprietates occi.iicas ^ & virtutes fpecificas,
robis peperit,quarum utraque peitinetad ina-
nia contemplationum compendia , inquibusac-
quiefcic aaituus , 5c a foiidioribus averticur.
Ae
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 81/403
NorUM ORG^NUM. 53
Ac Mcdici , iii fecunJIs rcrum qualitatibas &oper^iionibus -^ Accrahcndi , Repeliendi
, At-
tendaadi , InfpiiTandi , Dllatandi , Aftringen-
di , Difcuticndi , MaCuraodi , & huiuUiodi ,
opv:r.;.Ti prrt:fl.-;nc meliorem : atque nili cx illls
Quobiis{quii: dixij compendiis
(qualiraiibus
fciiicec elementaribus , ^ virtutibus Ipecificis)
illa altera(qu^r rc£le rorata fun: ) corrumpe-
rent , reducerdo illa jd primas qudlicates , ea-
rDtr.que mixcurds fubtilcs & iiicommenfurabi-
les ; aut ea noii producendo , cum majore & di-
Jigiiuiore obfervarione , adqualitates tercias&
quartas , fed conccmplaLionem intcmpeftive ab-
rumpendo ; ilii multo melius profccifTenL . Ne-»
que hujufmodi vireurcs ( non dicocaedem, fed
fimiles) in humani corporis medicinis tantumexquircnds fun^ j fed etiam in csterorum cor-
porLim naturalium rnutaticr.ibus *
Scd multo adhuc majore cum malo fic,quod
quiefcer.ria rerum principia , ex qivb^is ; 6c noa
movencia,psr ^M.fr^sfiant, contemplentur &
inquirant. Iliaenim ad fermones , ifta ad opera
fpe£tant. Nequ^ cnim vulgar^s illae differentisc
Motws,
qu;s in Narurali Philofophia recepta
nocantur , Gencrationis ,Corntptionis ,
x/fttgy.icnm
tationis y DiminutioKJs ,-t/flterationis ^ 6c Latio'.
nis y ulliusfunc pretii . QL?^ppe hoc fibi volunt
Si corpus , alias non mutatum , loco tamf^n mo-veatur , hoc Lationem efTe • fi maaence & loco
,
& fpecie,qualitare mutetur, hoc ^her^tionent
effe • fi verocx illa mutatiqnc m^Ies ipfa , Sc
P 3 quan-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 82/403
54 VERUL^MIIquantitas corporis non eadein mancat , hoc Aug-
mcntationis 5c Diminutionis motum cffe ; fi ca*
lenus mutcntur , ut fpeciem ipfam 8c fubftan-
tiam mutent , Bc in alia migrent , hoc Gencra-
tionem & Corruptioncm effe . At iftamerepo-
pularia funt , 5c nullo modo in Naturam pcne-
trant * funcque menfur^ & periodi tanium , non
fpecies motus . Innuunt enim illud , Hnci*fque\^
& non,Q^iomodo , vel Ex quo fonte . Neque
enim dc corporum appetitu , aut de partium eo-
rum procefTu , cliquid fignificant* led tantum
c|uum «sotus ille rem aliter ac prius , craffo mo*
do , fenfui exhibet , indc divifionem fuam au-
fpicantur. Etiam quum de caufis motuum ali-
<|uid fignificare volunt , atque divifioncm ex il-
lis inftitucre, diffcrentiam motus naturalis 5r
violenti , maxima cum focordia , introducunt;
quae Sc ipla omnino ex notione vulgari eft ; cum
omnis motus violentus etiam naturalis revera
fit , fcilicet cum cxternum cfficiens naturam
alio modo in opere ponet,quam quo prius .
At hifce omiffis ; fi quis (excmrli gratia )
obferva-vcrit , ineffe corporibus appcticum con-
ta6lus ad invicem , ut non patiantur ur.itatem
Nacurae prorfcs dirimi , aut abfcindi , ut vacuum
dctur : aut fj quis dicat , incffe corporibus ap-
petirum fe reciplendi in naturalem fuam dimen-
fionem , vcl tenfuram , ut fi ultra cam , aut ci-
tra cam , comprimantur , aut diftrahantur , fta-
tim in veterem fph^rnm 8c exporredlioftem fuam
fe recuperare & rcmittere nioliantur : aut fi quis
di-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 83/403
NOVUM ORG^NUM, 55
dicat ,incffc corporibus appetitum congregatio-
nis ad maffas connaturalium fuorum , denlorum
videlicet verhj?$. Orbem Tcrrag , tenuiorum &rariorum verfus' ambitum Cceli : h;ec & hujuf.
modi vcre Phyfica funt genera Motuum . At
illa aitera plane Logica funt , &: Scholiftica , «t
ex hac collatione eorum manifefto liquet .
Neque minus etiam malum eft,quod in Phi-
lofophiis & contemplationibus fuis ^ in Princi.
piis rcrum atque Ultimitatibus naturas inveRi-
gandis & traftandis , opera infumatur ; cum
omnis utilitas & facuhas operandi , in mediis
confiilat . Hinc fit , ut abftrahere Naturam ho-
mines non definant , donec ad matcriam poten-
tialem & informem ventum fucrit ; nec rurfus
fecare Naturam definant , donec pervcntum fue-
rit ad At«mum ,quae , ctiamfi vera cffent , ta-
men ad juvandas hominum fortunas parum pof-'
funt
.
LXVII. Danda eft etiam cautio Incelle£lui,
de intemperantiis Phrlofophiarum,quosd affen-
fum prxbendum aut cohibendum • quia hujuf-
modi intemperantis videntur Uola figere, 8c
quodaramodo pcrpctuarc , ne detur aditus ad ea
fumnaovenda .
Duplex autcm cfl exceffus : Alter eorum,
qui facile pvonunciant , & fcientias reddunt pofi-
tivas & Magifiralcs ;Alter eorum
,qui ^cata^
lepftam introduxerunt , & inquifitionem vagam
fme termino . Quorum primus Intelle^^um de-
priraic , alter cnervat . Nam ^riflotilis Philo-
D 4 fo-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 84/403
S^ VERUL^MIIiophia
,poftquam c^teras Philofophias ( more
Ottomanorum erga fratres fuos)
pugnacibus
confutstionibus contrucidaflet ; 3c fingulis pr©-
nunciavit • & ipfe rurfus quaBftiones ex arbitrio
fuo fubornatj deinde conficit ; ut omnia certa
finL & decreta . Quod etiam apud fuccefliones
fuas valet , & in ufu efl;
At Platonis ichoh ty^catalep/lam introduxit^
primo tafiquar.'' per jocum $c irooiam , in odium
vetcrum Sophiftarura , Protagora ^ Hippia ^ &rcliquorum
,qui nihil cam vcrebantur
,quara
ne dubitare de re aliqua viderentur.. At nova
Academia KA^catalepfiam dogmatizavit , & ex
profeffo tcnuit. Quae licet honeflior ratiofic,
quam proruinciandt licentia , quum ipfi pro fe
dicant , fe minime confundere inquifitioricm,
ut Pyrrho fecit 8c Ephe&ici ^ fed hahcre quod
fequantur ut probabile , licet non habeant quod
teneant ut verum ; tamen poftquam animus hu.
manus de vcritate invenienda femel defperavc'
rit , omnino omnia fiunt languidiora : Ex quo
fit , ut defie£^ant homines potius ad amcenas di-
fpusationes ^difcurfus, & rerum quafdsm pe-
ragrationes,quam in feveritate inquifirionis fe
fuftineant. Vcrum quod a principio diximus
5c perpetuo agimus, fenfui & intellec^ui huma-
ro , eorumque infirmitati , authoritas non cfl
deroganda , fed auxilia prs&bcnda .
LXVm. AiGue 6t Idolorum fingulis gcneri-
bus , eorumquc apparatu,jam diximus
;qus
onuiia conftanti & folenni decrcto funt abne»'
gan.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 85/403
^OVVM ORG^NUM. 57
ganda ,& renuncianda , & Intelleaus ab iis
omninoliberandus eft, & cxpurgandus ;uc noti
alius ferefit aditus ad Regnum Hominis,quod
fundatur inScientiis, quani ad Regnum Ccelo-
rum, in qiiod y ntfi fub psY[ona infantis ^nitran
re non datur .
LXIX. At pravs dcmQnftrationcs ,Uolorum
veluti munitiones quxdam func 6c prsfidia;ex-
que,
quas in Dialeaicis habernus ,id ferc
sgunt, utMundum plane cogicationibus huma-
co^itationes aiirem verbis addicant & man-nis
-i "-^o
cipcnt Demonflracioncs vero Potentja quaaam
Philofophiae ipf« funt , & Scienti^ . Quales
enimeaEfunc, ac prout rit-w- aut male inftituts,
tales fequunrur Philofophi;», & Contemplatio-
nes. Failunt aucem , & Incompetentes funt cx ,
quibus utimurin univerfoillo proceffu,qui a
fenfu & rebus ducit ad Axiomata, & Conclu-
fiones . Qui quidem Proceffus q'jadri:*plex efl
,
& vitia ejus tocidem . Primo , irnpreffiones fen-
fus ipfius vitiofa^ funt ;fcnfusenim &deftituit,
Scfallit. Atdefticutionibus fubftitutioaes , fal-
laciis reStificariones debentur . Secui^do ,No-
tiones ab imprefSonibus fenfuum male abflra-
huntur ; & interminaraj , oc conf^ifx funt,quas
termina'as & bene finicas effe oporruit .Ter-
tio, Induaio mala eft,
qu3e per enumeratio-
nem fimpiicem Principia concludic Scientiarum
,
non adhibitls exclufionibus & folutionibus ,fi-
ve fepa-ariGnibus Natura^ debitis .Poftrcmo
,
modus ille inveniendi & probaRdi ,ut pnmo
Prin-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 86/403
SS VERVL^MllPrincipia maxime generalia eonflituantur
, de-
inde media Axiomaca ad ea applicentur 5c pro-
bentur , errorum mater eft , & Scientiarum om-
nium calamitas . Verum de iftis,quae jam obit^r
perftringimus , fufius dicemus,quum veram in«
tcrprecandas Naturae viam , abfolutis iftis expia-
tionibus & expurgationibus Mcntis,proponemus.
LXX. Sed demonftratio longe optima eft Ex-
perientia • modo hsereat in ipfo experimento .
Nam fi traducatur ad alia qusB fimilra exiftiman-
tur, nifi rite & ordine fiat illa traduclio , res
fallax eft . At modus experiendi,quo homines
nunc utuntur , cascus eft & flupidus . Itaque
cum errant & vagantur nulla via certa , {td ex
occurfu rcrum tsntum confiiium capiunt • cir-
cumferuntur ad multa , fed parura promovent •
& quandoque geftiunc, quandoquc diftrahun-
tur^ & femper inveniunt quod ulterius qux»
rant . Fereautemita fic , ut homines leviter &tanquam pcr ludum experiantur , variando pau«
lulum experimenta jam cognita; &, fi res uon
fuccedat , faftidiendo , & conatum deferendo .
Quod fi magis ferio & conftanter ac laboriofc ad
Experimcnta fe accingant ^ tamcn in uno ali-
quo experimento eruendo operam coUoeant •
quemadmodum Gilbevtus in Magnetc , Chymi-
ci in auro . Hoc autem faciunt horaines ^ in-
ftituto non minus imperito, quam tenui . Nc-
nio enira alicujus rei naturam in ipfa rc fcl^-
citer perfcrutatur : fcd amplianda eft inquifi-
tlo ad magis communia
Quod
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 87/403
KOFUM ORG^NUM. 5^
Qjjod fi €ciam {'cientlam Quandam 8< dogmn* j
cx Experimeatis moiiantur ^ tamen fcmper f-re
iluuio pra?propero & intempcftivo defie6\unt ad
praxim : non cantum propter ufum Sc trutlum
c;L.rraodi praxeos, fed uc in opcre aliquo novo
\elaci pignijs fibi arripiant , fe non inutiliter ia
reliquis vcrfaturos : atquc ctiam aliis fe vcndi-
tent , td exiftimacionem meliorem comparan-
damdeiisin quibus occupati func . Ita fir , uc
more ^4talantif ^ de via decedant ad tollendum
aureum pomum ; intcrim vero curfum inter-
rumpant , & vi6loriam cmittant e manibiis .
Verum \n Expcrientiae vcro curriculo , eoquc ad
nova producendo , Divina Prudentia omnino,
& Ordo,
pro exemplari fumenda func . D^^s
aucem primo die Creationis Lucera tantum crea-
vic, eiquc operi diem integrum actribuic • nec
aliquid maceriaci operis eo die crcavic . Simili-
ter & cx omnimoda Experieniia,primum in-
vencio Caufarum & Axiomatum verorum eli-
cienda efl: : & lucifera Experimenca , non fru-
6lifera quaerenda . Axiomaca autem re6^e in-
venca & conflicuca Praxin non f\ri£lim , fed
confercim inftruunt j & Operum agmina ac tur*
n^as pofl: fe crahunt . Verum dc cxpcriendi viis ,
quse non minus quam viae Judicandi obfeffse funE
& interclufae,poftea^icemus : Impraefent'arum
de Expericntia vulgari , tanquam dc mala De-monftracione , tantum loquuti. Jamveropoflu-
lac ordo rerum, utdeiis, quorum paulo antc
mcntionera fccinfius 3 f-gnis, (
quod Philofo-
ph:«e
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 88/403
6o VERULc^MII
phiae & Gontemplationes in ufu raalc fe habe*
ant, ) & de Caufis rei primo intuitu tam mira-
bilis & incredibilis,qusdam fubjLmgamus . Si*
gnorum enim nocio prjeparat affenfum : Caufa-
rum vej'o explicatio toliic miraculum . Quas duo
ad extirpatioaem Idolorum cx Intelletlu facilio-
rern & clementiorem multum javant.
LXXI. Scientias,quas habemus , fere a Grs?-
615 fluxerunt. QuiE eiiim Scriptores Rornani,
aut Arabes , aut Rccentiores addiderunt ; nan
iTiulra , aut migni momeiati func : & qaaliacun-
qae Ijnt , funduta funt fuper bafm eorum quae
inventa funt a Grcecis , Erat auccm fapientia
Grzcorum,
profefforia , cc ip difputationcs cf-
fufa : quod genus inquifitioni veritaus adverfif-
fimum eft. Itaque nomen illud Sophidarum ,
quod per contcmpcum ab iis,qui fe Philofophos
haberi voluerunt , in antiquos Rhetorcs reje-
etum & tradu'5lum efl Gorgiam ^ Protagoram
Hippiam , Polum , ctiim univerfe gCRcri com-
petic , Platoui ^ t/fri/leteli, Zemnt , Epicttro
^
Theophraflo ; & eoruni fuccefToribus , Chryftpo^
po ^ C^zrw^/?^/, reljquts. Hoc tantum intererac•
quod prius gcnus vagum fuerlc S^. luercensrinm,
civitates circumcurf?indo , & fapienciam fuam
oftencando, , ^*^ -mcroedem exigcBdo ; Aheruni
vcro folcnnius "!<: generoli?iS , qu^ppe eorum qui
fedcs fixas habuerunt , Sc fcholas apcrucrunc 5
8c griitis phiiofophaci funt . Se6 tatnen ucrum-
que gCHUs (liccc caetcra difpar) prr^fefforium
cratj ?c ad difputationos rem deducebat , &
fe.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 89/403
-NOrUM ORG^NUM. 6t
fcflas quafciam atquc hsrc/es Philofophia! inRi-
tuebac & propugnabac : ut cffenc iere doclrinas
corum (quod non raale cavillatus cft Diony-
fiLis in Platoneni ) Vci'cf<^ otiofortim fenitm ad ;m-
Pritos jtivsnes . At ainiquiores illi ex Grxcis
,
EmpedocUs ,^Anaxjgoras ,
Leucippus ,Deme*
critus ,Parmeuidss , Heraclitus , Xenopbanes
,
P/jiloIatiS , reliqui,{n^m Pyt/pagoram ^
ut fu-
perQiLiofum , omittimus) Scholas(quod no-
vimus) non aperuerunt : fed majore filentio,
^fcverius, & Gmplicius , id eft ,minore cum
affe6latione & oftentationc , ad inquifnionera
veritatis fc contulerunt . Itaque 5c melius, ur
rbitramur, fc gefTerunc ; nifi quod Opera eo-
rum a levioribus iftis,qui vulgari captui &
r.ffe6lui magis rcfpondent ac placent , tra6lu
temporis extin£\a Cnt : temporc ( ut fluvio)
leviora & magis inflata ad nos devchente,
gra-
viora & folida mcrgente . Nequc tamen ifti a
Nationis vitio prorfus immuncs erant : fcd in
ambitionem & vanitatem kEix condends ,&
p.uvx popularis caprandcs , aimium propcnde-
bant. Pro defperata autem habsnda eft verita-
tis inquifitio , cum ad hujufmodi inania defle-
6\it. Etlam Ron omittcndum videtur judicium
illud, ^ive vaticinium potius Sacerdotis ^^/-
/^mdeGrzcis : Qiiod fempeY pueri effent ; neque
baberent antiquitatem Scientia , aut Saentiam
^ntiquitatis . Et certe habent id quod puero-
rum eft ; ut ad garriendum prompti fint,gcne-
rare dutem non poffint : Nam vcrbofa videtur
Sa.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 90/403
Cz VBRUL^MItSapientia corum , & operum ilcrilis , Itaqu^
€x Ortu $c Gente Philofophia,
quae in ufu eft,
qux capiuntur figna , bona non func
LXXII. Ncque multo mckora funt Signa
qux ex natura Tcmporis & ^- atis capi pofTunt
quaai qux cx natura Loci & Nationis . Angu-
fta enim erat & tenuis notitia per illam aetatera,
vel Temporis , vel Orbis : quod longc peffi-
tnumcft, praefertim iis qui omnia in Experien-
tia ponunt . Neque enim miiie annorum HiHc-
riam,
quae digna crat nomine Hiftoriae , babe^
bant • fed fabulas & rumores Antiquitaus .
Regionum vero traftuumquc mundi exiguam
partem noverant • cum omnes Hyperboreos
Scythas ; omnes Occidcntales, Geltas indiftiji-
£le appellarenc : nil in Africa ulira citimam
^thiopiae partcm , nil in Afia uitra Gangem^
multQ minus Novi Orbis provincias , ne per
audicum fane aut famam aliquam certam , &conftantem , noffent : Jmo&plurima climata
& zonae , in quibus popuii infiniti fpirant & de-
gunt , tanquam inhabitabiles ab illis pronuntia*
ta fiiu : quinetiam pcrcgrinationes Democritiy
Platonts , PytbagoYa , non longinquae profe6to^
fed potius fuburbanx,ut magnum aliquid cele-
brarentur ,- Noftris autem temporibus , & No«
vi Orbis partes complures , & Vetcris Orbls ex-
trema undique innotefcunt ; & in infinitum^
Experimentorum cumulus excrevit , Quare fi
ex Nativitatis autgeniturse tempore (Aftrolo*
gorum morc) figna capicnda fint , cil iinagni
de
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 91/403
NOFUM ORG^NUM. 6^
de iflis Philofophiis fignificari videtur.
LXXill. Intcr Signa , nulium magis certum
aut nobilc cfi,quam quod ex fru6libus . Fru*
flus enim &: Opera invcnta , pro vericate Phi-
lofophiarum velut fponforcs & fidtjufforcs funt .
Atque ex Philofophiis iftis Graecoruna , Sc de-
rivationibus carum pcr particulares Scicntias,
jam per toc annorum fpacia , vix unum Expe-
rimentum adduci poteft,
quod ad hominum
iUtum levandum & juvandum fpe£let , & Phi-
iofophiae fpeculationibus ac dogmatibus vere ac-
ceptum rcferri poffic . Idque Ce//Kj ingenuc ac
prudcotcr fatetur ; nimirum, Experimenta
Mcdicinf primo inventa fuiffe , ac poftca ho*
mines circa ea philolophaeos effc , & caufas
indagaffe & affignpffe ; non ordine invcrfo evc*
riffis , ut ex Philoiophia & caufarum cognitio*
ne , ipfa Expcrimenta ioventa auc deprompta
cffent. Itaque mirum non erac , apud ^gy-ptios
(q«i rerum Inventoribus divinitatem &
confecrationem attribuerunc)
plurcs fuiffc Bru-
tcrum animalium imagines , quam Hominum :
quia bruxa animalia,
per inftin£lus nacurales
,
multa inventa pepercrunt ; ubi homines , ex
fermonibus & concluHonibus rationalibus,pan^
ca auc nullo exhibuerinc
.
At Chymicorum induftria , nonnulla pepe-
ric ; fed canquam fortuito, 5c obiter, aut per
Experimencorum quandam variationem, ( UE
Mechanici folenc ) non ex artc auc Thcoria ali-
qua ; nam ea,quam confinxerunc , Experin
men-.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 92/403
6^ VERVL^MIImenta magis perrarbat
,quam juvat . Eorunt
etiam,quiinMagia (quamvocant) Natura-
li verfati fuct,
pauca reperiuotur invcnta;
caque levia ,
& impofturf propiora . Ciuocir-
€a,quemadmodum in Religione cavetur
,ut
Fidcs ex Operibus monftcetur ; idcm etiam ad
Philofophiam. optime t:*fiducitur , ut ex Fru£li-
bus judicctur , & vana habcatwr, qu^ fterilis
fit : idque eomagis, fi loco fru£luum uv^ &
olivf , producat difputatioRum & contentionumcsrduos Sc fpinas.
LXXIV*. Capienda etiam funt Signa ex in^
cremcntis 3c progreffibus Philofophiarum 5c
Scientiarum . Quae enim in Natura fundata funr,
crefcunt & augentur : quas autcr/i in Opinione,
variantur, non augentur . Itaque fi iftas Doflri-
nae plane inftar Fiantas a ftirpibus fuis revulfas
non effent , fed utero Naturae adhxrerent , at-
que ab eadem alerentur , id minime evcnturum
fuiffet,quod per annos bis mille jam fieri vide-
nius : ncrape , ut Scientiae fuis haereant veRi-
giis ,
& in eodem fere ftatu maneant , nequeaugmcnrum aliquod mcmorabile fumpferint
;
quin potius in primoAuthore maxime fiorue-
rint, Sc deinceps declinaverint. In Artibus autcm
Mechanicis,
quae in Natura & ExperientiaE lu-
C€ fundatsE funt , contra cvenirc videmus : quas
(quamdiu placent ) veluti fpiritu quodam re-
pletae, continuo vegetant 5c crefcunt;primo
rudes , deinde commodas,
poftea excultai, 6c
pt-rpetuo ?u£lse
LXXV.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 93/403
NOrUM ORGjfl^UM. 6$
LXXV. Eciam allud Signum capiendum eft•
[fimodoSigni appclla:io huic compecatj cum
30tius Tcflimcnium fic^ acque adeo tcflimonio»
rum omnium validiffimum *) hoc eft
,propria
fConfeffio Authorum,quos homines nunc fe-
juuncur . Nam & illl qui tanca fiducia de rebus
3ronuntiant , tamcn pcr interv^^lla , cum ad fe
-edeunt , ad querimonias de Natura? fubtilitate,
Rerum obfcuritatc , Human: ingenii infirmita-
:c , fc convercunt . Hoc vero fi fimpllcitcr fie-
•cc 5 alios forcaffe,qui func rimidiores , ab ul-
eriori inquifitione decerrere , alios vero,qui
unc ingcnio alacriori & magis fidenti , ad ulce-
riorcm progrcffum acuerc & incicare poffit . Ve-
rum non fatis illis eft , de (e confiteri , fcd quic-
^uid fibi ipfis aut Magiftris fuis incognitum aut
!nta£^um fuerit , id extra terminos Poffibilis
ponunt ; & tanquam ex arte , cognitu auc fa-
5\u impoflibile pronuntianc : fumma fuperbia
5c invidia , fuorum Inventorum infirmitatem,
in NaturiS ipfius calumniam , & aliorum om-
nium defperationem , verrentes . Hinc fchola
Academiae novae,qus KAcatalepfiam ex profeffo
tenuit , & homines ad ferapiternas tenebras dam-
navic. Hinc opinio,quod Formse fivc vcrs re-
rum Differentise (qujerevera funt leges A£lus
puri ) invcHru impoflibiles fint , & ultra homi*
ncm . Hinc opiniones illa? in Afliva 6c Operati-
va partc • Calorem Solis & Ignis toto gencr«
diffirrc ^ ne fcilicet homines putenc fe per opera
Ignis, aliquid fimile iis
,quae in Naiura fiunc
,
i E cdu-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 94/403
cdiicere 3c formare poffe . Hlnc illud : Comfo^
fitionem lantum opus Hominis , Mixtioncm vci
roopus lolius Naturs effc : ne fcilicet homines
fpercnt aliquam ex arte Corporum naturaliuml
generationem auc transformationcm . itaque cx'
hoc figno homines Cbi perfuaderi facilc patiea-
tur , Bc cum dogmatibus non folum defperatisj
fed etiam defpcrationi dcvotis , fortunas fuas l^F
labores mifceant ,
LXXVI. Neque illud Signum praETcrmitten-
dum efl:,quod tanta faerit inter Philofophos
olim diffcnfio , 3c Scholarum ipfarum varietas :
Quod fatis oflendit , viam a Senfu ad Intellc*
£\um non b«ne raunitam fuifie , cum cadem map
teria Philofophiae { Natnra fcilicec rerum ) in
tam vagos & raultiplices errores abrepta fuerit
& diflraSla . Atque licct hifce temporibus dif-
fcnfioncs & do^matum divcrfitates circa Pr-aci-
pia ipfa , & Philofophias integras , ut plu-
rimum extin61:^ fint ; tamen circa partes Philo»
fophisB , innumerae manent quseftioncs & contro-
verfiae * ut planc appareat, nequc in Philofophiis
ipfis , nequc in modis Dcmonftrationum aliq^uid
certi aur fani efie .
LXXVII. Quod vero putant homines , 5a
Phil(Top.hia »/^Ki/?o«e//x magnura utique Confen-
fum effc ; cum pofl illam editam , Antiquorura
Philorophis? ceffaverint & exoleverint ; afl: apud
tempora , Quas fequuta funt', t»il melius inven-
tum fuerit ; adeo ut illa tam bene pofita & fuB-
data videatur ^ uc utruroquc tempus ad fe traxe-
rit :
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 95/403
/iz : Primo,
quod de ceffationc Antiquaruna
Philofophiarum poft ./fr/y?£?fe//x Opera edita hop
n^.ines cogitani , id falfum efl ; diu enim poflea,
ufquc ad tempora Ciccrojis ,
& fecula fequentia ,
madfcrunt opera vetcrum Philofophorum , Sed
teaiporibas infequentibus , cx inundatione Bar-
barorum in Irr.perium Romanum,
poftquam
Do£irina humana veluc nawfragium perpeffa ef-
fet ; tuip denium Philofophise ^rifiotdis 3c Pla^
tonts tanquam tabuls CK matcria ieviore & mi«nus folida per fluflus temporum fervatas funt .
illud etiam de Confewfu fallic homines, fi acu*
tius rem introfpiciant . Verus enim Confenfus
iseft, qui ex iibertate judicii ( re prius explo-
rata ) in idem conveniente confiRic . At nume«
rus longa maximus corum qui in ^AriJlotelis Phi-lolbphiam confenferunc , ex praejudicio & au«
ihorirate aliorum fc iili mancipavic ; ut fequa-
citas fic potius & coitio,qaam Confcnfus o
Quod fi fuiffec illc verus Confenfus , & late pa-
tens , tantum abefl ut Confenfus pro vera &
folida Authoritatc haberi debeac , ut etiam vio°lentam prasfumptionem inducat in contrarium .
Peffimum enim omnium eft augurium quod ex
Confcnfu capitur in rebus Intelleftualibus : ex-
ceptis Divinis & Politicis , inquibus fuiTragio-
rum jus cfi . Nihil enim multis placet , nifi
imaginationem feriat , aut Intelle£lum vulga-rium notionum nodis aftringac , uc fupra di£xum
eft . Itaqucoptime traducicur illud Phocionis -^
Moribus ad Incelleftualia ; Ut/latim fe exami^
£ i nare
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 96/403
6S rERUL^MIIaare debsant homines
,quid erravertnt ^ aut pec»
cavennt, fi mtiltitudo confentiat 6^ complaudat .
Hoc Signum igitur ex averfiflimis eft . Itaque
quod Signa veritatis & faniratis Philofophiarum
& Scientiarum,qux in ulu funt , male fe ha-
beant ; five capiantur exOriginibus ipfarum^
five ex Fru£libus , five cx Progreffibus , five
exConfefTionibus Authorum , five ex Confen-
fu;jam diclum efi: .
LXXVIII. Jam vero veniendum ad Gaufas
crrorum , & tam diuturnse in illis per tot faecula
morse; quse plurims funt & potentifTtmse : ut
toliatur omnis admiratio , hsc quse adducimus
homines hucufque latuifTe &: fugiffej 6c raaneat
tantum admiratio , illa nunc tandem alicui mor-
talium in mentem vcnire potuifTe , aut cogita-
tionem cujufpiam fubiiffe : quod etiam ( uc
Ros exiftimamus ) Felicitatis magis eft cujuf-
dam,quarn cxcellentis alicujus Facultatis ; ut
potius pro Temporis partu haberi debeac,quam
pro partu Ingenii .
Primo auiera tot fasculorum numerus , vere
rem reputanti , ad magnas anguRias recidit .
Nam ex viginti quinque annorum Centuriis
in qaibus memoria &do£lrina hominum fcre
verfatur,,vix fex Centuriae feponi & excerpi
pofTunt,
quae Scientiarum fcraces , earu^mve
proventui utiles fucrunc . Sunt enim non minusTemporum
,quam Regionum Eremi Sc vaftica-
tes * Tres enim tantum DoSlrinarum revolutio-
r.cs 5c periodi refte numerari pofTunf : Una
anud
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 97/403
NOFUM 0RGu4NUM. 6^
r.pud Grscos • Altera , apud Rcxmanos; UltiA
ma , apud nos, Gccidenrales fcilice: Europae
nationcs : quibus fingulis vix dua? Centurias an-
iiorum merito r.crribui poffunc . Media Mundi
tempora , qroad Scientiarum fegecem uberena
aut Jaetam , infeiicia fuerunt . Neque enim crifi-
fa eft , uc vel Arabum , vcl Scholaiticorum men-
rio fiat : qui per intermedia tempora Scientias
potius contriverunt: numerofis tra£latibus,quam
pondus earum auxerunt . Itaque prima Caufa
tam pufilli in Scicntiis profe6^us , ad anguftias
Temporis erga illas propitii , rite 5: ordine
rcfertur
LXXIX. Ac fecundo locofe offert Caufa illa
magni certe per omnia m.omenti : ea videlicec,
quod pcr illas ipfas a^rates,quibus hominum in«
genia & literas maxime vel etiam medioeriter
florucrinc , Naturalis Philofophia minimatn
parcem humana: operas fortira fic . Atque haec
ipfa nihilominus pro magna Scientiarum matrc
haberi debec . Omncs enim Artes & Scientiae
ab hac ftirpc revulfaj,poliuntur fortalTe , & in
ufum effinguntur ; fed nii admodum crefcunt
.
Ac manifeftum eft,poflqnam Chriftiana fides
recepta fuiffec & adoleviffet , longemaximam
ingeniorurn prsruntjlfimorum partem ad Theo-
logiam fe contuliffe ; arque huic rei & amplififi-
ma praemia propofita , 5c omnis generis adiu-
mcDta copiofiffime fubminiftratafuiffc : Atquc
hoc Theologias ftudium praecipue occupaffe ter^
ciam illam partem five periodum temporis apud
E 3 nos
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 98/403
7® VERU L^Mll
iios Earopseos Occidentales ,eo magis
,quocl
fub idem fere tempus & literae florere , & con-
troverfix circa RcligioTiecn pallulare cceperint
At sevo fuperiori , durante periodo ilia fecunda,
apudRcmanos, potiffimae Phiiofophorum me-
ditationes & induftrije in Morali Philofcjphia
{quxEthnicis vice Theologiae erat ) occupat^
&* confumptae fuerunt : Etiam fumma ihgenia
illis temporibus ut plurimum ad resCivilesfe
applicucrunt,propter magnituuinem Impeni
Romani,quod plurimorum horainum opera ir -
dioebat . At ilia lEtas,qua Nacuralis Philofo»
phia afud Grxcos maxime florerc vifa eft,
par-
ticula fuit Temporis minime diuturna ; cum &stuiqaioribus temporibus feptem illi qui Sa-
pientes nominabantur , omnes(pra-ter Tbah-
tem ) ad Moratem Philofophiam 8c Civiiia fe
applicuerint ; & pofterioribus temporibus,
poft-
quam i^ccr/xf^J Philofophiam de ccslo in terras
deduxiilet , adhuc magis invaluerit Moralis
Philofophia, 6c ingenia hominum a Naiurali
averterjc
At ipfffima illa periodws temporis , ia qua
inquifuioncs de Natura vigucrunt ,contradi-
gtionibus & novonjm placltorum ambitionc
corruptaeft, & inutiiis reddira . Itaque quan-
doquidem per tres iftas periodos , Naturalis Phi-
lof ^ohia ix-iajor^m in modum neglefta aut im-
pedica fuerit , nil mirum fi homines parum in
ca rc profecerint , cum omnino aliud «ge-
rint •
LXXX. Ac-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 99/403
NOf^UM ORG^NV M. 71
LXXX. Accedic 3c illud,
quod Nau;ra!is
Philoibphia in iis ipiis viris qui ci incubutrinc ,
vacantcm 5c integrum hominem,pr^ferLim his
recentioribus tcmporibr.s , vix nj£ta fit; nili
fortc quis Monathi alicujus in ccllula , a-uc Nc-
bilisin villula lucubrantis , exemplum adduxe-
rit : Sed fafta eft demum Naturalis f^hiiefo-
phia inftar tranfitus cujufdam &: pontiiU-rnii ad
alia .
Atque magna ifta Scientiaruin Mater mira
indignitatc ad officia Anciliae detrula eft;
qu32
Mcdicinae aut Mathematicis opcribus minilUec,
& rurlus qux adoleiceniium immatura ingenia
lav^t & imbuac vciuc tin£lura quadam prima,
ttC aliam poftca fclicius Sz commodius cxcipiant
.
Interim nemo expeact niagnum progreffum in
Scientiis, (
praefertim in parte earum Operati-
va ) nifi Philofophia Naturaiis ad Scicotias par».
ticulares produ£la fucrit , & Scicntia? parcicula^
res rurius ad Naturalem Philofophiam reduftx .
Hinc enim fit , ut Aflronomia , Optica , Mu-
fica,
plurimjB Artes Mechanica; , atque ipia
Medicina , atque(quod cuis magis miretur)
Phiiofophia Moraiis 3c Civilis , 3c Scicnciae
Logicsp , nii fere habeant alcitudinis in profun-
do ; fed pcr fuperficiem & va4'ietatem rerum
tantum labantur : qtiia pcflquaai particulares
iflae Scientis diipertitsc & conditutz fuerinc , a
Philofophia Naturali non amplius aluntur;
quas
ex fontibus 5c veris contcmplacionibus , Mo.
tuum 5 Radiorum , Sonorum , Texturae , &E 4 Schs-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 100/403
7i VERVL^MltSchcmatifmi Corporum , AfFeftuum, & prc-
henfionum Intelleftualium , novas vires Sc aug-
menta illisimpertiri potuerac . Itaque minime
inirumeft, fi Scientiae non crefcant , cum a ra^
dicibus fuis fint feparatas
LXXXI. Rurfusfeoftendicaliacaufa potens
& magna , curScientiae parum promoverinc .
Ea vero ha?c eftjquod fieri non poffit , ut re-
Qe proccdaturin curriculo , ubi ipfa Meca non
re£le pofita fit , & defixa . Meta autem Scien-
tiarum vera & legitima , oon alia eft,quam u£
dotetur vita humana novis Inventis , & copiis .
At turba longe maxima nihil ex hoc fapic , fcd
Cieritoria plane eft , & profeflbria ; nifi fortc
quandoque eveniat , ut artifcx aliquis acrioris
ingcnii , 5c gloriae cupidus , novo alicui Invcn-
to dct operam;quod fere fit cum Facultacuni
difpendio . At apud plerofque tantum abeft , us
laomines id fibi proponant , ut Scientiarum
& Artium Maffa augmentum obtineat ; ut cx
ea,
qu£B praefto eft , Mafla , nil amplius fumanc
aut quaeranc , quam quantum J>d ufum profeflb-
rium , aut lucrum , aut cxiftimationcm , auc
hujufmodi compendia , convertere poflint .
Quod fi quis ex tanta muititudine Scientiam
aife6tu ingenuo & propter fe expetat ; invenie-
tur tamen ille ipfe,
potius contemplationum &do6^rinarum varietatem , quam veritatis feve-
ram & rigidam inquifitioncm fequi . Rurfus , 11
alius quifpiam fortafl^c veritatis inquificor fit fe-
verior; camcn 5c ille ipfe talem Cbi proponet
ve-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 101/403
NOVUM ORG^NVM. 73
veritatis condicionem, quse Mcnti & Intellc-
£lui fatisfaciat in rcdditione caularum , rcrum
quae jampricem funt cognit» • non eam quae
rova operum pignora, (5c novam Axiom?.tum
luccm afTcquatur, Itacu? , fi finis Scientiarum
a nemine tdhuc bene poGtus fit , non mirum
cft, fi in iis,
quas func fubordinata ad finem,
fcquatur aberrario ,
LXXXII. ducmadmodum autem finis f< Me-
ta Scientiarum male pofita fiint apud horaines;
ita rurfus etiam fi illa rcfte pofita fuiffent
,
viam tamen fibi delegerunt omnino erroneam,
3c imperviam . Quod fiupore quodam animwm
rite rem reputanti percuiferit ^ non ulli mor-
talium curaE aut cordi fuiffc , ut lnte!lc6lui hu-
mano , ab ipfo fcnfu & experientia ordiiata
& benc condita , via aperiretur & rnuniretur-
fedomnia vel traditionum caligini , vel argu-
mentorum vertigini, 5c turbini , vel cafus 3c
experientije vagae & incondicx undis , & am«
bagibus,permiffa effe . Atque cogitct-quis fo-
brie & diiigenter, qualis fic ea via,quam.in
inquifitione & inventior»e alfcujusrei hcmines
adhibere confucverunt . Etprimo norabit pro-
culdubio invenicndi modum fimplicem & inar-
tificiofum,
qui hominibus maxime efl fami-
liaris . Hic autem non alius eft,quam ut is
qui fe ad inveniendum abquid comparat & ac-
cingic,
prittio quae ab aliiscirca illadifla fint
inquirac & evolvat ; deindc propriam medira-
iionem addac, atque per Mentis n^ltam agi-
tatio»
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 102/403
74 VERVLJMlltationem , fpiritum fuum proprium foUicit^t
ik quafi invocet , ut fjhi oracula pandat . Qiise
res omnino finc fundainento cfl , & in opinio-
nibus tantum volvitur
At alius quifpiam Dialeclicam ad invenien-
dum advocct, quae noraine tenus tantum ad id
quod agitur^
pcrtinec . iDventio enim Diale-
6lics non efl Principiorum , & Axiomatum
przcipuorum , cx quibus Arces condant , kd
eorum tantum quas illis confentanea videntur ,
Dialc^^ica enim magis curiofos & importunos ,
& fibi negotium faceflentes ,eamque interpel-
lantes de probationibus c<. inventionibus Prin-
cipiorum , five Axiomatum primorum , ad fi.-
dcm , & veluti Sacramentum cuilibcc Arti prs*
ftandum , aotiffimo refponfo rejicit .
Rcftat Expcrientia raera,qu» , fi occurrac
^
Cafus ; fi quaefita fit , Expcrimentum nomina-
tur. Hoc autem Expcrientiae genusnihil aliud
cft,quam
(quod ajunt ) kopa diffolutae , &
mera palpatio ,quali homincs noftu utuntur
,
omnia pertcntando , fi fortc in rcRam viam in»
cidcre detur;quibus multo fatius& confulcius
forcc , diem praeftolari , auc lumen acccndcre,
& deinceps viam inire , Atcontra, verus Ex-
pcrientiae ,Grdo prirao luraen accendic, dcinde
per lumen iter demonftrat , incipiendo ab Ex-
perientia crdinata , & digefta , & minimcprae-
podera auc erratica , atque ex ea educendo Axio.
mata , atque ex Axiomatibus conftitutis rurfus
Expcrimenta nova,quum nec verbum Divi-
Fiuni
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 103/403
IQOVVM ORGu^NUM. 75
numin rerum Maffam abfqae^orclinc opeiatum
fir
.
Icaque definaRt homines mirari , fi fpatiuni
Skientiarum non confe«lum fic , cum a via om-
nino aberravcrint • reli^la prorius , & deferta
ExpcricnLia , aut in ipfa { tanquam in Labyrin-
tho) le intricando , & eircumcurfando ; cum ri-
teinftitutus ordo,
per Experientias fylvas , ad
aperta Axiomatum, tramite conftanti ducar
.
LXXXIII. Excrevit autcm mirum in mo-
dum iftud malum, ex opinionc quadam , fivc
SEftimatione invcterata , vcrum tumida-, &damnofa ; Minui nempc Mentis kumanas Ma-
jcllatem , fi experimentis, & rebus particula-
ribus fenfui fubjeftis,
& in matcria determi-natis , diu ac multum verfetur : prasfrrtim
quum hujufmodi rcs ad inquircndam laboriofae
,
ad meditanduHi igoobiles, ad diccndum afpe-
ra; , ad prafticam illiberales , numero infini-
IX , & fubtilitate tenues eflfc foleant . Itaquc
jam tandemhuc res rediit , ut
via vera non tan-tum deferea , fcd etiam interclufa & obftru6la
fic ; faHidica Expcrientia , nedum reli6la , aut
male adminiflrata
.
LXXXIV. Rurfus vero hcmines a progreffu
inScienriis detinuit & fere incantavit Reveren-
tia Antiquitatis ,
& virorum , qui in Philofo-phia magni habiti funt , authoritss, atque de-
inde Confenfus . Atquc de Confenfu fupcrius di-
6lum cft .
De Antiquitate autem , opinib qu^m homi^
ncs
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 104/403
7<5 VERVL^Mllnes de ipfa fovenc , negligens onrinino efl
, T
vix verbo ipfi congrua . Mundi enim fenium
& gBandsEvitaspro Antiqiiitate vere habenda
func • qu.« temporibus Aoftris tribui debenn,
non juniori xtati Mandi,
qualis apud Antiquos
fuic . liU enim «tas rcfpe£lu noftri , antiqua
&: major ; refpe£lu mundi ipfius , nova & mi-
nor fuic . Atque revera quemadmodum majo-
rem rerum humanarum nQcitiam ,
& matunusjudicium , ab homine fcnc expe6iamus
,quam
a Juvene ,propter Expcrientiam , & rerum
quas vidic , Scaudivic, & cogiEavic , varieca»
tem & copiam ; eodem modo & a noftra astace
( fi vjres fuas noffel , & experiri , & incecderc
vellcE)majoramulco quam a prifcis tempori-
bus expc6lari par eft ; utpote setate Mundi gi*;^n-
diore , & infinitis experimentis & obfervaticv
nibus au£la & cumulata .
Ncque pro nihilo aftimandum,
quod per
longinquas navigationesSc peregrinationes (qu^
fseculisrioftris incrcbuerunc
)plurima in Natu.
ra patuerint , & reperra fint,
quse novam Phi-
iofophlse lucem immittere poffinc . Quin 6c tur»
pe hominibus foret , fi globi materialis traftus
Terrarum vidclicct , Marium , Aflrorum , no-
ftris tcniporibus immcnfum apcrti & illuilrati
fint ; glohi autcmIntcllePtualis fines
,
inter vc
lierum inventa & angullias cohibeantur.
Authores vcro quod attinct , fumms pufilla-
nimicatis efl: , Authoribus infinita tribuere ,
Authori autcm authorum , atquc adeo omnis
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 105/403
:;OP'UM ORG^NUM. 77
aiuhoriraLis , Tempvori, jus fuum denegarc •
Rc£^c: enim Veritas , Temporis filia dicitur ,
rcri AuLhoricatis . itaque nfiirum non eft , fi
fafcina ifta Anciquiratis , & Authorum, & Gon»fenius, hominum virtutem ita ligaverint , uc
cum rebus ipfis confuefcere ( tanquam Malefi.
ciati ) non potuerinc .
LXXXV. Ncque folum admirario Antiqui-
tatis , Authoritatis , Confenfus, hominum in^
duftriam in iis qua; jam inventa func acquiefcere
compulit ; verum etiam operum ipforum admi*^
ratio ,quorum copia jampridem facla eft hu-
mano generi . Etcnim quum quis rcrum varie-
tatem , 5c pulcherrimum apparatum,qui pcr
Artes Mechanicas ad cultum humanum conge.
ftus &. introdutlus eft , oculis fubjecerit , cocerte indinabic , ut potlus ad optilentias huma-
nas admirationem,
quaoi ad inopisc fenfum
accedac ; miRime advertens,primitivas homi-
nis obfervationes , atque Naturs operationes,
{quse ad omnem illam varietatcm
, inftarani-
in£ funt 5 & primi Motus) nec multas , nec
alte petitas effe ; castera ad patientiam homi-
num tantum , & fubtilem & ordinacum Manus
vel Inftrumentcrum motum,
pertinere. Res
cnim ( cxempli gracia ) fubtilis eri: certe & ac-
curata, confeftio horologiorum , talis fcilicec,
quae coeieftia in rotis , pulfum animalium in
motu fucceffivo & ordinato, vidcatur imitari;
qu2 tamen rcs , cx uno aut altcro Naturae Axio*
mate pendct
.
Quod
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 106/403
yS VERUL^MliQuod fi quis rurfus fubtilitatem iUam intuea^
tur,
qus ad Artcs Liberales pertinet ? aut
etiam eam ,quae ad corporum naturalium prae-
parationem , per Artes Mechanicas lpe£lat ,
^hujufmodi res fufpiciac ; veluti Iiavcntionem
moeuum ccslellium in Aftronomia , Goncen-
tuuai in Mufica , literarum Alphabeti (qu»
etiani adhuc in regno Synarum in ufu non funt
in Grammatica ; auc rurfusi» Mechanicis ^
fa6\orum Bacchi oc Gcreris ^ hoc eft , praepara»
tioncm vini oc cervifiae,
panificiorum ,auc
cciam Menfae dclitiirura , & diftillationum , &liBiiiium ; ille quoqac , fi fccum cogitet , &animum advcrtat
,per quantos temporum cir-
cuicus ( cum haec omnia ,praeter fliiftillationcs
,
antiqua fuerifit) hasc ad cam quam nUKC habe-mus culturam perdu6la finc
, & ( ut jam de ho-
rologiis diclum cfl:)quara parum habeanc cx
obfcrvationibus & Axiomatibus Naturae , at--
que quam faciie , 8c tan^uam per occafiones
obvias , Sc contemplationes incurrentcs , ifta
inveniri potucrinc ; ille ( inquam ) ab omntadmiratione fc faciie liberabit, & potius hu-
nianse conditionis miferebicur,quod per tot
i<£cula , tanta fueric Rerum & Inventorum pe-
liuria, & fterilitas. Atque hapc ipft tamen^
quorumnunc mentioncm fecimus , Inventa
Fhiiofophia & Artibus Intclle£lus antiquiorafuerunt : adco ut
, ( fi verum diccndum fie)
cum hujulmodi Scicntia^ rationales & dogmati-
€52 inccperinc , Invcntio opcrum utilium defieric.'
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 107/403
NOVVM ORG^NUM. y<p
Quod fi quis ab Officinis ad Bibiiothccas fc
convertcric , & immenram quam videmus li-
brorum varicrarem in admirationc habueric,
is exarainatis & diligentius introfpcftis ipforum
librorum materiis 3c conrentis , obnupefcec cer-
te in contrarium; & poRquam nullum dari fi-
nem rcpetitionibus obfervaverit,quumque
homincs eadem agant 5c loquanrur , ab admi-
ratione varieratis tranfibic ad miraculum indi-
gentisB & paucitatis carum rcrum,
qua» hoaii-
num mentes adhuc tcnuerunc & occuparunc
.
Quod fi quis ad intucndura ea,qus magis
curiofa habeiitur quam fana , animum fubmi-
fcric , Sc Aichymiftarum auc Magorum opera
pcnitius introfpexeric , is dubitabic forfican,
utrum rifu , an lachrymis potlus illa digna finc .
Alchymifta enim fpem alic aeternam , atque ubi
res non fucccdit , errores proprios reos fubfti-
tuic ; fccum aceufatoric rep«tando , fe aut Ar-
tis , auc Authorum vocsbula non fatis incelli-
xiffe ; undead traditiones & auricularcs fufur-
ifos animum applicat ; aut in praflicas fua» fcrti-
pulis & momenris aliquid tirubatum effe ; unde
Experimenta in infinitum repetit : ac incerim
quum inter Experimentorum fortes , in quasdara
incidic auc ipfa facie nova , auc utilitate non
contemnenda • hujufmodi pignoribus animutxi
pafcit , e?que in majus oftenrac & cclebrac ; rc-
liqua fpe fufteotac . Neque ramen negandum
eft, Alchymiftas non pauca inveniffe , lc In-
ventis utilibus homines donaffe . Vcrum fabula
illa
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 108/403
8o VERVL^Mll511a non male in illos quadrat de Scne
,qui fi-
iiis aurum in vinea defoffum (fedlocum fe ne-
fcire fimulans ) legaveric , undc illi vineae fo-
diendae diligencer incubuerunt , & aurum qui-
dem nullum repcrcum , fed vindemia cx ea cul-
tura fa£la eft uberior.
Ac Naturalis Maoiae Cultores, qui per rerum
Sympathias <k Antipathias omnia expediunt , cx
conje£liiris otiofis & fupiniflimis, rebus vircutes
& operationes admirabiics affinxerunt ; atque fi
quando opera cxhibuerinc , ea illius func gene-
ris, ut ad admirationem 5c novitatem , non ad
fru£tum & utilitatem , accommodata firjt ,
In fupcrftitiofa aiitem Magia, ( fi & de hac
diccndum fic ) illud imprimis animadvcrtendum
cfl , effe cantummodocerti cujufdam &; definiti
generis fubjefta , in quibus Artes curiofas & fu-
perRitiofx,
per omnes Nationes , atque aeta-
tcs, atque etiam rcligiones , aliquid potuerinc.
Itaque ifta miffa faciamus . fnterira nil mirum
cft, fi opinio Copix , caufam Jnopiae dederit
LXXXVI. Atque hominum admirationi quo-
adDo£lrinas 8cArtef, per fe fatis fimplici, &
prope puerili , incrementum acccffu ab eorum
aftu & artificio^qui Scicntias traftaverunt & tra-
diderunt . 'IUi cnim ea ambitione & affec^utionc
eas proponunc , atque in eum modum efforma-
tas , ac veluti perfonatas in hom'num confpe^
6lum producunt , ac fi ill?c omni ex parte per-
fe£^ae effent , & ad exitum peidu£^ae. Si enim
Mechodum afpicias, 5c particiones , illse pror-
fus
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 109/403
tiOFUM ORG.^NUM. 8f.
fus omnia comple£ii &: concludere videntur, qux
in illud lubjeftum cadere poffunc . Atque licec
membra illa male impleta, & veluti Capfulse
inancs (int j tamen apud Intelleftum vulgarem
Scientiae formam 5c rationem integras prx le fc-
runt
.
Atprimi & AntiquifTimi veritatis Inquifito-
res , meliore fide & fato , cognitionem illam,
quam ex rerum concemplatione decerpere & in
ufum recondere ftatuebant , \n KAphonfmos ^ fi-
ve breves , eafdemque fparfas , nec Mechodo
revincias fentcntias , coniicere folcbant * ne-
que ie Artem univerfam compIe6li fimulabant,
auc profitebantur . Ac eo quo nunc res agicur
modo , minime mirum eft , fi homines in iis
ulteriora non quaerant , qux pro perfeftis & nu-
racris fuis jampridem abfolutis traduntur .
LXXXVII. Etiam Anciqua magnum exifti.
mationis5c fidei incremencum accepcrunc^ex eo-
rum vanicate & levitate qui nova propofuerunt •
praefercim in Philofophi^ Naturalis parte aftiva
oc operativa. Neque enim defuerunt homines va-
niloqui & phantafiici,qui partim ex credulica-
ce,
partira ex impoftura,genus humanum pro-
miffis onerarunc : vitae Prolongationem, Se-
ne6lutis retardationem , dolorum levationem,
Nacuralium defefluum reparationcm , Senfuum
deceptiones, Affe6luum ligationes & incitatio-
lies, Intelleflualium facultatum illuminationes
,
& exahationes Subrtantiarum tranrmucaciones,&
Motuura ad libitum roborationes & multip»'jca-
F tio-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 110/403
ii VERVL^MIItiones , Aeris imprdliones & alterationcs , Gce^
teftium Influentiarum deduftiones & procura-
liones , rerum futurarum divinationes , remo»
tarum repraefentationes , occultarum revelatio.
nes, 5c alia complura pollicitando & oftentando .
Verum de iftis Largitoribus non multum abcr*
raverit qui iftiufmodi judicium feccric, tantum
nimirum in doftrinis Philofophiae , inter ho-
rum vanitates , & veras Artes , iBtcrefl^c,
quantum inter res geftas/«/// Cafaris , aut •Ale*
xandri Magni , & res geftas ^madtcij ex GaU
lia , aut tArthuri ex Brttannia , in hiftoriae nar*
rationibus interfit . Invcniuntur enim clariHi-
mi illi Imperarores revcra majora geffiffe,quam
umbratiies ifti Heroes ctiam feciffe fingantur;
fcd modis 8c viis fcilicet aftionum , minime
fabulofis & prodigiofis . Nequc propterca aequ-
um eft , vers memorix fidem derogari,quod
a fabulis illa quandoque laefa fit, & violata .
Sed intefim minime mirum eft , fi propofitioni-
bus novis{pr^efertim cum mentione operum
)
magnum fit faftum praejudicium , periftosim-
poftores qui fimilia tentaverunt ; cum vanita-
tisexceffus & faftidium , etiam nunc omnerain
tjufmodi conatibus magnanimiratem deftruxerit,
LXXXVIII. Atlonge majora a pufilianimi-
tatc , & penforum,quashumana induftria fibi
propofuit , parvitatc & tenuitate , detrimenti
in Scientlas invefta funt . Ec tamen(quod
peffimum eft) pufillanimitas ifta nen finc arro-
ganwa & faftidio fe offcrt
Pri.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 111/403
NOFUM ORG^NUM. Sj
Primum enira , omnium Artium llla rcpe*
ricur cautela jam fa61a familiaris , ut in quali*
bec Arte Authores , Artis fuse infirmitatem in
NatursB calumniam vertant ; & quod Ars ipfo»
rum non affequitur , id ex cadcm Arce impof*
fibile in Natura pronunciant . Neque certe dam-
nari poteft Ars , fi ipfa judicct . Etiam Philo*
fpphia qu2 nunc in manibus eft , in finu fuo por.
fita quaedam fovet , autplacira, quibus ( fi di*
iigentius inquiratur ) hoc hominibus omnino
perfuaderi volunt ; nii ab Arte , vcl hominis
operc , arduum , auc in Naturam imperiofum
& validum , expeftari debere , ut de Hetero»
genia Caloris , AQri & Ignis , & Mif^ion»^
fuperius diftumcfl:. Quse fi notentur accurati.
us , omnino pertinent ad humanas potcftatis cir«
cumfcriptionem malitiofam , tk ad quaefitam &artificiolam dcfper^tionem
,quae non folum fpei
auguria turbet , fcd ctiam omnes induftricT fti.
raulos 5c nervos incidat,atque ipfius Expeiien-
tiae aleas abiiciat ; dum de hoc tancum foliiciti
fint , ut Ars eorum perfe6ia cenfcatur;
gloriae
vaniffimae & perditiffimae dantes operam , fci-
licec ut quicquid adhuc inventum & comprehen-
fum non fit , id omnino nec inveniri , nec com»
prehendi poffe in futurum credatur . At fi quis
rebus addere fe , & novum aliquid reperire co«
netur , iile tamen omnino fibi proponet & defti*
nabit , unum aliquod Inventum ( nec ultra}
perfcrutari & eruere ; ut Magnetis naturam,
Maris fluxuni & refluxum , Thema Cceli , &F 2 hu-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 112/403
84 VERUL^Mirhujufmodi
,quse fecreti aliquid habere viden»
twr , & hafilenus parum feliciter tra6^ata fmt
Quum fummae fu imperitise , rei alicuius nacu-
ram in fe ipfa perfcrucari : quandoquidem ea*
dem Natura,
quae in aliis videtur latens & oc-
culca , in aliis manifeRa fic , & quafi patbabi-
lis ; atque in illis admirationem , in his ec ac-
tentionem quidem tnoveat . Uc fic in Natura
Confiflentise,
quae in ligno vel lapide non nota-
tur , fed folidi appellacionc tranfmititur , ne-
que ampliusde fuga feparationis aut folutionis
continuitatis inquiritur : At in Aquarum bul-
lis eadem res videtur fubtilis , & jngeniofa
quae bullae fe coniiciunt in pclliculas quafdam,
in Hemifpherii fcrmam curiofe effi6las , uc ad
momentttni temporis evitecur folutio continui-
tatis
Atque prorfus iila ipfa quee habentur pro fe-'
crctis , in aliis habenc nacuram manifefiam Sc.:
cod^munem;
quae nunquam fe dabit cofpicien- I.
dam , fi hominum Experimenta auc contempla-
tiones inillis ipfistantum verfentur . Genera-
liter autem & vulgo , in Operibus Mechanicis
habentur pro novis Invcntis , fi quis jampri-
dem Inventa fubtilius poliat , vel ornet elegan-
tius , vel fimul uniac & componac , vel cum ufu
Qommodius copulec , auc opus majore , auc
cciam minore quam fieri confuevit mole vel vo-
iuminc exhibeac , & fimilia .
Itaque minime mirum efl: , fi nobilia , & gc-
nere humano digna Invencain lucem extra6la
non
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 113/403
NOrUM ORGjfNUM. gj
ftcn fint,quum homines hujufmodi exiguis pcn^
fis , & puerilibus , contenti & deleftati fuerint^
tjuinetiatn in iifdem fe magnum aliquod fequ>
utos ^ auc affequutos putaverint .
LXXXIX. Neque illud pr^ctermitcendum efl
,
quod nafta fit Philofophia Naturalis per orrmes
a^Batesadverfarium moleflum & difficilem ; Su-
perRitionem nimirum, & zelum Rellgionis cae-
cum & immoderatum . Etenim videre eft apud
Grscos, eos
,qui primum caufas naturales FuU
minis & Tempeftatum infuetis adhuc hominumauribus propofuerunt , impietatis in Deos eo
nomine damnatos : Nec multo meiius a normul-
lis antiquorum Patrum Religionis Chriftianas
exceptos fuiffe tos^qui ex certiffimis demon*
ftrationibus (quibusnemo hodie fanus contra-
dixerit ) Terram rotundam efTe pofuerunt , at-
que ex confequenti Antipodas effe afferuerunt ,
Quinetiam , ut nuac funt res , conditio fer*
monum de Natura , fa£ta eft durior & magis
cum periculo,
propter Theologorum Schola-
fticorum Summas & Methodos;
qui cum Theo-
logiam ( fatis pro poteftate ) in ordinem rede-
gerint , & in Artis formam effinxerint, hoc
infuper effecerunt , ut pugnax & fpinofa ^rijlo^
ielis Philofophia Corpori Religionis,plus quam
par erat , immifceretur .
Eodem etiam fpe6iant ( licet diverfo modo)
eorum Gommentationes,qui vcritatem Chri-
ffian* Religionisex Principiis & Authoritati-
bus Philofophorum deducere & confirmare haud
F 3 ve.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 114/403
8(5 VERUL^MIIveriti funs • Fidci & Senfus conjugium tanquani
le|irimum muha pompa & folennitatc eclebran-
tes , & grata rerum varietate animos hominum
permulcentes ; fed interim Divina Huraaais,Jmpairi conditione
,permifcentes . At in hujuf-
modi Mifturis Theologiae cum Philofophia , ea
tantum,
quae nunc in Philofophia recepta funt
comprehenduntur • fed nova , licet in melius
mutata , tantum non fummoventur & exter-
minantur .
Denique invenias , ex quorundam Theolo-
rum imperitia , aditum alicui Philofophiae
quamvis emcndatse,pene interclufum effe . Alii
fiquidem fimplicius fubverentur , ne forte al-
tior in Naturam inquifitio ultra confeflum fobri».
ctatis terminum penetret ; traducentes & per-
peram torquentes ea qux de divinis Myfteriis
in Scripturis Sacris adverfus rimantes fecreta di-
vina dicuntur , ad occulta Naturas, quae nuilo
jnterdi6lo prohibentur. Alii callidius conjici-
unt & animo verfant , fi mcdia ignorentur , fin-
gula ad manum 5c virgulam divinam { quod Re-
ligionis, ut putanc , maxime interfit ) facilius
poffe referri : quod nihii aliud eft,quam Deo
per mendaciitm gratificari velle , Alii ab excm-
plo metujunt , ne motus & mutationes circa Phi-
iofophiam in Religionem incurrant , ac defi-
nanc . Alii denique foiiiciti vidcntur , ne in
NatursB inquifitione aliquid invcniri poffit ,|
quod Religioncm(prsefertim apud indoftos )
fubvcrtat , aut falcem labefaflet . At ifti duo i
poi-I
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 115/403
hJOVVM ORG^NUM. 87
poneriorcs metus nobis videntur omnino fapien»
tiam animalem fapere ; ac fi hominesin men-
tis fuae receflibus , & lecretis cogitationibus,
de firmitudine Religionis , & Fidei m Senfum
imperio , diffiderent ac dubirarencj & proptcrea
ab inquifitione Veritatis in Naturalibus pcricu,.
lum illis impendere metuercnt . At verc rcm
rcputanti , Philofophia Naturalis,
poft Ver.
bum Dci certiflima Superfliclunis medicina cft•
cademque probatiflimum Fidei aiimentum . Ita-
que merito Religioni donatur tanquara fidiflima
Ancilla : cum altera Voluntatem Dei , altera
Poteftatem manifeftec . Nequeenim crravic ii-
le qur dixit ; Erratis , nefctentes Scripturas , C^
Poteftatem Det : informationem de Voluntate,
& meditationem de Poteftate , nexu individuo
commifcens & copulans . Tntcrrm minus mirum
cft , fi Naturaiis Philofophiae incrementa cohi-
bita finc ; cuni Religio, quae plurimum apud
animos hominum pollec,pcrquorundam impe-
ritiam & zelum incautum in partem contrariam
tranfieric , & abrepta fueric
.
XC. Rurfusin moribus & inftitutis Schola-
rum , Academiarum , CoUegiorum , & fimi.
lium Convcntuum,qux do£lorum hominum
fedibus , & eruditionis cuiturae deftinata funt,
omnia progrefl^ui Scientiarum adverfa inveniun-
tur . Leftiones cnim & Exercitia ita funt difpo-
fita j ut aliud a confuetis haud facilc cuiquam in
mentem veniat cogitarc , aut contemplari . Si
vero unus aut altcr fortafle judicii libertatc uti
F 4 fu-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 116/403
8S VERUL^MIIfuRinucrit , is fibi foli hanc opcram imponcre
poflit j ab aliorum autem confortio nihil capiet
utilitatis . Sin & hoc toleraverit , tamen in ca-
peffenda fortuna induftriam hanc & magnanimi-
tatem fibi noii levi impedlmento fore experie*
tur . Studia enim hominum in ejufmodi locis in
quorundam Authorum fcripta , veluti in carce-
res , conclufa funr ^ a quibus fi quis diffentiat
continuo ut homo turbidus , & rerum novarum
cupidus corripitur . At magnum certe difcrimen
incer ResCiviles, & Arces : Non enim idem
periculum a novo motu , &a nova luce . Ve-
rum in rebus Civilibus mutatio etiam in melius
fufpe6^a efl: ob perturbationem • cum Civilia au-
thoritate, confenfu , fama , & opinione , non
demonftrationc nitantur . In Artibus autem &Scientiis tanquam in mctalli fodinis omnia no-
vis Operibus & ulterioribus progreffibus cir-
cumftrcpere debent . i^tque fecundum reftam
Rationem res ita fe habec , fed interina non ita
viviturrfed ifta,quam diximus , Do6lrina.
rum adminiftratio 5c Politia , Scientiarum aun.
menta durius preraerc confuevit
XCI. Atque infuper licet ifta invidia ceffa-
verit^ tamen fatis eft ad cohibendum augmen-
tum Scientiarum,quod hujufmodi conatus 3c
induftriae prsemils careant . Non enim penes
eofdem cft cultura Scientiarum , & praemium .
Scicntiarum enim augmenta a magnis utique
Ingeniis proveniunt^ at pretia 8c praemia Scicn-
tiarum funt penes Vulgus auc Principes viros
qui
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 117/403
qul (nifiraro admodum ) vix raediocriter do-
£\i funt . Quinetiam hujufmodi progreffus,
rion folum prjcmiis &c beneficentia hominum,
verum etiam ipfa populari laude deftituti funt .
Sunc enim illi fupra captum maximag partis ho-
niinura 5 & ab opinionum vulgarium ventis fa-
cile obruuotur & extinguuutur . Itaque nil mi-
rum fires illa non feliciter fuccefferic, quae in
in hoDore non fuit .
XCII. Sed longc maximum progreffibus Sci-
entiarum , & novis penfis ac provinciis in iifdem
fufcipiendis , obflaculum , deprehenditur in ^t^-
peratione hominum 5 & fuppofitione Irapoffibi-
lis . Solent enlm viri prudentes & feveri in hujuf-
modi rebus plane diffidere : Naturae obfcurita-
tem ,Vitae brevitatem , Senfuum fallacias
, Ju-
dicii infirmitatem ,Experimentorum difliculta-
tes , & fimilia fecum reputantes . Itaque exifti-
manc effe quofdam Scientiarum,per tempo-
rum & aetatum Mundi revolutiones , fluxus &refluxus ; cum aliis temporibus crefcant 8c fliO-
reanc , aliis declinent & jaceant : ita tamen,
ut cum ad certuni quendam gradum & ftatum
pervenerinc 5 nil ulterius poffmt
.
Itaque (5 quis majora credat aut fpondeat , id
putant effe cujufdam impotentis &: immaturi
animi ; atque hajufmodi conatus , initia fcilicet
lasta , media ardua, extrema confufa hahere .
Acque cum hujufraodi cogitationes CiB fnt
,
quae in virosgraves & judicio pra?ftantes facile
cadant • curandum revera eftj ne rei opxima
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 118/403
go VERVL.4M11
& puIchcrrimsB amore capti feveritatem judicii
relaxemus , auc minuamus ; & fedulo viden-
dum,
quid fpei affulgcat , & ex qua parte fe
oftendac ; atque auris lcvioribus fpei rejcftis , eai
quae plus firmitudinis habcre videntur , omnino
difcuticndx funt & penfitandae . Quinetiam Pru-
dentiaCivilis adconfilium vocanda eft & adhi»
benda, quae ex praefcripto diffidit, & dc rebus
humanis in deterius coniicit . Itaque jam ^ dc
Spe dicendum cft;
prsefertim cum nos promiffo*
res non fimus , nec vim aut infidias hominum jii-
diciis faciamus aut ftruamus , led homincs manu
& fponte ducanius . Atquc licct longe potentif-
Cmum futurum fit remedium ad fpcm impri-
mendam,
quando homincs ad particularia,
praefcrtim in Tabulis noftris Invcnicndi digcfta
& difpofita, (quae partim ad fecundam , fed
multo magis ad quartam Ivtjlauvationis noftras
partem pertincnt ) adducemus ; cum hoc ipfum
fit noo fpes tantum , fed tanquam res ipfa : ta-
inenutomnia clcmentius fiant,pergcndum eft
in infticuto noftro de praeparandis hom.inum
mentibus; cujus Praeparatiowis, ifta oftenfio Spei
parseft non exigua . Nam abfquc ea , reliqua
faciunt magis ad contriftationem hominum, (fci-
licct , ut deteriorem & viliorem habeant dc iis ,
quae jam in ufu funt , opinionem,quam nunc
habcnt ; & fuae conditionis infortunium plus fcn-
tiant & pcrnofcant)quam ad aiacritatem ali-
quam inducendam , aut induftriam cxpericndi
acuendam . Itaque Gonjeflurse noftrae ,qusB
fpem
;
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 119/403
l^OVVM ORGjfNUM. j?i
fpem inhac refaciunt probabilem , aperiendae
func & proponendae : ficut Columbus fecit , an»
te navigationem illam fuam mirabilem maris
Atlantici ; cum rationes adduxerit , cur ipfc
novasTerras & Continentes,
praeter eas quac
ante cognitae fuerunt , inveniri poffe confideret
Quae rationes liccc primo rejeflae,
poftea ta-
men cxperimento probatae funt , & rerum ma-
ximarum caufae & initia fuerunc
,
XGIIT. Principium autem fumendum a Dco:
Hoc nimirum quod agitur,propter cxcellen-
tem in ipfo Boni naturam , manifefte a Deo
effe;
qui Author Boni , & Pacer luminum eft.
In operationibus autcm divinis , initia quasque
tcnuiflima exitum certo trahunc . Atqucquod
dc Spiritualibus diftum eft , Regnutn Dei nonvenit fum obfsYvatlone y id ctiam in omni majo-
re Opcre Providcntise divinae evenire reperitur :
ut omnia fine ftrcpitu & fonitu placide laban-
tur ;atque rcs planeagatur, priufquam homi-
nes eam agi putent aut advertant . Nequc omic-
tcnda eft Prophetia Danielis dc ultimis Munditemporibus ;
Multi -pertranfibunt ^ fH^ multiplex
erit fcientia : Manifefte innucns & fignificans,
cffe inFatis, id eft , in Providcntia , ut per-
tranfitus Mundi(qui per tot longinquas navi-
gaciones impletus plane , aut jam in opere effe
videtur) & augmenta Scientiarum in eandemaetatem incidant
.
XCIV. Sequitur ratio omnium maxima ad
faciendam fpem; nempe ex erroribus temporis
pra'.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 120/403
pi VERVL^MtlpraBCerlti , & viarum adhuc tcntatarum . Opti»
ma enlra eft ea reprehenfio,quam de Statu Ci-
vili haud prudenter adminiftrato ^uifpiam his
verbis complexus eft :
Quod ad prteterita pejfi-
mttm eft , td ad fytura optimum *videri debet , S-
enim vos omnia,
qtia ad officitsm veflrtsm fpe»
Srant,
prcefthtffetis , neque tamen res veftra in
meliore loco effent y ne fpes quidem nlla reliqua
foret , eas in melius provebi pojfe . Sed cum re*
rum veftrarum ftatus ^ non a vt ipfa rerum ^ fed
flb erroribus veftrts male fe babeat * fperandum
eft illis erroribus miffis aut correBis , magnam
rerum in melius mutationem fieri po^e . Simili
rnodo , fi h omines per tanta aonorum fpatia
vim veram invcniendi 3z colendi Scientias te-
ruiffent , nec tamen ulterius progredi potuif*
fent • audax proculdubio & teraeraria foret opi*
r.io, poffe rem in ulcerius provehi . Quod fi
in via ipfa erratum fic , atque hominum opet.
ra In iis confumpta in quibus minime oporte-
bat ;fequlturcx eo , non in Rebus ipfis diffi-
cultatem orlri , qu^ poceftatis noftrae non func
•
fed In Intelleftu humano , ejufque ufu & appli-
catione;
quae res remedium & medicinam fu-
fcipit, Itaque optimum fucrit illos Ipfos erro-
res proponere : Quoc enim fuerinc errorum im-
pcdimenta in praeterito , tot func fpel argumen-
ta In futurum .
Ea vero licec in his quae fupe-
rius dlftafunc , non intafta omnino fuerinc;
tamen ea etiam nunc breviter , verbis nudis
ac fimplicibus rcprasfcntarc vifum eft*
xcv.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 121/403
NOrUM ORG^NUM. ^^
XCV. Qjji traftaverunc Scientias , aut Em-
pirici , aut Dogmatici fuerunc . Empirici , for-
mlcxmore , congerunc tantum ,
&utuntur :
Rationales , aranearum more , tclas ex fe con-
ficiunt : Apis vero ratio media efl:,quae matc-
riam ex flonbushorti & agri elicic • fed tamen
eam propria facultate vercit & digeric . Ne»
que abfimile Philofophiae vcrum opificium cftj
quod necMentis viribus tantum auc prascipuc
nititur , nequeex Hiftoria Naturali & Mecha-
nicis Experiraentis praebicam materiam , in Me-
moria incegram , fed in lntellc6lu mucatam &fubaSlam repQnic . Itaque ex harum faculta-
tum ( Experimentalis fcilicec , & Rationalis)
arftiore & fan£liore foedere(
quod adhuc fa-
ftum non eft ) bene fperandum eft .
XGVr. Naturalis Philofophia adhuc fyncera
non invenitur , fed infe6la & corrupca : Tn ^ri'
Jiot elis (choh ^per Logicam • in Platonis fcho-
la,per Theologiam nacuralem • in fecunda
fchola Platoms , Procli , & aliorum,
per Ma-
thematicamj
quae Philofophiara nacuralera ter-
minare , non generare auc procreare debcc . Ac
ex Philofophia naturali pura & impermifta,
meliora fperanda func
.
XCVII, Nemo adhuc tanca mencis conftan-
cia
&rigore invcntus eft , uc decreverit
&fibi*
impofueric , Theorias & Notiones communes
penitus abolere , & Intelleftum abrafum & aequ-
um ad particularia de integro applicare . Itaque
Ratio iila humana quam habemus , ex multa fi*
de,
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 122/403
94 VERVLjiMtl
de, & muho etiam cafu; ncc non ex pucrili»
bus,
quas prirno haufimus , Notionibus , far-
rago quzdam eft & congcries .
Quod fi quis aetate matura , 5c fcnfibus inte»
gris , & mente repurgata , fe ad Experientiam
& ad Particularia de integro applicet , de eo
melius fperandum eft* Atquc hac in parte no-
bis fpondemus fortunam %Alexandri Magni : nc«
quc quis nos vanicatis arguat , antequam cxi-
tum. rei audiat,
quae ad exuendam omncm va-
nitatem fpeftac
Etenim de %Alexandro & ejus rebus gcftis Mf»
ehines ita loquutus cft : Nos certe vitam morta»
lem non vivimus j» fed in hoc nati JHmus , «f po-
fteritas de nobis portenta narret (D* pradicet : pe-
rindc ac fi ^lexandri rcs geftas pro miracuio
habuiffet
At aevis fequentibus Titius Livius melius rem
advertit &introfpexit , atquc d^ tAlexandro hu-
jufmodi quippiam dixit : Eum non aliud quara
bene aufum vana contemnere . Atque fimile etiam
de nobis judicium futuris tcmporibus faflum iri
cxiftimamus : Nos ml magnifecijfe j fed tantum
ea qua pro magnis babentur , minorts feciffe . Std
interim{quod jam diximus) non eft fpes nifi
in Regeneratione Scicntiarum ; ut eae fcilicct ab
^Expcrientia certo ordine excitentur & rurfus
condantur : quod adhuc faftum effe aut cogita-
tum , nemo ( ut arbitramur ) affirmaverit
XCSVIIT. Atque Experientise fundamcnta
(quando «d hanc omnino^ deveniendum cft ) aut
nul-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 123/403
NOVVM ORC^NVM. 9S
nulla , auc admodum infirma adhuc fueruntj
ncc Particularium iylva &c materics , vel nu-
mero , vcl genere^ vel certitudinc , informan*
do Intelleflui competcns , aut ullo modo faffi.
ciens adhuc qusfita efl & congeRa . Scd con-
tra homines Dofli ( fupini fane &: facilcs ) ru»
morcs qnofdam ExpericntiaB, & quafi famas &
auras cjus , ad Philofopham fuam vel conftitu*
cndam vel confirmandam exceperunt , atquc iU
lis nihilominus pondus lcgitimi teftiraonii at-
tribuerunt . Ac veluti fi Regnum aliquod auc
Status non exliteris & relationibus a Legatis
& Nuntiis fide dignis miffis , fed cx Urbanorwm
fermunculis & ex triviis confilia fua & negotia
gubernaret ^omnino talis in Philofophiam ad-
HiiniQratio, quatcnus ad Experientiam , intro-
dufta eft « Nil debitis modis exquifitum , nil vc-
rificatum , nil numeratn^. , nilappenfum, nil
appcnfum , nildimcnfum in Naturali Hiftoria
reperitur . At quod in obfervatione.indefiniium
& vagum , id in informatione fallax & infidum
cft. Quod fi cui haec miradiftu videantur, &querelae minus juflz propiora ; cum u€riflouks
tantus ipfc vir , & tanti Regis opiibus fubnixus,
tam accuratam de %AnimalibusH\iiov\2im confe»
ccrit ; atque alii nonnulli majore diligentia (!]•
cct ftrepiturainore ) multa adjccerint; & rurfus
alii de Plantis, deMctallis, &Foflilibus, hi-
ftorias 5c narrationes copiofas eonfcripferintj
is fane non fatis attendere & perfpicer« vide-
tur, quid agatur in prsefcntia . Aliaenim eft
ra-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 124/403
p(5 VERVL^AMll
ratio Naturalis Hiftoriae,
quas propter fe cotu
fe6ta eft ; alia ejus, quae collefta eft ad infor-
mandum InLeile6^um in ordine ad condendam
Philofophiam . Atque hse duas Hiftoriae tumaliis rebus , tum praecipue in hoc differunt
;
quod prima ex illis fpecierum naturalium va-
rietatem , non Artium Mechanicarum Experi-
menta contineat . Quemadmodum enim in Ci^
vilibus ingenium cujufque , & occultus animi
affe6luumque fenfus melius elicitur , cum quis
in perturbatione ponitur,quam alias : Simili
modo , & occulta Naturz magis fe produnt per
vexationes Artium,quam cum curfu fuo me-
ant . Itaque tum dcmum bene fperandum efl: de
Naturali Philofophia-, poftquam Hiftoria Na«
turalis ( quae ejus bafis efl & fundamentum )
melius inflru6la fuerit : antea vero minime .
XCIX. Atquerurfus in ipfa Experimentorum
Mechanicorum copia , fumma eorum quas ad
Intelle6lus informationem maxime faciunt , &juvant , detegitur inopia. Mechanicus enim de
veritatis inquifitione nullo modo foUicitus , non
adalia, quam quae operi fuo fubferviunc , auc
animum erigit , aut manum porrigit . Tum ve-
ro de Scientiarum ulteriore progreffu Spes be-
ne fundahitur,qiium in Hiftoriam Naturalem
recipientur & aggregabuntur complura Experi-
menta , quae in fenullius funt ufus , fed ad in-
'ventionem caufarum & Axiomatum tantum fa-
ciunt;
quse nos Lucifera Experimenta , ad dif-
ferenciam Fru^ifeyovum^ appellare confuevimus
Illa
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 125/403
I^OVUM ORG^NUM. 97
illa autem miram habenc in le vlrtiicem & con-
ditioncm ;hanc videliccn quod nunquam fal-
lant , aucfruftrentur . CEum enim ad hoc adhi-
beantur , non uc opus allquod efficianc , fed un
caufam nacuraiem in aliquo revelent,quaqua
verfum cadunt , intentioni xquc fatisfaciunt,
cum quaeftionem termincnt .
C. Ac non folum copia major Expcrimenco-
rum quaerenda eft &: procuranda , atque etiam
alterius generis ^ quam adhuc fa6lum eft ; fed
etiam Methodus plane alia, 5c Ordo , & Pro-
cefTus , continuandae & proveheodae Experien-
tiae , introducenda . Vaga enim Expericncia^
&fetancum fequens, ( ut fuperiusdi£lum cft
)
mera palpacio eft , oc homincs pntius ftupefacic,
quam informac.
At cum Experientia lcge certa
procedf c , feriatim & contiuenter ; de Scientiis
aliquid melius fperari potcric .
Cr. Poftquam vero Copia 5c MateriesHifto-
rise Naturalis & Experientix talis , qualis ad
opus Intelleflus , five ad opus Philofophicum
requiritur, praefto jam eric & parata ; tamennullo modo fufficit Intelleftus , ut in illam Ma-
teriem agat fponte 6cmemcriter; non magis,
quam fi quis Computationem alicuius Ephemc-
ridis memoriter fe tcnere , & fuperare poife fpe-
rec . Acque ha£lenus tamen potiorcs Medicatio-
Tiis partes , quam Scriptionis , in inveniendofuerunt ; neque adhuc Experieiitia litcraia fa£la
eft : Atqui nulla nifi de Scripto inventio pro-
bandaeft. Illa vero in ufum veniente , abEx-
G pc
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 126/403
pS VERUL^MIipcrientia fa£ia demum iicerata , melius fpe*
randum .
CII. Atque infuper , cum tantus fic particu-
larikim
numerus,
& quafi exercitus , ifque ita
'
fparfus & diifufus , ut Intellc£lam difgreget &confundat ; de vclitationibus , & levibus Mo.ribus , 3c tranfcurfibus Intelle£lus non bene
fperandum eft; nifi fiat inftru£lio 8c coordina*
tio ptrtabulas inveniendi idoneas , & bene di-
fpofitas ,
& tanquam vivas , eorum quae perti-nent ad fubie£lum in quo vcrfatur inquifitio,
atque ad harum tabularum auxilia praeparata uc
digefta Mens applicctur.
Clll. Verum poft Gopiam particHlarium,
ritc & ordine , veluti fub oculos pofitorum,
non ftatim tranfcuodum eft ad Inquificionem,& invcntionem novorum parcicularium
, auc
operum; aut faltem , fi hoc fiat , in co non
acquicfcendum . Neque cnim negamus,
poft-'
quam omnia omnium Artium Experimeota col-
le£la & digefta fueriat , atque ad unius hominis
ootitiam& judicium pervenerint ; quin ex ipfatraduflione Experimentorum unius Artis in
alias , multa nova inveniri poflTint , ad huma-
jnara vitam & ftatum utilia, per iftam Experien-
tiam quam vocamiis Literatam : fed tamcn mi-
nora de ea fperanda funt , majora vero a nova
lucc Axiomatum , ex particularibus illis certavia & regula edu£lorum
,quae rurfus nova par-
ticularia indicent & defignent . Nequeenim in
plano via fita eft , fcd afcendendo , & dcfcen.
denp
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 127/403
NOt^UM 0Ra^4NUM. c^
Jendo;Afccndendo primo ad Axiomata , De^
cendendo ad Opera ,
CIV. Neque tamcn permittendum cfl, ufi
[nrelleSus a particuhribus, ad Axiomata re*
mota & quafi generaliiTima(qualia funt Princi*
pia (quaevo:ant) Artiura , & Rcrum j ifaliat^
5c volet ; 5c ad 'eorum immoram veritatem
Axiomata media probet , 3c expediat : quod
idhuc faflum efl,
pronoad hoc impetu narura*
i Intcllcflus, arquc ctiam ad hoc ipfum
,pci'
Deraonftrationes quae fiunt per Syllogifmum,
ampridem cdofto & affuefac^o . Sed de Scien-
iis tum demum bcne fperandum cft,quando
^.er Scaiam vcram , 5cpcrgradus continuos, 5c
lon intermiffos ,aut hiulcos
,
aparticularibus
ifcendetur ad Axlomara mincra , & deindcad
nedia , alia aliis luperiora , & poftremo dcmumid gcneralifiima . Etenim Axiomara infima
aon mulrum ab Experientia nuda difcrepant .
iuprema vero illa & gcneraliffima( quae ha*
Dcntur)notionalia
funt ,3c
abflrafila ,
& nil:abent folidi . Ac mcdia iunt Axiomata illa
vera5
8c folida , & viva , in quibus humanas
.cs , & forrunjE , firs funr; & fupra hsec quo*
que , tandem ipfa illa generalifiima ; talia fci-
cet, qu2B non abfirafta fint, fed per h«c me-
'i
vcre limitanrur.Itaque hominum Intelleflui non plumae ad*
dendz , fed plumbum pctius, & pondera ; ut
cohibeant omnem faltum & volatum , Atque
fLoc«dhuc faftumnoneft; Quum vero faflum
G % fu€-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 128/403
loo VERUL^MIIfacric , melius de Scientiis fperare licebit
CV. In conftituendo autem Axiomate , for-
ma InduBionis alia quam adhuc in ufu fuit , ex-cogitanda eft ; eaque non ad Principia tantura
(qusB vocant
)probanda & invenienda , fedj
etiam ad Axiomata minora , & media , deni-
que omnia • indu£lio enim quae procedir per
enumerationem fimplicem , res pueriiis eft , &
precario concludit , & periculo exponiiur abinftantia contradi6loria , & pierumque fecun-
dum pauciora quam par eft , & ex his tan-
tummodo quae praefto funt,
pronunciat .
Ai IndtiBio,
qu3s ad inventionem & demon-
ftrationem Scientiarum & Artium erit utilis,
Naturam feparare debet, per reje^liones & ex»clufiones del^itas ; ac deinde poft negativas tot
quot iufficiunt , luper affirmativas concludere;
quod adhuc faftum non eft , nec tentatum cer-
te , nifi tantummodo z Platone^qui ad excu*
liendas definlcioncs & ideas , hac certe forma
Indu^lionis aliquatenus utitur.
Verum ad hu-jus Indu6lionis , five Demonftrationis inftru-
ftionem bonam & iegitimam,quamplurima ad-
hibenda funt,
quae adhuc nuliius morcalium co-
grtationem fubjere ; adeo ut in ea major fit
confumenda opera,quam adhuc confumpta eft
in Syllogifmo. Atque hujus ]ndu6lionisauxi-
lio , non foium ad Axiomata invenienda ,ve»
rumctiam ad Notiones terminandas, utendum
eft . Atque in hac certe Jw^w^/owe , fpes maxi»
ma fita eft»
CVI.At
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 129/403
:novum org^jnum. tot
CVI. At in Axiomatibus conflituendis per
hanc Induftionem , examinatio & probatio
stiam facicnda cft , utrum quod conftituitur
Axioma aptatum Ct rantum & ad menruram
FaSlum corum particulariura ex quibus cxtrahi-
tur j an vcro fit amplius, & latius . Quod (i
iit amplius , aut latius , videndum , an eam
iuam amplitudinem & latitudinera, per novoruni
particularium defionationem,quafi fidejuffione
quadam firmet * ne vel in jam notis tantum
haereamus , vel laxiore fortaffe complexu , um-
bras & formas ab[Ira6las , non folida & decer-
minata in materia,prenfemus . Hasc vcro cum
in ufum venerint , folida tum demum fpes me-
rito affulferit
.
CVII. Atque hie etiam refuraendum eft,
quod fuperius di6lum eft de Naturali Philofo-
phia produfta , & Scientiis partieularibus ad
eam reduftis , ut non fiat fciffio & truncatio
Scientiarum ; Nam etiam abfque hoc , minus
de progreffu fperandum efl: ^
CVlil. Atque de defperatione tollenda , &fpe facienda , ex prseteriti temporis erroribus
valere juffis 5 aut reflificatis,jam diflum eft .
Videndum autem & , fi qu2 alia fint,quas
fpem faciant , Illud vero occurrit ; fi homini-
bus non quaerentibus , & aliud agentibus , mul-
ta utiiia , tanquam cafu quodam , aut per oc-
cafionem, inventa finc ; nemini dubium effe
poffe,quin iifdem quasrentibus , & hoc agen-
tibus , idque via &ordinc, non impetu & de-
G 3 ful.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 130/403
I02. VERUL^MIIrukorie , longe pluri detegi neceffe Ilc . Licet
cnim femel aut irerum accidere poffu , ut qui* ;
fpiam in id forte forcuna incidac,quod magno
conatu & de induftria fcrutantemanteafugit;
lamcn in fumma rerutn,proculdubio contra-
rium invenicur . Itaque longe plura , & melio.
ra , atque per minora intervalia , a ratione & >
induftria, & dire6lione , & intentione hominum,
fperanda func,quam a eafu , & inftinftu ani.
malium ,
& hujnfmodi ,qua;
haSenusprinci-
pium Invcntis dcderunt
CIX. Etiam illud ad fpem trahi poffit,quod
nonnuUa ex his qux jam inventa func , «jus
fint generis , ut antcquam invcnirentur , haud
facile cuiquamin mcntem veniffcc , dc iis ali* i
quid fufpicari;
fed plane quis illa uc impoflibi- i(
lia concempfiflet . Solenc enim homines de rc-
bus novis , ad exemplum vetei*um , 8< fecun-
dam phantafiam cx iis priccepcam , Scinquina-.i
lam , hariolari;quod genus opinandi fallacir-
limum eft,quandoquidem mulca ex his quae
tx fontibiis rerum petuntur, per rivwlos con-
fuscGS non fluant.
Veluti fi quis ance tormencorum igneoruna
invenuonem , rem per effe6tus defcripfiffec , at»
que inhunc raodum dixiffec ; Invencum quod-
dam detc£lam effe,
per quod muri , & muni-
tiones quaeque raaximae , ex longo intervallo
concuti , & deiici poffinc ; homines fane de vi-
libustormeHCorum & machinarum,per ponde-
\
ra , & rotas, & hujufmodi arrctaciones & im» j
pul-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 131/403
NOFUM ORG^NUM. isj
pulfus multiplicandis , muka & varia fecum^
cogicaturi fuiffenc : De venco autem igneo,
um fubito & violentcr fe expandente , & ex-
fufflante, vix unquam aliquid alicujus imagi-
nationi , auc phantafiae occurfurum fuiffet;
utpote cujus exemplum in proximo non vidii-
fec , nifi forte in terrae motu , aut fulmine,
qusc ut Magnalia Naturae , & non imitabilia ab
homine , homines ftatim rejeC^uri fuiffenc
.
Eodem modo , fi ante fili bombycini invcn-
tioncm,quifpiam hujufmodi fermonem inie-
ciffec; Effc quoddam fili genus invenrum , ad
veftium & fupclieftilis ufum,quod filum lin-
eum auc laneum , tenuitate , 5c nihilominus
tenacitate , ac eciara fpiendore , & moliitie,
longe fuperarec ; homines ftatim auc de feric^
aliquo vegetabili ^ auc de animalis alicujus pilis
delicatioribus , auc de avium plumis , & lanu-
gine, aliquidopinaturi fuiffent; verum dc ver-
mis pufiiii textura , eaque tam copiofa, 8c{c
renovante , 8c anniverfaria , nil fuiffenc ccrte
commencuri . Quod fi quis etiam de vermi ver-
bum aliquod inieciffec , ludibrio certe futurus
fuiffec , uc qui novas Aranearum operas fomnia-
rec.
Siraiiicer , fi ante inventiouem Acus Nauti-
cae, quifpiam hujufmodi fermonem intuliffec
;
inventum cffe cuoddam inftrumentum ,pcr
quod Cardijies & pun£laGceii, exa£le capi 3c
dignofci poirmc , homines ftatim , de magis ex-
quifica fabricatione inftrumentorum Aftronomi-
G 4 co-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 132/403
104 VERVL^Mtlcorum , ad mulca & varia
,per agitationem
phantafiss, difcurfuri fuifTenc : quod vero sli-
qwid inveniri poflit , cujus motus cum coelefu.
bus tam bene convenirec , atque ipfum tamcn
ex cceleflibus non effec , fed tantum fubftantia
lapidea , auc metallica ; omnino incredibile
vifum fuiflet . Atque haec ramen , & fimilia,
pertotmundi aetates , homines latuerunc , nec
per Philofophiam , aut Artes rationales inven-
ta func , fed cafu , & per occafionem • funtque
iliius (utdiximus) generis , uc ab iis qux an-
tea cognita fuerunt,
planc heterogenea & remo-
tiflimafinc, uc prsenotio aliqua nihii prorfus ad
illa conducere potuifl^et .
Itaque fperandum omnino eft , efl^eadhuc in
IvIaturaB finu multa excellentis ufus recondita,
quae nullam cum jam Inventis cognationem ha-
bent , auc parallelifmum ; fedoranino fita func ;
extra vias phantafiae;
quae tamen adhuc inTen- i
ta Bon func;
quae proculdubio per raultos fap»
culorum circuitus & ambagcs & ipfa quando-
que prodibunc , ficuc illa fupcriora prodierunt;
fed per viam quam nunc tra6lamus,properc
& fubito , & fimul repraefentari , & anticipari
pofl^unc
CX. Acamen confpiciuntur & alia Inventa
ejus generis,quas fidem facianc
,pofle genus
humanum nobilia Inventa , etiam ante pedes
pofita,prasterire , & tranfilire * Utcunque enim
Pulvcris tormentarii , vel fili bombycini , vel
Acus caucicae , vel Sacchari , vel Papyri , vel
firai-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 133/403
f
NOFUM ORG^NUM, 135
fimilium Invenra,quibuidam Rerum Sc Natu-
rx proprietatibus niti videantur- 2t ccrte Im-
primendi artificium nil habcc,
qucd non fiE
apertum , &: ferc obvium . Ec nihilorainus ho-
inines , non advercentes , lirerarum modulos dif-
fieilius lcilicet collocari , quam licerae per mo-
tum manus fcribantur • fed hoc inccreffe,quod
literarum moduli femel collocati , infinirisim.
preflionibus , literae autem per manum exara*
tae , uDicaB tanrum fcriptioni fufficianc; aut
fortaffe iterum non advertences , atramentum
ita infpiflari poffe , ut tingac , non fluac • prx-
fertim literis refupinatis , 8c impreflione fa£ia
defuper : hoc pulcherrimo Jnvento( quod ad
Do6^rinarum propagationem tantum facic) per
toE fascula caruerunt
.
Solcc autem Mcns humana , in hoc Inven-
tionis curriculo , tam Ixva, fxpenumero & ma-
le compofita effe , ut primo diflidac , & paulo
poft fe cbntemnat ; srqueprimo incredibile ei
videarur, aliquid tale inveniri poffe^poflquam
autem inventum fic , incredibile rurfus videa.-
tur , id homines tamdiu fugere potuiffe . Atque
hoc ipfuna ad fpem rite trnhitur • fupereffe jii.
mirum adhuc magnum inventorum cumulum,
qui non folum ex operationibus incognitis eru-
cndis, fed & ex jam cognitis transferendis, &
componendis & applicandis, per cam quam di-
ximusExperientiam literatam deduci poflit
.
CXI. Neque illud omittendum ad facicndam
Spem; Reputenc (fi placec ) homines, infini-
tas
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 134/403
io<J VERVLJtMlI
tas ingenil , temporis , facultatum cxpenfas quas
homines in rebus , & ftudiis longc minoris ufus
& pretii collocant;quorum pars quota , fi ad
fana 5c folida verterctur , nulia non difficultas
fuperari poffit . Quod idcirco adjungere vifum
cft, quia planefatemur , Hiftoriae Naturalis &Experimentalis colle£lioncm
,qualem animo
jnetiraur , & qualis cfTc dcbet , opus effe ma-
gnum , & quafi Regium , & multas opcrx at-
que impenfaeCXII. Interim particularium multitudinem
ncm» reforraidet,
quin potius hoc ipfum ad
fpen^ revocec • Sunt enim Artium & Naturas
particularia Ph^enomena , Manipuli inftar , ad
ingcnii Coipmenta, poftquam ab evidentia re-
ram disjunc^a & abftrafila fuerint • Atque hu-jus viae exitus in aperto cft , & fere in pro-
picquo ;Aherius, cxitus nullus , fed impiiea-
tio infinica , Horoincs enini adhuc parvam in
Experientia moram fcccrunt , & cam icviter
perftrhixerunt , fed in meditationibus & com»
mentationibus ingenii, infinitum tempus con-trivefunt . Apud nos vero fi effet praefto qui-
fpiam,qui de fa6lo Natur^ ad interrogata re-
fponderet,
paucorum annorum eftet Inventio
Cauiarum & Scientiarum omnium .
CXIII. Etiam nonnihil hominibus fpei fieri
poffe pDtamus ab excmplo noftro proprio ; nc-quc jaaantisB caufa hoc dicimus, fed quod uti-
Ic diftufit. Si qui diffidant , me videant , ho-
mincm intcr homincs statis mcae ,Civiiibus
nc-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 135/403
I^GVUM ORG^NUM. 107
regotiis Qccupatiffimum, nec firma admodum
valecudinc, (
quod magnum habet rcmporis
dilpendium) aique in hac rc phr)c Protopirum^
8c veftigia riullius fequutum , neque haec ipfa
cum uUo morcalium communicanicQi * & ta-
men vsram viam conftanter rngreffum , & in«
genium rebus fubmittentem, haec ipfa aliquate-
nus ( ut exiilimamus)
prcvexiffe : Et dcinceps
videant,
quid ab hominibus otio abundanti-
bus , atque a laboribus confociatis , atque- arcmporura fucceffione
,poft haec indicia noftra
cxpcc^andum fic;
pracfcrtiin in via quae noafingulisfolummodo perviicft, ( ut fir in via il«
la rationali ) fed ubi hoininu.n laborcs & ope-
rae(pracfercim quantum ad Experienciae Colle-
6lam ) optime diftribui ,
& deinde componi pof-finc . Tum enim hominesvires fuas noffe inci-
picnt, cum non eadcm infiniti , fed alia alii
praeftabunc .
CXIV. Poftrcmo , ctlamfi rnulto infirmior
& obfcurior aura Spei ab i/ia nova ContincKte
fpirav«rit ; tamen omnino expcriendum effe (ni-
fi velimus animi effe plane abje£ii ) ftatuimus
.
Non enim rcs pari pcriculo non rentatur , &non fuccedit • cum in illo , ingentis boni * in
hoc , cxiguae humansB operae jaftura verratur
.
Verum ex di£lis, atque etiam cx non di£lis,
vifum eft nobis , fpei abunde fubeffc , non tan-tum homini ftrenuo ad cxperiendum , fed etiam
prudcnti & fobrio ad credendum .
CXV. Atquedc defperatione tollcnda,quas
in-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 136/403
io8 VERULc4MIt
inter Caufas potentiffimas ad progreffum Scien-*
tiarum remorandum & inhibendum fuit, jam
dit^um q9: : Atque fimul fcrmo de Signis 8c
Gaufis Errorum , & ineriiaE , & ignorantiae quge
jnvaluit, abfolutus eft;
prafertim cum fubti*
liorescauis, & quae in judiGium populare aut
obrervationcm non inciirrunt , ad ea quae de
yolis animi humani di6la funt , referri de-
beant .
Atque hic fimul pars dQdnicns In/iauyationis
noflra; claudi debet,
quaf perficitur tribas Re-
dargutionibus ; Redargutione nimirum Huma»
meRationis Nativie ^ & fibi permiffse ; Redar-
outione Demonflrationum j & Redargutione
Th€ori^ri4m , five Philofophiarum , & Do£^ri-
narum,
quas receptae funt . Redargutio vero
earum talis fuit,qualis effe potuit • videlicet
per figna , lc Evidentiam Caufarum ; cum con*
futatio alia nnlla a nobis{qui & de Principiis ,
& dc Demonftrationibus , ab aliis diffentimus
adhiberi potuerit
Quocirca tempus eft , utad ipfam Artem &Normam Interpretandi Naturam veniamus • Sc
tat»en nonnihil reftat,qued prjgvertendum eft
Quum enim in hoc ^nmot^^^pboyifmorum Whvo
illud nobis propofitum fit , ut tam ad intelligen»
dum ,quara ad recipiendum ea qua^ fequuntur
,
Menteshominum praeparentur ;Expurgata jam,
& abrafa , & xquata Mentis Area , fequitur ut
Mens fiftatur in pofitione bona , & tanquam Af-
pe£lu benevolo , ad ea qux proponemus . Valec
cnim
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 137/403
NOFVM ORG^NUM. lo^
cnim in re nova ad prxjudicium , non fclum
prsBOCCupatio fortis opinionis vetcris , f.d &pracccptio five prxfiguratio falfa , rei qu^ aifer».
tur . Itaque conabimur efficere, ut habeantur
boiiaB , & vers , dc iisqux adducimus , opinio-
nes jlicei ad tempus rantummodo
, & tanquam
ufurariae , donec res ipfa pernofcatur,
CXVI. Primo itaque poflulandum videtur
,
ncexiftimcnc homines, nos morc AntiquorumGraecorum , auc quorundam novorum hominura,
Telefii ,Patrictt
, Severini, fe6lam aliquam in
Philofophiacondere velle : Nequeenim hoc agi-
mus ,neque etiam multum incerefTc putsmus,
ad hominum fortunas,quales quis opiniorjes
abllratlas dc Natnra & rerum Principi's habeatNeque dubium eft
,quin multa bujnfmodi , Ss
vctera revocari ^ & nova introduci poffint • que-
madmodum & complura Themara CcEli fupponi
poflunt,
quae cum Pb^r,omenis fat bene conve-
niunc , incer fe tamen diffentiunc .
Acnos de hujufmodi rebus opinabilibus , ^fimul ioutilibus , non laboramus . Ac contra
nobis confticutum eft experiri , an revera po-
tc!ntiae & araplitudinis humanas firraiora fufida-
menta jacere , ac fines in latius proferre poffi-
mus . Acque licct fparfim, & in aliquibusfu-
bie6lis fpecialibus , longe veriora habeamus ,
&ccrtioraj ( uc arbirramur) arque etiam ma-
gis frufluofa,quam quibus homines adhuc utun-
tur, (
quae in quinram Inftauvatioyvn noflrsE par-
tcm congeffimus) tamen Thcoriam nullam uni*
ver-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 138/403
no FERVL^Mttverfalem , aut integram proponimus . Kcque
cnim huic rei tempus adhuc adeffe videtur. Quin
nec fpem habemus vicae producendjB , ad fcxtamInflaurationis parcem
(quae Philofophi»
,per
legitimam Naturs interpretationem inventae,
deflinata eft ) abfolvendam ; fcd fatis habemus,
fiinMediis fobrie & uciliter nos geraraus , at»
que interim fcraina vcricaus fineerioris in pofle-
ros fpargamas, atque iflltiis rerum magnarumnon defimus.
CXVII. Atquc quemadmodum Seflae Con»
ditores non fuBius ; ita ncc operum particula^
rium Largitores , aut Promifforcs . Attaraen
poiiifi aliquis hoc modo occurrere;quod nos
,
qui tam faepeOperum mentionem faciamus^ ^omnia e,o trahamus ; ctiam Operum aliquorum
pignora exhibeamus . Veru^ Via iioftra , & ra-
tio, ( ut fspe perfpicue diximus , & ad huc di-
cerc juvat, ) ea eft ; uc non Opera ex Opcri-
bus 5riveExperimenca ex Experimentis
, ( ut
Empirici ) fed ex Operibus & ExperimencisCaufas & Axiomata , atque ex Caufis & Axio*
matibus rurfus nova Opera 5c Experimenta (ut
legitiml Natura Interpretes ) excrahamus
Atque licct in Tabulis noftris inveniendi
( ex quibus "quarta pars Inftaurationis conCftic)
atqucetiam excmplis particularium , ( quas in
fecunda parte adducimus ) atque infuper in ob*
fervationibys no^ris fuper Hiftoriam, (
quae in
tertia parte Operis defcripta eft)
quivis vel me-
diocris perfpicacis & folenis , complurium
opc»
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 139/403
NO^VM ORG^NUM. ni
opcrum nobilium indicationes Sc defignarioncfi
ubique norabit ; ingenue tamen fatcmur, Hi-
fteriam Naturalcm,
quamadhuc habcmus, auc
ex libris , aut ex inquifit^one propria , non
tam copiofam effe & verificatam , ut iegitimac
Interpretationi fatisfacere aut miBiftrare poffic,
Itiqucfiquis ad Mechanica fic magisaptusi
& paratus , atque fagax , ad venanda opcra,
ex cenvcrfatione fola
cum ExperimcHtis ,ei
per-mittimus & rclinquimus illam induf^riam , ut
ex Hif^oria noftra , Sc Tabulis , mulra tanquann
in via decerpat , & applicej ad Cpera , ac ve*
luti fcenus recipiat ad tempus , donec fors habe-
ripofSt. Nos vero , cum ad majora contenda-
mus , rooram omnem prsproperam
&prasma*
turam in ifliufmodi rebus , tanquam Atalantae
pilas (ut faepius folemus diccre } damnamu^ .
Nequeenim aurca poma puerilirer afFe£^amus,
fed omnia in vi6loria curfus Artis fuper Natu»
ram ponimus ; neque rcufcum aut fegctem hcr*
bidam dcmetere feflinamus , fed mefTem tempc»
ftivam expeftamus
.
GXVIIl. Occurrct etiam alicul procuUubio,
poftquam ipfam HLitoriam noftram , & Invcn*
tionisTabulas perlcgerit, aliquid in ipfls Ex-
perimentis minus certum , vel omnino falfum;
atque propterea fecum fortaffe reputabit , fun-
dan^entis & Principiis falfis , & dubiis , Inven*
ta noftra niti . Verum hoc nihil cft ; ncccfTe
enim eft , talia fub initiis evcnire . Simile enim
cft, ac fi in fcriptions auc imprefTionc , una
for»
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 140/403
iia VERUL^MIIforce litera , auc alcera
,perperam pofita auc
collocata lir ; id enim legentem non multum
impedire iQlec,quandoquidem errata ab ipio
fenfu facile corriguncur : Ita etiam cogitenc ho-
inines, mulca in Hiftoria Naturali Experimen-
ta fallb credi & recipi poffc; quae paulo pott a
Caufis & Axiomacibus invencis facile expun-
gunrur , 5c rejiciuncur . Sed camen veruni eft ,
S in Hiftoria Nacurali , & Experimentis , ma-
gna , & crebra , & concinua fuerinc errata , \U
la nulla ingenii aut Artis felicitate corrigi aut
emendari poffe . ttaque fi in Hifloria noftra Na-
turali,qux canca diligentia , & feveritate , &
fere religione probata & colle6la eO: , aliquid
in parcicularibus quandoque fubfit falficacis , auc
erroris;
qui tandem de Nacurali Hiftoria vul-
gari,
quse prae noftra cam negligcns efl , & fa-
cllis , dicendum erit ? aut de Philofophia &Scienciis fuper hujufmodi arenas { vel Syrees
potius ) adificacis? Itaque hoc quod diximus,
n6minem moveat
CXIX. Oecurrent eciam in Hiftoria noftra Sc
Experimencis plurimse res;primoleves & vul-
gatae 3 deinde viles & illiberales,poftremo ni-
mis fubtiles ac mere fpeculacivae, & quafi nuU
lius ulus :, Qj-iod genus rerum, hominum ftudia
avercere &: alienare pdffit
Acque deiftisrebus, qu2 videntur vuigatae,
illud homines cogitent ; folcrc fanc eos adhuc
nihil aliud agere,quam uc eorum
,qux rara
func, caufas ad ea,
quae frequencer fiunt ,re-
ferant
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 141/403
I^OVUM ORG^JNUM. 115
ferant & accommodenc : acipforum, qus hct
queincr evcniunc , nullas caufas inquiranc, (cd
ca ipfa rccipianc tanquam concefTa & admiira.
Itaque non Ponderis, non Rotationis Cctie.
ilium,nonCaloris, non Frigoris , non Lumi-
nis, non Duri, non MoUis , nonTenuis, non
Dcnfi,^
non Liquidi, non Confiftentis , non
-Animati, non Inanimati , non Similaris , non
Diffimilaris, ncc demum Organici caufas qu^-
runt- fed iilis tanquam pro evidentibus & ma-nifeftis receptis
, dc caeteris rebus,
quae nontam frequencer & familiariter occurrunc , di-
fputanc & judicanc .
Nos vero,qui fatis fcimus , nullum de rebus
raris auc notabilibus judicium fieri poffe, mul-
to minus res novas in lucem protrahi , abfque
vulgarium rerum caufis , & caufarum caufis rite
examinatis& repertis; neceffario ad rcs vulga.
liffimas in Hiftoriam noftram recipiendas com-pellimur . Quinetiam nil magis Philofophi^
ofFeciffe deprehendimus,quam quod res
,qua
familiares func & frequenter occurrunc, con-
lemplationem hominum non morentur & deti-
neanc, fed rec/piantur obiter , neque earum
caufae quagri foleant : ut non faspius requiratur
Informaciode rebus ignotis, quam Atcentio in
notis
.
CXX. Qjaod vero ad rerum Vilitatem atti-
nec, vel etiam Turpitudinem, quibus (utaic
Phntus) honos praefandus eft
; ea res , non mi-^nus quam lautiffimae & preriofiffims
, in Hifto»
'H 'riam
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 142/403
114 VERVl^Mltriai-n Naturalem rccipiend« funt . Neque prb*
p:erea poUuicur Naturalis Hiftoria : Sol enim
2eque palatia 5: cloacas ingreditur , neque ta-
men polluitur . Nos autem non Capitolium ali-
quod aut Pyramidem hominum fuperbias dedi-
camus aut condimus , fed Templum fanftum ad
exemplar Mundi in intelleftu humano funda-
mus . Itaque exemplar fequimur. Nam quic*
quid Effenciadignum eft , id etiam Scientia di-
gnum;
quae eft effentiae imago. At vilia xque
fubfiftunt, ac lauta . Quinetiam , ut e quibufi-
dam putridis materiis , vcluti Mufco & Zibe-
tho, aliquando optimi odores generantur ; ita
6cab inftantiis vilibus & fordidis,quandoque
eximia lux & informatio emanat . Verum de
hoc nimis multa ; cum hoc gcnus faftidii fit pla-
ne puerile & effoeminatum .
CXXl. At de illoomnino magis accufate di-
fpiciendum;Quod plurima in Hiftoria noftra
captui vulgari , aut etiam cuivis intellcftui^
( rebus pra^fentibus affuefafto ) videbuntur cu-
riofs cuiufdam & inutihs fubtilitatis. Itaque dc
hoc ante omnia & diflum & dicendum eft . Hoc
fcilicet ; Nos jam fub initiis & ad tempus ,tan-
tum /«a/er^ Experimenta ,non fruBtf^ra qujc-
rere ; ad exemplum Creationis divins ,quod
faepius diximus, quae primo die lucem tantuoi
produxic , eique foli unum integrum diem attri-
buit, neque illo die quicquam materiati operis
immifcuit
Itaque fi quis iftiufmodi res nullius effe ufus
pu-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 143/403
ISlOVUM O RG^NUM. ii$
butet , idem cogicat ac fi nullum etiam Lucis
^ffe ulum cenicat,quia res fcilicct folida aut
materiata non Cc . Atquc revera dicendum eft,
Simplicium Naturarum cognitionem bene exa-
TBinatam & definitam inftar Lucis efle;
quae ad
luiivcrfa Operum penetralia aditum praebet ;au-
que tota agminaOperum Sc turmas ,&c Axio-
matum nobiliffimorum fontes,
poteftate qua-
dam compleftitur & poft fe trahit * in fe tamen
noD ita magni ufus eft .
Quin & Literarum eie-
mcnta pcr fe & feparatim nihil ilgnificant , nec
clicujus ulus funt , fed tamen ad omnis fermo-
nis compofitionem & apparatum inflar Materiae
primsefunt. Etiam femina rerum potcitate va-
lida , ufu (nifi in proceffu fuo ) nihili funt
.
Atque lucis ipfius radii difperfi , nifi coeant
,
beneficium fuum non impertiuntur .
Quod fi quis Subtilitatibus fpeculativis ofFcn»
datur • quid de Scholafticis viris dicendum erit ,
qu! iubcilitatibus immenium indullerunt ? Quse
tamen Subtilitates in verbis , auc faltem vulga-
rihus notionibus , (quod tantundem valet) non in
rebus aut Natura confumptas fuerunt * atque
utilitatis expertes erant , non tantum ift Origi-
ne 5 fed etiam in Confequentiis : Tales autcm
non fuerunt , ut haberenc in praefcns utilitatem
nullam , fed per confequens infinitam • quales
iunt eae de quibus loquimur. Hoc vero fcianr
homines pro ccrto , omnem Subtilitatem difpu-
lationum & difcurfuum Mentis , fi adhibeatur
tantum poft Axiomaca inventa, fcram effe &H 2. prae-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 144/403
Ii6 VERUL^MIIpriEpoflaram : ^ Subtllitatis tempus verum ac
proprium , auc faltem prxcipuum , verlari in
penfitanda Experientia , & inde conftituendis
^Axiomatibus : Nam iila altera Subtilitas Natu»
ram prenfat & captat , fed nunquam apprehen-
dit auc capic . Er veriflimum certe eft,quod
deOccafione fivc Fortuna dicifolcc, fi transfe-
ratur ad Naturam : videlicet, eam a fronte coma-
jam , acf occipitio calvam effe .
Denique decontemptu jn Naturali Hiftoria
rerum aut Vulgarium , auc Vilium , auc nimis
Subtilium , & in originibus fuis jnutilium , il-
ja vox Mulierculae ad tumidum Principem,qui
petitionem ejus , ut rem indignam , & Majefta-
le fua inferiorem , abjeciffec\^
pro oraculo fic•
Defmeergo Rex effe / Quia certiffimum efl , im-
perium in Nacuram , fi quis hujufmodi rebus uc
uimis exilibus & minutis vacare nolit , nec ob-
tioeri iiec geri poffe . ,
CXXll. Occurrit ctiam & illud ; oiirabilc
quiddam effe ck durum,quod nos omnes Scien-
tias atque omnes Authores fimul ac veluti uno
i£lu 6v impetu fummoveamus : idque non af.
.fumpto aliquo cx Antiquis in auxilium & prae»
fidium noftrum ^ fed quafi viribus prcpriis .
Nns autem fcimus , fi minus fincera fide age»
re voluiffemus', non difficile fuiffc nobis ,i^^a
,
qu32 affcruntur , vel ad antiqua fsecula ante Grae-
'corum'ccmpora, f
cum Scientiae de Natura ma-
•Vis fortaffe , fed tamcn majorc cum filentio flo-
Vuerinc ; neque in 'Gricorum tubas & nftulas
'ad*
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 145/403
KOFUM ORG^lSiVM. M^adhuc incidifTcnr ) vcl etiam ( per partes ccrte }
ad aliquos ex Grsecis ipfis referre , arque aftipu-
htionem & honorem inde petere : more novo-
rum hominum , qui nobiliratem fibi ex antiqua
aliqua prolapia,
per genealogiarum favores,
aftruunc & affingunt . Nos vero rerum eviden-
tia freti , omnem commenti & impof^urse con-
ditionem rejicimus, neque ad id quod agitur
plus interefTe patamus , utrum, quae jam inve-
nientur , Antiquis olim cognita , &perreruniviciffitudines & fa?cula occidentia & orientia
fmt;quam , hominibus curae effe debere
, urrum
Novus Orbis fueric Infula illa Atlantis , & ve-
tcri Mundo cognita;
an nLinc primum reperta .
Rerum enim inventio a Naruraj luce petenda,
non ab Antiquitatis cenebris repetenda efl . '
Quod vero ad univerfa/em iftam reprehenfio-
nemactinec, certiffimum efl vere rcm reputan-
ti , eam & magis probabilem effe, ^ magis
modeftam,quam fi fafla fuiffec ex parte . Si
cnim in primis Notionibus errores radicati non
fuiffent, fieri nou potuiffet , quin ronnulla re-
fte inventa , alia perperam invcnta correxif-
fcnt . Sed cum errores fundam.entaies fucrinc,
atque ejufmodi, ut homines potius res neglexe-
rintac praBterierini,quam de illis pravum awt
falfum judicium fecerint ; minimc mirumefl,
fi homines id non obtinuerint, quod non egc-
rinc ; ncc ad mccam pervenerinc,quam non
pofuerinc aut collocarinc ; neque viam emenfi
finc,quam non ingreffi fincaut tenuerint
.
H 3 At-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 146/403
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 147/403
cx infiiiitis confcclum uvis ,iifque maturis ^c
cempeftivis , 3c per racemos quoldam collc6lis
ac decerptis ; & lubinde in torculari preflis , ac
poftremo in vafe repurgatis & clarificans . Ita-
que nil mirum , fi nobis cum aliis non convc-
niac
.
CXXIV. Occurrecproculdubio & illud : ncc
metam aut Scopum Scientiarum a nobis ipiis
( id quod in aliis reprehendimus ) verum & opti-
mumpraefixum effe . Effe enim Concemplatio-
nem veritatis , omni Operum utilitate 5c ma-
gnicudine digniorem & celfiorem : longam ve-
ro i(tam & lollicicam moram in Experientia &Materia , & rerum Particularium fluftibus ,
Mencem veluti humo affigere,
vel potius in
Tartarum quoddam confufionis 6c perturbatio-
nis deiicere ; atque ab AbQraSae Sapientiae fc-
renitate & tranquillitaEe ( tanquam a ftatu mul-
todiviniore) arcere & fumraovere . Nos vero
huic rationi libenter affentimur ; 6c hoc ipfum,
quod innuunt ac praeoptant,prxcipue atque an-
te omnia agimus . Etenim verum exempiar
Mundi in Incelleftu humano fundamus;quale
invcnitur ^non quaie cuipiam fua propria ratio
diftaverit. Hoc autem perfici non peteft ,niCi
fa£la Mundi diffe£^ione atque Anatomia dili-
gentiffima . Modulos vcro ineptos Mundoruai
&tanquam fimiolas
,
quas in Philofophiis phan
tafiaehominum extruxerunt , omnino diffipan
das edicimus . Sciant itaquc homines, (
id quo
fuperius diximus) quantum incerfit incer hu
H 4 ma. ;
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 148/403
|20 VERVL^Mllmanx Mentis Idola & divinae Mentis Ideas
lila enin^ nihil aliud funt,quam Abftraftio-
nes ad placitum : Hx autem func vera fignacu-
iaCreatoris fupcr creaturas , prout in Macerieper lineas veras & exquifitas imprimuntur &terminantur . Itaque ipfiffimae Res funt ( in
hoc generc ) Veritas & Utilitas ; atque Opera
ipfa pluris facienda func,quatcnus func vcrita-
tis pignora,quam propter vitae commoda .
CXXV. Occurret fortaffe & illud :
nos tan-quam aftum agere ; atque Antiquos ipfos ean-
dem,quam nos , viam tenuiffe . Itaquc verifi-
mile putabitquifpiam, etiamnos, poft tantum
motum & molitionem , deventuros tandem ad
aliquam ex illis Philofophiis quae apud Anti*
quos valuerunt ,
Nam & illos in Meditationumfuarum Principiis vim & copiam magnam Exem.plorum & Particularium paraviffe ; atque in
Commentarios,
per locos & titulos , digeffiffe'
atque inde Philofophias fuas & Artes confe-
ciffe , 8c poftea , re comperta,
pronunfciaffe;
& Exempla ad fidem 5c docendi lumen fparfimaddidiffe
; fed Particularium notas , & codiciU
los, ac commentarios fuos , in lucem edere
fupervacuum & moleftum putaffe : id«oque fe«
ciffe,quod in aedificando fieri folet ; nempe
poft aedificil ftru£luram , machinas & fcalas a
confpeftu amoviffe . Nequealiter faflum effe ,
credere certe oportet . Verum nifi quis omnino
oblitus fuerit eorum quae fuperius difla funt,
huic objeftioni ( auc fcrupulo pocius } facile
re»
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 149/403
WO^LJAf ORG^NUM. m,refpondcbic . Formam cnim inquirendi 5c inve-
nicndi apud Anciquos & ipfi profitemur, &
fcripta corum pra fe ferunt . Ea autera non alia
fuit, quam utabExemplis quibufdam & Par-
ticularibus (additis Notionibus communibus,
& fortaffe portionc nonnuUa ex opinionibus re-
ccptis, quae maxime placuerunt ) ad Conclufio-
nes raaxime gcneralcs five Principia Scicntia-
rum advolarent ; ad quorum veritatcm immo-
tam & fixam , Conclufioncs infcriores per Mc-dia educereut ac probarcnt , ex quibus Artem
conftituebant . Tam dcmum fi nova Particula-
ria & Exffmpla mota effent & addufta,quac
placiiis fuis refragarentur ; illa aur per diftin-
6\ioncs , aut per regularum fuarum explanatio-
ncs , inordinem fubtiliter redigebanc ; aut de»
mum per exceptioncs groffo modo fummovc-
bant : At rerum Particularium non refragan-
tium caufas , ad illa Principia fua laboriofe &pcrtinaciter accommodabant . Vcrum nec Hifto-
ria Naturalis & Experientia illa erat,quam
fuiffe oportcbat ; ( longc certe abeft ) & ifta ad^
volatio adGeneraliffima , omnia perdidit
.
GXXVI. Occurret & illud ; nos,
propter
inhibitionem quandam pronuntiandi , & prin-
cipia certa ponendi , donec per medios gradus
adGencraliflima rite pcrventum fit j Sufpcnfio-
nem quandam judicii tueri , atque ad Jfcatale*
p/fam rero deducere . Nos vero non ^catalcm
p/iam, fcd Eucatalep/iam meditamur Sc propo«
nimusi Senfui cnim non derogamus , fed mini-
ftra*
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 150/403
122. VERUL^MIlftramus • & Intelle£lum non contemnimus, fed
regimus. Atque melius eft fcire quantum opus
fit , & tamen nos non penitus fcire putare,quam
penicus fcire nos putare , & tamcn nil eorum ,
quae opus efl: , fcire .
GXXVIJ. Etiam dubitabit quifpiam potius
quam objiciet ; utrum nos de Naturali tantum
Phiiofophia , an etiam de Scientiis reliquis,
Logicis , Ethicis , Politicis , fccundum viara
noftrara pcrficiendis loquamur , Ac nos certc
de univerfis hzc,qux di£la func , inteliigimus:
Atque qucmadmodum vulgaris Logica,
quae re^
gic resper Syllogifmum , non tantum ad Natu
raies, fed ad omnes Scieniias pertinet ; Ita&"
noftra,
quaz procedic per InduBionem, omnia
comple6titur . Tam cnimHiftoriam & Tabulas
inveniendi conficimus de Ira , Mctu y & Vere-
cundia , &fimilibus; ac etiam deexcraplis re-
rum CiviUum : nec minus de motibus mentali-
bus Memoriae , Compofitionis & Divifionis, Ju-
dicii , & reliquorum;quam de Calido & Fri-
gido , aut Luee , aut Vegetatione , aut fimili*
bus . Sed tatnen cum noftra rztio Interpretandi^
^od Hiftoriam prseparatam & ordinatam , non
Mentis tantam motus & difcurfus, ( ut Logica
vulgaris ). fed & rerura naturam intueatur ; ita
JVIentcm regimus, uc ad Rerum naturam fc,
aptis per omnia modis , applicarc poflit . Atque
propterea multa oc divcrfa in Doftrina Intei-pr-em
ttttionis praecipimus, quae ad Subjefli , de quo
inquiriraus,qualitiatcm & conditionera ,
mo-
dum
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 151/403
NOrUM ORG^NUM. 123
dum Invenlendi nonnulla ex parte applicent ,
CXXVIII. Ac illud de nobis ne dubirjjre qui-
dem fas fic • utrum nos Philorophlam & Artes
3c Sciencias , quibus utimur, dcftruere 5c dc-
moliri cupiamus : Contraenim, earum & ufuni
& culcum & honores lihenter ampleftimur . Ne-
quc enim ullo modoofficimus, quiniftaj, quse
invaluerunc , & Dilputationes alanc, & Sermo-
nes ornenc , & ad Profefforia munera ac vicas
Civilis compendia adhibeaocur & valeant ; de-
nique tanquam numifmaca quaedarn , confenfa
incer homincs recipiancur , Quineciam fignifi-
camus aperce , ea,
quae nos adducimus, ad iftas
rcs non multum idonea fucura ; cum ad vulgL
capcum deduci omniuo non poffinc , nifi per
Effe£la & Opera cantum . At hoc ipfum , quod•le affeftu noftro & bona voluntace erga Scien-
tias rcceptas dicimus, quam vere proficeamur,
Scripta noftra in publicum edita( praefertim li-
bri de Progyeffu Scienttarum ) fidem faciant . Ita-
que id vcrbis amplius vincere non conabimur .
lllud interim confiancer & diferte moncmus ,
his modis,
qui in ufu func , nec magnos in Sci-
enciarura do6lrinis & concemplacione progreffus
fieri , ncc illas ad amplicudinem Operum dedu*
ci poffe
.
CXXIX. Supereft uc de Finis excellentla pau.
ca dicamus . Ea fi prius difla fuiffenc , vocis fi-
milia videri potuiffenc : fed fpe jam fa6la , &iniquis prxjudiciis fublatis
,plus forcaffc pon*
deris habebunc. Quod finos cmnia perfeciffe-
mus
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 152/403
124 VERUL^MIlmus & plane abfolviffemus , nec alios in par»
tem & confortium laborum fubinde vocarcmus;
etiam ab hujufmodi verbis abftinuiffcmus , ne
acciperentur in prasdicacionem meriti noftri .
Cum vero aliorum induftria acuenda Ct , & anl-
xtii excitandi atque accendendi ; confentaneum
eft, ut quaedam hominibusin mentem rediga-
mus
Primoitaque, videtur Inventorum nobilium
introduflio , inter A£liones humanas longe pri.
mas partcs tenere : id quod antiqua faecula ju*
dicaverunt . Ea enim Rerum Inventoribus divi-
nos honores tribuerunt : iisautem, qui in Re.
bus Civilibus merebantur, (
quales erant orbium
5c imperiorum Conditores, Legislatores , Pa-
triarum a diuturnis malis Liberatores , Tyran-
xiidum Debellatores , & his fimiles) Hcroum
tantum honores decreverunt . Atque certe fi
quis ea re£le conferat,
juftum hoc prifci fascu»
li judicium reperiet Etenim Inventorum be.
neficia ad univerfum genus humanum pertinere
poffunt ; Civiiia ad certas tantummodo homi-
num fedes : haec etiam non ultra paucas jetates
durant ; illa ,quafi perpetuis temporibus . At-
queStatus cmendatio inCivilibus non fine vi
5c perturbatione plerumque procedit : at Inven-
tabeant, & bencficium deferunt abfque alicu-
jus injuria aut triftitia
' Etiam Jnventa qviafi novae Crcationes funt
& divinorum Operum Imitamenta , ut bene ce-
cinit illc
Pir-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 153/403
NO^UM ORG^NUM. 125
Prtmum frugiferos foetus niortalibus tsgris
Dtdiderant quondam pneflanti nomine ^tbenft .'
Et RECRE^VERUNT vitam , legefqus ro.
garunt .
Atque videcur nocatu dignum in Solomone -
<]uod cum Imperio , Auro, magnificentia Ope-
ram,Sacellicio, FamuliciojClafTc infupcr, & No-
minis claritacc , ac fumma hominum admiratio.
nc florerec , tamen nihil horum delegcrit fibi ad
gloriam , fed ita pronunciaverit : Gloriam Dei
ejfe , celare rem ^ gloriam Regis , invejligare rem.
Rurfus ( fi placct ) rcpucet quifpiam,quan-
tum intcrfic inter hominum vitam in exculcif-
lima quapiam Europa: Provincia , & in Rc-
gione aliqua Novae Indiae maxime fera & bar»
bara ;
Ea rantum difFerre exiflimabit, ut me-rico Hominem homini Dium effe , non folum pro-
pcer auxiiium 5c beneficium , fed etiam per
Ihcus comparationcm , recle dici pofTit , At-
que hoc, non Solum , non Coelum , non Cor-
pora , fed Arccs prxftant . ,
. Rurfus , vim & virtutem & confequcntias
Rerum invencarum notare juvac: quas non in
aliis manifcflius occurrunt,quam io illis tri^
bus, quse Antiquis incognitse , & quarum pri-
mordia , licet reccncia,, obfcura & ingloria
funt / \Artis nimirum Imprimendt, Pulveris
Tormentarii , & ^yfcus N^uttc^ , Ha2C enim tria,
rsrum facicm & ftatum in Orbe terrarum mu-
taverunt : primum , in Rc Literaria ; fecun-
'dum, in Re Bellica : certium , in Navigatio-
*nibus:
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 154/403
ii6 VERUL^Mltnibus : IJnde innumerae rerum mutationes {t^
quutse lunt ; ut non Imperium aliquod , non
Se£la , non Stclla majorem efficaciam & quali
influxum fuper res humanas exercuiffe videa-
tur,quam ifta Mechanica exercucrunt
Praeterea non abs re fuerit, tria hominum
Ambitionis genera & quafi gradus diftinguere.
Primum eorum,qui propriam potentiam m
Patria fua amplificare cupiunt • quod genus vuU
gare eft 6c degener . Secundum eorum , qui
Patriaj potentiam & impcrium inter humanum
genus amplificare uituntur : Illud plus certe ha-
bet dignitatis , cupiditatis haud minus , Quod
fi quis humani generis ipfius potentiam & im-
perium in rerum Univerfitatem inftaurare &lificare conetur/ ea proculdubio Ambitio(fi modo ita vocanda fit j reliquis & fanior
cft& auguftior . Hominis autem imperium in
Res , in folis Artibus &: Scientiis ponitur . Na-
turae enimnon imperatur , nili parendo *
Praeterea, fi unius alicujus particularis In*
venti utilitas ita homines aftccerit, ut eum ,
qui genus humanum Univerfum beneficio ali-
quodevincire potuerir , Homine majorem pu^
taverint;quanto cclfius videbitur , tale ali-
quid invenire,per quod alia omnia expedite
inveniri poffint ? Et tamen ( ut verum cmnino
dicamus ) quemadmodum luci magnam habe-
m^s gratiam,quod per eam vias inire , Ar-
tes exercere , legere , nos invicem dignofcere
poffimus , 6c nihiiominus ipfa vifio iucis res
prx-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 155/403
NOrUM ORG.ANUM. 117
praBftantior cft & pulchrior , quam nniltiplex
cjus ufus : Jta certe ipia Contcmplatio Rerum,
prout lunc , finc Supcrftitione aut Impoftura,
Errore aut Confufione , in fe ipfa magis digna
cft,quam Univerfus Inventorum fru6tus ,
Poflremo fiquis clepravationem Scientiarum
& Arcium ad malitiam & luxuriam & fimilia,
obieceric • id nemincm moveat . IUud enim dc
omnibus mundanis Bonis dici poteft , Ingcnio,
Fortitudine, Viribus, Forma , Divitiis , Lu-
ce ipfa , & reliquis . Recuperet modo genus
humanura jus fuum in Naturam,quod ei cx
dotatione divina competit ; & detur ci copia :
ufum vcro re6^a Ratio , & fana Rcligio guber^
nabit .
GXXX. Jamvero tempus eft ut Arcem ip-
fam InterpYetandi Naturam proponamus < ia
qua licet nos utiliflfima & vcriffima praecepiffe
arbitremur , tamen neceffuatem ei abfolutani
( ac fi abfquc ea nil agi poffit ) auc etiam per-
feftionem non attribuimus. Etenim in ea opi-
nione fumus * fi juftam Nacurs & Expcrien-
tisE Hifloriam praefto haberent homines , atquc
in ea fedulo vcrfarentur ^ fibique duas rcs impe-
rare poffent * unam , uc rccepcas opiniones & no-
tiones deponercnt; alteram,ut Mentem a genera-
liffimis & proximis ab illis , ad cempus cohibe-
rent ; fore ut ctiam vi propria & genuina Men-tis , abfque alia Arte , in formam noflram /r;-
terpYetandi\r\Q\^^vz poffent . Eft ^mm InterpYe"
tatio verum & naturalc opus Mencis , demptis
iis
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 156/403
izS VERUL^Mlliis quae obftanc : Sed camen omnia ccrte per
noftra Praecepta erunc magis in procinSu, &muko firmiora .
Neque ramen illis nihil addi poffe aifirma-
mus : fed contra , nos,qui Mentcm refpici-
mus , non rantum in facultate propria , fed
quatenus copulatur cum Rcbus * Artcm Invc^
niendi cum luventis adolcfcere poffe , ftatucre
debemus.
L 1.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 157/403
NOFUM ORG^fNUM 12^
LIBER SECUNDUS
^PHORISMORUM,De Interpretatione
N A T U R iE
Sive
DE REGNO HOMINIS.
Uper datum Corpus novam Naturam,
fiye novas Nacuras generare
&fu-
perindiicere ; Opus 3c Intentio cfl
humana; Potentise . Datas autem Na-
^urae Formam , five Differenciam veram , five
Naturam «aturantem , five Fontem emanatio-
i^is (ifta enim vocabula habemus, quae ad Id-
dicationem rei
proximeaccedanc ) invcnire •
Opus & Intentio eft humans Scientfse . x\tquc
his operibus primariis , fubordinantur alia O-
pera duo fecundaria , & inferioris notie ^Prio-
ri , transformatio Corporum concrecorum de
alio in aliud , intra cermlnos foffihilh j Pofce-
riori ,
iavencio , in omni generatione & Motu,htentis proceffus coic^imwaii ab Efficicnce mani-
feflo, 5c Materia manifeila , ufque ad Formam
.indicam; &invencio fimiliter latentis Schem(u
ftlm
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 158/403
»130 VERUL^MII
tijmi Corporum quiefcentiuna , & non in
Moru
II. Quam infeliciter fe habeat Scientia hu-
mana quae in ufu efl: , eciam ex illis liquet quge
vulgo afferuntur . Refte ponitur • Vere fcire,
ejfe per Caufas fcire . Etiam non malc confti-
tuuntur Gaufae quatuor ; Materia , Forma,
Efficiens , & Finis . Ac ex his Gaufa Finalis
tantum abcfi: ut profit , ut etiam Scientias cor-
rumpat , nifi in Hominls a£lionibus . Formseinventio habctur pro defperata . Efficiens vero
Sc Materia (quales quaeruntur & recipiuntur,
remorse fcilicct , abfque latenti proceffn ad for-
mam ) res perfun£loriae funt , & fuperficiales ^
& nikili fere ad Scientiam veram & aftivam .
Neque tamen obliti fumus , nos fuperius no-taffe & correxifTe errorem Mentis humanae , in
deferendo Formis primas Effentiae . Licctenim
jnNatura nihil vere exiftat praeter Corpora in-
dividua, edentia a^us puros inditiduos ex le«
gc ; in dotlrinis tamen , illa ipfa lex , ejuf-
que inquifitio , &inventio, arque explicatio ,
pro fundamento cft tam ad fciendum,quam
ad operandum . Eam autem legem , ejufqlie
Paragrapbvs ^ Formarum nomine inttlligimus;
prxrertim cum hoc vocabulum invalueric , &familiarrter occurrac .
lil. C^ui Caufam alicuius Naturs (velutiAlbedinis , aut Caloris ) in ccrtis tantum fub-
.je£lis novit ; ejus Seientia imperfefla eft . &qui Effe6lum fuper certas tantum Materias (in-
ter
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 159/403
l^OVUM ORG^NVM. i^f
tcr cas qu2 func fufceptibiles ) inducere poteirJ
ejus Potentia paritcr imperfe6la eft . Ac qui
Efficientcm & Materialem Caufam tantummo*
do n^vic, ( quae Caufs fluxsE funt , & nihil
aliud quam vchicula 5 & Caufs , Formam dc-
ferentesin aliquibus) is ad nova Inrcnta , iit
Maceria aliquatcnus fimili , 8z praparaca,
per-
vcnire poteft^ fed rerum Tcrmincs ahius fi-
xosnon raovcc . Ac qui Formas novit , is Na^
turae unitatem in Maceriis diffimillimis complc-
flitur. lcaquequas adhuc fa6la non funt,qua-
lia nec Naiura viciflitudines , neque Experi^
mcncalcs induftriae , ncque Cafus ipfe , in A-
ftum un^am pcrduxiffcnc , netjue cogicatio-
iiem humanam fubitura fuiffentj detegere 3c
producerc poteil: .
Quare ex Formarum Invcn-
tione, fequiturContempIacio vera . & Operai*
fiiq libcra
.
IV. Lkec vix ad Pocentiam, atquc ad
Scientiam humanam , conjunftiflTiras: fint , &fere exdem j tamen propcer perniciofam 3c in*
veteracam confuecudinem vetfandi inabftra6lis,
tucius ominino efl: , ordiri & excitare Scientias
ab iis fundamencis,
qase in ordine func cd par-
tem A6tivam , atque uc illa ipfa parcem Con.
templacivam fignec & dctermincc. Videndum
icaque eft , ad aliquam Nacuram fuperCorpus
datum generandam 6c fuperinducendam , qua-
le quis pr^ccpcum , aut qualem quis dire£lio-
nem, aut deduftionem maxime optarec ; id*
que iermone- fimplici , & minime abftrufo .
i % Exem*
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 160/403
!
132 VERUL^MIIExempli gratia ; fi quis argento cupiac fu- •
perlnducere flavum colorem auri , aut augmen-j
tum ponderis, ( rervaus lcgibus macerix j auc \
iapidi alicui non diaphano draphaneifatem , auc
vitro tenacicatem , auc corpori aiicui non ve-
getabiii vcgetationem ; Videndum ( inquam )
cft,quale quis prseceptum , aut dedu6lionem d
pociffimum fibi dari exopret . A que primo ,
exopcabit aliquis proculdubio , fibi monflrari
aliquid huiuimodi,quod opere non fruflrec ^
neque experimento fallat: . Secundo , exopta- .
bit quis aliquid fibi prsefcribi, quod ipfum i
non aftringat & coerceat ad Media qusdam, \
& Modos quofdam operandi particulares . For-
taffeenim dcftiiuerv.r ,nec habebit facultaccm
,
& commoditatem , taiia media comparandi &procurandi . Quod fi fint & alia Media
^ & alii
Modi (prsetcr iilud prsccpLum
}prcg-gnerid^
talis Naturs ;ea fortaffe ex iis erunt
,quse .
funt in operantis potcRate • a quibus Bihilomi-
nus per angufiias pr^cepti excludctur , nec
fru6^um capiet . Tertio , optabit aliquid fibi
monftrari ,quodnon fit aeque difficiie , ac ilia
ipfa operario de qua inquiritur, kd propius
sccedat ad praxim .
Itaque de prxcepto vero & perfe6lo operan-
di,pronuntiatum erit tale ; ut fit certum ^
/i-
beYur/i , &* difponens ,five /« ordtne ad a^io^
tiem , Arque hoc ipfum idcm eft cum Invcn
tione Formae verae . Ercnim Forma Naturae ali
cujus talis eft 5 ut ea pofua Natura data infal
iibi-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 161/403
NOf^VM ORGu^NUM. 133
^ibiliter fequauur . Iraque adeft: perpetuo j
quanJo Nacura ilia adeft , acque eam univer-
laliter affirmac , atque ineft omni . Eadera
Forriia talis eft: ^ ut ea amota , Natura daca ia«
fallibiJiter fugiac . itaquc abeft perpetuo ,
quando Natura illa abeft , eamque perpetuo ab-
negat , acque ineft foli . Pofiremo , Forma ve-
ra talis eft , uc Nacuram dacam ex fonce ali-
quo Effentiae deducac,
qusB ineft pluribus , &nocior eft Naturas ( uc loquuntur ) quam ipfa
Forma . Itaque de Axiomate vero & perfe6lo
fciendi,pronuntiatum & prxceptum tale eft •
i4t inveniatitr Natuva alia,
qitte fit cum Natura
ilata cenvertibilis , & taraen fit Umitatio Natu»
Y.t notioris ^ inftar generis veri , ifta autem duo
pronunciata , Atkivum & Contemplativum ,
res eadem func • & quod in operando utiiiffi-
mum , id in fciendo veriffimum .
V. Ac Prascepcum fiveAxioma de cransfor-
macioneCorporum , duplicis eft generis. Pri-
mum incuerur Corpus , uc turmarn five conju.
gacionem Naturarum limpliciuiii : uc in Aurohxc conveniunc; quod fit flavum • quod fic
pondcrofum, ad pondus cale • quod fic mallea-
biie , aut duclile , ad extenficnem talem * quod
non fiac volatiie , nec deperdac de quanco fuo
per ignem;quod fluac fluore cali
;quod fe-
parecur & lolvacur modis talibus .
^ fimiliter
de ccteris Naturis,
quse in Auro corcurrunc
.
lcaque hujafmodi Axioma rem deducic ex For.
niis Naturarum fimplicium . Nam qui Formas
&
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 162/403
134 VERVL.AMlt
& Modos novic , fupcrinducendi flavi,ponde"
ris, du£lilis , fixi , fluoris , folutionum, &
fic de rcliquis , & corum graduationcs & mo-
dos; videbit& curabic , ut ifta conjungi pof-
fmc in aliquo corpore , unde fequatur transfor-
rnatio in aurum . Atquc hoc genus operandi
pertinec ad Acllonem primariam . Eadem enim
cft ratio generandi Naturam unam aliquam
fimplicem, & plures ; nifi quod arfletur ma-
g!s & refLnngatur homo in operundo , fi plures
requlrantur,propter diflicultatem tot Naturas
coadunai^di;
quae non facile convcniunt , nifj
per vias Naciirs tritas & ordinarias . Utcun.
que tamen ;dicendum eft
,quod ifte Modus
onerandi(qui Naturas intuctur fimplices , ii-
cet in corporc concrcto)
procedac ex iis,qu«
in Natura funt confta»tia , & asterna , & Ca-
tholica , & latas prxbeat porenti^ human^s
vias, quales ( ut nunc funt res ) Cogiiatioku-
mana vix capere aut repr«fentare poiTit ,
Ai fecundum genus Axiomatis, (
quod a
latentis pyoceffits inventione pendet ) non per
Naturas fmiplices procedir , fed per concreta
corpora, quemadmodum in Natura inveniuii-
lur, curfu ordinario. Exempli gratia; In ca-
fu ubi fitjnquifitio, ex quibus initiis, & quo
modo , &: quo proceffu , Aurum, auc aliud
quodvis metallum aut lapis generetur, a pri-
rnis menftruis, aut rudimeniis fuis , ufquc ad
Mincram peife£\am : Auc fimiliter,quo pro-
ceffa herbae gencrentur a prirpis concfctionibus
fuc
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 163/403
NOFUM ORGofKUM. 135
fuccorum in cerra , aut a feminibus, ufque ad
plantam formatam , cam univerfa illa fuccef-
fione Motus , %c diverfis 5c continuatis Naturas
nexibus; Similiter, de generatione ordinatim
explicata Animaiium, ab Initu ad partum;
Ec fimiliterdc corporibus aliis.
Enimvero neque ad gcnerationcs Corporum
tantum fpetlac haec Inquifitio , fed etiam ad
alios motus 5c opificia Natur^ . Exempli gra-
tia ; In cafu ubi fit Inquifitio de univerfa fe-
rie , &contii3uatis aftionibus alimentandi , a
•prima reccpticne alimenti , ad affimilationem
perfeftam ; aut fimiliter de Motu voluncario
in Animafibus , a prima imprcffione imagina-
tionis , 5c continuacis nixibus fpiritus , ufquc
ad fl«xiones & motus artuum ; aut dc cxpli-
cato motu linguae , & labiorum , & inftrumen^
torum reliquorum, ufque ad editionem vocum
articulatarum . Nam h^c quoquc fpeSanc ad
Naturas concretas , five Coilegiatas , & in fa-
brica ; & intuentur veluti confuecudincs Natu-
rae particulares , &fp€ciales, non leges funda-
xncntales & commHnes,qus conftituunc for-
nias . Veruntamen ornnino fatendam eft , ra-
tionem iftam vidcri cxpedftiorem , & magis
fitam in propinquo, & fpcm iniicere raagis,
quam illam primariam .
Ac pars Operativa fimiliter, quaehuic par-
ti Contemplativse refpondec , operationcm cx-
tcndic & promovec , ab iis quae crdinario in
Natura invcniuntur , ad quaedam proxima ,
I 4 auc
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 164/403
1^6 VERUL^MIIauc aproximis non admodum remota ; Sed aU
tiores & radicales operatfones fuper Naturam,
peiadenc utique ab Axiomatibus primariis .
Quinetiani ubi non daiurhomini facultas ope-
randi , fed tantum fciendi , uc in Cceleftibus,
( neque enim conceditur homini operari in C(2^
ieftia, auc ea immutarc auc transformare
)
tamen Inquifitio fac^i ipfius , five veritatis reij
non minus quam cognitio Caufarum & conicn-
fuum , ad primaria illa 5c (Satholiea Axioma-
ta de Naturis fimplicibus ( veiuti de Natura
Rotationis fpontanese , AttraClionis five virtu-
tis MagneticsE , & aliorum compluriura,
quae
jnagis communia func,quam ipfa Cceleftia
)
refercur . Neque enim fperec aliquis terminare
quieftionem , utrum in Mocn diurno revera
Terra auc Gcelura rotet ; nifi Naturam Rota-
tionis fpontanea? prius comprehenderic
VI. Latcns aucem Proceffus , de quo loqui-
mur , longe alia res efl:,quam animis homi^
num (qualiter nunc obfidcncur) facile poffit
occurrere . Neque enim intelligimus menfuras
quafdam , auc iigna , auc fcalas proeefTus , in
corporibus ipe^labiles ; fed plane procelTura
continuacum,
qui maxima ex parte fenfum
fugit.
Exempli gratia ; In or«ni generacione &:
transformatione Corporum , inquirendum ,
quid deperdatur & evolec,quid maneac ,
quid
accedac;quid diiatetur
,quid contrahacur
;
quid uniatur,quid feparetur
;quid continue-
tur3
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 165/403
'NorUM ORG^NUM. 137
rur,quid ablcindatcr • quid impellat
, qaid
impediat; quid doniinetar,quid iuccumbac
;
& alia compiura .
Neque hic rurfus hxc tancum in generatio-
ne auc transrormatiope Ccrporuni quaercnda
iunc ; fcd & in orjnibus aliis alterationibus , &Motjbus, fiQnliter inquirendum
,quid antece-
dat, quid fuccedaf;quid lic incitacius
,quid
remiflius;quid Motum prasbeat
, quid regac;
8c hujufmodi . I(^a vcro omnia Scientiis ( quxTiunc pinouilTima ivliaerva , & prorfus ifthabi-
h , contexuntur) incognita func 8c intaCla .
Cum enim omnis Aftio naturalis per minima
tranfigatur , aut faltem per illa quas func mino-
ra,qunm ut fenfum feriant ; nemo fe Nstu-
ram regcre aut vertcre poffe fper«c , nifi illa
debico modo compreheMderit , & notaveric
.
VII. Similicer , Inquifitio & Inventio la»
tentis Scbematijmi in Corporibus , res nova efl*
non minus,
quara Inventio latmtis procejfus
& Formaj . Verfamur enim plane adhac in a-
triis Naturas , neque ad interiora paramus adi-
tum . Ac nemo corpus datum nova Natura do»
tare , vel in novum corpus feliciter& appofite
tranfmurare potefl: , nifi Corporis alteraiidi auc
transformandi bonam habueric notitiam . la
modos enim vanos ineurrec , aut fahem diffi-
ciles , & perverfos , nec pro corporis natura ,
in quod operatur. Itaque ad hoc etiara via pla»
nc eft apcrienda Sc munienda .
Atque in Anatomia Corporum Oiganicorum
(qua»
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 166/403
33S VERUL^MII
(qualia funt hominis , & animalium) opera
fane refte Bc utiliter infumitur , & videtur rcs
fubtilis , Sc fcrutinium Na^urae bonum . Ac
hoc genus Anatomiae fpcclabilc eft , & fenfui
fubjefitum , &in corporibus tantum organicis
locum habet . Verum hoc ipfum obvium quid-
dam eft, &in promptu fitum,
prae Anatoafila
ver^ Scbematifmi latenttsin corperibus quae ha-
bentur pro firailarlbus;
praefertim in rebus fpe-
cificatis, & carum partibus , ut ferrl , lapi-
dis j Bc panibus fimilaribus,
plantae , aniraa-
lis ;vcluti radicis , folii , fioris , carnis , fan-
guinis, oSis, &c. Atetiam inhoc genercnon
prorfus ceffavit induftrla huma«a ; hoc ipfum
cnim innuic fcparatio corporum fimilarium per
diftlilationes , Sc alios folutionum modos , ut
diflimilaritas corapofiti per congregationem
partium horaogcnearum apparcat . Quod etiam
cx ufu cft 5 & facit ad id quod quaerimus ; li-
cec faepius rcs fallax fic;
quia complures Na-
turae fcparationi imputantur & aitribuuntur ,
ac fiprius fubftitiffent in compofuo ; quas re-
vera ignis & calor, & alii modi apertionum
de novo indunt , & fupcrinducunt . Sed & haec
quGque parvapars cft operis , ad inveniendum
Schematifmuw» vcrum in compofito;
qui Scbe»
matifmtis rcscft longc fublilior, & accuratior,
3c aboperibus igaispotius confunditur, quam
cruitur & eluccfcic
Ittqae fficicnda cft corporum feparatio k fo-
itttio ; nopper igiaemccrtt, fedpcr Tationena
&
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 167/403
-NOVUM ORG^NWM. i^p
^lnduBionem verwim , cum Experimentis au*
xiliaribus ; & per comparationem ad alia cor*
pora , & reduftionem ad Naturas fimpliccs »
& earum formas , c\\i£ in compofico conveniun^
& complicantur • & sranreundum ptane a VhI'
cano ad Minervnm , fi in animo fic veras cor*
porum texturas 8c Schemattfmos ( unde omnis
occuha atque ( ut vocant ) fpecifica proprie*
cas & virtus in rebus pendcr , unde etiam omn
«is potentis alterationis & iransformationis nor«»
ma educitur) in lucem protrahcre .
Exempli gratia , inquirendum,quid Ci in.
omni corpore fpiritus, quid effentia tangibilis;
atqueille ipfe Spiritus, utrum fu copiofus &eurgeat , an jcjunus & paucus • tenuis , aus
craflior ; magis aereus , autigncus; acris , auK
tiefcs ; cxilis, aut robuftus ; in progrcffu , auj;
in regreffu ; abfcifiTus, auc coininuatus ; con-
icntiens cuoa externis & ambientibus, aut dif-
fentiens / &c. Etfimilitcr, Effentia tangibilis,
(quse non pauciorcs recipit differcntias
,quam
fpiritus) atque ejus villi , & fibraz , 6c omni-
moda textura . Rurfus autem collocatio Spiri-
tus per corpoream molcm , ejufque pori , mca-
tus , venaz , & cellulse , & rudimenta , fivc
tentamcntaCorporis organici , fub eandcm In-
quifitionem cadunt . Sed & in his quoque, at-
que adeoin orani Litentis Schematifmi Inven-
tionc, luxvera & clara ab Axiomatibus pri-
mariis iramittitur,
quae cerce caligincra omi»
nem , & fubtilitatem , eifcutic
.
VIII. Ne.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 168/403
I40 FERUL^MII
Vlir. Neque propterea res deciucetur ad A^
tomum ,qnx pr^fLipponic Vacuum , 6c Mate-
riam noa fluxam, (
quorum utrumque fallum
efl) fed ad particulas veras , quales inveniun-
tur. Neque rurfus eft,quod exhorreat quif-
piam iftam fubtiliratem , ut inexplicabilem ;
fed contra ,qu© ma§ls vergit Isquifuio ad Na-
turas fimplices, eo magis omnia erunc fita in
plano& perfpicuo ; translato negotio a multi-
plici in fimplex ; & ab incommenfurabili ad
commenfurabile ; &a furoio a4 computabile ;
& ab infinito 5c vago ad definitum k certum;
uc fic in elementis literaruia , & tonis con*
centuum . Optime autem cedit Inquificjo Na-
turalis ,quando Phyficum terminatur in Ma-
thematico . At rurfus multitudinem auc fra-
ftiones nemo reformidet . In rebus enim cuje
pernumeros cranfigantur, tam facile quis po-
fueric auc cogitaverit Millenarium, quam ununi;
auc millefimam parcem unius,quam unum in-
tegrum
iX. Exduobus generibus Axiomacum , quae
fuperius pofita func , oricur vera divifio Philo-
fophiae , & fcienciarum ;cranslatls vocabuiis
receptis(quae ad indicationem rei proxinie ac-
cedunc) ad fenfum nofirum . Videliccc,
uc
Inquifitio Formarum,
quae func ( ratlone cer-
te , & fua iege ) sterna? & immoblles , con-
flicuac Metaphyftcam ;Inquifitio vero Efficien»
tis & Materia , & latentis pyoceffiis ^ & laten»
tis Schemati[miy (
qus omnia curfum Naturae
ccm«
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 169/403
J^orUM ORG^AWM. 141
coromunem & ordinariuni , non leges funda*
mentales & azccrnas rerpicmac j conaituaL P/jy»
ficam ' atqut* his f-b irdinentur (jmiliccr Pracii-
QXdu3B * PhyfiCit McJj.:ntccz
, Mciaphyfme(pcr»
purgato nomine ) Mag a,propter l^itas cjus vias^
^ majus imperium in Naturara .
X. Polito iraque d<^6Vin« fcopo,
pergendum
ad prxcepca j idque ordine minime pervcrfo,
aut perturbato . Atque indicia de bitcrpr^tatiom
neNatura complcctunrur partcs
io g^^nere duas*
prlmam , deeducei;dis aut cxciu»;d;s Axioma-
tibus ab Expcrieniia ; iecundam , de deducendis
auc dcrivandis Expcrimencis novis ab Axioma-*
tibus . Prior autem irifaria dividiiur ; In tres
nempe Miniflrationes ^ MiniftraKonem ad len-
fum ;
Miniflrationem ad Menioriatn; &
Miui-
ftrationem ad Mentem , five Rationem .
Primo enim paranda cft HJhna JSittuyalts^
& Experimentalis , fufficiens oc bona;quod fun-
damentum rel efl: : Neque enim fingend'im,
aut excogitandum , fed invenlendum,quid Na-
tura faciat , aut ferat
.
H ftoria vero Naturalis Sc Experirnentalis tam
varia cfl & fparfa , ut lntelle6^um confundac
& difgregec , nifi fiftatur & compareac ordine
idoneo . Itaque formandae {\xx\tTahul(e & Coorm
dinationcs Infianti^ntrm , tali modo & inftruilio*
ne,
ut in easagere
poffic Intclle£lus.
Id quoque licec fiat • tamen Intclle^lus fibi
permiffus , & fponte movens , incompetens eft,
& inhabilisad opificium Axiomatum , nifi re«
S^^.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 170/403
14^ VERVLu4Mngatur , & maniatur . Itaque tcrtio adhibcnda cft
InduBio legitima , & vera,quas ipfa clavis eft
Ittterpretatiorjis . Incipiendam autem ell a Fincj
& retro pergendum ad reliqua .
XI. Inquifitio Formarum fic procedit* Su-
pcr Naturam datam primo facienda eft compa*
retjtia ad IntelkSimn omnium Injlantiarum No-
tarum,quaein eadem Natura conveniunt
,per
Matcrias licet diflimillimas . Atque hujufmo#
di colIe£lio facienda efthiftorice, abfque con-tempiationc pracfeftina aut fubtiliiate aliqua m;^-
jore . Exempli gratia • In Inquifitionc de For»
ifia Calidi •
Inftantia Convenientes in Natura Calidi »
1. Radii Sdlh,
praerertim ^ftate & Mcridiei
2, Radii Solis refiexi & conftipati , ut inteir
montes , aut per parietes , & raaxime om»
nium in l|)ectilis comburentibus ,
,3. Meteora Ignita
4, Fulmina comburentia5, Eru6lationes flamraarura ex Gavis raontium,
&c.
^. Flamma omnis .
7. Ignita folida.
S. Balnea Calida Naturalia .
p, Liquida ferventia , auE calefafta *
IQ. Vapores 8: Fumi ferventes , atque Aer ip-
fe, quifortiflimum &furentcra fufcipit ca-
lcrcm, fi concludatur • ut in Rcverbcratoriis*
ii.Tem*
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 171/403
^OVVM ORG^NUM. 14^
11. Terapeftatisaliqua fudae per ipfara conftu
tutioncm Aeris , non habita ratio«e Tempo.
poris Anni .
12. Aerconclufus & fubrerraneus in Cavernisnonnullis, prsfertim hyeme
.
13. Omnia yillofa , ut lana,
pelles animallum,
& plumagines , habent nonnihil teporis »
14. Corpora omnia , tam folida,quam liquida,
& tam denfa, quara cenuja
, (qualis eft ipfc
Aer) Igni ad tcmpus approximata .
15. ScieBtillxex filice 3c ehalybe psr fortem
percuflionem .
16. OmneCorpus fcrtiter attritam , ut lapis^
lignum,pannus, &c. adeo lu teiTjoncs
,|Sc
axes rotarum , aliquando flammanj conci.
piant ; & Mosexcitandi
Jgnis apud Indos Oc*cidcnrales fuerit per Attritioncm .
17. Herbas virides ^humidas fimul conclufas &contrufsB, ut Rofx ^fpifae in corbibus • adeo
m foenum , fi repofitum fuerit «adidum , fae-
pe coocipiat fiammam .
18. Calx viva , aqua afperfa .
ip. Ferrum , cum primo diffolvitur p«r aquas
fortes invitro, idque abfque uUa admotione
adignera: & ftannum fimiiitcr , &c. fed non
adeo intenfe .
20. Animalia, praefertim & perpetuo per int«-
riora ; licct in infeflis calor ob parvitateaicorporis non deprehendatur adta£lum.
21. Fimusequinus, 8c hajufmodi cxcrcmcnHi
animalium recentia.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 172/403
144 VERVL^Mll11, Oleum forte Sulpkuris &i Vitrioli exequl-
tur opera Caloris , in iintco adurendo .
2,3. Oleum Origani , 8c hujuimodi , exequitur
opcra Caloris in adurendis oflibus dentii^m.
24. Spiritus vini fortis & bene recliiicatus exe-
quitur opera Caloris ; adeo ut fi albumen ovi
in eum injiciatur , concrcfcat & albefcat , fe-
re in modura albuminis CQ£li;& panis injeftus
torrefiat & incruftetur ad modum panistoRi.
25, Aromata,
& herbae calidae , ut Dracuncu-lus ,
Nafturtium vetus , &c. iicet ad manum
non fintcalida, ( nec integra , nec pulveres
eorum ) tamen ad linguam & palatum parura
mafticata ,psrcipiuntur calida , & quafi adu-
rentia „
z6. x\cetum forte , 5c omnia acida , in mem-bro ubi non fit JE/7/^^Km/.p , ut in oculo , lin-
gua , aut aliqua alia parte vulnerata , & cu^-
te dcte6la , dolorem cient , aon multum di-
fcrepantem ab eo qui inducitur a calido .
27. Etiam frigora acria 3c intenfa inducunt fen-
fum quendam uflionis ;
Natn Bmce pmetrayHe fvigus adurit .
28. Alia
Hznc TaMam Effentia & Priefentiie appella^-
re confuevimus.
Xn. Secundo , facienda eft Comparentia ad In-telle£lum Inftantiarum
,quse Natura data pri-
vantur : quia Forma ( ut di£lum e(l ) non mi-
nus abeffe debet , ubi Natftra data abeft;quam
ad«
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 173/403
NOrUM ORG.^KUM. 145
sdeffe , ubi adeft . Hoc vero Infinitum effec in
omnibus
,
Iraque fubjungcnda func Negativa iAffirmatu
vis ^ & Privationes infpicienda; tantum inillis
Subjeftis, qusB funt maxime cognata iilis alte^
ris , in quibus Natura dara ineft &comparet.
Hanc Tabulam declinat'(mts , five ^Abfentiie mptGximo , appelkre confuevimus .
Injlantite in proximo,qua! privantur
fiatura Calidi .
^d Inflantiam primam- %Affirmativam .
Lunae Stellarum , & Cometarum radii , non
inveniuntur calidi ad taflum : quinetiam obfcr-
vari folenc acerrima frigora in Pleniluniis .
Inflantia prima Negativa vel Subjuniliva ';
At Stellae fixae Majores,quando Sol eas fu-
bic , auc iis approximatur , exiflimantur fervo-
res Solis auaere & intendere • ut fit cum Sol fi-
n •• • •
fticur in Leone , & Diebus Canicularibus .
o^d [ecundam,fecunda ,
Radii Solis in Media (quara vocant ) Regio»
rie Aeris non calcf;iciunt ; cujus racio vulgo non
male redditur • quia Regi,o ilU nec fatis appro-
K pia"
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 174/403
1^6 FERUL^MIlpinquan ad Corpus Solis unde radii cmanant , nec
etiani ad Terram , unde refiw6luntur . Atque
hoc liquet ex faftigiis Montium, (
nifi fint pr^e-
alti)
ubi nives perpetuo durant . Sed conrra nn-
tatum t(i a nonnullis,quod in cac u in i ne P/^rwi-
ds Tenaviph , atque etiani in ^ndts Peruviie , ip-
ia fafligia Montium nive deftituta fint;
nivibus
jacentibus tantum iuferius in afceofu . Atquc
infuper Aer in illis ipfis Verticibus Montium
deprehenditur minime frigidus, fed tenuis tan-
tum & acer ; adeo ut , in ^ndis^
pungat 5c
vulneret oeulos per nimiam acrimoniam, atque
etiam pungatos os ventriculi , & inducat vomi*
tum . Atque ab Antiquis notatum eft, in ver-
ti ce O/yr/jp/ tantam fuifle Acris tcnuitatem , uc
neceffe fueritillis, qui eo afccnderanc , fecum
deierre fpongias aceto & aqua madefa£^as , eas
que ad os ^ narcs fubinde apponere;
quia Aer
ob teauitatem non fufficiebat refpirationi . \n
quo Vertice etram reiatum efl: tantam fuiiTe fe-
renitatem & tranquillitatem a pluviis , &nivi-
bus , & ventis , ut Sacrificantibus literic de-
fcripts diG»ito in cineribus Sacrificiorum fuper
^vzmjcvts ,manerent in annum proxi^mum abi-
que uUa perturbarione . Atque etiam hodie a(-
cendentes ad verticem Picus de Tenariph , co
vadunt no£lu & non interdiu ; & paulo poft or-
tum Solis monentur & excitantur a Ducibus
fuis, ut feftinenc defcendere,propter pericu-
lum ( ut videtur ) a cenuitate Aeris , ne folvat
fpiritus & fuffoccc.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 175/403
»
l^JOVUM RG^IsjU M. 147
xAd [ecundam, tevua ,
Reflexio radioram Solis , in Rcglonibus pro.pe Circulos Polares
j adrnodum debiiis & incffi-
cax invenitur inCalore: adeo uc Belgae,qui
hybernarnnt in nova Zembla, cum exoeclarcnn
navis fus liberacionem & dcobftru6lionem 2 gla-
ciali mole, (
quae eam obfederac)
per inicia
menfis Julii fpe iua fruftrati finc ,
& coa£\i fca-phx fe commitcere. Icaque radii Solis direfti
videntur parum poffe , etiam fuper terram pla-
nam;
nec reflexi etiara , nif mulciplicentur &uniantur
,quod fir , cum Soi magis vergit ad
perpendiculum;
quia tum incidencia gadiorum
facit angulos accutiores ; uc lineaz radiorum finc
magis in propinquo : ubi contra in magnisob-
liquitatibus Solis , anguli func valde obtufi, &
proinde lineae radiorum madis diftantes . Sed in-
terim notandum eft , mulras efte pofTe operatio-
nes radiorum Solis, atque eciam ex narura Ca-
lidi , qu2 non funt ptoporrionarag ad ta£\um no-firum : adeo ut refpe61u noftri non operentur
ufque ad calefaclionem,
fed refpeflu aliorum
connullorum corporum exequantur opera Ca-
lidi .
xA^d fecundum , quarta ,
Fiat hujufmodi Experimentum . Accipiatur
fpeculum fabricatum, conrra ac fic in fpeculis
K 2 com-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 176/403
148 FERULaMIIcombureutibus , Sc interponatur inter maniini
& radios Solis • & fiat obfervatio , utrum mi«
nuat calorem Solis,quemadmodum fpeculum
comburens eundera auget & intendit . Manife-
ftum eft enim quoad radios Opticos,prout fa-
bricatur fpeculum in denfitate inxquali refpe£lii
Medii & Laterum , ita apparere fimulachra ma-
gis diiTufa , aut magis contra£la e Itaque idem
videndum in Galore .
tAd fecundum,quinta ^
Fiac Experimentum diligenter , utrum pef
fpecula comburentia fortifTima & optime fabri-
cata , radii Lunas pofTint excipi & colligi in ali-
quem vel minimum gradum teporis . Is verogradus teporis , fi foruffc nimis fubcilis & de-
bilisfuerit, ut ad ta£lum percipi & dephehen.
di non pofTit • confugiendum erit ad Vicra illa
quae indicant conftitutionem Aeris calidam aiin
frigiJam. • ita ut radii Luna? pcr Speculum com-
burens incidant & jaciantur in fummitatem Vi-
tri hujufmodi • atque tum notetur r fi fiac de*
preflio aquae per teporem .
xAd [ecundum,fexia .
Prafticetur etiam Vitrum comburens fupeir
Calidum,quod non [n radiofum aut lumino-
fum , ut Ferri , & Lapidis calefafti , fed non
igniti ; auc Aquae fervcntis , aut fimilium : &
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 177/403
IsJOVUM ORG^NUM, t^p
notetur, utrum fiat augmentum & intentio Ca^
lidi , ucin radiis Soliis ,
^A^d fecundam ^ feptima .
Prafticetur etiara Speculum combbirens ifl
flamma communi *
%Ad tertiam , oBdva .
Coraetarum ( fi & illos niimerare inter Me-
^eora libuerit ) non deprehendicur conftans auc
manifeftus efFeftus in augendis ardoribus anni,
licet ficcicates faepius ind;: lequi notatas finc .
Quinetiam Trabes, & Columna! lucidae, & Chaf-
mata ,
& fimilia , apparent farpius temporibnshybernis
,quam itftivis^ & maxime pcr inten*
fiffima frigora , {cd coniunfta cum ficcitatibus".
Fulmina tamcn & Corufcationes & Tonitrua ra-
ro eveniunt hycme , fed fub tempus magnorum
fervorum . At Stellae(quas vocanc ) cad.ntes
,
exiftimantur vulgo magis conRare ex vilcofaaliqua materia fplendida Scaccenfa, quam effe
naturae igneae fortioris . Sed de hoc inquiratur
ulterius »
*Ad quartam , nona
Sunc quaedam Corufcationcs,qus prgeb^c
Luraen , fed oon urunc : Eae vero femper fiunc
fwie Tonitru .
K 3 Ud
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 178/403
15 o VERVL^MII
M quintam , decima .
HruElatlones & eruptioncs Flammarura inve»
riLintur non mJRus in Regionibus frigidisquam
calidis * ut in hlandia 5c Groenlandta : quemad-
rnodum & Arbores per regiones frigidas magis
funt quandoque inflammabiles , 5c magis piceae
ac refinofx,quam per regiones calidas ; ut fiE
in Abiete , Plnu ,
& reliquis :
verum in quali
fitu & natura Soli hujufmodi eruptioncs fieri fo-
leant , ut }^o{i\mns ^ffirmativte fubjungere iVe-
gativam , non fatis quaefitura eft .
K^d fextam , undecima ,
Omnis flamraa perpetuo efl: calida magisaut
minus . neque omnino fubjungicur ISJcgativa .
Et tamen referunt , Igne-m facuum, {
quem vo-
cant)
qui eriam aliquando impingitur i« parie-
tem , non mukum habere caloris^' fortafte in-
flarfi^mm^ fpiritus vini , quae clemens & lenis
eft . Sed adhuc lenior videtur ea flamma,
quas
in nonnullis Hiftoriis fidis cSc gravibus inveni-
tur appp.ruiffe circa capita oc comas Puerorura
& Virgii;um • qus nullo modo comas adurebat,
fed moUiter circum eas trepidabat . Atque ccr-
tif!iraum efl , circa Eqaum in itinere fudantera ,
no6lu & fuda tempeflate apparuiffe quandoque
Corufcationem quandam abfquc manifcflo calo-
re . Atquepaucis abhincannis notifiimum eft,
5c
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 179/403
tiOVVM ORG^JSIVM. 131.
3c pro miraculo quafi habltum ,Gremiale cujuf^
dam Puellx paulo motum aut fricatum corufcai-
le : quod forcaffe faftum efl ob alumcn aut i'a-
les,quibus gremiale tinSlum erat
,paulo craf-
fius hxrentla & incrufl:rata , & ex fricatione fra-
6la . Atquc certiflimum eO: , Saccharum omne,
five conditum ( ut vocanc ) five fiaiplex , modo
fir durius , in tenebris fra£lum aut cuhello lcaU
ptum corufcarc . Simiiiter Aqua marinaSc fal-
fa , noftu interdum invenitur remis fortiter per-
cuffa corufcare . Atque etiam in tcmpeftatibus
Spuma Maris fortitet agitata no£\u corufcac •
Quam Corufcationem Hiipani pulmoneni inannum
vocanc . De illa Flamma autem,quam antiqui
nauta2 vocabanc Caftorem 5c Pollucem , & moder-
ni Focum San^i Ermi,qualem caiorem habcac
,
non fatis qusefuum efl.
^.4d feptimam , duodecima ^
Omne Ignitum ita ut vertattir in ruborem
jgeum , etiam fine flamma perpetuo calidum eft^
neque hmc tAffiYmativie fubjungitur A^^^^^r/W .•
fed quodin proximo efl: , videturefTe Lignura
putre^quod fpendec no6^u , nequc tamen depre-
hendicur calidum : & fquamse Pifcium putre-
fcentes qu3E etiam fplcndec nofilujnec invcniuncur
ad taftum calidas : neque etiam corpus Cicin-
delae , auc Mufcaz, (
quam vocant Luciolam )
calidum ad taSum d^orehenditur .
K A. M
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 180/403
152. VERUL^MIt
tAd oBavam , decima tertia .
Debalneis calidis, inquo fitu & natura So»
li emanare foleanc , non fatis quaefitum cft :
itaque non fubiungitur N^^^i^/v^ .
iAd nonam , decima quarta .
Liquidis ferventibus fubiungitur iV^^/7?/W ip-
fius Liquidi in natura fua , NuHum enin?. in-
venitur liquidum tangibile,quod (it in natura
fua 3c maneat conftanter calidum ^ fed fuper-
indueitur ad tempus tantum Calor , ut Natura
afcititia : adeo ut qase poteftate 8c operatione
fune maxime calida , ut fpiritus Vini , olea
aromatum chymica , etiam olea vitrioli & fuU
phuris , & fimilia,
quse paulo poft adurujnc,
ad primum ta6lum fint frigida . Aqua autem
Balneorum naturaiium excepta in vas aliquod,
& feparata a fontibus fuis , defervefcit perin-
de ac aqua igne calefa£la • Atverumeft, cor-
pora Oleofa ad tactum paulo minus eft^e frigida
quam Aquea ; utOleum minus quam Aqua,
Sericum minus quam Linteum . Verum hoc per-
tinec ad Tabulam Gradmm de Frigido .
iAd decimam , decima quinta .
Similiter Vapori fervido fubiungitur N^^^^/-
va nacurae ipfius Vaporis,qualis apud nos in-
ve-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 181/403
KJoyUM ORG^NUM. 155
venitur . Etenim exhalaciones ex Oleons, li-
cet facile inflammabiles , tamen non inveniun-
tur calfdas^ nifia corpore calido rccenter ex-
halaverinc.
^d decimam ^ decima fexta •
Similiter Aeri ipfi ferventi fubiungitur Ne-
gativa naturas Aeris ipfius . Neque enim inve-
nitur apud nos Aer calidus , nififueric aut con-
ciufus , aucattritus, auc manifefte calefa£Vus a
Sole ,igne , aut aliquo alio corpore caiido.
^d undecimam , ddcima feptima .
Subiuogitur Negativa Tempeftatum frigida-
rura magis quam pro ratione temporis Anni,
qux eveniunc apud nos flante Euro & Borea :
quemadmodum & contrariae cempeftates eve-
niunc flante Auftro & Zephyro . Etiam incli-
natio ad plwviam(praefertina temporibus hye«
malibus) comitatur tempeftatem tepidam : ac
'Gelu contra , frigidam .
^A^d duodecimam , decima c&ava
Subiungicur Negativa Aeris conclufi in ca«
vernis tempore asftivo . Ac de Aere conclufo
omnino diligentius inquirendum . Primo enim
non abfque caufa in dubitationem venic,qua-
lis fic natura x\eris,quatcnu* ad Calidum Sc
Fri»
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 182/403
154 FERULc4Mir
Frigidum innaturafua propria . Recipic enlm
Aer Calidum manifefto ex imprcflione Ccelc-
ftium ; Frigidum autem fortaffe ab cxpiratio-
ne Terrs ^ 8c rurfus in Media ( quam vocant
Rcgione Aeris , a vaporibus frigidis & nivi-
bus : Ut nullum judicium fieri poffu de Aeris
natura per Aerem qui foras eft & fub Dio,
fed verius foret judicium per Aerem conclu-
fum . Atqui opus eft etiam ut Acr concluda-
tur in tali vafc & materia ,quae nec ipfa ini-
buat Aerem calido vcl frigido ex vi propria,
ncc facileadmittat vim x^eris extranei . Fiac
iraque Experimsntum per ollara figularem mul-
tiplici corio obduftam ad muniendam ipfam
ab Aere extraneo , fa6la mora per tres aut qua-
tuor dies in vafe bcne occlufo : deprehenfio
autem fit poft apcrtionem vafis, vel per ma-
num , vel per vitrum,graduum ordine ap-
plicatum .
fAd dectmant tertiam , decima nona .
Subeft fimillter dubitatio , utrum tepor in
lana , ^c pellibus , & plumis , & hujufmodi,
fiat ex quodara exili calore inhaerente,
quate»
nus excernuntur ab animalibns; aut etiam ob
pinguedinem quandam & oleofitatem,
qusg fic
naturae congruse cum t^pore ^ vel plane ob con-
clufionem 5c fra^lionem Aeris , Ht in articulo
pra^cedente (iiftum eft . Videtur enim omnis
Aer abfciffus a coatinuitace Aeris forinfeci ,
ha-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 183/403
l^OVUM ORG^NUM. 155
habere nonnihil teporis . Iraque fiat Experi-
mencum in fibrofis,qu^ fiunt ex lino; non
ex lana , aut plum:s , aut ferlco,
quse excer-
nuncur ab animatis . Notandum eft etiam ,
omnes pulveres(ubi manifefto includitur Aer)
minuscfTe frigidos,quam corpora integra i^
forum : quemadmodam etiam cxiftimamus ,
omnem fpuraam ( utpote qu.^ aerem concineat)
minus effe frigidam,quam iiquorem jpfum .
*/fd decimam quartam , viceftma .
Huic non fubiungitur Negattva . Nihil enim
reperitur apud nos five Tangibile , five Spirita-
le,quod admotum igni non excipiat calorem .
Jn eo tamen differunt ^ quod alia excipiant ca-
lorem citius, ut Aer , Oleum , & Aqua ; alia
tardius, ut Lapis 5c Metalla . Verum hoc per-
tinet ad Tabulam Gradmm .
%Ad decimam quintam , vice/ima prima .
Huic Inflantiae non fubiungitur Negatiya
alia,quam ut bene noterur • Non cxcjiari
fcintiilas ex filice & chalybe , aut alia aliqua
fubftantia dura , nifi ubi excutiuntur minutiag
aliquae ex ipfa fubflantia Lapidis vel Metalli :
neque Aerem attritum unquam per fe generare
fcintillas, ut vulgo putant : Quin & ipfxili'^
fcintiilae ex pondere corporis igniti magis vcr-
guni
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 184/403
I5t5: VERVL^Mllgunt deorfum quam rurfum, oc in extinSlione
rcdeanc in quandam fuliginem corpoream •
^Ad decimam fextam , vicefma fecunda ,
Exiftimamus , huic Inftantis non fubiungi
^Negativam . Nullum enim invenitur apud nos
corpus tangibile,quod non ex attritione ma
nifeflo calefcat; adeo ut Veteres fomniarent
,
non ineffe CceleRibus aliam viam auc virtutem
calefaciendi , nifi ex attritione Aeris per rota-
tionem rapidam & incitatam . Verum in hoc
genere ulterius inquirendum eft ^ utram corpo-
ra quas emittuntur ex Machinis (qualia funt
pilie ex Tormentis ) non ex ipfa percuffione
contrahact aliquem graduni caloris ; adeo ul:
poftquam deciderint , inveniancur nonnihil ca-
lida . AtAer motus magis infrigidat qiiam ca*
lefacit j uc in ventis, Scfollibus, & fi^tu oris
contra6li . Veram hujufmodi motus non eft
tam rapidus uc excitet calorem; & fic fecun-
dum totura , non per parciculas : uc mirumiion fit , fi non generec calorem »
ty^d decimam feptimam , vicefma tertia ,
Circa hanc Inftantiam facienda eft inqulfi*
tio diligentior. Videntur Ciiim Herbse & Ve-
ge:r;bilia viridia 8c humida aliqnid haberc in
fe Qcculti caloris . Ille vero calor tam tenuis
^ft , ut in fingulis non percipiatur ad taflum :
Ve.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 185/403
NOVUM ORG^NUM. 137
Verum poftquam illa adunaca fint &conclufa,
iK fpiritus ipforum non expircc in aerem , fed
fe invicem foveac y tum vero orlrurcalor ma«
nifcftus, &
nonnunquam flamma in materia
congrua
^d dccimam c&avam y vicefima quarta ,
Etiam circa hanc Inftantiam diliaentior fa*
cienda elt inquifitio. Videturenim
C"alx viva
aqua afperfa concipere calorcm / vel propter
unionem caloris qui antea diftrahebatur, ( ut
ante diftum efl de Herbis conclufis ) vel ob
irricacionem 3c exafperationem fpiricus ignji ab
aqua , uc fiat quidam jconfii61:us & afitiperifta-
fis . Ucra vero res fic in caufa , facilius appare.
bic, fi loco Aquaz immitcacur Oleum . Oleum
enim aeque ac Aqua valebit ad unionem fpiri*
tus inclufi, fed non ad irricationem . Etiam
faciendum eft Experimentum latiustam in ci-
neribus & calcibus diverforum corporum,quam
per immilTionem diverforum liquorum .
ud^d decimam nonam , vicejima quinta •
Huic Tnftantias fubiungitur A^^^/j^/W aliorum
Metallorum,qux funt magis mollia 6c fluxa
Etenimbra£leol«e Auri
folutae in
liquoremper»
Aquam Regis , nullum dant calorem ad ta£lum
in diffolutione : neque fimiiiter Plumbum in
'Aqua forti . Neque etiam Argentum vivum^
ut.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 186/403
ijS FERUL^MII(ut meminl . ) Sed Argentum ipfum paruol
excitat caloris , atque etiam Cuprum, ( un
meminiJ
fed magis manifefto Scannum , arque
omnium maxime Ferrum 5c Chalybs ; quae nonfolum forcem excitant calorem in diffolutione,
fcd etiam violentam ebullirionem . Itaque vi-
decur calor fieri per confli£ium , cum Aqus
forces penetrant & fodiunt , & divellunt par^.
tes corporis , Sccorpora ipfa refiftunt , Ubi vero
corpora facilius cedunc , vix excitatur Calor .
*/f^ vicejtmam , vicejlma fexta •
Calori Animalium nuUa fubiungitur2N/^^<«^/-
va , nifi Infe^lorum ( uc di6lum eft ) ob par-
vitatem corporis .
Etcnim in Pifcibus collaris
ad Animalia tcrreRria magis notatur gradus ca-
loris,quam privatio . In Vegetabilibus autem
& Plantis nullus percipitur gradus caloris ad
ta£lum , neque in lachrymis ipforum , neque
in Medullis recenter apertis . At in Animali-
bus magna reperltur diverfitas Caloris , tum in
partibus ipforum;
(alius eftenim calor circa
Cor, alius in Cerei^ro , alius circa Extcrna)
tum in Accidentibus eorum , ut in cxercitatic-
ne vehementi , & febribus
u^d vicefmam primam , vicefima feptima .
Huic Inflantix vix fubiungitur Negativa .
Quinetiam excrementa Animalium non recen-
tia
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 187/403
NOVUM ORG^NUM. 159
tia rranifefte habenc cnlorem potentialem, ut
cernitur in impinguatione Soli
.
^d vicefimam f^cundam & tertiam,
vice/ima o&ava .
Liquores ( live Aquae vocentur , five Olea)
qui habent magnam & intenfam acrimoniam,
exequuntur opera caloris in divuliione corpo-
rum , atque aduflione poH aliquam moram ;
icd tamen ad ipium taflum manws non func
calidi ab initio . Operantur autem fecundum
analogiam , & poros corporis cui adiunguntur.
Aqua cnim Regis Aurum folvic , Argentum
minime: Ac contra , Aqua fortis Argentum
foivit , Aurum minimc : Neutrum autcm foi-
vic Vitrum . Et fic de eaeteris .
*/fd vicefimam quartam , vicefima nma .
Fiat Experimentum fpiritusvini in Lignis,
ac etiam in Butyro , auc Cera , auc Pice/ fi
forte per calorcm fuura ea aliquatenus liquefa-
ciat , Etenim Inftantia 24. oftendit poreftatem
ejus imitativam Caloris in incruftationibus .
icaque fiac fimiliter Experimentum in Liquefa-
£lionibus . Fiac ctiam Experimentum per Vi-
trum Graduum five Calendare,
quod conca-
vum fitin fummitatefua per exterius ; & im«.
mittatur in illud concavum exterius ipirltus vi-
ni bene reflificatus, cum operculo , uc melius
con»
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 188/403
iSo VERVL^Mllcontineat calotcm fuum ; & notetur utrum per
caioreni fuum faciat aquam defcendere .
Jfd vicejimam quintam , tricefma .
Aromata , 6c Herbaz acres ad palatum , muU
to magis fumptje interius,percipiuntur calida.
Videndum itaque in quibusaliis materiis exe-
quantur opera caloris . Atque referunc Nautse,
cum curauii 5c maffa^ Aromatum diu conclu-
fg; fubito aperiunrur, periculum inftare illis,
qui eas primo agitant & extrahunc , a febribus
& iniiammationibusfpiritus. Similiter fieri po-
terir Hxperin>enrum, utram pulvcres hujufmo-
di Aromatum aut Hcrbarum non arefacianc La-
ridum , & carnem fufpenfaBi fuper ipfos , ve*
luti fumus Ignis.
^d ws/iiYiam fextam , tricejima prima •
Acrimonia Sve Penetratio inefl: tam Frigi-
dis,
qualia funt Acctum , & oleum Vitrio-
li,quam Galidis
,qualia func oleum Origa-
ni , & fmiilia . Itaque fimiliter & in Anima-
ti»s cienc dolorem , & in non Animatis di-
vellunc partes & confumunt . Neque huic In-
ftantiae fubiungitur JNegativa , Atpue in Ani-
matis nuilus reperitur dolor,
nifi
cumquo-
dam fenfu caloris
M
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 189/403
I^orUM ORG^NUM. i6i
t/4d vicejtmam feptimam , tricefima fecuYida ,
Communes func complures a£liones & Cali-
di , & Frigidi , licccdiverfa admodom rationc.
Nam & nives, puerorum manus videntur pau-
lo poft urere • & frigora tuentur carnes a pu-
trefaftione , non minus quam ignis • &Calo-
res contrahunc corpora in minus,quod facianc
& Frigida .
Verum hxc & fimilia opportunius
c[l reteire ad Inquificionem de Frigido .
^pbor. XIII.
TErtio facienda eft Comparemia ad Intdle-
Bum Inftanciarum in quibus Nacura , dequa fic inquificio , ineft fecundum magis & mi-
nus ; five fa£la comparacione incremenci & de-
crementi in eodem fubie£lo , fivc fa£la com-
paracionc ad invicem in fubieftis diverfis . Cumenim Forma rei fit ipfiffima Res y neque diffe-
rac Res a Forma , ah'cer quam differunc Appa-rens & Exiftens , auc Excerius <5c Incerius , auc
3n ordine ad Hominem 5c in ordine ad Univer-
fum ; «mnino {'equicur , uc non rccipiacur ali-
qwa Nacura pro vera Forma , nifi pcrpefuo de-
crefcac quasdo Nacura ipfa decrcfcic, & fimi-
liccr perpccuo augeacur quando N-acura ipfaau-
gecur. Hanc icaque Tabulam , Tabnlam Gra-
duum, five Tabulam Comparativa appellare con*
fuevimus.
L Ta.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 190/403
iSz VEkVL^Mlt
Tabula Graduum , fivc Comparativa
in Calido.
PRimo itaque dicemus de iis quse nullum
prorfus gradum Galoris habenc ad taftum*
ied videntur habere potentialem tantam quen*
dam calorem , five difpofitionem 8c praepara*
tioncm ad calidum . Poftea demum defcende-
mus ad ea , quae func aQu five ad ta6\umCa*lida , eorumque forcitudines & Gradus •
1. In corporibus folidis & tangibilibus non
invenitur aliquid,quod in Natura fua Cah-
dum fic originaliter . Non enim lapis aliquis,
non metallum , non fulphur , non feffile ali-
quod, non lignum , non aqua , non cadaver
aninaalis , inveniuntur calida . Aquae autem ca-
lidae in Balneis videntur calefieri per accidens,
five per flammana auc ignem fubterraneum,
qualis ex jEtna Sc montibus aliis compluribus
evomirur/ five ex confli£lu corporum , quem-admodum Calor fit in ferri & fl:anni diflblu-
tionibus . Itaque gradus Caloris in Inanim?.-
tis,
quatenus ad ca£lum humanum , nullus
cfl: / veruntamen illa Gradu Frigoris diffe-
runc ; non en;m aeque frigidum efl: lignum , ac
metallum . Sed hoc pertinec ad Tabulam Gva»
dmm in Frigido .
2. Attamen quoad potentiales Calores &praeparationes ad flammam , complura inve-
niun-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 191/403
KOVVM ORG^NUM. iS^
niuntur inanimata admodum difpofita , ut SuU
fihur ,Naphtha , Petrelaeum ,
q, Q[}x antea incaluerunt , uc fimus equi-
pus cx animali , aut calx , aut fortaffe cinis
auc fuligo ex igne, reliquics latenres c]uaf-
dam caloris prioris rv-iinfrt . Itaque fiunt qux-
dara difliliaciores & fcparationcs corporuin,
per fcpulturam in fiino equino • stqMj excitaw
tur calor in calce per afperfioncm aquae * [ut
jaoi ditlum eft
.
4. Intcr Vegetabilia non Jnvenitur aliqUa
Pianra , (ive pars Plantae, ( vcluti lachryma
,
aut medulla)
qua; fic ad taclum humanum
calida 4 Sed tamen ( ut luperius di6lum efl:
herbae virides conclufai calcfcunc • atque ad
interiorem ta£lum , vtluti ad palatum , autftd flomachum , auc etiam ad exteriores par-
tes pofl aliquam moram,
(uc in emplaftris
6c ungucntis ) aiia vcgetabiiia invcniuntur ca-
lida , alia frigida .
5. Non invcnitur in pnrtihus animalium, poft-
cuam fueriac morcuas auc fcparatas , aliquid ca-
lidum ad ta6^um humanura . Nam neque fimus
equinus ipfe , nilifueric conclurus3: fepultus,
calorem rctioet . Sed tamen omnis fimus habcre
vidctur calorem potcntialcm , ut in agrorum im-
pinguatione . Ec fimiliter , cadavera animalium,
iiHJufmodi habcnc lacentem «Sc potentialem calo-
i^cm ; adco uc in Coemiceriis , ubi quocidie fiunc
fcpuicuraB , Terra calorem quendam occultura
colligat,qui cadaver aliquod recenter impofi,
L % tum
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 192/403
T<54 VERUL^MIItum confumit , longc citius quam terra piira ,
Atque apudOrientales traditur inveniri textile
quoddam tcnue 5c molle , fa6lum ex avium plu-
niagine , quod vi inaaca butyrum folvac & ii-
quefaciac , in ipfo leviter involutum .
6. QuaE impinguant agros , ut Fiml omnis
generis , Creta , Arena maris , Sal , & fimi-
lia , difpoficionem nonnullam habent ad Cali-
dum .
y. Omnls p6trefa£lio in fe rudimenta quje-
,dam exilis Caloris habec , licet non hucufque^
ut ad ta6lum percipiatur . Nam nec ea ipfa quae
pucrefafta folvuntur in animalcula, ut Caro
Gafeus , ad ta£lum percipiuntur Calida ; neque
lignum putre^quod no6lu fplendec , depi*ehen-
dicur ad ta6lam Calidum . Calor autem in pu-
tridis quandoque fe prodlt per odores tetros &fortes .
2. Primus itaque Caloris gradus , ex iis quas
adtaclum humanum percipiuncur Calida , vide-
tur effe Calor animalium , qui bene magnam ha-
bet graduum latitudinem ; Nam infimus gradus
( ut in infe6lis ) vix ad ta£iura deprenditur;
Summus autem gradus vix attingic ad gradum
Caloris radiorum Solis in regionibus & tempo-f
ribus ma-xime ferventibus ;ncque ita acris efl
quin lolerari poffit a manu . Et camen referunc
dtCojiantio y aliifque nonnullis, qui Confticu-
tionis & habicus Corporis admodum ficci fue-
runt,quod acutiflimis febribus correpti , ita in..
ca«
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 193/403
NOFUM ORG^NUM. i6%
calucrinc , ut manum admotam aliquantulum
urcre vifi fint
.
^. Animalia , €X Motu & exercitauone, ex
vino & cpulis , ex vcncre , ex febribus ardenri*
bus, & ex dolore , augentur Calore ,
10. Animalia in acceffibus febrium intermit.
rentium , a principio , frigore & horrore corri»
piuntur • fcd paulo poftmajorem in modum in-
calefcunt * quod etiam faciunc a principio in
Caufonibus ,
& febribus pcililentialibus
.
11. Inquiratur ulterius de Calore comparato
in diverfis animalibus » veluti pifcibus,quadra-
pedibus, ferpentibus, avibus • atque etiam fe-
cundum fpecies ipforum , ut in Leone, Milvio ,
Homine • Nam ex vulgari opinione,pifcesper
i
inieriora minus calidi func , aves autem maxi-me calidae
;praefertim Columbs , Accipitres
,
Struthiones .
12. Inquiratur ulterius de Calore comparato
in eodem animali fecundum partcs & membra
ejus diverfa . Nam iac , fanguis , fperma,
ova , invcniuntur gradu modico tepida ,
& mi«nus Galida quamipfa caroexrerior in animali,
quando movetur , aut agitatur . Qualis vero gra-
dus fit Caloris in cerebro , ftomacho , corde
,
^reliquis, fimiliter adhuc non eft qusefitum .
13 Animalia omnia,per hyemem & tempe-
ftates frioidas ,
fecundum exteriusfrii^ent
: fedpcr Interiora etiam magis effe calida exiftiman.
lur .
14. Calor Cceleftium etiam in regione cali.*
L 3 dif.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 194/403
t66 f^ ERUL^MIIdiffima , ntque temporibus anni 8c dieicalidif-
firnis, non eum gfddum Caloris obtinet,qui
vel lignum aridiffimum , vel ftramen , vel etfani
linceum uftam incendat aut adurat , nifi per fpe-
cula comburentia roboretur ; fed tamen e rebus
humidis vaporem excitare poteft ,
15. Ex traditione Aftronomorum ponuntur
ftellse alicE magis , alia: minus calidae . Intcr Pla-
netas enim poft Solem poniturM^Kj calidiftimusj
ddndsj^pher , deinde ^enus y Ponuotur antem
tanquam ftigidi , Lww.? , & deinde omnium ma-
xime Saturniis . Inter fixas autera ponitur cali-
diffimus Sirius ; deinde Cor Leonis , five Rcgu-
lus , deinde Canicula , &c.
i^. i^o/ magis calefacit,quo magis vergit ad
perpendiculum , five Zenith j quod etiam cre-
dendum eft de aliis Planetis,pro modulo fuo
Caloris • Exempli gratia,Jovem magis apud nos
calefacere , eum pofitus fit fub Cancro , aut Le-
one,quam fub Capricorno , aut Aquario .
ly. Credendum eft , Solem ipfum , & Plane-
tas reliquos , magis calefacere in Perigasis fuis ,
propter propinquitatsm ad terram,quam in
Apogaeis . Quod fi cveniat , ut in aliqua regio.
ne Soi fic fimul inPerigaso, & propius ad per-
pendiculum • necefte eft , ut magis calefaciat,
quam in regione ubi Sol fic fimiiiter in Perigseo,
fed magis ad obliquum . Adco ut Comparatiotxahaiionis Planetarum notari debeat
,prout ex
perpendiculo aut obliquitate participet , fecun-
dum regionmn varietatem
18.S0I
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 195/403
^OVVM ORG^NUM. j6y
i8. Soleciam, & fimllicer reliqui Planetae
,
caleficere magis exiftimancur ,cum finc in pro-
ximo ad Stellas fixas majores ; veluti cum Sol
ponitur in Leone,
magis vicinus fit cordi Leo-
nis, caudaeLeonis, & Spicae virginis , & Sino,
& Caniculae,quam cum ponitur in Cancro
,
ubi tamen magis fiftitur ad perpendiculum . At-
que credcndum cfl:,
partes Ca:li majorem infun-
dcre calorem ( licet ad taftum minime percc-
ptibilem ) quo magis ornacagfmc Stellis
,
prz-
fertim majoribus .
19. OraninoCalorCoeleftiumaugetur tnbus
modis ; videlicec ex perpendiculo , ex propin-
quitate five Perigaso , & ex conjunflione five
confortio Stcllarura • ,. .
ic. Magnumomninoinvcnitwr intcrvallum
interCalorem Animalium, ac eciam radiorum
Coelcftium,(prout ad nos deferuntur
, ) atque
flammam , liccc lenifTimam , atquc ctiam Igni-
ta omnia ; atque infuper liquorcs , aut aercm
ipfum , majorcm ia modum ab igne calefa6lum.
Etenim fiammafpiritus vini
,
prKfertiin rara
,
nec conftipata , tamen potis eft ftramen ,aut
lintcum , auc papyrum inccndere;quod nun*
quamfacietCalor Animalis, vel Solis ,abfque
fpeculis comburentibus .
21. Flammae autem , & Ignitorum,plurimi
func gradus in forticudine &debilitate Caloris .
Vcrum de his nulla eft fafla diligens Inquificio;
uc neceflefiE iftaleviter tranfmittere .Videtuc
autemex flammis illa cx fpiricu vini cffc mol^
L 4 lif-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 196/403
i6% VREVL^MIllifiima ; nifi forte Ignis fatuus , aut fiammae
feu coriafcaiiones ex fudoribus animalium , fini:
moliiores . Hanc fequi opinamur flammam ex
vegetabilibus levibus & porofis , ut ftraraine ,
fcirpis , & foliis arefa£lis^ a quibus non mul-
tum differre flammam ex pilis auc plumis , Hanc
fequirur fortafie flamma ex lignisj
prsefertim
iis quae non multum habent ex refina aut pice;
ita tamen ut fiammaex lignis quae parva func
mole ( qusB vulgo colligantur in fafciculos ) lc-
nior fit,quam quae fit ex truncis arborum & ra-
dicibus. Id quod vulgo experiri licet in forna-
cibus quse ferrum excoquunt, in quibus ignis
ex fafciculis & ramis arborum non eft admodum
utilis . Hanc fequitur ( ut arbitramur) flam-
ma ex oleo,
& fevo,
& cera , & hujufmodioleofis 5c pinguibus
,quag funt fine magna acri-
xmonia . ForcifiTimus autem Galor reperitur in pi-
ce & refina , atque adhuc magis in Sulphure , <Sc
Caphura , & Naphtha , <k Petrelso , & Sali-
bus, (
pcfiquam materia cruda erupcrit) & in
horum compofitionibus , veluti pulvcre Tor-irencario, Igne Grsco
, (quem vulgo Ignem
ferumvocanc) & diverfis ejus generibus,quem
tam obftinatum habent Calorem , ut ab aquis
non facile extinguantur
22. Exifiimamus etiam ,flammam
,quae re-
fultat exnonnullis metallis imperfe6lis , efle val-
de robufiam & acrem . Verum de iftisomnibus
inquiratur ulterlus
23. Videtur autem flamma fulminum poten-
tio-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 197/403
NOFUM ORG^NUM. i6p
.!oruni has ocnnes flammas fuperare , adeo ut
ferrum iplum pertc6lum aliquando coliiquaveric
in guttas^quod flamms \\\x alter$ facere noii
pofiuiu .
z^. In Ignitis autem diverfi func etiam gra-
dus Caloris , dcquibus etiam non fafla eft dili-
gens inquifuio . Calorem maxime debilera exi-
ftimamus effc ex linteo ufto;
quali ad fiammae
excitationem uti folcmus ^ & fimilitcr ex ligno
iilof
pongiolb , aut funiculis arefa£lis , qui adtormciuorum accenfionem adhibentur. Pofl: hunc
lcquitur carbo ignitus ex lignis , & anthracibus,
atque etiam eslatcribus ignitis , & fimilibus .
Jgnitorum autem Vchementiffime caiida exifti-
mamus cffe mctalla igniia , ut Fcrrum , & Cu-
prum 5
&casrera .
Verumde his
etiam facicn-da efl uiterior inquificio .
25. Inveniuntur ex Jgnicis nonnulla longe Ca-
lidiora,qsjam nonnullas exfiammis. Multo e-
xiimCalidius eft & magis adurens Fcrrum Tgni-
tum,quam flamma fpiritus vini .
z6. Inveniuntar etiam cxillis
quae Ignitanon func , fed tantum ab igne Calefafla , ficut
Aquae ferventes , & Acr conclufus in reverbe.
ratoriis , nonnulla qup? fuperant Calcre multa
cx fiammis ipfis, & Ignitis
.
27. Motus auget Calorem • uc videre eft in
follibus& flacu ; adeo ut duriora ex Metallisnon folvantur aut liquefianc per ignem mor-
tuumauc quietum , nififlacu excicctur
.
28. Fi^c Experimcnrum per fpecula combu*
rcn-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 198/403
lyo VERUL^MIIrentia, in quibus ( uc rncmini ) hoc fic ; ut fi
Jpeculum ponatur { exerapli gratia ) ad diftan-
tiam Spithamx ab obiefto combuftiblli , noa
tantopere incendat auc adurac , quam fi pofi.
tum fueric fpeculum (exempli gratia ) ad di-
ftantiam Semifpiihamae , & gradatim & lentc
trahatur ad difiaiiciam Spithamae . Conus tamcn,
3z unio radiorum eadem func , fed ipfe Motus
auget cperationem Caloris
2^. Exiftimantur incendia illa , quas fiunc
flantc vcnto forti , majores progrcfTus facere
adverfus vencum ,quam fecunelum ventum
;
quia fcilicet flamma rcfilit motu perniciore,
vento remittence, quam proccdic vcntoimpeU
ience.
30. Flammason emicac aut gcncratur, »1-
fi detar aliquid concavi , in quo flamma mo-
vere pofiic & ludere;prsterquam in flammis
flatuafis palvcris Torraentarii , 6c fimilibus,
ubi compreHio6c incarcerario flammae auget ejus
furorem .
31. Incusper malleum calefcic admodum ad-
eo uc fi Incus fuerit laminse tenuioris , exifli-
memus , iltam per forces & concinuos iflus
mallei poffe rubefcere , uc ferrum ignitum;
fed de hoc fiac Experimentum .
32.. Ac in Ignicis qu2 func porofa , ica «e
detur fpatiumad exercendura morum ignis, fi
cohiheatur hujufmodi mocus per compreffionem
fortem , riatim extinguitur ignis ; veluti cum
iinteum uiluna , auc filum jjrdens caRdelz aut
iam-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 199/403
NOFUM ORG^NUM. 171
]ampadis, auc etiam c:.tbo aut pruna ardens ,
comprimitur per prefibrium , auc pedis con-
culcationem , aut hujufmodi , ftatim ceffanc o»
perationes Ignis
.
g^. Approximatio ad corpus Calidum au-
gec Oalorem,
pro gradu approximationis-
quod etiam fic in lumine : Nam quo propius
coUocatur obie£iura ad lumen , co magis eft
vifibile .
34. Unio calorum diverforum auget Calo-
rem , nifi fa£la fit commiftio corporum . Namfocus magnus , 5c focus parvus in codem lo-
co , nonnihil invicem augent Calorem • at
aqua tepida iramiffa in aquam ferventem re-
frigerat
.
35- Mora corporis calidi augec Galorem ,
Etenim Calor perpetuo tranfiens & emanans,
commifcetur cum calore prxinexiftente , 2deo
uc multiplicec Calorem . Nam focus non ^equc
calefacic cubiculum per moram femihor^ , ac
fi idem focus durec per horam incegram . Ac
hoc non facic lumen*
Ecenim lampas auc can-
dela in aliquo loco pofita , non magis illumi-
nac per moram diucurnam,quam ftatim ab
initio .
3<5. Irritatio per frigidum ambiens , auget
Calorem ; ut in focisvidere eft per gelu acre .
Quad exiftimamus fieri non tantum per coaclu-
fionem 5c contraftionem Caloris,
quas cft fpe-
cies unionis • fed per exafperationem : veluti
cum acr aut baculum violcnter comprimitur
auc
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 200/403
372. VERUL^MHaur flecliiLir, non ad puntlum loci prioris re»^
filic , leti ukerius in concrarium . Icaque fiac
diligens Experimentum ,per baculum vel fimi-^
le aliquid immiiTum in flammam , utrum ad
lacera fiammae non uratur citius,quam in aie-
dio flamma;
37. Gradus autem in fufceptione Caloris
funt complures . Acque primo omnium notan»
dum efl:,quam parvus & exilis calor, etiam
ea corpora quae Caloris minime omnium funt
fufcepciva , immucet tamen 5c nonnihil calefa-
ciat . Nam ipfe calormanus, globulum pltim-
bi , aut alicujus Mecaili,
paulifper detentum
nonnihil calefacit . Adeo facile , & in omni-
bus tranfmittitur 3c excicatur Calor , corpore
nullo modo ad apparentiam immutato.38. Facillime omnium corporum apud nos
Sc excipit 6c remittit Calorem Aer^qucd opci-
me cernitur in vitris Calendaribus . Eorum
confe£^io efl talis ; Accipiatur vitrum ventre
concavo , collo teKui & oblongo ; refupinecur,
3l demiaatur hujufmodi vitrum , ore deorfumverfo , ventre furfum , in aliud vafculum vi-
treum ubi fit Aqua , tangendo fundum vafculi
illius recipiencis , exrremoore virri im'milfi-
3c incumbat paululum vitri immifli collum ad
os vitri recipientis, ita ut ftare poffic;quod
ut commodius fiat , apponatur parum ceras ad
os ejus vitri recipientis, ita tamen ut non pe-
nitus obturetur os ejus , ne ob deleSum Ac-
ris fuccedentis impcdiatur motus , de- quo
jam
I
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 201/403
^OVVM ORG^NUM. 173
jam dicetur, qul cll admodum facilis S: deli-
catus
.
Oporccc autem ur vitrum demifTum, ante-
quam inferatur in alcerum , calefiat ad i?riem
a parte fupenori, ventre fcilicet . Poftquam
autem fueritvicrum illud collocatum , utdixi-
raus, recipiet & •contrahec l'e Aer (qui dila'
tatus erat per calefaclionem)
pofl moram fuf-
ficicntem pro extinflione illius afcintii Calo-
ris , ad talem extenfionem five dimenfionem ,
qualis eric Aeris ambientis auc communis tunc
teraporis,quando immittitur vicrum ; atque
attrahet aquam in furfum ad hujufmodi men-
furam . Debet autem appendi charia angufta &oblonga ,
Sc gradibus (quoc libuerit ) iiuer-
ftinfla. Vibebis autem , prout tempeftas diei
incalefcic auc frigefcic , Aerem fe cootrahere
in anguftius pcr frigidum , & extendere fe in
latium pcr calidum ; id quod confpiclecur per
aquam afcendenteru quando contrahitur Acr,
& defcendentem five depreffam quando dilata-
rur Aer . Senfus autem aeris , quatenus ad Ca-lidum , & Frigidum , tam fubtilis eft & exqui-
fitus , ut facuitatem taftus humani multum fu-
peret ; adco ut Solis radius aliquis , auc calor
anhelitus , muko magis calor manus , fuper vi-
tri fummitatem pofitus , ftatim deprimat aquam
manifeilo . Attamen exiftimamus , fpiritum
animalium magis adhuc exquificum fenfum ha-
bere Calidi 5: Frigidi , nifi quod a mole cor-
porea impcdiatur & hebetetur .
39' P®^
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 202/403
174 VERUL^MIIDp, ?o{\. x\erem exiftimamus corpora effe
maxime fenfuiva Caloris ea,
quse a frigore
recenrer immutata finc Sc compreffa , cjualia
func Nix , &Glacies; eaenimlcni
aliquote-
pore folvi incipiunt & colliquari . Poft illa fe-
quitur fortaffe Argentum vivum . Pofl: iilud
fequunrur corpora pinguia , uc oleum,buty-
rum 5 &fimilia; deinde Lignum ;deinde A-
qua . Poftremo Lapides , & Metalla,
quae n®n
facile calefiunc , prasfercim interius . Illa ta.
men Calorem femel fafceptum diutiffime reti-
nenc; ita uc later , autlapis, auc ferrum igni*
tum j in pelvim aquae frigidas immiffum , &demerfum
,per quartam partem horae
(plus mi-
nus) retineacCalorcm , ica uc tangi non poffic
40. Quo minor cfl: corporis raoles , eo ci-
tius per corpus calidum approximatum incale-
fcic • id quod demonflrat , omnem Calorem
apud nos , effe ccrpori tangibili quodammodo
adverfum .
41. Calidum, qnatenus ad fenfum & ta£lum
humanum, res varia efl:
& refpeftiva ; adeout aqua lepida , fj manus frigore occupetur
,
fentiatur cffc calida ; fin manus incalueric ,
frigida
./fphor. XIV.
QUam inopcsfimus hiftoriae,quivls facile
^advertec, cum inTabulis fuperioribus,
prsterquam quod ioco hiftoriae probac^ Sc In-
ftan-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 203/403
J^OVUM ORG^NUM. 175
ftantiarum certarum nonnunquam traditlones &relationes infcramus
,( lemper tamen adie6\a
dubias fidci 8c Authoritatis vota ) faepcnumcro
etiam hifce verbis , Fi.:t Experimentum , velInquiratur ulterius , uti cogamur .
XV. AtqueOpus & officium harum triuni
Tabularum , Comparenti^m hjjlantiayum ad irt'
tilkBum , vocare confu^^viraus . Fafta autem
Cornparentia , in opere poncnda efl ipfa Inciu-
tlio ,
Invenicnda e(l enfm, tupQV Ccmpayentiamomnium & fingularum InRanciarum , Natura
talis qux cum natura data perpetuo adfic , ab^
Ct y atque crefcac , 8z decrefcac ,- fitque ( ut fu-
perius di£lum cft ) limitatio Naturx magis
communis. Hoc fi mens jam ab initio facere
tentet affirmative , ( quod fibi permiffa fcmperfacere folet ) ©ccurren; phanrafmata ^ & opina-
bilia , & Notionalia naale terminata , ScAxio-
mataquotidie emendanda • nifi libcac (Scho-
larum more)
pugnare pro falfis . Ea tamcn
proculdubio erunc meliora aut praviora,pro
facultate & robore intelle£^us qui operatur .
Ac omnino Deo ( Formarum Inditori & opifi-
ci ) auc fortaffe Angelis & Intelligentiis com-
petit , Forinas per Affirmationem immediatc
noffe , atque ab initio Contemplationis . Seil
certc fupra hominem efl ; Cui tantum conce-
ditur, procedere primo pcv Negativas ^
& po-
ftremo loco definere in Jfffirmativas ^pofl om-
nimodam cxdttfionera ,
XVI. Itaquae Naturas facicnda efl prorfus
fo.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 204/403
folutio & feparatio ; non per Ignem certe,
fed per Menrem , tanquam Ignem divinum .
Eft k^quQ hidu&ionls verx opus primum (qua-
tenus ad inveniendas Formas ) R?/e5?/o five £a:-
ch/iva Naturarum fingularum,qox non inven-
tuntur in aliqua Inftantia , ubi Natura data ad-
eil:. Aut inveniuntur in aliqua Inftantia , ubi
Natura data abefl: , aut inveniuntur in aliqua
Inftantia crefcere , cum Natura data decrefcat
aut decrefccre , cum Natura data crefcat . Tunivero poft Reieclionem & Exclufiijam debitis
modis fa£lam , fecundoloco (tanquamin fun-
do ) manebit ( abcuntibus in fumum opinioni-
bus volatilibus) Fcrma afiirmativa , folida ,
iSc vera , oc bene terminata . Atque hoc breve
di£lu eft, fedper multas ambages ad Iioc per*
vcnitur . Nos autem nihil fortaffe de iis,qu2
sd hoc faciunt,prastermittemus
XVII, Cavendum autem efl: , & monendum
quafi perpetuo , ne cum tants partes Formis
videancur a nobis tribui , trahantur ea,
quae
dicimus , ad Formas eas , quibus hominumcontemplationes 8c cogirationes ha£lenus affue-
verunt ^
Primo enim , de Formis copulatis,
quje
funt ( ut diximus ) Naturarnm fimplicium Cor-
jugia ex curfu communi univerfi , ut Leonis,
Aquiise , Rofae , Auri ,
& hujufmodi , impra^-
fentiatum non ioqnimur • Tempus enim erin
de iis traftandi , cum ventum fuerit ad laten-
tcs Procejfus , & ht&ntes Scbsmatifmos ,corum-
que
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 205/403
NOyUM ORG^NUM. 177
que inventionem,prout reperiuntur in fubftan»
tiis (quas vocanc ) leu Naturis concretis .
Rbirlus vero5 non intclligantur ea qu« dici'-
mus (etiam quatenus ad Naturas fimplicesjde
formis 8c Ideis abftra6lis, aut in materia naa
determinatis , aut male detcrminatis . Nos enitn
quum de Formis loquimur, nil aliud iatelligf-
mus,quam legcs illas & determinationes Aclus
puri, qax Naturam aliquam fimplicem ordi«
nant & conftituunt ; ut calorem , lumen ,pon-
dus ,in omnimoda materia & lubie6lo fufcc-
ptibili . Ttaque eadem res eft Forma Calidi,
aut Forma Luminis, c^ Lex Calidi , five LexLuminis^ neque vcro a rebu. ipfis & parte ope-
rativa , unquam nos abQrahimus, aut receui-
mus . Quare cum dicimus (exempli gratia)
in Inquifitione Formx Caloris, Rejice terjuita'
tem 5 aut , Tematas non ejl ex forma Caloris /
idem edac fi dicamus,poteft homo fupsrindH-
cere Calorem in corpus denfum'^
aut contra,po»
tefl homo auferre aut arcere Calorem a corpora
tcnut .
Quod fi cuiquam videantur etiam Formae
roRrs habere nonnlhil abPcracli,quod mi-
fceant & coniungant heterogenea, ( viJencur
enim valde effe heterogenea Caior Cceleftium,
2c Ignis • rubor fixus in rofa , autfimilibus,
^ apparcns in Iride , aut radiis Opalii , aue
Adamantis • Mors ex furamerfione, ex crema.
tione, cx pun61ura gladii , ex Apoplexia , ex
Atrophia; & tamen conveniunc ifta in Natu-
M ra
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 206/403
I
4^8 VERULsJMlIr&Calidi, Ruboris , Mortis ) i^ fe habere in-
telieflum norit , confuecudine , 5c integralitate
rerum , & opinionibus captuni 8c dctentum .
Cerciflimum enim efl , ifta
utcunque heteroge-nea & aiiena , coire in Formam , five Legeni
eam quse ordinat Calorem, aut ruborem , auc
mortem • nec cmancipari poffe potentiam hu-
manam, & iiberari a Naturaj curfu coramuni
& cxpandi oc axaltari ad Efficientia nova , Sc
iVlodosoperandi novos , nifi per revelationem
Sc inventianem hujufmodi Formarum; & ta-
rcen poftiftam unionem Naturae,
quae eft res
maxirae principalis , de Naturae divifionibus S:
venis, tam ordinariis^ quam interioribus &
verioribus , iuo loco poflea dicetur.
XVIll. Jam vero proponendum cfl: Excm-plum Excluftonis five Rejc^wnis Naturarum
,
qux per Tabulds Comparentiie reperiuntur non
effc ex Forma Caiidi; iilud imerim monendo, ,
non foium fufficere finguias TabuLns ad Rcie^
Bionem aiicujus Naturx , fed ctiam unamqMam-
que ex Infbnciis fingularibus in iliis contentis.^'lanifef^um enim cfl ex iis qu^ di£la fun«
,
omnem Inflantiam comrad Boriam deflruere opi-
nabiie de Forma . Sed niliiiominus quandoque
perfpicuicatis caufa , & uc u{usTabuhjrum cia-
rius demonfirccur, Exclujlvarn duplicamus
,
aut repetimus ,
Exem.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 207/403
KOVVM ORC^NUM. v.a
• Exemplum Exdufivce, five ReieBionis
I^aturarum a fonna Calidi .
PEr rad!o« Solis, Reiice Nacuram El^
mentarem .
2. Pcrlg.?fin eorrjmunem, &: maxime ncr^^s lubcerrancos (qni rcmoiaiimi {^ni , 8c
plunmum in:ercluduniur a radils CaUltibus)Retne Naturam C.xie{tem
.
3. Per CalefaaioBcm omniijenH^m corpo-nii, (hoc eft, Mineralium, Vegetabilium
,rium extenoruro Animalium'
, Aquse, O*
,Aeris, & reliquorum
) ex approximatio*iola ad rgncm aut aliud Coipus calidum *
::e omnem Varietatem, five fubtilioren^
. auram corporum .
4. Per Fcrrum & Metalla ignita, qu^ cale.
acjunt alia corpora, nec tamgn omnino non-
-auc fubftaniia rainuuntur; Retice inditio-
1 five mixturam fubftantia aherius Ca.
5- Pcr Aquam fervcntem, atque Aereni
^e etiam per Metalla, & alia Soiida caie'
:i, fednon ufquead ignitionem five rubo-i^ -^^^^ceLucem ^ Lumen .
6, Per radiosLun», 8< aliarum Steilarum,
^-cepto Sale) Reucc etiam Lucem 3c Lu!
7. Pcr Comf!avativar>7 Fcrri fqniri, t^ Flam.
nslpiritu^ vini; [ex quibus fWum innirum
M 2plus
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 208/403
i8o VERUL^Mllplus habet calidi & minus lucidi , Flamma au-
tem fpiritus vini plus lucidi & minus calic!*^
Reiice eriam Lucem & Lumen.
8. P^T aurum & alia Metalla ignlta,qus
denfiHimi (unt corporis fecuadum totum ; Reii'
ce Tencitatem .
g. Per Aerem,qui invenitur ut plurimum
frigidus , & tamen oiane: tenuis * Reiice etiam
Tenuitatem .
10. Pcr Ferrum igr.itum,quod won intu-
i"nefcit mole ^ fed manet intra eandem dimen-
fionem viGbilem • i?e//Ve Motum localem , kut
expanfivum , fccundum tocum .
11. Per dilatationem Aeris in Vitris Ca-
lendariis & fimilibas,
qui n^ovetur Localiter 5c|
expanfive manifefto, neque tamen colligit ma-"
nifefium aui^mentum Caloris • Reiice ctiam
Motum Localcm , aut expaafivum fecundum
totum .
12. Per facilem Tepefa6tionem omnium
corporum abfque aliqua deftru6lione aut al-e-
ratione notabili ; Rciice Naturam dedrufli.
vam , aut inditicnem vioientam alicujus Na-
turae novx .
13. Per Confenfum & Conformitatem ope
rum fimiiium,
quae eduntur a Caiore & a Fri
gore j- reiice Motum tam Expanfivum quam
Contractivum , fecundum totum .
14. Pvr Accenfionem Caloris ex attritionc
corporum ; reiice Naturam Principalem . Na.
twram Principalem vocamus eam,
quas Pofiti
va
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 209/403
JsOFVM 0RGu4:NUM. iSi
va repcricur in Natura , nec caufacur a Natura
praecedentc ,. _
, ,
Sunt & aliae Naturaj : neque enim TabL^.Jas
conncimusperf-aas , fed Exempla tantu.ii .
Omnes & finguls Nacuraa prsdiRx noii
f«nt exForma Caildi . At^ue ab ©mnibusNa-
turis pr^diais liberatur Homo in;^ operatione
fuper Caliduni
.
^phoY, XIX.
ATque ]v) Exchfiva ja£la funt fandamenta
InduBionis vers ,cji'5^ tamen nor. per-
ficitur donec liltatur in Aifimativa . Neque
vero ipfa Exchfiva uilo modo perfecl:a eft,
nequeadeo effe poceft fub iritiis . Eil enim
Excluftva (uc plane liquet )Rs:cBw Natura.
ram Simplicium . Q.uod 11 non habeamus ad.
huc bonas & veras Notiones Naturarvm fim-
plicium^ quomodo reaificari ^oi^^^ Exchrfva}
At nonnuU^ex fjpr^riidlis ( vcluci Norio Na-
tur?'. Elenicntaris , No'io Naturs CceleRis,
NotioTcnuitatis) funt Notioucs v^gjf^ , nec
bene terminacas . Itaque nos,qui ntc ignari
furaus , nec obliti ,quantum. opus i>gp/edia-
xnur, ( vid. ut faciacnus InieUe6lum huarinum
Kebus §i Natursi parem ) nallo modo acquie*
fcimus hisquae adhuc pr^cepimus ,fed & retn
in ulterius provehimus , & foniora auxilia mufum lnteHc6lus machiisa-r.ur & mininramus
;
qua! nunc fubiur.Qcmus . Ec certe in Intsypycta^
M 3 ^^^*
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 210/403
iSz rERUL^MIItione Natura snimusomnino taliter efl pra^pa.
randus <k formandus , ut 8z fuftineac fe in gra-
dibus debitis certitudinis , &: tamen cogitet,
(prsfertim fjb initiis) ca,qus adfunt , muU
tum pendere ex iis quae fuperfunt
XX. Atiamen quia citius emergic Veritas
cx errore qu?m ex confufione , utile putamus,
uc fiac permiiTio Intelleflui,
poft iresTabuIas
Comparenti^e primce (quales pofuimus ) fa£tas
& penfitatas, accingendi fe 6c tenrandi opus
Interpretationis NatuYa in affirmativa / tam ex
Indantiis Tabularum,quam ex iis quas alias
occurrent . (^uod genus Tentamenti , Permiu
Jtonem IntelleBus , live Interpvetationem inchoa»
tam,
five Vmdemiationer/t primaiti appeilare coc-
fuevimus.
yindemiatio prima de Forma Calidi .
ANimadvertendum autem efl: , Formamrei ineffe (uc ex iis
,quaidifta funt
,
plane ijquec ) Inflantiis univerfis & fingulis,
in quibus Res ipfa ineflj aliter enim Forma
non cffec .: Itaque nulia plane dari potefl In»
/iantia contradi6loria . Artamen longe magis
confpicua invenitur Forma & evidens in ali-
quihiis In/lant-iis^quam in sliisy iniis videli-
cec, ubi minus cohibita cft Nacura Formae,
Sc impedita, Sc reda£la in ordinem
,per Natu-
ras alias . Hujufmodi autem In:lantias , Eluce-
fcentias vel Inflantias Oflenflvas appellare con-
fue».
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 211/403
I^OrVM ORG^NUM. ig^
fucvimus . Pergenclum itaque eH: ad Viyi^emiati'7»
tjem ipram pyimam de Forma Calidi . Per uni-
verfas 8c Cwguhs Irjjlatitias, Nauira , cuius li-
iriiLatio eflCa/or , videtur effe Motus, Hoc au.^
lem maxime oflenditur in Flamma,
quse pc-rpe-
tuo moveiur • & in Liquoribus ferventibus auc
bullientibus , qui ^tiam perpetuo moventur .
Atque oftenditur etiam in incitatione five in-
cremento Caloris fafto per motum ^ ut in Fol-
]ibus ,
& ventis : de quo vide hjflant, i^, Tab,
3. Atque fimiliter in aliis modis Motus , de qui-
bus vide /«yr^wf. 28. & 31. Tab,^, Rurius o-
ftenditur in extinftione Ignis & Caloris per om-
nem fortem compreflionem,qua fraenat & cef-
fare facit Motum : de qua vid^ In/iant, go. &
32. r^^. 3. Oflenditur etiam in hoc , quod om-ne corpus deflruitur aut faltem infigniter akc-
ratur ab omni Igne & Calore forci ac vehemen-
ti . Unde liquido conflat , fieri a Calore turaul-
tum & perturbationem , & motum acrem , in
partibus internis Corporis;
qui fenfim vergic
ad diffolutionem .
Intelligatur hoc quod diximus de Motu,
(nerape, ut fitinf^ar Generis ad Calorem } noa
quod Calor generet. Motum , aut quod Motus
generet Galorem^ ( licec & ha.'C in aliquibus ve-
ra fint) fed quod ipfifSmus Calor , iive Qiiid
ipfum Caloris, jjc Motus, & nihil aliud : li-
mitatustamen pcr Diffeyentias^quas mox fub-
jungemus,poflquam oonnuUas cauiiones adie..
cerimus ad cvitandum ^quivocum .
M 4 Ca-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 212/403
184 VEP.VLu€Mll
Calidum ad fenfum , res Refpeftiva eft & iit
t)rdine ?.d Hominem, non ad Univerfum • &
ponitur re61:e ut Effe6^us Caloris tantum in fpi-
ritum Animalem : Quin etiam in fe ipfo res va-
ria efl , cum idum corpus(prouc Senfus prx-
difponitur } inducat pcrceptionem tam Calidi
quamFrigidi : ut patet pcr In/lant, ^i. Tak :^,
Neque vero communicatio Caloris, five Na-
tura cjus Tranfitiva,
per quam corpus admotum
corpori calido incalefcit , confundi debe: cum
forma Calidi . Aliud enim eft: Calidum , aliud
Cait;fa6livum . Nam per motum Attritioahs in^
duciturCalor abfque aliquo Calido praecedente,
unde excluditur Calefa£^ivum a Forma Calidi .
Atque etiam ubi Calidum efficitur per approxi-
mationem Caiidi , hoc ipfum non fit ex forma
Caiidi ;fed omnino pender a Natura altiore &
rnagis communi ; vid. ex Natura Affimilationis
iive Multiplicationis fui : de qua facienda eft I
feparaiim inquifitio. 1
At notio ignis pleb^ja eft , & nihil valet : 1
compofita enim eft ex concurfu qui fit Calidi
3c Lucidi in aliquo corpore; ut in Flamma com-
xnuni ^ & corporibus accenfis ufque ad rubcrem.
Remotoitaque omni ^quivoco , veniendum
jam tandem eft sd Differentias veras quae limi-
tant Motum, & conftituunc eum in Formam
Calidi
pRima igitur Differentia ea eft
,quod Calor
fi: Motus Expanfivus,
per quem corpus
ni-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 213/403
isJOVVM ORC^T^UM, 185
riititur ad dilarationem fui , 5c recipiendum fc
i-n majorem fphxram vel dimenfionem,quam
prlus occupaverar . Ha:c autem Diffcrentia ma-
ximeoftenditur in fiamn^a
;ubi fumus five
ha-lirus pinguis manifefto dihtatur & aperit fe in
fiammam .
Ortendirur eriam in omni Liquore fervente,
tjui manifefto intumefcit , inlurgir , & emittic
bulbs ; atque urget procefTum expandendi fe,
donecvertatur
in corpus longemagis extenfum
^d.'iatatum, quam fit ipfe Liquor ; vid. in Va-
porem , aut Fumum , aut Aercm .
Oftenditur etiam in omni Ligno & Combu-
flibili ; ubi fic aliquando exudatio, ac femper
evaporatio.
Oftenditur etiam in colliquaticncMetallo-
rum;
quae ( cum fint corporis compa^^iffimi)
non facile intumelcunt & fe dilatanc : led tamen
Spiritus eorum,poftquam fuerit in fe dilatatus
,
& majorem adeo dilatationem concupierit , tru-
di plane & agir partes crafliores in Liquidum .
Quod fi etiam. Calor fortius intendatur,folvic
^ vertit multum ex iisin volatile.
Oflenditur etiam in Ferro aut Lapidibus :
qu« licet non liquefiant aut fundantur , tamen
cmolliuntur. Quod eticm fit in baculis ligni"
qus calefafla paululum in cineribus calidis,
fiunt flexibilia,
Optime autem cernitur ifle Motus in Aerc,
qui perexiguum calorem fe dilatat continiO &nianifefto, ut pcr 7«/?.^«?. 38. 7^^. 3.
Often-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 214/403
iS6 rERUL^MIIOflenditur etiam in natura contraria Frigidi .
Frjgus enim Dtnne corpus concrahic & cogic in
anguflius ; adeo ut pcr intenfa Frigora clavi ex-
cidant ex parietibus , ^ra diffiliant , vitrum
etiam calefa6\um & fubito pofitum in Frigido
diffiliac & frangatur . SimiliterAer per levcm
inrrigidationem recipit fc in anguftius : ut per
Infiant. ^Z.Tab. ^. Verum de his fafius dicecur
in inquiiitione de Frigido .
Nequc mirum eft , fi Calidum & Frigidumcdanc complures a6liones communes, ( de quo
vide hijlant, 32. Tab, z. ) cum inveniant-jr dux
ex ^tqu^nubus Differentiis ( de quibus mox di-
cenius)
quas competunt utrique Naturs • lices
in hac Differentia ( dc qua nunc ioquirnur)
aclioaes fmc cx diametro oppofitx : Calidumenim dat motum expanfivum & dilatantem , Fri-
oidum autcni dar molum contra£livum & co-
cuntem
SEctiYida DiffeYentia eft tr.odificatio prioris;
Hac videlicct , quod Calor fit Motus eX'.
panfivus five vcrfus ciccumferentiam : hac lege
tamen , ut una feratur cbrpus furfum . Dubium
cnim non eli,quin finc Motus complures mix-
ti . Exempli gratia : fagitta aut fpiculum fimul
5c progrediendo rotat , & rotando progreditur.
Similiter & Motus Caloris fimul eft & Expanfi-
vus , & Latio in furfum .
HsEC v^ro Diff^rentia oflenditur in Forcipe,
aut Bacillo ferrco , immiffo in ignem ; quia fi
im-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 215/403
NOJrUAd ORG^INUM. 1S7
Immittatur perpendiculanter , tenendo raanuni
fuperiws, cito n-ianuai adarit ^ fm sx latcre auc
inferius, omnino tardius
.
Confpicua cciam eft in Dijltllationibus perDefcenfjrium
;quibus ucuntur homincs ad Flo-
res dclicationes,quoram odores facile evane-
fcunt . Nam hoc leperit induflria , uc collocent
Ignem non fubter , fed fupra , ut adurat minus .
Neque enim Flamma tantum vergit furfum,
fcd etiam omne Calidum •
Fiat autem Experimentum hujus rei in con-
traria Natara Frigidi : vid. utrum Frigus non
contrahat corpus defcendendo deorfum,quem-
admodum Calidum dilatat corpus afcendendo
farfum . Itaque adhibeantur duo bacilla ferrea,
vel duo tubi viirei , quoad caetera pares • 6c ca-
lefiant nonnihil ; & ponatur fpongia cum aqua
frigida , vel nix , fubtertinam, & fimiliter fu-
ptr alteram . Exiftimamus enim, ceieriorem
fore Refrigerationem ad extremitates in ea ba-
cillo ubi nix ponitur fupra,quam in eo ubi nix
ponitur fubter : contra ac fit in Calido ,
TErtla Differentia ca eft ; ut Calor fic "Mo-
tus,non Expanfivus uniformiter fecundum
totum , fcd Expanfivus per particulas minores
corporis ; & fimul cohibitus , 5c repulfus , &reverberatus ; adeo uc induatMoturu akernati-vum
, & perpetuo trepidantem , & tentantem,
& nitentem, & ex repercuffione irritatum ; un-
de furor ille Ignis & Caloris ortum habet
.
Ifta
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 216/403
i88 V ERUL^MIlIfta vero Diffcrentia oftenditur tnaxinle m
Flamma & Liquoribus bullientibus : quse per-
petuo trepidani: , £c in parvis poriionibus tu-
njenc , & rurfus fubfidunt
Oftenditur etiam in iis corporibus ,quas funt
tam durae compagis , ut calefacla aut Igniu non
intumefcanc aut dllatentur mole ; ut Ferruni
jgnitum , in quo Calor efl: acerrimus .
Oflenditur etiam in hoc,quod per frigidifii-
mas tenpeftates focus ardeat acerrirne .'
Ofttnditur etiam in hoc , quod cum extendi-
tur Aer in vitro Calendari abfque impedimen-
to aut repuifione , uniformiterfcilicet & squa-
liter ; non percipiatur Calor . Etiam in ventis
conclufis , licet erumpant vi maxima , tanisn
non percipitur Calor infignis;quia fcilicet Mo-
tus fic fecundum tctum , abfque Motu alrernan*
te in particulis . Atque ad hoc fiat Experimen-
tum ,utrum Flamm.a non urat acrius verfus la- .
tera ,quam in medio flammx .
j
Oftenditur etiam in hoc,quod omnis uRio '1
tranfigatur per minutos poros corporis quod uri-.
tur • adeo ut Uftio fubruat 5c peReiret , &• f:^di.
cec , & ftimulet; perinde ac ii edent infiniri?5
cufpides acus . Itaque ex hoc illud etiam (In,
quod omnesAqux fortes ( fj proportionars (inc
ad corpus , iu quod agunt ) edant opera ignis,
ex naiura foi corrodente & pungente .
Arque ifta Differentia ( de qua nunc dicrmus )
communis eft cum natura Frigidi ;in quo co^
hibeiur Motus contraStivus, per renitentiam ex-
psn*
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 217/403
NOFUM 0RG.4NUM. i8^
pandendi;quemadmodum in Calido cohibetuc
Motus expanfivus, per lenitentiam concrahcn*
di
Itaqae five paries corporis penetrent verfus
interius , five penerrent verfus exterius , fimilis
eftratio; licet impar admodum fit fortitudo :
quia non habemus hic apud nos in fuperficie
Terrae aliquid,quod fit irapenfe Frigidum . Vi-
de Inflant, 27. Tah.p.
QUarta Differentia eft modificatio prioris :
^Hxc fcilicet, quod Motus illeStlmula-
tionis aut Penetrationis debeat effe nonnihii ra-
pidus & minime lentus ; atque fiat etiam per
particulas , licet minutas ; tamen non ad extre-
mam fubtilicatem , fed quafi majufculas.
Oftenditur hsec Dijjerentia in comparacione
operum quae edic Tgnis , cum iis que edit Tera-
pus five ^tas . ^cas enim five Tempus arefa-
cic , conlumit 5 fubruit , & incinerac , non mi-
nus quam Ignis : vel potius longe fubtilius :
fed quia Motus ejufmodi efl: lentus adraodurc»
& per particulas valde exiles, non percipitur
Calor
.
Oftenditur etiam in comparatlone diffolutio-
num Ferri & Auri . Aurum enim diffolvitur
abfque calore excitato ; Fcrrum autem cum ve-
hemenci excitatione Caloris , licet fimili fere^
intervallo quoad tempus . Quia fcilicet in Au-
ro 5 ingreffus Aqu2 Separationis efl: clemens &fubtilicer infinuans 5 &: ceffio partium Auri fa«
ci-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 218/403
rgo VERVL^MIlcilis : At inFerro, ingreffus efl afper , & cum
confliflu 5 & parces Ferri habent obflinationem
xnajorem .
Cftenditur etiam aliquatenus in Gangraenis
nonnuilis & Mortificationibus carniuni;
qujE
r.on excitanc mp.gnum calorem auc dolorem,
cb fubtilitatem putrefa£linnis
Atque hsc fit Prtma Vindemiatio five Intcr*
pretatio wcboata de Forma Calidi , fafta per Per-
mijfiorjem IntelleBus .
Ex Vindsmiatione autem ifta prima , Forma
five Defifiitio vcra Caioris ( ejus,
qui eft in or-
dine ad Univerfum , non relativus lantummcdo
ad Senfum ) talis efl: , brevi verborum comple-
xu . Calor cfl Motus Expanfivits ^ cohibitus, O*
nitcs per partes tmnores , Modificatur auteai Ex-
panfio * ut expandendo in ambitum , nonnikil ta^
men incHnet verfus fupenora , Modificatur autsni
& Nixus ille per partes ; ut non ftt omnlno /^-
gnis, fed incitatus , C^ cum impetu nonnullo ,
Qiiod vero ad Operativam attinet , esdem
%-es eil . Nam defi^atio efl: caiis . Si in aliquo
corpore naturah poteris excitare Motum ad fe di-
latandum, aut expandendurn / eumque Motum ita
rep^imsre& in fe vetere , ut dtlatatto illa n»n pro^
cedat aqualiter, fed partim obtineat
,partim re»
trudatur j pruculduhio generahis Calidum : noii
^habita ratione , five corpus iilud fit Ele-
mentare, ( ut loquantur ) five imbuium a Cce-
leftibus; five luminofum , five opacum ; five
tenue , five denfum : five iocalitcr expanfum,
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 219/403
NOP^UM ORG.fNUM. ifi
fivc inrra clauRra dimenrionis pvimx conrentum;
five vergcns ad difTolutioncm , five manens in
ftatu ;livcAnimal, five Vegetabilc , five Mi-
nerale ; Cve Aqua , five Oleum , five Aer ; auc
aliqua alia fLibftantia quaecunque fufccptiva Mo-
tus prapdifti . Calidum autem ad Senlbm , res
eadem eft : lcd cum analcgia,
qualis competic
Senfui . Nunc vero ad ulieriora auxilia proce-
dendum efl
.
Aphor. XXI.
PO^iTabuLis Compayentia primce & RejeBie»
nem five Exclufiruim , ncc non Vtndemia»
tionem pnmam fattam fecjndum eas;
perqen-
dum eft ad reliqua auxilia Intelleftus , circalw-
terpretatwnem hJaturte , & InduBionem veram ac
perfeftam . In quibus proponendis , ubi opus
erit Tabulis,procedemus fuper Calidum & Fri-
gidum ; ubi autcm opus erit tantum Exemplis
paucioribus, procedemus per alia omnia : ut
rec confundatur Inquifitio , & ramen Doftrinavcrfetur minus in anguflo .
Dicemus itaque primo loco , de Prarogativis
In/Iantiarum : Secundo , de ^ciminictdis InduBio^
nts : Tertio , de Re^ificatione InduBionis :
Quarro, de Variatione Inquifitionis pro Natur^t
Subje&t : Quinro , dc Pr^rogativis Naturaru-at
quarenus ad Inquifirionem , five de eo quod ic-
quirendum eft prius &i poflerius : Sexro , dc
Terminis Inqui/ltionis , five diQ Synopfi om.nium
Na.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 220/403
1^2. VERUL^MIIJNaturanim In Univerfo : Septimo , de Dedu^
ciione ad Praxin ^ five de eo quod eft in Ordinc
ad Hominem : Oftavo ^ de Parafcevis ad hu
qwfitionem : Poftrcmo autem , de Scala ^^fcenfo^
ria O' Dejcenforia ^xiornatum ,
XXII. Imer Prarogativas Inftantiarum ^ Pri-
mo proponemus Inft^^ntias Solitarias . Ex autem
funr Solitarite,qux exhibent Naturam , de qua
fit InquJfitio , in talibus Subje6lis qux nil ha-
bent commune cum aliis Subje6tis,
prjpter ii-
lam ipfam Naturam : aut rurfus quasmon exhi-
bent Naturam , de qua fit Inquifitio^ in tali-
bus SubjeStis quae runt fimilia per omnia cum
aliis Subje6lis,praeterquam in illa ipfa Natura.
Manifeftum enim eft,quod hujufmodi Inftan-
tix toJlant ambagcs , atque accelerent & robo-
rent Exclnftvam y adeo uc paucae ex illis fint in.»
flar multarum .
Exempli gratia fi fiat Inqaifitio de Natura
Caloris ^ In/iantia folitari^e [unz Pn{m2it2i ^ Gem-
mx> ryflallinae, quse reddunt colores , non fo-
lum in fe , fed exerius fupra parietem . Jtem
Rores , 5cc. iRas enim nihil habent commune
cum caloribus fixis inFloribus, Gemmis colo-
ratis , Meraliis , Lignis , 6:c. prxter ipfum co-
lorem . Undefaciie coliigitur, quod Color nil
aliud fit quam Modificatio imaginis lucis im-
mifTae & reccpta! : in priore genere,
pcr gradus
diverfos Incidentiae • in pofteriore,
per Textu-
ras & Schcmatifmos varios corporis. Iflas au-
tem5
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 221/403
JSOVVM ORG^NUM. ip^
rem , hifiantia (ant folitari^ c[u2iiznus ad Simi-
iicudinem .
Rurius in eadeni Inquifitione , ven^ diftin-
6\2B Albi & Nigii in Marmoribus ,
& vaiMega-
tiones colorum m Floribus ejufdem fpeciei , funn
Inflantice folnari.e . Album enim & Nigrum
Marmoris , Sc raaculs Aibi & Purpurei in flo-
ribusCaryophyili 5 conveniunt fcre in omnibus
przter ipfum colorem . Unde faciie colligicur,
Colorem non multum rei habere cum Naturis
aiicujus corporis intrinfecis , fed tantum fitum
e(Te in Pofitura partium craffiori & quafi Me-
chanica . Iftse autem Inflantiie func Solitaria^
quatenHS ad Difcrepantiam . Utrunque autem
genus , Inflantias fohtartas appellare confucvi-
mus, auc ferinas ^ fumpco vocabulo ab Aftro.
nomis
.
XXIII. Inter prsrogativas Inftantiaram,po-
remus fecundo loco Inflantias fnigrantes . Eaj
func , in quibus Natura Inquifua migratadge-
nerationem , cum prius non exiflerct • auc con-
tra migrat ad corruptionem , cum prius exiUe-
ret . Icaque in utraque Antiftrophe , Inftanciae
taies func femper geminae ; vei potius una Jftan-
tia in motu , five cranfitu,produc^a ad perio-
dum adverfam . At hujufmodi Inftantiz non fo-
lum accelerant & robovsint Excluflvam ^ fed e-
tiam compellunc xAjflrmativam ^ five Formam,ipfam, in anguftum . Neceffe ell enim uc For-
I ma rei fic quippiaai,quod per hujufmodi M/-
grationem indatur • auc concra pcr huiufmodi
N '
M/.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 222/403
1P4VERUL^MII
Mi orc7 tionerr'* to\hi[}r , & deflrLiatur . Atque li-
ccc omnis Exclufio promoveac ^jfirmativam ,
ramen hoc magis direQe fit in fubje^lo eodem,
quam indiverlis. Forma autem ( uc ex omni-bus quse di6la func manifcflo liquet
)prodens
l"e in uno , ducit ad omnia . Quo autem fimpli-
cior fuerit M/^g»'^?/^ eo magis habenda efl: Iftaii.
lia in pretio . Prxterea Injlantice Migrantes raa-
gni funt ufus ad partem Operativam;
quia cumj
proponant Formam copulatam cum Efficientei
aur Privante,perfpicue defignant praxin in ali-
quibus; unde facilis eciam efl tranfitusad pro-
xiraa. Subefltamen in illis nonnihil periculi;
quodindigec cautione ; hoe videlicet , ne For-
mam nimis retrahant ad Efficientem , & Intel-
lec\um perfundant\ velfaltem perflringant fal-
fa oninione de Forma , ex intuitu Ef!icientis .|
Efficiens vero lemper p6nitur nil aliud effe,
quam vehiculum , five deferens Formae . Verunri
huic rei,per Exclufivam legitime faftam , fa*
ciie adhibetur remedium ,
Proponendum. itaqueefl
jam ExemplumJw-
flanti(e Mtgrantis , Sit Natura inquifita, Can-
dor , five Albedo : Inflantia Migrans ad genera-
tionem , efl vitrum incegrum , & vitrum pul-
verifarum . Similiter, Aqua fimplex , & Aqua
agirata i-n fpumam . Vitrum enim integrum ,
&.Aqua fimplex, Diaphanafunt ,
nonAlba :
At vitrum pluverifatum , & Aqua in fpuma,
Alba , non Diaphana . Iraquequxrendum, quid
accidcricex \\\2iMigratiom\ii\:o ^ auc Aquje
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 223/403
I NOFUM ORG^JSiUM. ig^
Manifcrtum enim eft , Formam Albedinis de-
fcrri & invehi per iftam contufionera Vitri, &
agitationera
Aqu2. Nihil autcm reperitur ac-ceffiffej priEter comminutionem partium Vitri
& Aquae, & Aeris infertionem . Neque vero
parum profe6^um eft ad inveniendam FormarmAlbedinis
,quod corpora duo per fe Diaphana
,
fed lecundujn magis & minus, ( Aer fciiicec
&Aqua, auc
Aer & Vitrum ) fimul pofita
,
per miautas portiones exhibeaDC Aibedinem.,
per rcfra6lioiiem ina?qualem radiorum lucis .
Verum hac in re proponendum eft etiam E-
xempluna periculi & caucionis,de quibus diximus.
Nimirum facile hic occurrec Inteiie^lui ab hu-
jufmodi Efficientibus depravato, qucd ad For-fnam Albedinis Aer femper requiratur
;quod
Albedo generetur tantum per corpora Diapha-
na;qus omnino falfa func , & per niultas Ex-
clufiones convi£ta . Qpin pocius apparebic,(mif-
foAere, <Sc hujufmodi ) corpora ornnino xqua-lia ( fecundum portiones Opcjcas
)dare
Diapha-num • corpora vero insequalia,
per texcuram
rimplicem, dareAlbum; corpc^ra insequalia fe*
cundum texturam compoijtam, fcd ordinatam
dare reliquos colores,
praeter Nigruni ^ corpora
vero inseqaalia pcr texcuram compofitam, fed
omnino inordinatam &; confufam, cfare Ni-grum
. \i2iQ^\jizde Injiantia Mtgrdttte ad genera-
lionem in Natura inquifua albedinis,
propofi-
tum efi: jam Exemplum . Inflantia autem mi.
grans ad corruptioncm in eadera Natura albedi-
N 2 nis
,
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 224/403
19(5 VERVL^Mllnis , eft Spuma diffoiuta ; aut Nix diiToIata ^
Exuit enim albedinem , & induit diaphanum
aqua,poflquam fic Iniegrale Rne aere .
Neque vero illud ullo modopr^^termittendurrj
efl:,quod lub Inflantiis migrantibus comprchen-
di debeant non tantum ilI<E qux raigrant ad Gc-
nerationem & Privationem • fed etiam illa; quae
mtgrara ad Majorationem & Minorationem^
cum illae etiam tendanc ad inveniendam For-
mam , ut per definitionem Formje fuperius fa-
6lam , & Tabulam Gradunm , manifefto liquer .
Itaque Papyrus,
quae ficca quum fuerit , alba
cft • at madcfacia ( cxclufo aere , & recepta
aqua ) mrnus alba eft , & magis vergit ad Dia-
phanum ;fimilem haben rationem cum Inflantiis
fupradi^tls.
XXIV. Inter Prajrogativas Inftantiarum , ter-
tio ioco ponemus Inflantias oftenflv^-is , ck qui^
bus in Vtndemiatione prima dc Calido mentionem .
fecimusj quas etiam £/^ce/f(?»/w , Hwc Infta-a^
ttas liberatas , C^ pradorninantes, appeliare con-
fuevimus. E* iunt,
quae oftendunc Naturam
Inquifitam nudam & fubfiantivam , atque etiam
in exaltatiorie fua , autfummo gradu Potentiae
fua; ; emancipatam fcilicet , & liberatam ab
impedimentis , vel faltem per fortitudinem (n^
virtutis dominantem fuper ipia , eaque fuppri-
mentem & coercentcm . Cum enim omn6 Gor-
pusfufcipiat multas Naturarum Formas copula-
tas , & in Concreco jfic uc alia aliam retun-
dac , deprimat, frangac , & liget ; undeobfcu-
ran-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 225/403
i\ orUM ORG^NUM. t^7
rantur FormsB fingulae . Inveniuntur autem fu^
bictia nonnuUa , in quibus Natura Inquifita
prx aliis e/l in iuo vigorc ,vel per ablentiatn
impedimenti , vel per prxdoniinantiam virta*
tis . Hujufmodi autem hijlanti<e funt maxime
ofienftv.t Forne . Verum & in his ipfis In.
flantiis adhibenda eft cautio , 5c cohibendus
impetus Iiitelleclus . Quicquid enim oflentat
Formam , eamque trudit , ut videatur occur-
rerc Intelleflai , pro fufpcclo habendum eft ,
& rccurrendum ad [Exclu/ivam fcveram & di-
li?entem .
o
Exempli gratia ; fit Natura inquifita , Cali<-
dum . Inftantia ofieti/iva MotL.-s Expanfionis,
qua? ( uc fuperius ditlum efl:]
portio cft prae*.
cipua Form» Calidi , cft Vitrum CalendareAeris . Etenim Flamma , licec manifefto exhi-
beat Expanfionem ; tamen propcer momenta..
ncam extinftionem non oftendic progreflum
Expanfionis . Aqua autem fervens,propter fa-
cilem tranfitioncm aqua! in vaporcm & acrem,
non tam bene oftcndic Expanfionem Aqua: in
corpore fuo . Rurfus Ferrum ignitum , Sc fimi-
lia , tantum abeft uc progreiTnm oftendant , uc
contra per retufionem 5c fraRionem fpiritus,
per partes compa6^as & craftas,[qua?domanc
& frsnanc Expanfionem ] ipfa Expanfio non
fic omnino confplcua ad frnfum . At VitruniCalendarc clareoftendic Expanfionem in Aere,
& confpicuam, & progredientera , & duran-
tem , neque traHfcuntem .
N 3 Rur-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 226/403
ip§ VERUL^MIIRurfus , Exempli gratia; fit Natura inquifi-
ta , Pondus . InjiantJa OJhnfiva Ponderis , efl
Argentum vivum . Omnia enim fuperat pon-
dere magno inrervallo, praster Aurum ^ quodnon niulio gravius eft . At prxflanrior Jniian-
tia eft ad indicandam Formam ponderis Argen-
tum vivum,quam Aurum • quia Aurum ioli-
dum eft , «Sc Confiftens,quod genus referri vi-
detur ad Denfum ; at x^rgcncum vivum liqui-
dum eft ,
& turgens Spiricu ,
& tamen multispartibus exuperat gravicate Diamantem
, & ea
quae putantur folidiffima . Ex quo o(l:enditur,
Formam gravis , five ponderofi , dominan
limpliciter in copia Materix , & non in ar£"ia
Compage .
XXV. Inter Prserogativas Inftantiarum ponc-mus quarto loco Inflanttas Clandeftinas
,quas
€tiam Inftantias CrepttfcuU appeiiarc conluevi-
mus . Ex funt veluti oppoficas Inftantiis Oft^enfi-
vis , Exhibent enim Naturam inquifitam in in-
fima virrute, & tanquam in incunabulis , &
rudimentis fuis*
tentancem , Sc tanquam pri-
ino experiencem , fed fub contraria N^atura la-
tentem , & fubatlam . Sunt aucem hujufmodi
Inflantia magni omnino momenti , ad inve-
niendas Formas • quia ficut Oflenfivce ducunc
facile ad Differentias , ita Clandeflina ducunt
optime ad Genera • id eft , ad Naturas iiias
Communes,
quarum Naturs inquifucB nihii
aliud funt quam limitationes .
Exempli gratia ; fit Natura Inquifita , Con-
fiftens
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 227/403
JSIorUM ORG^NUM, jpp
Ijflens , five fe Decerminans ;cujus Contrarium
eflLiquidum, five Fluens . hiftaiuiiv CLindeJh*
na funr illae,qus exhibenc gradum nonnui-
lum debilem 6c infimum Confiftentis in fiui-
do ;veluci Bulla Aquae
,quas efl: tanquam pel-
licula qusdam confiflens , & decerminata , fa-
6la ex corpore AquiE . Similiter Stillicidia ,
quse fi adfueric Aqua quas fuccedac t producunr
ie in filum admodum tenue , ne dilconcinuc»
rur Aqua ; At li non detur talis copia Aquae,
quae fuccedere poflic , cadit Aqua in guttis ro-
tundis,
qu2E eft Figura quse optime Aquamfui^inec contra difcontinuationem . Ac in ipfo
temporis arciculo , cum definic filum AqusE,
& incipic defcenfus in guttis , refiiic ipfa A-
qua furfum ad evitandam difcontinuationem.
Quin in Mecallis,qux quum funduntur func
liquida , fed magis tenacia , recipiunt fe fsepe
gucca^ Iiquefa6la2 furfum , acque ica hserenc .
Simiie quiddara eft in Inftantia Speculorum pue-
riliumj quae folent facere pueruli in fcirpis ex
faliva , ubi cernitur etiam pellicula confiflens
Aqu2 . At multo melius fe oflendit hoc ip-
fum in alcero illo ludicro puerili;quando ca-
piunc Aquam,per Saponem faftam paulo te-
naciorem , acqueinfianc eam perCalamum ca-
vum , atque inde formant Aquam , tanquam
in Caftellum bullarum / quae per interpofitio-
nem Aeris inducit Confiftentiam , eo ufquc ut
fe proiici nonnihil patiatur abfque difcontinua-
lione . Optime aurem cernitur hoc in Spumi
N 4 ^
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 228/403
ico VERVL^MIloc Nive: qu32 talcm induuiu Conriftentiani
ut fercfecsri poffint * cum ta^ien Cnt Corpo»
ra formata ex Acre &Aqua, quas utraque funt
liquida . Qu« omnia non cblcure innuunt^
Liquidum & Confiftens effe Noiioncs tantHm
plebeias, & ad fenfum * inelTe autcm revera
omnibus Corporibus fugam & evitationera fe
difcontinuandi; cam in Corporibus homoge-
neis[qualia funt Liquida ] effe debilem c: in-
f.rmam * in Corporibus vero quas funt compo-
fita ex heterogeneis , magis effe vividam &fortem : propterea quod Admotio Heterogenel
conftringit Corpora ; at Sub^ratio Homogenei
foivic & relaxat
Simiiiter, excmpli gratia ; Sit natura In-
quifita , attra6tio , five coitio corporum . In-
fiantJa circa Formam ejus oflenjiva maxime
inCgnis efl , magnes . Contraria autem natura
attrahcndi cft ,ncn attrahcns ^ licet in fubfian-
tia fimili . Veluti ferrum,quod non attrahit
ferrum,quemadmodum rcc plumbum plum-
bum , nec ligDum lignum , nec aquam aqua .
Inflantia autem clandeflina eft , Hnagpes fcrro
armatus , vcl potius ferrutti in raagnete arma-
to . Nam ita ferc natura , ut magnes armatus
5n didantia aliqua , non trahat ferrum fortius
quam magnes non armatus . Verum fi admo-
veatur terrum, ita'ut tangat ferrum in magne-
te armato , tunc magncs armatus longe majus
pondus ferri fuftinct,quam magnes fimplex 5c
inermis;propter fimiiitudinem fubftantiae ferri
ver^
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 229/403
HOVUM ORG^NUM. aoj.
vcrfus ferrum^ quie operatio erac omnino r/^w-
deftina ^ 8c Jatens in ferro , antequam niagnes
accefiTi fiet . Itaque mauifeflum efi: , formam
Goitionis effe quippiam , quod in nij^gnete Cc
vividum 5c robuftuni , in Ferro debile & la-
tens . Itidem , notatum eft , isgitcas parvas li-
gneas abfque cufpide ferrea , emKTa ex fclope-
tis grandibus, altius penetrare in materiam li-
gneum, [
puta iatcra Navium , aut fimilia]
quam eafdem fagitcas Ferro acurninatas,pro-
prer fimilitudinem fubftantisB ligni ad lignum,
licec hoc ante in ligno Jatuerit » 'tidem , licec
aer aerem , aut aqua aquam manifeilo non tra-
hac in Corporibus integiis • rarr^jen bulla ap«
proxitnata bullje , facilius diffolvit bullam,
quam fi bulla illa alcera abeffet , ob appetitum
Coitionis aquae cum aqua , & aeris cum aerc .
Atque hujufmodi Inflantiie clandeflina(qu«
funt ufus nobiliffimi , ut dittum eft] in por-
tionibus Corporum parvis & fubtilibus maxime
fe dant confpiciendas . QiiiaMaffae rerum ma-
jores , fequuntur Formas magis Catholicas , &generalcs y ut fuo loco dicetur ,
XXVI. Intcr Pr^frogativas Inftantiarum po-
nemus quinto loco Inflantias Conflitutivas,
quas €t'nxn Manipulares appellare confuevimus,
Eae funt quas conftituunt unam fpeciem Naturx
inquifitsB tanquam Formam minorem . Cumcnim Forms legiLim^
(quae func femper con-
vertibiles cum Naturis inquifitis ) lateant in
profuado , ncc.facile inveniantur; poftulat res
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 230/403
201 VERUL^MII& infirmitas humani Intelle6lus , ut Fonns!
particulares,qux funt Congregativs Manipu*
lorum quorundam InRantiarum ( neutiquara ve*
ro omniuni ) in Notioncm aliquam Commu-
nem , non negligantur , verum diligentius nc-
tentur . Quicquid enim unit Naturam licct mo-
dis imperfsdlis • ad inventionem Formarum
viam fternit . Itaque Inftantiae quae ad hoc uri-
les funt , non funt contemnendae poteftatis,
fed habent nonnullam praerogativam .
Verum ia his diligenseft adhibenda Cautio,
ne lntelle£lus humanus,poftquam complures
cx iilis-Formis parcicularibus adinvenerit , at-
quc inde Partitiones five Divifiones Naturae in-
quifitae confecerit/ in illis omnino acquiefcar,
atque ad Inventionem legitimam Formas ma-
gnse fe non accingat ; fed prxfupponat , Natu-
ram velut a radicibus effe multiplicem & di-
vifam , atque ulteriorem Naturae unionem,
tanquam rem fupervacuae fubtilitatis , & ver-
gentem ad merum Abftra6tum , faAidiat &reiiciat
Exempli gratia y fit Natura Jnquifita, Me-
moria , five Excitans & Adjuvans memoriam.
InflanttceCcnjiitutivte funt / Ordo , five Diftri-
butio,
quae manifefto juvat Memoriam . Item
Loci in Memoria artificiali * qui aut poffunt
effe Loci fecuodum proprium fenfum , veluti
Janua , Angulus , Feneftra , & nmilia • auc
poffunt effe Perfons familiares , & Norae ; auc
poffunc effc quidvis ad placirum ^ ( modo in
or-
I
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 231/403
i\OVUM ORG^NUM. 203
ordine cerro ponantnr ) veluti Anlmalia, Her.
hz j etiam Verba , Liters , Ckara6^eres , Per-
fons Hiftorica? , & caetera / licet nonnulla cx
his magisapta fint oc commodi , alia minus .
Hujurniodi autcm Loci Memoriam infignicer
juvant , eamque longe fupra vires naturales
exaitant . Item Carmina facilius haerent , &difcuntur memoriter
,quam Profa . Atque ex
ifto Manipiilo trium Inflantiarum, videlicec
Ordinis, Locorum Artificialis Memorix , &Verfaum , conftituitur Species una Auxilii ad
Memoriam . Species autem illa , %/fl?[ciJJto In"
finiti refte vocari poffit . Cum enim quis ali-
quid reminifci aut revocare in Memoriam ni-
titur ; (i nullam pra.'notionem habeat auc per-
ceptionem ejus quod quaerit , quxrit certe &molitur , & hac iilac difcurrit , tanquam in
Infinito . Quod fi cerram aliquam prsenotionem
habeat ; flacim abfcindicur Infinitum, 5c fic
difcurfus Memoriae magis in vicino. In tribus
autem illis Inflanciis qua: fuperius diSl^ fuat,
praenotio perfpicua efl & certa . In Prima vl-
delicet debet efTe aliquid quod congruat cum
Ordine : In Secuwda debet efTe Imago,qux re-
lationem aliquam habeat , five convenientiam
ad illaLoca certa : In Tertia debent effe Ver-
ba,
quae cadanc iii Verfum . Atque ita abfcin-
ditur Infinitum . Aliae autem Inflantise dabunc
hanc alteram Speciem ; ut quicquid deducac
IfitelleSluale ad feriendum Senfum (qus ratio
etiam prajcipue viget in Artificiali Memoria)
ju.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 232/403
aG4 VERUL^MIIjuvet Memoriam . Alice Inftantix dabunt hantfikeraai Speciem
;uc q«x faciunt impreffionem
in Affe6lu forci, incutientes fciiicet Metum
,
Admirationem, Pudorem , ©eleclationem
,juvent Memoriara . Aliae Inftantiz dabunt hancalteram Speciem
, ut quae maxime imprimun-tur a Mence pura
, & minus pr«occupata ante
vel poft; veluti ^use difcuntur in pueritia
,
aut quae commentamur ante fomnum, eriam
prims quxque rerumvicesy magis hxreant in
Memoria. Aliz Iniiannx dabunt hanc alteramSpeciem
,ut multitudo Gircumftantiarum
, fi.
ve Anfarum,juvet Memoriam
; veluti Scriptio
per parcesnon continuatas; Leftio, live Re-citatio voce alta. Ali^ denique JnftantisB da-
buni hanc alteram Specicm , ut qux expeflan-
tur, &attentionem excitanc , melius hiEreant^
quam qux prstervoianc . Itaquc fi fcriptum
aliquod vicies perlegeris, non tam facile illud
memoriter dikes, qaam fi illud legas decies
tentando interim illud recicare, & ubi deficic
Memorja, infpiciendo librum . Ita ut lint ve-
iuti Sex Forrax Minores eorum,qus iuvanE
Memoriara; videlicet Abfciffio Infiniti'- De-
duaio Intelleaualis adSenfibile; Impreffio in
Affe6iu forti ; Impreffio in Mente pura ; Mul-titudo Anfarum
; Prxexpe£latio .
Similirer, Exempli gratia y Sit Natura In-
quifjta, Gufius, five Guftatio . In/larjti^t qaxlequuntur funt Confthutiva : vidtlicct, quodqui no;i olfaciunt , fcd fenfu eo a Natura de-
fii-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 233/403
NOyUM ORG^NUM. 205
/licuti func ^ non pcrclpiant , aut guflu diRin>
guanccibum rancidum , auc putridum y neque
liniiiicer Alliatum , auc Rofatum , auc hujufmo-
di . Rurfus , ilii qui per accidens Nares ha-
benc perdefcenium rheumatis obflru61:as , non
difcernunc aut percipiunt aliquid putridum,
aut rancidum , auc Aqua Rofacea infperfum ,
Rurfus,
qui afficiuncur hujurmodi rheumace,
li in ipfo momento, cum aliquid foccidum auc
odoracum habenc in ore , i^vc palato , emun-
ganc forcicery in ipfo Inftanci manifeftam per-
cepcionem habenc rancidi vel odoraci . Que
Inftancif dabunc & conftituent hanc Speciem,
vel partem potius Guftus y uc Senfus Guflatio-
nis cx pane nihil aliud Cc,quam 01fa6lus in-
tcrior , tranfiens Sc defcendens a Narium Mea-
tibus fuperioribus in Os 3c Palatum . Ac con-
tra , Salfum , 5: Dulce , 5c Acre , & Acidum,
& Auflerum , & Amarum , & fimilia y h^c
( inquam ) omnia ^que fentiunc illi , in qui-
bus Olfatlus deeft , auc obcuratur , ac quifqHam
alius : uc manifcftum fit , Senfum Guftus effe
Compoficura quiddam ex Olfaflu interiori , &Taftu quoddam exquificoy de quo nunc non
cft dicendi iocus .
Similicer, Exempli gracia y Sic Natura in-
quifira, Communicatio Quaiicatis y abfquc
Commiftione Subftantig . Inftantia Lucis , da-
bic vel conftituct unam Speciem Communica-
tionis; Calor vero 5c Magnes , alceram . Com-
niunicatio eni.m Lucis eft tanquam Momenta«
nea
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 234/403
^o6 VERUL^MIIjnea, & ftatim peric , amota Luce Originali ^
AtCalidum, 8c Virtus Magnetica, poftquatn
tramiffa fueriiu, vel potius excitata in alio
Corpore h^rent
& manent ad tempus non par-vum
, amcto primo movente .
Denique magnaeft omnino Prgrogativa /«.
fiamiamm CoYiJlitutivarum ^ ut qu^ plurimuni
faciant,
oc ad Definiciones,(pr^fertim parti-
culares) & ad Divifiones , Cvc Partitiones Na-
turarum/de quo non male dixitP/^fo, Q^uod
habendus fit tanquam pro Deo,
qui definire ÷re bene fciat .
XXVIT. Inter Prerogativas rnftantiarum po-
nemusfexto \oco Injiamias Conformes ^ five Pro.i
ponionatas ; quas eti^m Parallelas, {ivQ Simi.
litudines Phyficas^ appellarc confucvimus
.
Eeycro funt,que oflendunt Similitadines &: Con'.
jugationes rerum, non in Formis Minorlbus
(quod hz\unzInflanti(eConflitutiv(s) fed plane
JnConcreto. itaquefunt tanquam primi & in-
fimiGradfeis ad unioncm Natur^ . Neque con-
ftituunt aliquod
Axioma ftatim ab initjo ; fedindicant & obfervant tantum quendam Confen-fum Corporum . Attamen licet non multumpromoveant ad inveniendas Formas ; nihiio-
minus magna cum utilitate revclant partium
Univerfi fabricam, & in membris cjus exer-
cent veluti
Anatomiam quandam*
atqueproinde vcluti manu^ducunt interdum ad A-^
xiomata fubliraia & nobilia ; prefertim il-
la qu^ ad Mundi configurationem pcrtinenc
po-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 235/403
JSJOVVM 0RG.4NUM. 207
potius quam ad Naturas & Formas rimpHces <
Exempli gratla y Inlkiuie Conformes {unc
qu^ fequuntur: Speculuni , & Oculusy & fi-
milicerfabrica Auris , c>w loca reddentia Echo .
Ex qud Conformitate,
prfter ipfam obferva-
tionem SimiJitudinis, qii? ad multa utilis efl:
proclive eft infuper colligere Sc formare illud
Axiomay vidclicet , Organa Senfuum , &: Cor-
pora quf pariunt reflexiones ad Scnfus ,effe fi-
miiis Natur?. Rurfus ex hoc ipfo admonirus
Intelle£lus , non ^gre infurgic ad Axioma quod-
dam altius& nobilius . Hoc nimirum / Nihil
intereffe inter Confenfus five Sympathias Cor-
norum fenfu preditorum , & inanimatorum fine
fcnfu y nifi quod in illis accedat fpiritus Ani-
malis^adCorpus ita difpofitum y in his autem
abOt . Adeo ut quot f.nt Confenfus in Corpori-
bus inanimatis, tot poflint efle fenfus in Ani-
malibus, fi cffent pcrforationes in Corpore A-
nimato, ad difcurfum fpiritus Animalis in mem-
brum rite difpofitum , tanquam in Organum
idoneum. Etrurfus
,
quot lint fenfus in Ani-
malibus, tot finc proculdubio Motus in Corpo-
re inanimato, ubi Spiritus Animalis abfuerit;
licet neceffe fit multo plures effe Motus in Cor-
poribus inanimatis,quam Senfus in Animatis,
propter paucitatem Organorum Senfus , Atque
hojus reioftcndic fe Exemplumvalde raanife-
ftum in doloribus. Etenim quum fintplurage-
nera Doloris in Animalibus , & tanquam varii
illiusChara£lercs, ( veluti alius eft Dolor U-
ftio- »
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 236/403
2o8 VERUL^/iMUfljonis, aliusFrlgcris inrenfi , alius Panaur^ .
alius Compreffionis , alius Extenrionis , & fimi-
lium ) ccrcifTinium ePi, omniaillaj quoad Mo»tum
, inefre Corporibus inanimatisy
veiuti Li-
gno , aut Lapidi , cum uritur , aur per geki
conftringirur, aut pungitur , autfclndiiur, auc
fleSlitur, aut runditur ; 5c fic de alHs ; licec
non fubintrentSenfus, propter abfcntiam Spi-
ricus Animaiis
Itfrn Inftantia Conformes{quod
mirumfor-
rslTc di6^u) func Radices & Rami Plantarum .
Omne enimL Vegetabile intumefcit , & extru-
dic partes in Circumferentiam , can: furfum
quam deorfum . Nequealia eft differentia Ra-
dicum & Ramorum,quam quod Radix inclu-
daturin terra , oc Rami exoonantur Aeri , &Soli o Si quis enim accipiac Ramum tenerum
& vegetum arboris , atque illum refle6\at in
'aliqusm rerrs particulam , licet non cohagreat
ipfiSolo, gignic ftatim non Ramum , fed Ra-
dicem . Atque vice ver.fa , fi terra ponatur fu-
perius, atque ita obftruatur Lapide , auc ali-
quadura fubftantia , ut Planra cohibeatur , nec
poffit frondefcere furfum ; cdec Ramos in Ae-
rem deorfum
Item Injlmtia Conformes funt , Gummiarbo-
rum , & pier«que Gemmae rupium . Utraque
cnim nilaliud funt,
quam Exudationes
&per-
coUrionesSuccorum : In primo gencre fcilicer,
Succorum ex Arboribus y in fecundo , ex faxis;
und^ gignitur Clariiudo Sc fplcndor in utrifquc,
per
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 237/403
NOrUM ORG^ISIUM. 209
per pcrcolationem nimirum tenuem & accur^.
tam . Nam inde fit etiam,quod Pili Anima-
lium non fiflt tam pulchri , & tam vividi co-
Jorjs, quam Avium Plumae complures•
quia
Succi non tam dclicate percolantur per cutem,
quam pcr calamum .
Item Injiantia Conformes funt , Scrotum in
Animalibus Malculis ^ & Matrix in Femellis .
Adeo ut nobilis illa Fabrica,
per quam Scxus
differunt , ( quatenus ad Animaiia terrcftria)
nil aliud vidcatur effe,quam fecundum Exte-
rius , & Interius ; vi fcilicet majore Caloris gc-
nitalia in Scxu Mafcuio protrudente in excc-
rius , ubi in Femeilis nimis debiiiseH: Calor,
quam ut lioc faccre poffit ^ unde accidit,quod
contineantur Interius .
Item Inftantta Conformes (unt^ Pinnas Pifcium,
& Pedes Quadrupcdum ^ aut Pedes & Alse Vo.
lucrum,quibus Siddidit »/4riftoteles quatuor vo-
lumina in motu Serpentum . Adeo ut in Fabri-
ca Univerfi , Motus vivcntium pierunque videa-
tur expediri pcr quatcrniones Artuum , five
Fiexionum .
Item Dentcs in Animaiibus tcrreftribus , &Roftra in Avibus , funt Inftantia Conformes y un-
de manifeftum eft , in omnibus Animalibus per-
fec^is fluere duram quandam fubftantiam ver-
fus Os
.
Item non abfurda cft Simiiitudo & Conformi-
tas illa, ut Homo fit tanquam Planta inverfa .
Nam radrx nervorum & facuitatum Animalium,
O eft
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 238/403
aio VERUL^Mltell Gaput 3 Partes aucem feminales funt infim»^
non compucatis extremitatibus tibiarum & bra*
chiorum . At in Planta , radix(quae inftar Ca*»
pitis eft ) regulariter infimo loco collocatur
•
femina autem fupremo
Deniqucillud omnino praecipiendum cft, &fxpius monendum ; ut diligentia hominum in
Inquifitionc & Congerie Naturalis Hiftoriae de*
inceps mutetur plane , & vertatur in contrarium
cjus quod nunc in ufu eft .
Magnacnim hucuf-que , atque adeo curiofa fuit Kominum induftria,
in notanda rerum varietatc, atque explicandis
accuratis Aniraalium , Herbarum , 3c Foffilium
difFerentiis;quarum pleraequc magis func Lufus
Naturae ,quann. feriae alicujus utilitatis vcrfus
Scientias.
Faciuntcerte
hujufraodi Rcs ad de-le£\ationem, atque ctiam quandoque ad Praxim;
verum ad introrpicicndam Naturam parum , auE
cihil , Ifaque convercenda plane eft opera ad
inqairendas & notandas rerum Similitudines &Analoga , tam in integralibus
,quam partibus .
Illasenira func , qua^ Naturam uniunc,
& con-ftitucre Scientias incipiunt.
Vcrum in his omnino eft adhibcnda Cautio
gravis , & feyrra • ut accipiantur pro Inflantiis
Conformibus & Proportionatis illae quae denotanc
Similitudines ( uc ab inicio diximus ) Phyfio
cas ;id eft
, rcales & fubftantiales , & immer.fas in Natura • non forcuitas & ad fpeciem /
multo minus fdperftitiofas aut curiofas,
quales
Naturalis Magias fcriptores ( homines leviffimi,
&
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 239/403
NoyUM ORG^NUM. 211
& in rebus tam feriis,quales nunc agimus
,
vix nominandi ) ubique oftentanty magna cum
vanitate & defipientia inanes Similitudines &Sympathias rerum defcribcntes , atque etiam
quandoque affingentes .
Vcrum his miffis, etiarn in ipfa Configura-
tioncMundi in Majoribus ^ non funt negligen-
6x in/lantite Confoymes ," vcluti Africa & Regio
Peruviana, cum Continenre fc porrigcnte ufquc
ad Fretum Magellanicum . Utraquc enim Regio
habct fimiles Ifthmos , & fimilia Promontoria,
quod non temere accidit
.
Item Novus & Vetus Orbis j in eo quod utri-
que Orbes verfus Septentriones lati func , &€xporre£ti j verfus Auftrum autem angufti &acuminati
.
Itcm inflantia Conformes nobiliffimae func,
Frigora intcHfa in media(quam vocant ) Ac-
ris Regione y 8<, Ignes acerrimi,qui fapf>e repc-
riuDtur eriimpences ex locis fubterraneis y quas
duas res funt Ultimitaces &Extr€ma/ Naturae
fciiicet Frigidi , vcrfus iVmbitum Coeii , & Na-
turae Galidi verfus vifcera Terrae,per Antiperi*
ftafin , five Rcjeflionem Naturae Contrariae
.
Poftrerao autem in AxiomatibusScientiarum,
notatu digna eft Conformitas injiantiarum . Ve-
luti Tropus Rheroricae,qui iichuY Prater Ex»
peBatum , conformis eft Tropo Muficae,qui vo-
catur Declinatio Cadsnti^ . Similiter, Poftula-
tum Maihematicum, ut qu^ eidem Tertio iequa"
Ita funt , etiam inter fe funt aqualia , conforme
O z eft
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 240/403
212 VERUL^Mllen: cum Fabrica Syllogifmi in Logica; qui unic
ea qusB conveniunt in Medio . Denique multum
utilis eftin quamplurimis Sagacitas qusedam in
conquirendis & indagandis Conformitatibus &Similitudinibus Phyficis
XXVIII. Inter Prarogativas inftantiarum,
poncmus feptimo loco Inflayitias Motwdicas •
quas cndimlrregulares^ five Heterocluas ( fum-
pto vocabulo a Grammaticis ) appeilare confuc-
vimus. EiE func , quae oflenduot corpora in Con-
creto;quas videntur efle Extravagantia , & qu<i-
fi Abrupta in Natura , & minime convenire
cum aliis rebus ejufdem generis . Etenim, Inftan^
tiisConformes funt fimiles alterius : 2LiInflanti(e
MonodiXa funt fui fimiles . Ufusvcro Inflantia^
vum Monodicarum efl talis , qualis eft Inftantia"
Yum Clandeftinarum : vid.ad evehendam & unien-
dam Naturam ad invenienda Genera , five Com-
munes Natura? , limitandas poftea per Differer»
tjas veras . Nequeenim defiftendum ab Inqui-
fitione 5 donec proprietates & qualitates , auae
inveniuntur in hujufmodi rcbus quae pofiunc ccn-
feri pro Miraculis Naturae , reducantur & com-
prehendantur fub aliqua Forma five Lege ccr-
ta : ut Irregularitas five Singularitas omnis re-
periatur pendere ab aliqua Forma Communi;
Miraculum vero illud , fit tandem folummodo
in Differentiis accuratis ,
& gradu &: concurfuraro, & non in ipfa Specic : Ubi nunc Contem-
plationes homiiium non procedanc ulcra,quam
uc ponanc hwjufnjodi res pro Secretis & Magna-
li-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 241/403
I^OVVM ORG^NUM. 213
libus Naturae, & tanquam Incaufabilibus, 8C
pro Excepcionibus Regularum Generalium .
Excmpla InJlaritiaYum Monodicarum funr, Sol,
&Luna, incerAftra; Magnes , inter Lapides*Argentum vivum , inter Metalla ; Elephas
,
inter Quadrupedes ; Senfus Veneris , inter gene-
ra Ta£^us ; Odor Venaticus in Canibus , inter
genera Olfa£lus . Eciam S licera apudGramma-
ticos, habetur pro Monodica ; ob facilcm com-
pofitionem , quam fuftinec cum Conlbnantibus,aliquando duplicibus , aliquando triplicibus :
quod nuUaalia litera facit . Plurimi autem fa-
ciendx func hujufmodi Inftantis,quia acuunc
& vivificant Inquifitionem , & medentur Intel..
leflui depravato a Confuetudine , & ab iis qu^
fiunt plcrumque
.
XXIX. IniQr Prarogativas injlantiarumy po-
nemus loco o6tavo Injlantias deviantes • Erro-
res fcilicet Naturse, & Vaga ^ ac Monftra : ubi
Natura declinac & dcfleftic a curfu ordinario ,
Differunr enim Errores Naturas ab Injlantiis Mo-
nodicis y in hoc ; c[\xoA Monodicie finc MiraculaSpecierum
, ac Errores finc Miracula Individuo-
rum . Similisautem fer&func ufus;
quia re£h'-
ficant Intelleftum adverfus confueca, & revelanc
Formas Communes Nequeenim in his etiam
dcfiftendum ab Inquifitione , donec inveniatur
Caufa hujufmodi Declinationis .
VeruntamenCau(a iila non exurgit ad Formam aliquam pro-
prie, {td tantum ad latentem procejfum ad For-
maiT3 , Qui caim Vias Naturae noveri: , is De-
O 3 via.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 242/403
ai4 VERUL^MIIviationes etiam facilius obfervabit . At rurfus >
qul Deviationes noveric , is aecuratius Vias ds-
fcribet
Atque in iilo diffcrunt etiam ab Inflantiis Mo-
fiodicts,quod multo magis inftruant Praxin &
Operativam . Nam novas Species generare , ar-
duumadmodum foret : at Species notas variare,
& inde Rara mulca ac Tnuficata producere , mi-
nus arduum . Facilis autem tranfitus efl: a Mira-
culis Naturae ad Miracula Artis. Si enim depre-
hendatur Um^\ Natura in variatione fua , ejuf.
que ratio manifefta fuerit^* expeditum eric eo
deducere Naturam per Artera,quo per Cafum
aberraverit . Neque folum eo , fed & aliorfum;
cum Errores ex una parte monftrent & aperiant
viam ad Errores 5c Deflexiones undequaque. Hic
vero Exemplis non eft opus , propter eorundem
copiam . Facienda enim ellCongeries five Hi-
floria Naturalis particularis, omnium Monftro..
rum , & parcuum Naturx prodigiolbrum ; om.
nis denique Novitatis , & Raritatis , & Incon-
fueti inNatura. Hoc vero faciendum eft cuhi
fcveriffimo dele£\u , ut conftet fides . Maximc
autem habenda funt pro fufpe6\is,
quae pcndent
quomedocunqUe a Reiigione ; ut Prodigia Liviii
Ncc minus,quaB inveniuntur in Scriptoribus Ma-
giae Naturalis, aut etiam Alchymiae , 6c hujuf-
modi hominibus;
qui tanquam praci funt & a-
raatores fabularum . Sed depromenda funt illa ex
gravi 8c fidaHiftoria, & auditionibus ccrtis.
XXX. Intcr Prterog^itivas hftantiarum ^po-
nc-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 243/403
NOVUM ORG^NUM. 2,ij
ncmus loco nono Injlantias Limitaneas^
quas CC-
iam Parttcipia vocare conluevimus, Eae vero
funt qugexhiben: fpecies Corporum talcs, quf
videntur effe compQfita» ex Ipeciebus duabus ,
vt\. Rudtmenta inter Ipeciem unam & alteram .
H? vero Inftantig inur In/lantias Monodicay Cu
ve HeterocUtas re6U numerari poffunt.Sunt enim
in univerfitatc rcrum Rarf & Extraordinari? .
Sed taraen ob dignitatem , feorfim traftandj &
ponendf funt . Optimeenim indicanc compofi-
tioncm & fabricam rerum , & innuunt caufas
Nuracri & Qualitatis Specierum Ordinariarum
in Univerfo , & deducunt Intclle6^um ab co
quod eft , ad id quod effe poteft .
Harum Exempla func : Mufcus, intcr Putrc-
dincm & Plantam ; Comet? nonnuUi , inter Stcl-
las & Meteora ignita ; Pifccs volantes , inter
Avcs 5:Pifces; Vefpercilioncs , interAves dc
Quadrupedes : Etiam
Simia quam fimilis turpijpma beflia nohis y
& Partus Animalium biformes , & commifti cx
fpeciebus divcrfis ; &fimilia.
XXXI. Inter Prarogativas inflantiarum pone-
mus decimo \oco hflantia Poteflatts ^ fiveF^-
fcium^ (fumpto vocabulo ab Infignibus Imperiiy)
quas etiam Ingenia , five Manus HomiHis, appci-
lare confuevimus. E? funt Opera maxime no-
bilia & perfefta , & tanquam ultima in unaqua-
que Artc. Cum «nim hoc agatur pr^cipue u:
Nacura pareac rebus & cemmodis hamanisj
coafentaneum cft prorfus , ut Opera,quf jam-
O 4 pri-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 244/403
ti6 VERVLjfMll
pridem in poteftate Hominis fuerunt,(quafi
Provincif antea occupatg & Tubaft? ) notencur
& numerentury praBfertim ea , cjuf funt maxi-
meenucleaia
&perfe6la : propterea quod ab
iftis proclivior & magis in propinquo fic trao-
fitus ad nova & ha£lenus non inventa . Si quis
enim ab horum contemplatione attenta propo-
fitum acriter &: ftrenue urgere velit^^ fiet ccr»
te , uc aut producat illa paulo longius , aut de-
fieftatilla
adaliquid
, quodfinitimum eft
yaut
etiam applicet & transferac illa ad ufum ali-
quem nobiliorem .
Neque hic finis . Verum quemadmodura ab
Operibus Natur? raris & inconfuetls erigitur
Intclletlus & elevatur ad inquirendas & inve-
nlendas Formas, quf
etiam illorum funt capa-
ces r Ita etiam in Operibus Artis egregiis ^c
admirandis hoc ufu venic , Idque multo magisy
quia Modus efficiendi & operandi hujufmodi
Miracula Artis , manifeftus ut plurimum eft ^
cum plerumque in Miraculis Nature fit magis
obfcurus . Attamen in his ipfis cautio efl: adhi-
benda vel maxime / ne deprimant fcilicet In-
tclle£^um , & eum quafi humo affiganc
Periculum enim eft , ne per hujufmodi Ope-
raArtis, quc videntur velut Summitates quf-
dam & Fafligia induftrif humanf , reddatur
Intelle6lus atconitus& ligatus ,
&quafi male-
ficiatus quoad iUa y ita ut cum aliis confuefce*
re non poffit , M cogitet , nihil ejus generis
fieri pofTe , nifi eadem via qua illa eifefta funt
i ac-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 245/403
NOVUM ORG^NUM. 117'
accedentc tantummodo diligentia majore , &pr^paratione magis accurata .
Contra ,illud ponendum eft pro ccrto : vias
& modos efficiendi Res & Opera , qu^ adhuc
reperta lunt & notata , rcs effe plerumque pau-
perculas , atque omnem potentiam majorem
penderc & ordine derivari a fontibus Formarum,
quarum. nulla adhuc inventa eft .
Itaquc ( ui alibi diximus) qui de Machinis
&Arietibus, quales erant apud Veteres , co-
gitaffctj^ licet hoc feciffet obnixe, atque fta-
lem in eo confumpfiffet; nunquam tamen in-
cidiffet in Inventum Tormentorum igneorum
operantium per Pulyerem pyrium . Neque rur-
fus,qur in Lanificiis & Scrico vegetabili ob-
fervationem fuam & meditationem collocaffec,
unquam per ca rcperiffet naturam Vcrnais aut
Serici Bombycini
,
Quocirca omnia Inventa,qusp cenferi pof.
funt magis Nobilia, ( fi animum advertas ) iti
lucem prodicre,nuHo modo per pufillas enu-
cleationes & Extenfiones Artium , fed omRinoperCafum. Nihil autem reprajfentat aut anti-
cipatCafum, (cujus mos efi , ut tantum per
longa fascula operetur)
praeter Inventiofieni
Formarum .
Exempla autem hujufmodi Inftautiarum par-
ticularia nihilopus efl adducere,
propter co«
piam eorundcm . Nam hoc omnino agendum,
uc vifitentur & peaitus introfpiciantur omncs
Artes Mechanics; atquc Liberales etiam ,
(qua.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 246/403
2i8 VERVLsAMll(quatcnus ad Opera ) atque inde facienda eft
Gongeries five Hiftoria Particularis , tanquam
Magnalium , & Operum Magiftralium , & «a-
xime perfe£lorum in unaquaque ipfarum/ unacum Modis efFs6lionis five opcrationis.
Nequc tamen aftringimus Diligentiam,
quae
adhibenda eft in hujufmodi Collc6la , ad ea quae
cenfentur pro Magiftcriis & Arcanis alicujus
Artis tantum , atque raovcnt admirationem .
Admiratio enim proles eft Raritatis :
SiquidemRara , licet in generc fmt cx Vulgatis Naturis,
tamen Admirationcm pariunt
At contra,
quae revera Admirationi effe de-
bent,propter difcrepantiam quse ineft illis in
fpccie , collatis ad alias fpccies ; tamcn fi in
ufu famiiiaripraefto
fmt ; lcviter notantur .
Debent autem notari Monodica Artis , non rai-
nus quam Monodica Naturx ; de quibus antea
diximus . Atque quemadmodum in Msnodicis
Naturae pofuimus Solcm , Lunam , Magne-
tem , & fimilia,
quae Re vulgatiflima funt , fed
Natura tamen ferc fjngulari.•
idem & de Mo-nodicis Artis faciendum cft .
Excmpli gratia : Inftantia Monedica Artis,
eft Papyrus ; resadmodum vulgata , At fi dili-
genteranimum advertas , Materix Artificiales
aut planeTextiles funt pcr fila dircfta & tranf.
verfa ; qualia funt Pannws Scricus , aut La-neus , & Linteus , 6c hujufmodi : aut coagmcn-
tantur ex fuccis concretis^ qualia funt Later,
utArgilla figularis, aut Vitruin , aut Efmal-
^
ta,
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 247/403
NOFUM ORG^NUM. ijp
ta , aut Porcellana , & fimilia;
quae fi benc
uniancur , fplcndenc ; fin minws , indurantur
certe , fed non fplendent . Attamcn omniata-
lia, qu3t fiunt ex fuccis concretis , funt fragi-
lia ;nec uUo modo hsErentia , & tenacia . At
contra , Papyrus eft corpus tenax,quod fcindi
& laccrari poffit , ica ut imitetur & fere a?mulc*
tur Pellem five Membranam alicujus Animalis ,
ftutFolium alicujus Vcgetabilis , & hujufmodl
opificia Naturae .
Nam ncque fragilis eft, uc
Vitrum; neque textilis , ut Pannus ; fed habet
fibras certe , non fila diftinfta , omnino ad mo.
dum Materiarum Naturalium : uc inter Arcifi-
ciales Materias vix inveniatur fimile aliquid ,
fcd fic plane Monodicum . Atque praeferenda fane
funt in Artificialibus ea , quae maxime acceduncad imitationem Naturas , aut h contrario eam
potcnter regunt & invercunt .
Rurfus , inter Ingenia & Manus Hominis^
non prorfus contemnenda func Praeftigiae & Jo-
cularia . Nonnulla cnim exiftis, licec fint ufu
levia & ludicra , tamen informatione valida ef-
fe poffunt
.
'
Poftremo , nequeomnino omittenda funt Su-
perftitiofa , & (prouc Vocabulum fenfu vulga-
ri accipitur) Magica . Licet enim hujafmodi
rcs fintio immcnfum obrutas grandi mole Men-
daciorum & fabularum ; tamen infpiciendumpaulifper, fi force fubfic & lateat in aliquibus
carum aliqua operatio Naturalis : ut in Fafci-
no; & Fortificatione Imaginationis ; & Con-
fen.^
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 248/403
£2© VERUL^MIlfenfu rerum ad diftans • & Tranfmiflione Inr^
preffionum aSpiritu ad Spiritum , non minus
quam a Corpore ad Gorpus • 8c fimilibus .
XXXII. ExiiSj quae ance difta funt,
patet;
quod quinqueilla Inftantiarum genera , de qui-
bus diximus,
(v\d. In/iantiamm Conformium^
Injlantiarum Monodicarum , hiftantiavum Devi"
antium ^ Inflantiarum Limitanearum ^ Inflantia*^
fum Poteflatis ) non debeant rcfervari , donec
inquiratur Natura aliqua certa; (
quemadmo.
dum Inft^ntiae reliquse,quas primo ioco propo-
fuimus, nec non plurimae ex iis,
quae fequen-
tur , refervari debent : ) fed ftatim jam ab ini-
lio facienda eft earum Colleflio , tanquam Hi-
ftoria quaedam particularis ; eo quod digerant
ea quae ingrediuntur Incslle£lum , & corriganc
pravam complexionem Intelle6lus ipfius,quem
omnino necefie eftimbui, & infici , & demum
pcrverti ac diftorqueri ab incurfibusquotidianis
& confuetis ,
Itaque adhibenda; funt es Jnftantias tanquam
Prsparativum aliquod , ad reSificandum & ex-
purgandum Intelle£lum . Quicquid enim abdu-
cit Intelleflum a confuetis , aequat & compla-
nat areara ejus , ad recipiendum Lumem ficcum
& purum Notionum verarum .
Quin etiam hujufmodi Inftantiae fternunc&
praeftruunt viam adOperativam;
ut fuo loco
dicemus,quando de Dedu^iombus ad Praxttt
fermo erit.
XXXIII. Intcr Pr,€rogativasInflantiarum po-
ne-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 249/403
KJOrUM 0RGsAlSlJ3M. zzi
nemus loco undecimo In/lantias Comitatus^ arque
Hofliks ; quas etiam Inftantias fropofitiomtm fixs~
ritm appellare confuevimus . Ex lunt Inftantise,
quae exhibent aliquod Corpus five Concrecumtale ,
in quo Nacura Inquifita perpetuo fequatur
tanquam Comes quidam individuus : aut con.
tra , in quo Natura Inquifica perpctuo fugiat
,
atque ex Comitatu excludatur , uc Hoftis & ini-
micus . Nam ex hujufmodi Inftantiis forman-
tur Propofitiones certe & univerfales ; autw^/.
firmativie , 2uz Negativt^ .* in quibus Subje6lum
eric talc Gorpus in Concrcto , Predicatum ve*
ro Natura ipfa Inquifita . Etenim Propofitiones
parriculares omnino Fix^ non funt , uhi fcili-
cet Natura Inquifita reperitur in aliquo Concre-
to fluxa & mobilis ; vid. Accedens , five Ac-quifita ; aut rurfus Recedens , five Depofita .
Quocirca Particulares Propofitiones non habenc
Frarogativam aliquam raajorem , nifi tantum
\xkQz{\xMigrationis j* de quo antea diflum eft .
Et nihilorainus , etiam Particulares illae Propo-
Ctiones comparata» & collatz cura Univerlali-
bus , multum juvant ; uc fuo loco dicetur . Ne-
quctamen, etiam in Univerfalibus iftis Propo-
fitionibus exa£lam aut abfolutam Affirmationem
vel Abnegationem requirimus. Sufficit enim ad
id quod agitur , etiamfi Exceptionem nonnuU
lam fingularem aut raram patiantur .
Ufus autcm Injlantiarum Comitatus efl , ad
^r\g\x^2indi^m ^Affirmativam Formae . Quemadmo-
dum enim in InJlMntiis Migrantibus anguftatun
^ffir.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 250/403
122. VERVLsJMll
x/fffirmativa Formae ; vid. ut ncccffario poni de*»
beac Forma rel cffe aiiquid,quod per A6lam \U
lum Migrationis inditur auc deftruitur : Ita eciam
in Injlantiis Comitatus anguftatur ^ffirmativaFormae ; uc neccffario poni debeac Forma rei
cffe aliquid,quod talem Concretionem corporis
fubingrediatur , auc contra ab eadcm abhorreat;
uc qui bene noric Conftitutionem auc Schema-
tifmum hujufmodi corporis , non longe abfue-
ric afe extraheuda in lucem forma Naturse ln«quifitae
Exempli gratia ; fic Natura Inquifica , Cali.
dum . Inflantia Comttatus , cft Fiamma . Ece*
nim in Aqua, Aere , Lapide , Mecallo , & aliis
quamplurimis , Calor cft raobilis , & accede-
re poteft
&recedere : Ac omnis Flamma eft ca-
lida , ita ut Galor in concretionc Flammx per-
petuo fequatur . At Inftantia HoflilisCalidi nul-
la reperitur apud nos . Nam de vHceribus Tcr-
rae nihil conftat ad fenfum ; fed eorum Corpo*
rum,
quse nobis nota func , nulla prorfus eft
Concretio quae non eft fufceptibilis Caloris *
*' Ac rurfus , fic Natura Inquifita , Confiftens :
Itiftffmia Hoflilis y eft Aer . Ecenim Me^allum
poceft flucre,
poceft confiftcrc ; fimiliter VitnTm^^
etiam Aqua poteft confifterc , cum conglacia-
tur : at impoffibile eft ut Aer unquam copfi-
ftac , aut exuat fluorem .
Verum de Inflant:is hujufmodi Propofltionum
fixarum fuperfunt duo Monita,
quas utilia func
ad id quod agitur . Primum , ut f» defueric pla-
^nc
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 251/403
KorUM ORG^NUM. 223
fic umvcrfzlis ^ffiymativa aut Negativa^ illud
ipfum diligenter notetur ranquam Non-Ens : fi-
cut fecimus dc Calido , ubi Univerfars Negati-
va ( quatenus ad Entia quae ad noftram noti-tiam pervenerint) in rerum natura dceft . Si-
militer, fi Natura Inquifita fu jEcernum , auE
Incorruptibile ; dceft Affirmativa Univcrfalis
hic apud nos . Nequcenim praedicari poteft ^-ternum aut Incorniptibile de aliquo corpore eo-
rum, quae
infraCoeleftia funt , aut fupra inte*
liora Tcrrae . Alterum Monitum t[\ , ut PropOp
fuionibus Univerfalibus ^ tam Affirmativis quam
Negativisdc alique Concreto , fubjungantur fi.
raul ea Concreta,
quae proxime videntur acces^
derc ad id quod cft ex Non-Entibus : u£ in Ca-
iore, Flammae moiliifimiB
&minimum aduren-
t€S ; in Incorruptibili , Aurum,quod proxime
accedit . Omnia enim ifta indicant tcrminos
Naturae inter Ens & Non-Ens ; & faciunt ad
Circumfcripciones Formarum , ne glifcant &vagentur extra conditiones Materise .
XXXIV. Inter Prarogattvas Inftantiayum, po-
r)«mus loco Duodecimo ipfas illas Inflantias Sub-
junSiivas^ dequibus in fuperiori Aphorifmo di-
ximus : quas ctiam Inflantias Uiiimitatis fivc
Termini appellarc confaevimus . Nequc enim
hujufmodi Inftantiae utiles funt tantum,quatc»
nus fubjunguntur Propofitionibus Fixis ; verum
ctiam per fe , & in proprietate fua . Indicant
cnim non obfcure veras Seftiones Naturas , &Menfuras rerum , dz illud Quoufque Natura qui^
fa- '
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 252/403
224 VERULv^MII
faciat & ferat , & deinde Tranfitas Naturs ad
aliud . Talia funt ; Aurum , in Pondere; Fer-
rum , in Duricie • Cete , in Quantitate Anima-
lium j Canis , inOdorc; Inflammatio Pulverispyrii , in Expanfione ccleri • & alia id genus
Nec rainus exhibenda funt ea quae funt Ultima
gradu infimo,quam quas fupremo : utSpiritus
vini , in Pondcre ; Sericum , inMollitici Ver-
miculi cutis , inQuantitate Animalium ; & c«-
tera.
XXXV. Inter Pravogativas Injlantiavum;
po-
nemus locodecimo itxuolnftantias Faederis fu
ve Uniems . Ex funt,
quae confundunt & adu-
rant Naturas,qux exiftimaatur effe Heteroge-
neas ; & pro talibus notantur & fignantur per
divifiones receptas .
Azlnftantia Fmderis oftendunt , operationes
& effe6lus,
quas deputantur alicui cx illisHe-
tercgencis ut propria , competerc etiam aliis ex
Heterogeneis ; ut convincatur ifla Heterogenia
( quae in opinione eft ) vera non effe , aut ef-
fentiaiis ; fed nihil aliud effe,
quam Modifica-
tio Natura^ communis . Optimi itaque func
ufus adelevandum & evehendum Intelle6tum a
Differentiis ad Genera, & ad tollendum larvas &fimulachra rerum
,prout occurrunt & prodeunc
perfonatsB in fubftantiis Concretis.
Exempli gratia : fit Natura Inquifita , Cali-
dum . omnino videtur cffe divifio folennis &authentica
,quod fint tria genera Caloris : vi-
^delicet Calor Cceleftium , Calor Animalium
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 253/403
KOFUM ORG^NUM. 225
5: Calor Ignis : quodque ifti Calores( prseier-
:im unus ex illis , comparatus ad reliquos duos }
fjnc ipfaefTentia & Ipecie , five natura fpecifi-
ca , differentes & plane hjeterogenei : Quando-quidem Calor Cceieftium & Aniinalium gene-
rec (5c foveat , at Calor ignis contra corruropat
& deftruat - Efl itaque Inflantia Foecleris, Ex-
perimentum iliud fatis vulgatum, cum recipi-
tur ramusaiiqais vitis intra doraum ubi fic fo-
cus affiduus, ex quo maturefcunc uvse , etiara
menle integro citius quam foras : Iia ut matu-
ratio tru6lus ctiam pendentis fuper arborem fie-
ri poffit , lcilicec ab Igne , cum Jioc ipfum vi-
dcatur effe opus proprium Solis . Itaque ab iioc
inicio faciie infurgit Iricelle^lus , repudiata He-
terogenia effentiaii , ad inquirendum quae fncDiffcrentias illas, quse revera reperiuntur inter
Calorem Solis & Ignis , ex quibus fit, uc eorum
operationes fint tam diffimiles, ut cunque illi
ipfi participent ex Natura communi
.
Quas Differenti^ reperientur quatuor : vid.
Primo, quod Caior Soiis refpeftu Caloris Ignis ,
fit gradu longe clementior & ienior : Secundo,
quod fic(praelercim ut defertur ad nos per Ae-
rem)qualitate muito humidior : Tertio, (quod
Capuc rei eft)quod fit fumme insequaiis , at-
que accedens & auflus , deinceps recedens & di-
minutus: id quod raaxime conferc ad Genera-
tionem corporum . Re6le enim afferuit »^r/y?o.
tdes^ caufam principalem Generationum 5cCor-
rupiionum qua; fiunt hic apud nos in fuperficie
P Ter-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 254/403
22^ VERVL^MllTcrrs
,efie viam obliquam Solis per Zodiac
cum : unde Calor Solis,partim per viciffucjdmcs
Diei & No6lis, partim per fucceffiones ^fta-
tis
&Hyemis, evadic miris modis inasqualis .
Neque tamen definit ilie Vir , id quod ab eo re-
dic inventum fuit , ftacim corrumperc & depra«
vare. Nam ut Arbiter fcilicec Naturx(quod
iiii in more cft ) valde magiftraliter affignat
caufam Generationis, Acceffui Solis ; caufam
sutem Corruptionis , Receffui :
cum utraqiieres
(AccefTus videlicet Solis , & RecelTus ) noa
rcfpt'6live, fed quafi indifFercnter praebeat cau.
fam tam Generationi quam Corruptioni: quan-
doquidem incequalitas Caloris, Geoerarioni ^Corruptioni rerum
; xquahtas, Confervatioai
tantum miniftrec.
Eft & Qcjarta DifFerentia in-ter Calorem Solis & Tgnis
, magni prorfus mo-menti : vid. quod Sol operationes fuas infinuec
per longa temporis fpatia ; ubi operationes^gnis
(urgente hominum impatientia) per breviora
intcrvalla ad exitum perducantur. Quod fj quis
id fedulo agat,
ut
Calorem Ignis acremperet &reducat ad gradum moderatiorem 8: leniorem •
(quodmuicis modis facile fir ) deinde etiam in-
fpergat & admifceat nonnullam humidi:atem ;
maxime autem fi imiterur Calorem Solis in inae.
qualitatej poftremo , fi moram patienter tole-
ret,
(
non cerce
eam quae fic proporcionata ope-,ribusSolis, fed largiorem
,quam homines ad^
hibere folent in operibus Tgnis;
) Is faeiie mif-
fam facict Hecerooeniam iliam Caloris : & vel
ten-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 255/403
NOFUM ORGu^^NUM. 217
centabii ,vel exsquabit , vcl in aliquibus vid-
cec opera Solis,
per calorem Ignis . SimilisJw^
Jiayjtia Foederis eft ^ rcluicirario Papihonum , ex
frigore ftupentium & canquam emorruorum,
per
exiguum teporem Ignis : uc facile cernas , non
niagis negatum effe igni , vivificare Animzn-
tia,quam maturare Vegecabilia . Etiam In-
ventum illud celebre Fraca/lorii de Sdrtagine
acritcr calefafla,qua circundant Medici capi-
ta Apoplefticorum delperatorum . expandic ma-
rifefte fpiritus animales, ab humoribus ^ ob-
{lru6xicniuus Cerebri compreffos & quafi exfiin-
clos • illofque ad motum excirat , non aliter
quam Ignis operatur in Aquam auc Acrem;
^ tamen per confequens vivificac . Etiam Ova
aJiquando excluduntur per Calorem 0^}^^ id
quod prorfus imitacur Calorem Animaiem » 5c
complura eiufmodi : uc nemo dubicarc pofficj
quin Calor Ignis in muhis fubjeS^is r^odificari
poffic ad imaginem Caloris Coeleftium & Ani-
malium .
Similiter fint Natur^ Inquifitce, Motus &
Qj-iies . Videtur cffc divifio folennis atque ex
incima Philolophia,quod corpora Nfaturalia vel
rotent , vel ferantut re6la , vel fienc five quic-
fcanc . Auc enim efl Motus finetermino^ auc
Statio in termino , auc Latio ad terminum . Ac
motbs ille perennis Rotationis , videtur effe Coe-
ieuium proprius : Srritio five Quies , videcur
competere ipfi globo Terrs : Ac corpora cj?re.
ra (Graviu quai vocant , ^ Levia ^ cxtra loca /
P z fci.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 256/403
228 VERUL^MIIfcilicet connaturalitcris fux fica ) feruntur refli
ad raaffas fjve congregationcs fimilium; Levia
furfum , verfus ambjtuan Cceli • Gravja deor-
fum , verius Terram . Atque ifla pulchra diclu
funt
Ac lYiftantia Fosderis eft Cometa aliquis hu-
milior^
qui cum fic longe infra Coelura , ta*
men rocai . Atque commantum w.///y?ofe//j , de
alligatione five fequacitate Coraetse ad Aftruni
aiiquod , jampridem explofum eft ; non tantum
quia ratio cius non e(l probabilis , {td propter
experientiam manife£lum difcarfus & irregularis
mocus Cometarum per varia loca Cceli .
At rurfus alia hiflatitia Fcederis circa hoc fu«
bie6lum , eft Motus Aeris^
qui intra Tropicos
( ubi Circuli Rorationis funt majores ) videtur
& ipfe roiare ab Oriente in Occidentem ,
Et al^a rurfus lyiftantia foret FJuxus 5c Reflu-
xus Maris , fi modo aquas ipfcE deprehendancur
fcrri motu Rerationis ( licet tardo & evanida)
abOriente in Occidentem * ita tamen , ut bis
in die repercuriantur . Itaque fi hsc ita fe ha-
beant : manifeRum eft , Motum iftum Rora-
fionis non terminari iuCceleftibus , fed commu-
nicari Aeri & Aquae .
Etiam ifta proprietas Levium , nimirum ut
ferantur farfum , vaciliat nonnihil . Atque in
hoc , fumi potell pro Inftantia Fosdevis ^ Bulla
aqux . Si enim aer fuerit lubcer aquam , afcen-
dit rapide veri^us fuperficiem aquss,
per Motum
\ illum PhgiS, {
quam vocat Democritus) per
quam
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 257/403
quam aqaadefccndens percutic & atcolllc aerem
rurluiri • non aucem per contentionem auc ni-
xum atris ipfias . Atqui ubi ad luperficiem
iplam Aquae ventum fueric , tum cohibetur Aer
ab uiteriore alcenlu,
pcr levem reriftentiam
quam rcperic in Aqua, non ftacim tolerante fe
difcontinuari : ita uc exilis admodum fit appe-
titus Aeris ad fuperiora .
Similiter fic Natura Inquifita , Pondus . Eft
plane divifio recepta ; uc Denfa & Solida ferantur
verfus cencrum Terra?,Rara autem 8c Teiiuja ver-
fus ambitum Coeli ; tanquam ad loca fua pro-
pria . Acqae loca quodatcinec;( licet in Scho-
lis huji^fmodi res valeanc)
plane inepta & puc-
rilis cogitatio eft , Locum aliquid pofTe . Itaque
nugancur Phiiorophi , cum dicunc,quod , (i
perforaca eiTec Tcrra , corpora gr^via fe fifte-
renc quando vencum eflec ad Cencrum . EffeE
enim certe virruofum plane & efficax genus Ni-
hili , aut Pun61i Methematici;
quod aut alia
atBcerec , auc rurfus quod aiia appecerent : Cor*i
pus enim non nifi a corpore paticur . Verum
iiie appetitus Adfcendendi & Defcendendi, aus^
eft in Schematifmo corporis quod movetur ^ auc
jrt Sympathia fiv^ confenfu cum alio corpore *
Quod fi inveniatur aiiquod corpus Denfum &Solidum
^quod nihilominus non feratur ad Ter.
tara ; confundirur hujufmodi divifio. Ac fi re-
cipiacur opinio Gilberti,
quod Magnetica vis
Terrae ad alliciendum gravia , non extendatur
uicra orbsm Virtutis fucE , (quse operacur fem.
P 3 per ;
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 258/403
2^0 FERUL^IMII
per ad didantiam cercam , S: non ukra ) hoc
que per aliquam Inft^inciam verificetur ; ea de-
mum erit hiftantiji Fcederis circa hoc fubjeftum .
Neque tamen occurrit imprsefeiuiarum aliqua
Inftantia fuper hoc certa 3c manifcfta . Proxi-
me videntur accedere Cataraftae Cosli,
qua: In
navjgatjonibus per Oceanum Atlanticum verfus
Indias utrafque faspe confpiciuntur . Tanta enim
videtur effe vis & mo!cs aquarum,qu2 per hu-
jufmodi Cacara£las fubito efFunditur ; ut videa-
tur Colle6lio Aquarum fuiffc ante facla , atque
in his locis haEfifife , & manfiffe , &: poflea potits
per caufim violentam deje^la & detrufa elTe,
quam naturali Motu gravitatis cecidifTe : adco uc
conjici pcfTit , corpoream molem, denfam accue
compa6^am , in magna diftantia a Terra ^ fore
penfilcm tanquam Terram ipfam ; nec cafu-
ram , nifi dejiciatur. Vcrum de hoc nil certi
afHrmamus. Interim in hoc & in multisaliis
facile apparebic,quam inopes fimus HifiorisB
Naturalis ;cum loco Infiantiarum certatum
,
nonnunquam Suppofitiones afFerre pro Exemplis
• cogamur .
Similiter fit Natura Inquifita , Difcurfus In-
genii . Videtur omnino divifio vera , Rationis
Humanae , & Solcrtia» Brutorum . Attamen func
r.onnullsE Inftantias aftionum,
quae eduntur a
Brutis,
per quas videntur etiam Bruta quafi fyl-
logizare : ut memorias proditum eft de Corvo;
qui per magnas ficcitates ferre ene61:us fiti , con«
ipexic aquam in trunco cavo arboris • atquc
\- cum
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 259/403
J^OyVM O RG^hJUM. 231
cum non daretur ei intrare propter nnguftias,
non ceffavic jacere multos lapillos, per qiios
Ibrgerec & afcenderet aqua , ut bibere poflet;
t|uod poRea ceflTu in Proverbium .
Similiter (ic Natura Inquifua , Vifibile. Vi-
detur omninoefl^e divifiovera & certa * Lucif,
quae eft Vifibile originale , & primam copiam
facit vifui;
5c Coloris,
qui efl Vifibile fecun-
darium , & fine luce non cernitnr, ita ut vi-
deatur nil aliud efl^e quam imagoauc modifica-
lio Lucis , Actamcn ex utraque parte circa hoc
videncur efle Inftanttie Faederts ; fcilicet , Nix
in magna quantitate , & Flamma fulphuris :
in quarum alcera videturefl"e Color primulum
lucens , in altera Lux vergens ad colorem .
XXXVL Inter Praerogativas Inftantiarum po-
nemus loco decimo quarto Inflantias Crt^cis ^
translaco vocabulo a Critcibus^
qui€ ere6ta2 in
Biviis , indicant & fignant viarum feparationes.
Has tU2im Inllantias Deciferias ^ & Judtciales^
& in Cafibus nonnullis Injlantias Oracult^ &
Mandatt ^ appellare conluevimus . Earuui ratio
talis eft . Cum in Inquificione Naturae alicujus ,
^
lntelle£tus ponitur tanquam in ^quilibrio , ui
incertus fic , utri Naturarum e duabus , vel
quandoque pluribus , Caufa Naturae Inqulfitse
attribui aut aflignari debeac,propter complu-
rium Nacurarum concurfum frequentem & or-
dinarium • Inftantite Crucis oftendunt confortium
unius ex Naturis(quoad Naturam Inquificam
)
fidwm 6c indifl^olubile , alcerius autem varium^
P A &
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 260/403
2^2 VERUL^Mll^ leparablle ; unde termlnauir quseftio , & rc^
cipiiur Natura illa prior pro Cauii» , mifTa ake-
ra & repudiaia . Itaque hujulmodi Inftantis funt
maximae lucis ,
& quafi magnas authoritatis
ita ut Curriculum interpretationis quandoque
in ilias defmat , Sc per illas perficiatur : Inter-
dum autem In/iantue Crucis illae occurrunt &inveniuntur inter jampridem nocatas ; At ue
plurimum Novae funt , & de Indullria atque ex
Compofito quaefuas & applicatae ,
& diligentia
fedula & acri tandem erutae .
Exempli gratia ; fic Natura Inquifica Fluxus
& Refluxus Maris , ille bis repetitus in die , at-
que fexhorarius , in acceffibus & receffibus fin-
gulis , cum differentia nonnulla quse coincidii
in Motum Luns.
Bivium circa hanc Naturamtale efl:
Necefife prorfus efl , ut ifte Motus efficiatur,
vel ab Aquarum Progreffu & Regreffu , in mo-
dum Aqu3B in pclvi agitats,
quae quando la-
tus unum pelvis alluic , deferic aherum ; vel
a Sublatione &: fubfidentia Aquarum e profun-*^do , in modum Aqua^ ebullientis , & rurfus
fubfidentis . Utri vero Caufae fluxus & Refluxus
ille affignari debeat , oricur dubitatio. Quod fi
recipiarur prior Affertio , neceffe efl: ut cum fic
Fluxus in Mari ex ana parte , fiac fub idem
tempus alicubi in Mari Refluxus ex alia . Ica-
que ad hoc reducicur Inquificio . Atqui obfer-
vavit sAcofla , cum aliis nonnullis ( diligenti fa-
^fla Inquifitione)quod ad litora Florida? , & ad
^li-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 261/403
T^OVVM ORG^NUM. 2^3
iitora adverfa Hifpanix 8z Afric» , fianc Flu-
xus Maris ad eadem tempora , & Refluxus iti-
dem ad eadem tempora ; non contra,
quod
cum fluxus fit ad litora Floridas , fiac Refluxus
ad litora HifpaniiE & Africae . Attamen adhuc
diligentius attendenti , non per hoc evincitur
Motus Atfollens , & abnegatur Motus in pro-
greffu . Fieri enim potefl:,quod fit Motus A-
tjaarum in progreffu , Sc nihilominus inunJec
jidverfa litora ejuldem Alvei fimul ; Si Aqua
fcilicec illse contrudantur & compellantur aliun-
(le;quemadmodum fic in Fluviis, qui fluuni:
ik refluunc ad utrumque litus horis iifdem,
cum tamcn ifle Mocus liquido fit Mocus in
Progreffu , nempe Aquarum ingredientium oftia
Fiuminum ex Mari . Itaque fimili modo fieri
pGtefl , uc Aqu^ venientes magna mole ab O-
ceano Orientali Indico , compellantur & tru-
dantur in Alveum Maris Atlantici , 5c propcer-
ea inundenc utrumque lacus fimul , Quseren-
dum itaque efl , an fit alius Alvcus,per qwem
Aquse poflrinc iildem temporibus minui & re-
fluere . Atquc prxflo efl Mare Auftrale, Mari
Atlantico neutiquam minus , fed potius magis
latum 8c extenfum,
quod ad hoc fufficerc
pollic
.
Itaque jam tandcm perventum eft Sid In/larj"
ttamCrucis circa hoc fubieflum . Ea talis eft
.
Si pro certo inveniatur, quod cum fic Fluxus
ad licora adverfa tam Floridae,quam Hifpani^,
in Mari Atlantico 3 fiat fimul Fiuxus ad litora •'
Pe.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 262/403
^34 VERVL^MllPeruviaj , Scjuxca dorfum Chin«e in Mari Au-
ilrali • Tum cene per hanc Infiamiam Decifo^
riam abjudicanda eft Affertio,quod Fluxus 3c
Refluxus Maris de quo inquiritur , fiat per Mo-tum Progreflivura . Neqacenim relinquitur a-
liud Mare , aut locus , ubi poffit ad eadem tem-
pora fieri RegrefTus , auc Refluxus . Coramo-
diffime autem hoc fciri poffic , fi inquiratur ab
Incolis Panamae , & Limas, ( ubi uterque O-
ccanus , Atlanticus 5c Auftralis , per parvumIfthmum feparantur ) urrum ad contrarias llih-
mi partes fiac fimul Fluxus & Refluxus Maris^
an e contra , Verum haec Decifio , five Abju-
dicatio certa vidctur,
pofito quod Terra ftec
immobilis . Quod fi Terra roccc , fieri fortaf-
fe pocefi, ut ex inaequali rotacione ( quatenus
ad celeritarcm five incitationcm j Terrf , &Aquarum Maris , fequatur Compulfio violecta
Aquarum in Cumulum furfum, quf fic Flu-
xus, & Relaxacio earundem, (
poftquam am-
plius cumulari non fufiinuerinc ) in deorfura ,
^ quf fic Refluxns . Verum de hoc facienda efl
Inquifitio feparatim . Accamen etiam hoc fup-
pofiio, illud fque manet fixum
,quod neceffe
fic fieri alicubi Refluxum Maris ad eadem tem.
pora^quibus fiunt rluxus in aliis partibus
Similiter-, fic Nacura Inquifita,
pofierior il-
le Motus ex duobus quos fuppofuimus • vide-
licet Mocus Maris fe attollens , & rurlus fub-
fidens; fi forte ica accideris , uc ( diligenci fa-
\ £\o examine) reiiciatur Mocus aher , de quQ
di-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 263/403
NOVUM ORG^NUM.135
diximus,Progrdrivus . Tum vcro eric TvU
vium circa hanc Nacuram tale . Neceffe eft
ucMotus ifle, perqucmAqu? in Huxibus &Refluxibusfe actoilunt, 5c rurlus relabuntur
,abfque alia accefllone Aquarum aiiarum qu^advolvuntur, fiac per unum ex [lis tribus mo-dis^ vel quod ifta aquarum copia emanec exjnterior/busTerr^, & rurfus in iila fc recipiac;vel quod non fic aliqua amplior moles Aqua«
rHm, ffd quod esedem Aqu2 ( non autlo quan.tofuo) extendantur, five rarefianc , ita ut ma-jorem locum & dimenfionem occupect , & rqr-fusfe concrahant- vei quod nec Copia^accedacmajor, nec Extenfio amplior, fed c^dem A-qu? (prout func, cam Copia
,quam Denfita-
te auc Rancace ) per vim aliquam Magnecicamdefuper eas accrahentem
, & evocancem, Sc per
Conlenfum fe atcollanc, & deinde fe remittanc
.
Icaque reducacur( fi piacec
)jam incjuintio (mii:
fis duobus iilis Mocibus prioribus ) ad hunc ulti-
mum; & inquiracur fi fiat aliqua talis Sublatio
perConfenfum , five vim Magneticam . Atquiprimomanifefiumeil, wniverlas Aquas
,prouc *
ponuncur in Foffa, five Cavo Maris
, non pof.fe fimul attolli
, quia deefiTet quod fuccederecin fundo^ adeouc fi forec in Aquis aliquis hu- yjufmodi appecicusfe accollendi
, ilie ipfe camea
aNexurerura, five ( uc vulgo loquuncur ) ne ^deturVacuum, fraftus forec & cohibitus. Re- ^ .iinquicur, ut ratollantur Aqux cx aliqua parite, & per hoc minuantur &ced2nc ex aiia ,
^
Enim.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 264/403
r^^e VE RUL^MIIEaiinvero rurfu^ necefTcrio fequetur , ut vis iU
la Magnecica , cum fupcr Totum operari non
poflic , circa Medium operetur inccnfiffime•
ita ut Aquas in Medioactollat ; illae
verofu-
hhzx , latera per fucceflionem deferant & de*.
flituant .
Itaque jam tandem perventum efl ad Lijl.in'
iiam Cmcis circa hoc fubjeclum . Ea talis eft :
Si inveniatur, quod in Refluxibus Maris ^A«
quarum fuperficies in Marific
arcuata magis &aotunda , attolientibus fe fcilicec Aquis in me-
dio Maris , & deficientibus circa latera,
quas
funt litora^ 5c in Fluxibus eadem fuperficies
fic magis plana & asqua , redeuntibus fcilicec
Aquis ad priorem fuam pofitionem ; tum cer-
te ipQvhinc hjl^trjtiam Dcciforiam potefi: recipi
Sublatio per vim Mdgnecicam * aliter prorfus
abjudicanda efl; . Hoc vero in Fretis per lineas
nauticas non difnciie cfl experiri • videlicec
utrum in Refluxibus verfus Medium Maris Ma-
re non fic magis alcum five profundum,quam
5n Fluxibus . Notandum autem eft , fi hoc ica
fic , fieri ( contra ac creditur ) ut attoUant fe
Aqu3E in Refluxibus, demittanc fe tancum in
Fluxibus, itauc iitora veftianc & inundenc.
Similiter, ficNatura Inquifita , Motus Roca,.
tionis fpontaneus , 8c fpeciatim , utrum Motus
L Diurnus,per
quemSol
&SteiliB ad confpe.
6lum noftrum oriuntur & occidunc , fic Motus
Rocationis verus in Cceleflibus - aut Motus
^ Apparens in Coelefiibus , verus iu Terra * Po-
te.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 265/403
NOFUM ORG^l^UM. 237
teric effe Inflantia CvHcis fuper hoc fubje£tuTii
talls . Si invenratur Motus aliquis in Oceano
ab Oriencc in Occidencem , licet admodum lan-
guidus & enervatus ^ Si idem Motus reperia-
tur paulo inciratior in Aere,
prasfertim intra
Tropicos , ubi propter majores Circulos ^ft
magis perceptibilis ; Si idem Motus reperia-
tur in humilioribus Cometis,jam fa£lus vivus
& validus ; Si idcm Motus reperiatur in Pia-
netis, ita tamen difpenfatus ^ graduatus , uc
quo propius abfic a Terra , fit iradior;
quo
iongius, celerior , atque in Ccelo demum ftel-
lato fit velociffimus ; Tum certe recipi debec
Motus Diurnus pro vero in Ccelis , & abnegan-
dus eH: Motus Terras;
quia manifeftum erit,
Motum ab Oriente in Occidentem efle piane
Cofmicum , 6c ex Confenfu Univerfi,qui iii
Summitatibus Coeli maxime rapidus,gradatim
labafcat , & tandem definac & extinguatur in
Immobili , videiicet Terra .
Similiter, fit Natura Inquifua , Motus Ro-
tationis illealter apud Aftronomos dccantatus,^
rcnitens& contrarius Motui diurno , videlicec
ab Occidcnte in Orientem,quem veteres A-
ftronomi attribuunc Plaoetis , etiam Ccelo HeU
lato , ^zCopertvcus ^ lc ejus Seflatores , Tevrx /quoque j & quaeratur , utrum inveniatur in re-
rum Natura aliquis talis Motus , an potius res #confi6ta fit & fuppofita
, ad Compendia & Com- •
moditates Calculationum , & ad puichrum illud,
fciiicet dc expediendis Motibus Cosleftibus per^^
Cir*
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 266/403
A38 VERVLv^Mll
Circulos perfcftos. Neutiquam enim evincirur
ifte Motus effe in Supernis verus & rcalis , ncc
per Defeftuni Reftitutionis Pknetse in Motu
diurno ad idem pan£lum Coeii ftellati , nec
per diverram Policatem Zodiaci , habito refpe-
6iu ad Polos Mundi,qux duo nobis hunc Mo-
tum pepererunt . Primum enim Phcsnomenon
per Anteverfionem & Derelifilionem optime
lalv^atur, Secundam per Lineas Spirales • adeo
ut Inacqualitas Reftitutionis , & Declinatio ad
Tropicos,
poflint efTe potius Modificationcs
Motus unici illius diurni ,quam Motus reni-
tentes , aut circa diverfos Polos , Et certiffi-
rnum eft , fi paulifper pro Plebeiis nos gera-
nius,
(miffis Aftronomorum & Scholse com-
mentis 5 quibusiliud ia more efl , ut Senfui iri
multis immento vim facianc , 5c obfcuriora
maiint) talem effe Motum if^unj adSenfum,
qualem diximus : Cujus imaginem per fila fer-
rea ( veluti in Machina} aliquando repraefen-
tari fecimu^ »
, Verum Inftantia Crucis fuper hoc fubje£lum
poterit effe talis . Si inveniatur in aliqua Hifio-
ria fide digna , fuiffeCometam aliquem , vei
fubiimiorem , vel humiliorem,qui non roia-
verit cum Confenfu manifeRo (licec admodu-m
irregularitei') Motus diurni , fed potius rota-
verit in contr^rium Coeli * tum certe hucuf-
que judicandum efl:,
pofTe efTe in Natura
aliquem talem Motiirtt , Sin nihil hujufmo-
^di inveniatur, habjndus ell: pro lufperto ^Sc
ad
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 267/403
2SI0VUM ORG^NVM, i^p
ad alias Inflantias Cmcif circa hoc confugien-
dum .
Similicer, fit Narura Inquifita , Pondus fivc
Grave. Bivium circa hjinc Naturam tnlc cft .
NecelTe efl , ut Grdvia & Poriderofa vel ten-
dant ex Natura fua ad Cencrum Terrae,
per
proprium Schematifmum ^ vel uc a MaiTa Cor-
porea ipfius Terrse , tanquam a Congregationc
Corporum Connatura!ium,attrahaniur & rapian-
rur 5c ad eam pcr Confenfum feranrur . Ai poRc«
rius hoc fi in caula fit , fequitur , uc quo pro-
pius gravia appropinquant ad Terram , eo for-
tius & majore cum imperu ferantur ad eam •
quo longius ab ea abfinc , debtlius & tardius,
( ut fic in Attraclionibus Magnecicis / ) idque
fieri intra fpatium certum^ adeo ut fi elongaca
fuerinc a Terra cali diflaniia , uc virtus Tcrras
in ea agere non poffic,
penfilia manfura finc ^
uc & ipfaTerra, nec omnino decafura .
Icaque talis circa hanc rcm poreric effe /«•
flantta Crttcis . Sumatur HoroJogium ex iis qu^
moventur per Pondera plumbea; & aliud eX'
iis qu2 moventur per comprefiiionem laminae
ferreae ; atque vere probentur, ne alrerum al-
tero velocius fit , auc tardius ; Deinde ponatur
Horologium illud movens per pondera , fuper
faftigium alicwjus Templi altiffimi , akero il-
l.o infradeccnto / 5c notetur diligenter, fi Ho.rologium in alto ficum cradius moveacur quafh
folebac,
propter diminuram virtutem Ponde-
rum . Idem fiac Expcrimentum in profuudis
Mi-
/
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 268/403
a4€> VERUL^MIlMinerarum, alte fub Terra depreffarum ; ut-
rum Horologium hujurmodi non moveatur ve-
lociusquam lolebat,propter au6^am virrutem
Ponderum . Q.uod fi inveniatur virtus Ponde-
rum minui in fublimi ,aggravari in fubterra-
neis ; recipiatur pro Caufa Ponderis, Attraftio
a MafTa Corporea Terrae .
Similiter, fit Narura Inquifita ,Verticitas
Acus ferreae, ta61:x Magnete . Circa haiic Na-
turam tale erit Bivium . Neceffe eft , ut 1 a-
£lus Magnetis vel ex fe indac ferro Verticita«
tem , adSeptentriones & Acftrum ;vel uc ex-
citet ferrum tantummodo & habiiitet : Motus
autem ipfe indatur ex prasfentia Terras , ut GtU
bcrttis opinstur, & tAuto conatu probare niti-
tur . Itaque huc fpe6iant ea , quae iile perfpi-
caci induftria conquifivit , Nimirum quod Cla-
vus ferreus,
qui diu duravit in fnu vcrfus Se-
ptentriones & Auftrum , colligat mora diurini
Verticitatem , abfque Ta£^u Magnetis : Ac U
Terra ipfa,qux ob diftantiam debiliter ope-
. ratur, ( namque fuperficies aut extima incri:*
ftatio Terrae virtutis Magneticae (ut ii!e valt
)
expers eflj per moram tamen longam Magnc-
tisTa£lum fuppleret , & ferrum exciret ,ce-
inde excitum conformaret , & verteret . Rur-
fus, quodTerrum ignitum & candens , fi in ex-
\ t!n6lione fua exporrigatur inter Septentriones 5t
AuRrum , coiligat quoque Verticitatem abi-
que Tafilu Magnetis : Ac fi partes Ferri in
^ Moru pofuae per Ignjtionem , & poftea fereci-
pien-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 269/403
KOFUM ORCu^lSlVM. 241
pientes , in ipfo articulo excin£lionis fux , ma-
gis eflent fufceptivx , & quafi fenfirivas Virtucis
inanantis a Terra,quamalias, & inde fierent
tanquam excits , Verum hgec , licet bene ob-
fervata ,tamen non evincunc prorfus quod ilie
afferii
.
Inftavtia Crttcis autem circa hoc fubjeflum
poterit effe talis . Capiatur 7'erreIIa ex Magne-
le , & nocentur Poli ejus ; & ponantur Poii
Tcrrellae verfus Orientem Sc Occafum , noii
vcrfus Septentriones & Auftrum ^ atque ita ja-
ceant ; deinde tuperponatur Acus ferrea inta6la:
& permittatur ita manere ad dies fex aut fe-
ptem . Acus vero ( nam de hoc non dubitacur)
dum manet fuper Magnecem , reliclis Polis
mundi , fe vertec ad Polos Magnetis. Itaque
quamdiu ita manet , vertitur fcilicer ad Orien-
tem 3c Occidentem Mundi . Quod fi invenia-
tur Acus illa remota a Magnete , Sc pofita fu-
per Verforium , ftatim fe applicare ad Septen-
triones &Auftrum, vel etiam paulatim fe eo
recipere/ tum recipienda efl: pro Caufa , pra?-
fentia Terrae . Sin autem vercatur ( ut prius)
in Orientem & Occidentem , auc perdat Verti-
citatem , habenda efl illa Caufa pro fufpecl:a,
& ulterius inquirendum eft .
Similicer , fic Natura inquifita, Corporea
Tubftantia Lunse j- an fic Tenuis , Flammea ,
five Aerea , ut piurimi ex prifcis Philofophis
opinati func ; an folida & denfa, ut Gilbertits
6c multi moderni , cum nonnuUis exantiquis,
Q. te.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 270/403
lc\z VERUL^Mlitenent . Ratlones pofterioris iftius Opinionis
fundantur in hoc maxlme,quod Luna radios
Solis refle6\at y neque videtur fieri Refiexio
Lucis nifi a Solidis .
Jtpque InftantiteCriicis circa hoc fubje6lum
ese cfTc poterunt ( fi raodo aliquas fint)
quae
demonftrent Reflexioncm a Corpore tenui,qua-
lis eftFiamma, modo (it craflitiei fufficientis .
Certe Caufa Crepufculi , inter alias , eft Refle-
xio radiorum Solis a fuperiore parte Aeris .
Etiam quandoque rcfle6li videm.us radios Solis
temporibus vefpertinis ferenis, a fimbriis nu-
bium rofcidarum , non minori fplendore , fed
potius illuftriori , & magis gloriofo,quam
cui redditur a Corpore Lunae j neque tamen
conflat , eas nubes coaluiffe in Corpus denfumAquae . Etiam videmus
, Aerem tenebrofum
pone feneftras no61u refle6lcre lucem Candelae,
non minus quam Corpus denfum . Tentanduni
etiam foret Experimentum immiffionis radio-
rum Solis per foramen , fuper FJammam ali-
quam fubfufcam & cseruleam . Sane radii aper-ti Solis incidentes in Flammas obfcuriorcs ,
videntur eas quafi mortificarc, ut confpician-
tur magis infiar Fumi albi,quam Flamms .
Atque haec imprsfentiarum occurrunt,
quie
fint ex Natura Inflantiarum Crucis circa hanc
Sy
rem•
& meliora fortaffe reperiri pofTunt.
SedDctandum femper eft , Reflexionem a Flamma
non effe expe6tandam , nifi a Flamma alicujus
V, profundicatis ; nam aliter vergit ad Diapha-
num .
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 271/403
NOVUM ORG^^NUM. 24^
iium . Hoc autem pro certo ponendum, Lu-
Cem iemper in Coi*pore sequali , auc excipi &tranfmitti j
aut refilire .
Similiter, fi: Natura Inquifita , Motus Mlf-filium
iveluti Spicuiorum , Sagittarum , Glo.
bulorura,per Aerem * Hunc Motum Schola
( more fuo ) valde negligenter expedity facis
habens, (i eum nomine Motus violenti a Na-
turali(quem vocant ) diftinguDt^ &: quod ad
primam percuffionem Wve impulfionem attiner,
per illud, (
quod duo Corpora non pojjint effe
in uno loco ,n: fiat penetratio Dtmen/ionum ) fi-
bi fatisfaciat ; & de Proceffu continuaco iftius
Motus nihii curec . Ar circa hanc Naturam Bi-
vium eft tale : Auc ifte Motus fic ab Aere ve-
hence , oc pone Corpus emifTum fe coUigente,inftar fluvii erga Scapham , auc venci erga pa-
leas" auc a partibus ipfius Corporis non fufti-
nencibus impreifionem , fed ad eandem laxan-
dam per fucceffionem fe promovencibus . Ac-
.que priorem illum recipir Fracaflovius , & fe-
re omnes qai de hoc Mocu paulo fubcilius in-
quifiverunc : Neque dubium eft , quinfintAe-
ris parces in hac re nonnullas ; fed alter Motus
proculdubio verus eft , ut ex infinicis conftac
Experimentis . Sed inter caeteras,
poteric eft"a
circa hoc fubje£lum Inflantia Crucis talis • Quod
Lamina , aut fiium Ferri paulo contumacius•
vel etiam Calamus fivepenoa in medio divifa,
addu6^a & curvaca inter pollicem Scdigitum,
exilianc . Manifcftum enim eft , hoc non poffe
Q. 2 ini-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 272/403
2.44 VEP.UL^MIl
impurari Aeri fe pone Corpus colIige*u:i,quia
fons Motus eR ii mcdio Laminae velCaianiiy
non in Extreniis
Similiter fic
Nacura Inquifica , Mocusille
ra-pldus &: pocens Expanfionis PuUcris Pyrii in
riammam : unde tantae moles fubvercuntur,
tan:a pondera emittuntur,quanta in Cunicu-
lis majoribus , & Bombardis videmus . Bivium
rirca hanc Naturara tale ePt . Aut cxcicatur
iflc
Mocusa mero Corporis Appeticu fe dila-
tandi,poflquam fuerit inflammatum / aut ab
appetitu mixto Spiritus crudi,qui rapide fu»
git ignem , 5c ex eo circumfufo , tanquam ex
Carcere , violentcr erumpit . Schola aucem,
Sc vulgaris Opinio tantum verfatur circa prio-
rem illum Appetitum . Putant enim komines,
fe pulchre philofophari , fi afferant , Flammam.
cx Forma Elementi neceffuate quadam donari ,,;
locum ampliorem cccupacdi quara idem Cor-
pus expleverat cum fubiret Forraam Pulveris y
acqueinde fcqui Motum iftum . Interim raini*
iiie advertunc , licet hoc verum fit,
pofito-
<|uod Flamma generetur , tamen poffe impedi-
ri Flamm?B generationem a tanta Mole quae iU
lam comprimcrc & fuffocare queat y uc non
deducatur res ad ifiam Neceffuatem , de qui
loquiiiuur. Nam cuod neceffe fic fieri Expan-
fionem , atque inde fequi Emiffionem j aut re-
niotionem Corporis quod obfta: , fi generetur
l lamma , retle putanc . Sed ifta Neceffitas pla-
m evitatur , fi Moles illa folida Flammam fup-
pri-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 273/403
pvlmat, antequam generetur . Atque videmus »
Flammam,
praEferritD in prinia gencrationeniollemeffe & ienem
, & requirere Cavum ia
quo experirj& ludere poflu . Itaquetanta 'vio.
lencia huic rei per fe affignari non poteft Sedilludverum; generationer. hujufmodi Flamma.rum flatulencarum, & vtluti ventcrum igneorum,tieri ex confliau duorum Corporum
, eorumoueNatujs inter fe plar.e contrnrii
; Alterius a&.^o.
dum inflammabihs , quas Natura visiet in Su!4u.re; alcerius Flamraam exhorrentis , "quaHs eft Spi.mus Crudus
_,qui eft in Nitro • adeo ut fiat Con.
x.>tlus mirabilis, inflammante fe Sulphure qu.in.
tum poteft, (nam tertium Corpus, nimirum
CarboSahcis, nil aliud ferepraftat, quam uc
illa duoCorpora incorporet, & commode uni-at) oc erumpente Spiricu Nitri quantum poteft •
escuna ledilatante (nam hoc faciunt & Aer &omnia Cruda
, & Aqua, ut a Calore di!a'ten.
tur) & per iftam fugara & eruptionem i-te-
rimPIammamSulphuris, tanquam foliibus oc.cultis, undequatjue exufflante .
\
Poterantautem tffe Injlanti^ Crucis circa hocluDjcaum duorum generum . Alterum eoru.-nCorporum qua masime funt infiammabiiiaqualia iunt Suiphur
, Caphura , Naphtha &hujulmodi
, cum eorum mifturis;
qua: citius &.aciiiu?
concipiunt flammam , quam Pulvis P-.nLi-;, fi non inipediantur : Ex quo liquet
, A^petitam iflammandiper fe EflTeaium illum ftu"penduin non operari
. Aiterum eorum quz Flam.
Q. 5 niam
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 274/403
1^6 VERUL^AMII
mam fugiunt & exhorrenc,qualia funt Sales
omnes . Videmusenim, fi jaciantur inlgnem,
Spiritum Aqueum erumpere cum fragore , an-
tec|uamFlamma concipiatur. quod etiam lcni-
ter fit in foliis paulo contumacioribus,parte
aquea erunpente , antequam oleofa concipiac
Fiammam . vSed maxime cernitur hoc in Ar*
gento vivo,quod non mnle dicitur Aqua mi-
nsralis . Hoc enim , abfque infiammatione,per
Eruptionem & Expanfionem fimplicem , viresPulveris Pyrii fere adsquat
;qixod etiam ad-
mixtum Pulveri pyrio , ejus vires multiplicarc
dicitur .
Similiter, fit Natura Inquifita , Tranfitoria
Natura Flammaj , & Extin6lio ejus Motenta-
nea .
Non enim videtur Natura Flammea hicapud nos figi 5c confiftcre , fed fingulis quafi mo-
mentis generari , & ftaiim extingui . Manife-
ftum enimeft, in Flammis quae hic continuan-
tur & durant , iftam durationem non effe ejuf.
dem FiammiaB in Individuo , fed fieri per fuccef-
fionem novse Flamraaeferiatim generatsE
, minime autem m^nere eamdem Flammam num.e-
ro ; Id quod facile perfpicitur ex hoc , hoc
quod fubtra6la alimento five fomite Flammae
Flamma flatim pereac . Bivium autem circs
hanc naturam tale eft . Momentanea ifta Natu
ra ,aut fic
remittentefe Caufa quaz eam prim^
genuic , ut in Lumine , Sonis , & Motibus(quo:
vocant ) vioientis^ auc quod Flamma in Natu
jra fua poffic hic apud nos manere , fed a con
tra-
K
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 275/403
I^OFUM 0RG.4NUM. 247
trariis Naturiscircumfufis vim patiatur & de-
ftruatur .
Itaque poterit effe circa hoc fubjeftum Ir.fran-
iia Crucis talis . Videmus , Flammas in Incen-
diis majoribus5
quara alte in furfum afcendant.
Quanto enim Balis Flaramae eft latior , tanto
Vertex fublimior : Itaque videtur principium
Extin6lionis fieri circa Latera, ubi ab Aere
Flamma comprimitur, & male habetur . Ac
Meditullia Flammse ,quse Aer non contingit
,
fed alia Flamma undique circundat , eadem nu-
mero manent • neque extinguuntur , donec pau-
latim angufientur ab i\ere per Latera circum-
fufo . Itaque omnis Flamma Pyramidalis efl Bafi
circafomitem largior , Vertice autem ( inimi-
cante Aere , nec fuppeditante fomite ) acutior .
At Fumus anguftior circa Bafim, afcendendo di-
jatatur, & fic tanquam Pyramis inverfa;
quia
fcilicet Aer Fumum recipit , Flammam( neque
enim quifpiam fomniet , Aerem effe Flammamaccenfam , cura fint Copora plane Heterogenea)
comprimit
.
Accuratior autem poteric effe Inflantia Cvuci^
ad hanc rem accommodata , fi res forte mani-
fefiari poffit per Flammas Bicolores, Capiatur
:giturSituia parva cx metallo , & in ea figatur
parva Candela cerea accenfajponatur Situla in
patera , & circumfundatur Spiritus Vini in mo-dicaquantitate
,quae ad labra Situlx non attin-
gac ; tum accende Spiritum Vini . At Spiritus
ille Vini exhibebit Flammam maojs fcilicet ca^-
Q_ 4 ru-
/
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 276/403
24S VERVL^4Mll
ruleam , Lychnus Candelse autem magis flavamc
Notetur itaque utrum Fianrima Lychni(quam
facile efl per Colorem a Flamma Spiritus Vini
diftinguere•
neque enim Flammae, ut Liquoires , itatim commifcentur ) maneac pyramida-
lis , an potius magis tendat ad formam globo*
fam , cum nihil inveniatur quod eam deftruac
auc comprimat . At hoc pofterius fi fiat , manere
Flammam eandem numero,quamdiu intra aliam
Flammam concludatur,
nec vim inimicam Ae*ris cxperiatur
,pro certo ponendumeft.
Atque de Inflantiis Crucis haec difta fint 4
Longiores autem in iis traflandis ad hunc finem
fuimus, uc homines paulatim difcanc & affue-
fianc , de Natura judicare per Inftantias Qrucis,
5c Experimenta Lucifera , non per rationes pro-
babiles .
XXXVIL Inter Prterogativas Inflantiartim
ponemus loco decimo«quinto Inflantias Divortii j
quse indicant Separationes Naturarum earum,
quiBuc
plurimum occurrunc.
Dififerunc aucemab Inflantiis quae fubjungunrur Inflantiis Cotnita,
tus / quia Wlx indicant Separationes Naturx all-
Gujus ab aliquo Concreto, cum quo illa familiari-
ter confuefcic : hx vero Separationes Naturse ali-
cujus ab altera Natura.Differunt etiam ab Inflan»
tiis Crucis •
quia nihil determinanc,
fed monenctancum de Separabilicate unius Naturx ab altera.
Ufus autem earMm eft ad prodendas falfas For-
^ mas , & diflipandas leves Concemplaciones ex
re-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 277/403
NO^UM ORG^NUM. 24^
rebus obviis orlentes ; adeo UE veluti plumbura
3c pondera Intelleflui addant
.
Exempli gratia : Sint Naturae Inquifitae,
qua-
tuor Naturs illa; ; quas Contubernales vult effe
Tclefiiis ^ & tanquam ex eadem Camera : vid.
Calidum , Lucidum , Tenue , Mobile fivc
promprum ad Motum . At plurimae inveniun».
rur hifiantia Divortti inter ipfas . Aer enim te^
nuis eft & habilis ad Motum , non calidus auc
Jucidus :
Luna lucida , abfque Calore :
Aquafervens , calida abfque Lumine : Motus Acus
ferreae fuper Verforium,pernix & agilis , & ta*
men in Corpore frigido , denfo , opaco : &complura idgenus .
Similiter fint Narurac Tnquifitae ^ Natura Cor«
porea ,
& sftio Naturalis.
Vidctur enim nonTnveniri A6I10 Naturalis , nifi fubfiftens in ali-
quoCorpore. x\ttamen poffit fortaffe effc circa
hanc rem Inflantia nonnuUa Divortii . Ea efl
Aftio Magnetica,per quam Ferrum fertur ad
Magnetem , Gravia ad globum Terrae . Addi
etiam poflint aliae nonnullae Operationcs ad Di-flans . A£lio fiquidem hujufmodi & in Tempo-
re fit,
per Momenra ,non in Punfto temporis
;
& in Loco,per gradus & fpatia . Eft itaque
aliquod Momentum Tcmporis , & aliquod In-
tervallum Loci , in quibus ifta Virtus five Aftio
haeret in Medio interduo illa Corpora quae Mo-tum cient . Reducitur itaquc Contcmplatio ad
hoc; utrum illa Corpora
,quae funt Termini
Motus, difponancvel aherenc Gorpora media,
/ UE
/
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 278/403
25o VERUL^MIIut per fucceffionem & tacluna verum labatur
Virtus a Termino ad tcrminunn , & interim fub-
fiftat in corpore medio ; an horum nihil fit
prxter Corpora , oc Vircutem ,
& Spatia ? At-que in Radiis Opticis , & Sonis , & Calore , &aliis nonnullis operantibus ad Diftans
,probabile
eft , media Corpora difponi & alterari : eo magis,
quod requiraiur Mcdium qualificatum ad defc-
rendam operarionem talem . At Magnetica illa
fiwt Coitiva Virtus admittit Media tanquamadiaphora , nec impeditur Virtus in omnigeno
Medio. Quod fi nil rei habeat Virtus iila auc
Aftio cum Corpore medio , fequitur,quod
fic Virtus aut A6\io Naturalis , ad Tempus non-
nullum , & in Loco nonnullo, fubfiftens fine
Corpore:
cum neque fubfiftat in Corporibusterminantibus , nec in mediis. Quare A6lio Ma-
gnetica poterit effe Inflantta Dtvortit ^ circa
Naturam Corpoream , & Aftionem Naturalem.
Cui hoc adjici potefl: tanquam Corollarium auc
Lucrum -non prseiermittendum : vid. quod etiam
fecundum Senfum philofophandi fumi poffic pro-
''batio, quod fint Entia & Subftantise fcparatas
& incorporejs . Si enim Virtus & A6lio Natu-
ralis, emanans a Corpore , fubfiflere poffit ali-
quo Tempore , & aliquo Loco , omnino fine
Corpore ;-prope efl: ut poffit etiam emanare in
origine fua a Subftantia Incorporea . Videturenim non minus requiri Natura Corporea ad
A£lionem Naturalem fuftentandam & devehen.
^' dam3quam ad excitandam auc generandam .
XXXVIIL
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 279/403
^OVUM ORG^NUM. 251
XXXVIII. Sequiincur quinque Ordines J«-
Jlantiarum ,quas uno vocabulo generali Injlan^
tias Lampadis , five InfoYmatiotiis primcs ,appella-
re conluevimus.Eje func qus auxiliantur Sen-
fui . Cumenim omms Interpretatio Natura inci-
piac aSenfu; atque a Senfuum perceptionibus,
re6la , conftanti , & munica via , ducac ad per-
cepciones Intelle£lus,
quse funt Nctiones verx
& Axiomata : neceffe eft , uc quanto magis co-
piofs &exa£^x fuerinc repraefencationes ,
five
prsebiciones ipfius Senfus , tanco omnia cedant
facilius & felicius .
Harum autem quinque Injlantianm Lampadts^
Prim^ roborant , amplianc , & re6lificanc a£lio-
nes Senfus immediatas : Secundx deducunc non-
Senfibile ad Senfibile : Tercis indicanc Procef-
fus concinuatos fivc Series earum rerum & mo-
tuum,
quse (ucplurimum) non nocancur , nifi
in exifu auc periodis : Quarrae aliquid fubfticuunt:
Senfui in naeris defiiLUcionibus : Q.uinC2C exci-
tanc atcencionem Senfus & advercenciam , atque
una limitanc fubcilitaiem rerum . De his aucem
fmgulis jamdicendum eft . ^XXXIX. Incer Pnerogativas Inftantiarum
,po-
nemus loco decimo fexto Inftantias Janua five
Portis : Eoenim nomine eas appellamus,qus
juvanc a£liones Senfus immediatas . Inter Sen- /
fus autem manifeftum efl parte.<: primas cenere /Vifum
,quoad informationem : quare huic Sen-^
fui prsEcipue auxilia conquirenda . i!\uxilia au- •
cem triplicia effe poffe vidcntur : vel , uc Rfr.
ci-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 280/403
\
^52. VERUL^MlIcipiac non vifa / vel
, ut majore intervallo;
vel ut exa6\ius &diSin£lius.
Primi gcnerisrunt( miffis Bii^oculis
, & hu.
juinfiodi,
quae valent tantum ad corrigendam
& levandam infirmitatem Vilus non bene dif*
poGti, atque idco nil amplius informant ) ea
,
quae nuper inventa funt Perfpicilla;
quas laten.
tes & invifibiles Corporum minutias , & occul-
tos fchematifmos & motus ( aufta infigniter fne-
cierum m.agnitudine ) dcmonftrant : quorum vi
in Pulice, Mufca , Vermiculis
, accurata cop-
poris figuraSc lineamenta, ncc non colores &
motus prius non confpicui , non Cne admira-
tione cernuntur. Quinetiam ajunt , lineam re-
£lam calamo vel penicillo defcriptam,per hu-
jufmodi Perfpicilla inxqualem admodum tc tor-
cuofam cerni : quia fciiicct nec motus manusliccc per regulam adiutse
, nec impreffio atra-
menciauc coloris, revera asqualia exirianc •
li-
cec illae inxquaiicaces tam minutas (inc , uc fine
adiumenco hujufmodi Pcrfpiciliorum confpici
nequeanc. Etiam fuperfticiofam quandam obfer-
vj^ionem in hac re ( uc fi: in rebus novis &miris) addiderunc homines : -y/W. quod hujui-
modi Perfpicilla opera Nacuras illuftrenc , Ar-
tis dehoneftcnt . liiud vero nihil aliud efl,
quam quod texturse Naturales multo fubtiliores
Cnt quam Arcificiofs. Perfpicillum enim illud
ad n^inutatancum valec : quale Perfpicillum fi
vidiifec Democyitus, exiluiffec forte
, 5c modumvi^dendi Acomum
(quam ille invifibilem omni*
fiO
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 281/403
NOFUM ORG^NUM. 253no affirmavic ) invcnimri fuiiTe putaffet . VeruHiincompecenria hujurmodi Perfpicillorum
,prx-
rerquani ad minurias tancum, fnequead ipfas
quoque ,fi fuerinc \a corpore majufculo ) ufHin
reideftruit. Si enim Invencum extendi poffec
ad corpora majora, aut corporum majorum mi.
nucias; adeo ut texcHra panni lintei confpici
pofTec canquamrcce; acque hoc modo minutise
latentes & insequalicaces Gemmarum, Liquo-
rum , Urinarum, Sanguinis , Vuinerum , &mulcarura^ aliarum rerum ccrni poffcnt ; magnseproculdubio ex eo Invento commoditates capi
poffenc
.
Secundi generls func illa altera Perfpicilla
,
qu2 memorabili conatu adinvenit GaliLuis .• quo-
rumope, tanquam per fcaphas aut navictilas,
aperiri & exerceri poffint propiora cum G^lefti-
buscommercia. Hinc enim conftat , Galaxiameffe nodum five coacervationem ftellarura parva-rum, plane numeraraaim & diftinaarum : dequa re apud Anciquos cantum fufpicio fuic ,
Hincdemonftrare vidccur, quod fpacia Orbium( quos vocanc
) Planecarum non fint plane vacua*aiiisftcliis; fed quod Ccelum incipiat ftellafce.
re, ancequam ad Ccelum ipfum ftellacum ven-tum iic; iicec ftellis minoribus
,quam ut fine
Perfpiciliis iftis confpici poffmt . Hinc choreas /illas fteilarum par^arum circa Planetam Jovis
'
j(undeconiici poffic , effe in motibus fteliarum ' «pluracentra) intueri licet . Hinc inajquaiitates
|uminofi&: opaciinLuna diftinftius cernuntur*
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 282/403
254 VERUL^MIlSc Ibcantur ; adeo ut fieri pofTu quacdam Seleno-
graphia . Hinc maculx in So!e j & id genus :
Omnia certe Inventa nobilia,
quatenus fides
hujufmodi demonftrationibus tutoadhiberi pof»
fic . Quz nobisob hoc maxime i'ulpc£^a3 funt,
quod in iftis paucis fiftatur Experimentum , ne-
que alia complura inveftigatu aeque digna eadem
ratione inventa fint
Tcrtii oeneris funt Bacilla illa ad terras men-o
furandas ,
AQroIabia ,
& fimilia :
quse fenfumVidendi non ampliant , fed re6lificant & diri-
gunc . Quod fi iint aliae InlLntitB,qax reli-
quos Senfus juvent in ipforum aftionibus im-
rnedia!:iS'& individuisy tamen fi ejufmodi fint
qua2 informationi ipfi nihil addant plus quam
jam habetur ; ad id , quod nunc agicur ,
nonfaciunc . Itaque earum mentionem non feci-
nrus,
XL. Inter Pr^erogativas In/iantiamtn pone-
mus loco decimo-feptimo In/iamias Citantes •
fumpto vocabulo a Foris Civilibus,quia citanc
ea uc compareanc , quae prius non comparue-runt : quas etiam In/iantias Evocuntes appella-
re confuevimus . Es deducunc Non-Senfibile
ad Senlibile *
Senfum autem fugiunt res , vel propter di-
ilantiam Obje£li locati ;vel propter interce-
ptionem Senfus per corpora Media ; vel quiaObieclum non eft habile ad imprcffionem iii
^Senfu faciendamy vel quia deficit Quantum in
Obie6lo,pro fjiicudo Scnfu ; vei quia Tem-
pus
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 283/403
I^OVUM ORG^NUM. 25^
pus noneft proportionatum ad aftuandum Sen-
lum ;veiquia Obie6^i percuffio non toleratur
aSeniu; vel quia Obieaum ante implevic &poflcdic Senlum , u: novo motui non fic locus.
Atque hxc praecipue ad Vilum pertinent , &deinde ad Taftum . Nam hi duo Senfus func
informativi ad largum, atque de Communlbus
Obie6^is; ubi reliqui tres non informenc fere,
nifi immediate&: de Propriis ObJe£lis .
^
In Primo genere non fit Deduclio ad Senfi-
bile,
nifi rci,
qua? cerni non polTic proptcr di-
ftantiam,
adjiciacur aut fubftituatur alia res,
quae Senfum n^agis e longinquo provocare & fe-
rire poffu : veluii in fignificatione rerum peif
Ignes, Campancis , 5c fiinilia .
In Secundo genere fit Dedu£lio , cum eaJ
qua2 intenus propter interpofitionem corporumlatent , nec commode aperiri poffunc
,per ea
quae func in fuperficie, aut ab incerioribus ef-
fluunt,perducunrur ad Senfum : uc ftatus hu-
manorum corporum ipvv Puifus, & Urinas
,
& fim i I i a .
AtTcrtii & Quarii generis Dedu£tiones adplurjma fpefilant
, atquc undique in rerum In-
quificione funt conquirends. Hujus rei Exem-
pia func. Patcc quod Aer, &Spiritus, & hu-
jufmodi res,qux funt toto corpore tenues &
iubtjles, nec cerni nec cangi poffint . Quare in
Inqmfitione circa hujufmodt corpora , Dedu-ftionibus omninoefl: opus
.
Sit itaque Nacura inquifita, Aftio & Mo*
tus
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 284/403
1^6 VERVL^Mllcus Spiritus qui includitur in corporlbus Tan-
gibilibus. Omne enim Tangibile apud no6 con-
tinct Spiritum invifibilem & inca£tilem , eique
obducicur atque eum quafi veftit .
Hinc fonstriplex potens ille , & mirabilis P^ecejf/i^x Spiri-
tus in corpore Tangibili . Spiritus enim in re
Tangibili , Emiffus corpora contrahit & defic-
cat : Detentus , corpora intcnerat & colliquar:
nec prorfus Emiffus nec prorfus Detentus , in-
formar , membrificat , affimilat , egerit , or-ganizat , & fimilia . Atquas hsec omnia dedu-
cuntur ad Senfibile per effeclus confpicuos
Erenim in omni Corpore Tangibiii inanima*
to , Splritus inclufus primo multiplicat fe , &tanquam depafcit partefs Tangibiles cas quas funs
maxime ad hoc faciies & prxparat^ y eafquedigerit , 5cconficit, & vertit in fpiritum
, &deindc una evolant . Atque hxc confe61io &Multiplicatio Spiritus deducitur adSenfum pcr
diminutionem Ponderis . In omni enim Defic-
catione aiiquid defluit de Quanto ; neque id
^ipfum ex fpiritu tantum praeinexiftente , fed«X corpore quod prius fuit Tangibile, & no-
viter verfum eft : Spiritusenim non ponderat.
Egreffus autem five Emiffio Spiritus deducitur
ad Senfibile in Rublgine Metallorum , & aliis
Putrefaftionibns ejus generis,
quas fiflunt fe
antequam pervenerint ad rudimenta vitae ^Nam illae ad tertium genus Proceffas ^txtmzrM ,
Etenim incorporibus magis compa6lis fpiritus
non invenit poros & meatus per^uos evolet :
Iia..
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 285/403
NOVVM ORG^NUM. 257
Itaque cogicur partes ipfas T^ngibiles prorrude-
re 5: ante fe agere , ita uc illcF fimul exeant:•
atque inde fit Rubigo , oc fimilia . Ac Ccncra-
6i\o parcium Tangibilium , pofl quam aliquid
de Spiritu fueric emiffum, ( unde lequitur illa
Deficcatio ) deducitur ad Senfibile , tum per
jpfam duritiem rei au61<im , tum mulco magis
per lcifTuras , anguflationes , corrugationes , 3z
compiicaciones corporum,
quae inde fequun-
tur .
Ecenim partes Ligni deiiliunt & anguflan.lur * Pciles corrugantur : neque id folum , fed
( il lubica fuerit emiffio Spiricus pcr calorem
I ignis ) in tancura properanc ad ConcraQionem,
uc fe complicenc & convolvanc .
Ac contra, ubi Spiritus decinecur, & tamen
GilacQCur Scexcitacur pcr caiorem auc ejus ana-ioga
;( id quod fit in corporibus magis lolidis
auL tenacibus) tum vero Corpora emolliuntur,
uc Ferrum candenSj' fluunc, uc Mecalia • ii-
quelcunc , uc Gummi , Cera, & fimiiia . Ica-
que concraria^ ilicE operaciones Calnris ( uc ex
eo alia dureicanc , alia iiquefcant ) fdcile re-
Iconciliancur^quiain iilis , Spiricus emitciturj
5n his , agicacur & decinetur : quorum pofte-
" rius , eft a£lio propria Caloris & Spiricus • prius,
a£lio parcium Tanglbiiium tancum per occafio-
nem Spiricus emifli
.
Afl: ubi Spiricus nec decinetur prorfus , nec:rorfus emitcitur
; fed tancura inter ciauftra
-:;a tentac^ expericur, atque na£la eO: parces
Tangibiles obediences ^ fequaces in promptu;
R ita
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 286/403
\
238 VERUL^MII^ca ut quo Spiritus agit , e^e fmiul fequantur
;
tum vero fequitur efformatio in Corpus Orga-
nicum , & membrificacio , & reiiquae a6liones
vicales , tam in Vegetabilibus quam in Ani-
malibus . Atque haec maxime deducuntur ad
Senfum^
per notationes diligentes primorum
inceptuum Sc rudimcntorum five tentamento-
rum vitae in Animalculls ex Putrefa6tione na-
tis , ut in ovis Formicarum , Vermibus , Mu-
lcis , Ranis pofl: imbrem , &c. Requiritur au-
tem ad Vivificationem, & lenitas Caloris , &
Jencor Corporis • ucSpiricus nec per feftinatio-
nem erampac , nec per contumaciam partiuna
coerceatur : quin potius ad cerse modum illas
plicare & effingere poffit *
Rurfus , Differentia iila Spiritus, maximef
nobilis & ad plurima pertinens, ( vid. Spiri-
tus Abfciffi ; Ramofi fimpliciter; Ramofi fimul
& Cellulati : ex quibusPrior, e(\ Spiritus om-
nium corporum inanimatorum; fecundus , Ve-
getabilium ; tertius, Animalium: )
per pUiri-
tnas Inftantias Dedu6lorias canquara fub oculos
ponitur .
Similiter patec,quod fubtiliores texturaB 5c
Schematifmi rerum (licec toto corporc vifibi-
lium, aut tangibilium ) nec cernantur , nec
tangantur . Quare in his quoque per DeduSlio-
nem procedit Informatio . At differentia Sche-
macifmorum maxime radicalis Sc primaria fu-
mitur ex copia vel paucitate Materias,
qux
fubic idem fpatium five dimenfum . Reliqui
enim
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 287/403
NOrUM GRG^^NUM. zS9
enim Schematifmi(qui referuntur ad diffinfii-
larita:es parcium quje in eodem corpore conti-
nenrur , Sc collocationes ac pofuuras earundem)
prae iilo altero func fecundarii .
Sic itaque Natura Inquifita, Expanfio five
Coitio materiae in corporibus refpe61ive : vid.
quantum Materiae irpnleat quantum Dimenfum
jn fingLilis . Etenim n l verius in Natura ,
quam propofitio ilU gemella ; Ex nihilo nihil
fieYi :
neque , Qtiirqjam in nihilum redigi : ve«rum Quantum ipfum Maccriie five Summamtotalem conf^are , nec augeri auc minui . Nec
illud minus verum * Ex Quanto illo Matevia
ft4b iifdem fpatiis /Ive dimenfio^ihns,pvo diver»
fitate coYipOYum,plus & minus contineri
^ uc m
Aqua plus , in iVere minus:
Adeo uc ^i quisafferac , aliquod conrentum Aquas in par con-
tentum Aeris verti poffc , idem fic ac fi dicat,
Aliquid pofTe redigi in Nihilum : Contra fi
quis afferac , aliquod contencum Aeris in par
contentum Aquse vcrti poffe ^ idem (it ac fi di-
cac , Aliquid poffe fieri ex nihilo. Atque excopiaifta 6c Paucicate Materia? , Notiones illae •
Denfi & Rari,
quae varie 6: promifcue acci-
piuntur, proprie abftrahuntur . Affurnenda eft
& Affertio illa certia , eciam facis «rta : quod
hoc, de quo loquimur ,
Plus & Minus Mate-
ria:in corpore hoc vel illo , ad Calculos ( fa-
fta collacione ) 5c Proportiones exadas , auc
exa6b*s propinquas , reduci pofrit . Veiuti fi
quis dicat , ineffe in dato contento Auri calem '
R 2 coa-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 288/403
\
2^0 VERVL^MIlco^cervationem Materiae , ut opus habeat Spi-
ritus vini ^ ad tale Qiantum Materiae aequGn-
dum , ipatio vicies & icmel majore,quam im-
plet Aurum ;taon erraverit .
.
" Coacervano autem Materia^ , & rationes ejus,
deducuntur ad Senfibile,per Pondus . Pondus
enim rerpondet Copiae Materias,quoad partcs
rei Tangibilis : Spiritus autem , & ejus Quan-
tum ex Materia , non venit in computationertl
per Pondus /levat enim Pondus potius
,
quam
oravat . At nos hujus re; Tabulam fi:cimus fa'-
tis accuratam ; in qua Pondera & Spatia fin-
oulorum MttaUorum , Lapidum pra?cipuorum,
Li^norum ,Liquorum , Oleorum, , & plurimc-
rum aiiorum corporum tam Naturalium quam
Artificialium ,excepimus . Rem polychreflam,
tam ad lucem Informationis,quam ad normam
Operationis ; & quae multas res revclet omni-
no praeter expe6tatum . Necue ilhid pro mini-
rao habendum eft,quod detnonfiret , omnem
varietarem ,quse in Corporibus Tangibilibus
nobis notis verfatur,
( intelligimus autem Cor-
pora bene unira , nec plane ipongiofa , & ca-
va , & magna ex parre Acre impleta ) non ul-
tra rationes partium 2i. dxcedere : Tara fini-
ta fciiicetcfl: Natura , aut faltem illa pars ejus,
cujus ufus ad nos maxirae pertinet. -
Eriam diligentiae noftrae effe putavimus , ex-
periri , fi forte capi poflint r.uiones Corporum
Non-Tangibilium Gve Pneumaticorum ,refpe
tlu CorporuniTangibilium . Id qucd tali mo
li-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 289/403
KOVUM ORG.fNUM. i6i
Hiore aggrefli fumus . Phlalam vitream acce-
plmws,
quae unciam fortafle unam capere pof-
ik : parvitate Vafis ufi , ut minori cum calore
polTetfieri Evaporatio feouens .
Hanc PhlaJamSplritu vini implevimus fere ad colium • cli-
gences Spiritum vini,quod per Tabulam prio-
rem , eum efl*e ex Corporibus Tangihllibus
(qu2 bene unita , nec cava funt ) rariiiimunL»,
^ minimum continens Materiaj fub fuo Di-
menfo , obfervarlmus , D^Mnde pondus Aqii2
cum Phiala ipfaexa£te notavimus. Poftea Ve-
llcaui acceplmus,
quae circa duas pinras con-
tineret . £x ea aerem omnem,quoad fieri po«
tuic , expreflimus , eo ufque uc vefic^e ambolatera eflent contigLja : Eciam prius Veficam
oleo oblevlmuscum fricatione leni,quo Ve-
fica eflet claufior : ejus , fiqua erac,
porofiiate
oleo obturata . Hanc Veficam circa os Phialse,
ore Phialx intra os Veficas rccepto , fr^r:Iter li-
gavitrus; filo parum cerato , uc melius adha'-
refc^rcc ^ arcl:ius ligarec . Tum demum Phia-
lam fupra carbones ardtntes in foculo colloca-
vimus . Ac paulo poft Vapor fivQ Aura Soiri-
tus vini per calorem dilcitcui &z ^n Pneumati-
cum verfi , Veficam pauiatim fufflavic , eam-
que univerlam veli InlTar undequaque exten-
dic . Id poflquam f.iclum fuic , continuo Vi-
trum ab igne remcimus , & fupcr capetcm
pofulmus, ne frlgorc difrurnperecur : Scacim
quoQue in fummicate VeficS' foramen feclmus,
ne vapor ceffante calore in liquorem reflitutus
R 3 rc-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 290/403
,\
z6% FERUL^MIIrefideret , & rationes confunderet . Tum vero
Veficam ipfam fuftulimus , & rurfus ponduc ex-
cepimus Spiritus vini qui remanebat . Inde
quanLiini confumptum fuiffet in vaporem feu
Pncumaricum , computaviraus • & fa6la colla-
tione,quantum iocum five fpatium illudCor-
pus impkfTet,
quando effet Spiritus vini in
Phi la , & rurfus quanrum fpatium impleverit,
poftquam LSium fuiffec Pneumaticum in Vcfi-
ca , rationes fubduximus : ex quibus nianifefte
liquebat , Corpus iftud ica verfum & mutatum,
expanfjonem centuplo majorem,quam antea
habuiffet ,acquifiviffe.
Similiter fit Natura Inquifira , Calor aut
Frigus ; ejus ncmpe gradus , ut a fenfu non
pcrcipiantur ob debilicatem , Hasc deducuntur
ad Senfum per Vitrum Calendare,quale fupe-
rius defcripfimus . Calorenim & Frigus , ipfa
non percipiuntur ad ta6^um .* At Calor Aerem
expandit , Frigus contrahit . Neque rurfus iU
la Expanfio & Contra6lio Aeris percipituf ad
Vifuni : At Aer ille Expanfus , Aquam depri-
< niit/ Contraflus , atrollit • ac tum demum fit
dedu6\io ad Vifum , non anre , aut alias .
Similiter fit Natura inquifita , MifturaGor-
porura ; vid. quid habeant ex Aqueo,
quid
ex Olecfo,qaid ex Spiriru ,
quld ex Cinere,
&Salibus', & hujufmodi : Vcl etiam ( in par-
ticulari)quid habeat Lcc Butyri
,quid Goa-
guli,quid Seri , &: hujufmodi . Haec deducun-
\ tur ad Senfum pcr artificiofas & peritas Sepa-
ra*
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 291/403
ISJOVVM ORG^fNUM. iS^
rationes,quatenus ad Tangibilia. At natura
SpirJLUS inipfis, licet immediate non percipia-
tur , tamen deprehenditur per varios motus &nixus Corporuni Tangibilium , in ipfo a6lu &proceffu Separationis fuae : atque etiam per
acrimonias, corrofiones , & divcrfos colores,
odores , & fapores eorundem Corporum poft
Separationem . Atque in hac parte,
per Di-
flillationes atque artificiofas Separationes , flre-
nue fane ab hominibus elaboratum efl: ^ fed non
multo feliciusquam in eaeteris Experimentis,
quae adhuc in ufu funt : Modis nimirua> pror-
fus palpatoriis, & vii» cazcis , & magis opero-
fe quam intelligenter / &(quod pefTimum efl)
nulia cum imitatione aut aemulatione Naturae,
fed cum deftruftione(per Calores vehemen-
tes , aut virtutes nimis validas ) omnis fubtilio.
ris Schematifmi , in quo occultae rerum Virtu-
tes & confenfus praecipue fitae funt . Neque il.
lud etiam,quod alias monuimus , hominibus
in mcntem aut obfervationem venire folec iti
Jiujufmodl Separationibus : hoc eft,plurimas
qualicates in Corporum vexatlonibus, tam
per ignem quam alios modos , indi ab ipfo
Igne iifque corporibus quse ad Separationem ad-
hibenrur,
qux in Compofito prius non fue-
runt : unde mivz falUcia!. Neque enim fcili-
cec Vapor univerfus,
qui ex aqua emittitur
per Ignem , Vapor auc Aer antea fuic in cor-
pore Aquae ; fed faclus eft maxima ex parte per
dilatationem Aqus ex calore Ignis
.
R 4 SI.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 292/403
\
%6j\. FERUL^MIISlmillcer in genere omnes exquifitx Pro-
baciones corporum , five Naturalium five Ar-
tificialium per quas Vera dignoCcuntur ab A-
dulterinis , Meliora a Vilioribus , huc referri
debent : Deducunt enim Non-Senfibile ad Sen-
fibile. Sunc itaque diligenti cura undique con-
quirends .
Qi-iintum vero genus Latitanti^ quod attl-
net ;manifeftum crt: , a6lionem Senfus tranfi-
gi in Motu,
Motum in Tempore. Si igitur
Motus alicujus corporis fic vel tam tardus,
vel tam velox , ut non fit proportionatus ad
Momeiua, in quibus tranfigiuir a6tio Senfus;
Obje£lum omnino non percipitur : ut in mo-
tu Indicis Horologii , & rurfus in motu Pilae
Sclopeti.
Acque Motas , qui ob tarditatcmnon percipltur , facile & ordinario deducitur
ad Senfum per Summas Motus : qui vero ob ve-
locltatem , adhuc non bene menfurari confue-
vit • fed tamen poftulat Inqulficio Naturx , ut
hoc fiat m aliquibus
Sextum ajJtem genus, ubi
impedlturSenfus
* propter nobllitatem Obie6li , recipic Dedu6tio.
nem • vel per Elongationem Obie6^i a Sen-
fu / vel per Hebetationem Obe6li per Intcr-
pcficlonem Medii talis, quod Obie6lum debl-
litet , non annihilet ; vel per Admiffionem
&Exceptionem Obie6li Reflexi
,
ubi per-
cufiTio Dire6ta fit nimis forcis ; ut Solis in peU
vi aquae
Septimum aucem genus Latitantl^e > ubi Seu*
fus
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 293/403
NOrUM ORG^^NUM, zS^
fus ira oneratur Obie£lo, ut novae admiffioni
non fic iocus , non habec fere locum nifi in OUfa6tu & Odoribus; nec ad id
,quod agitur
,
mulcum perrinet . Qj.]are de Dcdu6\ionibusNon-Senfibilis ad Senfibiie h^c dida fint .
Quandoque tamen Deda6tio fit non ad Sen-
fum hominis ^ icd ad Senfum alicujus alterius
Animalis , cujus Senfus in aliquibus humanuin
excellit : ut nonnullorum Odorum , ad fenium
Ciu is y Lucis , quae in aere non exrrinlecus il-
Juminaro latenier exidic , ad fenfum Felis,
No6lu'-E y & hujufmodi Animalium, qux cer-
nunu no6lu . Reclcenim notavic Telejfius ^ ec-
iam.iuAere ipfo ineffe Lucem quandam ori-
ginalem , licet exilem & tenuem , & maxima
ex parteoculis hominum auc plurimorum ani-malium non infcrvientem : quia illa Anima-
iia • ad quorum, Senfum hujuCmodi iux efl: pro-
portionata , cernant noftu y id quod vel fine
luce fieri , vel per lucem internam , minus cre-
dibile efl: .
Atque illud utique iiorandum efl: ; de De-flicutionibus Senfuum , eorumque remediis ,•
hic nos tra61are . Nam Fallacias Senfuum ad
proprias Inquifitiones de Senfu &Senfibili re-
mittcnd^ func : excepta illa magna Fallacia
Scnfuum , nimirum quod conflituanc lineas
rerum ex analogia Hominis,
& non exanalogia Univerfi : quse non corrigltur , ni-
fi per Rationem & Philofophiam univerfa-
lem
.
^
XLL Ir.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 294/403
2^5 VERUL^MIIXLI. Inter Prarogativas Inftanuarum ponc'-
mus loco decifno.o6^avo Itt/iantias Via;
quas
eciam Inflantias Itinerantes , ^ Inflantias t/frticu-
latas appellare confuevimus. Ese func , quse in-
dicant Nacuras Mocus gradatim continuacos .
Hoc aucem genus Inftantiarum pocius fugic Ob-
fervationem,quam Senfum . Mira cnim efl: ho-
minum circa hanc rem indiligencia . Concem-
plantur fiquidem Nacuram tantummodc defuU
torie & per periodos , &: poftquam corpora fue-
rinc abfoluca ac completa , & non in operacio-
ne fua . Quod fi Arcificis alicujus Ingenia 6c
induftriam explorare & concemplari quis cupe-
rec * is non cancum macerias rudes Arcis , ac-
qiic deinde opera perfe£la confpicere defidera-
ret ; fed potius praefenseffe
, cum Arcifex ope-ratur & opus fuum promovet . Atque fimiie
quiddam circa Nacuram faciendum eft . Exem-
pli gratia ^ (\ quis de vegetatione Piantarum in-
quirat , ei infpicienilum eft ab ipfa fatione fe-
minis alicujus , id quod per extra6lionem,qua-
fi fingulis diebus , feminum, quae per bidum ,
*iriduum,quatriduum , & fic deinceps in terra
manferunc , eorumque diligentem intuitum, fa-
cile fieri poteft)quomodo & quando femen in-
tumefcere & turgere incipiat , & veiuti fpiri-
tu impleri • deinde quomodo corticulam rum-
pere ,
& emittere fibras , cumlatione nonnul-
ia fui interim furfum , nifi terra fuerit admo-
^ dum contumax;quomodoetiam emittat fibras,
^partim radi^caies deorfum,partim cauliculares
fur-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 295/403
NOFUM ORG^^NUM. 267
furfum , aliquando ferpendo per lacera , fi ex
ea parte inveniat terram apertam & magis fa-
cilem , 8c complura id genus . Similiter facere
oportet circa exclufionem Ovorum ; ubi facile
confpici dabitur Proceffus vivificandi & orga-
nizandi , & quid & qujB partes fiant: ex virel.
lo,quid ex albumine Ovi , & alia . Similis eft
ratio circa Animalia ex putrefa6tionc . Namcirca Animalia perfc6H & cerreftria
,per exe-
flionis foetuum ex utero , minus humanum ef-
fec ifta inquirere ; nifi forte per occafiones ahor-
tuum , & venationum , & fimilium . Omnino
igitur vigilia quxdam fervanda eft circa Natu-
ram , ut qu=E melius fe confpiciendara praebeac
noftu,qnam interdlu. Iftae enim Coniempla-
tiones tanquamNo£^urnsE cenfer i poffinc
, oblucerns parvicatem & perpetuationem .
Quin & in Inanimacis idem centandum eft :
Id quod nos fecimus in inquirendis Aperturis
Liquorum per ignem . Alius enim eft modus
Aperturae in Aqua , alius in Vino , alius in Ace-
to , alius inOmphacio; longe alius in
Lafle ,
& Oleo , 5c casteris . Id quod facile cernere eraL«
per ebuilitionem fuper ignem lenem , 3z in va-
fe vitreo , ubi omnia cerni perl^picue poffinc
.
Verum hsc brevius perftringimus • fufius &exaftius de iis fermones habituri , cum ad in-
ventionem Latentis rerumproceffus ventum
erit .
Semper enim memoriam tenendum eft , nos /hoc ioco non Res ipfas ira£lare , fed Exempla ^
tantum adducere ,'
XLII.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 296/403
z6S VER UL^M II
XLTI. ImQr Prayogativas LflantiaYum^
po-
nemus ioco decimo riono Injlunti<is Supplemcn*
ti , five Subjlittitionis ; quas eiiam hiflantias
Pevftigii appeliare confuevimus . Eas funt,
quae
fupplenc Informationem ,>ubi Senfus plane de-
fticuitLii' : atque idcirco ad eas confjgimus,
cum Inf^antias propridC haberi non polfint . Du-
plicicer autem fic Subftitucio : aut per Gradua-
tionem , aut per Analoga . Exempli gratia :
. Non invenitur Medium,quod inhibeac pror^
fus operationem Magnecis in movendo ferrum :
rion Aurum interpofuum , non Argentum, non
Lapis , non Vitrum , Lignum , Aqua , Oleum,
Pannus aut Corpora fibrofa , Aer , Flarnma,
& caecera . Atramen per probationem exa^^am
fortaffe inveniri poflic aliquod Medium,quod
habetcc vircutem ipfius plus quam aliquod aliud ,
comparative & in aliquo gradu : vehui qr.od
non trahac Magnes Ferrum per tantam eralli-
tiem Auri,quam per par fpatium Aeris / auc
per tantum Argentum ignitum,quam per fri-
gidum • & fic de fimilibus . Nam .de his nos
^xperimentum non fecimus : fed fufficic tamen,
ut proponantur. ioco Exempli . Similiter non
invenicur hic apud nos Corpus quod non fufci-
piac Ciiidum igni approximatum . Attamen
longe citius fufcipic calorem Aer,quam La-
pis . Atque calis efl Subflicucio,qu^ fic per
Gradus
Subfticutio autem per Analoga , utilis fane,
\fcdminus cerca ed ; arque idciico cum judicio
quo-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 297/403
NOFUM ORG^NUM. iSp
quodam adhibenua , Ea fiu , cum deducitur
Non-lenfibile ad Senium • non per operationes
Stnfibiles ipfius corporis Jnrerifibilis, fed per
contemplationcm Corporis alicujus cognati Sen-
f]bilis. Exempli gratia : ii inquiratur de Mi-
(iura Spirituum,qui funt corpora non-viHbl-
iia ;videtur effe cognatio quaedam inter Cor«
pora , Sz Fomites five Ali^enta fua . Fomes
autem Flamm^, videtur tffc Oleuni Sc Pingu-
ja ; Aeris ,
Aqua & Aquea:
Flammas eninimultiplicant fe fuper halitus Olei , Aer fuper
vapores Aquse « Videndum itaque de Miflura
Aqua2 8c Olci,
quas fe manifeftat ad Senfum;
quandoquidem Miftura Aeris & Flammei genc-
ris fugiat Senium . At Oleum & Aqua inter fe
per compofitionem aut agitationem imperfeSeadmodum mifcentur
,eadem in Herbis , & San-
guine , & Parcibus Animalium , accurate & de-
licate mifcentur . Iraque fimile quiddam fieri
pofTic circa Mifturam Flammei & Aerei gene-
ris in Spiritalibus : qua: per Confufioncm fim-
plicem non bene iuftinent Mifturam:
eademtamen in Spiritibus Piantarum & Animaliuri*
mifceri videntur : prefertim cum omnis Spiri-
tusAnimatus depafcat Humida utraque , Aqu-
ea & Pinguja , tanquam fomites fuos .
Similiter, fi non de Pcrfe£tioribus MiRuris
Spiritalium , fed de Compofitione tantum in- ,..
quiratur • nempe , utrum facile inter fe incor- ;/
porentur • an potius ( exempli gratia ) finc ali- -
qui Venti & Exhalanones , aut alia Corpora'
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 298/403
17© VERUL^MIlpiritalia , qux non mifcentur cam aerc comc
muni , fed taiuam hserent & natanc jn eo , in
globulis & guccis , 5c potius franguntur ac com-
minuuntur ab aere,quam in ipfum recipiuQ-
tur & incorporantur : Hoc in aere Communi
& alii Spiritalibus , ob fubtilitatcm corporum,
percipi ad Senfum non potefi; ; attamen imago
qusedam hujus rei,quateaus fiat , concipi pof-
lit in Liquoribus Argenti vivi , Olei , Aquas;
arque etiam in aere , & fra6\ione ejus quando
dilTipatur & afcendit parvis portiunculis per A-
^uam ; atqae etiam in Fumis craffioribus; deni-
que in Pulvere excitato & hfrente in aere^in qui-
bus omnibus non fit Incorporatio . Atque Re-
praefentatio prasdi^la in hoc Subjcfto non mala
eft , fi illud primodiligenter inquifitum fucric
Utrum poflic cfie talis Hecerogenia inter Spiri-
talia,
qualis invenicur inter Liquida : Namtum demum hsc Simulacra per Analogiam non
incommode fubftituentur
Acque de Infiantvs iftis Supplementi,quod
diximus, Informationcm ab iis hauriendam ef.
f- quando defint Inilavjiiae proprise , loco P^r-
jugii ^ nihilominus intelligi volumus,quod il-
lae etiam magni finc ufus , etiani cuni Profjris;
infiAntix adfunt * ad roborandam fcilicet Infnr-
mation«^m una cum Propriis . Verum de his
exafclius dicemus, quando nA *Adminicula Irt"
duBionis tra6landa fermo ordine diiabetur .
XL i 1 1 . 1 n te r Prarogativas Infl.2 n t ia yu jw, po-
Naemus loco viccfimo Inflantias Ferfecantes *
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 299/403
ijuas etiam Injlantias V^llicantes appeilare con-
juevimus, fed diveria ratione . Velltcantes tmmcas appeilamus
,quia veilicant Inteileftum
;
Perfec^ntes , quia perfecanc Naruram : unde
etiam ilias quandoque hj}antias Democriti no-
minamus. Eas funt,
quaE de admirabili & ex-
quifita Subtiiitate Naturae Intelie6^um iubmo-
nenc , uc excitetur & expergifcatur ad attencio-
nem , & obfervationcm , & inquifitionem dc*
biram . Exempli gratia : Quod parum guttu-
is Acramenti ad toc literas vei lineas exteada-
tur;Quod Argcntum exterius tantum inaura-
H»m , ad tantam iongitudinem fiii inauraci con«
tinuetur • Quod pufiiius Vermiculus,quaiis in
cute invenitur , liabeat in fe fpiricum limul §c
figuram diffimilarem parcium ; Quod parumCroci , eciam dolium Aquie coiore inficiac *
Quod parum Zibetlii aut Aromatis , ionge ma-
jus contentum Aeris , odore • Quod exiguo fuf-
fitu tanta excitetur nubes fumi;Quod Sono-
rum tam accuratae difFerentiae,quales finc vo-
ces articuiatsB , perAerem undequaque vehan-tur , atque per foramina & poros ctiam t^igni
& Aqua? ( iicet admodum extenuatae)
pene-
trent,quin etiam repercutiantur , idque taHi
diftinfte & velocitec;Quod L\ix & Color
,
etiam tantoambicu & tam perniciter,
per cor-
pora folida Vitri , Aquae , & cum tanta & " a
tam exquifita varietate imaginum permeent,
^ •
eriam refringancur & reflefitaotur;Quod IWa. •
gnes per corpora omnigena , ctiam inaximc
com.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 300/403
272. VERUL^MIlcompafla , operetur : Sed (quod magis mirum
eft)quod in hisomnibus, in Medio adiaphoro
(quaie eft Aer ) unius a£lio aliam non magno-
pere impediar•
Nempe , quod eodem temporeper fpatia Aeris devehantur & Vifibiiium tot
imagines ; & Vocis articulatx toi percuffiones;
& tot odores (pecificati , ut Violae, Rofse*
ctiam Calor & Frigus , & virtutes Magnetics •
Omnia ( inquam ) (imul , uno alterum non im-
pediente ; sc fi fingula haberent vias & meatusfuos proprios feparatos , neque unum in akc-
rum impingeret aut incurreret
Soiemus tament utiliter hujufmodl Inflantiis
Psrjecantibus fubjungere Inftantias,qa^s Metas
perfeci^tiouis appellarc confuevimus : veluti, quod
iniis, quae diximus , una aftio in diverib ge-
i3ere aliam non pcrturbet aut impediat; cum
tamen in eodem genere una aliam domct & ex-
tinguat : veluti , lux Solis , lumen Cicindelae;
fonitus Bombardae , vocem ; fortior Odor, de»
licatiorem ; intenfior Calor , remiffiorem ; la-
^ mina Ferri jnterpofita inter Magnetem oc aiiud
Ferrum , operationem Magnetis . Verum. de his
quoque , inter xAdminicula InduSiionis , eric
proprius dicendi locus .
XLiV. Atque de inftantiis,qu^ juvant Sen-
fum,jam ditlum eft : quas pr^cipui ufus func
ad partem Informativam . Informatio enim in.
cipit a Senfu . At univerfum negotium defmin
. in Opera : Atque quemadmodum illud princi-
pium , ita hoc finis rei eft . Sequentur itaque
In-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 301/403
.vOri/M ORG.^NUM. 273
I Inftanux prxcipui ulus ad paytemOperativam ^
I E« genere dux lunc , numero fepte rn : Quas
unlverfas,generali nomine , I»j}jntias Pracxi*
eas appellare confuevimus . Operativceauccni
Partis Vitia duo , tocidemque Dignicates In-
ftantiarum in genere . Aut enim faliic Operd'
. tio , aut onerac nimis. Fallic Operacio maxi-
nie(pr^lertim po(t diiigencem Naturarum in.
quiliiionem ) propter malc determinatas & men-
•3cas Corporuai vires
&a6iiones . Vires
au»i.w 3c Adtiones corporum circumrcribuntur &
p-cnfurancur , auc per fpatia Loci , auc per mo.
- menta Temporis , auc per unionem Quanti,
auc pcr praedominjntiam Virtutis : qua? cua*
tiior nifi fuerint probe & diligenter penfitata
,
erunt fortaffe Scientijr fpcculatione quidempul-
chrae , fed opere inaciivac. InftanticS vero qm»tuoritidcm, qu^ huc rcftruntur
, uno i;ominc
In/iantias Mathematicas vocamus , & Injlantias
Menjur.f .
Oncrola aureiii fic Praxis, vel propter Mi-
fturam rerum inutilium ^ vel propterMuhipli-
cationem inftrumentorum * vel propter Molem *
: nterisB, & Corporum qu^ ad i^liquod opns re-
^ i.ri contigerim . Itaque ex Inrtantiaj in pretio
effe debent,
quac auc dirigunt Operativam ad
qu2e maxime hominum interfunt • auc quae
rcunc Infirumentis • auc quc5parcunc Mace-
^? five Supelk6lili . Eas autcm cres Inftancias, ^#.e huc pcrtinent, uno nomine Injlarjtias P/o* P
' -as ll\'Q Bertevolas voQSimus . itaque de his fe« '
S ptem
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 302/403
A
274 FERUL^MIIptem Inftantiis jam figillatim dicemus : atque
ciim iis partem illam de Praerogativis five Digni-
raiibus Infiantiarum claudemus
XLV. Inter Prserogativas Inftantiarum pone-mus loco vicefimo primo Infl^ntias Vifg<e , ^i^j^
Radii y quas etiam Inftantias Perlationis , vcl
dt Non ultra appellare conCuevimus . Virtutes
enim rerum & Motus operantur & expediuntur
per fpatia , non indefinita aut fortuita , fed fini-
ta & certa•
quas ut in fingulis Naturis Inquifuisteneantur & norentur, plurimum interefi: Pra-
6licae ;non folum ad hoc ut non fallat, fcd
etiam ut magis fit au6la 5c potens . Etenim in-
terdum datur Virtutes producere , &: Difiantias^
tanquara retrahere in propius; ut in Perfpicil-
lis.
Atque plurimse Virtutes operantur & afificiunc ?
tantum per Ta6^um manifeftum; ut fit in per
cufiTione Corporum, ubi alterum non fummovec j
alterum, nifi impellens impulfum tangat . Etiam\
Medicinae,
quae cxtcrius applicantur , uc Un-
guenta,
Emplafira, non exercenc vires fuas ,
nifi per Ta6lum Corporis . Denique Obie6ia
Senfuum , Ta6tus & Guftus, non feriunc nifi
contigu-a Organis .
Sunc & aJiiis Virtutes qua? operantur ad Di-
fl:antiam, verum valde exiguam
,quarum pau-
cae adhucnotacT funt , cum tamen plures
finc
quam homines fufpicentur : ut ( capiendo exera-
v^ pla ex Vulgqtis) cum Succinum aut Gagates
trahunt paleas^ Bull^ approxiraatas folvunt buU
hs
V
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 303/403
^'Oi^UM ORG^fNUM. 275'
i^s : MedicinsB nonnullae Purgativ^ eliciunt hu-
morcs ex alco , & hujufmodi . Ac Virtus illa
Magnetica, per quara Ferrum iSc Magnes, vel
Magnetes , invicem coeunt , operacur intra or-
bem Virtutis certum , led parvum : Ubi con-
cra , fi fir aliqua Virtus Mc-gnetica emanans ab
ipfa Terra(paulo nimirum interiore ) fuper
Acum fcrream,quatenus ad verLicitatcm , ope-
ratio fiac ad Diflantiam magnam .
Rurfus , fi (ic aliqua Vis Magnetica , quf)peretur per Confenfum inter globum Terre &Ponderofa , aut inter gk>bum Lune 5c Aquas
Vlaris, ( quf maxime credibilis videtur in Flu-
cibus & Refluxibus Semi-menfrruis) auc inter
!]celum Stellacum & Planetas,per quam evo*
:entur & attollantur ad fua Apog^a ^ h^c omnia)perantur ad Diflantias admodum longinquas .
nvcniuntur & qu^^dam Infiammationes five
Zonceptiones Flamm^,qu? fiunt ad Diftantias
>ene magnas , in aliquibus Maccriis • uc refe-
unc dc Naphtha Babylonica . Calores etiam in-
inuanc fe per Diftantias amplas* quod etiamaciunt Frigora : adeo uc Habitancibus circa *
'anadam , Molcs five Maff^ glaciales que ab-
umpuncur & natanc perOccanum Scptentrio-
alem, & deferuntur per Atlanticum verfus il.
is oras,
percipiantur & incutianc frigora e lon-
mquo. Odores quoque (licec in his videatur
rmpcr (jffe quedam Emiflio corporea ) opcran- ir ^jr ad Diflantias rotabiles • uc evenire folec na. ^Jgantibus juxta litora Floridf , aur etiam non-
S z nul-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 304/403
V]6 VERUL^MIInulla Hifpanlg , ubi iunt Sylv^j tot? ex arborl.
bus iin^.onum , arantiorum , & hujtilmodi Pian
tarum odor;uarum , aut trutires Rorifmarini
Msjoran?, 8c fimiliun-i * Poriremo Radiatione;
Lucis 5c Impreiriones Sonorum operantur fcili
cet ad Diftanrias fpatiotas
Verum hicc omnia utcunque operentur at
Diflantias parvas five msgnas , operantur cer«
ad finitas & Naturae notas , ut fit quiddam Noi
ultra j' idque pro rationibus ; aut Molis fet
Qjjanti Corporum ^ aut Vigoris & Dcbilitaiij
Virtutum ; aut Favoribus & Impedimentis Mcdiorum
;qu^eomnia in Computationem venir<
&: notari debent . Quin etiam Menfuri^ Matuum Violentorum
, (quos vocant ) ut Miffi
iium , Tormentorum , Rotarum , & fimilium^
cum ha»quoque mnnifefto luos habcanc limitd
certos , notandas iunt
Invcniuntur etiam quidam Motus 5c Virt
tes contraria^ illis qux operantur per Tat^ui
Sc non ad Dif^ans • qujB operantur fcilicet ai
Difians, & non ad Tn£^um ; & rurfus , quj* operantur remiffius ad Diftantiam rninoreni
6c fortiusad diftantiam majorem . Etenim Vi
fio non bene tranfigitur ad Taclum , {'ed indi.
gec Medio & Diftantia . Licet meminerim
ire GudiiTe ex relatione cujufdam fide digni
quod ipfe in curandis ocuiorum iliorum Catara.
£lis ( erat autem Cura taiis , ut immitteretur
Vy Feftuca qujedam parva argientea intra primam
Qculi tunicam,
quae pelliculam iilam Catara6lr
re.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 305/403
NOVUM O RC^NUM. 277
removerct & truderec in angulum oculi ) cla-
j riffime vidiffet Feftucam illam lupra ipfam pu-
piilam moveniem . Qpod utcunque verum effe
poffic ,maniteftumeft, majora corpora non be-
ne auc diflin6^e cerni , nili in culpide Coni,
coeuntibus radiisObjed^i ad nonnuliam Didan-
tiam . Quin etiam in Senibus Ocuius meiius
cernit remoto Obje£\o paulo loi^gius,quam
propius . In Miifiiibus autem certum eft,
pcr-
cuffionem non fieri tam forcem ad Diftantiani
nimis parvam,qaam paulo poft . Hxc iiaquc
,8c {imiiia in MeniUris Motuum quoad Diftan-
tias notanda iimt .
Eft & aliud genus Menfurse Locails Motuum,
quod non praecermittendum eft . Illud vero per-
tinet ad Moius non Progreffivos , fed Sphxri.
cos ; Iioc eft , ad Expaniionem Corporum in
majorem Sphieram , aut Contra6tionem in Mi-
Borem . Inquirendum enim eft inter Menfuras
iftas motuum,quantam Compreffionem aut Ex-
tcnfionem Corpora(pro Natura ipiorum ) faci-
le 8c libenter patiancur , & ad quem Termi*
num relu6tari incipiant , adeo uc ad extremum
Non ultra ferant • ut cum Vefica inflata com-
primitur, fuftinet illa Compreffionem nonnul-
lam Aeris • fed fi major fueric , non paticur
Aer , led rumpitur Veiica .
At Nos hoc ipfuiTi fubtiliore Experimento
magis cxa£le probavimus . Accepimus eniai '
jCampanulam ex Metalio , leviorem fcilicec & '^ •
tsnujorem,
quaii ad excipiendum Saiem u:i- ^S 3 mur :
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 306/403
^yS VERVL^MIImur ;
eamque in pelvim Aquae immifimus,
ita nx. oepoiraret fecum Aerem,qui continc-
batur in C©ncai'0 ufquc ad fundum pelvis .
Locaveramus autem prius Globulum in fundo
pelvis , fuper quem Campanul.a imponenda effer.
Quare illud eveniebar, ut fi Globulus ille cffec
minufrulus(pro ratione Concavi ) rcciperet fe
Aeriniocum minorem , & contruderctur fo-
lum , non extrudcretur . Quod fi grandioris effet
magnitudirjis quam uc Aer libenter ccderet , tum
Aer majoris Preffurx impatiens, Campanulamcx aliquaparte clevabat , & in bullis afcendebat .
Etiam ad probandum qualem Extenfionem
( non minus quam Compreffionem)
pateretur
Aer , tale quippiam praRicavimus . Ovum vi-
treum accepimus, cum parvo foramine in uno \
cxtremo Ovi.
Aerem per foramen exuftione
forti atrraximus, &ftatim diglco foramen iU
iud cbturavimus; 5c Ovum in Aquam immer-
fimus , & dein digitum rcmovimus. Aer vero
Tenfura illa per exu6lionem fafta tortus & ma-
gis quam pro Narura fua dilatatus , ideoque fe
f reciperc & €onrrahere nitens ( ita ut fi Ovumiilud in Aquam non fuiffet immerfum , Aerem
ipfum traxiffet cum Sibilo ) Aquam traxit ad
taleQuantum, quale fufficere poffet ad hoc^
ut Acr antiquam recuperaret Sphasram five Di-
menfionejn .
Atque certum cft , Corpora tenuiora ( qua-
Ic eft Aer)
pati Contraftionem nonnullam no.
\ labilem , ut diftum eff : At Corpora tangibi-
lia
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 307/403
l^OVUM ORG^NUM, 27^
lia(quale eft Aqua ) multo segrlus , & ad ml-
nus fpacium patiuntur Compredionem . Qja^
lem autem paciatur , taii Experimento inquifi-
vimusFieri fccimus Giobum ex plumbo Cavum
,
qui duas circiter pintas vinarias continerec /
eumque l^tis per latera craflum , uc majorem
vim ludinerct . In iiium Aquam immifimus,
pcr foramen alicubi fa6^um • atque foramen il-
iud , poflquam Globus Aqua impietus fuiffec ,
plumbo liquefa6^o obturavimus , ut Globus de-
veniret plane confolidatus . Dein Globum for.
ti Malieo ad duo latcra adverfa complanavi-
mus ; Ex quo neceffc fuic Aquam in rainus
contrahi , cum Sphasra Figurarum fic capaciffi-
ma.
Deinde, cum Malleatio non amplius fuf-
ficerec , ^grius fe recipiente Aqua, Molendi-
no feu Torcuiari ufi fumus ' ut tandem Aqua
impatiens Preffura; ultcrioris,
per folida plum-
bi (inftarRoris delicati ) exftillaret . Poftea,
quantum l^patii per eam Compreffionem immi-
nutum foret ,
computavimus:
Atque tantamCompreffionem paffam effe Aquam
( fed vio- •
lentia magna fuba£lam ) inteiieximus
.
At Soiidiora ,Sicca , auc magis Compacla
,
qualia funt Lapides & Ligna , necnon Metalla,
muko adhuc minorein Compreffionem aut Ex-
tenfionem,
&fere
impercepribilem ferunt ;
fed vel Fraftione , vel Progreffione , vel aiiis ^Pertentacionibus fe liberanc , uc in Curvationi-
bus Ligni aut Mccalli , Horoiogiis moventibus
S 4 per
I
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 308/403
28o VERUL^MII •
per Complicarjonem laminae , MifTiIibus, Mal-
leationibus, & innumeris aliis Motibus appa-
ret. Atque haec omnia cum Menfuris luis in
Inciagarione Naturz notanda & ei^ploranda lunt'aut in Ccrtirudine fua , autper iEftimativas
\
aut per Compararivas,
prout dabitur Copia .
XLVl. Inier PrfSiOgativas Inftantiantm po-
ncmus loco viccfimo lccundo Inftantias CunLcuh
^quas etiam Injf}antias ad ^Aquam appella-
re
conluevimus ; fumpto vocabulo a Ciepfy-dris apud Antiquos, in quas infundebatur A-qua loco ArensB . Ess menfurant Naruram pcr
Momcnta Teniporis, quemadmodum Injlantiit
Vtrgif perGradus Spatii . Omnis enim Motusfive A6lio Naturalis tranfigitur in Temoore '
alius velocius,
alius tardius ,
fed utcunoue Mo-mentis certis, & Naturae notis . Etiam illa:
A61iones, qusB fubito videntur operari, & in
i^lu oculi, ( ut ioquimur ) deprehenduntur reci^
pere majus & minus quoad TempusPrimo itaque videmus
, Reftitutiones Corpo-
rum Cceleflium fieri
perTempora numerata•
« ctiamFIuxus & Refluxus Maris . Latio auteni
Gravium verfus Terram, & Levium verfus
ambitum Cceli , fit per certa Momenta,
pra
ratione Corporis quod fertur , & Medii . AcVelificationes Navium , Motus Animalium ,
Perlationes MilTilium, omnes fiunt
itidem perTempora (quantum ad Summas) numerabi-
i iia . Calorem vero quod attinet, videmus
,
^ Pueros perhyemem manusin flamma lavare-
ncc
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 309/403
KOrUM ORG^NVM. 281
ncc tamen uri ; & Joculatores vafa plena Vino
vel Aqua,
per moLus sgiles .& aequales verte-
re deorfum , & (urfum recuperare^ non effufo
liquore; & mulra hujufmodi . Nec minus ipfae
Compreffiones & Dilatationes, oc Eruptiones
Corporum fiunt , slige velocius, alis tardius y
pro Natura Corporis & Motus , fed per Mo-menta certa . Quinetiam in explofione plurium
Bombardarum fimul,
qu^B exaudiunrur quan-
doque ad Dillantiam triginta milliarium,per-
cipitur Sonus prius ab iis qui prope abfunc a
ioco ubi fit Sonitus,quam ab iisqui longe ,
At in Vifu(cujus A6lio efl: perniciflima) li-
quet etiam requiri ad eum aftuandum Momettp
ta certa Temporis ; idque probatur ex iis,
qux propter Motus vclocitqtem non cernun-
tur ;ut ex latione pilas ex ScJoppeto . Velocior
enim efi: prastervolado pila;,quam impreffio
Speciei ejusquae deferri poterat ad Vifum .
Atque hoc , cum fimilibus, nobis quando-
que dubitationem peperit plane monftrofam -
videllcet , utrum Cceli Sereni oc Stellati Facies
ad idem Tempus ceroatur quando vereexiftir,
an potius aliquanto pofl; & utrum non fic
(quatenus ad Vifum Cceleflium ) non minus
Tempus verura , & Tempus vifum,quam Lo-
cus verus, & Locus vifus,
qui notarur ab A-
ftronomis in Parallaxibus . Adeo incredibile
nobis videbatur ^ Species five Radios Corpo- ^ •
rum Ccfilcflium,pertam immenfa fpatia rail-
^
liarium fufeito deferri pofTe ad Vifum ; fed po
lius
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 310/403
28i VERUL^MIItius dcbcrc eas in temporc aliquo notabill de-
labi . Veram illa Dubicatio(quoad majus ali-
quod intervallum Temporis inter Tempus ve-
rum 6c Vifum ) poftea plane evanuic ; reputan-
tibus nobis jacluram iliam infinitam , 5c dirai-
nutionem Quanti,quatenus ad apparentiam in-
ter Corpus Scellae Verum , & Speciem Vifam ,
quae caufatura diftantia ; Atque fimul notan-
libus Jid quantam Diftantiam (fexaginta fcili-
cet ad minimum milliariorum ) Corpora, ea^
que tantum Albicantia , fubito hic apud nos
cernaniur • cumdubium non fit , Lucetn Coe-
leftium , non tantum Albedinis vlvidum ^olo*
rem , verum etiam omnis Flammae(quae apud
nos nota eft ) Lucem,quoad vigorem radia-
tlonis , multis partibus excedere ; Etiam im-mcnfa illa Velocitas in ipfo Corpore
,quae
cernicur in Motu Diurno,(quae etiam viros
oraves ita obftupefccit , uc mallent credere
Motum TerrsE ) facic Mocum illum , Ejacula-
lionis Radiorum ab ipfis ( licet celerirate , ut
diximus, mirabilem ) magis credibilem . Ma-*xime veroomnium nos movic
,quod fi inter-
poneretur intervallum Temporis aliquod nota-
bile incer Veritatem & Vifum , forec ut Spe-
cies,per nubes intcrim orientes , & fimiles
Medii perturbationes ,interciperenrur fc?penu-
mero, & confunderentur . Atque de MenfurisTenaporum Simplicibus hsec di£la fint
V^ Verum non folum quserenda eft Menfura^"
Motuum 6cA£lionum Simpliciter, fed mulco
ma-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 311/403
NOFUM ORG^NUM. 2S3
niagis Comparative : Id enim eximii efl iifus
,
& ad plurima fpcdtar . Arque videmus , Flair..
mam alicujus Tormenti ignei citius cerni
quam Sonitus audiacur ; licet neceffe fii:,
pi-
lam prius Acrem percutere, quam Flamma
quxpone erat, cxire potuerit
; fieri hoc au-
tem propter velociorem tranfaaionem MotusLucis, quam Soni . Videmus etiam , SpeciesVjfibiles a Vifu cicius excipi
, quam dimitti •
unde fic, quod Nervi Fidium digito impulfi
'
duplicentur, aut triplicencur,quoad Speciem
,
quia Species nova recipitur, antequam Prjor
dimittatur; Ex quo etiam fic , ut Annuli ro-
rati videantur globofi, & Fax ardcnsnoau vc
iociter portata, confpiciatur Caudata . Eciam
ex hocfundamento Inxqualitatis Motuum quo-ad Velocitatem
, cxcogitavit GMiiUuf CaufamFluxus & Refluxus Maris
, rotante Terra ve-
locids, Aquis tardius y ideoque accumulanti-bus feAquis in furfura
, S: deinde per viceslc remitcentibus in deorfum
; ut dcmonftraturin vafe Aqux inciratius movente . Sed hoccommentus efl concefiTo non conccfifibili -^
(quod Terra nempe moveatur
; ) ac etlamnon bene informatus de Oceani Motu fexho-rario .
AtExempIum hujus rei de qua agitur • vi-
delicet de Compararivis Menfuris Motuumnequc folum rei ipfius , fed & Ufus infignis
ejus, (de quopaulo ante loquuti fumus ) emi-nct in Cuniculis fubterraneis , in quibus coU
lo.
9
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 312/403
a84 VERUL^MIllocatur Pulvis pyrius ; ubi i ramenfae Moles Ter*
rae , ^dificiorum , & fimiiium , fubvertuntur,
Sc in altum jaciuntur, a pufilla quantitate Pul-
veris pyrii . Cujus caula pro cerco illa eft,
quod Morus Diiarationis Pulveris qui impel-
iit , mulris partibus fit pernicior,quam Mo-
tus Graviratis per quern fieri pofTu aliqua refi-
ftentia ; adeo ut primus Motus perfun6lus fit,
antequam Morus adverfus inceperit j* ut in
principiis nuliiras quasdam fit refiftentiae . Hinc
etiam fit,quod in omni MifTili , I6lus non
tam robuflus,quam acutus & celer , ad Per-
lationem potiffimum vaieat . Neque etiam fie-
ri potuiffct , ut parva quantitas Spiritus Ani-
malis in Animaiibus,
praefertim in tam va-
ilis Corporibus, qualia funt Balaen?» , aut. Eie«
phanti , rantam molem corpoream fie6leret ®cret / nifi propter Velocitatem Motus
Spiritus , 8c hebetudinem corporex mo!i<^,
qua-
tenus ad expediendam fuam refiftentiam .
Denique , hoc unum ex praecipuis funda-
mantis eft Experimentorum Magicorum ,de
Quibus mox dicemus ; ubi fciiicet parva Mo-
iesMateri.g longe majorem fuperat , & in or-
dinem redigit : Hoc inquam ; Si fieri pofilt
Anteverfio Motuum per velocitatem unius , an-
tequam alter fe expediat
Poftremo, Hoc ipfum Pritis & Pejierius in
omni A6lioni Naturali notari debet ;veluti
, quod in Infufione Rhabarbari eliciavur Purga-
^ tiva vis prius, Aftriftiva poft ; Simile quid-
dam
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 313/403
NorUM ORG^^-NUM. igj
dam etiam in Infufione VioLriim in Acecum
cxperci lumus ; ubi primo excipitur fuavis 3c
delicacus Floris odor y polt,
pars Floris magis
terrea , qu<e odorem confundic . itaque fi in-
fundantur Vjol^ per diem incegrum , Odor
mulco languidius excipicur. quod f\ infundan-
tur per parcem qusrcam hcrae cancum , & ex-
trahantur* &(quia paucus eft Spiritus odora»
cus qiii fubfiflit in Viola ) infundantur porc fin-
gulas quarcas horae Violae novae Sc rccentes ad
fexies / tum demum nobilicatur Infjllo , ita
ut licec non manferinc Viol«, utcunque reno-
vacsE,
plus quam ad fefquihoram * camen per-
manfcricOdor gracidlmus, & Viola ipfa non
inferior, ad annum integrum . Notandum ta-
men eft , quod non fe colligat Odor ad vires
fuas pL^nas , nifi pofl: menfem ab infufione .
In DiRillationibus vero Aromatum macerato-
rum in fpiritu vini patcc,quod furgar primo
phlcgma aqucuin & inucile , deinde Aqua plus
habens ex fpiricu vini , deinde pofl aqua p!us
habens ex Aromatc.
Atquc hujus generis
quamplurima inveniuntur in Diflillationib3s
notatu digna . Verum hsec fufficianc ad Exem-
pla .
XLVII. Inter Prarogativas Inflantiarum j^o*
nemus loco vicefimo certio Inflantias Qtianti,
quas etiam Dofes Natttra ( fumpco vocabulo a
Medicinis) vocare confuevimus . Ese func quae ^ ^
menfuranc Vircuces per Quanta Corporum , &indicant quid Qitantum Corporis faciac ad Mo'
dum
I
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 314/403
^.
285 VERUL^Mlldum Viytutis . Ac prlmo fant quaedam Virtu*
IQ^ qui€ non fubridanc nifi in Qnanto Cofmico^
hoc eft , tali Quanto quod habeac confenfum
cura Configuracione & Fabrica Univerfi . Ter-ra enim Hjc
;parces ejus cadunc . Aquse in
Maribus fluunc & refluun: ; iu Fluviis mini-
me , nifi per ingreffum Maris . Deinde etiam
omnes fere Vircuces particulares fecundum M«/-
ttim aut Parum Corporis operancur . Aqus
largsB non facile corrumpuntur ; exiguae cito .
Muftum & Cervifia maturefcunc longe citius ,
& fiunc potabilia in utribus parvis,quam in
doliis magnis . Si Herba ponatur in majore
portione Liquoris , fic Infufio , magis quam
Inibibitio : Si in Minore , fic Imbibitio , ma-
gis quam Infufio . Aliud igitur erga Corpus Hu-manum eft Balneum , aliud levis Irroratio .
Etiam parvi Rores in Aere nunquam cadunc
fed diffipantur , & cum Aere iDcorporantur .
Ec videreeft in anheliru fuper Gemmas, pa.
rura illud humoris, quafi nubeculam vento dif-
fipatam , continuo folvi . Etiam Fruftum ejuf-
d^m Magnetis non trahic tantum Fcrri,quan-
tum Masnes inteaer . Sunc etiam Virtuces in• • • n
quibus Parvicas Quanti magis potelt ;uc la
pcnetrationibus, ftylus acutus cicius penetratj,
quam obtufus ;adamas pun£luatus fculpic iu
vitro ,
& fjmilia^ Verum non hic morandum efl in Indefinitis
,
Vfed etiam de Rationibus Quanti Corporis erga
Modum Vircutis inquircndum . proclive enim
fo.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 315/403
I^OFUM 0RGu4NUM. 287
forct credere,quod rationes Quanti Rationcs
Virtutis adiequarcnt ; uc fi Pila pluirjbea unius
unciae caderet in tali tempore,
pila unciarum
duarum debcret cadere dup!o celerius , quod
faliiffimum efl- ^ Nec eaedeai rationes in omni
genere Virtutum valenc , (sd longe diverfae .
Iraque hx Menfurag e;: rebus ipfis petendx funt,
8c non ex vcrifimilitudine , aut Conjefluris.
Denique in omni Inquifitione Natura? jgw^w-
tum Corporis requiratur ad aliquod "Effeftum ,
tanquam Dofis , notandum ; &: Cautiones de AV-
mis & Parum afpergendx .
XLVllI. Inter Pr^rogr^tivas Injlantiayum,po-
nemus loco vicefimo quarro Injlantias Lu^a^
quas etiam Irj/Iantias Priedomwantia appellarc
confuevimus . Eae indicant Prxdominantiam &Cefiionem Virtutum ad invicem • &qu2cxil-
iis fit fortior & vincat,qux infirmior 5c fuc-
cumbat . Sunt enim Motus & Nixus Ccrporum
compofiti, decompofiti, & complicati, non minus
quam Ccrpora ipfa . Proponemus igitur primum
Species pra.'cipuas Motuum five Virtutum A£li-^
varum; ut magis perfpicua fit ipfarum Compa- *
ratio in Robore , & cxinde Demonflratio atquc
Defignatio Inftantiarum LuBce C^ Pradominan-'
tiit .
Motusprimus {^mMoius xAntitypia Materlar
,
quaeinefiin fingulis porrionibus ejus •
perqucm .
plane annihilari non vulc • ita ut nullum in- ^ •
cendium nullum pondus, aut depreffio, nulla vio-
lentia, nuUa dcnique astas auc diuturniras tempo-
ris
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 316/403
2.88 VERUL.^MiI
ris pofTic redigerc aliquam vel minimam por-
tionem Maceriie in Nihilum,quin iila 3c fic
Aliquid , & Loci aliquiu occupec , & ie,
( in
qualicunque neceflitate ponatur ) vei Formam
mutando vel Locum , liberec y vel, ( ii noa
decur copia ) uc eft , fubfiilat j neque unquam
rcs eo dcveniac , uc auc Nihil llc , auc Nuliibi .
Quem Mocum Schola(qux femper fere & de-
nominat & definit Res,
pocius per Effo61us &Incommoda, quam per Caufas Jntcriores ) vel
denotat per iliud Axioma,quod Dtto corpo-a
mn poffint ejfe in utio loco ^ vel vocac Motum,
I<Je fiat penetratio dimsnftomim . Neque hujus
Mocuscxempla proponi confentaneum eit : In-
cft cnim omni Corpori
Sic Mocus fecundus , Motus(
quem appella.
nuis )Nsxus
,per qucm Corpora non patiuntur
fc ulla ex parte fui dirimi a conca61u alcerius
Corporis', ut quae mutuo nexu & conta6lu gau-
deanc . Quem Motum Schola vocac Mutum N^-
detur vactium : Veluti cum squa attrahicur
furfum exuclione , auc per fiftulas ; caro per
Ventofas * auc cum aqua fifticur , nec erfiuic
Jn hydriis perforatis , nifi os hydriae ad im-
mittendum aerem aperiatur ; & innumera id
genus
Sic Motus tercius , Motus (quem appella»
mus ) Libmatisj
per quem Corpora fe libera-
^^ re nicuntur a PrefTura aut Tenfura Praeternatu-
^ rali , & reftituere fe in Dimenium corpori fuo
convtnieas, Cujus Motus etiarn innumera funcj
cxem-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 317/403
NOVUM ORG.^NUM. i^p
cxempla : Velutl (quatenus ad Liberationern
a PrefTura ) aquse in natando , aeris in volando •
aqux in Remigando , aeris in undulationibus
ventorum , laminas in horologiis .
Nec inele-
ganter Te oftendit Motus Aeris comprefTi in Sclo-
pettis ludicris puerorum , cum Alnum aut fimi-
Je quiddam excavanc , lc infarciunt frufto alicu.
jus Radicis fucculentx , vcl fimilium , ad utrof-
que fines* deinde per Embolum trudunt radi-
cem vel hujufmodi farcimentum in foramen ai-
terum : Unde cmitticur &: ciicitur Radix cum
fonicu ad foramen alcerum , idque ancequam can-
gatur a Radice auc farcimento citimo , aut Em-
boIo.Qjnatenus vero ad Liberationem a Tenfura,
oftendit fe hic Motus in Aere poft exu6\ionem in
Ovis vitreis remanente , in Chordis , inCorio,5c Panno , rcfilientibus poH: Tenfuras fuas , nifi
TcnfursE lilae per moram invaluerinc , 5cc. Acque
hunc Motum Schola fub nomine Mocus ex For-
ma Eiementt ir]nu\z : facis quidem infcite , curn
hic Motus non tantum ad Acrem ,Aquam
, auc
Flammam pertineac, fed ad omnem diverfitatemConfiftcntia^ : ut Ligni , Ferri , Plumbi , Pan-
ni , Membrans , &c. in quibus , finguia Cor-
pora fuae habenc Dimtrnfionis modulum • & ab
eo aegre ad fpr.tium aliquod notabile abripiun-
cur . Verum quia Motus ifte Libcrtatis on-
nium efl: maxime cbvius , Sc ad infinita fpe-
6\ans , confultum fuerit eum bene & perfpicue
diftinguere . Quidsm enim valde negligencer
confundunc hunc Motum cum gemino illo
T Mo-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 318/403
V
^^0 VERVL.4M11Mocu ^nthypiie Si ^exus y Liberationem fciii-
cec a PrcfTura , cum Moiu tAntitypia ^ a Ten»
lura , cum Motu Nexus : ac fi ideo cederent
au: fedilatarent corpora compreffa , ne feque-i
vtiixv Penetratto dimenfionum)^ ideo refilirent &i
contraherent fe Corpara tenfa , ne fequeretur
Vacuum . Atqui fi Aer compreffus fe Veliet reci-
pere in denfuatem aquae , aut Lignum in denfi-
tatem Lapidis , nil opus forec penetYatione di^
men/ionum : & nihilominus longe major pofTer
efle Compreflio illorum , quam illa uUo modoj
patiuntur . Eodem modo fi Aqua fe dilatare!
vellet in raritatem Aeris , aut Lapis in rari-
tatem Ligni;non opus foret vacuo : 8c tamen
loDge major poffet fieri Extenfio eorum,quam
jlia uiio modo patiuntur . Itaque non reduci-
tur res ad Penetrationem dimenftonum , O^ Va^
cuurtj, nifi in ultimitatibus Condenfationis ck
Rarefaclionis : cum tamen ifii Motus ionge
citra eas fiftant & verfentur^ neque aliud fint
quam Defideria Corporum confervandi fe irli
Confiftentiisfuis , ( five , fi maiint , in Formiis
fuis ) nec ab iis recendendi fubito , nifi per mo^
dos luaves , ac per confenfum aiterentur . Af
longe magis neccfiarium eft(quia mu!ta fecurri
traJiit ) ut intimetur hominibus, Motum Vio^
lentum (qucm nos Mechanicum , Democritus^
qui inMotibus fuis primis expediendis etiaminfra mediocres Philofophos ponendus efi , Mo-tum Plag(€ vocavit ) nii aliud eflfe quam Mo-
tumLibertatiSj fcilicct a ComprefTione ad Re-
ia-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 319/403
i^OVUM ORG^ISJUM, ipt
laxationem . Ecenim in omni five fimplici
.
ProLrufionc, fivc Vokru per aerem, non fic
fummotio auc iatio localis, antequam parteS
Corporis Pr^ternacuralitcr paciantur 5c compri-
,
mantur ab Impellente . Tum vero Partibus ali-
is alins per luccefTionem trudentibus, fercur
Totum;
nec folum Progrediendo, fed etiam
• Rorando fimul ; uc eviam hoc modo Partes fc
iiberare, aut magis ex 3Bquo
roierare pofRnc .
,Atque de hoc Mocu ha6tenus .
I
Sit Mocus quartus, Morus cui nomen dedi-
mus Motus JiV^x : Qui Mocus anciftrophus eft
quod^mmcdo Motui , de quo diximus , Liber-
tatis . Ecenim in Motu Libercatis Corpora no-
vura Dimenfum,
five novam Sph^ram, fivenovam Dilatationem aut Contraflionem
, ( h^c
::nim Verborum varietas idem in.iuit ) exhor-
renc , refpuunt , fugiunc , 8c refilire ac veterem
Confiftentiam recuperare rotis viribus conten-
iimc. At coBtra in hoc Motu H^/Vj, Corpora
/am Sphfram fivc Dimenfum r.ppetunr-atque
iJ illud iibenter & propere, &: quandoque va-
^nciffimo nixu ( ut in Pulvere Pyrip ) alpiranr.
[nftrumenca autera hujus Mocus, non fola cer-
:e,fed porentiffima
, aut falrem frequerriffima,
un: Caior oc Frigus . Exempli gr<nia : Aer,' ^i per Tcnfuram
(
veluc per exaftionem in
Ovis"reis) dilatecur, magno laborac defiderio fe
pium reftiruendi . Ac admoto Calore, e contra
'
H^P^fJc dilacari, & concupifcic novsm fphf-
-m,
3c tranfic & migrac in iiiam libenter,
T 2 tan-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 320/403
V
igz FERUL^MIItanquam in novam Formam ( ut loquuntur.)
Ncc pofl dilatationeai nonnullam de rediiucu*
rat , nifi per admocioncm Frigidi ad eam invi-
tecur ; qax non Reditus eft,.
led Tranfmutatia.l
repctita . Eodem modo & Aqua , fi per com-1
prciuonem arclctar ,rccalcicrat ;
3c vult fieri!
qualis fuic, fcilicet htior . At fi intjrveniac I
Frigus intentunri Sc continuatum ,mutat fe fpoQ-
;
te fua & libenter in condenfationem Glaciei :
atque fi plane continuetuF Frigus , nec a tepo-
ribus interrumpatur , ( ut fit in Speluncis & Ga-
vernis paulo profundioribus ) vertitur in Cry-
dallum ,aut m.areriam fimilem , nec unquam
reftituitur. .
Sir Motus quintus , Motus Contlnnatioms :
Inttlligimus autem non Contiauationis fimpli-
cis & primariae, cum con^ore aliquo altero ^
( nam ille eR Motus IsJexus ) ft:d Continuationis
fui ,in Corpore CGrco . Certifirimum enim eft
^
quod Corpora omnia folutionem Continuitatis
exhorreant, alia magis , alia minus , fed oni-
nia aliquatenus . Nam ut inCorporibus Duris
( veluti Chalybis ,Vitri ) Relu5latIo contra Dif-
continuationem eft maxime robufta & valida;
jr.a etiam in Liquoribus , ubi ceffare aut lan-
ouere faltem videtur Motus ejufmodi ,tamen
non prorfus reperitur Privatio ejus/ fed plane
ineft ipfis in gradu tanquam infimo , & prodit
fc in Experimentis plurimis ; ficut in Bullis
\a rotunditate Guttarum , in filis tenujoribus
Stillicidiorum , & in fequacitate Corporum Glu-
ti-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 321/403
tlnoforum, & cjufmodi . Sed maxime omniurrt
le oftcndit Appetitus iftc , fi Difcontinuatio
ccncetur ufque ad fraftiones minores . Nam in
Mortariis,
pod contufionem ad certum gra*
dum ,non amplius opcratur Piftillum : Aqua
non fubintrat rimas minores : Quin 5c iple
Aer, non obftance fubtilitate corporis ipiius,
Poros Vaforum paulo folidiorum non pertranfit
fubiro, nec nifi per diuturnam infinuationem .
Sit Motus fexrus, Motus quem ncminamus
Mctum ad Lucri»m , five Motum Indigentice . \s
efl, per quem Corpora,quando verfantur in-
ter plane Heterogenea & quafi inimica , fi for-
re nancifcantur copiam auc ccm;Tiodicatem evi-
tandi illa Heterogenea , & fe applicandi ?d ma-
'^is coanaia,
( licct illa ipfa cognata talia fue-
rint,
quJB non habeant arSlum confcnfum cuni
jpfis) tamen ftatim ca ample6^untur , & tan-
quam potiora malunt ; & Lucri loco (uode vo-
cabulum fumpfimus) hoc ponere vidcnxur , tan-
quam calium corporum indiga . Exempli gra-
tia : Aurum , aUt aliud Mstallum foliatum,
non dele£latur aere circumfufo . Itaque fi cor->
pus aliquod tangibile & craffum nancifcatur,
( ut digitum.,papyrum
,quidvis aliud ) adh^-
retftatim, nec facile divellitur . Etiam papy-
rus, aut pannus, & hujufmodi ,non bene fe
habent cum aerc qui infericur & commiftus e{l:
in ipforum poris . Itaque Aquam aut Liquoreni^
hbenter jmbibunt ,& Aerem exterminant . E- f
liam Saccharum , aut Spcngia infufa in Aquan:!
T au:
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 322/403
2^4 VERUL.AMIIaut Vinum
, licet pars ipforum emineat & lon-
ge atcollatur fupraVinum aut Aquam , tamenAquum autVinum paulatim & per gradus at-
trahunt in furfum .
Unde optimus Canon fumitur Aperturs 5c
Solurionum Corporum . Miffis enim Corrofivis
^ Aquis fortibus, quae viara fibi aperiunc ; fi
poflit inveniri Gorpus propbrtionatum & magis
confentiens & amicum Corpori alicui folido
quam iliud cum quo taoquam pcr necefiitatem
commifcetury ftacim fe aperic & relaxat Cor-pus
,5cillud alterum intro recipit
,priore cx.
clufo auc fummQto. Neque operacur , aut po-
tefl:j
ifle Motus ad Lucrum, iolummodo ad Ta»
£lum . Nam Elc6lrica Operatio( de qua G/7^er-
/«j& alii pofl eum tantas excitarunt fabulas)
non alia efl quam Corporis per fricarionem le-
vem excitati Appetitus, qui Aerem non bene
rolerat,
fed aliud tangibile mavulc , fi reperia-
tur in propinquo .
Sit Motus feptimus, Motus
(quem appel-
lamus ) CongYegationls majovis y per^quem Cor-
^ora feruntur ad MafTas Connaturalium fuorum :
Gravia ad globum Terr^ • Levia ad AmbitumCoeli . Hunc Schola nomine Motus ^aturalis
infignivit, levi contemplatione : quia fcilicet
nil lpe6iibile erat ab extra,quod eum Motum
cieret : ( itaque Rebus ipfis innatum atque in-
^licum putavic : ) aut forte quia non cefTat . Nec
^ inirum : Semper enim prxfto funt Ccelum &Terra / cuni e contra caufae & origines pluri-
mo-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 323/403
NOFUM ORG^NUM. 2^5
morum ex reliquls Mocibus interaum abfinc , in-
tcrdum adfinc. Iraque hunc,quia non inter-
micci: , led c^ceris intermictciitibus ftacim oc-
curric ,Perpecuum
& Proprium ; reliquos Ai-cicitios pofuic . Efl: aucem iRe Mocus revera fa-
tis infirmus & hebes , canquam is qui ( nifi fic
Moles Corporis major ) cxceris Mocibus,quan-
diu opersncur , ceda: & fuccumbac , Acque cum
hic Mocus hominum cogicationes ica implcve-
rit , uc fere reliquos
Mocus occulcaveric ; ta-men parumeft quod homines de eo fciunc , fed
13 mulcis circa illum erroribus verfantur .
Sic Mocus oclavus , Mocus Congregationis
Mtnoris ; per quem Parces Homogenex inCor-
porc aliquo feparanc fe ab Heterogeneis , & cc-
eunc Incer fefe • perquem eciam Corpora ince-
gra cx fimilitudine fubdancix fe ampleftuntur
& fovenc , & quandoque ad diftantiam aiiquam
congregancur ,attrahunc , & conveniuntur : Ve-
liiti , cum in La£te Flos laftls poft moram ali-
quam fupernatac • in Vino Fxces & Tarcarum
fubfidunc . Neque enlm hasc fiunt per
motumGravicacis & Levicatis tantum , uc aliaj partes
fummicacem petan:, alias ad imum vergant
,
fed mulco magis per Defiderium Homogenco-
rum inter fe coeundi , & fe uniendi . DifFcrc
autem ifl:e motus a motu Ind'tgenti(C , in duo-
bus .
Uno, quod
in
motuIndigsntite fic
flimu-lus major Nacurs malign^ 5c concrarias : Ac
in hoc motu ( fi modo impedimenta & vincula
abfinc) uniuntur partes per Amieiciam , licec
T 4 ab-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 324/403
V
1^6 VERUL^MIIabfii: Natura aliena quas lirem moveat . Alte-
ro,quod arflior fit unio , & tanquam majore
cum deie£lu . In illo enim , modo cvitetur
Corpus inimicum, Corpora etiam non admo-dum cognata concurrunt : At in hoc coeunc
Subftantiaj,germana plane fimilitudine devin-
EXxj & conflantur tanquam in unum . Atque
hic Motus omnibus Corporibus Compofitis in-
eH:^ & fe facile confpiciendum in fingulis da»
rec,
nifiligaretur & frasnaretur pcr alios Cor-
porura Appetitus & NecefTitates, quae iftam
Coitionem difturbant
Ligatur autem Motus ifte plerumque cribus
modis ; Torpore Corporum ; Fr^eno Corporis
Dominantis ; & Motu externo . Ad Torporem
Corporumquod attinet
; ccrtum cft , ineffeCorporibus tangibilibus Pigritiam quandam fe-
cundum magis & minus , & Exhorrentiam Mo-
tus Localis ; uc nifi excicentur , malint ftatu
fuo (prout func) effe contenta
,quam in me-
iiusfe expedirc . Difcucitur autem ifte Torpor
triplici
Auxilio: auc
per Calorem , aut per• Virturem alicujus Cognati corporis eminencem,
auc per Motum vividum & pocentcm : Atque
primoquoad auxilium Caloris : hinc fit,quod
Calor pronuntietur effe illud quod feparet He-
terogenea^ congreget Homogenea , Quam Defini-
tionemP^ripateticorum raerito derifit Gilber-
tus'^
dicens, eam effe perinde ac fi quis dice-
rcc acdefinirec Hominum illud effe,quod fe-
rac Tricicum , & plantec Vineas : effe enira
De.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 325/403
tiOVUM ORG^NtlM. ±py
Dcfinltionem tantum per Effeftus , eofque par-
liculares . Sed adhuc magis culpanda eft illa
Definitio; quia etiam Effedus illi(quales qua-
les iunt ) non iunt ex proprietate Caloris , fed
tancura per accidcns, ( idem enim facit Fri-
gus ,ut poftea dicemus) nempe ex defiderio
partium Homogenearum coeundi , adjuvante
tantum Caiore ad difcutiendum Torporem,
qui Torpor defiderium illud antea ligaverat .
QiJOdd veroAuxilium Virtutis indita^ a Cor-
pore Cognato ; illud mirabiliter elucefcic in
Magneie armato,
qui excitat in Ferro virtu-
tem detinendi Ferrum per fimilitudinem fub-
ftantiae , diicuiTo Torpore Ferri per Virtutera
Magnetis . Quoad vero Auxilium Motus, con-
fpicitur illud in fagittis ligneis , cufpide etiam
lignea;
quae altius penetrant in alia ligna,
quam fi fuifTent armatae ferro,
per fimilicudi-
nem fubitantias , diicuffo Torpore Ligni per
motum celercm : de quibus duobus Experimen-
tis etiam in Aphorifmode Inflamits Clandejii-
vts diximus.
Ligatio vero motus Congregationts minoris,
quae fit per Fraenum Corporis Dominantis,
coofpicitur in folutione Sanguinis & Urinarum
per Frigus . Quamdiu enim repleta fuerint Cor-
pora illa fpiritu agili,
qui fingulas eorum par-
tes cujufcunque generis , ipfe utDominusTo-tius, ordinat & cohibet; tamdiu non coeunc /Heterogenea propter Fragnum : fed poftquam ii-
ie Spiritus cvaporaverit , aui fuffocatus fueric
per
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 326/403
V
ipS VERUL^MIIper Frigus ^ tum folutse Patres a Fraeiro , coe-
unc fecundum defiderium fuum naturale . Acque ideo fic , uc omnia Corpora
,quse conti-
nenc Spiritum acrem, ( uc Salcs , 6c hujufmodi)durcnt & non folvantur, ob' Frxnum perma-
nens 5c durabile Spiritus dominantis & impe-
riofi .
Ligatio vero motus Congvegatioms mJnoris,
quas fic per motum externum , maxime confpi-
citur in Agltationibus Corporum , per quasarcecur putrefactio . Omnis enim Putrefaclio
fundatur in Congregatione Homogeneoruni •
unde paulacim fit Corruprio prioris ( auam vo-
cant ) Formas , & Generatio novae . Nam Pu-
trefa£lionem,
quse fternic viam ad Generacio-
neni novae Formae , pr^cedit Solutio vetcris
*
qu2B ed: ipfa Coitio ad Homogeniam . Ea vero
fi non impedita fuerit , fit Solutio fimplex;
fin occurranc varia quag obftant , fequuntur Pu-
trefacliones,
quae funt rudimenta generationis
nov32 . Quod fi ( id quod nunc agitur) fiat a-
gitatio frequens per motum exrernum•
lumvero motus ifte Coitionis (qui eR delicatus 5:
mollis , & indigec quiete ab externis) diflur-
batur & ceffat • ut fieri videmus in innumeris:
Veluti, cum quotidiana agitatio au: profluen-
tia Aquae arceac Putrefa6lionem • Vcnti ar-
ceanc peRilentiam Aeris y Grana in granariisverfa & agitata maneanc pura ; omniadenique
agitata exterius non facile putrefiant interius .
Supercft uc non omittatur Coitio illa Par-
tium
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 327/403
NOFUM ORG^NUM. ap^
tiuni Corporum , unde fic praecipuc Induratio
Sc Deficcatio . PoRquam enim Spiritus, auc
Humidum In Spiritum verfum , evolaveric in
aliquo Corpore poroGore , ( uc in ligno , offe ,
membrana , 3z hujufmodi )* tum Pa:res craffio-
res majore nixu contrahuntur & coeunc , un-
de fequitur Induratio aut Deficcatio / quod exi-
Aimamus fieri, non tam ob motum Nexus
,
re detur Vacuum,quam per motum iftum A-
miciciae & Unionis.
Ad Coitionem vero ad diflansquod attinct
,
ea infrequens efl: Sc rara : & tamen in pluribus
ineft, quamquibus obfcrvatur. Hujus fimula-
cra func, cum bulla folvat bullam / medica-
menta ex fimilitudine fubdantiaB trahant humo-
res ; chorda in diverfis fidlbus ad unifonum mo-veac Chordara • & hujufmodi . Etiam in Spiri-
tibus Animalium hunc motum vigere exiUima-
mus , fed piane incogjiitum . At eminet certe
in magnete, & ferro excito, Cum autem de
motibus magnctis loquimur, diftinguendi pla-
"ne func .
Quatuorenim Virtutes five Operatio-nes funcin magnete
,quas non confundi
, fed
feparari debeac , licec admiratio hominum Sc
ftupor eas commifcuerit . Una , Coitionis ma«
gnecisad magnetem , vel Ferri ad magnetam,
vel ferri exciti ad ferrura . Secunda, Vertici-
catisejus ad Septentriones & Auflrum , atquefimul declinationis ejus , Tertia
, Penetratio-
nisejus per Aurum , Vitrum, Lapidem, om-
nia. Quarta, communicationis virtutis ejus
de
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 328/403
V
500 VERUL.^MIt
deLapide in Ferrum , & de Ferro in Feri-um
abfque communicatione fubftantise. Verurn hoc
ioco de prima virtute ejus tantum loquimur,
videlicet coitionis . Infignis etiam eft motuscoitionis argenti vivi & muri ; adco ut Au-
rum alliciat Argentum vivum licet confc6^um
in unguenta 5 atquc Operarii inter vapores ar-
pcnti vivi foleanc tenere in ore fruflum auri ad
colligendas emifiivones argenti vivi ,alias cra-
nia Bc ofTa eorum invafuras ; unde etiam fru-
flum illud paulo poft albcfcic . Atque dc Motu
Congregationis minoris hxc difla fint .
Sic Motus nonus , Motus Mi^gneticus,qui li-
cec fic ex gcncre raotus Congregationis minoris,
tamen fi operctur addifiantias magnas , & fu-
per maffas rerum magnas , Inquifitionem me-retur feparatam
;praefertim fi nec incipiat a
Tatluyquemadmodum plurimi , nec perducoc
aftionem ad Taftum,quemadmodum omncs
motus Congregacivi ; fed Gorpora tantum ele-
vct , aut ea intumefcere faciac , nec quicquam
ultra .
Namfi Luna attollat aquas , aur turge-
fcerc aur intumefcere faciac humida ; aut Cce-
lum Stellatum attrahat planecas verfus fua A-
pogaea ; aut Soi alligct aftra Veneris ^ Mercu-
rii , ne longius abfinc a Corpore ejus,quam
ad diflantiam certam / videntur hi motus ncc
fub Congr^gatione majore , nec fub CongregatW"ne minore bene collocari , fed eiTe ranquara Con-
gregativa media & imperfccla , ideoque Sps-
ciem debere ccnftituere propnam .
Sic
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 329/403
T^OVUM ORG^NUM. gci
Sit Motus decimus , motas Fugce • niotns fci-
licet motui CongYegationis minoris contrarius ^"
pcr quem Corpcra ex antipathia fugiuni Sc fu-
gant inimica , feque ab illis feparanr , aut cum
illis mifcere fe recufant . Quamvisenim vide-
ri poffic in aliquibushic motus cfTe motus tan-
tum per accidens, 2Ut per confequens , refpc-
£tu motus Coigregationis minoris,
quia ne-
queunt coire Homogenea , nifi Heterogeneis
exclufisSc remotis : tamcn ponendus eft motus
ifte per fe , 5: in Speciem conftituendus,quia
in multis appetitus Fugte cernitur magis princi-
palis,quam appetitus Coitionis .
Eminec autem hic mocus infignirer in Excre-
tionibus animafium ; nec minus eciam in Sen-
fuum nonnullorurA odiofis Obieftis, prscipue
in Olfaftu & Guftu . Odor enim foetidus ita
rejicitur ab Olfaftu , ut efiam inducat in Os
ftomachi motum Expulfionis per confenfum;
Sapor amarus & horridus ita rejicitura Palato
aut Gutture , ut inducac per confenfum capicis
conquaffationem & horrorem . Veruntamcn et-
iam in aliis locum habet ifte mocus . Confpici-
tur enim in Antiperiftafibus nonnullis ; ut in
Aeris media Regionc, cujus Frigora vidcntur
efl^e Reje£liones Naturse frigidx ex confiniis
coelcftium;quemadmodum etisra videntur ma-
gni illi fervores & inflammationcs qusB inve-
niuntur in locis fubterraneis , efte Rejefllones r <
Naturae calids ab incerioribus Terrae . Calor
enim &: Frigus , fi fuerinc in Quanro minore^
fe
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 330/403
V
30i VERUL^MIIfe invicem perimunt ; fin fuerint in Maffis ma«
joribus , Sz tanquam juftis exercitibus , tum
vero per confiiftum fe locis invicem fummo-
vent , & ejiciunt . Etiam tradunt, Cinamo-
mum & Odorifera , fica juxta lacrinas & ioca
foecida , diutius odorem retinere,
quia recu-
fanc exire & commifceri cum fcetidis . Certe
Argentum vivum,quod alias fe rcuniret in cor-
pus integrum,prohibecur per ialivam hominis,
aut Axungiam porci , aut Terebinthinam , 3c
hujufmodi , ne partes ejus ceeant;
propcer ma-
lum confenfum quem habtnc cum hujufmodi
Corporibus ; a quibus undique circumfufis fe
retrahunt / adeo ut forcior fit cnvum Fuga ab
iftis interjacentibus,quam defiderium uniendt
fe cum parcibus fui fimilibus/ id quod vocanc
MoYtificationem Argenti vivi . Etiam quod O-
ieura cum Aqua non mifceatur , non tantum
in caufa eft diffcrentia Levitatis j fed malus ip-
forum confenfus : ut videre eftinSpiricu vini^
qui cum levior fit Oleo , tamen fe bene mifcet
cum Aqua . At maxime omnium infignis elt
motus Fugi^ in Nitro , & hujufmodi corpori-
bus crudis,quse Flammam exhorrent ; ut in
pulvere pyrio , Argento vivo, necnon in Au-
ro , Fu^a vero ferri ab ahero polo Magnetis,
2,Gilberto bene notatur non efle Fuga propria,
fed Conformitas j & Coitio ad ficum magis ac
commodatum .
Sit Motus undecimus, Motus^/fjJimilaUonls
five Miihiplicationis fui , live etiam Generatio^
nis
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 331/403
l^OVVM ORG^NUM. 363
his /!>7iplicis, Getjerationem autem fimplicem di-
cimus non Corpornm integralium , ut in plan-
tis , aut animalibus * red Corporum fjmilarium.
Nempe pcrhunc morum Corpora fimilaria ver-
tunt Corpora alia affinia , aut falrem bene dif-
pofita & prapparata , in Subftantiam & Natu-
ram fuam : ut flamma , <juge Tuper halitus &oleofa multiplicac fe , & generat novam Flam-
mam ^ aer , qui fuper aquam & aquea multi-
plicac fe , & generat novum aerem : fpiritus
vegetabilis & animalis , qui fuper tenuiores
partes tam aquei quam oleofi in alimentis fuis
multiplicac fe , 5c gencrac novum fpiritum*
parces folidae pFantarum & animalium , veluti
folium , flos , caro, os , & fic dc cxteris quas
fingulx ex Succis alimentorum aflfimilant & ge-
nerant fubftaniiam fucceffivam , 5c epiufiam ,
Neque enim quendam cum Paracelfo delirare
juvet,
qui ( diflillat^onibus fuis fciiicet occ^-
catus ) Nutritionem per fepararionem tantum
fieri voluitjquodque in pane vel cibo lateac
ocnlus , nafus , Cerebrum,Jecur * in fucco
terraj radix , folium , flos . Etenim ficut faber
ex rudi mafifa iapidis vel ligni,
pcr Separatio-
nem & Reje£lionem fuperflui educic folium,
fiorem, oculum , nafum , manum
,pedem , &
fimilia • \Z2l K/€rch(fum illum Fabrum intcrnum
o^alimento per Separationem & Rcje6lionem
educere fingula membra & partes , aflTerit ille.jf-
Vcrum miffis nugis , certiffimum efl,
partes
fingulas tam fimilares,quam organicas, in vc-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 332/403
V
304 VERVL^MllgetabilibasSc animallbus , fuccos allmentoruni
luorum ferc communes , aut non multum di-
verfos,primo attrahere cum nonnullo deie6lu
,
deinde aflimilare ,
& vertere in Naturam fuam.Neque ^jfimilatio ifta , auc Generatio fimplex
fic folum in corporibus Animatis * verum &Inanimata ex hac re participanc ; vcluti de
Flamma & Aere di£lum efi: . Quinetiam Spi-
ritus cm.orcuus,qui in omni Tangibili Ani-
mato continecur, id perpetuo agit , uc partcscrainores digerac & vertat in Spiritum qui de-
inde exeac y unde fit diminutio^ponderis & ex-
ficcatio , ut alibi diximus. Neque ctiam ref-
puenda eft in %Ajpmilatione , accretio illa ,quam
vulgo ab alimentatione diftinguunt ; veluti
cum lutum inter lapillos concrefcit ,
& vcrti-
tur in matcriam lapideam; fquammae circa
denres , vertuntur in fubftantiam non minus
duram,
quam func dentes ipfi , &c. Sumus
cnim in ea opinione, ineffe Corporibus omni-
bus defiderium aiiimilandi , non minus quam
coeundi ad Homogenea:
verum ligatur ifta vir-
tus , ficut & illa • licct non iifdem modis . Sed
iwodos illos , nccnon folutionem ab iifdem,
omni diligentia inquirere oportec,
quia
pertinenc ad Scneflutis refocillationcm . Po-
ftremo videtur notatu dignum,quod in novem
illis Motibus , de quibus diximus,
Corpora tan-tum Naturz fuas Confervationem sppetere vi-
dentur** in hoc dccimo autem Propagatio-
nem .
Sit
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 333/403
ISJOVUM ORG^ISJUM, 30J
Sir Motus duodecimus , Motus ExchattonisJ
qui Motus videtur effe ex genere ^jjimilatio'
ttts y atquceo nomine quandocjue a nobis pro-
mifcue vocatur . Eft enim Motus diffufivus ,
& communicativus , & tranfitivus , & muhi-
plicativus , ficut & ille ; atque Effeftu ( uc
plurimum ) confentiunt , licet efficiendi modo
& fubiefto differant . Motus enim ^jfimilatio^
nis procedit tanquam cum imperio , & potefta-
te ; Jubet enim & cogit aiTimilatum in afTimi-
Jancem verti & mutari . At motus Excitationis
procedit tanquam arte & infinuatione, & fur-
tim * & invitac tantum , & difponit cxcitatura
ad naturam excitantis . Etiam motus fAffimtla-
tionis multiplicac & transformat corpora & fub-
ftantias • vcluti , plus fit flammse , plus aeris ,
plus fpiricus, plus carnis . At in mot\x Excita-
tionis, multiplicantur & tranfeunc virtutes tan-
tum ; & plus fic calidi,
plus magnetici,
plus
putridi . Eminec autem ifte motus praecipue in
calido & frigido . Neque cnim calor diffnndic
fc in calefaciendo per communicationem primicaloris; fed tantum per Excitationem corporis
ad motum illum,
qui eft forma calidi ^ de
quo in Vindemiatione prima de ISJatura Calidi
diximus . Itaque longe tardius & difficilius ex-
citaiur calor in lapide auc mecallo,quam in
aere ; ob inhabilitatem & imprompticudincmCorporum illorum ad mocum illum ; Ita ut
verifimile fic,
poffe cfTe intcrius verfus vifce-
ra Terrag matcrias,
quae calefieri prorfus rcf*
V puanrj
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 334/403
V
^o6 VERVL^MIIpuant
;quiaob condenfationem majorem fpi"
ritu illo deftituuntur, a quo morus i^q ExcitaT
tionis plerumque incipic. Simiiiter magnes in"
duic Ferrum nova partium difpofitione ,
& mo-tu conformi ; ipfe autem nihil ex Virtute per-
dir. Similiter fermentum panis , & fios cervi-
fise , & coagulum laSis , & nonnulla ex vene-
nis , excitant oc invitant mocum in maffa fari*
naria , aut cervifia , aut cafeo , auc corpore hu-
mano fucceffivum & continuatum ; non tamex vi Excitantis
,quam ex prasdifpofitione & fa-
cili Ceffione Excitati
Sic Motus decimus tertius , Mofwj ImpreJJto^
nis'^
qui Motus cfl: etiam ex gcnere Motusc^fimtlatioms , eftque ex diffofivis Motibus fubti-
iiffimus .
Nobis autem vifum eft eum in Spc-ciem propriam conftituere
,propter differen-
tiam infignem quam habec , erga priores duos.
Motus enim t^j/;w/7^^/ow/> fimplex Corpora ip-
fa transformat / ita ut fi toUas priraum Mo-
vens, nihil interfit ad ea quse fequuntur. Ne-
que enira prima accenfio in Flammam , aucprima verfio in Aerem , aliquid facit ad Flam-
inam , auc Aerem , in Generatione fucceden-
tem . Similiter, Motus Excitatienis omnino
nianei: , remoto primo movente , ad tempora
bene diuturna ; uc in Corpore calefa6^o , re.
moto primoCalore; inFerro excito, remotoMagnete ; in Maffa farinaria , remoto Fer-
mento . At Motus Impvefftonis ^ liceE fic Dif-
fufivus, & Tranttivus, tamen perpetuo pen-
dere
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 335/403
NOFVM ORG^NUM. 307
dere v idetur ex primo movente ; adeo ut iubla*
to auc ceffante illo , flarim deficiac Sc pereac,
Itaque eciam momcnto , auc faltem exiguojtem-
pore tranfigicur . Quare motus illos ^jjty^ilatiom
nis & Excit^tionis , yrtotus Generationis Jovis ,
quia generatio manet ^ Hunc autem rriOtum,
inotum Generationis Saturni^quia natus {latim.
devoratur & abiorbetur , appellare confuevimus.
Manifeilac fe vero hic Motus in tribus in Lu-
cis radiis , Sonorum pcrcuffionibus ; & Magne-
ticis,quatenus ad Communicationem . Etenim
amota Luce , ffatim pereunt Colores , & reli-
quae Im^agines ejus ^ amota pcrcuffione prima,
& quaffatione Corporis inde fa61a,
paulo pofl:
peric fonus . Licet enimSoni etiam in Media
per ventos tanquam per Undas agitentur : ta-
men diligentius notandum eft, quod Sonus ncn
cam diu durat,quam fic Refonatio . Erenim
impulfa Campanr. , Sonus ad bene magn?.im tem-
pus continuari videtur ; unde quis facile in er-
rorcm» iabatur , fi exifiimet toto illo tempore
Sonum tanquam iiatare & hasrere in Aere;
quod faififfimum eft . Etenim illa Refonatio non
eft idem Sonus Numero , fed renovatur . Hocautem manifeftatur ex Sedatione five Cohibi-
tione Corporis percuffi , Si enim fiflatur ^ dc«
tincatur Campana fortiter , & fiat immobilis ,
fltatim peric Sonus ^ nec refonac amplius ; ut in
chordis ; fi poft primam percufiTionem tangatur
chorda , vel digito , uc in Lyra ;vel calamo
,
uc in Efpinetis ; ftatim definit Refoflatio. Magne.
V 2 te
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 336/403
V
3o8 VERVL^MIIte autem remoto , ftatim Ferrum decidic . Luna
autem a Mari non potcft removeri ; nec Terra
a Ponderolo durn cadit . Itaque de illis nuUuni
fieri potef} Experimentum ; fed ratio eadem efl
Sit Motus decimus quartus , Motus CotifigU'
yationis , aut Situs ; per quem Corpora appcte-
re videntur non Coitionem , aut Separationem
aliquam ; fed Situm , & Collocationem , &Cofjfiguratiorjem cum aliis . Eft autem ifte Mo-
tus valde abftrufus , nec bene 'inquifirus . At-
que in quibufdam videtur quafi incaufabilis j li-
cet revera ( ut exlRimamus ) non ita fit . Etc-
nim fi qusratur ^ cur potius Ceelum volvatur
ab Oriente in Occidentem ,quam ab Occidente
in Orientem : aut cur vertatur circa Polos po-
fitos juxtaUrfas, potius quam circa Orionem,
aut ex alia aiiqua parte Cceli : videtur ifta Quae-
{\\o tanquam quaedam Ecfiafis ; cum ifta potius
ab Experientia , & ut Pofitiva , recipi debeant
At jn Natura profeflo funt quajdam ultima &?
incaufabiiia ; verum hoc ex illis non effe vide-
tur . Etenim hoc fieri exiftimamus ex quadam
Harmonia & Confenfu Mundi,qui adhuc non
venit in obfervationem . Qucd fi recipiatur
Motus Terraj ab Occidente in Orientem ; ex-
dem raanent Qtiaefiiones . Nam & ipfa fuper
aliquos Polos movetur . Atque , cur tandem de.
beant ifii Poli collocari magis ubi funt,quam
alibi . Item Verticiras, &Dire^io, Sc Decli-
natio Magnetis ad hunc Motum rcferuntur . E-
tiam inveniuiuur inCorporibus tam Naturali.
bus
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 337/403
ISJOVUM ORG^NUM. 305?
ous quam Artificiallbus^
praelercim Confiilen<
tibus , 5c non Fluidis, Coilocatio quasdam &
Pofuura parcium , & tanquam VilU & Fibras
,
qu2 diligenter invefligandcB func ; utpoce fmequarum inventione Corpora iila commode tra-
£tari aut regi non poffunt . At CirculatiGnes il-
las inLiquidis, per quas ilia , duni preffa fiiit
,
antequam fe liberare poffunt , fe invicem rele-
vant , uc Compreflionem illam ex xquo cole-
rent ; Motui Libertatis verius aflignamus .
Sic Motus decimus quintus , Motus Pertranft*
tiGYiis ^ ^WQ Motus jecundum Meatus ^ per qucm
Virtutes Corporum magis auc minus impediun-
tur , auc provehuntur a mediis ipiorum,pro
Natura Corporum & Virtutum Operantium, at-
que etiam Medii.
Aliud enim Medium Luciconvenit , aiiud Sono , aliud Calori & Frigori
,
aliud Virtutibus Magneticis , nec non aliis non-
nullis refpe6live .
Sit Mocus decimus fextus , Motus Regius (ita
enim eum appellamus ) five Politicus ; per quem
Partes inCorpore aliquo PraEdominantes & Im-perantes , reliquas partes fraenanc
, domanc,
fubigunc , ordinanc, & cogunt eas adunari
,
feparari , confiftere, moveri , collocari , non
ex defideriis fuis , fed prouc in Ordine (ic,
& conducac ad bene effe Partis iiiius Impe-
• rantis; adeo ut fit quafi Regimen 8c Politia
qua^dam,quam exercet Pars Regens in par-
tesSubditas, Eminet autcm hic Motus praeci-
pue in Spiritibus AuimalMim, qui Motus om,
V3 nes
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 338/403
^
310 VERUL^MIIRts partium reliquarum
,quamdiu ipfe in vlgo.
re eft, contempcrac . invenitur aurem in aliis
Corporibus in gradu infcriore;quemadmodum
diciunieft de Sanguine & Urinis,
quas non fol-
vuncur , donec Spiritus qui partes earum com«
mifcebat Sccohlbebat, emiflus fucric aut fuffo-
catus . Neque ifte Mocus omnino SpW-ltibus pro-
prius e(l , licecin plcrifque Corporibus Spiricus
dominentur ob Motum celerem , 6c penetratio-
nem . Vcruncjmen in Corporibus magis con-
denfatis , necSpiritu vivido & vigente(qualis
ineft Argeiuo vivo ik Vicriolo ) re^letis , domi.
namur pocius Partes crafliores , adeo ut nifi
frenum & jugum hoc arte aliqua excutiacur
de nova aliqaa hujufmodi Corporum transfor-
matione mininie fperandum fit . Neque vcro
quifpiam nos oblicos elTe exiftimcc ejus quod
nunc agicur,quia , cum ifta Series & Diftribu-
lioMoLQum ad nil aliud fpe^let,quam ut ii-
lorum Prifdominantia per Inflantias Luttcf melius
inquiratur, jam inter Mocus \^io^ Pnedomwan^
tae mentionem facimus. Non enim in Defcri»
ptione Motus iftius Regii , de Pr^dominantia
Mocuum aut Virtutum tra8:amus , fed ds Pra'
doininantia Pzrtium in Corporibus . Haec enim
ca eft Pradominantia,qux Speciem iftam Mo-
tus peculiarem conftituit
Sic Motus decimus feptimus ,Motus Rotationis
fpontJneus ; per quem Corpora Motu gaudcntia,
5: bene collocataj Natura fua fruuntur , atque fe
ipfa fequuntur, non aliud ; 8c ranquam proprios
pe.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 339/403
NOFUM ORG.^fNUM. ^ii
petunt amplexus . Etenim videntur Corpora aut
movcre fine Termino • auc plane quiefcere • aut
ferri ad Terminum,ubi pro Natura fua aut rotenc
,
autcjuiefcanc . Atque qujE bene ccUocata func , (i
Motu gaudeant , movent [per Circulum : Motu
fcilicec jEterno , & infinito . Qu» bene coUoca-
ta funt , & motum exhorrent, prorfus quiefcunr.
Qux non bene coUocata funt , movent in linea
rc6ta ( tanquam tramite brevilTimo ) ad con-
forcia fuorum Connaturalium . Recipic aucem
Motus ifte Rotationis DifFerentias novem . Pri-
mam , Centri fui , circa quod Corpora mo-
vent : Secundam , Polorum fuorum , fupra quos
movent : Tertiam , Circumferentias five Am.bitus fui
,prout diflanc a Centro : Quarcam
,
Incicationis fux , prout celerius aut tardius ro-
tant : Quintam , Confequutionis Motus fui,
veluti ab Oricnte in Occidentem , aut ab Oc-
cidence in Orientem : Sextam , Declinationis
a Circulo perfeclo per Spiras longius auc pro-
pius diftantes a Centro fuo : Septimam , De-
clinationis a circulo perfe£lo perSpiras longius
aut propius diftantes a Polis fuis : Oclavam,
Diftantiae propioris aut longioris Spirarum fua-
rum ad invicem : Nonam & ulcimam , Varia-
tionis ipforum Polorum , fi finc mobiles : quae ip-
fa ad Rocationem non percinec , nifi fiat circu-
laricer. Acque ifte Moius communi & invece-
rata opinione habetur pro proprio Coeleftium .
Atcamen gravisd? illo Motu Lis eH: internon-
nullos tam ex Antiquis quam Modernis , qui
V 4 Ro^
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 340/403
VERUL^MIIRot^tionem Terrae attribuerunr . At multo for-*
taffe juflior movetur Controverfia, ( fi modo
res non fit omnino extra Coniroverfiam ) an
Motus videlicet ifie ( conceffo quod Tcrra ftet )
Cceli finibus contineatur , an potius defcendat,
& communicetur Aeri , & Aquis . Motura au-
rem Rotationts in Mififilibus , ut in Spiculis , Sa*
gittis , Piiis Sclopetorum , & fimilibus, omni-
ro ad Motum Libertafs rejicimus .
Sic Mocus decimus o£lavus , Motus Trepida»
tionis ^ cpi ( uc ab Aftronomis intelligitur ) non
multum fidei adhibemus. Nobis autem , Cor^
porum Naturalium Appetitus ubique ferio per»
fcrutantibus , occurric ille Motus ; & conftitui
debere videtur in fpeciem . Eft autem hic Mo-
tus veluti aEternae cujufdam Captivitatis . Vide-
iicet ubi Corpora non omnino pro Natura fua
bene locata , & tamen non prorfus male fe ha-
bentia,
perpetuo trepidanc , & irrequiete fe
agunt , nec fiatu fuo contenta , nec ulterius au-
fa progredi . Talis invenitur Motus in Corde &
pulfibus Animalium ; & necelTe eft ut fitinom-,(,
nibus Corporibus,
quae ftatu ancipiti ita degunc|
interCommoda Sclncommoda, utdifiraPca li-
berare fe tentent , & denuo repulfam patian-
tur , & tamen perpetuo cxperjantur .
Sit Motus decimus nonus & profiremus , Mo-
tus ille cui vix nomen Motus competit ,
& ta-
men eft: plane Motus . Quem Motum , Motum
Decubitus , five Motum Exhorrentia Motus ^ vo#
care licet , Per hunc Motum Terra ftat raole
fua ,
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 341/403
t^OP^UM ORG^NUM. 315
fua , moventibus fe Extremis fuis in Medium ;
non ad Centrum imaginativum, fed ad Unio-
rem . Pcr hunc etiam Appecitum omnia majo-
rem in modum Condcnlata motum exhorrenc j
atque iilis pro omtti Appetitu eft non moveri;
&.licec infinitis modis vellicentur& provocen-
tur ad Motum , tamen Naturam fuam(quoad
poffunt ) tuentur . Quod fi ad Motum compeU
Jantur , tamen hoc agere femper videntur , ut
quietem & ftatum fuum recuperent , neque am-plius moveant . Atque circa hoc certe fe agilia
praebenc , & fatis perniciterSc rapide ( uc per-
taefa & impatientia omnis Morae ) contendunt
.
Hujus autem appetitus Imago ex parte tantum
cerni poteft;quia hic apud nos , ex Subaftione
& Concoftione Coeleftium , omne Tamgibilenon tantum non Condenfatum eft ad Ultimita-
tem , fed etiam cum Spiritu nonnullo mifcetur .
Propofuimus itaque jam Species , five Ele-
menta fimplicia Motuum , Appetituum , &Virtutum Aftivarum
,quae funt in Natura ma-
xime Catholica .
Neque parum Scientias Natu-ralis fub illis adumbratum eft . Non neoamus
lamen , & alias Species fortaffe addi poffe ; at-
que iftas ipfas Divifiones fecundum veriores re-
rum venas transferri • denique in minorem nu*
merum poffe rcdigi . Neque tamen hoc de Di-
vifionibus aliquibus abftra£lis intelligimus : Ve-iu»i, fi quis dicat ; Corpora appetere vel Con-
fervationem, vel Exalcationem , vel Propaga-
tionemj vcl Fruitionera Naturae fuae ; aut fi quis
du
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 342/403
K
314 VERVL^MIldicat , motus rerum tendere ad Confervationem
& Bonum , vel univerfi , ut ^ntitypiam (D' Ne^.
xum y vel univerfitatum magnarum , ut motus
Congregationis Majoris , Rotattonis ,
& Exhor»yentta Motns y vel Formarum fpecialium , ut re-
liquos . Licet enim hsec vera fint , tamen nifi
tcrminentur in Materia & Fabrica fecundum
veras lineas , fpeculativa funt , &minus utilia *
Interim fufficient , & boni erunt ufus , ad pen-
in^ndizs Pradominantias Virtutum ,
& exquiren-das In/lantias LuBa j id quod nunc agitur .
Etenim ex his quos propofuimus Motibus,
alii prorfus funt rnvincibiles ; alii aliis funt for-
tiores , & illos ligant , frsnant , difponunt •
alii aliislongius jaculantur ; alii alios tempore
& celeritate prxvertunt ; alii alios fovent , ro-
borant ampliant , accelerant
Mozus iAntitypite omnino eft Adamantinus &Invincibilis . Utrum vero Motus Nexus fit Invin-
cibilis, adhuc hseremus . Nequeenimpro eerto
affirmaverimus , utrum detur Vacuum , five Co-
acervatum , five Permiftum .
At de illo nobisconftat /Rationem illam
,propter quam introdu-
£lum eft Vacuam a LeucippOySc Democrito, ( vide-
licet quod abfque eo non poifent eadem Corpora
compie£ti & implere majora & minora fpatia)
falfam effe . Eft enim plane Plica Materitf , com-
plicantis & replicantis fc pcr fpatia inter certosfines abfque interpofitione Vacui : Neque eft in
Aere , ex Vacuo , bis millies ( tantum enim cf-
fe oportetj
plus quam in Auro . Id quod ex po-
ten-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 343/403
KOrUM GRG^NUM. 315
tcntiffimis Corporum Pneumi;ticorum Virtuti*
bus, (
qu2 aliter tanquam pulvcres minuti na-
tarent in Vacuo ) & multis aliis Demonftratio*
nibas,nobis iacis liquet .
Reliqui vcro Motusrcgunt & reguntur invicem
,pro rationibus Vi«
goris,Quanti , Incitationis , Ejaculationis
,
nec non tum Auxiiiorum ,, tum Impcdimento-
rum quae occurrunt
.
Exempli gratia; Magnes armatus nonnullus
decinet & iufpendit Ferrum ad Sexagecuplunipondus ipfius ; Eo ufque dominacur Motus Corjm
gregationis Minoris, fupcr Motum Congregatio^
nis Majoris / Quod fi majus fuerit Pondus , fuc-
cumbit . Ve£lis tanci roboris fublevabit tantum
pondus ; Eo ufque dominatur Mocus Libertatis
fuper MotumCongregattonis Majoris
j Sin ma-jus fuerit Pondus , fuccumbit . Corium tenfum
ad Tenfuram talem ncn rumpitar ; Eo ufque
dominatur Motus Contimationis fuper MotumTenfurs
;Quod fi ulcerior fuerit Teniura , rum-
pitur Corium , & fuccumbic Motus Continuatio-
nis .
Aqua per Rimamperforationis
talis effluit
•
Eo ufque dominatur Motus Congregationis Majo'
ris fuper Motum Continuationis ^ Quod fi mi-
nor fuerit Rima , fuccumbit; & vincit Motus
Continuationis , In Pulvere Sulphuris folius im-
milli in Sclopetum cum Pila , & admoto igne,
non emittitur Pila ; In eo Motus Congregati§nisMajoris vincit Mocum Hyles , At iti Pulverc
pyrio immifTo vincit Motus Hyles in Sulphure;
adiutus Motibus HvUs Sc Fugtt in Nitro. Ec
fic
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 344/403
gi6 VERUL^MII{]C de cxteris . Etenim In/lantia LuBa
{qusfe
indicanr Prtvdominantinm Virtutum , & fecun-
dum quas raciones & calculos prxdominentur
& fuGCumbant ) acri & fedula diligentia undi»
que funt conquirendae
Etiam Modi & Rationes ipfius Succumben-
tisB Motuum , diligenter funt introfpiciendae
Nempe , an omnino ceflent , vel potius ufque
nirantur , fed ligentur . Etenim in Corporibus
hic apud nos nulla vera eft Quies , necinlnte-
gris , nec in Parcibus • fed tancum fecundum ap-
parentiam . Quies autera ifta apparens , caufa-
tur auL" per Mquilibnum j aut per abfolatam
Pradominantiam y[oiu\xm* ?cr ^quilibrium ^ ut
in Bilancibus,
qusB ftanc fi asqua finc pondera .
Per Pradominanriam , ut in Hydriis perforatis^
ubi quiefcic Aqua , & detinetur a decafu per
Pradominantiam Mocus Nexus . Notandanrs ta-
men efl: (utdiximus) quatenus nitancur iMotus
illi Succumbentes » Etenini fi quis per lu61am
detineatur extenfus in terra , brachiis & tibiis
vinflis , auc aliter detencis * acque ille tamen
tocis viribus refurgere nitatur ; non efl minor
Nixus , licet non proficiac . Hujus aucem rei
conditio ( fcilicec utrum pcr Pra^dominantiayn
Motus Succumbens quafi annihiletur • an potius
continuetur Nixus , licet non confpiciatur) quae
latet in Gonfliftibus , apparebic fortaffe inCon-
xurrentiis . Exempli gratia . Fiat Experrmen-
^J^ tum in Sclopetis , utrum Sclopetus,pro tanto
fpatioquo emittac Pilam in linea dire£la, five
(ue
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 345/403
^SJOVVM ORG^NUM. 317
( L\t vulgo loquuntur ) jn Pun£lo blanco , debU
liorem edac percuffionem ejaculando in fupra,
ubi Mocus l£tus efl fimplex,quam defuper
ubi Motus Gravuacis concurrjt cum I6^u .
Eciam Canoncs PrcedommantiaYum qui occur.-
runc ,colllgendi funt . Veluci
,quod quo Com-
munius eft Bonum quod appecitur , eo Motus
eft fortior : ui Motus ISJexus qui refpicit Com-
munionem Univerfi , fortior eft Motu Gravita-
tis,qui refpicit Communionem Denforum . E-
tiam,quod Appetitus qui funt Boni Privati
,
non praevalenc plerunque contra Appecitus Bo-
ni magis Publici ; nifi in parvis Quantis . Quae
utinam obtinerent in Civilibus .
XLIX. Inter PrsBrogativas inftanciarum po-
nemus loco vicefimo-quinto Inftantias Innuentes ^
eas fcilicec,quaeCommoda hominum innuunE
aut defignant . Etenim ipfum Poffe & ipfum Sci-
ye , Naturam humanam amplificant, non beant.
Itaque decerpendse funt ex Univerfitate rerum
ea quae ad ufus vicse maxime faciunt , Verum
dc iis eric magis proprius dicendi locus , cumDeduBiones ad praxim craclabimus
,Quinetiani
in ipfe Opere Interpretatioms circa fingula fub-
jefta , locum kmpcv C^arta humame ^ CiveCJ^ar'
taOptativa affignamus . Etenim & Quaerere &Optare non inepte
,pars Scientiae eft .
L. Inter Prarogativas injiantiarum ponemus
loco Vicefimo-fexco Inftantias Polychreflas . Eas
funt,
quae. pertinent ad varia , 5c fsepius occurw
runc • ideoque operae & novis probationibus
h?.ud
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 346/403
3i8 VERUL^MIIhaud parum parcwnt . Atque de Inflrumentis
jpfis atque Ingeaiationibus proprius erit dicen-
di locus , cum Dedu6liones ad praxim & Expe-
rimentandi Modos traftabimus . Quin ctiam
quae adhue cognica funt 6c in ufum venerunt
in Hiftoriis ParEicularibus fingularum Artium
defcribentur . In prxlenti auteni iubjungemus
quxdam Gacholica circa ca pro Exemplis tan*
tuna Polycbrefti .
Operatur igitur Homo fuper Corpora Natu-
ralia(prseter ipfam admotionem & amotioncm
Corporum fimplicem ) feptem precipue modis
nempe , vel per Exclufionem eorum quse im
pediunt & difturbanc : vel per Compreffio»
nes, Extenfiones; , Agitationes , & hujufmo.
di : vcl per Galorem & Frigus : vel per mo-
ram in loco convenienti : vel per Fr^-
rum & Regimen motus : vel per Confenfus
fpeciales : vel per Aiternationem tempedivam
& debitam : atqueSeriem & Succeffioncm ho-
rum omnium , aut faltem nonnullorum ex illis .
Ad Frimum igitur quod attinec ; Aer com-
munis qui undiqus praefto eft & fe ingerit , at-
que Radii Cceleftium , multum turbanc. Qus
itaque ad illorum Exclufionem faciunt , merico
haberi poffint pvo Polycbrejlis . Huc igitur per-
tincnt Matcrics & Craffities Vaforum , in qui-
bus Corpora ad Operationem pra'parata repo-
nuntur. Similiter Modi accurati Obturationis
Vaforum,per Confolldaiioncm Sc Lutum fapi*
entifv ^ UE loquuntur Chymici , Etiam Claufura
per
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 347/403
NOVUM ORG^NUM. 319
pcrLiquores inExtimis, utiiiflima res eft ; ut
cum infundunr oleuni luper vinum aut fuccos
hcrbarum;quod expardendb fe in fum.mitate
iuftar operculi , optime ea confervat illasfa ab
Aere . Neque Pulveres res mals funt • qui licet
contineant Aerem pcrmiRu.m , tamea vim Ae-
rjs coacervati &: circumfufi arcenc ; ut fit iti
confervatione uvnrum & fru£luum intra are-
nam , & farinam . Er/ani Cera , Mel , Pix , &hujufmodi tenacia , re£le obducuntur ad Claufu*
ram perfeSliorem , 6c ad fummovendum Aerem
8c Coeleftia . Etiam nos Experimentum quando-
que fecimus,ponendo Va^ necnon aliqua alia
Corpora intra Argentum Vivum,
quod om-
nium longedenfiflfurium eft ex iisquae circum-
fundi poffunc . Quinctiam fpecus & Cavernse
fubterranes magni ufus funt ad prohibendum
Infolationem & Aerem iftum apertum praida**
toriumj
qualibus utcntur Germani Septentrio*
nales pro Granariis , Nec non Repofitio Corpo-
rum in fundo Aquarum ad hoc fpeftat : ut me.
minime quippiam audiiTe de Utribus vini de-*
miffis in profundum puteum , ad infrigidatio-
nem fcilicet ; fed cafu & per negleftum ac ob»
livionem ibidem remanentibus per multos ae-
nos , & deinde extraftis ; unde Vinura faclum
cfl: non folum non vapidum aut emorruum , fed
TOulro magis nobile ad guflum;
per commixtio-
nem partium fuarum ( ut videtur ) magis ex*
quifitam . Quod fi poftulet res , ut Corpora de-
mittantur ad fundum Aquarum , veluti intra
Flu.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 348/403
3^0 VERVLjfMIIFluvios auc Mare , neque tamen Aquas tan»
gant , nec in Vafibus obcuratis concludantur,
led Aere tanturn circundentur;
bonus eft ufus
Valls illius, qaod adhibitum efl: nonnunquam
ad operandiim lubter Aquis fuper Navigia de-
merfa, ut Urinatores diutius manere poflint fub
Aquis , & per vicesad tempus refpirare . lllud
hujulmodi erat . Conficiebatur Dolium ex Me-tallo concavum
, quod demittebatur aequabili-
ter ad fuperficiem Aquae , acque fic deportabas
totum aerem qui continebatur in Dolio fecum
in fundum Maris , Stabat autem fuper pedes
tres,
( inftar Tripodis) qui Longitudinis erant
aliquanto minoris ftarura hominis ^ ita ut Uri-
nator poffet , cum anhelitus deficerec , immit.
tere capuc in cavum Dolii , & refpirare , oc de-
inde opus continuare . Atque audivimus, in-
venram effe jam Machinam aliquam Naviculs
aut Scaph.e,
quae homines fubter Aquis vehere
poffic ad fpatia nonnulla . Verum fub tali Va-
fe,
quale modo diximus , Corpora qupevis fa-
cile fufpendi poflint ; cujws caufa hoc Experi-
mentum adduximus.
Eft & alius ufus diligentis & perfe6lae Glau-
fursE Corporum : nempe , non folum ut prohi-
bcatur aditus Aeris per exterius, ( de quo jam
di6lum eft ) verum etiam ut cohibeatur exicus
Spiritus Corporis , fuperquod fic operatio per
interius . NecefTe eft enim ut operanti circa Cor-
pora Naturalia cenftec de Summis fuis : vid.
quod nihil expiraric aut effluxeric . Fiuncenim
pro-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 349/403
l^OVVM ORG^NVM. 321
profundz aherationes in corporibus,
quanda
Natura prohibente Annihilationeni , Ars pro*
i/beac eciam Deperditionem auc Evolationem
alicujus parcis . Atque hac de re invaluic opi-
nio falfa; (
qu2 fi vera effec , de ifta confer-
vatioheSumms cercse abfque diminutionc effei:
fere defpcrandum : ) vid. Spiritus Corporum,
& Aerem majori gradu caloris attenuatum , nul-
lis Vafo^-um clauftris poffe contineri,quin per
poros Vaforum fubtiiiores evolenc . Atque in
hanc opinionem. addu6li funt homines per vul-
gata illa Experimenta , Poculi inverfi fupenA-
quam cum Candela auc Charta inflammata ^ ex
quo fic uc Aqua furfum attrahatur : atque fimi-
liter Ventofarum,qux fuper flammam calefa-
fls trahunt carnes . Exidimanc enim , in utro-
que Experim.ento Aerem attenutatum cmitti , &inde Oitantum ipfius minui * ideoque AquamaucCarnes per TVc-a^mw fuccedere . Quod falfiffi-
mum cfl: . Aer enim non Quanto dimunuitur,
fcd fpatio contrahitur ^ neque incipit Motus iftc
Succeffionis Aquse , antequam fiac extin6lio
Flamme auc refrigeratio Aeris : Adeo ut Me-
dici,quo forcius attrahanc Ventofs
,ponant
fpongias frigidas aqua madefactas fuper Ven-
tofas . Icaque non efl cur homines muhumfibi meiuanc de faxili exicu Aeris , auc Spi-
rituum . Licet enim verum fit , etiam foli»
diffima Corpora habere fuos poros ,tamea
agre paritur Aer aut Spiricus comminutionem
fui ad tantam fubtilicaccm;
quemadmodum
X 5c
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 350/403
-zz V ERUL^Mll3c Aqua exirc recufat per rlmam minufcu»:
lam .
De Sccundo vero Modo ex feptcm praedi£^is
iilud inprimis notandum eft , valere certe Com-
prcffiones & hujufmodi Violentias , ad Motum
localem , atque alia id genus,potentiffime ; uc
in Machinis & Miffilibus : etiam ad deftru6tio-
nem Corporis Organici , atque darum Virtutum
quse conliflunt plane in Motu . Omnis enim vi-
ta , immoetiam omais r lamma & Ignicio , de-
flruitur per Comprcfliones • ut & omnis Machi-
na corrumpitur & confunditur per eafdem . E-
tiam ad deftru6lionem Virtutura quae confiftunc
in Pofitaris , & diffimilaritate partium paulo
craffiore ; ut in Coloribus : ( neque enim idem
color Floris integri & contufi , neque Succini
integri & pulverizati . ) Etiam in Saporibus
( neque enim idem fapor Piri immaturi , Sc
ejufdem compreffi ac fuba6li ; nam manifcflo
dulcedinem majorem concipic . ) Verum ad
transformationes & alterationes nobiliores Cor-
porum Similarium non multum valent iftse Vio-
lenti» / quia Corpora per eas non acciquirunc
confiftentiam aliquam novam conftantem &quiefcentem , fed tranfitoriam & nitentem fem»
per ad reftitutionem & liberationem fui . Atta-
men non abs re foret , hujus rei facere Experi-
menta aliqua diligentiora ; ad hoc fcilicec,
utrum Condenfatio Corporis bene fimilaris,
( qualia funt Aer , Aqua , Oleum , & hujufmo-
di ) aut Rarefaftio fimiliter per violentiam in«
dio
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 351/403
KOFUM ORG^^fNUM. ^i;
dlca,
poffinc fieri conftantcs & fixie, & quaii
mutatap in Naturam . \d quod primo experien-
dum per Moram fimplicem * deinde per Auxi-
lia & Confisnlus . Atque illud nobis in promptu'
fulfiTet, ( fi modo in mentem veniffec ) cumi
Aquam (dequaalibi) per malleationes & pref-
loria condcnfavimus , antequam erumperec . De-
bueramus enim Sphaeram complanatam per ali-
quot dies fibi pcrmififfe ^ 8c tum demum Aquani
extraxiffe • ut fierec Experimentum , utrum
ftatim impletura fuiflet calem dimenfionem qua-
lem habebac ante condenfationem . Quod fi non
feciffec auc ftacim , auc certe paulo poft • con-
ftans videlicec fa6^a videri potuifiTec ifia conden-
fatio : Sin minus; apparuiffec, fa6>am fuifTc
RefiitutioDcm , & Comprefiionem fuifle tranfi-
toriam . Etiam fimile quiddam faciendum eras
circa Extcnfionem Aeris in Ovis vitreis . Ece-
nim debuerac fieri,
pofi exuflionem forcem,
fubita & firma Obturatio ; deinde debuerant
Ova illa manere ita obrurata per noanullos dies*
& tum demum experiendum fuifiet , utrum aocr-
:o foramine attra£lus fuiffec Aer cum fibilo^
aut etiam attrafta fuififec tanta quantitas AqusB
pofl: immerfionem,quanta fuififct abinitio, fi
nulia adhibica fuifi^ec mora . Probabile enim
auc faltem dignum probatione eft , haec fieri po-
-uifi^e & pofife;
propcerea quod in Corporibus
paulo magis diffimilaribus fimilia eflBciac Moraremporis. Ecenim Baculum per CompreflTio-
n curvatum poft aliquod tempus non refitit :
X 2 ne-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 352/403
324 VERUL^MIIneque id imputandum eftalicui deperdltioni e?5
Quanto Ligni per Moram ; nam idem fiet in
lamina Ferri, ( fi augeatur mora
)quaj non eft
expirabilis . Qaod fi non fuccedat Expcrimen-
tum per fvloram fimplicem ; tamen non defe-
rendum eO; negocium , fed Auxiiia alia adhiben-
da . Non enim parum lucri fic , fi per Violen-
tias indi pofiint Corporibus Naturx fixse & con-
ftantes . Hac enim ratione Aer poflit verti in
Aquam per Condenfationes : & complura alia I
jd gcnus . Dominus enim eH: Homo MotuumViolentorum , magisquam caeterorum .
Ac tertius ex feptem Modis , refercur ad ma-
gnum illud Organum , tam Naturse,quam Ar->
tis,quoad operanclum
; videlicec Calidum &Frigidum . Atque in hac parte claudicat plane
Potentia humana , tanquam ex uno pede . Ha-
bemus enim Calorem Tgnis,
qui Caloribus So-
iis(prout ad nos dcferuntur ) & Caloribus
Animalium,
quafi infinitis partibus potentior
efl & intenrior. Ac d^efl Frigus , nifi quale
per tempeftates hyemales , auc per Caver-
nas, auc ptr Circundationes Nivis 5c Glaciei
haberi potex : quod in Compararione sequa-
ri potefl: ciim Calore , fortaffe Solis Meri-
diaRO in Regtone aliqua exTorridis auflo iu-
fuper per rcverberationes Moniium & Parie-
tum : Nam hujufmodi utique , tam Calores
quam Frigora , ab Animalibus ad Tempus exi-
guum toierari poffunt . Nihili autemfunt fere
pras Calore Fornacis ardentis , aut alicujusFrip
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 353/403
NOyUM ORG^AWM. ^i^
goris quod huic gradui refpondeat . Itaque om-' nia hic apud nos vcrgunt ad Rarefa6lionem , &t
Deficcationem , 5: Coniumptionem : nihii fere
• ad Condenfationem & Intenerationem , nifi per
Milluras & Modos quafi fpurios . Quare InAan-
uz Frigoris omni diligentia funt eonquirendc? :
• quales vidcntur inveniri in Expofitione Corpo-
rum fuperTurrcs quando gelat acriter : in Ca-
vernis fubterraneis : circundationibus Nivis &Glaciei , in locis profundioribus , & ad hoc ex-
cavatis : Deraiffione Corporum in putcos : Sc-
pulturis Corporum in Argento vivo & Metal-
lis : immerfione Corporum in Aquis,
quas ver-
tunc Ligna in Lapides : defofnone Corporura
in Terra; (
qualis fertur apud Chinenfes effe
Confeftio PorccllansB , ubi Maffas ad hoc fa£\ae
dicuntur manere intra terrani pcr quadraginta
auc quinquaginta Annos , Sz tranfmiru ad haere-
dcs ^ tanquam MinersB quaedam arrificiales) 5:
hujufmndi . Quinetiam quas interveniunt in Na-
tura Condenfationes , faclse per Frigora , fimi.
liter funt invedigandae • ut Caufis eorum cogci-
tis , transferri poflinc in Artes . Quaies cernuntur
jn exudatioae Marmoris& Lapidum : in Rora»
tiunibus fuperVitra per interius Feneftrarum,
fub Auroram,
pofl ge^u No£lis : in Originibus
6c Colieflionibus Vaporum in Aquas fub Ter-
ra , unde fsepe fcaturiunt Fontes : & quascun-
que funt hujus gencris .
Inveniuntur autem prster illa quae func Fri=
gida adTatlum, quxdam alia potertate Frigi*
X 3 da,
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 354/403
:!
^z6 VERVL^MIIda
,quae etiam coridenlant
;veruntamen opera
fi videntur fuper Corpora Animallum rantum,
& vix ultra . Hujus generis feollendunt multa
in Medicinis & Emplaftris . Alia autem con-
denfant Carnes & Partes tangibiles;
qualia func
Medicamenca Aftringentia , atque etiam Infpif-
fantia . Alia condenlant Spiritus , id quod m^-
xime cernitur in Soporiferis . Duplex autem eft
Modus Condenfationis Spirituum per Medica-
inenta Soporifera , five provocantia Somnum :j
Aher per Sedationem Motus ; Alter per Fugam
Spirituum . EtenimViola, Rofa ficca , La6lu-
ca , & hujufmodi benedi£la five benigna per va-
pores fuos amicos 8c moderate refrigerantes,
invirant Spiritus utfeunianc, & ipforum acrem
& inquietum Motum compefcunt . Etiam A-qua rofacea appoiita ad Nares in deliquiis ani-
xnx Spiritus refoluios & nimium relaxatos fc
rccipere facit , & tanquam alit . At Opiata , &eorum AfBnia ,
Spiritus plane fugant , ex qua-
iitate fua maligna & inimica . Itaque fi appli-
centur parti exteriori , ftatim aufugiunt Spiri-
tus ab illa parte , nec amplius libcnter influunt:
Sin fumantur interius , vapores eorum afcen-
cjentes ad Gaput , fpiritus in Ventriculis Ccre-
bri contentos undequaque fugant : cumque fe
retrahant Spiritus , neque in aliam partem effu-
gsre poflfmt , per Confequens coeunt , & con-
4* denfantur ; 6c quandoque plane extinguuntur &fuffocantur . Licet rurfus eadem Opiata modera-
te fumpta,per accidens fecundarium
, ( videli-
cec
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 355/403
NOrUM ORG^NUM. 317
cet Condcnfationcm illam quae a Coitione fuc-
cedic ) conforcent Spiricus , eofque reddanc ma-
gis robuftos , & recundant eorum inutiles ^
incenfivcs Motus ex quo ad curas Morboruaii
& vitsE Prolongationcm haud parum confe-
rant.
Eciam Prxparationes Corporum ad excipien-
dum Frigus non funt omittendx / veluti qund
Aquaparum tcpida facilius congUcietur
,quam
omnino fiigida & hujufmodi .
Praeterea,quia Natura Frigus tam parce fup-
pedicac , facicndum dft quemadmodum Pharma-
copolae folenc y qui quando fimplex aliquod ha-
beri non pofTit , capiunc Succedaneum ejus, &
j2«;^pvo Q^w ^ ut vocant : Veluti Liguum A-
loes pto Xylobalfamo ^ Cafliam pro Cinamo-
mo . Simili modo diligenccr circumfpiciendum
eft , fi quae fint Succedanea Frigoris / videli-
cet,quibus Modis fieri pofiTmc Condenfatio-
nes in Corporibus aliter quam per Frigus,
quod illas efficit , uc Opus fuum proprium .
illas aucem Condenfationes videnrur intra qua-
ternum numerum(quantum adhuc liquec
)
contineri . Quarum prima videtur fieri per
Contrufioncm fimplicem : quas parum poteft
ad denfitatem conftantem ( refiliunt enim Cor-
pora)
fed nihllominus forte res auxiliaris cfTe
qucat . Secunda fit per Contraftioncm partium
craffiorum in Corpore aliquo poft evolationem
aut exitum partium tenuiorum , ut fic in In-
durationibusper Ignem , & repctitis Extin£lio-
X 4 ni-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 356/403
^iS VERVL.4M11nibus Metallorum , 5c fimilibus . Tertia fit per
Coitionem partium horaogenearum,
quas func
maxime folidse in Corpore aliquo , atque antea
fuerant diftraS^JS, & cum minus folidis com-miftaz: Veluti in Reftitutione Mercurii Subli-
mati5
qui in pulvere longe majusoccupat fpa-
tium,quam Mercurius limpleXj: & fimiliter
in omni Repurgatione Metallorum a Scoriis
fuis . Quarta lic per Confenfus , admovendo
qua^ ex vi Corporum occulta condenfant . qui
Confenfus adhuc raro fe oflendunt ^ quod mi-
rum minime cft,quoniam antequam Inveotio
fuccedat Formarum & Schemacifmorum , de
Inquifuione Confenfuum non multum fperan-
dum efl: . Certe quoad Corpora Animalium,
dubium non eft, quin fint complures Medici-
na» taminterius quam exterius fumptae,
quae
condenfant , tanquam per Confcnfum , ut pau-
lo ante diximus • Sed in inanimatis rara efl:
hujufmodi Operatio . Percrebuic fane , tam
fcriptis quam fama , Narratio de Arbore in
iina ex Infulis five Terceris five Canariis,
(ne-
que enim bene memini, ) quae perpetuo ftil-
lat^ adeo ut Inhabitanribus nonnullam commo-
ditatem Aqux praebeat. Paracelfus autem ait,
Herbam vocatam Rorem Solis meridie 5: fer-
vente Sole Rore impleri , cum alias Herbaeun-
dique fint ficcae . At nos utramque narrarioncm
fabulofam efle exiflimamus . Omnino autem
illae Inflantiae nobiliflimi forent ufus , &: intro-
fpe£lione digniffimaff, fi effent verae . Etiam
Rg.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 357/403
NOVUM ORG^jSJUM . 32^
Rcres illos Mellitos , & inftar Manna?,qui
fuper folijs Quercus inveniuntur Menfs Majo,
non exiftimamus fieri 5c denfari a Confenlu ali-
quo , five a Proprietace Folii Quercus ; fed
cum fuper aliis Foliis parlcer cadant , concine-
ri fcilicec & durare in Foliis Quercus,quia
funt bene unira , nec fpongiofa , utplurimacx
aliis
,
Calorem veroquod attinet ; Copia & Potc-
flas nimirum homini abunde adefl • Obferva-
tio autem 5c Inquifitio deficit in nonnullis,
iifque maxime neceffariis; utcunque Spagirici
fe venditent . Etenim Caloris Intenfioris Opi-
ficia exquiruntur & confpiciuntur • Remiflfio-
ris vero,
qus maximc in vias Naturz inci-
dunt, non tencantur , adeoque latent . Itaquc
videmus,
per Vulcanos iftos qui in pretio funr,
Spiritus Corporum magnoperc exaltari , ut in
Aquis fortibus, & nonnullis aliis Oleis Chy-
micis,partes tangibilcs indurari , & emiffo
Volatili , aliquando figi • partes homogeneas
feparari ; etiam Corpora hecerogcnea grofTo mo-
do incorporari & commifceri ; maxime aucem
Conlpages corporum Compofitorum , & fubti-
liores Schematifmos deftrui & confundi . De-
buerant aucem Opificia caloris lenioris tcnta-
ri
&exquiri
/unde fubtiliores
Miftura? & Sche-matifmi ordinati gigni poffinc , & cduci , ad
Exemplum Naturas , & Imicationem Operum
Solis;qucmadmodum in Aphorifmo de Inftan-
tiis Foederis quaedam adumbravimus . Opificia
enim
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 358/403
330 VERUL^Mtlenim Naturae traDfiguntur per longe minores
portiones, 5c pofituras magis exquifitas & va-
rias,quam Opificia Ignis
,prout nunc adhibe-
tur . Tum vero videaturHomo revera au£lus
Poteflate , fi per Calores & Potcntias artificia-
ies Opera Naturae poffint Specie rcpraefentari,
Virtute perfici , copia varlari . Quibus addere
oporcec Accelerationem Temporis . Nam Ru-
bigo Ferri longo tempore procedit , ac Verfio
iin Crocum martis fubito : Ec fimiliter de Ae-
rugine & Cerufla . Cryftalium longo tempore
conficitur, Vitrum fubito conflatur . Lapides
longotempore concrefcunt , Latercs fubito co-
quuntur, &c. Interim{quod nunc agitur ) om-
nes diverfirates caloris cum Effc6libus fuis ref-
pecHvc diligenter& indufirie uudique func col-
ligenda^ & exquirends : Coeleftium,
per ra-
dios fuos dire£los, reflexos , refratios & uni.
tos in fpeculis comburentibus : Fulguris , Flam-
ms : Ignis carbonum ; Ignis cx diverfis Ma-teriis • Ignis aperti , conclufi , angufiari & inun-
dantis , denique per diverfas fabricas Fornacium
quaiificati y Ignis fiatu exciti,
quieri 5r non
cxciti ; Ignisad majorem aut minorem Diftan-
tiam remoti ^ Ignis per varia Media permean-
tis; Calorum humidorum , ut Balnei Mariaz
Fimi, caioris Animalium per exttrius , calo-
ris Anijmalium per interius , Foeni conclufi •
calorum aridorum, Cineris , Calcis , Arenas
tepidsy denique calorum cujufvis gencris cum
gradibus eorum .
Prx-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 359/403
hOVVM ORG^NVM. 331
Praecipue vcro tentanda eft Jnquifitio c^ In-
vencioEffc£luum & Opificiorum caloris Acce-
dentis & Recedentis, graduatim
, & ordina-
tim , & periodicc, & per debica Ipatia , &
rooras. Ifta enim Inie^ualitas ordinata revera
Filia Cceli efl, ^c Generationis Mater : Ne-
(jue a calore auc vehementi, aut pr^cipiti ,
aut fubfultorio, aliquid magni expeaandum
eft. Etenim& in vegetabilibus hoc manifeflif-
Craum efl. Atquc eciam in Uceris Animaliuni
roagna cfl caloris Inaequalicas , ex Motu , So.
mno, Alimencationibus & PaflTionibus FoemeUlarum qux uierum geflant . Denique in ipfis
MatricibusTerrap, iisnimirum in quibus Me-
calla & FofTiIia efformancur, locum habet &
vjget ifia Inxqualicas . Quo magis notanda efl
Infcicia aliquorum Alchymiftarum ex Reforma-tis
,qui per calores aquabiles Lampadum
, &hujufmodi
,perpecuo uno tenore ardentium
fe voti compores fore exiflimarunc . AtquedeOpificiis & Effeaibus caloris hsc difta fint .
Neque vero tempeRivum efl illa penitus fcruta-*
ri,antequam Rerum Forms & corporum Sche-
matifmi ulterius inveftigati fuerinc, & in lu-
cem prodierint. Tum enim quaerenda & ado.
peranda Sc aptanda funt Inflrumenca qaando de
Hxemplaribus confliterit
.
Quarcus Modus operandi eft per Moram,
qux cerce & Promus & Condus Naturs efl, &quaedam Difpenfacrix . Moram appellamus
,
cumCorpus aliquod fibi permitticur ad tempus
no-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 360/403
332, FERUL^MHnocabile , tnunitum inLcrim & defenfum ab ali«
qua vi extcrna . Tum enim Motus inceflini fe
produnt & perficiunt , cum Mocus extranei &
adventicii ceffanc , Opera autem ^catis func
ionge fubciliora quam Ignis , Neque enim pof-
fic fieri talis ciarificatio vini per Ignem,qua-
lis fic perMoram; Neque etiam Incincrano-
hes pcr Ignem 5 tam funt cxquifuae quani Re.
folutiones & confumptiones per faecula . In-
corporationes etiam & Mifl:'ones fubitiB 8c
prscipitatse per Igncm , longe inferiores funi:
jilis,
quae fiunt per Moram ^ Ac difiimilares
& varii Schematifmi ,quos corpora per Mo-
ras centanc,
(quales func putredines per Ignem
aut Calorem vehementiorem defiruuntur. Illud
intcrim non abs re fueric nor^^re ; Motus cor-
porum penitus conclulorum h?bere nonnihil ex
violento . Incarceratio enim illa impcdlcMo-
tus fpontaneos corporis. JtaqueMora in vafe
aperto plus facic ad Separationes ; in Vafe pe-
nicus claufo ad Commiftiones ; ia Vafe nonnihil
claufo , fed fubintrante Aere 5 ad Putrefa6tio-
nes ; utcunque deOpificiis & Effcftibus Mors
undique funt dilioearer connuirendse Ini^antiae ,
At Regimen Motus^ S'^^^
^^^ qiiintus ex
Modis OperandiJnon parum valet . Regimen
autem Motus vocamus , cum Corpns fponcs-
neum aliud occurrens , corporis rlcerius Mo-tum impedic , repellic , admirtj: , dir'gic .
Hoc vero plerunque in Figuris 5c Situyaforum
confifiic . Etenim Conus eredtus juvac ad coq*
den-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 361/403
^'OVUM RG^NUM. 333
^enfationcm Vaporum in Alembicis ; At Co^
nus inverfus juvat ad Defxcationem Sacchari
inVafis refupinatis . Aliquando autem Sinua-
tio requiritur, & Anguftatio , Dilatatio per
vices , Sc hujufmodi . Etiam omnis Pwrcblatio
buc fpe6^at ; fcjiicet cum corpus occurrens ,
uni parti corporis alterius viam aper-t , alceri
obftruit . Neque femper Percolacio aut aliud
RegimenMotus fi: per extra : fed etiam per
corpus in corpore : ut cum Lapilli immittun.»
rur in Aquas ad colligendam Limofitatem ip«
farum;Syrupi clarificantur cum Albuminibus
Ovorum , ut crafliores partes adhjErefcant , &poftea feparari poffint .. Etiam huic Rcgimini
Motus fatis lcviter & infcite attribuit Tclefius
Figuras Animalium , obrivulos fcilicet & lo-
culos Matricis . Debuerat autem notare finai-
lem efformationem in Teftis Ovorum , ubi non
funt rugz aut inasqualitas . At verum eft Regi-
rnen Motus , Efformationes perficere in Modu-
lis & Proplaflicis
.
Operationes vero pe" Confenfus aut Fugas
(qui fextus Modus efl ) latent faepenumero in
profuado . Ift^ enina(quas vocant ) Proprie-
tates occultsB ,8c fpecificas , & fympathisB , 8c
sntipaLhix , funt magna ex parte corruprclae
Philofopliae . Neque de confenfibus rerum in-
veniendis multum fperandwm cfl ante Jnventio-
nem Formarum,& Schematifmorum fimpiicium.
Coifenfus enim nil aliud eft quam Symmetria
Formarum 5c Schematifmorum ad invicem .
At*
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 362/403
334 VERVL^lMll
Acqui majores & magis catholici rerum cori*
fenius non prorfus oblcuri funt . Itaque ab iis
ordiendum . Eorum prima & fumma diverfitas
ea eft ; ut qusedam corpora Copia & Raritate
MaterisB admodum diicrepent,Schematifmis
confentianc ; aiia contra , Copia & Raritate
Materiae confentiant , Scheinatiimis dilcrepent
Nam non male notatum eft a Chymicis in prin*
cipiorum fuorum Tfiade , Sulphur & Mercu-
rium quafi per Univerfitatem rcrum permeare .
(Nam de Saie inepta ratio eft j fed introdu6^a,
ut poflic comprehendere corpora terrea , ficca,
& fixa . } Ac certc in illis duobus videtur Coa«
fenfus quidam Naturs ex maxime Catholicis
confpici . Etenim confcntiunc Suiphur ^ Oieum,
& Exhalatio pinguis *
Fiamma / & fortaiTe
Corpus Sceiiae . £x aitera parte confentiunc
Mercurius ; Aqua & Vapcres Aquei / Aer;
& forcaffe iEther purus & interlkiiaris . Atta-
men ifti Quaterniones gemini , live Magnas
rerum Tribus, ( utraque incra Ordines fuos
)
Copia Maceria! atque Denfita.te immenfum dif-
ferunc , fed Schemacifrao valde conveniunt :
uc in plurimis fe produnc . Ac contra MctalU
diverfa Copia & Denfitate- multum conveniunt
(praefercim refpe6tu vcgecabilium , &c. ) {^d
Schemacifmo multifariam differunc ; & fimiii*'
ter Vegetabilia & Animaiia diverfa, Schema-tifmis quafi infinitis variantur , fed intra Co-
piam Materiae , {\vt Denfitatem paucpram gra-
duum, contineniur ,
Se.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 363/403
NOFUM ORG^NUM. 355
Sequitur Confenfus maxime poft-priorem Ca-
tholicus , videiicec Corporum principalium 3c
Forritum fuorum / videlicec Menftruorum , 5c
Alimcntorum,
Itaque exquirendum, fub qui-
bus Climatibus , & in qua Teilure , & ad quam
profunditatem Metalla finguia gcnercntur j Et
fimiiitcr de Gemmis , fivc ex Kupibus , five
interMineras natis : In qua gleba terrs , Ar-
bores fingula? , & Frutices , & Herbae potiffi-
mum proveniant ,
& tanquam gaudeant:
Ecinfimul qus Impinguationes ,
five per Stercora-
tiones cujufcunque generis , (ive pcr Cretam,
ArcnamMaris, Cineres , &c. maxime juvent;
& qusB finc ex his pro varietate glebdrum ma-
gis aptse & auxiliarcs. Etiam Infiuo & Inocu-
Jatio
Arborum & Plantarum ,
earumque ratio j
quae fcilicet Plantse fuperquas felicius inferan-
tur , &c. muitum pendet de Confenfu . In qua
parte non injucundum forct Experimentum
quod noviter audiviraus efle tcntatum , de In-
fitione Arborum Syiveftrium, (
quac hucufque
in Arboribus hortenfibus fieri confuevic) undeFolia & Glandes majorem in modum amplifi-
cantur , 5c Arbores fiunc magis umbrofae . Si-
militer Aiimenta Animalium refpeftive notan-
da func in genere & cum Negativis . Neque
enim Carnivora fuftinent herbis nutriri / unde
etiam Ordo Folitanorum ( licet Voiuntas huma-na plus poffit quam Animantium cseterorum
fuperCorpus fuun:>)
poft expcrientiam faftam,
(uE ajunt) tanquara ab humana Natura noa
to«
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 364/403
33^ VERULu^Mll
lolerabilis, fere evaniilc . Etiam Materiae dh
verfag Puirefaftionum , iinde Animalcula gene-
rancur , not^ndae func.
AtqueConfenfus corporum Princlpalium :r-
ga Subordinata fua ( tales cnim ii poffint cen-
feri quos notavimus ) fatis in ape^-to funt . Qui-
busaddi pofTunt Senfuum confenfus ergaObie-
fta fua . Qui Gonfenfus cum manifeftifTimi fmt;
bene notati , & acritcr excuffi , etiam aliis Ccn-
fenfibus quilatenc
, magnampraebere poffinc
lucem ,
At Interiores corporum Confenfus & Fuga»
five Amicicias & Lites, ( taedec efvim nos fere
vocabulorum Sympathiae & Ancipathia:,
pro-
pter Superftitiones & inania ) auc falfo adfcri-
ptse ,aut fabulis confperfar , auc per negle6tum
,
rara; admodum func . Ecenim fi quis afferac,
interVineam & Brafficam effe diffidium,quia
juxta fata minus laete proveniunt;
praeflo ra-
lio efl:,quod utraque Planta fuccuienta Ct &
depricdatrix , unde alccram defrandac . Siquis
afierac,
effe Gonfenfum & AmicitiaminterSe-
getes , & Cyaneum , aut Papaver Sylveftre,
quia HerbsB illae fere non, proveniunt in arvis
cultis : debuicis potius afferere , diffidium effe
inter ea,quia Papaver , & Cyaneus emittun».
tur & creantur ex tali Succo terrjE,quaiem
Segeces reiiquerinc & repudiaverinc ; adeo ucSacio Scgctum terram praeparec ad eorum pro-
vcntum . Acque hujufmodi falfarum adfcripcio-
num magnus cft numerus, Qiioad fabulas ve-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 365/403
NOFUM ORG^NUM. 337
ro , ill« omnino runt extermindndai . Reflac te*
r.uis certe copia eorum Gonreniuuni,
qui certo
probati funt Experimentoy quales lunt Magnetis
& Ferri , atquc Auri 5c Argenti vivi , & fjmi-
lium.Ac in Experimentis Chymicis circa Mecal-
Ja inveniuncur .^calii nonnuliioblervationedigni.
Maxima vco frequentia eorum (ut in tanta pau-
citate) invenitur in Medicinis nonnullis^ qus ex
proprietatibus iais occultis(quas vocant ) oc Ipe-
cificis rclpiciunt auc Membra , aut Humores, auc
Morbos , aut quandoque Naturas Individuas,
Neque omittendi iunt Confenfus inter Mouus &Affcftus Lunae , & Paffiones Corporum Inferlo-
rum,prout ex Experimentis Agriculturas , Nau-
ticae , 3c Medicinas , aut alias cum delc^lu fevero
cv fjncero colligi & recipi poffint . Vcrum In-
ilantiae univerfaE Confenfuum fecreciorum quo
inagis funt infrequcntcs , eo majore cum dili-
gcntia func inquircnd^,
per traditiones, &
narrationes fidas & probas* modo hoc fiat abf-
leulla levitate , auc credulitate, fed fide an.
.\:a & quafi dubicabunda . Reftat Confenfus,
Corporum Modo operandi , tanquam Inartifi-
cialis • fcd ufu Polychrertus , qui nuiJo modo
omittendus eft , fed fedula obfervarione invc-
fiigandus . Is eit Coirio five Unio Corporum
proclivis , aut difficilis,
per Conipolitionem fi-
ve Appofitionem fimplicem . Etcnim Corpora
nonnuUa facilc & libenter commifcencur & in-
corporantur : alia autem aegre & perverfe . Ve»
luri Pulveresmelius incorporantur cum Aquis^
Y Ca.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 366/403
338 FERUL^MHCalces tk Cincres cum Oleis ; & fic de fimilibus»
Neque tantum funt colligendse inftancix pKopew-
JiOf2is , aut tAveiJiows Corporum erga Mifturam,
led etiam CoUocationis partium ,
& diftributiO'
nis, & digeftioni^jpcftquam commifta iint • Oeni-
que & Fr^^dominanti^ pofl; Mifturam traniaclam.
Supercft ultimo loco i^x Modis feptem Opc»
randi iepcimus & poilremus ; Operacio fcilicet
per alternationem , & vicifTitudines priorum
fex :
de quo anteqtjam in fingulos illos pauloaltius fueric inquifKum , tempeftivum non forec
exempla proponere . Series autem, five Catena
hujufmodi Alternationis,prout ad fingula Effe-
6la accommodari pofTit , res eft & cognitu ma-
xime difficilis, & ad Opera maxime valida •
Summa auterjo detinet & occupat homines Im-panenna , hujufmodi tam Tnquifitionis
,quam
Praxeos ; cum tamen fic inftar fili Labyrinthi,
quoad Opcra Majora . Acque haec fufficianc ad
Exemplum Polichrefli
LT. Inter Praerogacivas Inflanciarum pone-
mus locovicefimo feptimoatque ultimo 7«y?^w-
ttas Magicas . Hoc nomine ilias appellamus , in
quibusMateria , aut EfBciens , tcnuis aut par-
va efl: , pro magnitudine Operis & EfTe61:us qui
fequitur ; adeo ut etiamfi fuerint vulgares , ta-
men finc infl:ar Miraculi , aliae primo intuitu ,
alise etiam attentius contemplanti . Has vero
Natura ex fefe fubminiflrac parce;Quid vero
fa^ura fic Sinu excufTo , & pofl: Inventionem
Formaruni , & ProcefTuum , & Schematifmo.
rum ,
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 367/403
NO^UM ORG^NUM.35^
rum,
futurls temporibus apparebit . At ifta Ef*
fecta Magica(quantum adhuc conjicimus ) fiunC
iribus modis : Aut per Muitiplicationem fui •:
ut inlgne, & Venenis,qu« vocant Specifica
;necnon inMotibus, qui tranfeunt & fortifican!
lur de Rota in Rotam : Aut per Excitationemfivc Invitationcm in alrero
; uc in Maonerequi excit Acus innumeras
, virtute nuliacenus
deperdita auc dimifiuta; auc in fermento
, 3c
hujulmodl : Auc per Antcvcrfionem Motus uc
diaum eft, de Pulvere pyrio, & Bombardis,
&Cuniculis : quorum priores duo Modi Inda-
gationem Confenfuum requirunc; tertius
, Men-fur« Motuum . Utrum vero fic aliquis Modusmutandi corpora per minima ( ut vocant ) &tranfponendi fubtiiiores Materix Schematifmos
(id quod ad omnimodas Corporum Transforma-
tiones pertinet;
uc Ars brevi tempore iliud fa-
cere poffit,quod Natura per mulms ambaoes
molitur) de eo nulla haaenus nobis connantIndicia
. Qiiemadmodum autem in Solidis
&Veris afpiramus ad ultima & fumma; ita Va-
na & Tumida perpetuo odimus , & quancum in
robis cfl: profligamus
.
Lll. Atque de Dignitatlbus (ive Prarogativis
Itifiantiarunj hxc di6U finc . Illud vero monen-dum
,nos in hoc noftro Organo craftare Lcgi-
cr.m,non Philofophiam . Sed cum Logica no-
ftra doceac Inrelleaum 8c erudiac ad hoc, uc
non cenuibus Mencis quafi Glaviculis , rerumAbflra6ta captec 8c prenfet
, ( ut Logica vuf-
ga-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 368/403
340 VERVL^Mllgaris
;) fed Naturam revera perfecct , & Corpo».
rum virtutes & A61lis , eorumque Leges in Ma-
teria detcrminatas inveniat ; ita ut non foium ex
Natura Mentis , fed ex Natura Rerum quoquehxc Scientia. emanet : mirum non eft , fi ubi-
que NaturalibusContemplationibus & Exptri-
mentis , ad Exempla Artis noftrs , confperfa
fuerit 6c illuflrata . SuHt autem ( ur ex iis quas
di£la funt patet ) Pyarogativce InflantiaYum Nu*
mero ay. Nominibus: I*iftantta Solitariie ^ !»•
flantia Migr^ntes : Infl. Qflenjiva : Infl, CUnde^
flina : Infl.Canflitutivie : Inft.Conformes : Infl.Mo^
nodica : Infl, Deviantes : Infl.Limitane^e : InJL Po»
teflatis : Inflantia Comitatus & Hofliles : Infl.Sub-^
jutiBivte : Infl, Fcsderis : Infl, Cvucis : Infl, Divor^n
tii : Infl^J^nua : Infl.Citantes : Infl,Vice:Infl.
Supplementi : Infl. Ferfecantes : Infl. Vivga : Infl.
Cttryiculi : Dcfes Natura : Infl. LuSice : Infl. In^
nuentes : Infl, Polychyefta : Infl. Magica . Ufus
autem harum Inflantiayum , \\\ quo Inftantias
vulgares excellunt , verfatur in genere aut circa
partem Informativam , aut circa Operativam ,
aut circa Utramque . Atque quoad Informati-
vam,juvant illae aut Senfum , aut Intelle6\um o
Scnfum , ut qu\n(]uc Inflantia Lampadis : Intel-
ietlum , auc accelerando Exclufivam Forraae,
ui SoVttayia ; aut anguftiando & proprius indi-
cando Affirmativam Forma^ , ut Migrantes , Om
ftenflva , Comitatus , cum SubjunBivis j aut
erigendo lntelk£lum , & ducendo ad Genera &Naturas communes : idque aut immcdiate , ut
Clan^
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 369/403
I>JO^UM ORG^NUM. 54.1
^UndeJlina , Monodidt^ Faederis : aut Gradil
Proximo, ut ConftttuttV(t : aut Gradu infimo,
"t Conformes : aut reftificando incellcftum a
<^onfuetis , uz Deviantes : aut ducendo ad For-
mam Magnam , five Fabricam Univerfi , ut L;-
mttanea : aut cavcndo de Formis & Caufis fal-
fis , ut Crucis & Divortii . Quod vero ad Ope-
rativam attinet ; illae Pra£licanl aut defignant
,
aut mcnfurant , aut fublevanr . Defignant , auc
oftendendo a quibus incipiendum , nc a£tunl
agamus ; ut Inftantia Poteftatis : aut ad quid ad-
fpirandum , fi detur facultas , ut Innuentes .
Mcnfurant quatuor illae Mathematica . Sublevant
Folycbrefto' 0* Magicte
.
Rurfuscx ]{\\s Inftantiis zj nonnullarum (uc
fuperius diximus de aliquibus ) facienda eft Col-
leftio jara ab initio, nec Expcflanda particu-
laris Inquifito Naturarum . Cujus gencris func
Inftantta Conformes , Monodicte, Deviantes , £/-
tnitaneif , Poteftatis,Janua , Innuentes
, Poly^
crefta ^Magiae . Hsec enim aut auxiliantur
&medentur Intelleftui & Scnfuij aut inftruunc
Praxin in generc . Reliquse tum demum con-.
quirendx funt, cum conficiemus Tabulas Com.
parentia ad opus Interpretis circa aiiquam Na-
turam parcicularem . Sunt enim Inftantice Pr^ro*
gativis iftjs infignitaj
&donatae Animse inftar
jntcr vulgares Inftantias Comparentiae : Et uc
ab initio diximus,
paucae illarum func vice
mukarum . Quocirca cwmTabHlas conficimus,
illae omni ftudio funt invefiigandx , & in Tabu^
Y 3 las
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 370/403
34^ VERVL^MIIlas referendaj . Erit etiam earum mentio hecef'
faria in iis quae fequuncur . Prsponendus itaque
erat carum Tra6latus . Nunc vero ad Admini-
cula & Reftificationes /rt^«^/ott?j , & deinceps
ad Concreta, & Latentes Procejfus , & Latentes
Scbematifmos, & reliqua quas %AphoYijmo 21 ordi-
ne propofuimus,pergendum j ut tandcm ( tan.
quam Curatores Probi & fideles ) tradamus Hoa
minibus forrunas fuas , cmancipato Intelleftu,
& fa6lo tanquam majore ; Unde neccfie eft fe-
qui emendarionem Status hominis , 8c Amplia.
tionem poteilacis ejus fuper Naturam . Homoenim per lapfum de Statu Innocentiae decidit
Sc de Regno in Creaturas . Utraque autem res
etiam in hac vita nonnulla ex parte reparari
potefi:^ prior per Religionem & Fidem ,pofte-
rior per Artes & Scientias . Nequc enim per
Malediflionem fa£la edCreatura prorfus & ad
cxtremum rebellis, Sed in virtute illius Diplo-
matis , In fudore vultus comedes pannem tuum,
per labores varios, ( non per Difputationes cer-
te , aut per otiofas Ceremonias magicas ) tan-
dem & aliqua ex parte ad pancm hom.ini prse-
bendumj id eft , ad ufus vitse humanae , fub»
jgitur.
Finis Libri Secundi I^Jovi Organi ^
PARASCE\^E,ad
HISTORIAM NATURALEM,E T
EXPERIMENT^LEM.DE.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 371/403
343
D E S C R I P T I O
HISTORIAE NATURALIS,E T E X P E R I M E N T A L I S,
Qiialis p'ffic'*3t ^ & /it in orditie ad Bafin,
C^ Fttndamenta PbJofopbiiS verte ,
Uod Iv.flam-stion^m noflram per par.
tcs edamus , id eo ipe6tai: , ut ali-
quid extra periculum ponatur . Nonabfimilis nos movet ratio , u: aliam
quandam Opcris particulam jam in
przlenti fubjungamus , & cum iis quse fupra ab-
folvimus, una cdamus . Ea cfl Defcriptio ^ De-
lincaiio Hifloriz Natur.ilis , & ExpcrimentaJis,
ejus gencris,qus fit in ordine ad condendam
Philolbphiam , & compleclatur Materiem pro.
bam , copiofam , & apte digeftam ad opus In-
tcrpretis quod fuccedit . Haic aucem rei locus
propriiis foret quum ad P^>'j/l:fi;jx Inquifitionis
ordine deventum fuerit . Hoc vcro pricvertere,
nec locum proprium expe£lare, confuliius no-
bis videtur • quod hujufmodi Hiftoria,qualem
animo metiraur , & mox defcribemus , res per-
quam magne fii Molis , nec finc nugnis labori-
bus & fumptibus connci poflit • ut quae multo-
rum opera indigeat , & ( uc alibi diximus)
opus fit quafi Regium. Itaque occurrit illud,
non abs re fore experiri , fi forte haec aliquibus
aliis curse effe pofTinr ^ ita ut , dum nos deflina-
Y A ta
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 372/403
344 Vn^RUL^MIlta ordine perficiamus, hxc pars
,qux tam mul-
tipiex eft & onerofa , etiam vivis nobis (fiita
Divinje placucrit Majeftati ) inftrui & parari
poffic 5 aliis una nobilcum in id ledulo incum-beniibus; praeiertim quum vires noftras ( fi in
hoc foh fuerimus) vix tantas provinciae fufficc-
re videantur. Etenira quas ad Opus ipfum In-
telleftus pertinert , nos Marte noftro fortaffe
vinccmus. At Intelleftus Materialia tam late
patenc , uc ea ( ranquam per Procuratores &Mercatores ) undique conquiri & importari dc-
beant . Accedit etiam illud,quod Gaeptis no-
ftris vix dignum effe aeftimemus , utinretali,
qus fere omnium Induftriae pateat , nos ipfii
tempus teramus . Quod autem Caput rei eft,
jpfi nunc praeftabimus : ut ejufmodi Hiftorias
Modum & Defcriprionem,
qualis Intentioni
noftrx fatis faciat , diligenter & exafte propo-
namus • ne homines non admoniti aliud asant ,
& ad Exemplum Naturalium Hiftoriarum,quae
jam in ufu funt, ie regant , atque ab Inftituto
noftro multum aberrent . lllud interim quodfaepe diximusetiam hoc loco prsecipue repeten-
dum eft : Non , fi omnla omnium ^tatum in-
genia coiviflenc , aur pofthac coierinr ; non , fi
univerCum genus humanum Phi'ofophiae dediffec
operam , aut dederit • & totus Terrarum Orbis
nihil alitid fuif^et, aut fuerir quam Academia? , 5c
Gollegia , & Scholae virorum doftorum ; tamen
abfque tali,qualem nunc praecipiemus , Hiftoria
Naturali & Experimentali , ullos qui generc
hu-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 373/403
NOVUM ORG^NUM. 343
humano digni (Int progretTus , in Philolophi^
& Scicntiis ,fieri pocuiHe : Concra vcro , com-
parata & bene inftru£la huiufmodi Hiftoria ,
additis Experimentis Auxiliaribus & Luciferis,
quae in ipfo Interprecacionis Curriculo occur-
renr ,aut cruenda erunt
;paucorum Annorum
opus fucuram effe Inquifitionem Naturae &Scientiarum omnium . Itaque aut hoc agendum
cfl , aut Negocium deferendum . Hoc enim fo-
I0& unico modo Fundamenca Philofophiac ver»
& A6liva2 ftabiiiri pofTunt ; Ec fimul pcrfpicienc
homines , canquam ex profundo fomnoexcita-
ti,quid inter Ingenii Placita & Commenta
,
ac Veram & A6\ivam Philofophiam interfit•
& quid demum fit , de Natura Naturam ipfam
confulerc .
Primo igitur de hujufmodi Hiftoria conficien-
da prsecepta dabimusin genere . Deinde parti-
cularem ejus Figuram hominibus fub oculos po-
nemus : Inferentes interdum non minus ^/fd
^«/^ Inquifitio aptanda & referenda fic,quam
Qtiid qusri debeat . Scilicec , ut Scopus rei be-
ne intelleftus& prxvifus, etiam alia homini-
bus in mentem redigat,
quae a Nobis fortaffc
praecermiffa erunt . Hiftoriam aucem iftam Jf/-
JloYtam prmam , five Hijioriam Matrem , appel»
lare confuevimus
.
APHO.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 374/403
34^
A P H O R I S M I
de
CONFICIENDA HISTORIAPrima .
APHORISMUS.
Atura in triprici Statu ponitur , &tanquam Regimen fuhit trinum .
Aut enirn libera eft , & curfu fuo
ordinario fe explicac j aut a pra-
vitatibus & infolentiis Materise,
atque ab Impedimentorum violcutia , de ftatu
fuo detruditur • aut ab arte & minifterio huma-
noconftringitur 5c fingitur . Atque Primus ille
Srarus ad Species rerum refertur ; Secundus ad
Monjf}ra ^ Tertius ad ^rtificialia . Etenim in
Artificialibus Natura jugum recipic ab Imperio
Hominis * nunquam enim illa fafta fuiffenc
abfque Homine^. Ac per operam & minifterium
Hominis confpicitur prorfus nova Corporum
Facies , & veluti Rerum Univerfitas aitera , fi-
ve Theatrum alterum . Triplcx itnque eft: Hi-
ftoria Naturalis . Tra6lac cnim aur Naturse Li-
bertatem , aut Errores , auc Vincula / ut ncn
male eam partiri poffimus , in Hijloriarn Genera^
tionum ^ Pratergenerationum , & ,Arttum / qua-
rum poftremam eciam Mechanicam & Experi'
mentalem zppQlhvc confuevimus. Neque tamen
id
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 375/403
ISJatUYakm ^ Expsrimentalem , 347
id praecipimus, ut \\xc tria feparatim tra61en.
tur . QLudni enim poffint Hiflorise Monftroruni
in fingulis Speciebus cum Hiftoria ipfarura Spe*
cierum conjungi ? Etiam Artificialia quandoquc
cum Speciebus refle conjunguntur,quandoquc
Txieiius feparantur , QMamobrem h re nata de his
confilium capere optimum eft , Methodus enim
itcrationes & prolixitatem gignit , seque ubi ni-
mia efl:, ac ubi nulla .
II. Hiftoria Naturalis , ut Subie6lo(quem-
admodum diximus ) triplex , ita Ufu duplex
efl . Adhibetur enim aut propter rerum ipfarum
cognitionem,
qu;e Hiftoriae mandantur • auc
tauquam Materia prima Philofophia, atque ve-
rae Induftionis Supellcx five Sylva . Atque Po-
fterius hoc nunc agitur ; Nunc , inquam ; ne-
que unquam antehac . Neque cmm *y^i i/Ioteles^
auc Theophvafti^s , auc Diofcorides , aut Cajus
Plinms , muito minus moderni , huuc finem (de
quo ioquimur) HiflorisE Naturaiis unquam fibi
propofuerunc . Arquc in hoc plurimum eft , uc
qui partes fcribendi Hiftcriam Naturalem fibi
pofthac fumpferiu!: , hoc perpetuo cogitenc , at-
qjaeanimo agicent , fe non Le6loris deIe£latio-
ni , non utilitaci ipfi,que ex Narrationibus in
pr^fcns capi poflic , del^ere infervirc ; fed con-
quirere & comparare Rerum Copiam & varieta-
tem, quf veris Axiomatibus conficiendis fuffi*
ciac . Hoc enim fi cogitenc , Modum hujufmo-
diHiftorif ipfi fibi prefcribent. Finis enim rc-
gi: Modum .
III.Q.UO
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 376/403
34^ P*irafceve y ad Hi floriam
lil. Quo autem majoris efl: h?c res oper^
&: laboris; eo illam minus onerari fuperfiuis
confentaneum eft . Tria itaque funt , de quibus
Homines funt plane admonendi , ut in illis par-
ceadmodum operam fuam collocent • tanquam
iis quf maffam Operis in immenfum augeant,
virtutem parum aut nihil promoveanc
Primo igitur faceffant Antiquitaces , & Cita*
tiones, auc Suff^ragia Authorum ; etiam Lites
,
& Controverfi^ , & Opiniones difcrepanres;
omnia dcnique Philologica . Neque enim cite-
tur Author , nifi in re dubif fidei ; neque in«
terponatur Goncroverfia , nifi in re magni mo-
menti . Quae vero ad Ornamenta Orationis , &Similicudines , & Eloquentiae Thefaurum , &hujufmodi inania fpe6\ant , omnino objician-
tur . Eciam quas recipiuncur omnia , & ipfa pro-
ponancur brevicer & firi£lim , uc nihil minus
fint quam verba . Nemo enim qui Materialia
ad ^dificia vel Naves vel hujufmodi aliquas
Scru61uras colligic & rcponic , ea ( Officinarum
inore ) belle collocac & oftentac uc placeanc;
fed in hoc tantum fedulus eft , uc proba & bo-
ra finc , & uc in Repofitorio fpacium minimum
occupent . Atque ica prorfus faciendum efl:
Sccundo, non mulcum ad rem facicLuxuria
illa Hiftoriarum Nacuralium in Defcripcionibus
5c Pi6luris Specierum numerofis , acque earun*
dem Variccace curiofa . Hujufmodi enim pufil-
I2 Varietaces nihil aliwd func,quam Lufus qui-
dam Naturs, & Lafcivia , 5c prope adlndivi-
/ duo-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 377/403
JSlaturalem & Expcrimentahm, ^^ip
duorum Naturam accedant : Atquehabent Pcr-
agrationem quandam in Rcbus ipfis amcsntm
& jucundam ; Informacionem vcro ad Scienciani
tcnuem ,
& fere fupcrvacuam.
Tertio , milTa? plane facienda! funt omnes
Narrationes fuperlViiiofx (nondico prodigiofa?,
ubi Memoria earum repcrietur fida oc probabi-
lis , fcd fuperftitiofx ) 5c Expcrimenta Magiae
Ccremonialis . Nolumus enim Philofophias In-
fantiam , cui Hifloria Naturalis primam praebec
mammam , fabalis anilibus aifucfcere . Eric
fortaffe Tempus( poftquam in Inquifitionem Na-
tur^ paulo altius penetratum fit ) hujufmodi res
levitcr percurrcndi j uc fi quid in illis ffcibus h^-
reat virtutis Naturalis,ea extrahi & in ufum con-
di poffic . Interim feponendg funt .
Etiam Magi^Naturalis Experimenta diligenter5c cum feveri*
tate ventilanda func ,aatcquam recipiantur ;
prgfcrtim illa , quf ex vulgaribus Symparhiis &Antipathiis ,
mcgna cum focordia & facilitate
credendi fimul & fingendi , dcrivari folent .
Nequc nil auc parum a6lum eft in exoneran-
da Hiftoria Naturali tribus his (quas diximus
)
rebus fuperfluis,qu^ alias Volumina impleturae
fuiffenc. Ncque tamen hic finis . JEque enim
requiritur in Opere magno , ut tam ea qu^ re-
cipiuntur, fuccinfle fcribantur • quam ut fu-
perflua abfcindantur : Licet nemini dubium ef-
fe poffu,quin hujufmod] Cafl:itas & Brevitas
dclc6tationcm mulco minorem tum Lcgenti tum
Scribenci prsbitura fic . Vcrum illud femper in-
cuU
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 378/403
^50 Parafceve ^ ad Hiflonam
culcandum efl: • hoc quod paratur , Horreuni
effc tantummodo & Promptuarium Rerum • in
quo non manendum , auc babitandum fitcum
voiuptate , fed eo defcendendum,
prout res po-
ftulac , cum aliquid ad uium iumendum cft cir-
ca Opus Interpretis quod fuccedic
IV. In Hiftoria quam requirimus & animo
deftinamus , ante omnia videndum eft , ut late
pateat , & fa6la fic ad Menfuram Univcrfi . Ne-
que enimar^l^ndus eft
Mundus ad anguftiasIn-
telie6lus , (quod adliuc fa6tum eft ) fed expan-
dendus lutelieftus , & iaxandus , ad Mundi
Imaginem reciplendam,qualis invenitur . Iftud
enim , Refpicere pauca , & prerjuncrare fecun-
dum pauca , omnia perdidit . Refumentes igi-
turPartitionem
,
quam Pauloante fecimus Hi-
.floriaz Naturalis, (
quod Cit Generationum, Pr^-
iergcnerationum , C^ ^Artium ) Hifloria Generam
iionum conftituimus Partes quinque . Sit prima,
^theris & Cceleftium . Secunda ^ Meteororum ,
& Regionum (quas vocant ) Acris ; Traftuum
videlicec a Luna ufque ad Superficiem Terr^ ;
Cui etiam parti Cometas cujufcunque generis
tum fublimiores , tum humiliorcs ( utcunque
fe habeac rei veritas ) Ordinis caula affignamus .
Tercia , Terr? & Maris . Quarta , Elemenio-
rum(qu? vocanc Flammf , five Ignis , Aeris
,
Aquf,
& Terrf.
Elementa autem co fenfu ac-
cipi volumus , uc incelligantur non pro Primor-
diis Rerum , fed pro Corporum Naturalium
Maffis Majoribus. Ica enim Natura Rerum di-
ftri-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 379/403
Natur.-jlcm & Experlmentalem , 351
i^ribuitur^ ut fit quorundam Corporum Quan*
ticas live Maffa in Univcrfo perquam magnaj
quia fcilicet ad Schematifmum eorum rcquiritur
Texrura Materi^ facilis & obvia y qualia funt
ea quatuor(que diximus) corpora : At quo-
rundam aliorum Corporum fit Quantitas in Uni-
verfo parva , & parce fuppeditata,propter Tex-
turam Materi^ valde difTimilarem , & fubtilem,
& in plurimis determinatam , & organicamj
qualia func Species Rerum Naturalium , Metal-la , PlantiE , Animalia . Quare prius Genus Cor-
porum , Collegia majora ^ pofterius , Collcgia
minova appellare confuevimus. At Collegwrttm
i/lprttm Majorum efl: Pars Hiftorif quarta , fub
nomine Elcmentorum , ut diximus . Neque ve-
ro confunditur Pars quarta cum fccunda aut ter-
tia , in hoc quod in fingulis mentionem Aeris,
Aqu? , TertdB fecimus , In Secunda enim 3c
Tcrtia recipitur Hiftoria eorum , tanquam Mun-
di Partium integralium,. & quatcnus pertinenc
ad Fabricam & Configurationem Univerfi;
At in quarta continetut HiRoria SubRanti^ &Narurg ipforum
,qu? in fingulis eorum parcibus
fimilaribus viget , nec ad totum referiur . Quin.
ta denique pars Hifloriie Co//e^//7 minora^ five
Species continet ; circa quas Hiftoria Naturalis
haftenus prfcipue occupata efl
.
Hijloriam vero Pratergenerationum quod attJ-
net;jamdudum a nobis diftum cfl
,qucd iiJa
cum Hifloria Generationum commodififime con-
jungi poiiic ; ea fcilicet,quae fit prodigiofa tan»
rum
,
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 380/403
352 Parafceve y ad Hi/loriam
tum , & naturalis . Nam fuperftitiofam Miracu-
lorum Hiftoriam (cujufcunque fit generis ) om»
nino relegamus in Tra£latum proprium j neque
ipfum jam inde a principio fufcipiendum , fedpaulo poft
5quando aitius in Naturae Inquifitio-
nem pencrtatum fuerit.
At Hiftoriam ^Artium , & Naturae ab Hominc
verfjc &immutatse, five Hiftoriam Experimen-
uiem 5 triplicem conftituimus . Aut enim de-
prompta eft ex Artibus Meclianicis ; Aut ex O-perariva parte Scientiarum Liberalium ; Auc
ex Pra£licis compiuribus & Evperimentis,que
in Artcm propriam non coaluerunt • immoqu^
quandoque ex vulgatiffirna Experientia occur-
runr , nec Artcm omnino defiderant . Qt.iamo-
brem fi ex his omnibus qu? diximus , Geneva-iioniifpts , Pratergenerationibus , xAnibus , (^
Experir/tentis confe6la fucrit Hiftaria ; nihil prf-
termiffum videtur,
per quod fenfus ad infor-
mandum Intelleftum inftrui poflit . Neque igi-
tur amplius intra Circulos parvos ( veiuti in-
cancati ) fubfultabimus , fed Mundi Pomoeriacircuitione fquabimus.
V. Inter Partes eas quas diximus Hiftorif,
maximi ufus eft Hiftoria ^rtium,
propterea
quod cftendac Res in Motu , & magis re£ia du-
cat ad Praxin . Quinetiam toliit iarvam & ve^
lum a Rebus Naturalibus , quae plerunque fubvarietate Figurarum & Apparentif externf oc-
cuitantur, aut obfcurantur . Dcniquc Vcxatio-
nes Artis funt cerce tauquam Vincuia & Mani-
C2
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 381/403
N.uuyalemy & Experimentatetyi . 35^
c« Pfotei,que ultimos Materie Nixus Sc Cona««
tus produnc . Corpori enim percji auc annihilarl
nolunc ; led potius in varias Formas fe mutanc.
Icaque circa hanc Hiftoriam , licct Mechani^
cam ( uc videri poceft ) 8c minus Libcralem,
( miffa arrogantia 6c faftu ) fuma efl: adhibenda
dilij^entia .CD
Rurfus , inter Artes praeferuntur co*,
quas
Corpora Naturalia 3c Rerum Macerialia exhi-
benc , alceranc , 8z prseparanc • uc Agricultura;
Coquinaria; Chymica ; Tinfloria ; Opificia Vi-
tri , Efmalcae , Sacchari , Pulveris Pyrii, Tgnium
Artificialium , Papyri , & hujufraodi . Jejunio-
ris autem funt ufus,
quas prsecipue confiftunc in
Motu fubtili Manuuiii , & Inftrumentorum •
quales funt Textoria ; Fabrilis , Archited^ura;
Opificia Molcndinorum , Horologiorum, cum
fimilibus ;Liccc & iftsE huIIo modo negiigenda;
fint , tum quia in illis occurrunc multa,
quas ad
Corporum Naturalium Alterationes fpe£tanc •
tum quia accurate informanc de Motu Lationis •
quae res eft magni prorfus ad plurima momenti .
Veruna in Congerie univerfa iftius ^Artium
Hifleria , iliud omnino monendum eft , & pe-
nitus menHoriae mandandum ; recipienda effe
Experimenca JVrtium , non folum ea quae ^\.u
cunc ad finem Artis , fed etiam quae ullo modo
interveniunt . Exempli gratia, quod Locuftie,auc
Cancri, cocli, cura prius Colorem luci refcrrenc
,
rubefcanc , nihii ad menfam : fed hcEC ipfa In-
ftantia tamen non malaefj ad inquirendam na-,
Z tu.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 382/403
254 Parafceve yad Hi/loriam
turam Rubedinis; cum idem eveniaE etiam in La^
teribus co£lis . Similiter, quodCarnes minori
mora faliantur hyeme quam aeflate 5 non eo tan-
tum fpeftat , ut Coquus cibos bene & quantumfufficit condiat , fed etiam Inftantia bona efl: ad
indicandam naturam & impreffionem Frigoris
Quamobrem toto(quod ajunt ) coslo erraverit,
qui Intentioni noftrae fatisfieri exiftimaverit , (i
Arcium Experimeiata colligantur hujus rei fo-
lum gratia , ut^ hoc modo Artes fmgulse meliusperficiantur . Licet enim 3c hoc non prorfus coh-
temnamus in multis ; tamen ea plane eft mens
noftra , uc oranium Experimentorum Mechani-
corum rivuli in Philofophix pelague undequaque
fluant . Dele6lus autcm Inftantiarum in unoquo-
que genere eminentiorum ( quas maxime & dili-
gentiffime conquirere oportet , & quaii venari)
ex Prserogativis inftantiarum petendus eft .
VI. Refumendum etiam eft hoc loco,quod in
^phoYifmis gg, i ip. 120. Libri primi fufius tra-
ftavimus; hic vero, Praecepti roore , breviter im-
perare fufflciat :
Hoc eft , uc recipiantur in hancHiftoriam • Primo res Vulgatiffim^
,quales quis
fupervacuum putarec fcripto infcrere,quia tam
familiariter notse funt j Dein , res Viles, lllibera-
les , Turpes; ( Omnia enim munda mundis / & fi
Lucrum ex Lotio boni oboris fic , rnuUo magis
Lumen & Informatio ex re quallbet: ) Etiam rcs
Leves & Pueriles; ( nec mirum ; repuerafcen-
dttm enim planeeft:) Poftremo , res quae ni-
miae cujufdam Subtiiicatis effe videntur, quod
in
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 383/403
l^::tiiraUm^^ ExperimentaUm , ^ 5 $
jn fc nullius fint ufus . Ncque enini ( uc jani
diflum cft)qu2 hac Hilloria proponcntur
,prc--
pter fe congefta funt : Itaque ncquc digaicatem
eorum ex fe meciri par eft , fcd quatenus ad
alia transfcrri pofTmt , 5c inflaant in Philofo-
phiam .
VII. IUudinfuper przcipimus, ut omnia in
Naturalibus tam Corporibus quam Virtutibus
(qu.antum fieri poteft ) numerata ,appenla ,
di-
menfa ^ decerminata proponaBtur . Opera enim
meditamur, non Speculationes . Phyfica autem
Sz Mathcmatica , bene commiftiE,
generanc
Prafticam . Q.uaraobrem €xa6lae Reftitutiones
8c Diftanti« Planecarum , in Hiftoria Ccelc
riium : Terrae Ambitus, 6c Quantum occupei:
in fuperficie refpeflu Aquarum , in Hiftoria
Tcrrae & Maris : Quantam compreffionem Aet
patiatur abfquc forci Antitypia , in Hiftoria Ae-
ris ; Quantum in Metallis altcrum akeri pra?-
pon^eret, in Hiftoria Metallorum . Et innumc
ra id genus perquirenda , & perfcribenda iunt
.
Cum vero exa£\a2 Proportiones haberi non pol-
funt , tum certe ad JEftimativas aut Compara-
livas indefinitas confugicndum eft . Veluti (fi
forte calculis Aftronomorum de Diftantiis diffi-
dimus)quod Luna fic infra umbram Tcrri'
;
quod Mercurius fit fupra Lunam ; & hujufmodi .
Etiam cum mediae Proportiones haberi non poi^
fint,proponantur extremx : veluti
,quod lan-
guidior Magnes artoUat Ferrum ad tale pondus,
efpeftu ponderis ipfius Lapidis ; & quod rna-
Z 2 xi-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 384/403
q^6 Parafceve , ad Biftovlatyt
xime virtuofus , etiam ad rationem fexagecui
plam;quod nos in armato Magnete admodum
parvo fierividimus. Atque fatis fcimus , iftas
Inftancias determinatas non facile aue fxpe oc-
currere ; fed in ipfo Interpretationis curriculo ,
tanquam Auxiliares,(quando res maxime po«
ftulat ) debere exquiri . Veruntamen fi forte oc-
currant , modo non progreffum conficiendae Na-
tuvalis Hiftorise nimis remorentur , etiam in
ipfam easinferere oportec .
VIII. Fidem vero eorum,
quae in Hiftoria
funt recipienda, quod attinet ; neceffc efl ut il-
la fint aut fidei Certas , aut fidei Dubiae , aut fi-
dei Damnatas . Atque prius gcnus fimpliciter
efl: proponendum . Secundum , cum nota ;vid.
per verbum TYadhur , aut Referunt , aut ^Audim
^i exfide-digrjo , & hujufmodi . Nara argumen-
ta Fidei in alterutram partem , nimis operofura
foret afcribere : & proculdubio fcribentem n*i-
mis remorabitur. Neque multum etiam refert
ad id quod agitur : quoriam ( ut \n ^phorifmo
il^.Lib.i. diximus) falfitatem Experimento-
rum , nifi ea ubique fcateant , veritas Axioma*
tum paulo poft convincet . Attamen fi Infian-
tia fuerit nobilior , aut ufu ipfo, aut quia alia
rnulta exilla pendere poffint ;tum certo nomi-
nandus eft Author : neque id nudctantum, fed
cum mentione aliqua ; utrum ille ex Relatio-
ne , aut Exfcriptione,(qualia funt fere
,quae
fcribit CPlinius) auc potius ex Scientia pro-
pria illa affirmaverit; atque etiam ucrum fuc-
ris
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 385/403
K.2 1u ralcm , C^ ExpcYimeutalcm , ^> 5
ric res fui temporis , an vetudior ; inlupcr,
utrum fic talc quippiam , cujus nccefie forec ut
muhi efTcnc tcllcs , fi vcrum forst;deniquc ^
utrum Author illc fueric vaniloquus & levis ,
an fobrius 5c lcvcrus ; ^ limilia ,quae faciunc
ad pondus Fidei . Poftremo res Damnatae fidci,
5: tamen jaclatas & celebratas,qualcs
,par-
tim ncglc£lu,partim proptcr ufum Similitu-
dinum , pcr multa jam fxcuhi invaluerunt ,
( vcluti , quod Adainas ligcc Magnctcm ,
Allium encrvct ; Elc6trum omnia traUac prx-
tcr Ocymum; & alia mulca hujuimodi ) opor«
tebit non filcntio rejiccre , fed verbis cxpreflis
profcribcre , nc illa amplius Scicntiis molcfta
fint.
Praftcrea non abs re fucrit , fi forcc Origo Va-nitacis aut Crcdulitatis alicujus occurrat , illam
notare : veluti,quod hcrbar Satyrio actributa
fic vis ad excitandam Vencrcm,
quia Radix
fciliccc in figuram tefticulorum efFormata fic :
Cum rcvera hoc fiat,
quia adnafcicur annis fin-
oulis nova radix bulbola * adhxrcnte radicc an-
ni prioris ; unde Didymi illi . Manifcltum au-
tem hoc cft,quod nova Radix femper invenia-
tur folida & fucculenta , vecus emarcida & fpon-
giofa . Quarenil mirum , fi altcra mergatur in
aqua , akera natct : Quod tamen prorc mira
habetur, & feliquis cjus Herbas vircutibus au-
thoritaccm addidic .
IX. Superfunc Additamenta quazdamHifloriae
Naturalis utilia,quzque eam raagiscommodc
Z 7 in-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 386/403
358 Pavafceve yadHiJloriam
jnfleaere & aptare poffinc ad o^M^Interpretis^
quod fuccedit . Illa quinque funt
Primum,Quseftiones ( non Caufarum dico ,
fed Fa£li ) adjiciendae funt , ut inquifitionem
ulteriorem provocent §c follicitent : ut , in Hi-
ftoria TerrsB & Maris , Utrum Mare Cafpium
fiiiat 6c refluat , & quali horarum fpatio ; U-
trum fitaliqua Continens Auftralis , an potius
Infula ; Et fimllia .
Secundo , in Experlmento allquo novo & fub-
riliore, addendus cfl modus ipfe Experrmenti,
qui adhibitus eft : uc liberum fit hominum ju-
dicium , utrum Informatio per Expcrimentum
illud fic fidum aut fallax ; atque etiam excite-
tur hominum Induflria , ad exquirendos Modos
( fi fieri poffit ) magis accuratos .
Tertio , fi quid fubfit in aliqua Narrations
dubii vel fcrupuli , id fupprimi aut reticeri om-
nino nolumus ; fed plane & perfpicue adfcribi,
Notaj aut Moniti loco . Cupimus enim , Hi-
iloriam primam , veluti fafto Sacramento de ve*
ritate ejusia fingulis , religiofiffim.e confcribi ;
cum fic Voiumen Operum'Dei & (quantumin-
ter Majeflatem Divinorum , & Humilitatem
Terrenorum coliationem facere liceac ) can-
quam Scripcura alcera .
Quarto , non abs re fuerit Obfervationcs
\ c-uandoque afpergere; ( id quod C, Plinius fe-
ti cic : ) veluti in Hiftoria Terrx & Maris;Quod
Terrarum figura (quatenus adhuc cognitaeft,
refpeflu Marium 3 ficadAuftrum angufta & ve-
luti
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 387/403
Naturalem , & Experimentalem . 359
luti acuminata , ad Septentrioncs Inta S: ampla;
Marium ,contra : Et quodOccani Magni in-
tcriecent Tcrras alveis exporre£\is inter Au-
flrum & Septentrlones , non inter Orientem &Occidcntem ,
nifilorte in extremis Rcgionibus
Polaribus. Etiam Canones(qui nil aliud func
quam Obfcrvationes generales & Catholicx)
optime afcribuntur : veluti in Hiftoria Ccele-
ftium • Quod VcDUS nunquamdiftct a Solc plus
partibus 4^, Mercurius , 23. Ec quod PlancIX y
qui fupraSolem locantur ,tardiffime mo-
vean^ ; cum longiflTime a Terra abfmt : Plane-
IX infraSolem, celcrrime . Aliud infuperOb-
fervationis genus adhibendum;quod nondum
in ufum venic , licct fic haud exigui momcnti .
lllud talceft: nempe , uc fubjungantur iis quje
funt, ea quae non funt . Veluti ,in Hiftoria
Coeleflium ,Quod non invcniatur ftella oblon-
oa vel triangularis ; fed quod omnis ftella fic
olobofa : vcl globofa fimpliciter ,uc Luna
;
vel ad afpeftum Angulata , fed in mcdio glo-
bofa , uc reliqu3C Stellx ; vel ad afpcftum co-
maca, & in mcdio globofa , ut Sol : Auc quoi
Scellx nulloprorfus fpargantur ordine ;ut non
inveniatur vcl Q;jincunx , vel Quadrangulum ,
nec aliaFigura perfeaa; (
utcunque imponan.
tur nomina Delcae , Coronx ,Crucis
,Quadri-
garum , &c. ) vix etiam linea re£ta , nififorcc
i^nCingulo & Pugione Orionis
.
Quinto,
juvabic fortaffe nonnihil q_u2ren-
tem5quod crcdentcm prorfus pervertat & per.
Z 4. dac :
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 388/403
3^0 Parajceve y ad Hiftoriam
dac : vid. ut Opiniones, quse nunc recepts funr,
cum earum Varietate & fe6lis , brevi verborum
complexu, & tanquam in tranfitu recenfean-
tur^
ut Intelle6lumvfllicent ,
& nihil am-plius.
X. Atque haec fufficrent quatenus ad Prsce-
pta generalia : qus fi diligenter obftrvencer , &finem re6ta petet hoc Opus Hiftorise , nec ex-
crefcct fupra modum . Quod fi etiam,prouc
circumfcribitur & limlcatur , vaftum Opus ali-
cui pufillanimo videri poffit * is in Bibliothe-
cas ocuios convertat ; & , inter alia , Corpo.
ra JurisCiviiis aut Juris Canonici ex una par-
te fpe£lec , & Commentarios Doclorum & Ju-
nfcofifultorum ex altera • & videat quid inter-
fic
quoad Molem & Volumina . Nobis enira(qui, tanquam Scribx fidcles , leges ipfas Na-
turas, & nil aliud excipinius & confcribi.
mus) brevitas competit , & fere ab ipfis Re-
bus imponitur. Opinionum autem , Sc ?Ucutorum
, & Speculationum, non eft numcrus, ne-
que finis .
Quod vero in Dlfiributione Operis noftri
mentionem fccinwis CarcHtialiHm Viytutnm in Na-
tura; & quodetiam harum Hiftoria , anteqaam
^^ O^us Interpretatioms ventum fucric,
perfcri-
benda efl^ct; hujus rei minime ubliti fumus
,
icd eam nobis ipfis refervavimus :
cum de alio-
rura Induftria in hac re,priufquam homines
cum Natura paulo ar£lius confuefcere incepe-
rint3
prolixe fpond-re non audeamus . Nunc
ita-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 389/403
Natt4ralcm , & Experimentalem . 5^1
kaque ad Dclineacionem Hift&riarum Particulai»-
rittni veniendum .
Verum,prout nunc ne^otiis dlftrinaimiir ,
non ulcenus luppetu otium , quam ut Catalogim
tSLnium Hi/ioriariim Particulanum lecundumCa-
pita iubjungamus . Enimuero cum prinnum huic
rei vacarc poffumus , confilium efl , in fingulis,
veluti interrogando , docere^qbalia lint circa u-
namquaraque Hiftoriarum illarum potiffimum in-
quirenda & confcribenda , tanquam ea qua: ad
fincm noftrum faciunt , inftar Topicorum quorun-
dam particularium : vcl potius, ut (fumpto exem-
plo a Caufis Givilibus ) mh^z Vtndtcattone ma^
gna {\ve Piocejfu y a favore & providcntia divi-
na conceffo Sc inftituto, (
per quem genus h».
manum Jus fuum in Naturam rccuperare con-
tendic ) Naturam ipfam & Arccs fuper Arcicu-
lo$ exarainemus.
CA.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 390/403
^6z Parafctve , ad Hijloriam
CAIALOGUS
HISTORIARUMparticularium
feciindum Capita .
Iftoria Cceleflium • five Aftronomi?!
'Hca .
%, Hiftoria configurationis Cceli & partium
ejus , VerfLisTerram & partes ejus ; fivc
Gofmographica .
3. Hifloria Cometarum .
4. Hiftoria Meteororum ignitorum .
5. Hiftoria Fulgurum , Fulminum , Toni«
truum , & Corufcationum .
d. Hiftoria Ventorum , & Flatuum repetino-
rum , 5c undulationum Acris .
7. Hiiloria Jridum .
8. Hiftoria Nubium,
prout fuperne confpi-
ciuntur .
p. HiRoria Expanfionis Cceruleae , Crepufcu-
li,plurium Solium
,plurium Lunarum , Ha-
lonum , Colorum variorum Solis 5c Lunae;
atque omnis varietatis Goeleflium ad adfpc-
6lum,qux fit ratione Medii
10. Hifloria Pluviarum ordinariarum,
procel-
lofarum , & prodigiofarum ; etiam Catara-
6larum(quas vocant ) Coeli , & fimiiium ,
11. Hifloria Grandinis , Nivis , Gelu , Prui-
fiae , Nebulas , Roris , & fimilium .
12. Hi-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 391/403
Catalogus Htfioriarum Panicularkim 36^
i^. HiRoria oranium aliorum cadentium fivd
defceiidentium ex alto , & fupcrne generato-
rum ,
13. Hifloria Sonituum in alto ( fi modo[fint ali-
qui)
praeter Tonitrua .
14. Hiftoria Aeris, in Toto , five in Config(>-
ratione Mundi .
15. Hiftoria Tempeftatum , five Temperamen-
torum Anni , tam fecundum variationes Re-
gionum , quam fecundum accidentia Tempo-rum , & pcriodos Annorum , Diluviorum
,
Fervorum , Siccitatum, & fimilium .
16. HiftoriaTcrrs & Maris ; Figurae &Ara-bitus ipforum , & Configurationis ipforum
interfe, atque Exporreilionis ipforum in la-
tum aut anguftum ; Infularum Terrae in Ma-ri , Sinuum Maris , & Lacuum falforum \n
Tcrra , Ifthmorum , Promontoriorum .
17. Hiftoria Motuum (fi qui fiiit)
globi Tcr«
rae & Maris ; & cx quibus Experimenris il-
li colligi poflint .
18. Hiftoria Motuum majorum & Ferturbatio^
num in Terra 5c Mari ; cempeTerrr? Mo-tuum & Trcmorura & Hiatuum
, Infularum
de novo enafcentium , Infularum fluftuan-
tium, Abruptionum Terrarum per ingref-
fumMaris/ Jnvafionum & Illuvionum , Sc
contra Defertionum Maris ; Eruptionum 1=
gnium e Terra , Eruptiortum fubitanearum
^ A<^uarum e Terra , & fimilium .
ip. Hiflcria Gcographica Naturalis , Montinm^
Z 6'
VaU
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 392/403
^64- Secundum Captta .
Vallium, Sylvarum , Planitierum , Arena»
rum , Paludum , Lacuum , Fluviorum , Tor-
rentium , Fontium , & omnis diverfitatis fca-
turiginum ipforum , & fimiiium : miffisGen-
tibus , Provinciis, Urbibus , & hujufmodi
Civilibus ,
20. HiftojJa Fluxuum & Refluxuum Maris,
Euriporum , Undulationum & Motuum Ma^
ris; aliorum .
2,1. Hifloria caeterorum Accidentium Maris •
Salfuginis ejus , Colorum diverforum, Pro-
funditatis : 6c Rupium , Montium , & Val-
lium fubmarinofuai , & fimiiiura .
Sequuntur Hijloria Maffarum majorum *
zz. T T Iftoria Flammgg , & Ignitorum .
2,3, XjL Hiftoria Aeris , in Subftantia , non
in Configuratione
24. Hiftoria Aqu2, in Subftantia , non in Con-'
fiauratione .o ,
:Z5. HiftoriaTerrae Sc diverfitatis ejus , inSub-ftantia , non in Configuratione
.
Seqmntur Hifloria Specierum .
2^« T Tlftoria Merallorum perfe6lorum , Au-
JTjL i'i, Argenti ; & Mineraruna , Vcna-
rum , Marcafitarum eorundem : Operaria
quoque in Mineris ipforum.
2.7. Hiftoria Argenti Vivi
28. Hi.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 393/403
Cat.T^ogus Hlftoriiirtm Particularium 3^5
28. Hifioria FGfTiIium y veluti Vitrioli , &Sulpharis, &c.
zp. Hiilofia Gemmarura ; veluti Adamancis
,
Rubini , ^c.
30. Hiftoria Lapidum; ut Marmoris , Lapidis
Lydii , Siiicis , &c.
31. Hiftoria Magnetis .
32. Hiftoria Corporum Mifcellancorum,
quae
nec funt FofTilia prorfus , nec Vegetabilia *
ut Salium , Succini , Ambra^grifeae, &c.
33. Hiftoria Ghymica circa Metalla 6c Mine.
ralia .
34. Hiftoria Piantarum, Arborum , Fruticum,
Herbarum : & Partium corum , Radicum^
Caulium , Ligni , Foliorum, Florum : Fru*
ftuum , Seminum , Lachrymarum , &c.
35. Hiftoria Chymica circa Vegetabilia .
35. Hiftoria Pifcium, & partium ac Genera-
tionis ipforum ,
37. Hiftoria Volatilium, & Partium ac GcHe.
rationis ipforum.
38. HiftoriaQuadrupedum, & Partium ac Ge-
nerationis ipforum .
3^. Hiftoria Serpentum , Vermium , Mufca-
rum, & caeterarum Infeftorum ; & partium
ac generationis ipforum .
40. Hiftoria Chymica circa ca quae fumuntur
ab Animalibus
.
Sei
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 394/403
^66 Secundttm Capitd ,
Sequuntur Hijloria Hominis .
41. T Tlftoria Figurs & Membrorum cxter»
SljL norum Hominis, Scacurge , Cornpagis,
Vuhus & Lineamentorum; eorumque varie-
tatis fecundum Gentes & Climata , auc alias
minores Differentias
42. Hiftoria Phyfiognomica fuper ipfa .
43. Hiftoria Anatomica , five Membrorum in«
ternorum Hominls ; & varietatls ipforum ,
quatenus inveniturin ipfa naturali Compags
& Struflura , & non tantum quoad Morbos
5c Accidcntia prxrcrnaturalia ,
44. Hiftoria parciura fimilarium Hominis ; ut
Carnis, Oflium , Membranarum, &c.
45. Hiftoria Humorum in Horaine ; Sangai-
nis , Bilis, Spermatis , &c.
46. Hiftoria Excrementorum; Sputi , Urir.a-
rum, Sudorum, Sedimentorum; Capillorum
,
Pilorum , Rediviarum , Ungujam ^ & fimio
lium „
47. Hifloria Facultatum , Attrafilionis , Digc.
ftipnis, Retentienis, Expulfionis , Sanguifi-
cationis , Affimilationis alimcntorum in mem-bra , Verfionis Sanguinis & Floris ejus in Spi-
ritum , &c.
48. Hiftoria Motuum Naturalium & Involun-
tariorum, uc Motus Cordis , Motus Pttlfuum,
Sternutationis, Motus Pulmonum , Motus
Ereflionis Vircj^, &c.
4^, Hiftoria Mocuum mixtorum ex Naturali-
bus
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 395/403
Catalogus HiflorLiYiim ParticuLmHm ^Sj
bus & Voluntariis • veluci Rcipirationis ,
Tuflis, Urinationis, Sedis , &c.
50. HiRoria Moruum Voluntariorum j ut In»
Arumcncorum ad voces articulataj • ut Mo-tuum Oculorum , Lingua? , Faucium , Ma*
nuum , Digitorum ^ Deglutitionis , &c.
51. Hiftoria Sorhni & Infomniorum .
52. Hiftoria diverforum Habituum Corporis;
pinguis , macilcnti ; Complcxionum, (
quas
vocant,) Scc.
53. Hiftoria Generationis Hominum .
54. HiftoriaConceptionis , Vivificationis , Gc«
ftationis in Utero , Partus , &c.
55. Hiftoria Alimentationis Hominis , atquc
omnisEdulii & Potabilis , atquc omnis Diae-
tae •
& Varietatis iplbrum fccundum Gcntesaut minores differentias
.
5(5. Hiftoria Augmenrarionis & Incrementi Cor-
por's in Toio & partibus ipfius .
57. Hiftoria decurfus ^tatis • Infantiae , Pue«
ritise,Juventutis , Scneclutis , Longaevita-
tis , Brevitatis vit2B , & fimilium , fecundum
ijentes & minores differentias ,
58. HifioriaVits & Mortis «
5p. Hifloria Medicinalls Morborum , & Sym^
ptomatum & Signorura eorundcm ,
60. Hiftoria Medicinalis , Curas , & Remedio-
rum , & Liberationum a Morbis .
61. Hiftoria Medicinalis torum qua confervanc >
Corpus &Saniiatcm.
6i, Hiftoria Medicinalis eorum quae pertinent
ad
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 396/403
5^8 Secundum Capita .
ad Formam 5c Decus Corporis , &c.
6^. HiHoria Medicinalis eorum,quae corpus
akerant , & pcrtinenc ad Regimcn akerati-
vum,
11^4. Hiftoria Pharmacopolaris
^5. Hiftoiia Chirurgica .
66. Hiftoria Chymica circa Medicinas •
6j, HKloria Vifus & Vifibilium , five Optica .
^8. Hiftoria Pifturse , Sculptoria , Flaftica 5cc,
6g,Hiftoria
Audicus & Sonorum :
70. Hiftoria Mufica .
71. Hiftoria Olfaftus , & Odorum .
72. Hlftoria Guftus , & Saporum .
73. Hiftoria Taftus, & ejus Objeftorum .
74. Hiftoria Veneris , ur fpeciei Tafilus .
75.Hiftoria
Dolorum corporeorum , uc fpeciciTa£lus .
7^5. Hiftoria Voluptatis & Doloris ingenere.
77* Hiftoria Affe6luum • ut Irae , Amoris , Ve-
recundiae , &c.
78. Hiftoria Facultatum Intelle£lualium ; Go-
gitativas, Phantafiae , Difcurfus, Memoris,&c.
79. Hiftoria Divinationura Naturalium .
So. Hiftoria Dignotionum , five Diacrifium
occultarum Naturaliura .
81. Hiftoria Coquinaria ; & Artium fubfer-
vientium, veluti Macellaria , Aviaria , 5cc.
82. Hiftoria Piftoria , & Panificiorum ; &Artium fubfervietttium , uc Molendinaria ,
6ce.
83. Hl.
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 397/403
Ciitalogus Hifioriarum Particularium 369
83. Hiftoria Vinaria .
84. HiftoriaCellaria , & diverforuna gcnerum
POCLIS
85. Hiftoria Belbriorum & Confc£lurarum ,
8(5. Hifloria Mellis
.
87. Kiftor^a Sacchari
.
88. Hi'^oria La£litiniorum .
8p. Hilloria Balneacoria, & ungueniaria .
5?o. Hidoria Mifcellanea circa curam corporis -
Tonforum , Odorariorum , 5cc.
91. Hiftoria Aurifabrilis , 3c Artium fubfer-
vicntium .
p2. Hiftoria Lanificiorum , & Artlum fubfer-
vientium .
^3. Hiftoria Opificioram e Serico & Bombyce2c Artium fubfcrvicntium .
574. HiftoriaOpificiorum cx Lino, Cannabio
Goffipio , Setis , Sc aliis Filaceis • & Ar-
tium fubfervientium,
95. Hiftoria Plumificiorum .
^6. HiftoriaTextoria5 & Arcium fubfervien*
tium .
97. Hiftoria Tinflorla.
pS. Hiftoria Coriaria, Aluraria
; 3c Artium-
fubfervientium .
99. Hiftoria Culcitraria &Plumaria»
ico. Hiftoria Ferrifabrilis
.
loi. Hiftoria Latomiae five Lapicidarum .
102. Hiftoria Lateraria, & Tegularia
.
103. HiRoria Figularis.
104. Hiftoria Caraentaria, & Cruftarla .
105. Hi^
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 398/403
^yo Secundum Cafita ,
lOj. Hlftoria Lignifabrilisv
10(5. Hiftoria Plumbaria.
107.HiftoriaVitri
&omnium Vitrcorum ,
&Vitriaria .
108. Hiftoria ArchiteftursE in genere .
109^ Hiftoria Plauftraria , Rhedaria ,Leflica-
ria , &c.
iio. Hiftoria Typographica , Libraria ,Scrl-
ptori^ , SlglUatoria ; Atramenti, Galami
,
Papyri , Membranas , &c.
111. Hiftoria Gerae
112. Hiftorla Viminaria .
113. Hiftoria Storearia , & Opificiorum ex
Stramine , Scirpls , & fimilibus
114. Hiftoria Lotricaria , Scoparia , &c.115. Hiftoria Agriculurae, Pafcuaris , Gultus
Sylvarum , &c.
116. Hiftoria Hortulana .
117. Hiftoria Pifcatoria .
118. Hiftorla Vcnationls ^ Aucupii
119. Hiftoria Rei Belllcae ,
& Artium fubferc^,
vientium ; uc Armamentarla ,Arcuaria ,
Sagittaria , Sclopetaria , Tormentaria , Ba-
liftarla, Machlnaria , 5cc.
120. Hiftoria Rei Nauticae , & Praaicarum,
& Artium fubfcrvientium .
121. Hiftoria Athletica ; & omnis generisE-
xercitationum Hominls
122. HiftoriaRei Equeftris
123. Hiftoria Ludorum omnis generls.
124. Hiftoria Praftigiatorum & Girculatorum •
125. Hi-
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 399/403
Catalogus HifloriaYi4m Particularium 571
-25. Hiftoria Mirccllariea divcrfaruin Matcria-
runi Arrificialium; utEfmaltae, Porcellancc
complurium Cemcntorum , &c.
iz6, Hiftoria Salium .
128. Hilloria Mircellanca divcrf.irum Machi-narnm tSc Moruum .
^ z8. Hifloria Mifccilanea Experimentorum Vul-
garium,
quas non coaluerunt in Artcm ,
Etk:im
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 400/403
37^
EtiamMathematicarum puramm Hijloria con*
fcribenda funt ^ licetfint potiusObfer^
vationes quamExperimenta -
jr^p. Hiftoria naturarum & poteftatum Nume-
rorum
J30. Hiftoria naturarum& poteftatum Figura»
rum,
NOn abs re fuerit admonere ,quod cum necefm
fe fit multa ex Experimentis fub duobus
Titulis vel pluribus cadere,(vduti Hiftoria Plan-
tarum , d^ Hiftoria ArtisHortulanae , multa ha^
bebunt fere communia ) commodior fit Inquifitio
per ^Artes , Difpofttio vero per Corpora , Parura^tnim nobis cura efl de xArtibus ipfis Mechanicts
,
fed tantum de iis quce afferunt ad inflruendam^
Philofopbiam • Verum hac e ve nata melius ve-
gentur
F I N I S
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 401/403
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 402/403
7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)
http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 403/403
^s >»
. .. -. c.A'^ ^oj2 g s ? * c>^ 2 ^ S ^ 5=i i
« ^ c^ >ic i£%2 y.tsX-o gJ " S^ ^ c^ u
^ 5-^ i sS/S"^ ^o S 2 ^ A t - o o M g i^ !!
.^ 1 i-l4453 S-^^d f^"^-^ ^,S.2 "'^ ;.e^i-cS
w S 2 SctJTJ c« "? " . 6 «> o ?, rV ^ '^ -^
5 ?cS-3 S c ^2" S M ii';-;;!^ o "•c o -^ =" > > i
I e 2 N*:^ ^ 2^'^ o \^%\ ^^^ c>. S S-^ ?n^
S M y C -? tii^ S -^ -r ?n tC "J S »« " C > C _ O ^ ^
-0 "j-^ rsT: o