Formacje wojskowe w Unii Europejskiej
Transcript of Formacje wojskowe w Unii Europejskiej
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
Wydział Zarządzania, Informatyki i Finansów
studia podyplomowe
MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO
Dariusz Porębiak
Formacje wojskowe w Unii Europejskiej
praca końcowa
Promotor
dr Magdalena Bywalec
Wrocław 2016
3
Spis treści.
Wstęp. ............................................................................................................................... 4
Rozdział 1. Geneza powstania oraz podstawy prawne formacji zbrojnych Unii
Europejskiej 5
1.1. Unormowania prawne polityki obronnej UE ..................................................... 5
1.2. Europejski Cel Operacyjny - 2010 ................................................................... 10
Rozdział 2. Grupy bojowe jako podstawowy instrument polityki reagowania
kryzysowego Unii Europejskiej ...................................................................................... 14
2.1 Proces formowania grup bojowych .................................................................. 14
2.2 Polski wkład w funkcjonowanie grup bojowych. ............................................ 23
2.3 Problemy i ograniczenia. .................................................................................. 27
Podsumowanie. ............................................................................................................... 31
Bibliografia ..................................................................................................................... 34
Netografia. ...................................................................................................................... 34
Spis tabel i rysunków. ..................................................................................................... 35
Oświadczenia .................................................................................................................. 36
4
Wstęp. Analizując przebieg zmian zachodzących w Unii Europejskiej na przestrzeni
ostatnich lat należy zauważyć dążenia do włączenia do działań politycznych zagadnień
z obszarów bezpieczeństwa i obrony. W latach dziewięćdziesiątych zaczęto formułować
cele, do których przede wszystkim należy zaliczyć zwiększenie zdolności Unii
Europejskiej do prowadzenia samodzielnych działań operacyjnych i podejmowania
decyzji w razie zaistnienia kryzysu. Pomimo, że działania w obszarze obronności
państw europejskich w wymiarze wspólnym realizowane były w ramach Unii
Zachodnioeuropejskiej to dopiero na szczycie Rady Europejskiej w Helsinkach w roku
1999 r. w sposób oficjalny ogłoszono ustanowienie Europejskiej Polityki
Bezpieczeństwa i Obrony, której jednym z głównych celów miało być uniezależnienie
się od decyzji podejmowanych przez NATO w danej sprawie1. Jednocześnie należy
podkreślić, że wspólna polityka obronna UE jest jednym z celów Unii określonych
w Artykule 2 Traktatu o Unii Europejskiej, a co za tym idzie, jest ona potwierdzeniem
swej tożsamości na arenie międzynarodowej równie ważnym jak realizacja zadań
w obszarze polityki zagranicznej.
Celem pracy jest przedstawienie wybranych formacji zbrojnych UE jako
instrumentów wspólnej polityki obronnej.
W rozdziale pierwszym przedstawiono genezę powstania formacji zbrojnych UE
ze szczególnym podkreśleniem podstaw prawnych ich stworzenia oraz funkcjonowania.
W rozdziale drugim zwrócono uwagę na podstawowe formacje UE realizujące
działania w obszarze obronności. Przedstawiono ich charakterystykę, obszary działania
oraz zasady finansowania zadań związanych z obronnością UE.
1 Wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony-TUE, wersja skonsolidowana z TL, art. 24. ust. 1.
5
Rozdział 1. Geneza powstania oraz podstawy prawne formacji
zbrojnych Unii Europejskiej
1.1. Unormowania prawne polityki obronnej UE
Polityka bezpieczeństwa i obrony w tradycyjnym rozumieniu kojarzona jest
z suwerennością państwa, a co za tym idzie powszechne jest przekonanie, że zdolność
państwa do obrony swego terytorium i obywateli nie jest funkcją, którą można dzielić
z jakimikolwiek innymi podmiotami. Z drugiej strony należy uwzględniać fakt, że na
skutek procesów globalizacyjnych i rosnącej współzależności między uczestnikami
stosunków międzynarodowych władza państwa na jego terytorium znacznie osłabła.
W związku z czym uwspólnotowienie polityki obronnej wydaje się być zjawiskiem
pożądanym. Ponadto w dalszych rozważaniach należy także uwzględnić wzrost
zagrożeń asymetrycznych, w tym także nowe typy niebezpieczeństw, z którymi walka
przekracza możliwości pojedynczego państwa.
Zgodnie z zapisami Traktatu o Unii Europejskiej jednym z głównych celów Unii
Europejskiej jest potwierdzanie swej tożsamości na arenie międzynarodowej, zwłaszcza
poprzez realizację wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, w tym stopniowe
określanie wspólnej polityki obronnej, która mogłaby prowadzić do wspólnej obrony.
Wspólna polityka bezpieczeństwa realizowana jest przez UE poprzez realizację
założonych celów, w tym miedzy innymi umacnianie bezpieczeństwa Unii we
wszelkich formach oraz utrzymanie pokoju i umacnianie bezpieczeństwa
międzynarodowego zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych, Aktu
Końcowego z Helsinek i celami Karty Paryskiej, w tym dotyczącymi granic
zewnętrznych.
Proces kształtowania się koncepcji polityki europejskiej w dziedzinie
bezpieczeństwa i obrony dokonywał się po II wojnie światowej i charakteryzował się
ewolucyjnym rozwojem. Poszczególne etapy tego procesu wyznaczały: francusko-
brytyjski pakt z Dunkierki z r. 1947, Traktat Brukselski z 1948 r., zmodyfikowany
w r. 1954 na mocy Układów Paryskich, europejska tożsamość bezpieczeństwa i obrony
z 1991 r., wspólna polityka zagraniczna i polityka bezpieczeństwa ustanowione na
mocy Traktatu z Maastricht z 1993 r. oraz europejska polityka bezpieczeństwa i obrony
budowana od r. 1999 r.2
2 N. Bobryk-Dereło, Uwarunkowania ewolucji wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony Unii
Europejskiej. Rozprawa doktorska pod kierunkiem prof. dr hab. Stanisława Parzymiesa, Instytut
Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa Lipiec 2012 r.
6
Zarówno ze względów formalnych, jak też rzeczowych w rozwoju polityki
obronnej można wyodrębnić trzy zasadnicze etapy:
1) Europejskiej Tożsamości Bezpieczeństwa i Obrony, to lata 1993–1999. Na tym
etapie, zgodnie z zapisem Traktatu z Maastricht, Unia mogła korzystać ze
zdolności wojskowych Unii Zachodnioeuropejskiej3, która w Deklaracji
z Petersbergu określiła trzy typy misji, które mieściły się w formule reagowania
kryzysowego: humanitarne, utrzymania pokoju, przywracania;
2) Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony został zapoczątkowany
4 czerwca 1999 r. Deklaracją Rady Europejskiej przyjętej w Kolonii, a zamknięty
1 grudnia 2009 r.;
3) Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony, realizowanej od 2009 r. na
podstawie zapisów Traktatu lizbońskiego4.
Z uwagi na cel główny pracy, rys historyczny w zakresie podstaw prawnych
funkcjonowania formacji zbrojnych UE zawężono do okresu lat dziewięćdziesiątych do
dnia dzisiejszego.
Traktat z Maastricht, podpisany 7 lutego 1992 r. (wszedł w życie 1 listopada
1993 r.), w rozdziale V Postanowienia dotyczące wspólnej polityki zagranicznej
i bezpieczeństwa, w artykule J ustanowił Wspólną Polityką Zagraniczną
i Bezpieczeństwa (WPZiB), której celami określił:
1) Ochronę wspólnych wartości, podstawowych interesów i niezależności Unii;
2) Umacnianie bezpieczeństwa Unii i jej państw członkowskich we wszelkich
formach;
3) Utrzymanie pokoju i umacnianie bezpieczeństwa międzynarodowego zgodnie
z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych oraz Aktu Końcowego z Helsinek
i celami Karty Paryskiej;
4) Popieranie współpracy międzynarodowej;
https://depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/item/126/UE%20WPbiO.pdf?sequence=1N Bobryk-Deryło
(dostęp 08.06.2016 r.). 2012 r. strony 79-80. 3 Unia Zachodnioeuropejska (UZE) (ang. Western European Union – WEU) – istniejąca w latach 1954-
2011 międzynarodowa organizacja wojskowa, która została utworzona na mocy tzw. układów paryskich
z 23 października 1954, które po zakończeniu procesu ratyfikacji weszły w życie 5 maja 1955
przekształcając tym samym powstałą w 1948 Unię Zachodnią grupującą Francję, Wielką Brytanię
i kraje Beneluksu. Rozwiązana 31 marca 2010 decyzją państw członkowskich z uwagi na wejście
w życie traktatu lizbońskiego 4 A. Ciupiński, Zdolności wojskowe Unii Europejskiej. Perspektywy grup bojowych. Rocznik integracji
europejskiej nr 8/2014, strona 105.
7
5) Rozwijanie oraz umacnianie demokracji i państwa prawnego, a także
poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności.
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa stanowi wyraz dążeń Unii do
podniesienia jej pozycji na świecie, o czym mówi artykuł B, definiujący, że jednym
z jej celów jest potwierdzanie swej tożsamości na arenie międzynarodowej, zwłaszcza
poprzez realizację wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, obejmującej
docelowo określanie wspólnej polityki obronnej, która mogłaby prowadzić do wspólnej
obrony.
Od wejścia w życie traktatu decyzje w sprawach polityki zagranicznej są
podejmowane przez Radę, nie przez państwa członkowskie. W ten sposób ujednolicono
zasady funkcjonowania polityki, które do tej pory różniły Unię i Europejską
Współpracę Polityczną. Traktat przyznał także większe uprawnienia Komisji
i Parlamentowi Europejskiemu. Dostały one ograniczony udział w tworzeniu
i wykonywaniu wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa . Traktat z Maastricht
uznał Unię Zachodnioeuropejską za zbrojne ramię UE, co jednak nie stanowiło zmian
de facto, jedynie zinstytucjonalizowało już istniejący stan5.
Traktat amsterdamski, podpisany 2 października 1997 r. (wszedł w życie 1 maja
1999 r.) w znaczący sposób zmienił tekst Traktatu o Unii Europejskiej oraz dokonał
pogrupowania istniejących przepisów, dzięki czemu całość nabrała przejrzystości.
Zmiany jakie wprowadził w dziedzinie bezpieczeństwa i obronności to:
1) Nadanie UE możliwości zlecania Unii Zachodnioeuropejskiej misji różnego
typu: od zadań humanitarnych i ratowniczych po działania zbrojne6;
2) Wprowadzenie wspólnych strategii jako instrumentu WPZiB;
3) Nadanie Radzie Europejskiej kompetencji decydowania o zasadach i ogólnych
wytycznych w sprawach wspólnej obronności;
4) Zmiana systematycznej współpracy (jako instrumentu WPZiB) na umacnianie
systematycznej współpracy;
5) Ustanowienie wysokiego przedstawiciela do spraw WPZiB i połączenie go
z funkcją Sekretarza Generalnego Rady;
6) Nadanie Radzie Europejskiej kompetencji ustalania wspólnych strategii;
5 K. Lankosz red, Traktat o Unii Europejskiej Komentarz, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2003, s. 172-174.
6 K Lankosz red, Traktat o Unii Europejskiej Komentarz, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2003, s. 175-176.
8
7) Zmiana trojki, odtąd stanowią ją: minister spraw zagranicznych, pełniący
funkcję przewodniczącego Rady, wysoki przedstawiciel do spraw WPZiB oraz
przedstawiciel Komisji;
8) Zobowiązanie misji dyplomatycznych i konsularnych państw członkowskich,
delegacji Komisji Europejskiej w państwach trzecich i na konferencjach
międzynarodowych, a także ich przedstawicielstwa w organizacjach
międzynarodowych do współpracy ze sobą, tak aby zapewnić poszanowanie
i wprowadzenie w życie wspólnych stanowisk oraz wspólnych działań
przyjętych przez Radę Unii Europejskiej;
9) Ustanowienie Komórki Planowania i Wczesnego Ostrzegania7.
Traktat nicejski, podpisany 26 lutego 2001 r. (wszedł w życie 1 lutego 2003 r.)
w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa wprowadził niewiele zmian,
m.in.:
1) Usunięto przepis o tym, że Unia Zachodnioeuropejska stanowi integralną część
rozwojową UE i służy wykonywaniu decyzji UE dotyczących działań
wojskowych;
2) Wysoki przedstawiciel uzyskał kompetencje w ramach wzmocnionej współpracy
w zakresie WPZiB, które polegają na zapewnianiu pełnego poinformowania
Parlamentu Europejskiego i państw członkowskich o realizacji wzmocnionej
współpracy;
3) Zmiana sposobu wyznaczania specjalnego przedstawiciela, który odtąd jest
wybierany kwalifikowaną większością głosów;
4) Dodano możliwość podejmowania decyzji kwalifikowaną większością głosów
przy zawieraniu porozumień międzynarodowych, gdy dotyczy to realizacji
wspólnego działania lub stanowiska;
5) Nadano Radzie możliwość upoważniania Komitetu Politycznego i Polityki
Bezpieczeństwa do decydowania w spraw kontroli politycznej i kierownictwa
w zmierzających do zwalczania kryzysu operacjach ustalonych przez Radę8.
Traktat lizboński, podpisany 13 grudnia 2007 r. (wszedł w życie 1 grudnia
2009 r.) wprowadził duże zmiany w WPZiB, w tym:
7R. Zięba, Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej, Wyd. Akademickie
i Profesjonalne, Warszawa 2007, s. 15-24. 8 K. Lankosz red, Traktat o Unii Europejskiej Komentarz, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2003, s. 176-179.
9
1) Zobowiązał wszystkie państwa do konsultowania się z pozostałymi w ramach
Rady Europejskiej lub Rady UE przed podjęciem jakichkolwiek działań na
arenie międzynarodowej lub zaciągnięciem wszelkich zobowiązań, które
mogłyby wpłynąć na interesy Unii;
2) Ustanowił zbiorową samoobronę: w przypadku zbrojnej napaści na którekolwiek
z państw UE, pozostałe mają obowiązek udzielenia pomocy i wsparcia przy
zastosowaniu wszelkich dostępnych im środków;
3) Wysokiemu przedstawicielowi ds. WPZiB traktat nadał bardzo silną pozycję:
- przewodniczy on unijnej polityce zagranicznej,
- jego wybór jest przeprowadzany większością kwalifikowaną przez Radę
Europejską za zgodą przewodniczącego Komisji (może być odwołany tą
samą drogą),
- jest on przewodniczącym Rady do Spraw Zagranicznych i jednym
z wiceprzewodniczących Komisji, gdzie jego funkcja ma być połączona
z Komisarzem ds. Stosunków Zewnętrznych,
- został on włączony do obrad Rady Europejskiej,
- jest on wspierany przez Europejską Służbę Działań Zewnętrznych,
- nadano mu możliwość zwracania się do Rady w celu przedkładania inicjatyw
i wniosków,
- nadano mu możliwość zwołania nadzwyczajnego posiedzenia Rady w razie
bezwzględnej potrzeby z własnej inicjatywy albo na wniosek Państwa
Członkowskiego,
- ma on zapewniać koordynację działań państw członkowskich
w organizacjach międzynarodowych i podczas konferencji
międzynarodowych;
4) zmiana instrumentów prowadzenia WPZiB na:
- ogólne wytyczne,
- działania prowadzone przez Unię,
- stanowiska podjęte przez Unię,
- zasady wykonania decyzji odnośnie działań i stanowisk,
- umacnianie systematycznej współpracy;
5) Zobowiązanie członków Rady Bezpieczeństwa ONZ do wniesienia
o zaproszenie na jej obrady wysokiego przedstawiciela w przypadku, gdy Unia
określiła stanowisko w kwestii wpisanej do porządku obrad Rady;
10
6) Skreślenie przepisów mówiących o tym, że prezydencja reprezentuje Unię
w sprawach WPZiB;
7) WPZiB jest odtąd określana i realizowana przez stanowiące jednomyślnie Radę
Europejską i Radę, chyba że Traktaty przewidują inaczej. Wykluczono
możliwość przyjmowania aktów prawodawczych;
8) Nadanie przewodniczącemu Rady Europejskiej możliwości zwołania
nadzwyczajnego posiedzenia Rady Europejskiej w celu określenia
strategicznych kierunków polityki Unii;
9) Nadanie Radzie możliwości szybkiego dostępu do środków budżetowych Unii
przeznaczonych na natychmiastowe finansowanie inicjatyw w ramach WPZiB,
a zwłaszcza działań przygotowawczych do misji WPBiO;
10) Europejska Agencja Obrony zyskała prawne umocowanie w Traktacie jako
Agencja do spraw Rozwoju Zdolności Obronnych, Badań, Zakupów
i Uzbrojenia.
1.2. Europejski Cel Operacyjny - 2010
Europejski Cel Operacyjny (zwany też, Helsińskim Celem Operacyjnym,
Europejskim Celem Zasadniczym – ang. European Headline Goal - EHG) został
opracowany podczas szczytu helsińskiego Rady Europejskiej w 1999 roku i dotyczył
utworzenia do 2003 roku unijnych sił szybkiego reagowania tzw. Europejski Korpus
Szybkiego Reagowania. Siły te miały być samowystarczalne, czyli skompletowane
z komponentów wszystkich rodzajów wojsk (wojska lądowe, lotnictwo, marynarka
wojenna) i miały dysponować wspólnym zapleczem logistycznym. W skład
Europejskiego Korpusu Szybkiego Reagowania miało wchodzić 15 brygad, o ogólnej
liczebności 50-60 tys. żołnierzy. Jednostki te powinny być zdolne do działań w rejonach
kryzysu na odległość do 6 tys. km, z czasem gotowości do podjęcia działań opanowania
kryzysów do 60 dni od podjęcia decyzji politycznej. Praktyczna realizacja założeń
okazała się trudna z uwagi na zbyt ambitny program, ale usiłowano go zrealizować
poprzez wykrycie braków i słabości, a następnie sformułowanie planu działań
w zakresie poprawy zdolności. Ostatecznie planowana budowa przedmiotowego
korpusu nie została do końca zrealizowana. W 2004 r. ogłoszono jednak, że Europejski
Cel Operacyjny został osiągnięty i zapowiedziano dalsze doskonalenie i wzbogacanie
posiadanego potencjału. Pomimo, że do końca nie powiodło się stworzenie ww. sił
szybkiego reagowania, to doświadczenia w zakresie współpracy międzynarodowej
11
zawiązane z tworzeniem wspólnego systemu obrony wykreowały właściwe warunki do
dalszych działań. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na fakt, że działania
reformatorskie w sferze obronnej pozwoliły na ściślejszą współpracę między państwami
europejskimi, normalizację stosunków i współpracę pomiędzy Unią Europejską
i NATO. Należy podkreślić, że w pakiecie kilkunastu porozumień, zwanych „Berlin
plus” sojusz zobowiązywał się między innymi do udostępnienia zdolności
planistycznych, danych wywiadu, łańcucha dowodzenia a także transportu
strategicznego. Korzystano też z teoretycznego i praktycznego dorobku w zakresie
reagowania kryzysowego. Inspiracją dla reformatorów systemu bezpieczeństwa UE
były decyzje podjęte na szczycie sojuszu w Pradze 21 i 22 listopada 2002 r. Jednym
z elementów mogących podnieść zdolności obronne miały być Siły Odpowiedzi NATO
– SONATO, wyposażone w nowoczesne uzbrojenie i zdolne do szybkiej dyslokacji
w rejon kryzysu „wszędzie, gdzie zajdzie potrzeba”. Rada ds. Ogólnych i Stosunków
Zewnętrznych na posiedzeniu w dniu 19 listopada 2002 r. wyraziła postulat skrócenia
czasu przygotowania reagowania kryzysowego, w sytuacjach nagłych i w związku
z tym zaleciła rozpatrzenie możliwości wykorzystania, do interwencji zewnętrznych,
unijnych ugrupowań taktycznych9. Uznano, że UE powinna dysponować zdolnością
samodzielnego przemieszczania sił reagowania kryzysowego w ciągu 15 dni, w celu
opanowania kryzysu.
Eksperci brytyjscy i francuscy wspólnie przygotowali wstępne założenia podczas
francusko-brytyjskiego szczytu w Londynie 24 listopada 2003 r. Uzgodniono wówczas
projekt doskonalenia europejskich sił szybkiego reagowania. Projekt grup bojowych
został wkomponowany do planu o szerszym charakterze i opublikowany w dokumencie
pt. „Europejski Cel Operacyjny 2010” (z uwagi na poprzednią nazwę celu często stosuje
się skrót EHG-2010, z ang. European Headline Goal –2010). Został on zaakceptowany
przez Radę ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych 17 maja 2004 r. i przyjęty przez
Radę Europejską 17–18 czerwca 2004 roku. Nowy cel nawiązywał do założeń
Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa uwzględniając ewolucję środowiska
strategicznego oraz rozwój technologiczny, a także wnioski płynące z dotychczasowych
operacji przeprowadzonych przez Unię Europejską. W dokumencie potwierdzono tezę,
że UE jest globalnym podmiotem, gotowym dzielić odpowiedzialność za światowe
bezpieczeństwo, a w związku z tym ma posiadać militarne i pozamilitarne zdolności
9 J.Y Haine. red. , De Laeken à Copenhague – Les textes fondamentaux de la défense uropéenne, „Cahier
de Chaillot”, vol. III, Paris. 2003.
12
przeciwdziałania nowym zagrożeniom. Myślą przewodnią nowego celu operacyjnego
była potrzeba przeglądu zdolności armii europejskich, a szczególnie ich szybkiej reakcji
na zaistniałe kryzysy. Państwa członkowskie powinny, na zasadzie dobrowolności,
samodzielnie reformować swoje siły zbrojne i zwiększać ich możliwości operacyjne,
zarówno pod względem technicznym jak i koncepcyjnym. W dokumencie wystąpiono
z apelem o rozwój europejskiej kultury strategicznej, która kładłaby nacisk na
zwiększenie możliwości i zdolności wojskowych państw członkowskich UE.
W ramach EHG-2010 wyspecyfikowano priorytetowe zadania, które dotyczyły :
1) Skompletowania składów europejskich grup bojowych do 2007 r.;
2) Rozbudowy Europejskiego Dowództwa Powietrznych Sił Przerzutowych;
3) Dostępności samolotów transportowych, wraz z osłoną lotniczą do 2008 r.;
4) Zapewnienia kompatybilności wszystkich rodzajów łączności i sprzętu
(naziemnego i kosmicznego), na wszystkich poziomach operacji unijnych;
5) Doskonalenia jednolitych wzorców i kryteriów przygotowania i szkolenia sił
zadeklarowanych do realizacji Europejskiego Celu Operacyjnego.
Punktem wyjścia dla realizacji EHG-2010 były rezultaty prac koncepcyjnych
i doświadczeń wyniesionych z pierwszych operacji przeprowadzonych w 2003 r.
W rezultacie prac grupy nr VIII Konwentu Europejskiego oraz przyjęcia Strategii
Bezpieczeństwa Unii Europejskiej rozszerzono zakres zadań i misji. Rozszerzono tzw.
misje petersberskie plus, które obejmowały:
1) Połączone operacje rozbrojeniowe (Joint Desarmament Operations – JDO);
2) Wsparcie państw trzecich w walce z terroryzmem, operacje wspierające reformy
sektora bezpieczeństwa (Security Sector Reform).
Zarówno pierwotne, czyli traktatowe misje reagowania kryzysowego, jak i te
rozszerzone były sformułowane bardzo ogólnie. Dopiero w toku dalszych prac,
podejmowano próby określenia charakteru przewidywanych działań i w rezultacie
wskazano pięć najbardziej prawdopodobnych scenariuszy reagowania wojskowego UE:
1) Rozdzielenie stron walczących;
2) Zapobieganie konfliktowi;
3) Stabilizacja, odbudowa i doradztwo wojskowe;
4) Ewakuacja personelu operacji z niebezpiecznego terenu (non-permissive
environment);
5) Wsparcie wojskowe pomocy humanitarnej.
13
Przez kilka lat następowało doskonalenie tych scenariuszy i ich korelacja
z bardziej konkretnymi zadaniami, czyli ukierunkowanymi operacjami wojskowymi,
które posłużyły do określenia ram planowania. Następnym etapem było opracowanie
szczegółowego wykazu niezbędnych zdolności, konfrontowanych z realnymi
możliwościami jednostek, zadeklarowanych przez państwa członkowskie UE.
W ten sposób można było określić „katalog potrzeb” dotyczący typów jednostek,
ich uzbrojenia i wyposażenia, a także rodzaju wyszkolenia typowego
i specjalistycznego10
. Katalog potrzeb był adresowany do państw członkowskich
w formie kwestionariusza realizacyjnego celu operacyjnego. Sugerowano, aby przy
składaniu ofert kierowano się tym kwestionariuszem. Proponowano także ujednolicenie
metod i kryteriów oceny własnych możliwości, udostępniając odpowiedni
„podręcznik”. Cały ten proces służył wypracowaniu adekwatnego Katalogu Sił Unii
Europejskiej.
Kolejnym krokiem podjętym w zakresie realizacji założonego celu operacyjnego
było zaakceptowanie przez Radę UE w dniu 19 listopada 2007 r. Katalogu Postępu,
w zakresie realizacji Europejskiego Celu Operacyjnego – 2010. Rada uznała, że UE
w 2010 r. osiągnie możliwość prowadzenia operacji WPBiO, w całym spektrum misji
traktatowych. Uznano także, że w instytucje odpowiedzialne za WPBiO w 2010 roku
będą zdolne do planowania i realizacji zadań w regionach objętych kryzysami.
Stwierdzono jednocześnie występowanie licznych braków i opóźnień w sferze
pozyskiwania zdolności wojskowych. Do działań w zakresie ich wyeliminowania
postanowiono włączyć działającą od 2004 r. Europejską Agencję Obrony11
(ang.
European Defence Agency, EDA)12
.
10
L Simón., Command and control? Planning for Eu military operations, „Occasional Paper”, 81, Paris,
January 2010. 11
Europejska Agencja Obrony– jedna z agencji Unii Europejskiej, powołana do życia przez tzw. wspólne
działanie Rady UE 12 lipca 2004 roku (2004/551/WPZiB), by działać na rzecz poprawy zdolności
obronnych Unii Europejskiej, wspierać badania, koordynować zamówienia rządów krajów
członkowskich w zakresie uzbrojenia i przemysłu obronnego UE. 12
A. Ciupiński, Zdolności wojskowe Unii Europejskiej. Perspektywy grup bojowych. Rocznik integracji
europejskiej nr 8/2014, strona 109.
14
Rozdział 2. Grupy bojowe jako podstawowy instrument polityki
reagowania kryzysowego Unii Europejskiej
2.1 Proces formowania grup bojowych
W programie Cel Operacyjny 2010 państwa członkowskie Unii zobowiązały się
do osiągnięcia pełnej zdolności do prowadzenia operacji z dziedziny zarządzania
kryzysowego, wymienionych w Traktacie o Unii Europejskiej, ze szczególnym
uwzględnieniem misji humanitarnych i ratowniczych, operacji utrzymywania pokoju,
zadań oddziałów wojskowych w operacjach zarządzania kryzysowego, w tym
przywracania pokoju i stabilizacji sytuacji po konfliktach. Podejmowane operacje mogą
także objąć zawarte w Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa wspólne działania
rozbrojeniowe, misje wsparcia wojskowego dla państw trzecich w walce z terroryzmem
międzynarodowym oraz programy reformowania sektora obronnego w państwach
trzecich. Celem Wspólnoty jest uzyskanie zdolności do jednoczesnego prowadzenia
wielu operacji o różnym stopniu zaangażowania i poziomie intensywności. Ważne jest
również uzyskanie zdolności do podejmowania szeroko zakrojonych działań
prewencyjnych, zapobiegających ewentualnemu wybuchowi kryzysu na danym
obszarze. W celu wykonania założeń Celu Operacyjnego 2010 zaplanowano uzyskanie
przez UE zdolności do rozmieszczenia niewielkich, wysoko wyspecjalizowanych
i mobilnych sił wojskowych, pozostających w ciągłej gotowości bojowej, w celu
reagowania na kryzysy pojawiające się w różnych regionach świata.
Proces powstawania europejskich grup bojowych został podzielony na trzy fazy.
W pierwszej fazie, która miała trwać do czerwca 2005 r., konieczne było opracowanie
katalogu wymogów, w którym określono cele operacyjne europejskich grup bojowych.
W fazie tej opracowano 5 scenariuszy potencjalnych rodzajów interwencji, w których
mogłyby być wykorzystywane unijne grupy bojowe.
W trwającej do końca 2005 r. drugiej fazie opracowano katalog sił, czyli
dokonano zgłoszeń narodowych kontyngentów przy pomocy kwestionariusza celu
operacyjnego na wzór dokumentu NATO (decydujące znaczenie miało kryterium
jakościowe – interoperacyjność, mobilność, zdolności – a nie ilościowe).
W trzeciej fazie podstawowym zadaniem było opracowanie katalogu postępu,
czyli dokonanie oceny zgłoszonych oddziałów wojskowych, w tym określenie braków
i niedoborów oraz przedstawienie możliwości realizacji przyjętych założeń. Zgłoszone
15
oddziały wojskowe miały być skatalogowane na podstawie ich skuteczności bojowej
i gotowości operacyjnej do realizacji odpowiednich działań. Miały podlegać wspólnym
szkoleniom i odbywać wspólne ćwiczenia w formule jedno- i wielostronnej.
Opracowane miały zostać też wspólne europejskie doktryny operacyjne i procedury
prowadzenia działań na podstawie Planu Europejskich Zdolności Wojskowych
(European Capability Action Plan, ECAP)13
oraz we współpracy z NATO.
Według założeń w skład każdej z grup miało wchodzić po 1500 żołnierzy14
różnych formacji zdolnych do podjęcia operacji wojskowej w ciągu 15 dni (5 dni
potrzebnych na decyzję Rady UE w sprawie wysłania wojsk i zaplanowanie działań,
10 dni – na rozmieszczenie oddziałów wojskowych) oraz prowadzenia jej w terenie od
30 do 120 dni.
Unijne grupy bojowe mają składać się z jednostek piechoty zmechanizowanej
razem ze wsparciem bojowym i logistyką, a w razie konieczności oddziałów
powietrznych i morskich oraz innych wyspecjalizowanych jednostek, m.in.
inżynieryjnych, obrony przeciwlotniczej i wywiadowczych. Mają także świadczyć
pomoc medyczną, wsparcie w odbudowie i funkcje transportowe. W okresie
6 kolejnych miesięcy dwie z zadeklarowanych grup bojowych pozostają w pełnej
gotowości bojowej do natychmiastowego wysłania w rejon konfliktu. Każda grupa
bojowa ma składać się z tzw. państwa wiodącego (framework nation), które będzie
sprawowało dowództwo operacyjne, zgodne z modelem stworzonym w czasie operacji
wojskowej UE w Bunii w Demokratycznej Republice Kongo (operacja Artemis15
)
w 2003 r., i będzie połączone z kwaterą główną, liczącą około 150-200 żołnierzy,
w państwie tworzącym daną grupę16
.
Proces przygotowania i certyfikacji grup bojowych dokonywał się według
instrukcji (przewodników) opracowanych w Sztabie Wojskowym Unii Europejskiej.
13
Plan działania na rzecz europejskich zdolności obronnych (ECAP) przyjęty na szczycie w Laeken
(Bruksela) w grudniu 2001 roku, w założeniu miał skoordynować wszystkie inicjatywy i uzupełnić
braki w poziomie dotychczasowych zdolności obronnych; 14
Ze względu na liczbę 1500 żołnierzy w literaturze spotyka się określenie GB-1500; 15
Operacja UE w Bunii (Kongo), przeprowadzona pod dowództwem Francji, jest pierwszym przykładem
użycia grup bojowych bez wykorzystania środków wojskowych i zdolności operacyjnych NATO na
podstawie Porozumienia Berlin Plus. Była to również pierwsza operacja Wspólnoty poza Europą,
zorganizowana na wyraźną prośbę ONZ , zgodnie z zapisami rozdziału VII Karty Narodów
Zjednoczonych. Sukces tej operacji przyspieszył przedstawienie przez Wielką Brytanię i Francję
koncepcji stworzenia europejskich grup bojowych. 16
A Konarzewska, Grupy bojowe UE. Zaczątek Euroarmii. Raport-Bezpieczeństwo narodowe I-II-
2007/3-4 Strony 154-173., 2007 r. https://www.bbn.gov.pl/download/1/934/rap9grupybojoweue.pdf
(dostęp 08.06.2016 r.).
16
Wyodrębniono dziewięć kryteriów, które posłużyły do wypracowania rekomendacji
i standardów:
1) dostępność,
2) wszechstronność,
3) samowystarczalność,
4) zdolność do przemieszczenia,
5) gotowość,
6) komunikacja,
7) zdolność do przetrwania,
8) ochrona medyczna,
9) interoperacyjność17
.
Nadanie ram formalnych procesowi tworzenia grup bojowych nastąpiło
22 października 2004 r. na specjalnej konferencji zdolności wojskowych (Military
Capability Commitment Conference), na której ministrowie obrony państw
członkowskich Unii Europejskiej oficjalnie zatwierdzili utworzenie 13 grup bojowych
(Battle Groups), z udziałem 20 państw. Stosownie do potencjału państw członkowskich
grupy bojowe miały być tworzone jako narodowe oraz wielonarodowe.
Grupy narodowe zadeklarowały: Francja, Hiszpania, Wielka Brytania i Włochy.
Grupy bojowe w formule wielonarodowej, zgodnie z założeniami osiągnięcia pełnej
zdolności w 2007 r., miały funkcjonować w następujących układach:
1) Czechy, Słowacja;
2) Francja, Belgia;
3) Wielka Brytania, Holandia;
4) Niemcy, Francja, Bułgaria, Luksemburg, (Hiszpania);
5) Niemcy, Austria, Czechy – grupa wielonarodowa;
6) Polska, Niemcy, Słowacja, Litwa, Łotwa;
7) Niemcy, Holandia, Finlandia;
8) Włochy, Węgry, Słowenia;
9) Włochy, Hiszpania, Grecja, Portugalia (morska grupa bojowa);
10) Finlandia, Szwecja, Norwegia, Estonia;
11) Grecja, Bułgaria, Cypr, Rumunia (bałkańska grupa bojowa);
12) Szwecja, Finlandia, Estonia, Norwegia (nordycka grupa bojowa);
17
A. Ciupiński, Zdolności wojskowe Unii Europejskiej. Perspektywy grup bojowych. Rocznik integracji
europejskiej nr 8/2014, strona 109.
17
13) Włochy, Rumunia, Turcja.
W zakresie dowodzenia w każdej z grup wyznacza się państwo wiodące, inaczej
ramowe (framework nation), sprawujące funkcję dowództwa operacyjnego18
lub
dowodzenie sprawowane jest rotacyjnie przez kolejne państwa wydzielające siły
i środki do danej grupy bojowej. Należy zaznaczyć, że oprócz konwencjonalnych
środków bojowych niektóre państwa zgłosiły możliwość wykorzystania specyficznych
zdolności do zadań szczególnych, wśród tych państw były:
1) Francja – mobilne stanowisko dowodzenia;
2) Cypr – grupa sanitarna;
3) Grecja – Centrum Koordynacyjne Transportu Morskiego;
4) Litwa – grupa uzdatniania wody pitnej.
Państwa członkowskie UE zadeklarowały w sumie 18 grup bojowych, przy czym
należy zaznaczyć, że nie wszystkie przeszły pozytywnie proces certyfikacji.
Początkową zdolność operacyjną (Initial Operational Capability) grupy
operacyjne osiągnęły w 2005 roku, co umożliwiło pełnienie dyżurów bojowych przez
Wielką Brytanię i Francję, a w dalszej kolejności Włochy. Pełną zdolność operacyjną
(Full Operational Capability) grupy operacyjne osiągnęły 1 stycznia 2007 roku,
a pierwsze dyżury przyjęły Francja z Belgią oraz Niemcy, przy współudziale Finlandii
i Holandii.
Skład grup bojowych jest dostosowany do planowanych działań w obszarze
kryzysowym. Nad działaniami grupy bojowej czuwa dowództwo operacyjne
(Operations Headquarters). Nie jest ono wysyłane w rejon operacji ani nie stanowi
części „pakietu” grupy bojowej. W rejonie misji bezpośrednie dowództwo nad grupą
bojową sprawuje dowództwo sił (Force Headquarters), które może być tworzone na
bazie dowództwa poziomu brygady. W jego strukturze znajduje się integralny sztab,
system dowodzenia i łączności oraz, w zależności od potrzeb, niezbędne wzmocnienie19
(rys. 1).
18
Enter the EU Battlegroups, „Chaillot Paper” G. Lindstrom no. 97/February 2007. 19
A. Antczak-Barzan: Grupy bojowe Unii Europejskiej niewykorzystaną szansą?
http://www.geopolityka.org/analizy/unia-europejska/anna-antczak-barzan-grupy-bojowe-unii-
europejskiej-niewykorzystana-szansa (dostęp 09.04.2016 r.).
18
Rysunek 1. Zasadnicze elementy grupy bojowej.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie A. Antczak-Barzan: Grupy bojowe Unii
Europejskiej niewykorzystaną szansą? http://www.geopolityka.org/analizy/unia-
europejska/anna-antczak-barzan-grupy-bojowe-unii-europejskiej-niewykorzystana-
szansa (dostęp 09.04.2016 r.)
W składzie typowej grupy bojowej znajdują się:
1) batalion zmechanizowany (mechanized infantry battalion), obejmujący:
- dowództwo batalionu (headquarters),
- kompanię dowodzenia (headquarters company),
- dwie kompanie zmechanizowane (mechanized infantry companies),
- kompanię lekkiej piechoty (light infantry company),
- kompanię logistyczną (logistic company),
2) pododdziały wsparcia bojowego (combat support), obejmujące:
- kompanię/baterię wsparcia ogniowego (fire support company/battery),
- pluton saperów (engineer platoon),
- pluton przeciwlotniczy (air defence platoon),
- pluton rozpoznawczy (reconnaissance platoon),
- pluton/zespoły wywiadu (intelligence platoon/teams),
- pododdział śmigłowców wsparcia ogólnego (helicopter support unit),
3) pododdziały zabezpieczenia logistycznego, medycznego i inne (combat service
support), obejmujące:
19
- kompanię logistyczną (logistic company),
- pluton medyczny (medical platoon),
- pluton żandarmerii (military police platoon).
”Pakiet” grupy bojowej zawiera także elementy wspierające i zabezpieczające na
poziomie operacyjnym i strategicznym (operational and strategic enablers), w których
skład wchodzą następujące siły:
1) powietrzne, a w ich ramach:
- powietrzny transport strategiczny (strategic airlift),
- powietrzny transport taktyczny (tactical airlift),
- bezpośrednie wsparcie lotnicze (close air support),
- siły pozostające w lotniczym porcie załadowania (air port of departure units),
2) morskie, a w ich ramach:
- morski transport strategiczny (strategic sealift),
- siły powietrzne bazowania morskiego (carrier based air),
- siły pozostające w morskim porcie załadowania (sea port of departure units),
3) logistyczne, a w ich ramach:
- zabezpieczenie działań (combat service support),
- wsparcie w zakresie wyposażenia i sprzętu (equipment support),
- zabezpieczenie medyczne w rejonie działań (medical combat support),
4) wojska specjalne (special forces)20
.
Na podstawie praktyki można wyróżnić dwa typy grup bojowych UE: „ciężką”
i „lekką”. Pierwszy rodzaj, to oddział złożony z wielu modułów, nie wyłączając
pododdziałów wojsk pancernych i wsparcia lotnictwa myśliwskiego, także
z komponentami morskimi. Typ grupy ciężkiej przygotowują np. Niemcy.
W tym przypadku stan liczebny grupy wynosi 3600 ludzi, chociaż w założeniu w rejon
kryzysu zostanie przemieszczone, co najwyżej połowa tego składu. Dla odmiany rdzeń
grupy belgijsko-francuskiej stanowi batalion zmechanizowany złożony z 800 ludzi,
czyli czterech kompanii: 2 belgijskie, 2 francuskie. Razem z innymi komponentami na
grupę składa się oddział o liczebności 2200 ludzi: 1450 Belgów i 750 Francuzów oraz
niewielki zespół luksemburski zapewniający uzdatnianie wody. W skład grupy wchodzą
20
A. Antczak-Barzan: Grupy bojowe Unii Europejskiej niewykorzystaną szansą?
http://www.geopolityka.org/analizy/unia-europejska/anna-antczak-barzan-grupy-bojowe-unii-
europejskiej-niewykorzystana-szansa (dostęp 09.04.2016 r.).
20
także: bateria moździerzy 120 mm, siedem helikopterów A-109 wraz z załogami, trzy
plutony saperów, jeden pluton rozpoznania. Ponadto, niewielkie zespoły: żandarmerii
wojskowej, oddziaływania psychologicznego, CIMIC (współpracy cywilno-
wojskowej), służba zdrowia, grupa ewakuacyjna (Medevac) oraz zespół systemów
dowodzenia i łączności (CIS communication information system). Za dowództwo
i sztab odpowiadają Belgowie, a w jego skład wchodzi 180 ludzi.
Tak zwana „grupa francusko-niemiecka” osiągnęła liczebność około 2300 ludzi,
ze znaczną przewagą Niemców — 1600, 400 Francuzów i 250 Belgów, 40 Hiszpanów
i 20 Luksemburczyków. Zasadniczy trzon grupy stanowi 292. Batalion Bundeswehry
(JgBtl292), do którego dołączono jedną francuską kompanię ze 110 pułku piechoty.
W skład Grupy wchodzi także mieszany francusko-niemiecki batalion dowodzenia
i wsparcia oraz 295. Batalion artylerii oraz pododdział inżynieryjny. Elementy wsparcia
medycznego dostarczają Belgowie wraz z czterema helikopterami typu Augusta.
Brytyjska grupa bojowa była sformowana z dwóch batalionów, które zdobywały
doświadczenia w Afganistanie i Iraku. W drugiej połowie 2008 r. w Iraku znajdował się
batalion z Królewskiego Pułku Fizylierów (Royal Regiment Fisiliers), który stacjonuje
na Cyprze. W 2007 r. był on dwukrotnie skierowany do działań w Afganistanie. Drugą
jednostką związaną z GB-1500 jest 4. Batalion Strzelców (4e Bataillon „The Rifles”),
który w 2007 roku był operacyjnie zaangażowany w Iraku.
Nordyckie ugrupowanie taktyczne zostało utworzone w 2008 r., głównie na bazie
sił państwa wiodącego, którym jest Szwecja (1100 żołnierzy). Finlandia skierowała
wsparcie w postaci grupy artylerii, jednostki walki elektronicznej, a także grupy
żandarmerii wojskowej, ogółem 200 żołnierzy. Norwegia dostarcza 150 żołnierzy,
zaangażowanych głównie w pionie logistycznym, transportu strategicznego. Irlandia
skierowała do NBG 80 żołnierzy, natomiast Estonia oddelegowała 50 żołnierzy,
z zadaniem ochrony wojsk. Liczebność NBG może wzrosnąć nawet do 3000 żołnierzy,
gdyż Szwedzi są skłonni znacznie zwiększyć swój kontyngent, w zależności od potrzeb
szkoleniowych, czy też operacyjnych. Sztab NBG mieści się w Enkoping
w Szwecji natomiast kwatera operacyjna w Northwood w Wielkiej Brytanii.
Charakterystyczną cechą zgrupowania nordyckiego jest system szkolenia
nakierowany, głównie na specyficzne działania w ramach misji i operacji traktatowych.
Szkolenie to przebiega na bazie tradycyjnej współpracy wojskowej. W zakresie
dowodzenia i kontroli (C2), nordyckie ugrupowanie taktyczne chętnie wykorzystuje
doświadczenia Wielkiej Brytanii, z którą państwa-uczestnicy utrzymują ścisłą
21
współpracę wojskową. Ugrupowanie to liczy także na wsparcie Brytyjczyków
w dziedzinie transportu strategicznego, szczególnie morskiego, w celu dyslokacji ludzi
i ich wyposażenia. Sytuacja grupy nordyckiej jest specyficzna ze względu na status
prawno-międzynarodowy jej uczestników. Szwecja i Finlandia, pragnąc pozostać
państwami neutralnymi zastrzegają się, że ich uczestnictwo w działaniach reagowania
kryzysowego może dotyczyć wyłącznie misji utrzymania pokoju i może to nastąpić na
wniosek ONZ lub OBWE.
Specyficzny charakter skandynawskiej grupy bojowej wyraża się w tym, że
w składzie grupy nordyckiej funkcjonuje Norwegia, która nie jest członkiem UE.
Uczestnicy nordyccy porozumieli się, co do zasad zaangażowania i w przypadku, gdyby
jeden z nich wycofał swoje siły to pozostałe państwa mogą zmodyfikować skład grupy
nordyckiej i uzupełnić o komponenty niezbędne do działań operacyjnych. Wszystkie
państwa zarezerwowały sobie prawo wycofania żołnierzy, w każdej chwili,
z zastrzeżeniem, że całkowite rozwiązanie grupy GB-l500 może nastąpić poprzez
konsensus uczestników i przy konsultacjach z UE. O wyjątkowym charakterze grupy
nordyckiej przesądza fakt, że głównymi uczestnikami są państwa neutralne; Finlandia,
Irlandia i Szwecja, pozostałe dwa państwa; Estonia i Norwegia uczestniczą w NATO21
.
Pełnienie dyżurów przez wydzielone grupy bojowe podzielone zostało na 6-cio
miesięczne okresy, w których dyżuruje jedna lub dwie grupy. Wykaz dyżurów grup
bojowych od 2015 r. przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1. Wykaz dyżurów grup bojowych UE.
Rok/miesiąc Państwa uczestniczące (1 lub 2 grupy bojowe) Państwo
wiodące
(ramowe)
2005 01-06
Wielka Brytania W. Brytania
Francja Francja
07-12 Włochy Włochy
None
2006 01-06
Francja, Niemcy Niemcy
Hiszpania, Włochy, Grecja , Portugalia Hiszpania
07-12 Francja, Niemcy, Belgia Francja
None
2007 01-06
Niemcy, Holandia, Finlandia Niemcy
Francja, Belgia Francja
07-12 Włochy, Węgry, Słowenia Włochy
Grecja, Rumunia, Bułgaria, Cypr (“HELBROC Battlegroup”) Grecja
21
A. Ciupiński, Zdolności wojskowe Unii Europejskiej. Perspektywy grup bojowych. Rocznik integracji
europejskiej nr 8/2014, strona 110-111.
22
Rok/miesiąc Państwa uczestniczące (1 lub 2 grupy bojowe) Państwo
wiodące
(ramowe)
2008 01-06
Szwecja, Finlandia, Norwegia, Estonia, Irlandia(“Nordic
Battlegroup”)
Szwecja
Hiszpania, Niemcy, Portugalia Hiszpania
07-12 Niemcy, Francja, Belgia, Luxemburg, Hiszpania Niemcy
Wielka Brytania Wielka
Brytania
2009 01-06
Włochy, Hiszpania, Portugalia, Grecja Włochy
None
07-12 Czechy, Słowacja Czechy
Francja, Belgia, Luxemburg Francja
2010 01-06
Polska, Niemcy, Słowacja, Litwa, Łotwa Polska
Wielka Brytania, Holandia W. Brytania
07-12 Włochy, Rumunia, Turcja Włochy
Hiszpania, Francja, Portugalia Hiszpania
2011 01-06
Holandia, Niemcy, Finlandia, Austria, Litwa Holandia
Szwecja, Finlandia, Norwegia, Estonia, Irlandia (“Nordic
Battlegroup”)
Szwecja
07-12 Grecja, Bułgaria, Rumunia, Cypr (“HELBROC Battlegroup”) Grecja
Portugalia, Hiszpania, Francja, Włochy Portugalia
2012 01-06
Francja, Niemcy, Holandia Francja
None
07-12 Włochy, Słowenia, Węgry Włochy
Niemcy, Austria, Czechy, Chorwacja, Macedonia Niemcy
2013 01-06
Polska, Niemcy, Francja (“Weimar Battlegroup”) Polska
None
07-12 Wielka Brytania, Szwecja W. Brytania
Belgia Belgia
2014
01-06 Grecja, Bułgaria, Rumunia, Cypr (“HELBROC Battlegroup”) Grecja
None
07-12 Belgia, Niemcy, Luxemburg, Macedonia, Holandia,
Hiszpania
Belgia
None
2015 01-06
Szwecja, Finlandia, Norwegia, Estonia, Irlandia (“Nordic
Battlegroup”)
Szwecja
None
07-12 Belgia, Francja Francja
None
2016 01-06
Polska, Czechy, Słowacja, Węgry Polska
07-12
Źródło: Opracowanie własne na podstawie A. Antczak-Barzan: Grupy bojowe Unii
Europejskiej niewykorzystaną szansą? http://www.geopolityka.org/analizy/unia-
europejska/anna-antczak-barzan-grupy-bojowe-unii-europejskiej-niewykorzystana-
szansa (dostęp 09.04.2016 r.) oraz http://www.consilium.europa.eu/media/
1222503/110106%20factsheet%20-%20battlegroups%20-%20version%207_en.pdf
(dostęp 20.03, 2013).
23
2.2 Polski wkład w funkcjonowanie grup bojowych.
Po uzyskaniu statusu państwa członkowskiego, Polska bardzo aktywnie włączyła
się w realizację Europejskiego Celu Zasadniczego/Operacyjnego-2010, akcentując
zainteresowanie grupami bojowym UE. Pierwsze trzynaście takich grup zostało
zgłoszonych 22 listopada 2004 r. Polska była wśród państw, które przejęły na siebie
obowiązek dowodzenia w grupie wielonarodowej, jako państwo wiodące. 13 listopada
2006 r. podczas kolejnego spotkania ministrów obrony przedstawiciele
zainteresowanych państw podpisali porozumienie ogólne dotyczące Ramowych
Regulacji dla Grupy Bojowej Unii Europejskiej. Na tej podstawie została utworzona
niemiecko-łotewsko-litewsko-polsko-słowacka grupa bojowa. Początkowo umownie
jednostkę nazywano „grupą wschodnią”, a później „grupą centralną”. Oficjalna nazwa
to Grupa Bojowa I/2010 (GB UE I/2010). Państwem ramowym (wydzielającym ponad
połowę składu grupy bojowej) wybrano Polskę. Na jednostkę, na bazie której miała
działać grupa (a w szczególności jej batalionowy element bojowy), wybrano
17 Brygadę Zmechanizowaną, doświadczoną w Afganistanie i Iraku. Resztę stanowisk
obsadziły:
- Dowództwo Operacji (Dowództwo Operacyjne, 2 Korpus Zmechanizowany);
- Dowództwo Sił (11 Dywizja Kawalerii Pancernej, 17 Brygada Zmechanizowana);
- Element wsparcia (Centralna Grupa Działań Psychologicznych, 9 Pułk
Rozpoznawczy);
- Element zabezpieczenia (1 Brygada Saperów).
Wkład poszczególnych państw w strukturze Grupy Bojowej I/2010 przestawia się
następująco:
1) Polska ok. 1500 żołnierzy:
Dowództwo Operacji (OHQ)
o Dowództwo Sił (FHQ)
Batalion Manewrowy (kompania manewrowa, 2 kompania manewrowa,
3 kompania manewrowa, kompania dowodzenia, kompania wsparcia, pluton
medyczny, pluton remontowy, pluton rozpoznawczy, pluton zaopatrzenia);
Pluton przeciwlotniczy;
Mobilny Zespół Wsparcia Geograficznego;
Zespół Współpracy Wojskowo-Cywilnej.
2) Niemcy ok. 450 żołnierzy:
24
oddział ochrony przed skażeniami ABC,
oddział rozpoznania radioelektronicznego,
oddział do operacji psychologicznych,
oddział medyczny;
3) Litwa ok. 250 żołnierzy:
kompania ochrony,
Zespół Współpracy Wojskowo-Cywilnej;
4) Słowacja ok. 200 żołnierzy:
kompania inżynieryjna;
5) Łotwa ok. 100 żołnierzy:
pluton rozminowania,
pluton policji wojskowej.
Po przeprowadzeniu cyklu szkoleń, treningów i ćwiczeń pk. Common Challenge
09, w dniu 20 listopada 2009 r., w Wędrzynie Grupa Bojowa I/2010 otrzymała
certyfikację. Grupa stała się zdolna do podjęcia działań bojowych w ciągu 15 dni
(pierwsze 5 dni przeznaczone są na podjęcie decyzji o użyciu sił i zaplanowanie
operacji, następnych 10 na rozmieszczenie w rejonie mandatowym), po których miała
rozpocząć misję trwającą od jednego do czterech miesięcy, zgodną z rozdziałami VI
i VII Karty Narodów Zjednoczonych (dodatkowo mogła współdziałać z siłami ONZ
i NATO, gdyby zaszła taka ewentualność)22
.
Pełną zdolność operacyjną Grupa Bojowa uzyskała w pierwszym półroczu 2010
roku i z dniem 1 stycznia 2010 r. przejęła dyżur, zgodnie z wcześniej zatwierdzonym
planem. Z uwagi na stabilną sytuację oraz brak konfliktów, czy też sytuacji
kryzysowych, Grupa Bojowa I/2010, podobnie jak poprzednie grupy, w czasie pełnienia
swojego dyżuru (do końca czerwca 2010 r.) nie została realnie użyta.
Dążenie politycznych i wojskowych kręgów polskiego rządu i parlamentu do
aktywnego udziału w przedsięwzięciach obronnych UE nie ograniczyły się tylko do
stworzenia Grupy Bojowej I/2010 ale także dotyczyły współpracy w tej dziedzinie
z innymi partnerami. W 2006 roku, szefowie resortów obrony Francji, Niemiec i Polski
uzgodnili potrzebę utworzenia Weimarskiej Grupy Bojowej (WBG). Rozmowy na
temat struktury, wkładu państw i zadań Grupy rozpoczęły się w styczniu 200923
,
a zakończyły 5 lipca 2011 podpisaniem porozumienia przez przedstawicieli państw
22
http://archiwalny.mon.gov.pl/pl/artykul/2391, Polsko-niemiecko-litewsko-łotewsko-słowacka Grupa
Bojowa. MON. (dostęp 08.06.2016 r.). 23
http://archiwalny.mon.gov.pl/pl/artykul/6433, Polska państwem ramowym Weimarskiej Grupy
Bojowej UE. MON. (dostęp 09.04.2016 r).
25
Trójkąta Weimarskiego przy NATO i UE. Zgodnie z przedmiotowym porozumieniem
przyjęto następujące założenia:
1) Polska będzie państwem ramowym, w związku z czym wystawi: Dowództwo
Operacji, Dowództwo Sił, batalion manewrowy;
2) Niemcy będą państwem wiodącym w zakresie zabezpieczenia logistycznego;
3) Francja będzie państwem wiodącym w zakresie zabezpieczenia medycznego;
4) Grupa Bojowa obejmie dyżur w I półroczu 2013 roku.
Trzon liczącej ok. 2100 żołnierzy WGB (GB UE I/2013), czyli batalion piechoty
zmotoryzowanej na KTO Rosomak, wystawiła 17 Brygada Zmechanizowana. W skład
części polskiej grupy bojowej wszedł batalion, w którego strukturę wchodzą:
4 kompanie manewrowe,
kompania dowodzenia, w tym drużyna strzelców wyborowych i sekcja,
rozpoznania skażeń,
kompania logistyczna, w tym zespół ewakuacji medycznej,
kompania wsparcia,
grupa wsparcia ogniowego,
pluton przeciwlotniczy,
pluton rozpoznawczy.
Brygada oraz inne jednostki wydzielające oddziały do Weimarskiej Grupy
Bojowej, rozpoczęły cykl szkoleń i manewrów, zakończonych 23 listopada 2012
oficjalną certyfikacją całej WGB podczas ćwiczeń pk. Common Challenge-12.
Dowodzenie Weimarską Grupą Bojową powierzono polskiemu generałowi, ale
dowództwo operacyjne zlokalizowano w Mont Valerien. To stanowiło główny wkład
Francuzów, którzy oprócz dowództwa dostarczali wsparcia medycznego. Do momentu
uzyskania zdolności bojowych, a następnie podczas pełnienia dyżuru pracowała grupa
koordynacyjna, odpowiedzialna za zarządzanie środkami. BGW. Grupa ta oprócz zadań
wykonywanych w ramach zaakceptowanej przez Radę Koncepcji Grup Bojowych UE,
miała stwarzać możliwość poszukiwania nowych metod doskonalenia tej koncepcji.
Podstawowe założenie eksperymentu dotyczyło ustanowienia stałych zasobów
zdolności (permanent capability pool) lub w skromniejszym wariancie częściowo, lub w
połowie stałych (semi-permanent) komponentów grup bojowych, głównie o charakterze
cywilnym; elementy wsparcia logistycznego i medycznego. Częściowo stały charakter
powinien mieć system dowodzenia. Takie rozwiązanie sprzyjałoby elastyczności
wykorzystania grupy lub jej części w operacjach reagowania kryzysowego, zarówno
26
o charakterze wojskowym jak też cywilnym. W trakcie pełnienia dyżuru przez
Weimarską Grupę Bojową (od 01 stycznia do 30 czerwca 2013 r.) Francja podjęła,
w Mali operację bojową przeciwko separatystom i terrorystom, ale dyżurująca
jednostka trójnarodowa nie została w tej operacji wykorzystana24
.
Kolejnym elementem świadczącym od dużym zaangażowaniu Polski
w budowaniu wspólnej polityki obronności Unii Europejskiej były działania
podejmowane w ramach Grupy Wyszechradzkiej25
.
W styczniu 2007 r. szefowie sztabów Polski, Czech, Słowacji i Węgier
porozumieli się, żeby utworzyć kolejną grupę regionalną, w której Polska także ma
odgrywać rolę państwa wiodącego. Rozważano włączenie do grupy komponentów
z Ukrainy, za czym przemawiały względy natury geostrategicznej i euroatlantyckie
aspiracje ówczesnych władz Ukrainy. Nie doszło do realizacji tej idei, co nie
przeszkodziło w kontynuowaniu prac nad sformowaniem grupy. W październiku
2009 r. doszło do spotkania ministrów obrony Grupy Wyszehradzkiej, na którym
podjęto decyzję o sformowaniu wspólnej Grupy Bojowej UE. W maju 2011 r.
uzgodniono, że Polska będzie przewodniczyć grupie, która ma osiągnąć gotowość do
operacji w 2016 r. W marcu 2014 r. kraje Grupy Wyszehradzkiej podpisały w tej
sprawie porozumienie, w którym określono, że Wyszehradzka Grupa Bojowa ma liczyć
3 tys. żołnierzy. Grupę tworzą przede wszystkim jednostki wojskowe 12. Dywizji
Zmechanizowanej, a także wydzielone siły i środki armii: czeskiej, słowackiej oraz
węgierskiej. Jak wynika z informacji prasowych26
Grupa liczy około 3,9 tys. żołnierzy,
z czego połowę stanowią Polacy. Czesi wystawili ok. 800 żołnierzy, Węgrzy - ok. 600,
a Słowacy - ok. 450. 12. DZ wydzieliła do niej ponad 1000 żołnierzy m.in.
z 12. Brygady Zmechanizowanej, koszalińskiego 8. pułku przeciwlotniczego czy
2. batalionu saperów ze Stargardu. W Grupie znaleźli się również żołnierze z innych
polskich jednostek, w tym 9. pułku rozpoznawczego z Lidzbarku Warmińskiego,
24
A. Ciupiński, Zdolności wojskowe Unii Europejskiej. Perspektywy grup bojowych. Rocznik integracji
europejskiej nr 8/2014, strona 111-113. 25
Grupa Wyszehradzka (V4) – nieformalne zrzeszenie czterech państw Europy Środkowej – Czech,
Polski, Słowacji i Węgier, którego celem jest pogłębianie współpracy między tymi krajami,
w początkowej fazie w szczególności w kwestiach przystąpienia do struktur Unii Europejskiej i NATO.
Powołane w 1991 roku przez trzy państwa (Polskę, Węgry i Czechosłowację) tworzące tzw. Trójkąt
Wyszehradzki. W późniejszym czasie, wskutek rozpadu Czechosłowacji (1 stycznia 1993 r.), członkami
grupy stały się Czechy i Słowacja. Jedyną instytucją grupy jest Międzynarodowy Fundusz
Wyszehradzki (International Visegrad Fund). Wikipedia (dostęp 09.04.2016 r.). 26
http://www.pap.pl/aktualnosci/news,452070,wyszehradzka-grupa-bojowa-unii-europejskiej-objela-
dyzur-bojowy.html#sthash.tsUvvJAn.dpuf (dostęp 09.04.2016 r.)
27
1. Brygady Lotnictwa Wojsk Lądowych w Inowrocławiu, Jednostki Wojskowej
Komandosów w Lublińcu, czy 3. Skrzydła Lotnictwa Transportowego w Powidzu.
W listopadzie 2015 r., na poligonie w Drawsku Pomorskim zrealizowano
ćwiczenie pk. Common Challenge – 15 V – 4 (z udziałem żołnierzy z Czech, Słowacji
i Węgier), w ramach którego sprawdzono grupy bojowej do operacyjnego użycia.
Jednocześnie na bazie Centrum Operacji Lądowych – Dowództwa Komponentu
Lądowego w Krakowie zorganizowano Dowództwo27
Operacji Grupy Bojowej Unii
Europejskiej państw Grupy Wyszehradzkiej (EU OHQ BG V4)28
. Grupa Bojowa Unii
Europejskiej państw Grupy Wyszehradzkiej rozpoczęła z dniem 1 stycznia swój dyżur
bojowy, który potrwa do 30 czerwca br.
2.3 Problemy i ograniczenia.
Zasadność funkcjonowania Grup Bojowych nie jest ogólnie podważana jednakże
część ekspertów zgłasza swoje wątpliwości w zakresie wiarygodności tych formacji
wojskowych. Na rzecz takiego stanu rzeczy wpłynęły co najmniej trzy wydarzenia
z historii funkcjonowania Grup Bojowych UE.
Grupy Bojowe mogły być skierowane do co najmniej trzech operacji, które UE
prowadziła w latach 2006-2014. Pierwsza misja to EUFOR - DR Kongo, latem 2006 r.,
wówczas do działań powinna wkroczyć Grupa Bojowa dowodzona przez Niemców,
gdyż wówczas RFN odpowiadała za dyżur bojowy. 27 grudnia 2005 r. Sekretarz ONZ
zwrócił się do UE z prośbą o pomoc, w utrzymaniu pokoju w DR Kongo. UE uznała, że
jest zobowiązana do wspierania procesu transformacji w tym państwie.
Zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami dotyczącymi rotacji GB-1500 przypadała kolej
na grupę dwunarodową francusko-niemiecką. W tej sytuacji, zgodnie z wcześniejszymi
ustaleniami, Niemcy jako państwo ramowe miały zapewnić podstawowe elementy
niezbędne do rozpoczęcia i realizacji działań, w tym: dowodzenie i finansowanie.
W fazie przygotowawczej toczono spory dotyczące zarówno uczestników jak i sposobu
przeprowadzenia operacji. 23 stycznia 2006 r., podczas szczytu francusko-niemieckiego
Angela Merkel odmówiła prezydentowi Jacques”owi Chiracowi skierowania do Konga
francusko-niemieckiej Grupy Bojowej UE. Oprócz pani kanclerz również minister
27
Odpowiedzialnym za funkcjonowanie Dowództwa Operacji jest Dowódca Centrum Operacji
Lądowych – Komponentu Lądowego. 28
http://www.gazetakrakowska.pl/artykul/9098276,krakow-otwarto-dowodztwo-grupy-bojowej-unii-
europejskiej-v4,id,t.html (dostęp 09.04.2016 r.)
28
obrony narodowej Franz Jung nie okazywał entuzjazmu dla kongijskiej wyprawy
i mnożył przeszkody. Ogłosił pięć warunków, które należało spełnić, żeby Niemcy
przejęli przywództwo misji: 1) zgoda rządu kongijskiego, 2) precyzyjny mandat Rady
Bezpieczeństwa ONZ, 3) udział w misji innych członków UE oprócz Francji i Niemiec,
4) koncentracja misji w stolicy DR Kongo – Kinszasie, 5) limit czasowy - cztery
miesiące. W związku z tymi przeszkodami oraz ze względu na duże zaangażowanie
Niemiec na Półwyspie Bałkańskim oraz w Afganistanie, przyjęto formułę zbudowania
ugrupowania taktycznego ad hoc. Fakt ten można uznać za pierwszą porażkę koncepcji
Grup Bojowych UE.
Kolejnym przykładem stawiającym Grupy Bojowe w złym świetle były
wydarzenia w roku 2008, kiedy to Szwecja, jako państwo ramowe „nordyckiej” grupy
bojowej, zaproponowała jej wykorzystanie w misji UE w Czadzie
i Republice Środkowoafrykańskiej. Większość państw Unii nie poparła jednak tej
inicjatywy. Została przeprowadzona operacja z wykorzystaniem wielonarodowej grupy
ad hoc francusko-polsko-irlandzkiej. Jednocześnie w tym samym roku Sekretarz
Generalny ONZ Ban Ki Moon poprosił o interwencję UE
w Demokratycznej Republice Konga, która ze względu na fakt, iż żadne z tzw. wielkich
państw nie było w stanie przejąć dowodzenia nad taka operacją, ostatecznie nie doszła
do skutku.
Negatywnym przykładem z ostatnich lat są zdarzenia w 2014 r. kiedy idea grup
bojowych poniosła porażkę w konfrontacji z kryzysem w Republice Południowej
Afryki. Doszło do ludobójstwa i większość ministrów spraw zagranicznych poparła
francuski projekt skierowania tam GB UE. Sytuacja spełniała wszelkie wymogi
przewidziane w „Koncepcji Grup Bojowych Unii Europejskiej”. Jednakże,
zdecydowany sprzeciw zgłosiła Wielka Brytania. Również w przypadku tego kryzysu
zorganizowano i skierowano do Afryki siły zbudowane przez „koalicję chętnych”29
.
Powyższe fakty, świadczą o braku jasnych zasad użycia Grup Bojowych UE
co w konsekwencji prowadzi do nieskutecznego ich wykorzystania w rejonie konfliktu.
Jako rzeczywista przyczyna powściągliwości unijnych decydentów wobec
ewentualnego skierowania dyżurującej grupy bojowej, podawany jest najczęściej
argument, że dotychczas nie doszło do sytuacji, która odpowiadałaby przyjętym
29
A. Ciupiński, Zdolności wojskowe Unii Europejskiej. Perspektywy grup bojowych. Rocznik integracji
europejskiej nr 8/2014, strona 112-113.
29
kryteriom i wymagałaby skierowania dyżurującej grupy bojowej30
. Wydaje się jednak,
że jest to zbyt uboga argumentacja, a sam problem musi zostać poddany bardziej
szczegółowym badaniom.
Kolejnym, nie mniej ważnym czynnikiem wpływającym na powściągliwość
decydentów w zakresie kierowania Grup Bojowych do działań, są niezbyt korzystne
zasady finansowania. Nick Whitney, były dyrektor zarządzający Europejskiej Agencji
Obrony uznał, że jedną z przyczyn bezczynności Grup Bojowych – 1500 są absurdalne
zasady finansowania. W ich świetle, to państwa kierujące swoich żołnierzy do operacji
reagowania kryzysowego muszą pokrywać ponoszone koszty przynajmniej 90% tzw.
kosztów wojskowych31
. Konieczność ponoszenia tych kosztów, w odniesieniu do
szukania oszczędności spowodowanych kryzysem, wpływa negatywnie na chęć
kierowania do działań żołnierzy. Dodatkowym kosztem finansowym dla części państw
są kwestie logistyczne związane z koniecznością szybkiego i sprawnego przerzutu
żołnierzy oraz uzbrojenia do rejonu działań. Najczęściej jest to transport lotniczy
z wykorzystaniem specjalnych samolotów transportowych32
, którymi dysponują jedynie
bogatsze państwa świata.
Od 1 marca 2004 roku funkcjonuje mechanizm finansowania ATHENA służący
finansowaniu wspólnych kosztów33
operacji wojskowych UE oraz kosztów
ponoszonych przez państwa, w tym kosztów zakwaterowania, paliwa i podobnych
kosztów związanych z kontyngentami krajowymi, jednakże z uwagi na swoje
ograniczenia nie zachęca państw członkowskich do udziału w operacjach. Mechanizm
ATHENA finansuje wspólne koszty tylko jeżeli stanowią one mniej niż 10%
całkowitych kosztów UE danej operacji.
Dostrzegając niedogodności wynikające z wadliwego systemu finansowania cześć
polityków zgłaszało projekty utworzenia stałych grup bojowych, finansowanych ze
środków unijnych. Propozycje takie zgłaszane były przez stronę polską w czasie
prezydencji w Radzie UE w 2011 roku, w ramach których postulowano między innymi
30
A Antrpoius., D Deschaux-Beaume. La PESD et ses évolutions, Bruxelles 2006., 31
C. Ehler Rapport sur la coopération civilo-militaire et le développement des capacités civilo-
militaires, PE(2010/2071(INI)) 5 novembre .2010 32
Np. Herkules C-130, Boeing C-17 Globemaster III, Airbus A400M Atlas, An-124. 33
Kosztami tymi są zawsze: 1) utworzenie dowództwa i jego koszty bieżące, w tym podróże, systemy
IT, administracja, informacje publiczne, personel lokalny, rozmieszczenie i zakwaterowanie
dowództwa sił; 2) dla całości sił – infrastruktura, opieka medyczna (na obszarze działań), ewakuacja
medyczna, identyfikacja, pozyskiwanie informacji (obrazy satelitarne); 3) zwrot kosztów NATO/od
NATO lub innych organizacji (np. ONZ). Jeżeli Rada tak postanowi, z mechanizmu Athena można
sfinansować także koszty związane z transportem i zakwaterowaniem sił oraz dowództw
wielonarodowych na poziomie niższym niż dowództwo sił.
30
zwiększenie użyteczności Grup Bojowych UE poprzez wydłużenie dyżuru Grup
Bojowych z 6 do 12 miesięcy, wzmocnienie współpracy Grup Bojowych z podmiotami
cywilnymi, rozszerzenie możliwości wspólnego finansowania kosztów związanych
z użyciem Grup Bojowych, pokrywanych solidarnie przez całą Unię34
.
Pomimo dyskusji nad wprowadzeniem wymienionych propozycji podczas
seminarium eksperckiego poświęconego tej problematyce nie doszło do wdrożenia
kluczowych zmian w zakresie systemu finansowania Grup Bojowych UE.
Uwzględniając wymienione wcześniej niedogodności także inne państwa zgłaszały
swoje pomysły na usprawnienie działania Grup Bojowych. Caroline Henrion, ekspert
francuski, która twierdzi, że Europa jest bardzo daleka od osiągnięcia skutecznych
zdolności reagowania kryzysowego twierdzi, iż jednym z rozwiązań w zakresie
zwiększenia skuteczności działania Grup Bojowych mogłoby być wyłączenie
z procedur jednomyślnego podejmowania decyzji o skierowaniu ich do działań35
.
Inny postulat zgłoszony w 2010 r. przez ministra obrony Austrii dotyczył
rozważenia możliwości wykorzystania unijnych jednostek szybkiego reagowania
w sytuacji klęsk żywiołowych. Na skierowanie uwagi na tak „praktyczne”
wykorzystanie potencjału Grup bojowych niewątpliwie miał wpływ fakt realnego
użycia Grup Bojowych w rejonach kryzysowych, w odniesieniu do których niektórzy
eksperci twierdzą wręcz, że pełnią one „puste dyżury”36
.
Pomimo wielu prób wprowadzania zmian w zakresie funkcjonowania Grup
Bojowych nie znalazły swojego odzwierciedlenia w postaci znowelizowania
uregulowań prawnych. Rada Europejska w 2013 r. ograniczyła się do opublikowania
ogólnego komunikatu o charakterze postulatowym, w którym wskazała, że UE i jej
państwa członkowskie muszą być w stanie szybko i skutecznie planować i rozmieszczać
odpowiednie zasoby cywilne i wojskowe. Rada podkreśliła potrzebę poprawy unijnych
zdolności do szybkiego reagowania, między innymi za pośrednictwem bardziej
elastycznych i łatwiejszych do rozmieszczania grup bojowych. Wskazano także na
konieczność bezzwłocznej analizy aspektów finansowych misji i operacji UE, również
w kontekście przeglądu mechanizmu ATHENA37
, z myślą o udoskonaleniu systemu
34
http://archiwalny.mon.gov.pl/pl/strona/196/LG_51_53 - dostęp 24.04.2016 r. 35
C. Henrion , Les groupements tactiques de I’Union europeenne http://www.grip.org/fr/siteweb/images/
NOTES_ANALYSE/2010/NA_2010-01-18_FR_C-HENRION.pdf, 9.02.2013r. 36
A. Ciupiński, Zdolności wojskowe Unii Europejskiej. Perspektywy grup bojowych. Rocznik integracji
europejskiej nr 8/2014, strona 113. 37
ATHENA- ustanowiony 1 marca 2004 r. przez Radę Unii Europejskiej mechanizm finansowania
wspólnych kosztów związanych z unijnymi operacjami wojskowymi prowadzonymi w ramach unijnej
wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony (WPBiO). W finansowaniu unijnych operacji wojskowych
31
finansowania tych misji i operacji, na podstawie sprawozdania Wysokiego
Przedstawiciela38
.
Podsumowanie. Utworzenie Grup Bojowych oprócz czysto obronnego charakteru miało być także
bodźcem do rozwoju narodowych sił zbrojnych państw członkowskich UE, a z drugiej
strony zapewnić Unii samodzielną reakcję na sytuację kryzysową na terenie UE
oraz w jej sąsiedztwie. O ile państwa członkowskie, w miarę swoich możliwości
finansowych, stale modernizują i rozwijają swoje zdolności obronne to w przypadku
próby oceny funkcjonowania grup bojowych UE odpowiedź nie jest już taka prosta.
Analizując dotychczasowe doświadczenia w tym zakresie większość ekspertów
uważa, że Grupy Bojowe są zbyt małe oraz jednocześnie mają ograniczone możliwości
do podejmowania działań w znacznej odległości od Europy, a co za tym idzie mają
ograniczone możliwości w obszarze uczestnictwa w operacjach na dużą skalę.
Uwzględniając powyższe wnioski można w dużym uproszczeniu wskazać, że nie są
również zdolne do uczestniczenia w klasycznych operacjach utrzymania pokoju
(peacekeeping). Natomiast w przypadku operacji o charakterze pokojowym mogą
pełnić funkcję odwodu w razie eskalacji działań partyzanckich. Grupy bojowe powinny
być zdolne do zapobiegania katastrofom humanitarnym bądź eskalacji konfliktu, do
zapewniania bezpieczeństwa podczas wyborów oraz organizowania operacji
ewakuacyjnych39
.
Kolejnym obszarem problematycznym w zakresie funkcjonowania Grup
Bojowych jest fakt pokrywania się ich zadań z formacjami tego typu funkcjonującymi
równolegle w NATO np. Sił Odpowiedzi NATO (NATO Response Force).
Jednocześnie należy zwrócić uwagę na pokrewny problem, który dotyczy
jednoczesnego wyznaczania tych samych sił i środków „do dyżurowania” w ramach
Grup Bojowych UE oraz sojuszniczych zobowiązań wobec NATO. Taka dualistyczna
struktura podległości jednoznacznie wskazuje na problematyczne użycie tych sił
w przypadku wystąpienia kryzysu bądź innej nagłej sytuacji wymagającej
natychmiastowego działania.
uczestniczy 27 państw członkowskich UE (Dania nie bierze udziału w realizacji wspólnej polityki
bezpieczeństwa i obrony pod kątem wojskowym). 38
Konkluzje przyjęte przez Radę Europejską (19–20 grudnia 2013 r.).
https://www.bbn.gov.pl/ftp/dok/Konkluzje%20RE%2019-20.12.13.pdf. Dostęp 07.05.2016 r. 39
B. Górka-Winter: Grupy bojowe Unii Europejskiej – koncepcja, proces formowania, perspektywy.
„Biuletyn PISM” 2006 nr 69 (409), s. 1719.
32
Uwzględniając małe praktyczne wykorzystanie potencjału Grup Bojowych
o czym była mowa w niniejszej pracy, a także mało przejrzysty charakter ich
funkcjonowania można odnieść wrażenie, że nie funkcjonują one zgodnie
z oczekiwaniami, co w konsekwencji z pewnością nie potwierdzi ich pozytywnego
wizerunku w obszarze budowania pozycji na arenie międzynarodowej. Pomimo faktu,
że Grupy Bojowe są jednym z najważniejszych osiągnięć Wspólnej Polityki
Bezpieczeństwa i Obrony to na chwilę obecną system ich funkcjonowania jest
niewydolny, a tym samym nie przyczynił się do wzmocnienia potęgi Unii w aspekcie
wojskowym, chociażby z tego powodu, że Grupy Bojowe nie zostały nigdy użyte.
Pomimo tego, że idea wzmacniania zdolności obronnych Unii Europejskiej nie
jest kwestionowana, a wręcz występuje potrzeba podjęcia pilnych działań
intensyfikujących w związku z nowymi wyzwaniami takimi jak problem uchodźców
czy zagrożenia terrorystyczne, to dalsze funkcjonowanie Grup Bojowych bez podjęcia
zdecydowanych reform nie jest możliwe.
Jak pokazały doświadczenia minionych lat głównym problemem
w funkcjonowaniu Grup jest problem ich finansowania. W celu poprawy sytuacji
należałoby dokonać gruntownej zmiany uwzględniającej powiększeniu strumienia
finansowania w ramach mechanizmu ATHENA, bądź też finansowania ich działania
z budżetu UE.
Jednocześnie należy rozważyć, czy dotychczasowa zasada dobrowolnego
deklarowania różnych jednostek wojskowych z państw członkowskich zapewnia
poziom standaryzacji oraz stałego podnoszenia zdolności tych pododdziałów. Wysoce
wskazane wydaje się dążenie do stworzenia stałych oddziałów, które funkcjonowałyby
na przejrzystych zasadach finansowania, zachęcających poszczególne państwa do
udziału przedsięwzięciach reagowania kryzysowego. Ponadto, mając na uwadze
funkcjonowanie większości państw UE w ramach sojuszu z NATO, należy dokonać
weryfikacji zadań realizowanych przez Grupy Bojowe UE, tak aby zacieśnić
współpracę z NATO w celu realizacji wspólnych celów w zakresie obronności, bez
dublowania zadań.
Pomimo istnienia wielu problemów należy podkreślić, że Grupy Bojowe wniosły
znaczny wkład w rozwój UE w sferze obronności, a doświadczenia i wnioski zebrane
w dotychczasowym funkcjonowaniu stanowią mocny fundament do dalszych działań,
co w konsekwencji pozwoli na podniesienie zdolności obronnych Unii Europejskiej.
Niezależnie od ocen działań na rzecz umacniania bezpieczeństwa na drodze militarnej
33
nie należy pomijać faktu, że Unia Europejska powstała na gruncie przemian
gospodarczych i na arenie międzynarodowej z powodzeniem realizuje swoje zadania
jako mocarstwo niewojskowe. Do osiągania swoich celów UE, także w sferze polityki
obronnej, może wykorzystywać do oddziaływania na otoczenie środki gospodarcze,
finansowe i polityczne, a zatem bez wykorzystania potęgi militarnej może wpływać na
łagodzenie konfliktów zagrażających jej państwom składowym.
Uwzględniając dotychczasowe użycie Grup Bojowych w ramach sytuacji
kryzysowych trudno nie zgodzić się z powyższą argumentacją wskazującą na
niemilitarny charakter potęgi UE, co więcej istnieje duże prawdopodobieństwo,
że w przypadku realnego zagrożenia dla państw Unii wiodącą rolę odgrywać będą Siły
Odpowiedzi NATO40
, a Grupy Bojowe UE realizować będą rolę drugoplanową.
40
Siły Odpowiedzi NATO (ang. NATO Response Force, NRF) - siły szybkiego reagowania NATO.
Pozostające w stałej gotowości, zaawansowane technologicznie wydzielone oddziały sił zbrojnych
NATO, których zadaniem jest szybka reakcja w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa państw
członkowskich Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego, zwłaszcza zaś podejmowania działań
w ramach operacji reagowania kryzysowego.
34
Bibliografia 1. Antrpoius A., Deschaux-Beaume D. (2006), La PESD et ses évolutions, Bruxelles.
2. Bobryk-Deryło, Uwarunkowania ewolucji wspólnej polityki bezpieczeństwa
i obrony Unii Europejskiej. Rozprawa doktorska pod kierunkiem prof. dr hab.
Stanisława Parzymiesa, Instytut Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu
Warszawskiego, Warszawa Lipiec 2012 r.
3. A. Ciupiński, Zdolności wojskowe Unii Europejskiej. Perspektywy grup
bojowych. Rocznik integracji europejskiej nr 8/2014 r.
4. Ehler C., Rapport sur la coopération civilo-militaire et le développement des
capacités civilo-militaires, PE(2010/2071(INI)) 5 novembrer 2010 r.
5. Haine J.Y. red., De Laeken à Copenhague – Les textes fondamentaux de la
défense Européenne, Cahier de Chaillot”, vol. III, Paris, 2003 r.
6. A Konarzewska, Grupy bojowe UE. Zaczątek Euroarmii. Raport-Bezpieczeństwo
narodowe I-II-2007/3-4, 2007 r.
7. Lankosz K. red., Traktat o Unii Europejskiej Komentarz, Wydawnictwo C.H.
Beck, Warszawa 2003 r.
8. Lindstrom G., Enter the EU Battlegroups, „Chaillot Paper” no. 97/February 2007.
9. Simón L., Command and control? Planning for Eu military operations,
„Occasional Paper” 81, Paris, January 2010.
10. Zięba R., Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej,
Wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2007 r.
Netografia. 1. http://www.geopolityka.org/analizy/unia-europejska/anna-antczak-barzan-grupy-
bojowe-unii-europejskiej-niewykorzystana-szansa (09.04.2016 r.);
2. http://archiwalny.mon.gov.pl/pl/artykul/6433, Polska państwem ramowym
Weimarskiej Grupy Bojowej UE (09.04.2016 r.);
3. http://www.pap.pl/aktualnosci/news,452070,wyszehradzka-grupa-bojowa-unii-
europejskiej-objela-dyzur-bojowy.html#sthash.tsUvvJAn.dpuf (09.04.2016 r.);
4. http://www.gazetakrakowska.pl/artykul/9098276,krakow-otwarto-dowodztwo-
grupy-bojowej-unii-europejskiej-v4,id,t.html (09.04.2016 r.);
5. https://www.bbn.gov.pl/ftp/dok/Konkluzje%20RE%2019-20.12.13.pdf.
(07.05.2016 r.).
6. http://www.grip.org/fr/siteweb/images/NOTES_ANALYSE/2010/NA_2010-01-
18_FR_C-HENRION.pdf, (9.02.2013r).
35
7. https://depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/item/126/UE%20WPbiO.pdf?sequence=
1N Bobryk-Deryło (dostęp 08.06.2016 r.).
8. https://www.bbn.gov.pl/download/1/934/rap9grupybojoweue.pdf
(dostęp 08.06.2016 r.).
Spis tabel i rysunków. Tabela nr 1. Wykaz dyżurów grup bojowych UE. strona 18
Rysunek 1. Zasadnicze elementy grupy bojowej. strona 21
36
Oświadczenia OŚWIADCZENIE
Oświadczam, że pracę niniejszą przygotowałem samodzielnie. Wszystkie dane,
istotne myśli i sformułowania pochodzące z literatury (przytoczone dosłownie
lub niedosłownie) są opatrzone odpowiednimi odsyłaczami. Praca ta nie była w całości
ani w części, która zawierałaby znaczne fragmenty przedstawione w pracy jako oryginalne
(wyniki badań empirycznych, obliczenia, spostrzeżenia, oceny, wnioski, propozycje itp.),
przez nikogo przedłożona do żadnej oceny i nie była publikowana.
Oświadczam, że tekst pracy dyplomowej na nośniku elektronicznym jest identyczny
z tekstem wydrukowanym i nie zawiera znaków niewidocznych na wydruku.
..............................., dnia............................ .................................................
(miejscowość) (podpis)
OŚWIADCZENIE
Wyrażam zgodę / nie wyrażam zgody* na udostępnienie osobom
zainteresowanym mojej pracy dyplomowej.
Zgoda na udostępnienie pracy dyplomowej nie oznacza wyrażenia zgody
na kopiowanie pracy dyplomowej w całości lub w części. Brak zgody nie wyklucza
kontroli tekstu pracy dyplomowej w systemie antyplagiatowym, wyklucza natomiast
dopisanie tekstu do bazy tego systemu.
* niepotrzebne skreślić
..............................., dnia............................ .................................................
(miejscowość) (podpis)