Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) (ang. foreign direct investment - FDI) według definicji UNCTAD, IMF i OECD są kategorią międzynarodowych inwestycji, dokonywanych przez rezydenta jednego kraju (nazywanym „inwestorem bezpośrednim” lub „firmą matką”) z zamiarem sprawowania długotrwałej kontroli w przedsiębiorstwie innego kraju (nazywanym „przedsiębiorstwem bezpośredniej inwestycji” lub „firmą-córką”). Przez „długotrwałą kontrolę” rozumie się tutaj istnieje długoterminowych relacji pomiędzy inwestorem bezpośrednim i przedsiębiorstwem bezpośredniej inwestycji oraz istotny poziom oddziaływania, który daje inwestorowi bezpośredniemu efektywny głos w zarządzaniu przedsiębiorstwem bezpośredniej inwestycji. Aby inwestycję uznać za BIZ, minimalny próg zaangażowania kapitałowego inwestora bezpośredniego w przedsiębiorstwie bezpośredniej inwestycji ustalono na poziomie 10%.

Foreign Direct Investment

Celem BIZ są działania w formie zakupu udziałów w firmach istniejących lub budowa nowych zasobów wytwórczych czy usługowych (greenfield investment), które prowadzą do objęcia efektywnej kontroli w zarządzaniu przedsięwzięciem

Przez BIZ rozumie się inwestycje wywołujące długotrwały związek, przejawiający trwałe zainteresowanie jednostki osiadłej w określonym obszarze gospodarczym (inwestor bezpośredni) jednostką osiadłą w gospodarce innej niż gospodarka inwestora

Determinanty FDI

W host countries

Ramy polityczne dla FDI Determinanty ekonomiczne (1. poszukiwanie rynków, 2.

poszukiwanie zasobów, 3. Poszukiwanie wydajności/efektywności)

Ułatwienia dla biznesu

Ramy polityczne dla FDI

Stabilność ekonomiczna, polityczna i społeczna Przepisy dotyczące wejścia na rynek i prowadzenia

działalności Standardy traktowania zagranicznych inwestorów Polityka w zakresie funkcjonowania i struktury rynku (wolna

konkurencja) Umowy międzynarodowe dotyczące handlu

międzynarodowego oraz inwestycji Polityka prywatyzacyjna Polityka handlowa (taryfy celne, bariery pozataryfowe) Polityka fiskalna (podatkowa)

Determinanty ekonomiczne

Poszukiwanie rynków (wielkość rynku, dochód na osobę, wzrost gospodarczy, dostęp do rynków regionalnych i światowych, specyficzne preferencje konsumentów, struktura rynku)

Poszukiwanie zasobów (surowce naturalne, koszty siły roboczej wykwalifikowanej i niewykwalifikowanej, innowacje technologiczne w gospodarce, infrastruktura – porty, drogi, sieci energetyczne, telekomunikacja)

Poszukiwanie wydajności (koszty surowców, produktywność siły roboczej, koszty transportu i komunikacji, koszty produktów pośrednich, powiązania kooperacyjne przedsiębiorstw z regionalnymi strukturami gospodarczymi

Ułatwienia dla biznesu

Promowanie inwestycji (budowanie wizerunku państwa, przyciąganie inwestycji)

Bodźce inwestycyjne Inne koszty (hassle costs) – podatność na korupcję,

wydajność administracji Udogodnienia socjalne (dwujęzyczne szkoły, jakość życia) Obsługa po okresie inwestowania

Motywy inwestowania za granicą

Poszukiwanie zagranicznych rynków zbytu Poszukiwanie źródeł surowców naturalnych Podniesienie efektywności produkcji Poszukiwanie know-how i technologii Poszukiwanie stabilizacji i bezpieczeństwa politycznego Wcześniej zdobyta pozycja na rynku wewnętrznym:

osiągnięta skala działalności, posiadane konw-how i technologie, silna pozycja finansowa, warunki konkurencyjne panujące na rynku krajowym, itp.

Strategia podążania za liderem Budowanie zaufania i wiarygodności na rynku Strategia podążania za klientem

Korzyści z BIZ

Możliwość wzrostu produkcji, zatrudnienia i wydajności pracy w kraju, w kraju w którym główną barierą rozwojową jest brak kapitału

Dostęp do nowoczesnych i skutecznych technologii, know-how i technik zarządzania

Szansa poprawy sytuacji bilansu płatniczego, gdy inwestycje zagraniczne powodują wzrost produkcji eksportowej, a w zaopatrzeniu materiałowym dominują dostawcy krajowi

Możliwość finansowania procesów restrukturyzacyjnych i rozwojowych w sposób bezpieczniejszy w porównaniu z kredytami zagranicznymi

Pobudzenie działalności producentów krajowych, podniesienie jakości wyrobów, umożliwienie konsumentom dostępu do nowych produktów i usług w wyniku zwiększenia konkurencji na rynku krajowym

Niebezpieczeństwa / zagrożenia

Niebezpieczeństwo zachwiania równowagi bilansu płatniczego, gdy firmy transferują znaczną część zysków za granicę i w małym stopniu korzystają z dostaw krajowych

Pogorszenie się terms of trade i obniżenie wpływów podatkowych na skutek stosowania przez firmy zagraniczne cen transferowych

Ryzyko stopniowego wyeliminowania konkurencji ze strony firm krajowych i stworzenia przez firmę zagraniczną lokalnego monopolu

Możliwość wzrostu bezrobocia w sytuacji gdy na lokalnym rynku pracy występują duże zasoby siły roboczej, a inwestorzy zagraniczni stosują kapitałochłonne techniki lub gdy poprzez swoje działania doprowadzają do bankructw firm lokalnych

Przejmowanie kontroli nad branżami krajowymi przez zwiększanie konkurencji na rynku krajowym, której nie są w stanie sprostać firmy lokalne

Niebezpieczeństwa / zagrożenia

Ograniczenie efektów polityki makroekonomicznej w sytuacji gdy udział inwestorów (korporacji międzynarodowych) w produkcji danego kraju jest wysoki, a finansowanie ich działalności pochodzi głownie z zagranicy

Zagrożenie stanu środowiska naturalnego na skutek przenoszenia z zagranicy przestarzałych lub tzw. brudnych technologii, co jest wynikiem mniej restrykcyjnych przepisów prawnych w kraju goszczącym

Wykupywanie przedsiębiorstw krajowych w celu ich likwidacji Pogłębianie dysproporcji rozwojowych przez koncentrację FDI

w najbardziej atrakcyjnych branżach i regionach kraju Zagrożenia dla suwerenności państwa w sytuacji przejęcia

kontroli nad strategicznymi branżami, sektorami gospodarki (uzależnienie funkcjonowania gospodarki krajowej od kapitału zagranicznego)

Inne zjawiska

efekt kanibalizmu rynkowego: polega na utracie części dotychczasowego rynku ze względu na produkcję prowadzoną przez filię zagraniczną. W firmie macierzystej objawia się spadkiem sprzedaży wyrobów dotychczas eksportowanych na dany rynek

efekt dodatkowej sprzedaży eksportowej: w zakładach macierzystych ze względu na produkcję uruchomioną za granicą – nowa inwestycja może spowodować wzrost dostaw materiałów, części i podzespołów

crowding in (efekt pobudzania): FDI mają charakter komplementarny względem inwestycji krajowych i przyczyniają się do stymulacji krajowego procesu inwestycyjnego

crowding out (efekt wypierania): FDI są substytucyjne lub konkurencyjne względem inwestycji krajowych i przyczyniają się do hamowania możliwości inwestycyjnych

FDI inflows (świat 2004)

FDI inflows (państwa 2004)

Atrakcyjność państw

FDI inflows

FDI inflows

FDI inflows

FDI outflows

Największe firmy

Kraje rozwijające się

Według wstępnych danych Narodowego Banku Polskiego napływ BIZ okresie I-V 2010 r. wyniósł ponad 5 miliardów euro (5,1 mld EUR) i był o 75% wyższy niż w analogicznym okresie 2009 roku (2,9 mld EUR.)

Tak wysoki poziom napływu BIZ to przede wszystkim wynik wysokiego poziomu reinwestowanych zysków, które wyniosły 2,5 mld EUR, czyli 50% całego napływu.Kolejnym kluczowym elementem BIZ w badanym okresie były inwestycje w kapitały własne spółek. Osiągnęły one poziom 1,4 mld EUR i udział w wysokości 28% wszystkich inwestycji. Pożyczki wewnątrzkorporacyjne wyniosły ok. 1 mld EUR, czyli 22% całości BIZ.

Inwestycje prowadzone przez PAIiIZ W lipcu 2010 r. Agencja obsługiwała łącznie

143 firmy. Najwięcej potencjalnych inwestorów pochodziło z USA (33 firmy), Wielkiej Brytanii (19 firm), Niemiec i Szwecji (po 10 firm), Francji (9 firm) i Korei (8 firm). Najwięcej firm planowało inwestycje w sektorze motoryzacyjnym (25 firm), BPO (21 firm), w sektorze elektronicznym (13 firm), energetycznym (10 firm), w sektorze maszynowym (8 firm), a także chemicznym, lotniczym i w centrach B+R (po 7 projektów).W pierwszej połowie 2010 r. PAIiIZ doprowadziła do rozpoczęcia w Polsce 29 inwestycji o łącznej wartości 377 mln EUR. W wyniku tych inwestycji powstanie w najbliższych latach ok. 6050 nowych miejsc pracy. Dla porównania w pierwszej połowie 2009 r. zamknięto 10 projektów.

Dlaczego w Polsce wzrosną FDI?

W perspektywie jest wzrost gospodarczy Duży rynek zbytu Duża podaż siły roboczej Członkostwo w UE Niskie koszty pracy Wysokie kwalifikacje pracowników (zwłaszcza kadry

menedżerskiej) Malejące bariery eksporty towarów z Polski Rozwinięty system bankowy

Potencjalne zagrożenia dla FDI Korupcja Ograniczony dostęp do zamówień publicznych Organy administracji przeciągają procedury przy nabywaniu

przez inwestorów nieruchomości i uzyskiwaniu wszelkiego rodzaju zezwoleń

Urzędnicy podejmują uznaniowe decyzje W złym kierunku i gwałtownie zmienia się system prawny Drogie są usługi telekomunikacyjne Brak autostrad i dróg ekspresowych Konkurenci są coraz bardziej skuteczni (Czechy, Węgry)

Sektor ochrony zdrowia

Jest trzecim najważniejszym na europejskim rynku akcji. Kapitalizacja spółek wchodzących w skład indeksu DJ Stoxx Health Care przekracza 500 mld euro. Od końca 1991 r. spółki z tej branży dawały zarobić przeciętnie 7,5% rocznie.

Pod tym względem lepiej wypadają jedynie przedsiębiorstwa związane z rynkiem surowców oraz chemiczne. Dla porównania walory firm działających na rynku nieruchomości przyniosły w tym czasie jedynie 0,7% zysku rocznie. Swoją atrakcyjność spółki z sektora ochrony zdrowia potwierdziły także w trudnych czasach. Podczas gdy w 2008 r. nie trudno było znaleźć branże, z których akcje traciły po połowę, to firmy z sektora ochrony zdrowia straciły w tym fatalnym dla rynków akcji roku niecałe 18%.

To dobre potwierdzenie jednej z ważniejszych cech tego rodzaju spółek – stabilności. Chodzi tu zarówno o same efekty działalności, jak również notowania giełdowe. Pod względem zmienności kursów nieznacznie lepiej wypada jedynie branża telekomunikacyjna. Zmienność notowań jest natomiast główną miarą ryzyka inwestycyjnego.

Wśród najważniejszych czynników sprzyjających rozwojowi tej branży wymienia się starzenie się społeczeństw, zwłaszcza w państwach rozwiniętych. Jednocześnie postępy medycyny wydłużają czas życia człowieka, nawet nieuleczalnie chorego. Dla zdrowia niekorzystne są nawyki żywieniowe współczesnego człowieka. Na możliwości medycyny natomiast wpływają postęp technologiczny oraz spersonalizowane leczenie.

We wszystkich państwach europejskich od 1980 r. znacząco podniosła się oczekiwania długość życia. W niektórych państwach przekracza już 80 lat. Na świecie przez blisko dwie ostatnie dekady podniosła się o 4 lata, do 71 lat (dane z 2007 r.). Warto zauważyć, że o ile oczekiwana długość życia osoby w wieku 65 lat w początkach lat 80. nie przekraczała w Unii Europejskiej w obecnym składzie 16 lat, to teraz jest to już 3 lata więcej.

Znacząco w tym czasie zmniejszyła się śmiertelność noworodków. Ten czynnik traktuje się jako miernik rozwoju medycyny. W UE na początku lat 80. przypadków śmierci noworodków było ponad 14 na 1000 urodzeń. Obecnie jest to około 5.

W Unii Europejskiej w 77% powodem śmierci są nieuleczalne choroby takie, jak rak, czy choroby serca. Ponad połowa populacji ma nadwagę. Niekorzystnie na zdrowie wpływają spożycie alkoholu oraz palenie papierosów. Z tego ostatniego powodu umiera i choruje co roku w UE 650 tys. ludzi. Są państwa, gdzie blisko połowa mężczyzn pali.

Nic dziwnego, że w takich warunkach zwiększają się wydatki na zdrowie. Według danych WHO w 2000 r. wynosiły 5,7% PKB, a w 2006 r. 6,2%. Udział wydatków rządowych w tych wydatkach podniósł się w tym okresie z niecałych 57% do blisko 63%. Jednocześnie zwiększył się udział wydatków na zdrowie w wydatkach rządowych. W 2000 r. wynosił 9,7%, 6 lat później 10,7%.

To wszystko przekłada się na konkretne kwoty. W 2000 r. wydatki na zdrowie wynosiły 98 USD na osobę, w 2006 r. było to już 211 USD (trzeba tu jednak pamiętać o wpływie spadku wartości dolara na taką statystykę, ale nawet posługując się nie średnim kursem amerykańskiej waluty, a siła nabywczą widać znaczący wzrost z 282 USD do 377 USD). Niezauważana przez rynek branża farmaceutyczna jest dobrym tematem inwestycyjnym. Próbą wykorzystania wyżej opisanych tendencji i przekucie ich na realny zysk może być produkt Top Medica pozwalający zarabiać na wzrostach akcji spółek właśnie z sektora farmaceutycznego.

Co więcej uchwalona przez Kongres Stanów Zjednoczonych reforma zdrowotna przyniesie w perspektywie najbliższych lat wymierne pozytywne skutki dla całego sektora opieki zdrowotnej. Taki wniosek potwierdzany jest przez bardzo dobre zachowanie się kursów akcji spółek z nim związanych zarówno w trakcie dyskusji nad ustawą, jak i po jej uchwaleniu. Głównym źródłem związanych z reformą dodatkowych przychodów dla spółek farmaceutycznych jest wzrost liczby osób objętych ubezpieczeniem.

Odsetek osób nieobjętych żadnym ubezpieczeniem w USA zmniejszy się do 2020 roku z 16% do 6%. Na lepsze wyniki producentów leków przełoży się to na dwa sposoby.

Po pierwsze wzrośnie zapotrzebowanie na leki wykorzystywane w terapii refundowanej – wydatki na zdrowie będą rosły w tempie 20% wyższym niż przed reformą.

Po drugie, ze względu na to, że ludzie częściej będą chodzić do lekarza, częściej będą sięgać po leki nierefundowane, na które wymagane jest wystawienie recepty.