อาหาร-ถานหนจดตดการพฒนาบนพนทเกษตรกรรม

พนมสารคาม-สนามชยเขต(รายงานการประเมนผลกระทบตอสขภาพชมชนจาก

โรงไฟฟาถานหนกรณโครงการโรงไฟฟาพลงงานความรอน 600 เมกะวตต จงหวดฉะเชงเทรา)

มถนายน 2555

(ราง)

(ราง) อาหาร-ถานหน จดตดการพฒนาบนพนทเกษตรกรรม พนมสารคาม-สนามชยเขต

ฉบบนเปนขอมลทไดจากการประเมนผลกระทบดานสขภาพโดยชมชน กรณ โครงการโรงไฟฟา

พลงงานความรอนทใชถานหนเปนเชอเพลง 600 เมกะวตต ของบรษทเนชนแนล เพาเวอร ซพพลาย

จำากด (มหาชน) ซงมพนทตงใน ต.เขาหนซอน อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา

จดเรมตนเกดขนหลงจากชาวบานทราบขาวโครงการโรงไฟฟาถานหน จงเรมคดคานและตอตาน

เพอปกปองสทธในการอยในสงแวดลอมและสภาพแวดลอมทเออตอสขภาพ ทงประทวง ปดถนน

ยนเรองไปยงหนวยงานตางๆ ฟองศาลปกครอง รวมทงมการถวายฎกา จนวนท 4 ตลาคม 2553

เครอขายตดตามผลกระทบโครงการโรงไฟฟาถานหน ตำาบลเขาหนซอน (คตฟ.) ยนหนงสอถง

เลขาธการคณะกรรมการสขภาพแหงชาต เพอขอใชสทธตาม ม.11 พ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ.2550

ใหมการประเมนผลกระทบดานสขภาพจากโครงการดงกลาว

หลงจากนนในวนท 19 พฤศจกายน 2553 สช.โดยศนยประสานงานการพฒนาระบบและ

กลไกการประเมนผลกระทบดานสขภาพ ลงพนทศกษาขอมลเพมเตมและพดคยกบกลมผขอใช

สทธเพอกลนกรองความจำาเปนในการประเมนผลกระทบดานสขภาพ (Screening) พบวาโรงไฟฟา

ถานหนนจะทำาใหปจจยกำาหนดสขภาพตวใดตวหนงหรอหลายตวเปลยนแปลงไปอยางมาก เพราะ

ถานหนและสารเคมหลายชนดทใชเปนวตถดบจะกอมลพษสงแวดลอมทงดานคณภาพอากาศ เสยง นำา

และอาจทำาใหเกดการเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจและสงคมของชมชนใกลเคยงโรงไฟฟาอกดวย

อาจมผลกระทบดานลบตอสขภาพทรนแรงเพราะโครงการนเปนโครงการประเภทโครงการอาจ

สงผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงซงตองดำาเนนการตาม ม. 67 วรรคสอง ของรฐธรรมนญ อาจ

กระทบดานลบตอกลมดอยโอกาสเพราะมลพษทเกดขนอาจกระทบระบบนเวศวทยาของชมชน

ใกลเคยง ทำาใหผทตองดำารงชวตโดยการพงพาทรพยากรธรรมชาต เชน อาหารจากธรรมชาตไดรบ

ผลกระทบ และชมชนมความกงวลเกยวกบผลกระทบตอสขภาพ เพราะยนหนงสอคดคานกบหนวยงาน

เกยวของหลายหนวยงานอยางตอเนอง ซงรวมถงขอใชสทธ ม.11 ใหประเมนผลกระทบตอสขภาพดวย

การทำาเอชไอเอจะมประโยชนในการพจารณาตดสนใจของอนญาตโครงการ เนองจากจะทำาให

ไดรบทราบขอมลผลกระทบทชดเจนครบทกมตกอนตดสนใจใหใบอนญาต โดยเฉพาะผลกระทบ

ทอาจจะเกดขนกบสขภาพประชาชนในชมชนโดยรอบโครงการ รวมถงในเสนทางขนสงถานหน ม

ประโยชนตอการเรยนรรวมกนเพราะประชาชนในชมชนโดยรอบมขอหวงกงวลผลกระทบตอสขภาพ

หลายประเดน โดยเฉพาะในมตเศรษฐกจชมชนซงสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม ปลกผลไม

บทนำ�

2

(ราง) อาหาร-ถานหน จดตดการพฒนาบนพนทเกษตรกรรม พนมสารคาม-สนามชยเขต

ฉบบนเปนขอมลทไดจากการประเมนผลกระทบดานสขภาพโดยชมชน กรณ โครงการโรงไฟฟา

พลงงานความรอนทใชถานหนเปนเชอเพลง 600 เมกะวตต ของบรษทเนชนแนล เพาเวอร ซพพลาย

จำากด (มหาชน) ซงมพนทตงใน ต.เขาหนซอน อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา

จดเรมตนเกดขนหลงจากชาวบานทราบขาวโครงการโรงไฟฟาถานหน จงเรมคดคานและตอตาน

เพอปกปองสทธในการอยในสงแวดลอมและสภาพแวดลอมทเออตอสขภาพ ทงประทวง ปดถนน

ยนเรองไปยงหนวยงานตางๆ ฟองศาลปกครอง รวมทงมการถวายฎกา จนวนท 4 ตลาคม 2553

เครอขายตดตามผลกระทบโครงการโรงไฟฟาถานหน ตำาบลเขาหนซอน (คตฟ.) ยนหนงสอถง

เลขาธการคณะกรรมการสขภาพแหงชาต เพอขอใชสทธตาม ม.11 พ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ.2550

ใหมการประเมนผลกระทบดานสขภาพจากโครงการดงกลาว

หลงจากนนในวนท 19 พฤศจกายน 2553 สช.โดยศนยประสานงานการพฒนาระบบและ

กลไกการประเมนผลกระทบดานสขภาพ ลงพนทศกษาขอมลเพมเตมและพดคยกบกลมผขอใช

สทธเพอกลนกรองความจำาเปนในการประเมนผลกระทบดานสขภาพ (Screening) พบวาโรงไฟฟา

ถานหนนจะทำาใหปจจยกำาหนดสขภาพตวใดตวหนงหรอหลายตวเปลยนแปลงไปอยางมาก เพราะ

ถานหนและสารเคมหลายชนดทใชเปนวตถดบจะกอมลพษสงแวดลอมทงดานคณภาพอากาศ เสยง นำา

และอาจทำาใหเกดการเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจและสงคมของชมชนใกลเคยงโรงไฟฟาอกดวย

อาจมผลกระทบดานลบตอสขภาพทรนแรงเพราะโครงการนเปนโครงการประเภทโครงการอาจ

สงผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงซงตองดำาเนนการตาม ม. 67 วรรคสอง ของรฐธรรมนญ อาจ

กระทบดานลบตอกลมดอยโอกาสเพราะมลพษทเกดขนอาจกระทบระบบนเวศวทยาของชมชน

ใกลเคยง ทำาใหผทตองดำารงชวตโดยการพงพาทรพยากรธรรมชาต เชน อาหารจากธรรมชาตไดรบ

ผลกระทบ และชมชนมความกงวลเกยวกบผลกระทบตอสขภาพ เพราะยนหนงสอคดคานกบหนวยงาน

เกยวของหลายหนวยงานอยางตอเนอง ซงรวมถงขอใชสทธ ม.11 ใหประเมนผลกระทบตอสขภาพดวย

การทำาเอชไอเอจะมประโยชนในการพจารณาตดสนใจของอนญาตโครงการ เนองจากจะทำาให

ไดรบทราบขอมลผลกระทบทชดเจนครบทกมตกอนตดสนใจใหใบอนญาต โดยเฉพาะผลกระทบ

ทอาจจะเกดขนกบสขภาพประชาชนในชมชนโดยรอบโครงการ รวมถงในเสนทางขนสงถานหน ม

ประโยชนตอการเรยนรรวมกนเพราะประชาชนในชมชนโดยรอบมขอหวงกงวลผลกระทบตอสขภาพ

หลายประเดน โดยเฉพาะในมตเศรษฐกจชมชนซงสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม ปลกผลไม

สงขายตางประเทศ รวมถงปลกผกอนทรย ดงนนการทำาเอชไอเอจะชวยใหภาคสวนตางๆ ทเกยวของ

ไดแลกเปลยนเรยนรขอมล หลกฐานทเปนประโยชนตอการตดสนใจโครงการ และพบวามทางเลอก

ในการทำาเอชไอเอ 3 ระดบคอ

1. ระดบนโยบาย โดยมการทำาเอชไอเอในระดบแผนพฒนาการผลตไฟฟา (แผน PDP) ซง

เปนกรอบในการสงเสรมและสนบสนนการผลตกระแสไฟฟา อยางไรกตามในปจจบนไดม

นกวชาการหลายองคการ ทำาการศกษา และมขอเสนอแนะทางเลอกและผลกดนแผน PDP ท

เปนผลดตอสขภาพของประชาชนมากทสดแลว หากแตยงคงอยในระหวางการเจรจาตอรองใน

กระบวนการนโยบายสาธารณะ

2. ระดบโครงการ เนองจากโครงการนจดอยในประเภททอาจสงผลกระทบตอชมชนอยางรนแรง

ตองดำาเนนงานตามม.67 วรรคสอง ซงตองทำาเอชไอเอตามประกาศของกระทรวงทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม ซงทางบรษทเนชนแนลเพาเวอร ซพพลาย จำากด (มหาชน) ไดวาจางทปรกษาคอ

บรษทแอรเซฟ จำากด รวมกบคณาจารยภาควชาเวชศาสตรสงคมและสงแวดลอม คณะเวชศาสตร

เขตรอน มหาวทยาลยมหดล เปนผดำาเนนการ

3. ระดบชมชน กรณน ชมชนจะเปนผทำาเอชไอเอเองโดยมนกวชาการทเปนทปรกษา ซงขอมล

หลกฐานจากการทำาเอชไอเอชมชน จะชวยใหประชาชนผไดรบผลกระทบเขาไปมสวนรวมให

ความเหนในกระบวนการทำา EHIA ของทางบรษททปรกษาไดอยางมความหมาย แมวาจะผาน

ขนตอนการทำา public scoping ไปแลว และกยงสามารถเขาไปรวมนำาเสนอขอมลในขนตอน

ของการประเมนผลกระทบและขนตอนของการทำา public review ได ซงจะชวยใหรายงาน EHIA

มความสมบรณและสอดคลองกบความเปนจรงของชมชนไดมากขน อนจะเปนประโยชนตอการ

พจารณาของคณะผชำานาญการพจารณารายงาน EHIA รวมถง คณะกรรมการกำากบกจการ

พลงงานดวย

ทงน ผขอใชสทธฯ ตองการให สช. สนบสนนการทำาเอชไอเอชมชนเพอเตรยมความพรอมดาน

ขอมล หลกฐานผลกระทบตอสขภาพชมชน ในการเขาไปมสวนรวมเสนอความเหนในกระบวนการ

EHIA ไดอยางมประสทธภาพ ตอมาในการประชมคณะกรรมการพฒนาระบบและกลไกการประเมน

ผลกระทบดานสขภาพ ครงท 7/2553 วนศกรท 3 ธนวาคม 2553 ทมนายแพทยวพธ พลเจรญ

เปนประธานการประชม มมตเหนชอบสนบสนนการประเมนผลกระทบดานสขภาพในรปแบบการ

ประเมนผลกระทบดานสขภาพโดยชมชน (Community Health Impact Assessment: CHIA)

ในขนตอนการกำาหนดขอบเขตการทำาเอชไอเอชมชน สช. โดยศนยประสานงานการพฒนา

ระบบและกลไกการประเมนผลกระทบดานสขภาพ ดำาเนนงานรวมกบนกวจยชมชน เรมจากการ

จดประชมกลมยอยเมอวนท 20 เมษายน 2553 เพอรบฟงขอหวงกงวลของชาวบานซงสวนใหญ

3

เปนเกษตรกร ทบานยางแดง พบวาชาวบานในพนทมขอหวงกงวลในหลายดาน เชน ผลกระทบ

ตอนำา กลาวคอจะทำาใหเกดภาวะฝนกรด นำาไมพอใช รวมถงการปลอยกาซซลเฟอรไดออกไซด

ทสรางมลพษทางอากาศ ทำาใหพชผลทางการเกษตรเสยหาย เกดการเจบปวย นอกจากนอาจทำาให

มแรงงานตางถนเขามาทำางานและอยอาศยในพนทมากขนซงอาจทำาใหเกดความไมปลอดภยใน

ชวตและทรพยสน จากนนจงไดจดลำาดบความสำาคญของขอหวงกงวลทเปนปจจยกำาหนดสขภาพ

ทสำาคญของผทำาการเกษตร จนกระทงไดโจทยการศกษาผลกระทบตอสขภาพ ใน 2 เรองคอ 1)

ผลกระทบตอลมนำาคลองทาลาด และ 2) ผลกระทบตอระบบเกษตร ซงแบงออกเปน 3 เรองยอย

คอ เกษตรอนทรย เหด และมะมวง

ในขนตอนการเกบขอมล วเคราะหขอมล และวเคราะหผลกระทบ มการศกษาขอมลในสาม

สวนคอ 1) ขอมลศกยภาพของพนท 2) ขอมลโครงการโรงไฟฟาฯ นโยบายและแผนพฒนากำาลง

การผลตไฟฟา และ 3) ขอมลมลพษและพษวทยาในทางการแพทย รวมถงกรณศกษาผลกระทบ

ตอสขภาพจากโรงไฟฟาถานหนทเกดขนในตางประเทศ

กระบวนการเกบรวบรวมขอมลศกยภาพของพนทเนนหลกฐานเชงประจกษโดยการสำารวจ

พนท ประกอบกบการศกษาเอกสารหลกฐานของทางราชการ บนทกของชมชน เอกสารงานวจย

ทเกยวของ การใชเครองมอเสนเวลา (Timeline) เพอทบทวนจดเปลยนทสำาคญของพนทนจาก

นโยบาย / โครงการพฒนาตางๆ ทงดานบวกและดานลบ การทำาแผนทชมชน และการสำารวจ

พนท เพอใหเหนสภาพและศกยภาพของพนทในดานตางๆ การประชมกลมยอย การสอบถาม

การสมภาษณเชงลก และการตรวจสอบความถกตองของขอมลโดยชมชน อาท

การศกษาผลกระทบตอลมนำาคลองทาลาดไดชวนชาวบานมาทำาแผนทชมชนรวมกน เมอ

วนท 24 เมษายน 2554 ทบานยางแดง โดยมตวแทนจากหมบานตางๆ เชน บานยางแดง บาน

แหลมเขาจนทร บานบางพะเนยง บานบางมะเฟอง บานทามวง บานสระไมแดง บานอางทอง

และบานหนองคลา มาวาดแผนทหมบานของตนเอง แผนททชาวบานวาดดวยมอตนเอง แมจะด

ไมเปนทางการ แตเมอนำาแผนทมาตอกนแลวสามารถทำาใหเหนความเชอมโยงของวถชวตของ

ชาวบานทกนอยและใชนำาจากคลองสยดและคลองระบม ภาพสายนำาสฟาเสนเลกๆ ดมความหมาย

และคณคาขนมาทนทเมอไดถกลากผานทนาและบานเรอน บางจดเปนแนวไผปาทชาวบานเขาไป

เกบหนอไม บางจดไหลผานวด ผานโรงเรยน หลายจดมประปาหมบานตงอยไมหางลำาคลอง

ชาวบานบอกวาแผนทชมชน ตางจากแผนททอยในรายงานของโครงการ ซงไมมทนา ไมม

บานคน ไมมวด โรงเรยน ไมมชวตใดๆ ใหสมผสทงทความจรงแลวบนพนทเหลานนมผคนอยอาศย

มวถชวตการทำานา ทำาเหดฟางกองเตย ทำาเกษตรอนทรย

4

เปนเกษตรกร ทบานยางแดง พบวาชาวบานในพนทมขอหวงกงวลในหลายดาน เชน ผลกระทบ

ตอนำา กลาวคอจะทำาใหเกดภาวะฝนกรด นำาไมพอใช รวมถงการปลอยกาซซลเฟอรไดออกไซด

ทสรางมลพษทางอากาศ ทำาใหพชผลทางการเกษตรเสยหาย เกดการเจบปวย นอกจากนอาจทำาให

มแรงงานตางถนเขามาทำางานและอยอาศยในพนทมากขนซงอาจทำาใหเกดความไมปลอดภยใน

ชวตและทรพยสน จากนนจงไดจดลำาดบความสำาคญของขอหวงกงวลทเปนปจจยกำาหนดสขภาพ

ทสำาคญของผทำาการเกษตร จนกระทงไดโจทยการศกษาผลกระทบตอสขภาพ ใน 2 เรองคอ 1)

ผลกระทบตอลมนำาคลองทาลาด และ 2) ผลกระทบตอระบบเกษตร ซงแบงออกเปน 3 เรองยอย

คอ เกษตรอนทรย เหด และมะมวง

ในขนตอนการเกบขอมล วเคราะหขอมล และวเคราะหผลกระทบ มการศกษาขอมลในสาม

สวนคอ 1) ขอมลศกยภาพของพนท 2) ขอมลโครงการโรงไฟฟาฯ นโยบายและแผนพฒนากำาลง

การผลตไฟฟา และ 3) ขอมลมลพษและพษวทยาในทางการแพทย รวมถงกรณศกษาผลกระทบ

ตอสขภาพจากโรงไฟฟาถานหนทเกดขนในตางประเทศ

กระบวนการเกบรวบรวมขอมลศกยภาพของพนทเนนหลกฐานเชงประจกษโดยการสำารวจ

พนท ประกอบกบการศกษาเอกสารหลกฐานของทางราชการ บนทกของชมชน เอกสารงานวจย

ทเกยวของ การใชเครองมอเสนเวลา (Timeline) เพอทบทวนจดเปลยนทสำาคญของพนทนจาก

นโยบาย / โครงการพฒนาตางๆ ทงดานบวกและดานลบ การทำาแผนทชมชน และการสำารวจ

พนท เพอใหเหนสภาพและศกยภาพของพนทในดานตางๆ การประชมกลมยอย การสอบถาม

การสมภาษณเชงลก และการตรวจสอบความถกตองของขอมลโดยชมชน อาท

การศกษาผลกระทบตอลมนำาคลองทาลาดไดชวนชาวบานมาทำาแผนทชมชนรวมกน เมอ

วนท 24 เมษายน 2554 ทบานยางแดง โดยมตวแทนจากหมบานตางๆ เชน บานยางแดง บาน

แหลมเขาจนทร บานบางพะเนยง บานบางมะเฟอง บานทามวง บานสระไมแดง บานอางทอง

และบานหนองคลา มาวาดแผนทหมบานของตนเอง แผนททชาวบานวาดดวยมอตนเอง แมจะด

ไมเปนทางการ แตเมอนำาแผนทมาตอกนแลวสามารถทำาใหเหนความเชอมโยงของวถชวตของ

ชาวบานทกนอยและใชนำาจากคลองสยดและคลองระบม ภาพสายนำาสฟาเสนเลกๆ ดมความหมาย

และคณคาขนมาทนทเมอไดถกลากผานทนาและบานเรอน บางจดเปนแนวไผปาทชาวบานเขาไป

เกบหนอไม บางจดไหลผานวด ผานโรงเรยน หลายจดมประปาหมบานตงอยไมหางลำาคลอง

ชาวบานบอกวาแผนทชมชน ตางจากแผนททอยในรายงานของโครงการ ซงไมมทนา ไมม

บานคน ไมมวด โรงเรยน ไมมชวตใดๆ ใหสมผสทงทความจรงแลวบนพนทเหลานนมผคนอยอาศย

มวถชวตการทำานา ทำาเหดฟางกองเตย ทำาเกษตรอนทรย

เมอทำาแผนทมอเสรจแลวทางคณะผวจยไดมการคนขอมลสชมชน โดยการชวนชาวบานมา

ตรวจสอบแผนท (23 พฤษภาคม 2554) สงทนาสนใจคอมการเพมเสนคลองชลประทาน มการ

ปรบแกเพมบานอนๆ เขามา เชน บานกระบกเตย บานหวยนำาใส เพราะเมอเขาไดเหนขอมลแลว

เขารสกวาตองการเปนสวนหนงของเรองน เขาอยากมบานของเขาบนทกอยในแผนทน เราพบวา

ชาวบานทไมไดมารวมวาดแผนทสามารถชบอกไดวาบานตวเองอยตรงไหน เดกบางคนสามารถ

บอกไดวาบานหลงนเปนบานของใคร นอกจากนยงมการประสานขอขอมลจากหนวยงานราชการ

เชน กรมชลประทาน กรมทรพยากรนำา มาประกอบการศกษาดวย

สวนของเกษตรอนทรย มะมวง และเหด มกระบวนการเกบรวบรวมขอมลทคลายคลงกน

กลาวคอ การเกบขอมลจากสมาชกผผลต ทำาแผนทแปลงผก/มะมวง/เหด ปรมาณการผลตและ

สงขายไปยงทงในและตางประเทศ การสรางงาน สรางรายไดใหชมชนอยางมนคงและยงยน มการ

ใชเครองมอทางระบาดวทยามาอธบายผลกระทบกรณสวนมะมวง สวนประเดนเรองเกษตรอนทรย

ไดมการทบทวนแนวคด หลกการและคณคา ตลอดจนวเคราะหเกณฑมาตรฐานเกษตรอนทรย

ในขนตอนการตรวจสอบผลการศกษา คณะผวจยไดรวบรวมขอคนพบเบองตน เปนเอกสาร

(ราง) ความมนคงทางอาหาร กบ พลงงานถานหน : ความขดแยงบนพนทเกษตรกรรมและวถ

ชมชนคนลมนำาคลองทาลาด และจดเวทนำาเสนอเปดโอกาสใหหนวยงานรฐทเกยวของ นกวชาการ

และประชาชนในพนทไดแลกเปลยนเรยนรและใหขอเสนอแนะเพมเตม เมอวนอาทตยท 21

สงหาคม 2554 ณ หอประชมวทยาลยการอาชพ พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา จากนนไดมการ

ศกษาขอมลเพมเตม และสรปเปนเอกสาร (ราง) อาหาร-ถานหน จดตดการพฒนาบนพนท

เกษตรกรรม พนมสารคาม-สนามชยเขต เพอเสนอใหนกวชาการ และหนวยงานทเกยวของไดให

ขอคดเหนและขอเสนอแนะในวนท 19 มถนายน 2555 ทายทสดในการผลกดนเขาสกระบวนการ

ตดสนใจนนหลงจากทผานกระบวนการใหผเชยวชาญตรวจสอบและใหขอเสนอแนะตอรางผลการ

ศกษาแลว คณะผวจยจะปรบปรงและเสนอตอคณะกรรมการพฒนาระบบและกลไกการประเมนผล

กระทบดานสขภาพ เพอพจารณา ในวนท 22 มถนายน 2555 จากนนจะเสนอตอคณะกรรมการ

สขภาพแหงชาต (คสช.) เพอพจารณาเสนอตอไปยงคณะรฐมนตรเพอมอบหมายใหหนวยงานท

เกยวของรบไปพจารณาตามอำานาจหนาทของตนตอไป

คณะผวจย

มถนายน 2555

5

ส�รบญ

อยอย�งไร ลมนำาคลองทาลาด : ตนธารชวตลมนำาบางปะกง อดตจวบปจจบน และการพฒนาบนผนดนน

8

อะไรจะเปลยนไป• กระทบตอระบบนำา : สนคลอนความมนคงในชวต

ของคนลมนำาคลองทาลาด

• กระทบพนทเกษตรกรรม : กระทบความมนคง

ทางอาหาร และแหลงผลตอากาศบรสทธ

• กระทบมะมวง กระทบของดเมองแปดรว

• กระทบเหดฟาง กระทบสงคมอดมอาชพ

64

82

104

122

จะมอะไรใหมเข�ม�

รจกถานหน มลพษ และผลกระทบตอสขภาพ /

รจกโครงการโรงไฟฟาพลงความรอน 600 MW

46

“ปากคลองระบม" จดบรรจบของแควระบมกบสยด มความยาว 40 กโลเมตร ทมชอนกเพราะวาตลอดรมฝงคลองอดมไปดวยปาไผและปาหวาย กวาชาวบานจะลองเรอถงจดหมายปลายทางก “ระบม” ไปดวยคมหนามไปทงตว

ลมนาคลองทาลาดตนธารชวตลมนาบางปะกง อดตจวบปจจบน และการพฒนาบนผนดนน

9

เกดจากคลองระบมและคลองสยดทไหลคดเคยวจากตนนำา

ผานหลายชมชนในพนท อ.ทาตะเกยบ อ.สนามชยเขต มา

บรรจบทบานปากระบม อ.พนมสารคาม รวมเปนคลองทาลาด

ตอจากนนไหลผาน อ.ราชสาสน กอนไปบรรจบกบแมนำาบางปะกง

บรเวณปากนำาโจโล อ.บางคลา จ.ฉะเชงเทรา ซงลมนำาคลอง

ทาลาดเปนหนงในลมนำาสาขาของลมนำาบางปะกง มพนทราว

2,900 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ1,812,500 ไร เปนลมนำา

สาขาทใหญทสดของลมนำาบางปะกง คดเปนพนท 1 ใน 3 ของ

ลมนำาบางปะกงและเปนพนทครงหนงของจงหวดฉะเชงเทรา

โดยมอาณาเขตอยใน 3 จงหวด คอ ฉะเชงเทรา ปราจนบร และ

จนทบร ซงสวนใหญอยในเขตจงหวดฉะเชงเทรา ครอบคลม 20

ตำาบล 6 อำาเภอ คอ ต.คลองตะเกรา ต.ทาตะเกยบ อ.ทาตะเกยบ

ต.ทากระดาน ต.ทงพระยา ต.คยายหม ต.ลาดกระทง อ.สนาม

ชยเขต ต.ไมแกน อ.แปลงยาว ต.เขาหนซอน ต.เกาะขนน

ต.หนองแหน ต.ทาถาน ต.เมองเกา ต.พนมสารคาม ต.หนองยาว

อ.พนมสารคาม ต.ดงนอย ต.บางคา ต.เมองใหม อ.ราชสาสน

ต.ปากนำา ต.หวไทร ต.บางคลาอ.บางคลา ซงมลำาคลองสำาคญ

3 สาย คอ คลองทาลาด คลองระบม และคลองสยด

“ลมนำาคลองทาลาด”

10

11

“คลองสยด” มความยาว 110 กโลเมตร (กอนสรางอางกนขวางลำานำา)ทไดชอนเพราะวาเปนคลองลก ตลงสงชน สายนำาคดเคยวและมวงลกมากมาย ในฤดฝนนำาจะไหลเชยว การเดนทางตองอาศยความชำานาญ รจกสภาพภมประเทศเปนอยางด ตองรจกคลองและสายนำาเพอปองกนกระแสนำาพดแพยดเขารมตลง บางครงถกพดเขารมตลงถงกบสขางหก

“คลองทาลาด” ยาว 44 กโลเมตร ชอเรยกทาลาดมาจากคำา 2 คำา คอ ทา หมายถง ทสำาหรบขน ลง จอดพก เชน ทาเรอ และ ลาด หมายถง เท เอยงมกเรยกบรเวณลาดเอยงทมทางนำาใหเรอแลนเขาออกไดวาลาด

12

“คลองทาลาด” ยาว 44 กโลเมตร ชอเรยกทาลาดมาจากคำา 2 คำา คอ ทา หมายถง ทสำาหรบขน ลง จอดพก เชน ทาเรอ และ ลาด หมายถง เท เอยงมกเรยกบรเวณลาดเอยงทมทางนำาใหเรอแลนเขาออกไดวาลาด

13

14

15

อ างเก บน ำ าคลองระบม

สญลกษณแหลงผลตนำประปา

แหลงผลตขาวทสำคญ

แหลงผลตมะมวงทสำคญ

แหลงผลตเหดทสำคญ

แหลงหาหนอไมของชาวบาน

โรงงานอตสาหกรรม

โรงเหลกทใชถานหนในกระบวนการผลต

โรงไฟฟาชวมวล

พนทต งโครงการโรงไฟฟาถานหน 600 เมกะวตต

แมนำ

คลองชลประทาน

ถนน

พนทล มนำคลองทาลาด

พนทชลประทาน

พนทปาเขาอางไน

อางเกบนำ

พนทต งสวนอตสาหกรรม304

16

สญลกษณแหลงผลตนำประปา

แหลงผลตขาวทสำคญ

แหลงผลตมะมวงทสำคญ

แหลงผลตเหดทสำคญ

แหลงหาหนอไมของชาวบาน

โรงงานอตสาหกรรม

โรงเหลกทใชถานหนในกระบวนการผลต

โรงไฟฟาชวมวล

พนทต งโครงการโรงไฟฟาถานหน 600 เมกะวตต

แมนำ

คลองชลประทาน

ถนน

พนทล มนำคลองทาลาด

พนทชลประทาน

พนทปาเขาอางไน

อางเกบนำ

พนทต งสวนอตสาหกรรม304

17

ปรมาณนำฝนรายปเฉลย 1,283.20 มม.

ปรมาณฝนรายปเฉลยมคาผนแปรในชวงพสยตงแต

1,050-1,600 มลลเมตร ซงการกระจายปรมาณฝน

สวนใหญเกดขนระหวางเดอนพฤษภาคม-ตลาคม

และมากทสดในเดอนสงหาคม-ตลาคม (ทมา:

สำนกงานชลประทานท 9, ก.ค. 2554)

ปรมาณนำทารายปเฉลย 753.6 ลาน ลบ.ม.

ปรมาณนำทาตามธรรมชาตรายปทวดไดจากสถาน

ตรวจวดนำเฉลยทงหมด 753.6 ลาน ลบ.ม. โดย

ปรมาณนำทาเฉลยในชวงฤดแลงอยท 50.4 ลาน

ลบ.ม. (รอยละ 6.7 ของปรมาณนำทารายปเฉลย)

และสรปการกระจายของปรมาณนำทารายเดอน

เฉลยทงลมนำคลองทาลาดไดดงน (ทมา: สำนกงาน

ชลประทานท 9, ก.ค. 2554)

32.4

4.33.9 4.2 3.6 1.7

20.5

52.263.6

120.6

233.1

212.8

พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค.

รวมฤดแลง 50.47

รวมฤดแลง 50.47 คดเปน 6.7%

6.7%คดเปน

รวมฤดฝน 708.14

93.3%คดเปน

ปรมาณนำทาในฤดแลงปรมาณนำทาในฤดฝน(หนวยเปน ลาน ลบ.ม.)

ปรมาณนำฝน

และนำทา

18

19

เราจะพบเหนเครองมอดกปลาขนาดใหญไดหลายจดของคลองระบม ชาวบานเรยกมนวา "โตง หรอ อวน" ทคนทวไปรจก โตงจะเปนสวนทเปนตาขายไวดกปลา และโครงไมทงสองขางทตดตงไว ชาวบานเรยกวา "กระบง" หากเปนฤดแลงชาวบานจะปลดโตงออกทงไวเฉพาะกระบง และเมอถงฤดนำา ชาวบานจะขงโตงไวตลอดเวลา ซงโตงนไมใชของใครคนใดคนหนง แตชาวบานในชมชนจะรวมกนทำา รวมกนดก เมอไดปลามากจะนำามาแบงกน

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

อางเกบนา

พนทลมนำาคลองทาลาดในเขตจงหวดฉะเชงเทรามอางเกบนำาขนาดกลาง 1 อาง และขนาดใหญ 1 อาง ดงน

บญลน วงศสวสด เลาความเปนมาในรายการวนดทพอสราง

ตอนท 22 วนทชาวคลองระบม...ไมระบม ไววา “ในหลวงเสดจมา

เมอป พ.ศ.2525 ทาเสดจมาพดกบชาวบานถามวาชาวบานอยาก

จะไดอะไร ชาวบานกอยากไดอางเกบนา ทาไร ทานา ทานกบอก

วาทานจะมาสรางใหชาวบานกดใจคอจะไดผลประโยชนเพราะวา

ตอนนนไมมนา ไมมอะไรเลย แลวทานกมาสรางให หลงจากนน

พอสรางเขอนขนมาแลว ชาวบานกอยดกนดขนเยอะครบ เพราะวา

มนาใชถงชาวไรแทบทกบานครบ รสกดใจ...”

อ�งเกบนำ�คลองระบม เรมใชงานเมอป 2533 ปรมาณนำาไหลลงอาง 51.8 ลาน ลบ.ม./ป

คว�มจอ�ง

53 ล�น ลบ.ม.

20

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

บญลน วงศสวสด เลาความเปนมาในรายการวนดทพอสราง

ตอนท 22 วนทชาวคลองระบม...ไมระบม ไววา “ในหลวงเสดจมา

เมอป พ.ศ.2525 ทาเสดจมาพดกบชาวบานถามวาชาวบานอยาก

จะไดอะไร ชาวบานกอยากไดอางเกบนา ทาไร ทานา ทานกบอก

วาทานจะมาสรางใหชาวบานกดใจคอจะไดผลประโยชนเพราะวา

ตอนนนไมมนา ไมมอะไรเลย แลวทานกมาสรางให หลงจากนน

พอสรางเขอนขนมาแลว ชาวบานกอยดกนดขนเยอะครบ เพราะวา

มนาใชถงชาวไรแทบทกบานครบ รสกดใจ...”

อางเกบนำาคลองสยดถกสรางขนตามมตคณะ

รฐมนตร เมอเดอนกนยายน พ.ศ.2539 เพอแกไข

การขาดแคลนแหลงนำาตนทนทจะตอบสนองความ

ตองการใชนำาดานตางๆ และปองกนบรรเทาอทกภย

ในชวงฤดฝน ตวเขอนเปนเขอนดน มความจเบองตน

325 ลาน ลบ.ม. ปจจบนเพมเปน 420 ลาน ลบ.ม.

ตำาแหนงการกอสรางอางอยในลำานำาคลองสยด หาง

จากจดบรรจบคลองระบมและคลองสยดขนไปทาง

เหนอนำาเปนระยะทางยาว 40 กม. ใน ต.ทาตะเกยบ

อ.ทาตะเกยบ อางน เร มใชงานเมอป พ.ศ.2543

ปจจบนมความจอาง 420 ลาน ลบ.ม. มปรมาณนำา

ไหลลงอาง 286 ลาน ลบ.ม./ป

อ�งเกบนำ�คลองสยด

สรางขนเมอป 2539 ปรมาณนำาไหลลงอาง 286 ลาน ลบ.ม./ป

คว�มจอ�ง

คว�มจอ �ง

420 ล�น ลบ.ม.

21

22

“พลง” ของลมนำ�คลองท�ล�ด

ลมนำาคลองทาลาดเปนตนนำาสำาคญทคอยหลอเลยงระบบนเวศและชมชนในลมนำาบางปะกง ไมเพยงเทานน นำาจากลมนำานยงถกนำาไปใชในกจกรรมใหญเลกของผคนอกหลายประการ ทงใชเองในลมและผนขามไปใชในลมนำาอน เชน ใชผลตนำาประปาสำาหรบอปโภคบรโภค โดยมการประปาสวนภมภาคอยางนอย 3 สาขาใชนำาจากลมนำาคลองทาลาดโดยตรง คอ สาขาพนมสารคาม สาขาบางคลา สาขาพนสนคม (สาขาสระเหลยม) และยงมการประปาทองถนและประปาหมบานอกหลายแหง เชน อบต.หนองแหน อบต.สระเหลยม เทศบาลตำาบลบานโพธ โดยพนทใหบรการสวนใหญอยในจงหวดฉะเชงเทราและชลบร และจดสรรนำาสพนทชลประทานแกภาคครวเรอน ภาคเกษตร และภาคอตสาหกรรม พนทราว 344,880 ไร

ครวธรรมช�ต บ�นของข�วหอมมะลและมะมวงเลองชอ ผนดนของเกษตรอนทรย และแหลงเพ�ะเหดฟ�งอนดบ 2 ของประเทศ

23

พนทลมนำาคลองทาลาดเปนแหลงผลตอาหารตามธรรมชาตทงพชอาหาร

และพชสมนไพร สอดคลองกบการดำารงชวตแบบวถตะวนออกทเนนการหาอย

หากน ปาไมและสายนำาเปนสมบตของทกคน แหลงอาหารตามธรรมชาตทคน

ทวไปเขาถงไดอยางเทาเทยม หากสงเกตจะพบวาชมชนตลอดรมคลองระบม

24

และคลองสยดทไหลคดเคยวจากตนนำาผานหลายชมชนใน อ.ทาตะเกยบ ถง

อ.สนามชยเขต รมคลองจะประกอบไปดวยปาและพนทชมนำาเลกๆ เหมาะแก

การเจรญเตบโตของพชพรรณและสตวนำา และเมอมองเขาไปในชมชนจะเหน

การใชประโยชนและหาอาหารธรรมชาตอยางแพรหลาย

25

26

อาจกลาวไดวาเศรษฐกจของชมชนในชวงเดอนพฤษภาคม-สงหาคม ขบเคลอนดวยหนอไม โดยเฉพาะ “หนอไมไผปา” ทขนเองตามชายคลองระบม ซงชมชนทนจะเชยวชาญการหาหนอไมปามาก นอกจากหาไวกนและหาฝากแลวยงตงจดรบซอในชมชนเพอถนอมและแปรรปหนอไมสงขายตลาดคาสงทอำาเภอพนมสารคามและจงหวดชลบร บางครงสงไปไกลถงจ.รอยเอด และจ.ยโสธร ทำาใหในแตละปมรายไดหมนเวยนจากการขายหนอไมปละหลายแสนบาท

บานไร-บางพะเนยง-วงไทร-ทามวง ชมชนกระจายอยรมคลองสยด คลองสายนใชเปน

เสนทางคมนาคมทางนำามากอน สองฝงคลองอดมดวยพชอาหารมปาไผ ผกหนาม ผกกด ตนกม

สมเชา ผกแวน ตนจกนำา สายไหม ขาวสาร กระเจยว ในนำากมปลา ปลาซว ปลากด ปลาแขยงหม

ปลารากกลวย ปลากา ปลาเนอออน ปลาตะเพยน ปลาหลด ปลากระทง ปลาชะโด ปลาชอน ปลาดก

ปลาบ ปลากะสง ปลากราย ปลาฉลาด ปลากระด ปลาหมอชางเหยยบ กงฝอย กงแมนำา หอยกาบ

หอยขม หอยขวาน หอยลายนำาจด กบ เขยด

บานเนนกอง-ยางแดง ซงชมชนกระจายอยรมคลองระบม คนในชมชนไดเกบผลผลต

จากปาและชายคลองมาแตอดตจนปจจบน เศรษฐกจของชมชนชวงเดอนพฤษภาคม-สงหาคม

อาจจะบอกไดวาขบเคลอนดวยหนอไม โดยเฉพาะหนอไมไผปาซงขนเองตามชายคลองระบม

ชาวบานทนเชยวชาญการหาหนอไมปานก นอกจากหากน หาฝาก มการตงจดรบซอขนในชมชน

เพอถนอมและแปรรปหนอไมกองพะเนนสงขายตลาดคาสงทพนมสารคามและชลบร บางครง

กสงไปไกลถงรอยเอดและยโสธร เพยงรายไดจากขายหนอไมปาแตละปมเงนหมนเวยนกหลาย

แสนบาท นอกจากนชมชนยงมความรเรองการจกสานเถามะลวลยจากปาใหเปนตะกราอกดวย

ในปาชมชนของแตละหมบานคอ “คลงของพชหว” จำาพวกมนนก กลอย มนบง มนตลบ

มนเสา มนเลอด มนเทยนมนมอเสอ มนจาว ผกจำาพวกกระเจยว บก อรอก ตนนกยง เสมด

แตว ผกหนามบก ยอดยง ยอดขม หวายโปรง ดอกขาวสาร สะเดา ฟกขาว กะทกรก หปลาชอน

ผกบงนา สายบว เหดเผาะ เหดขอน เหดระโงก เหดโคน เหดตนแรด พชผกจะหมนเวยนตาม

ฤดกาล กอนนำาหลากชาวบานจะหาหนอไมชายคลองพอหนานำานองในคลองจะมปลามากมาย

ใหจบ เชน ปลากด ปลาชอนตวโต ปลาดก ยกยอปลาซว เมอถงชวง “ลมโยก” หรอตนฤดหนาว

กจะวางราว1 แลวจะไดปลากะทง ปลากด เปนตน

การหาของปาเปนวถทสบทอดกนมา ผคนพงพารกษานเวศของธรรมชาต และธรรมชาตก

ใหผลตอบแทนเปนอาหารและสงจำาเปนของชวต และธรรมชาตกแบงปนใหทกคนเขาถงอยาง

เปนธรรม บอยครงชาวบานจงอยไดโดยไมตองใชเงนทอง แตดำารงชวตไดอยางมนคงทงดาน

อาหารและสงแวดลอม

ดวยระบบนเวศทหลากหลายของลมนานทเปนทงทราบ พนทลมตา พนทชมนา รวมถง

เนนเขา ประกอบกบสภาพอากาศหลากหลายและคลายคลงกบหลายภมภาคของประเทศ จง

ทาใหทนไมเพยงแตเปนครวธรรมชาต แตคอดนทใหกาเนดขาวหอมมะลทมชอเสยงและเปน

ทรจกทงระดบประเทศและระดบนานาชาต เปนนาและสวนของขาวหอมมะลและผกอนทรยท

ไดรบมาตรฐานสากล เปนบานของมะมวงรสชาตดทไดมาตรฐาน GAP สงไปไกลทงในเอเชย

และสหภาพยโรป อกทงยงเปนแหลงเพาะเหดฟางทผลตขายไดเปนอนดบ 2 ของประเทศไทย

จงอาจกลาวไดวาพนทนเหมาะสาหรบเปน “คลงสารองพนธกรรมพชอาหาร” ทบงบอกความ

อยรอดและความมนคงของสงคมในอนาคตดวย

1 ราว คอ เบดตกปลาชนดหนง คอมหวเบดหลายหว มเชอกเปนราวผกขงระหวางหลกหรอตนไมสองฝงคลอง27

ก�รพฒน�ในพนทคลองระบม-คลองสยด จ�กอดตจวบจนปจจบน

พนทปาแควระบม-สยด เปนระบบนเวศปาลมตำาผนสดทายของประเทศไทยในอดต นบวา

เปนผนปาทมขนาดใหญมาก มอาณาเขตตงแต อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา จนถงประเทศ

กมพชา มความหลากหลายทางพนธกรรมพชและสตวสง ดวยความผสมผสานของหลายระบบ

นเวศทอยในผนปาแหงน มชมชนดงเดมทอาศยอยตามรมฝงคลองระบมและคลองสยดไมกชมชน

มกลมชาตพนธคอ ชองหรอไทชอง และลาวพวน เปนคนพนถนอาศยทรพยากรจากปาในการ

ดำารงชพทงอาหาร ยารกษาโรค ทอยอาศยและหาของปาไปขายแลกเปลยนสนคากบพอคาทตลาด

เกาะขนน ต.เกาะขนน อ.พนมสารคาม เชน นำามนยาง เรว ชน กระวาน สมนไพร ถาน เปนตน

วถชวตทเคยดำาเนนมาหลายรนของชมชนดงเดมเรมเปลยนแปลงเมอรฐเปดสมปทานปาไม

ใหกบ บรษทเออวทยาครงแรกเมอป พ.ศ.2475 ทำาใหมกลมคนทหลากหลายเขามารบจางตดไม

28

มการตด “เสนทางรถไฟ” ภายในจงหวดฉะเชงเทราจากปาถงเกาะขนนเพอลำาเลยงไมไปปอน

โรงเลอย หลงจากนนจะถกลำาเลยงลงแมนำาบางประกงจนหมดอายสมปทานใน พ.ศ.2500 แต

ขบวนการตดไมกยงมอยางตอเนอง

ตอมาในป พ.ศ.2513 รฐบาลเปดให “สมปทานปาไม” อยางเปนทางการเปนครงท 2 ซง

ไมใหญเรมมนอย จงเปนลกษณะของการตดไมลางปา เรมมชาวอสานอพยพเขามาเปนแรงงาน

ตดไมมากขนปาเรมเตยนมการตดถนนแบงปาเปนแปลงๆ ใหงายตอการชกลากไม ประกอบกบ

กระแสการปลกพชเศรษฐกจแลวรำารวยสงผลใหมผคนอพยพเขามาจบจองผนปา ถางปา เพอนำา

ทดนมาปลกมนสำาปะหลงกนมากขน สงผลให กง อ.สนามชยเขต แยกตวจาก อ.พนมสารคาม

ยกฐานะขนเปน อ.สนามชยเขต เมอ พ.ศ.2516

และในป พ.ศ.2518 เกดเหตการณสำาคญจากการทคณะรฐมนตรมมตใหประชาชนสามารถ

จบจองพนทปาเสอมโทรมทำาการเกษตรได หรอทเรยกวา “ยคเปดปา” สงผลใหผคนจำานวนมาก

จากทกภาคอพยพเขามาในพนทโดยเฉพาะชาวอสาน จนเรยกวา “ยคปาแตก” โดยมมากทสดท

อ.สนามชยเขต และ อ.พนมสารคาม โดยมมาจากทกจงหวดของภาคอสาน

29

จากความตองการพฒนาประเทศใหเจรญตามอยางตะวนตกในป พ.ศ. 2504 ประเทศ

ไทยจงประกาศใชแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาต ฉบบท 1 ขนเพอเปนแนวทางพาประเทศ

สความกาวหนาและมการจดทำาแผนอยางตอเนองทกๆ 5 ป ภาคตะวนออกเปนพนทหลก

ของการพฒนาดานอตสาหกรรม โดยเรมตนขนในป พ.ศ.2529 ดวยแผนพฒนาพนทชายฝง

ทะเลตะวนออกระยะท 1 (Eastern Seaboard) ตอมาในป พ.ศ.2532 สมยรฐบาลพลเอก

ชาตชาย ชณหวณ เปนนายกรฐมนตร ไดประกาศใหไทยเปน “นกส (NICs) หรอประเทศ

พฒนาอตสาหกรรมใหม” และจะสรางเมองใหมในพนทภาคตะวนออก จงเกดกระแสเมอง

ใหมทำาใหมการปน ราคาทดนใน ระยะเวลา 2-3 ป ราคาทดนจากไรละหลกรอย หลกพน

พงขนสหลกหมน หลกแสนบาท ทำาใหทดนใน อ.สนามชยเขตหลายแหงเรมหลดจากชมชน

นโยบ�ยก�รพฒน�กบก�รเข�ม�ของโครงสร�งพนฐ�น

30

เพอใหการพฒนาดงกลาวเกดขนไดจรงการจดทำาโครงสรางพนฐานจงเปนเรองหลกท

ตองมารองรบ จงเกดโครงการพฒนาขนาดใหญมากมายทงการสรางทาเรอนำาลก โรงไฟฟา

ชนดตางๆ ถนน แหลงนำา เปนตน การสรางถนนในพนทภาคตะวนออกเพอใหเชอมโยงกบ

ทาเรอ ภาคอสาน และกรงเทพฯ จงเกดขนในป พ.ศ.2510 ทมการตดถนนเสน 304 และ

331 เพอใหกองทพสหรฐฯ ใชเปนเสนทางลำาเลยงยทธภณฑสำาหรบการรบในสงคราม

เวยดนาม ซงถนนทง 2 เสนน นบเปนถนนยทธศาสตรทตอมามบทบาทสำาคญตอการ

เปลยนแปลงทางเศรษฐกจและการเดนทางของคนในอ.พนมสารคาม

นอกจากน ยงมการสรางเขอนขนมาหลายแหง เพอรองรบแผนพฒนาดงกลาว เชน

พ.ศ.2525 สรางอางเกบนำาคลองระบม ในป พ.ศ.2538 เข อนระบม ต.ท งพระยา

อ.สนามชยเขต สรางเพอแกปญหานำาทวม และป พ.ศ.2542 เขอนสยด ต.ทาตะเกยบ

อ.ทาตะเกยบ จ.ฉะเชงเทรา สรางเพอรองรบนโยบาย Eastern Seaboard 2

31

: จดตดก�รพฒน�บนพนทเกษตรกรรม พนมส�รค�ม-สน�มชยเขต

อ�ห�ร-ถ�นหน

32

พรอมกบการเตบโตของแนวคดการพฒนาเกษตรกรรมซงรวมถงเกษตร

อนทรยและการเกษตรแบบยงยนทเรมตนราวป 2510 ทเหนไดจากการม

ศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอน อนเนองมาจากพระราชดำาร แนวคดเกษตร

แบบยงยนของพอเกษม เพชรนท แนวคดวนเกษตรของพอผใหญวบลย เขม

เฉลม ในผนดวเดยวกมการเตบโตของอตสาหกรรมตอเนอง ในราวป 2530

ทเรมจากการเขามาของยคาลปตส โรงไฟฟาชวมวล โรงชนไมสบ และทตง

ของกลมโรงงานในเครอบรษทเกษตรรงเรองพชผลและสวนอตสาหกรรมพนม

บรษท 304 อนดสเตรยลปารค 2 จำากด

พรอมกบการเตบโตของเกษตรคอการเตบโตควบคของอตสาหกรรมน

จะพบการเตบโตดานพลงงานทเรมจากโรงไฟฟาชวมวลขนาด 37.4 MW

ทปจจบนกำาลงขอเปลยนเชอเพลงใหใชถานหนรวมดวย ใน ต.เขาหนซอน

อ.พนมสารคาม ปจจบนพนทนยงเปนพนทเปาหมายของโครงการโรงไฟฟา

พลงงานความรอน 600 MW ทใชถานหนเปนเชอเพลง เมอการพฒนา

เดนทางมาถงจดตดทางนโยบายระหวางเกษตรและพลงงาน โดยเฉพาะ

พลงงานทใชถานหนเปนเชอเพลงกำาลงจะอยบนผนดนเดยวกบตนขาวอนทรย

พรอมไปกบการไมยอมรบของประชาชนในพนทความหวนเกรงตอผลกระทบ

จากมลพษถานหนทอาจจะลบภาพเกษตรอนทรยของพนทน กบโครงการน

เราควรตดสนใจอยางไร แลวอะไรคอการพฒนาทนำามาซงสขภาวะของคนทน

และการตดสนใจนจะเปนจดเปลยนชวตคนพนมสารคาม-สนามชยเขตหรอไม

33

25412525 2530สงเสรมการทำเกษตรทางเลอกและเกษตรยงยนทปลอดสารเคมอนรกษพนธกรรมพชทองถนเพอความมนคงทางอาหาร 2545

สงเสรมการเกษตรเศรษฐกจชมชนเพอการพงพาตนเองโดยรณรงคใหชาวบานปลกไมผลและผกแซมลงในไรมนสำปะหลง

ยกระดบเปนกลมเกษตรอนทรย อ.สนามชยเขต โดยไดรบมาตรฐานการผลตระดบนานาชาต เพอแกไขปญหาเกษตรกรจากระบบผลตทใชสารเคมทเปนอนตราย

จดตงชมรมชาวสวนมะมวงจงหวดฉะเชงเทรา เพอรวมตวกนสงผลผลตตรงไปยงผบรโภคทงในและตางประเทศ

2522

8 ส.ค. พระบาทสมเดจพระเจาอยหวโปรดเกลาฯ ใหจดตงศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอน อนเนองมาจากพระราชดำร จ.ฉะเชงเทรา

3 ส.ค.พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจฯ ทอดพระเนตรความกาวหนาของโครงการ

2524

2549ชมรมชาวสวนมะมวงฯ ขนทะเบยนเปนสหกรณชมรมชาวสวนมะมวงจงหวดฉะเชงเทรา

พอผใหญวบลย เขมเฉลม บกเบกแนวคด “วนเกษตร” ในอ.สนามชยเขต และพฒนาเปนมลนธวนเกษตรเพอสงคม ซงเปนแหลงเรยนรจนถงปจจบน

• 5 ม.ย. ชาวบานจ.ฉะเชงเทรา เสนอขอเรยกรองตอผวาฯ ให 1.แกไขปญหาสงแวดลอมอยางเปนรปธรรมและใหประชาชนมสวนรวมอยางแทจรง 2.หยดดำเนนโครงการทสงผลกระทบตอสงแวดลอม 3.ใหทำหนงสอทประชาชนคดคานโครงการโรงไฟฟาฯ อ.พนมสารคาม และ อ.สนามชยเขตไปยงหนวยงานเกยวของ• 8 ธ.ค. ชาวบาน ต.เขาหนซอน กวา 100 คนรวมตวยนหนงสอตอคณะกรรมการผชำนาญการ (คชก.) ใหทบทวนการอนมต EIA โครงการโรงงานไฟฟาฯ

2543

2552

2535• ชาวบานอ.สนามชยเขต อ.พนมสารคาม ศนยศกษาและพฒนาเขาหนซอนฯ เรมไดรบกลนเหมนและพบปญหาฝนละอองจากโรงไฟฟาชวมวลขนาด 37.4 MW• ชาวสวนมะมวงพบเขมาควนตดผลมะมวง จงรองเรยนปญหากลนเหมนและฝนละอองกบนายอำเภอพนมสารคาม• ตงคณะกรรมการไตรภาคเพอแกปญหาจากฝนละอองโดยมนายอำเภอพนมสารคามเปนประธานและมการประชมทก 2 เดอน จนถงปจจบน

• 29 ก.ค. ชาวบาน อ.พนมสารคาม และอ.สนามชยเขต กวา 600 คนรวมตวกนปดถนนสาย 331 ชวง อ.พนมสารคาม เรยกรองใหโครงการโรงไฟฟาฯ ยตและยายทตง โดยมรองผวาฯ รบเรองไว• 5 ส.ค. ชาวบานรวมกบสมาคมตอตานสภาวะโลกรอนยนฟองตอศาลปกครองกลางในความไมถกตองของการอนมต EIA ของโครงการดงกลาว• 4 ต.ค. เครอขายตดตามผลกระทบโครงการโรงไฟฟา (คตฟ.) ยนขอใชม.11 พ.ร.บ.สขภาพแหงชาต 2550 ใหทำ HIA

• 14-18 ม.ค. ชาวบานชมนมประทวงทหนาอ.พนมสารคาม โดยมขอเรยกรองเดมคอขอใหโครงการโรงไฟฟาฯ ยตการดำเนนการและยายทตง• ชาวบานรวมลงชอเพอยนถวายฎกาตอสำนกพระราชวง ขอใหโครงการโรงงานไฟฟาฯ ยตการดำเนนการ

บรษทฯ เรมจายคาชดเชยกรณนำเสยจากกลมโรงงานไหลเขาสทนาชาวบานโดยรอบ ตอมาจงทยอยซอทนาทไดรบผลกระทบ

2553

ชาวสวนมะมวงอ.พนมสารคามเรมพบปญหามะมวงไมตดผล2546

• เครอขายเกษตรกรรมทางเลอกฯ ยนหนงสอถงหนวยงานทเกยวของเชนกระทรวงพลงงาน สผ. กฟผ.นายกรฐมนตรใหเปดเผยขอมล

โครงการขอมล EIA และเปดเผยขอเทจจรงแกชมชน• 27-29 ก.ย. เครอขายเกษตรกรรมทางเลอกฯ จดเวทใหขอมลโครงการ

โรงไฟฟา 600 MWฯ ทวดชายเคองวนาราม

2551

2460 2475ตด “เสนทางรถไฟ”ภายในจ.ฉะเชงเทราจากปาถงเกาะขนนเพอลำเลยงไมไปปอนโรงเลอย หลงจากนนจะถกลำเลยงลงแมนำบางปะกง

บ.เออวทยาไดรบสมปทานปาไมเปนครงแรกของจงหวดฉะเชงเทรา

2554

โครงการโรงไฟฟาพลงความรอน 600 MW ของบรษท NPS ผานการประมลตามแผน PDP 2007

2500 2518

2540

2550

• ยคของ “สมปทานเถอน” สงผล ใหพนทปาไมเสยหายอยางรนแรง• เรมปลกพชเศรษฐกจอยาง “มนสำปะหลง” เปนครงแรก

ตด “ถนนเสน 304 และ 331”เพอใหกองทพสหรฐฯ ใชเปนเสน-ทางลำเลยงยทธภณฑสำหรบการรบในสงครามเวยดนาม ถนนทง 2 เสนน นบเปนถนนเสนยทธศาสตรทตอมามบทบาทสำคญในการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและการเดนทางของคนใน อ.พนมสารคาม

2513

2510

รฐบาลเปดให “สมปทานปาไม” อยางเปนทางการสงผลใหมผคนอพยพเขามาจบจองทดนเพาะปลกกนมาก และเรมมชาวอสานอพยพเขามาเปนแรงงานขนไม

ครม.มมตใหประชาชนสามารถจบจองพนทปาเสอมโทรมทำการเกษตรไดหรอทเรยกวา “ยคเปดปา” สงผลใหชาวอสานอพยพเขามามากจงมชอเรยกยคนวา “ยคปาแตก”โดยมมากทสดในอ.พนมสารคาม ถง 14 จงหวดจากภาคอสาน

2530

2525

2529

ตงบรษทเกษตรรงเรองพชผลใน ต.เขาหนซอน อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา

2532

• ไทยประกาศตวจะเปน “นกส” (NIC) หรอประเทศพฒนาอต- สาหกรรมใหม• กระแส “เมองใหม” ทำใหเกด การปนราคาทดน และทดนใน อ.สนามชยเขตหลายแหงเรม หลดจากชมชน

รฐบาลไทยมนโยบายรวมทนกบจนตงโรงงานกระดาษในประเทศไทย และเรมมท ต.ทาตม อ.ศร-มหาโพธ จ.ปราจนบร ตอมาจงขยายมาตงทสวนอตสาหกรรมพนม บรษท 304 ฯ ต.เขาหนซอน อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา

“เขอนระบม” ต.ทงพระยาอ.สนามชยเขตจ.ฉะเชงเทราสรางเสรจเพอแกไขปญหานำทวม

2538• มโรงสขาว โรงมน โรงชนไมสบในสวนอตสาหกรรมพนม บ.304ฯ• มโรงไฟฟาชวมวลรวมกบถานหนขนาด150 และ 300 MW ท ต.ทาตม อ.ศร-มหาโพธ จ.ปราจนบร

• “เขอนสยด” ต.เขาหนซอนอ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทราสรางเสรจเพอรองรบนโยบายEastern Sea-board 2• 21 เม.ย. โรงไฟฟาชวมวลขนาด 37.4 ของบรษท ไทยพาวเวอร ซพพลายจำกด (1) ในสวนอตสาหกรรมพนม บรษท 304ฯ ขายไฟฟาเขาระบบ

2542 2547บรษทฯ เสนอโครงการโรงไฟฟาฯ ไปยงหนวยงานตางๆ

EIA ของโครงการโรงไฟฟาฯ ผานความเหนชอบ

• จดทำ EHIAของโครงการโรงไฟฟาฯ แลวเสรจ• 21 ก.ค. บ.304ฯ จดเวทรบฟงความเหนเพอขอใชถานหนเปนสวนผสมในเชอเพลงของโรงไฟฟาชวมวลเดม (37.4MW) และขอเปลยนวธจดการของเสย

2551

2552

การพฒนา

• บรษทเกษตรรงเรองพชผลเรมกวาน ซอทดน บรเวณม.แหลมเขาจนทรและ โดยรอบ ใน ต.เขาหนซอน อ.พนม สารคาม จ.ฉะเชงเทรา (ปจจบนพนท ดงกลาวเปนทตงของกลมโรงงานใน เครอบ.เกษตรรงเรองพชผลและสวน อตสาหกรรมพนม บ.304 อนดสเตรยล ปารค 2 จำกด) และเรมปลกยคาลปตส• เอกชนเปนหวหอกสำคญสงเสรมการ ปลกยคาลปตส• เรมแผนพฒนาพนทชายฝง ทะเลตะวนออก ฉบบท 1 (Eastern Seaboard)

กง อ.สนามชยเขต แยกตวจาก อ.พนม-สารคาม ยกฐานะขนเปน อ.สนามชยเขต

2516

2548

• 22 เม.ย. พระบามสมเดจพระเจาอยหวมพระราชดำรใหสรางอางเกบนำคลองระบม• 2525-29 “ยคาลปตส”แจงเกดในจ.ฉะเชงเทรา โดยแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 5 (2525-29) ผลกดนใหเอกชนปลกปาเพมปละ 300,000 ไร และ จ.ฉะเชงเทราถกกำหนดเปน 1 ใน 5 จงหวดศนยกลางทำอตสาหกรรมแปรรปไมโตเรวทปลกได

บรษท 304ฯ ขอขยายพนทอตสาหกรรมแตคณะอนกรรมการผงเมองระดบจงหวดใหความเหนวาพนทดงกลาวไมเหมาะสมเนองจากปรมาณนำทมไมสามารถรองรบได

2554

ผลกระทบการเคลอนไหวของชาวบาน

ก�รพฒน�ในพนท อ.พนมสารคามอ.สนามชยเขต และจงหวดฉะเชงเทรา

ลำ�ดบ

34

25412525 2530สงเสรมการทำเกษตรทางเลอกและเกษตรยงยนทปลอดสารเคมอนรกษพนธกรรมพชทองถนเพอความมนคงทางอาหาร 2545

สงเสรมการเกษตรเศรษฐกจชมชนเพอการพงพาตนเองโดยรณรงคใหชาวบานปลกไมผลและผกแซมลงในไรมนสำปะหลง

ยกระดบเปนกลมเกษตรอนทรย อ.สนามชยเขต โดยไดรบมาตรฐานการผลตระดบนานาชาต เพอแกไขปญหาเกษตรกรจากระบบผลตทใชสารเคมทเปนอนตราย

จดตงชมรมชาวสวนมะมวงจงหวดฉะเชงเทรา เพอรวมตวกนสงผลผลตตรงไปยงผบรโภคทงในและตางประเทศ

2522

8 ส.ค. พระบาทสมเดจพระเจาอยหวโปรดเกลาฯ ใหจดตงศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอน อนเนองมาจากพระราชดำร จ.ฉะเชงเทรา

3 ส.ค.พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจฯ ทอดพระเนตรความกาวหนาของโครงการ

2524

2549ชมรมชาวสวนมะมวงฯ ขนทะเบยนเปนสหกรณชมรมชาวสวนมะมวงจงหวดฉะเชงเทรา

พอผใหญวบลย เขมเฉลม บกเบกแนวคด “วนเกษตร” ในอ.สนามชยเขต และพฒนาเปนมลนธวนเกษตรเพอสงคม ซงเปนแหลงเรยนรจนถงปจจบน

• 5 ม.ย. ชาวบานจ.ฉะเชงเทรา เสนอขอเรยกรองตอผวาฯ ให 1.แกไขปญหาสงแวดลอมอยางเปนรปธรรมและใหประชาชนมสวนรวมอยางแทจรง 2.หยดดำเนนโครงการทสงผลกระทบตอสงแวดลอม 3.ใหทำหนงสอทประชาชนคดคานโครงการโรงไฟฟาฯ อ.พนมสารคาม และ อ.สนามชยเขตไปยงหนวยงานเกยวของ• 8 ธ.ค. ชาวบาน ต.เขาหนซอน กวา 100 คนรวมตวยนหนงสอตอคณะกรรมการผชำนาญการ (คชก.) ใหทบทวนการอนมต EIA โครงการโรงงานไฟฟาฯ

2543

2552

2535• ชาวบานอ.สนามชยเขต อ.พนมสารคาม ศนยศกษาและพฒนาเขาหนซอนฯ เรมไดรบกลนเหมนและพบปญหาฝนละอองจากโรงไฟฟาชวมวลขนาด 37.4 MW• ชาวสวนมะมวงพบเขมาควนตดผลมะมวง จงรองเรยนปญหากลนเหมนและฝนละอองกบนายอำเภอพนมสารคาม• ตงคณะกรรมการไตรภาคเพอแกปญหาจากฝนละอองโดยมนายอำเภอพนมสารคามเปนประธานและมการประชมทก 2 เดอน จนถงปจจบน

• 29 ก.ค. ชาวบาน อ.พนมสารคาม และอ.สนามชยเขต กวา 600 คนรวมตวกนปดถนนสาย 331 ชวง อ.พนมสารคาม เรยกรองใหโครงการโรงไฟฟาฯ ยตและยายทตง โดยมรองผวาฯ รบเรองไว• 5 ส.ค. ชาวบานรวมกบสมาคมตอตานสภาวะโลกรอนยนฟองตอศาลปกครองกลางในความไมถกตองของการอนมต EIA ของโครงการดงกลาว• 4 ต.ค. เครอขายตดตามผลกระทบโครงการโรงไฟฟา (คตฟ.) ยนขอใชม.11 พ.ร.บ.สขภาพแหงชาต 2550 ใหทำ HIA

• 14-18 ม.ค. ชาวบานชมนมประทวงทหนาอ.พนมสารคาม โดยมขอเรยกรองเดมคอขอใหโครงการโรงไฟฟาฯ ยตการดำเนนการและยายทตง• ชาวบานรวมลงชอเพอยนถวายฎกาตอสำนกพระราชวง ขอใหโครงการโรงงานไฟฟาฯ ยตการดำเนนการ

บรษทฯ เรมจายคาชดเชยกรณนำเสยจากกลมโรงงานไหลเขาสทนาชาวบานโดยรอบ ตอมาจงทยอยซอทนาทไดรบผลกระทบ

2553

ชาวสวนมะมวงอ.พนมสารคามเรมพบปญหามะมวงไมตดผล2546

• เครอขายเกษตรกรรมทางเลอกฯ ยนหนงสอถงหนวยงานทเกยวของเชนกระทรวงพลงงาน สผ. กฟผ.นายกรฐมนตรใหเปดเผยขอมล

โครงการขอมล EIA และเปดเผยขอเทจจรงแกชมชน• 27-29 ก.ย. เครอขายเกษตรกรรมทางเลอกฯ จดเวทใหขอมลโครงการ

โรงไฟฟา 600 MWฯ ทวดชายเคองวนาราม

2551

2460 2475ตด “เสนทางรถไฟ”ภายในจ.ฉะเชงเทราจากปาถงเกาะขนนเพอลำเลยงไมไปปอนโรงเลอย หลงจากนนจะถกลำเลยงลงแมนำบางปะกง

บ.เออวทยาไดรบสมปทานปาไมเปนครงแรกของจงหวดฉะเชงเทรา

2554

โครงการโรงไฟฟาพลงความรอน 600 MW ของบรษท NPS ผานการประมลตามแผน PDP 2007

2500 2518

2540

2550

• ยคของ “สมปทานเถอน” สงผล ใหพนทปาไมเสยหายอยางรนแรง• เรมปลกพชเศรษฐกจอยาง “มนสำปะหลง” เปนครงแรก

ตด “ถนนเสน 304 และ 331”เพอใหกองทพสหรฐฯ ใชเปนเสน-ทางลำเลยงยทธภณฑสำหรบการรบในสงครามเวยดนาม ถนนทง 2 เสนน นบเปนถนนเสนยทธศาสตรทตอมามบทบาทสำคญในการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและการเดนทางของคนใน อ.พนมสารคาม

2513

2510

รฐบาลเปดให “สมปทานปาไม” อยางเปนทางการสงผลใหมผคนอพยพเขามาจบจองทดนเพาะปลกกนมาก และเรมมชาวอสานอพยพเขามาเปนแรงงานขนไม

ครม.มมตใหประชาชนสามารถจบจองพนทปาเสอมโทรมทำการเกษตรไดหรอทเรยกวา “ยคเปดปา” สงผลใหชาวอสานอพยพเขามามากจงมชอเรยกยคนวา “ยคปาแตก”โดยมมากทสดในอ.พนมสารคาม ถง 14 จงหวดจากภาคอสาน

2530

2525

2529

ตงบรษทเกษตรรงเรองพชผลใน ต.เขาหนซอน อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา

2532

• ไทยประกาศตวจะเปน “นกส” (NIC) หรอประเทศพฒนาอต- สาหกรรมใหม• กระแส “เมองใหม” ทำใหเกด การปนราคาทดน และทดนใน อ.สนามชยเขตหลายแหงเรม หลดจากชมชน

รฐบาลไทยมนโยบายรวมทนกบจนตงโรงงานกระดาษในประเทศไทย และเรมมท ต.ทาตม อ.ศร-มหาโพธ จ.ปราจนบร ตอมาจงขยายมาตงทสวนอตสาหกรรมพนม บรษท 304 ฯ ต.เขาหนซอน อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา

“เขอนระบม” ต.ทงพระยาอ.สนามชยเขตจ.ฉะเชงเทราสรางเสรจเพอแกไขปญหานำทวม

2538• มโรงสขาว โรงมน โรงชนไมสบในสวนอตสาหกรรมพนม บ.304ฯ• มโรงไฟฟาชวมวลรวมกบถานหนขนาด150 และ 300 MW ท ต.ทาตม อ.ศร-มหาโพธ จ.ปราจนบร

• “เขอนสยด” ต.เขาหนซอนอ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทราสรางเสรจเพอรองรบนโยบายEastern Sea-board 2• 21 เม.ย. โรงไฟฟาชวมวลขนาด 37.4 ของบรษท ไทยพาวเวอร ซพพลายจำกด (1) ในสวนอตสาหกรรมพนม บรษท 304ฯ ขายไฟฟาเขาระบบ

2542 2547บรษทฯ เสนอโครงการโรงไฟฟาฯ ไปยงหนวยงานตางๆ

EIA ของโครงการโรงไฟฟาฯ ผานความเหนชอบ

• จดทำ EHIAของโครงการโรงไฟฟาฯ แลวเสรจ• 21 ก.ค. บ.304ฯ จดเวทรบฟงความเหนเพอขอใชถานหนเปนสวนผสมในเชอเพลงของโรงไฟฟาชวมวลเดม (37.4MW) และขอเปลยนวธจดการของเสย

2551

2552

การพฒนา

• บรษทเกษตรรงเรองพชผลเรมกวาน ซอทดน บรเวณม.แหลมเขาจนทรและ โดยรอบ ใน ต.เขาหนซอน อ.พนม สารคาม จ.ฉะเชงเทรา (ปจจบนพนท ดงกลาวเปนทตงของกลมโรงงานใน เครอบ.เกษตรรงเรองพชผลและสวน อตสาหกรรมพนม บ.304 อนดสเตรยล ปารค 2 จำกด) และเรมปลกยคาลปตส• เอกชนเปนหวหอกสำคญสงเสรมการ ปลกยคาลปตส• เรมแผนพฒนาพนทชายฝง ทะเลตะวนออก ฉบบท 1 (Eastern Seaboard)

กง อ.สนามชยเขต แยกตวจาก อ.พนม-สารคาม ยกฐานะขนเปน อ.สนามชยเขต

2516

2548

• 22 เม.ย. พระบามสมเดจพระเจาอยหวมพระราชดำรใหสรางอางเกบนำคลองระบม• 2525-29 “ยคาลปตส”แจงเกดในจ.ฉะเชงเทรา โดยแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 5 (2525-29) ผลกดนใหเอกชนปลกปาเพมปละ 300,000 ไร และ จ.ฉะเชงเทราถกกำหนดเปน 1 ใน 5 จงหวดศนยกลางทำอตสาหกรรมแปรรปไมโตเรวทปลกได

บรษท 304ฯ ขอขยายพนทอตสาหกรรมแตคณะอนกรรมการผงเมองระดบจงหวดใหความเหนวาพนทดงกลาวไมเหมาะสมเนองจากปรมาณนำทมไมสามารถรองรบได

2554

ผลกระทบการเคลอนไหวของชาวบาน

35

ศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอนอนเนองมาจากพระราชดำาร ตงอยใน ต.เขาหนซอน

อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา เปนศนยศกษาฯ แหงแรกจาก 6 ศนยทวประเทศ ซงพระบาท

สมเดจพระเจาอยหวสถาปนาขนเมอวนท 8 สงหาคม พ.ศ.2522 โดยทดนดงกลาวมาจาก

ราษฎร 7 ราย นอมเกลาฯ ถวาย เพอใหทรงนำาไปสรางพระตำาหนก ดวยเหนวาเมอพระองค

เสดจฯ ไปทใด กทรงทำาใหทดนแหงนนเจรญขนไดทงททดนในขณะนนมสภาพเสอมโทรมมาก

แมแตมนสำาปะหลงซงเปนพชทนทานยงปลกไมขน แตเมอพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

มพระราชดำารจดตงศนยศกษาฯ พระราชทานแนวทางใหทนเปนศนยเกษตรกรรมตวอยาง

ทสมบรณแบบ ทงการพฒนาแหลงนำา ฟนฟสภาพปา พฒนาดน วางแผนปลกพชและเลยง

สตวใหผทสนใจเขาศกษา สามารถนำาองคความรไปพฒนาพนททำากนทำาใหมความเปนอย

ดขน ทงยงชวยสงเสรมงานหตกรรมพนบานพฒนารอบนอกบรเวณลมนำาโจนใหเจรญขน

พระบ�ทสมเดจพระเจ�อยหวกบก�รพฒน�พนทเข�หนซอน

“...ทเขาหนซอนหลายฝายชวยกนใชเวลา 15 ป ทนจงเปนแมแบบชวยชาวบานได

ตองอดทนแลวเปนไงกไดใชประโยชน ชาวบานกมความสข เรากสข ทนเมอกอน

ปลกมนสาปะหลงยงไมขนเลย เดยวนดขน แตกเยนสบายดเปลยนแปลงไปมาก”

36

ศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอนอนเนองมาจากพระราชดำาร ตงอยใน ต.เขาหนซอน

อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา เปนศนยศกษาฯ แหงแรกจาก 6 ศนยทวประเทศ ซงพระบาท

สมเดจพระเจาอยหวสถาปนาขนเมอวนท 8 สงหาคม พ.ศ.2522 โดยทดนดงกลาวมาจาก

ราษฎร 7 ราย นอมเกลาฯ ถวาย เพอใหทรงนำาไปสรางพระตำาหนก ดวยเหนวาเมอพระองค

เสดจฯ ไปทใด กทรงทำาใหทดนแหงนนเจรญขนไดทงททดนในขณะนนมสภาพเสอมโทรมมาก

แมแตมนสำาปะหลงซงเปนพชทนทานยงปลกไมขน แตเมอพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

มพระราชดำารจดตงศนยศกษาฯ พระราชทานแนวทางใหทนเปนศนยเกษตรกรรมตวอยาง

ทสมบรณแบบ ทงการพฒนาแหลงนำา ฟนฟสภาพปา พฒนาดน วางแผนปลกพชและเลยง

สตวใหผทสนใจเขาศกษา สามารถนำาองคความรไปพฒนาพนททำากนทำาใหมความเปนอย

ดขน ทงยงชวยสงเสรมงานหตกรรมพนบานพฒนารอบนอกบรเวณลมนำาโจนใหเจรญขน

มการสาธตและสงเสรมการเลยงสตวโดยสงนกวชาการใหคำาแนะนำาการเลยง สขา-

ภบาล การปองกนโรค การผลตอาหารสตวกบเกษตรกรและการศกษาทดสอบพนธพช

เทคโนโลยการเพาะปลกทเหมาะสมกบพนทและวทยาการหลงการเกบเกยว ปจจบนศนย

ศกษาการพฒนาเขาหนซอนฯ มพนทดำาเนนการกวา 138,000 ไร แบงเปนศนยศกษาฯ

1,895 ไร พนทสงเสรม 33 หมบาน ใน ต.เขาหนซอน ต.เกาะขนน และต.บานซอง 113,214

ไร แปลงสาธตเกษตรทฤษฎใหม ต.บานซอง และต.เขาหนซอน 33 ไร และอ.บางคลา 144

ไร และโครงการพฒนาเขาชะโงก จ.นครนายก 23,157 ไร

ดวยพระบารมและความมงมนทำางานของเจาหนาทศนยศกษาฯ ทำาใหวนนผนดนเดม

ทเคยแหงแลงกลบพลกฟนเปน “ตนแบบ” ของความสำาเรจเปนพพธภณฑธรรมชาตทมชวต

รวมถงเปนแนวทางใหพนทอนนำาไปปรบใชและพฒนาพนทของตนเองไปสอาชพและวถ

ยงยนแบบพอเพยง ดงพระราชดำารสทพระราชทานแกเจาหนาทศนยศกษาฯ เมอวนท 23

เมษายน พ.ศ.2540 ความวา

“...ทเขาหนซอนหลายฝายชวยกนใชเวลา 15 ป ทนจงเปนแมแบบชวยชาวบานได

ตองอดทนแลวเปนไงกไดใชประโยชน ชาวบานกมความสข เรากสข ทนเมอกอนปลก

มนสาปะหลงยงไมขนเลย เดยวนดขน แตกเยนสบายดเปลยนแปลงไปมาก2”

“...ทเขาหนซอนหลายฝายชวยกนใชเวลา 15 ป ทนจงเปนแมแบบชวยชาวบานได

ตองอดทนแลวเปนไงกไดใชประโยชน ชาวบานกมความสข เรากสข ทนเมอกอน

ปลกมนสาปะหลงยงไมขนเลย เดยวนดขน แตกเยนสบายดเปลยนแปลงไปมาก”

2 www.khaohinsorn.com เขาถงเมอ 11 สงหาคม 2554

37

ผใหญวบลย เขมเฉลม กบการบกเบก “วนเกษตร” จนกลายเปน “เครอขายวนเกษตรภาคตะวนออก”

“วนเกษตร” เปนการทำาเกษตรทเลยนแบบระบบนเวศปาธรรมชาต ซงเปนทร จกกวางขวางในสงคมไทย จากการบกเบกของ ผใหญเฉลม เขมวบลย ณ บานหวยหน ต.ลาดกระทง อ.สนามชยเขต จ.ฉะเชงเทรา เมอ พ.ศ.2524 จากความลมเหลวของการทำาเกษตรเชงเดยวมากวา 20 ป กระทงตองขายทดนกวา 200 ไร เพอชำาระหนสนและเหลอทดนราว 10 ไร สำาหรบอยอาศย ผใหญวบลยแปรสภาพไรมนสำาปะหลงเปนระบบวนเกษตรโดยปลกไมยนตนและพชสมนไพร ผสมผสานการใชชวตพงตนเอง ปจจบนบนพนท 10 ไร ของพอผใหญวบลย เปนทตงของ “ศานตธรรม” บานเรอนไทยอายกวา 100 ป ทมเรองราวของพนทชมชนบานปาตนนำาคลองระบบ-สยด ใหคนรนใหมไดเขามาเรยนร เปนแหลงรวมบรวมพนธกรรมไมทองถนทหลากหลายมากกวา 800 ชนด ซงแบงการปลกตนไมเปน 7 ระดบ คอไมชนบน ไมชนกลาง ไมชนลาง พชหนาดน พชหว(ใตดน) พชนำา และพชเกาะเกยวไมใหญ เพอใหตนไมพงหากนตามธรรมชาต อกทงยงเปนทตงของ มลนธวนเกษตรเพอสงคมและศนยศกษาและพฒนาวนเกษตร อกดวย ทานสรปแผนการเรยนรและการจดการไวเปนสตร “ 3 5 3 ” คอ 3 เรองทตองเรยนร คอ การรจกตวเอง รจกปญหา รจกทรพยากร 5 เรองทตองจดการ คอ ขาว อาหาร ยาสมนไพร ของใช ดนและจลนทรย 3 แผน คอ แผนชวตและครอบครว แผนชมชนและแผนการจดการทรพยากร ปรชญาและประสบการณชวตเกษตรกรของผใหญวบลย เปนสวนหนงทหลอหลอมใหเกดแนวคดเกษตรกรรมทางเลอก เกษตรกรรมยงยนในสงคมไทย และในจงหวดฉะเชงเทราเองกมเกษตรกรนำาแนวคดทานไปปฏบตตามจำานวนมาจนเกดเปน “เครอขายวนเกษตรภาคตะวนออก” ทมการเรยนรกนอยางตอเนองเปนประจำาทกวนอาทตยสดทายของทกเดอนทศนยศกษาและพฒนาวนเกษตรและในพนทของชมชนเครอขาย

38

พอเกษม เพชรนทผปลกเกษตรอนทรย

และผนาทางของชมชน

“วนเกษตร” เปนการทำาเกษตรทเลยนแบบระบบนเวศปาธรรมชาต ซงเปนทร จกกวางขวางในสงคมไทย จากการบกเบกของ ผใหญเฉลม เขมวบลย ณ บานหวยหน ต.ลาดกระทง อ.สนามชยเขต จ.ฉะเชงเทรา เมอ พ.ศ.2524 จากความลมเหลวของการทำาเกษตรเชงเดยวมากวา 20 ป กระทงตองขายทดนกวา 200 ไร เพอชำาระหนสนและเหลอทดนราว 10 ไร สำาหรบอยอาศย ผใหญวบลยแปรสภาพไรมนสำาปะหลงเปนระบบวนเกษตรโดยปลกไมยนตนและพชสมนไพร ผสมผสานการใชชวตพงตนเอง ปจจบนบนพนท 10 ไร ของพอผใหญวบลย เปนทตงของ “ศานตธรรม” บานเรอนไทยอายกวา 100 ป ทมเรองราวของพนทชมชนบานปาตนนำาคลองระบบ-สยด ใหคนรนใหมไดเขามาเรยนร เปนแหลงรวมบรวมพนธกรรมไมทองถนทหลากหลายมากกวา 800 ชนด ซงแบงการปลกตนไมเปน 7 ระดบ คอไมชนบน ไมชนกลาง ไมชนลาง พชหนาดน พชหว(ใตดน) พชนำา และพชเกาะเกยวไมใหญ เพอใหตนไมพงหากนตามธรรมชาต อกทงยงเปนทตงของ มลนธวนเกษตรเพอสงคมและศนยศกษาและพฒนาวนเกษตร อกดวย ทานสรปแผนการเรยนรและการจดการไวเปนสตร “ 3 5 3 ” คอ 3 เรองทตองเรยนร คอ การรจกตวเอง รจกปญหา รจกทรพยากร 5 เรองทตองจดการ คอ ขาว อาหาร ยาสมนไพร ของใช ดนและจลนทรย 3 แผน คอ แผนชวตและครอบครว แผนชมชนและแผนการจดการทรพยากร ปรชญาและประสบการณชวตเกษตรกรของผใหญวบลย เปนสวนหนงทหลอหลอมใหเกดแนวคดเกษตรกรรมทางเลอก เกษตรกรรมยงยนในสงคมไทย และในจงหวดฉะเชงเทราเองกมเกษตรกรนำาแนวคดทานไปปฏบตตามจำานวนมาจนเกดเปน “เครอขายวนเกษตรภาคตะวนออก” ทมการเรยนรกนอยางตอเนองเปนประจำาทกวนอาทตยสดทายของทกเดอนทศนยศกษาและพฒนาวนเกษตรและในพนทของชมชนเครอขาย

พอเกษม เพชรนท หรอ ลงเษม พอเษม เปนอาสาสมครทเขามาชวยงานกรมปาไม

ในพนท ต.คยายหม อ.สนามชยเขต จ.ฉะเชงเทรา ตงแตป พ.ศ.2521 ตอมาป พ.ศ.2525

เรมรณรงคสงเสรมเศรษฐกจชมชนเพอการพงตนเองใหกบชาวบานดวยการปลกผกพนบาน

และไมผลทใชเปนอาหารในครวเรอนแซมลงไปในไรมนสำาปะหลง ซงขณะนนชาวบานปลก

มนสำาปะหลงขายเพยงอยางเดยวและตองซออาหารกน จากนนจงเรมงานสงเสรมการทำา

เกษตรทางเลอกและพฒนาเปนเกษตรยงยนทเนนการสรางความมนคงทางอาหารและ

อนรกษพนธกรรมพชทองถนในปจจบน

พอเษมเปนผหนงทบทบาทสำาคญในการกอตงกลมเกษตรอนทรย อ.สนามชยเขต

และคดคานการกอสรางอตสาหกรรมในพนท ต.เขาหนซอน อ.พนมสารคาม ตงแตเรมตน

โครงการ ปจจบนแมพอเษมจะจากไปหลายปแลว แตพอกยง “ปลกตนไม” ไวในใจใคร

หลายคนททำาใหอาชพชาวนา ชาวสวนเกษตรอนทรยใหอยไดมรายไดเลยงตนเองและ

มอบอาหารทปลอดภยใหกบสงคมและโลกใบน

39

กลมเกษตรอนทรยอ.สน�มชยเขต

จากจดเรมตนเลกๆ ของการสงเสรมการเกษตรเศรษฐกจเพอการพงตนเอง โดยรณรงค

ใหชาวบานปลกตนไมและผกแซมลงในไรมนสำาปะหลงของพอเษม เมอป พ.ศ.2525 เกด

เปนเครอขายของกลมคนทสรางเลอกใหกบตนเอง ทมาดวยทงจำานวนสมาชกและรปธรรม

แหงความสำาเรจของการทำางานสามารถเปนตนแบบของการเรยนรกบผอนได

ตอมาในป 2530 มการขยายผลความรดานการสงเสรมการทำาเกษตรอนทรยและ

เกษตรยงยนทปลอดสารเคมและอนรกษพนธกรรมพชทองถนเพอความมนคงทางอาหาร

ใหกบสมาชก ซงไดผลเปนอยางดมสมาชกเขารวมหลายสบรายจนกระทงในป 2545 ทาง

กลมจงยกระดบเปน “กลมเกษตรอนทรย อ.สนามชยเขต” โดยไดรบรางวลรบรองมาตรฐาน

การผลตเกษตรอนทรยระดบนานาชาต ทมเปาหมายเพอแกไขปญหาเกษตรกรจากระบบ

ผลตทใชสารเคมทเปนอนตรายตอมนษยและสงแวดลอม

40

สหกรณชมรมช�วสวนมะมวง จ.ฉะเชงเทร�

จากจดเรมตนเลกๆ ของการสงเสรมการเกษตรเศรษฐกจเพอการพงตนเอง โดยรณรงค

ใหชาวบานปลกตนไมและผกแซมลงในไรมนสำาปะหลงของพอเษม เมอป พ.ศ.2525 เกด

เปนเครอขายของกลมคนทสรางเลอกใหกบตนเอง ทมาดวยทงจำานวนสมาชกและรปธรรม

แหงความสำาเรจของการทำางานสามารถเปนตนแบบของการเรยนรกบผอนได

ตอมาในป 2530 มการขยายผลความรดานการสงเสรมการทำาเกษตรอนทรยและ

เกษตรยงยนทปลอดสารเคมและอนรกษพนธกรรมพชทองถนเพอความมนคงทางอาหาร

ใหกบสมาชก ซงไดผลเปนอยางดมสมาชกเขารวมหลายสบรายจนกระทงในป 2545 ทาง

กลมจงยกระดบเปน “กลมเกษตรอนทรย อ.สนามชยเขต” โดยไดรบรางวลรบรองมาตรฐาน

การผลตเกษตรอนทรยระดบนานาชาต ทมเปาหมายเพอแกไขปญหาเกษตรกรจากระบบ

ผลตทใชสารเคมทเปนอนตรายตอมนษยและสงแวดลอม

มะมวง เปนผลผลตทางการเกษตรทขนชอของจงหวดฉะเชงเทรา เปนผลผลตทม

คณภาพจนไดช อวา “มะมวงแปดรวผวสวยดงนางงาม” โดยเฉพาะในเขต อ.บางคลา

อ.พนมสารคาม อ.สนามชยเขต อ.ราชสาสน และเพอใหไดรกษามาตรฐานของผลผลต

การตอรองและการสงออก ชาวสวนมะมวงกลมหนงจงไดรวมตวกนในป พ.ศ. 2541 จดตง

เปนชมรมชาวสวนมะมวง จ.ฉะเชงเทรา ขนมา เพอรวมตวกนสงผลผลตตรงไปยงผบรโภค

ทงในและตางประเทศ

ตอมาในป พ.ศ.2549 จงไดขนทะเบยนเปน “สหกรณชมรมชาวสวนมะมวง จ.ฉะเชงเทรา”

และปจจบนมสมาชกจำานวน 176 คน จาก 7 อำาเภอ คอ อ.พนมสารคาม อ.สนามชยเขต

อ.บางคลา อ.ราชสาสน อ.แปลงยาว อ.ทาตะเกยบ และอ.คลองเขอน โดยมพนทปลก

มะมวงกวา 10,000 ไร

41

ก�รม�ถงของพชเชงเดยวและอตส�หกรรมตอเนอง

42

พชเศรษฐกจชนดแรกๆ ทเขามาใน จ.ฉะเชงเทรา

คอ ออย ซงมการปลกมากวารอยปมโรงงานนำาตาล

ตงอยหลายแหลงตามลำานำาบางปะกง และกอนป พ.ศ.

2500 ไมนานมพชชนดใหมเขามาคอ มนสำาปะหลง

มการขยายตวอยางรวดเรวดวยปจจยทเออทงการปลก

ทงาย มความตองการสง ราคาด และถนนลำาเลยงทม

อยทวพนทปาจากการสมปทานตดไม ตอมาในป พ.ศ.

2525 มนสำาปะหลงราคาตกตำาแตม ยคาลปตส เขามา

แจงเกดในจงหวดฉะเชงเทราโดยแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาตฉบบท 5 (2525-2529) ทผลกดน

ใหเอกชนเขามาเปนหวหอกสำาคญสงเสรม โดยในป

พ.ศ.2529 บรษทเกษตรรงเรองพชผลเรมกวานซอทดน

บรเวณแหลมเขาจนทรและโดยรอบใน ต.เขาหนซอน

อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทราและเรมปลกยคาลปตส

ซงปจจบนพนทดงกลาวเปนพนทตงของกลมโรงงานใน

เครอบรษทเกษตรรงเรองพชผลและสวนอตสาหกรรม

พนม บรษท 304 อนดสเตรยลปารค 2 จำากด

43

พชเศรษฐกจชนดแรกๆ ทเขามาใน จ.ฉะเชงเทรา คอ ออย ซงมการ

ปลกมากวารอยปมโรงงานนำาตาลตงอยหลายแหลงตามลำานำาบางปะกง

และกอนป พ.ศ.2500 ไมนานมพชชนดใหมเขามาคอ มนสำาปะหลง มการ

ขยายตวอยางรวดเรวดวยปจจยทเออทงการปลกทงาย มความตองการสง

ราคาด และถนนลำาเลยงทมอยทวพนทปาจากการสมปทานตดไม ตอมา

ในป พ.ศ.2525 มนสำาปะหลงราคาตกตำาแตม ยคาลปตส เขามาแจงเกด

ในจงหวดฉะเชงเทราโดยแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 5

(2525-2529) ทผลกดนใหเอกชนเขามาเปนหวหอกสำาคญสงเสรม โดย

ในป พ.ศ.2529 บรษทเกษตรรงเรองพชผลเรมกวานซอทดนบรเวณแหลม

เขาจนทรและโดยรอบใน ต.เขาหนซอน อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทราและ

เรมปลกยคาลปตส ซงปจจบนพนทดงกลาวเปนพนทตงของกลมโรงงานใน

เครอบรษทเกษตรรงเรองพชผลและสวนอตสาหกรรมพนม บรษท 304

อนดสเตรยลปารค 2 จำากด

ในป พ.ศ.2530 การปลกยคาลปตสในพนทนขยายตวอยางรวดเรว

เพราะการตงบรษทเกษตรรงเรองพชผล และในป พ.ศ.2540 รฐบาลไทยม

นโยบายรวมทนกบจนตงโรงงานกระดาษขนในประเทศไทย โดยเรมตนท

ต.ทาตม อ.ศรมหาโพธ จ.ปราจนบร ตอมาเกดขนทสวนอตสาหกรรม บรษท

304ฯ ต.เขาหนซอน อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา การเตบโตของอตสาหกรรม

ตอเนองเหนไดชด หลงจากทบรษท 304 อนดสเตรยลปารค 2 จำากด เรม

ดำาเนนธรกจเมอวนท 3 มกราคม 2544 กเรมมโรงงานอตสาหกรรมหลาย

ประเภทเขามาจดตงมากขน ทงการผลตยานยนตและชนสวนอเลกทรอนกส

โรงงานผลตกระดาษ โดยเฉพาะในป พ.ศ. 2547 ทมโรงสขาว โรงมน โรง

ชนไมสบเขามาตงในสวนอตสาหกรรม บรษท 304ฯ

ในป พ.ศ.2548 บรษทฯ 304 ขอขยายพนทอตสาหกรรม แตคณะ-

อนกรรมการผงเมองระดบจงหวด ใหความเหนวาพนทดงกลาวไมเหมาะสม

เนองจากปรมาณนำาฝนทมไมสามารถรองรบได

44

เมอความตองการใชพลงงานไฟฟาของอตสาหกรรมมมากขนและการสงเสรมของ

ภาครฐทจะใหมโรงไฟฟาชวมวลมากขนในประเทศ พนทภาคตะวนออกจงเปนหนงในพนท

เปาหมายดวยวตถดบทมอยจำานวนมากแบะอยใกลผใชซงกคอเขตอตสาหกรรม และเมอ

วนท 21 เมษายน 2542 โรงไฟฟาชวมวลขนาด 37.4 MW ของบรษทไทยพาวเวอรซพพลาย

(1) ซงตงอยในสวนอตสาหกรรมพนม บรษท 304ฯ ขายไฟฟาเขาระบบและตามมาดวย

โรงไฟฟาชวมวลรวมกบถานหนขนาด 150 MW และ 300 MW ท ต.ทาตม อ.ศรมหาโพธ

จ.ปราจนบร ในป พ.ศ.2547 ในป พ.ศ.2550 เกดโครงการโรงไฟฟาพลงความรอน 600 MW

ฉะเชงเทรา ของบรษท เนชนแนล เพาเวอร ซพพลาย จำากด (มหาชน) จากการผานการ

ประมลตามแผน PDP 2007 ซงโครงการนจดอยในโครงการอาจสงผลกระทบตอชมชน

อยางรนแรงฯ ตามมาตรา 67 วรรคสอง ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย 2550 ทาง

บรษทไดวาจางบรษทแอรเซฟ (โดยคณะเวชศาสตรเขตรอน ม.มหดล เปนผศกษา) ศกษา

ผลกระทบตอสขภาพเพมเตมจากรายงานการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมทผาน

ความเหนชอบไปเมอป พ.ศ.2552 โดยจดเวทเพอกำาหนดขอบเขตการประเมนผลกระทบ

ผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ (Public Scoping) ไปเมอวนท 20 ตลาคม 2553

และจดเวททบทวนรางรายงานการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ (Public

Review) ไปเมอวนท 15 มนาคม 2554 และปจจบน (พ.ศ.2555) ไดสงตวรายงานการ

ประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA) ไปยงสำานกงานนโยบายและแผน

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) เปนทเรยบรอยแลว

ณ ปจจบนโรงไฟฟ�

ชวมวล-ถ�นหน

45

รจกถ�นหน*มลพษและผลกระทบตอสขภ�พรจกโครงก�รโรงไฟฟ�พลงคว�มรอน 600 MW

* สรปขอมลจาก Emissions of Hazardous Air Pollutants from Coal-Fired Power Plants ศกษาโดย Environmental Health & Engineering เสนอตอ Paul Billings Vice President for National Policy and Advocacy American Lung Association,เผยแพรเมอ 7 มนาคม 2554

46

นำากนไมได : ทกหมบานรอบเหมองถานหนและโรงไฟฟาถานหนแมเมาะ อ.แมเมาะ จ.ลำาปาง ไมสามารถใชนำาใตดนนำาผวดน หรอแมแตนำาฝนได เพราะพบโลหะหนกปนเปอนทำาใหตองใชนำาท อบต. นำามาบรการไว

รจกโครงก�รโรงไฟฟ�พลงความรอน 600 MW

โรงไฟฟาในฉะเชงเทรา จงหวดฉะเชงเทรามกำาลงการผลตไฟฟาเปนอนดบ 2 ของประเทศรองจาก

จงหวดราชบรโดยมกำาลงการผลตไฟฟารวม 3,729.68 MW (กำาลงการผลต

ตดตง ณ เมษายน 2550) โดยโรงไฟฟาแหงแรกคอโรงไฟฟพลงงานความรอน

บางปะกงซงใชกาซธรรมชาตและนำามนเตาเปนเชอเพลง ปจจบนมโรงไฟฟาเปด

ดำาเนนการผลตไฟฟาอย 12 โรง และปดกจการไปแลว 10 โรง ทงนแบงเปน

โรงไฟฟาขนาดใหญ 4 โรง คอ

47

พฒนาการของเครอเกษตรรงเรองพชผลในธรกจดานกระดาษและพลงงาน เครอเกษตรรงเรองพชผลถอไดวาเปนกลมธรกจคาสงออกพชไรหลกทใหญ

ทสดของประเทศไทย ตอมาขยายการลงทนไปท ธรกจกระดาษ ซงเปนอตสาห-

กรรมทใชเงนลงทนสงมาก ทำาใหยากทจะมผเขาแขงขนในธรกจดานน ประกอบ

กบการมทดนทใชปลกตนยคาลปตสจำานวนมาก ซงการปลกตนยคาลปตสตอง

ใชเวลามากกวา 3 ป จงจะตดใชได โดยเรมโรงงานผลตกระดาษเมอป พ.ศ.2533

ปจจบนมโรงเยอกระดาษ 2 โรง กำาลงการผลต 465,000 ตน/ป และโรงงาน

ผลตกระดาษ 3 โรง กำาลงการผลต 570,700 ตน/ป

อกหนงธรกจทเครอเกษตรรงเรองไดลงทนคอ ธรกจพลงงาน สวนหนงเพอใช

ในกระบวนการผลตกระดาษ แตสวนใหญเพอจำาหนายไฟฟาใหกบการไฟฟาฝาย

ผลตแหงประเทศไทย (กฟผ.) โดยเรมดำาเนนการเมอป 2539 ปจจบนมโรงไฟฟา

ในเครอดงน โรงไฟฟาถานหน 328 MW โรงไฟฟาชวมวลรวมนำามนยางดำา 74.3

MW และโรงไฟฟานำามนยางดำา 32.9 MW ท ต.ทาตม อ.ศรมหาโพธ จ.ปราจนบร

และโรงไฟฟาชวมวล 47.4 MW ท ต.เขาหนซอน อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา

1. โรงไฟฟาพลงความรอนบางปะกง อ.บางปะกง จ.ฉะเชงเทรา กำาลงการผลต 2,300

MW ใชกาซธรรมชาตและนำามนเตาเปนเชอเพลงและจายไฟฟาเขาระบบแลว

2. โรงไฟฟาพลงงานความรอนรวม บางปะกง ชดท 1-2 อ.บางปะกง จ.ฉะเชงเทรา

กำาลงผลต 772.6 MW ใชกาซธรรมชาตเปนเชอเพลงและจายไฟฟาเขาระบบแลว

3. โรงไฟฟาพลงงานความรอนรวมบางปะกง ชดท 3-4 อ.บางปะกง จ.ฉะเชงเทรา

กำาลงการผลต 657.1 MW ใชกาซธรรมชาตเปนเชอเพลงและจายไฟฟาเขาระบบแลว

4. บจก.เนชนแนล เพาเวอร ซพพลาย อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา กำาลงการผลต

600 MW ใชถานหนเปนเชอเพลง อยระหวางการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบ

ดานสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA)

นอกจากนนเปนโรงไฟฟาขนาดเลก 14 โรง ขนาดเลกมาก 16 โรง และเมอแบงตามการ

ใชเชอเพลงพบวามโรงไฟฟาถานหนจำานวน 4 โรง และทงหมดตงอยใน อ.พนมสารคาม คอ

1. บจก.เนชนแนล เพาเวอร ซพพลาย อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา กำาลงการผลต

600 MW ใชถานหนเปนเชอเพลง อยระหวางการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบ

ดานสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA)

2. บจก.ไทยเจนเนอเรตง เอนเนอย โครงการ 1 อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา กำาลง

การผลต 115 MW ใชถานหนเปนเชอเพลง บรษทไมยนหลกคำาประกนยนยนการขายไฟฟา/

ยนยนการยนขอเสนอ

3. บจก.ไทยเจนเนอเรตง เอนเนอย โครงการ 2 อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา กำาลง

การผลต 115 MW ใชถานหนเปนเชอเพลง บรษทไมยนหลกคำาประกนยนยนการขายไฟฟา/

ยนยนการยนขอเสนอ

4. บจก.อนเตอรเนชนแนล เพาเวอรซพพลาย โครงการ 2 อ.บางปะกง จ.ฉะเชงเทรา

กำาลงการผลต 115 MW ใชถานหนเปนเชอเพลง บรษทไมยนหลกคำาประกนยนยนการขาย

ไฟฟา/ยนยนการยนขอเสนอ

นอกจากนนเปนกาซธรรมชาต 9 โรง ขยะ 2 โรง ชวมวล 10 โรง แสงอาทตย 7 โรง

และกาซชวภาพ 2 โรง

48

1. โรงไฟฟาพลงความรอนบางปะกง อ.บางปะกง จ.ฉะเชงเทรา กำาลงการผลต 2,300

MW ใชกาซธรรมชาตและนำามนเตาเปนเชอเพลงและจายไฟฟาเขาระบบแลว

2. โรงไฟฟาพลงงานความรอนรวม บางปะกง ชดท 1-2 อ.บางปะกง จ.ฉะเชงเทรา

กำาลงผลต 772.6 MW ใชกาซธรรมชาตเปนเชอเพลงและจายไฟฟาเขาระบบแลว

3. โรงไฟฟาพลงงานความรอนรวมบางปะกง ชดท 3-4 อ.บางปะกง จ.ฉะเชงเทรา

กำาลงการผลต 657.1 MW ใชกาซธรรมชาตเปนเชอเพลงและจายไฟฟาเขาระบบแลว

4. บจก.เนชนแนล เพาเวอร ซพพลาย อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา กำาลงการผลต

600 MW ใชถานหนเปนเชอเพลง อยระหวางการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบ

ดานสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA)

นอกจากนนเปนโรงไฟฟาขนาดเลก 14 โรง ขนาดเลกมาก 16 โรง และเมอแบงตามการ

ใชเชอเพลงพบวามโรงไฟฟาถานหนจำานวน 4 โรง และทงหมดตงอยใน อ.พนมสารคาม คอ

1. บจก.เนชนแนล เพาเวอร ซพพลาย อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา กำาลงการผลต

600 MW ใชถานหนเปนเชอเพลง อยระหวางการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบ

ดานสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA)

2. บจก.ไทยเจนเนอเรตง เอนเนอย โครงการ 1 อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา กำาลง

การผลต 115 MW ใชถานหนเปนเชอเพลง บรษทไมยนหลกคำาประกนยนยนการขายไฟฟา/

ยนยนการยนขอเสนอ

3. บจก.ไทยเจนเนอเรตง เอนเนอย โครงการ 2 อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา กำาลง

การผลต 115 MW ใชถานหนเปนเชอเพลง บรษทไมยนหลกคำาประกนยนยนการขายไฟฟา/

ยนยนการยนขอเสนอ

4. บจก.อนเตอรเนชนแนล เพาเวอรซพพลาย โครงการ 2 อ.บางปะกง จ.ฉะเชงเทรา

กำาลงการผลต 115 MW ใชถานหนเปนเชอเพลง บรษทไมยนหลกคำาประกนยนยนการขาย

ไฟฟา/ยนยนการยนขอเสนอ

นอกจากนนเปนกาซธรรมชาต 9 โรง ขยะ 2 โรง ชวมวล 10 โรง แสงอาทตย 7 โรง

และกาซชวภาพ 2 โรง

โครงการโรงไฟฟาพลงความรอน 600 เมกะวตต ฉะเชงเทรา เปนของบรษท

เนชนแนล เพาเวอร ซพพลายจำากด (มหาชน) ตงอยทตำาบลเขาหนซอน อำาเภอ

พนมสารคาม จงหวดฉะเชงเทรา พนทโครงการอยในเขตพนทของกลมโรงงาน

พนมสารคาม (กลมโรงงานในเครอบรษทเกษตรรงเรองพชผล) มอาณาเขตตดตอ

กบสวนอตสาหกรรมพนมของบรษท 304 อนดสเตรยล ปารค 2 จำากด โดยปจจบน

สวนอตสาหกรรมฯ และกลมโรงงานพนมสารคามมโรงงานอตสาหกรรมรวม 16 แหง

แบงเปนโรงงานในสวนอตสาหกรรมฯ จำานวน 5 แหง ซงยงอยในระยะกอสรางและ

ทำาสญญาซอขาย สวนกลมโรงงานพนมสารคามมโรงงานจำานวน 11 แหง

โครงการโรงไฟฟาแหงนถกพฒนาขนหลงจากวนท 4 มถนายน 2550 คณะ

กรรมการนโยบายและแผนพลงงานแหงชาต (กพช.) ไดมมตเหนชอบแผนพฒนา

กำาลงการผลตไฟฟาของประเทศไทย พ.ศ. 2550-2564 (PDP 2007) ทจดทำาโดย

การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย (กฟผ.) ตอมาวนท วนท 19 มถนายน 2550

คณะรฐมนตรไดเหนชอบตามมตของ กพช. ซงแผนดงกลาวมกำาลงการผลตไฟฟา

ทรบซอไฟฟาจากผผลตไฟฟาเอกชนรายใหญ (Independent Power Producer:

IPP) จำานวน 12,600 เมกะวตต และกำาหนดนโยบายกระจายการใชเชอเพลงใน

การผลตไฟฟาไวดวย บรษทเนชนแนล เพาเวอร ซพพลาย จำากด (มหาชน) จงมแผน

จะพฒนาโครงการโรงไฟฟาพลงงานความรอน 600 เมกะวตต ฉะเชงเทรา ในพนท

ตำาบลเขาหนซอน เพอตอบสนองแผนพฒนากำาลงการผลตไฟฟาขางตน โดยใช

ถานบทมนส/ซบบทมนสเปนเชอเพลง ใชเทคโนโลยหมอไอนำาแบบฟลอไตซเบต

หมนเวยน (Circulating Fluidized Bed: CFB) โดยหมอนำาแตละชดมการตดตง

ระบบดกฝนแบบไฟฟาสถต (Electrostalic Precipitator: ESP) และระบบกำาจด

กาซซลเฟอรไดออกไซดแบบปอนหนปนในหองเผาไหม (Limestone injection)

โครงการโรงไฟฟาพลงงานความรอน 600 MW ฉะเชงเทรา

49

โครงการมความตองการใชถานหนบทมนส/ซบบทมนส ประมาณ 2,029,000

ตน/ป ซงนำาเขามาจากตางประเทศ เชน อนโดนเซย แอฟรกาใต หรอออสเตรเลย

เปนตน การขนสงจากตางประเทศจะลำาเลยงดวยเรอบรรทกขนาด 70,000 ตน

ความถในการขนสงประมาณ 3 ลำา/เดอน โดยเรอจะมาทอดสมอรอทจดจอดทถก

เตรยมไวบรเวณเกาะสชง จากนนจะขนถานหนลงเรอเลกขนาดบรรทก 500-2,000

ตน เพอลำาเลยงตอไปยงทาเรอ 3 แหงใน อ.ศรราชา จ.ชลบรการขนสงทางบกจาก

ทาเรอมายงพนทโครงการ อยในความรบผดชอบของบรษทบางปะกงขนสง จำากด

โดยใชรถกงพวง 22 ลอ 6 เพลา มความถในการขนสง 164 คน/วน ใน 2 เสนทาง คอ

• เสนทางท 1 (ศรราชา-บางปะกง-พนมสารคาม-โครงการ) ประกอบดวย

ทางหลวงพเศษหมายเลข 7 ทางหลวงแผนดนหมายเลข 314 และ 304

• เสนทางท 2 (ศรราชา-ทางหลวง 331-โครงการ) ประกอบดวยทางหลวง

แผนดนหมายเลข 331 และ 304 ทงนโครงการกำาหนดใหมจดพกรถบรรทกทบรเวณ

ประมาณครงทางในแตละเสนทาง จดพกรถแตละแหงตองจอดรถไดไมนอยกวา 10 คน

สารเคมทใชในโครงการขนสงจากผผลตภายในประเทศโดยทางรถบรรทก ซง

ทสำาคญคอการขนสงหนปนและทราย ดงน

• หนปน ถกใชในระบบ Limestone Injection เพอควบคมกาซซลเฟอรได-

ออกไซด ทถกระบายออกจากหมอไอนำามปรมาณการใช 87,211 ตน/ป ถกลำาเลยง

จากจงหวดสระบร ผานเสนทางท 3 (โครงการ – ทางหลวง 304 – สระบร) โดยใช

รถกงพวง 18 ลอ มความถในการขนสง 8 คน/วน

• ทราย มปรมาณการใช 57,120 ตน/ป ถกลำาเลยงมาจากจงหวดกาญจนบร

ผานเสนทางท 4 (โครงการ-ทางหลวง 304 – ทางหลวง 319 – กาญจนบร) โดย

ใชรถพวง 18 ลอ มความถในการขนสง 7 คน/วน

50

โครงการมความตองการใชถานหนบทมนส/ซบบทมนส ประมาณ 2,029,000

ตน/ป ซงนำาเขามาจากตางประเทศ เชน อนโดนเซย แอฟรกาใต หรอออสเตรเลย

เปนตน การขนสงจากตางประเทศจะลำาเลยงดวยเรอบรรทกขนาด 70,000 ตน

ความถในการขนสงประมาณ 3 ลำา/เดอน โดยเรอจะมาทอดสมอรอทจดจอดทถก

เตรยมไวบรเวณเกาะสชง จากนนจะขนถานหนลงเรอเลกขนาดบรรทก 500-2,000

ตน เพอลำาเลยงตอไปยงทาเรอ 3 แหงใน อ.ศรราชา จ.ชลบรการขนสงทางบกจาก

ทาเรอมายงพนทโครงการ อยในความรบผดชอบของบรษทบางปะกงขนสง จำากด

โดยใชรถกงพวง 22 ลอ 6 เพลา มความถในการขนสง 164 คน/วน ใน 2 เสนทาง คอ

• เสนทางท 1 (ศรราชา-บางปะกง-พนมสารคาม-โครงการ) ประกอบดวย

ทางหลวงพเศษหมายเลข 7 ทางหลวงแผนดนหมายเลข 314 และ 304

• เสนทางท 2 (ศรราชา-ทางหลวง 331-โครงการ) ประกอบดวยทางหลวง

แผนดนหมายเลข 331 และ 304 ทงนโครงการกำาหนดใหมจดพกรถบรรทกทบรเวณ

ประมาณครงทางในแตละเสนทาง จดพกรถแตละแหงตองจอดรถไดไมนอยกวา 10 คน

สารเคมทใชในโครงการขนสงจากผผลตภายในประเทศโดยทางรถบรรทก ซง

ทสำาคญคอการขนสงหนปนและทราย ดงน

• หนปน ถกใชในระบบ Limestone Injection เพอควบคมกาซซลเฟอรได-

ออกไซด ทถกระบายออกจากหมอไอนำามปรมาณการใช 87,211 ตน/ป ถกลำาเลยง

จากจงหวดสระบร ผานเสนทางท 3 (โครงการ – ทางหลวง 304 – สระบร) โดยใช

รถกงพวง 18 ลอ มความถในการขนสง 8 คน/วน

• ทราย มปรมาณการใช 57,120 ตน/ป ถกลำาเลยงมาจากจงหวดกาญจนบร

ผานเสนทางท 4 (โครงการ-ทางหลวง 304 – ทางหลวง 319 – กาญจนบร) โดย

ใชรถพวง 18 ลอ มความถในการขนสง 7 คน/วน

แผนทแสดงเสนทางการขนสงวตถดบและของเสยโครงการโรงไฟฟาพลงความรอน 600 MW ฉะเชงเทรา

• รถกงพวง 18 ลอความถในการขนสง 8 คน/วน• รถพวงเตาปน 18 ลอความถในการขนสง 59 คน/วน

• รถกงพวง 18 ลอความถในการขนสง 7 คน/วน

• รถกงพวง 18 ลอ6 เพลา ความถในการขนสง 164 คน/วน

• รถกงพวง 18 ลอ6 เพลา ความถในการขนสง 164 คน/วน

เสนทางท 1 (ศรราชา-บางปะกง-พนมสารคาม-โครงการ)

เสนทางท 2 (ศรราชา-ทางหลวง 331-โครงการ)

เสนทางท 3 (โครงการ-ทางหลวง 304-สระบร)

เสนทางท 4 (โครงการ-ทางหลวง 304-ทางหลวง319-กาญจนบร)

2

4

3

1

ทาเรอ

โรงไฟฟา

อธบายสญลกษณแผนทแสดงเสนทางการขนสงวตถดบและของเสยโครงการโรงไฟฟาพลงความรอน 600 MW ฉะเชงเทรา

โรงปน

ทราย

51

การขนสงขเถาจากการเผาไหมถานบทมนส/ซบบทมนส (เถาหนกและเถาเบา)

มปรมาณ 531,216 ตน/ป ถกลำาเลยงจากโครงการไปยงโรงปนซเมนตจงหวด

สระบร ผานเสนทางท 3 (โครงการ – ทางหลวง 304 – สระบร) โดยใชรถพวงเตาปน

18 ลอ มความถในการขนสง 59 คน/วน มลคาโครงการรวมประมาณ 24,000

ลานบาท เปนเงนกในประเทศประมาณรอยละ 35 เงนกตางประเทศประมาณ

รอยละ 35 และสวนของผถอหนประมาณรอยละ 30

ถานหนคอหนตะกอนชนดหนงซงสามารถตดไฟไดมสวนประกอบทสำาคญคอ สาร

ประกอบของคารบอน ถานหนมเกดจากการเปลยนแปลงตามธรรมชาตของพชพนธไมตางๆ

ทสลายตวผานความดนและความรอนมานบรอยป ถานหนทอยในธรรมชาตจะไมบรสทธ

เพราะมซลเฟอรและโลหะหนกตกตะกอนสะสมรวมอยดวย นอกจากนยงพบแรธาตทเปน

อนตราย เชน ปรอท สารหน ตะกวและนเกลผสมอยในถานหนอกดวย

ประเภทของถ�นหน แบงเปน 4 ชนด ตามคาพลงงานความรอนองคประกอบของเถาและความชน ไดแก

1. ถานหนแอนทราไซต (anthracite) เปนถานหนทมคณภาพดทสด มลกษณะดำา

เปนเงามน มความวาวสง มปรมาณคารบอนสงถงรอยละ 90 ขนไป มปรมาณความชนตำา

มากและมคาความรอนสง มควนนอยแตจดไฟตดยาก สวนใหญใชเปนเชอเพลงใหความ

รอนภายในบาน อตสาหกรรมแกว อตสาหกรรมเคม เปนตน

2. ถานหนบทมนส (bituminous) เปนถานหนเนอแนน แขง และมกจะประกอบดวย

ชนถานหนสดำาสนททมลกษณะเปนมนวาว มปรมาณคารบอนประมาณรอยละ 80-90 และ

มความชนรอยละ 2-7 มกจะเตมไปดวยธาตซลเฟอรและเหลก นอกจากนยงมสารหนและ

ปรอทผสมอยดวย ถานหนชนดนถกใชเปนถานหนเพอการถลงโลหะ หรออาจใชเปนเชอเพลง

ผลตกระแสไฟฟาไดซงขนอยกบปรมาณคารบอนและความสามารถในการระเหย

3. ถานหนซบบทมนส (sub-bituminous) มลกษณะสนำาตาลเขมจนถงดำา เนอถานหน

จะมความออนตวคลายขผง ไมแขงมาก มปรมาณคารบอนประมาณรอยละ 71-77 และม

ความชนประมาณรอยละ 10-20 (World Coal Institute. 2004b. On-line) มปรมาณ

ซลเฟอรนอยกวาชนดบทมนส จงลดอตราการแพรกระจายของซลเฟอรไดออกไซดซงเปน

สารตงตนทสำาคญของฝนกรด นอกจากนยงมปรมาณมลพษทางอากาศทเปนอนตรายหลง

การเผาไหมนอยกวาชนดบทมนส ถานหนประเภทนจงนยมใชเปนเชอเพลงในการผลต

กระแสไฟฟา หรอใชในอตสาหกรรม

4. ถานหนลกไนต (lignite) เปนถานหนทยงพอมซากพชเหลอปรากฏใหเหนอยเลกนอย

มสนำาตาลเขมจนถงดำา มปรมาณคารบอนคอนขางนอย และมปรมาณความชนสงถงรอยละ

30-70 สวนใหญถกใชเปนเชอเพลงและถอวาเปนถานหนทมคณภาพตำา

รจกถ�นหน มลพษและผลกระทบตอสขภ�พ

52

53

ลกษณะเฉพาะ แอนทราไซต บทมนส

ลกษณะเฉพาะของถานหนทใชเปนเชอเพลงกำเนดพลงงานในสหรฐอเมรกา

ซบบทมนส ลกไนต

ลกษณะเฉพาะทสำคญ1

รอยละการนำมาใชในสหรฐอเมรกา

คาพลงงานความรอน(BTU/Ib)

ปรมาณซลเฟอร

นอยกวา 0.1 %

นอยกวา 1 % นอยกวา 1 % นอยกวา 1 %3-10 %

46.9 % 46.3 % 6.9 %

15 11-15 8-13 4-8

มลพษทางอากาศทเปนอนตรายในถานหน2

สารหน

เบรเลยม

แคดเมยม

คลอไรด

โครเมยม

ตะกว

แมงกานส

ปรอท

นเกล

ไมมรายงาน

ไมมรายงาน

ไมมรายงาน

ไมมรายงาน

ไมมรายงาน

ไมมรายงาน

ไมมรายงาน

ไมมรายงาน

ไมมรายงาน

0.5

0.11

0.03

35

1.1

0.6

1.8

0.007

0.9

0.1

0.03

0.01

2.7

0.4

0.2

1.3

0.006

0.4

0.3

0.2

0.06

24

2.2

1.0

20

0.03

1.2

BTU/lb – British Thermal Units per pound of coal; a measure of energy density of coal (หนวยความรอนองกฤษตอถานหน 1 ปอนด ; วดความหนาแนนของพลงงานจากถานหน)1 – NRC,2010,Table 2-32 – Geometric mean concentration of selected elements in coal; units are pound per billion BTU (USEPA,2010a)

ถานหน

สายพานลำเลยง

เครองบดถาน

กำจดขเถา

หมอตม

กระแสไฟฟา

ปลอยควน

เครองปรบสภาพนำ

เครองควบแนน

เครองกงหนไอนำ

เครองกำเนดไฟฟา

สถานไฟฟาแรงสง/หมอแปลงไฟฟา

แบบจำลองการผลตไฟฟาจากถานหน

54

1. ถานหนทใชถกขนสงเขาสระบบสายพานลำาเลยง

2. ถานหนถกลำาเลยงเขาสเครองบดยอยขนาด เพอใหงายตอการเผา จากนนจะนำาถานหน

เขาไปทเครองบดละเอยดเพอบดยอยใหมขนาดเลกลงไปอก จนเปนผงถาน เพอเพมพนท

ผวสมผสกบอากาศ เพอใหเกดการเผาไหมทสมบรณในเตาเผา

3. ผงถานหนถกปอนเขาเตาเผาเพอตมนำาในหมอไอนำา

4. นำาทอยในหมอไอนำาไดรบความรอนจากถานหนทลกไหม จนเดอดกลายเปนไอนำา

ทมอณหภมและความดนสง

5. ไอนำานจะผานไปยงเครองกงหนไอนำา เพอไปขบชดใบพดกงหนใหหมนไป

6. เครองกงหนไอนำามเพลาตออยกบเครองกำาเนดไฟฟา ทำาใหเพลาของเครองกำาเนดไฟฟา

หมนไปดวย การหมนนจะทำาใหขดลวดทอยทเพลาหมนตดกบสนามแมเหลกรอบขดลวด

ทำาใหเกดกระแสไฟฟาไหล

7. สวนไอนำาทออกจาก เครองกงหนไอนำา จะมความดนตำาลงและจะไหลผาน เครองควบแนน

และเปลยนสภาพเปนนำาเพอจะนำากลบมาใชไดอกครงหนง

8. สวนอากาศเสยจากการเผาไหมจะถกพดลมดดเพอจะนำาไปปลอยทปลายปลองควนของเสย

ทเกดจากการเผาไหม

9. ของเสยทเกดจากการเผาไหมประกอบดวยคารบอนไดออกไซด ซลเฟอรไดออกไซด

ไนโตรเจนออกไซด ขเถา ขโลหะ ยปซม และฝนผงละเอยดจำานวนมาก

กระบวนก�รผลตไฟฟ�จ�กถ�นหน

กลมมลพษทางอากาศ

ผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอมจากมลพษทางอากาศของโรงไฟฟาถานหน

อนตรายตอสงแวดลอม

แกสทมฤทธเปนกรด(acid gas)

ไดออกซน (Dioxins)

และฟแรน (Furans)

ปรอท (Hg)

ไฮโดรเจนคลอไรดไฮโดรเจนฟลออไรด

ระคายเคองผวหนง ตา จมก คอ และทางเดนหายใจ

กรดตกตะกอนทำลายพชผลและปาไม

ตวอยางมลพษ อนตรายตอสขภาพ

2,3,7,8-เตตตระคลอโรไดออกซน[2,3,7,8-tetrachlorodioxin(TCDD)]

ผลกระทบระยะสน : ทำลายตบ ทำใหเกดรอยโรคผวหนงทเรยกวา chloracne 2ผลกระทบระยะยาว : เปนสารกอมะเรงมะเรงทเนอเยอออน มะเรงทตอมนำเหลองและมะเรงกระเพาะอาหาร นอกจากน ยงเปนสาเหตใหเกดปญหาเกยวกบการสบพนธทำลายระบบภมคมกนและรบกวนฮอร-โมนเพมความเสยงในการเกดโรคเบาหวาน

สะสมในแมนา ทะเลสาบ มหาสมทร ปลาและสตวปากนนา สะสมอยในหวงโซอาหาร

เมททลเมอควร(Methylmercury)

ทำลายสมอง ระบบประสาท การทำงานแบบละเอยดของสมอง (fine motor control) กอใหเกดโรคหวใจ โรคไต และโรคตบนอกจากนยงเปนสาเหตใหเกดความบกพรองตอพฒนาสมองเดกแรกเกด

ปลา และ สตวปาไดรบสารพษ และสารพษจะสะสมอยในหวงโซอาหาร

55

1. ถานหนทใชถกขนสงเขาสระบบสายพานลำาเลยง

2. ถานหนถกลำาเลยงเขาสเครองบดยอยขนาด เพอใหงายตอการเผา จากนนจะนำาถานหน

เขาไปทเครองบดละเอยดเพอบดยอยใหมขนาดเลกลงไปอก จนเปนผงถาน เพอเพมพนท

ผวสมผสกบอากาศ เพอใหเกดการเผาไหมทสมบรณในเตาเผา

3. ผงถานหนถกปอนเขาเตาเผาเพอตมนำาในหมอไอนำา

4. นำาทอยในหมอไอนำาไดรบความรอนจากถานหนทลกไหม จนเดอดกลายเปนไอนำา

ทมอณหภมและความดนสง

5. ไอนำานจะผานไปยงเครองกงหนไอนำา เพอไปขบชดใบพดกงหนใหหมนไป

6. เครองกงหนไอนำามเพลาตออยกบเครองกำาเนดไฟฟา ทำาใหเพลาของเครองกำาเนดไฟฟา

หมนไปดวย การหมนนจะทำาใหขดลวดทอยทเพลาหมนตดกบสนามแมเหลกรอบขดลวด

ทำาใหเกดกระแสไฟฟาไหล

7. สวนไอนำาทออกจาก เครองกงหนไอนำา จะมความดนตำาลงและจะไหลผาน เครองควบแนน

และเปลยนสภาพเปนนำาเพอจะนำากลบมาใชไดอกครงหนง

8. สวนอากาศเสยจากการเผาไหมจะถกพดลมดดเพอจะนำาไปปลอยทปลายปลองควนของเสย

ทเกดจากการเผาไหม

9. ของเสยทเกดจากการเผาไหมประกอบดวยคารบอนไดออกไซด ซลเฟอรไดออกไซด

ไนโตรเจนออกไซด ขเถา ขโลหะ ยปซม และฝนผงละเอยดจำานวนมาก

มลพษทางอากาศจากโรงไฟฟาถานหน คอมลพษทเกดจากการเผาไหมเชอเพลง (fuel-

based pollutant) คอ โลหะ แกสทมฤทธเปนกรดจำาพวกไฮโดรเจนคลอไรด ไฮโดรเจนฟล

ออไรด ปรอท และมลพษจากกระบวนการเผาไหม (combustionbased pollutant) ไดแก

ไดออกซน (dioxins) ฟแรน (furans) กมมนตภาพรงส และสารประกอบอนทรยทระเหยได

(VOCs) แสดงรายละเอยดดงตาราง

ผลกระทบตอสขภ�พและสงแวดลอมจ�กมลพษท�งอ�ก�ศของโรงไฟฟ�ถ�นหน

56

กลมมลพษทางอากาศ

ผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอมจากมลพษทางอากาศของโรงไฟฟาถานหน

อนตรายตอสงแวดลอม

โลหะทไมใชปรอท

โพลนวเคลยร

อะโรมาตกไฮโดร

คารบอน

[Polynuclear

Aromatic

Hydrocarbons

(PAH)]

ตะกว(Pb) ทำลายระบบประสาทสงผลตอการเรยนรความจำ และพฤตกรรม เปนสาเหตของโรคหวใจและหลอดเลอด โรคไต โลหตจาง ขอเทา ขอมอและขอนวออนแรง

สารพษเปนภยตอพชและสตวตกตะกอนสะสมในดน สงผลกระทบตอความสมพนธระหวางสงมชวตและสงแวดลอม

ตวอยางมลพษ อนตรายตอสขภาพ

แนพทาลน(Naphthlalene),เบนโซ-เอ-แอนทราซน (benzo-a-antracene),เบนโซ-เอ-ไพรน(benzo-a-pyrene), เบนโซ-บ-ฟลออแรนทน(benzo-bfluoranthene),ไคซน(Chrysene), ไดเบนโซ-เอ-แอนทราซน(dibenzo-aanthracene)

เปนสารกอมะเรง โดยจบกบอนภาคเลกๆ และสะสมในปอด นอกจากนอาจกอใหเกดผลกระทบตอตบ ไต อณฑะ ทำลาย sperm และเปนสาเหตใหระบบสบพนธบกพรอง

ดำรงอยในรปแกสหรออนภาคขนาดเลกตกตะกอนสะสมในดน

สารหน (As), เบรเลยม(Be)3, แคดเมยม (Cd),โครเมยม (Cr), นเกล(Ni),ซลเนยม (Se),แมงกานส (Mn)

เปนสารกอมะเรง : มะเรงทปอด กระเพาะปสสาวะ ไต ผวหนง นอกจากนอาจกอใหเกดผลกระทบตอระบบประสาท ระบบหวใจและการไหลเวยนเลอด ระบบผวหนง ระบบหายใจและระบบภมคมกน

สารพษตกตะกอนสะสมในดน สวนรปแบบทละลายนาไดจะผสมปนเปอนกบระบบนำ

กมมนตภาพรงส เรเดยม(Radium)

เปนสารกอมะเรง: มะเรงปอด กระดก เปนสาเหตของภาวะหลอดลมปอดอกเสบ โลหตจาง และฝทสมอง

สารพษสะสมในแมนาทะเลสาบ มหาสมทรปลาและสตวปากนนาสะสมในหวงโซอาหาร

57

กลมมลพษทางอากาศ

ผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอมจากมลพษทางอากาศของโรงไฟฟาถานหน

อนตรายตอสงแวดลอม

สารประกอบ

อนทรยทระเหยได

(Volatile Organic

Compounds)

อะโรมาตกไฮโดรคารบอน (Aro-matic hydrocarbons) รวมถงเบนซน(benzene), โทลอน(toluene), เอทลเบนซน(ethylbenzene),ไซลน(xylene)

กอความระคายเคองตอผวหนง ตา จมก คอ กอใหเกดภาวะหายใจลำบาก ปอดทำงานบกพรอง การตอบสนองตอการมองเหนนอยลง ความจำเสอม ไมสบายทอง มผลกระทบตอตบ ไต และระบบประสาทนอกจากนเบนซนทเรารจกกนดคอสารกอมะเรง

เกดปฏกรยาเคมทชนบรรยากาศ สารพษเกดการสลายตวให Car-bonbase radicals ทำลายชนโอโซนสงผลกระทบตอสขภาพมนษย

ตวอยางมลพษ อนตรายตอสขภาพ

อลดไฮด(Aldehydes)ฟอรมาลดไฮด(formaldehyde)

เปนสารกอมะเรง: มะเรงปอด มะเรงทสวนตอของจมกและคอหอย กอความระคายเคองตอตา จมก คอ และเกดความผดปกตเกยวกบระบบทางเดนหายใจ

เกดปฏกรยาเคมทชนบรรยากาศ สารพษเกดการสลายตวให Car-bonbase radicals ทำลายชนโอโซนสงผลกระทบตอสขภาพมนษย

ยเรเนยม

(Uranium)

เปนสารกอมะเรง : มะเรง

ปอด มะเรงระบบนาเหลอง

และกอโรคไต

สารพษสะสมในแมนาทะเลสาบ มหาสมทรปลาและสตวปากนนาสะสมในหวงโซอาหาร

ปรอท เปนมลพษทางอากาศทไดจากการเผาไหมถานหน หลงจากการเผาไหมปรอท

จะกระจายสชนบรรยากาศและตกลงมาบนพนโลกพรอมฝน จากนนจะสะสมอยในดนและนำา

ปรอทจะถกเปลยนแปลงโดยจลนทรยไดเปนเมททลเมอควร ซงมพษสงกวาปรอทธรรมดา

เมอจลนทรยถกสงมชวตขนาดใหญกวากน ปรมาณความเขมขนของสารพษจะเพมมากขน

ตามลำาดบหวงโซอาหาร หากประชาชนไดรบสารพษชนดนเปนระยะเวลานานจะสงผลกระทบ

ตอระบบประสาทและสมอง โดยทำาลายเนอเยอประสาท ทำาลายสมอง ทำาใหเกดความบกพรอง

เกยวกบการเรยนร การทำางานแบบละเอยดของสมอง (fine motor control) และเปนสาเหต

หนงทกอใหเกดโรคหวใจ

58

โลหะทไมใชปรอทหรอฝนละอองโลหะขนาดเลก (PM2.5) ฝนละอองจากการ

เผาไหมถานหนจะมขนาดเลกกวาฝนละอองทวไป โดยมขนาด 2.5 ไมโครเมตรซงเลกกวา

ความกวางของเสนผม ฝนทกระจายออกมาจำานวนมากจะมลกษณะเปนหมอกควน เมอมนษย

หายใจเอาฝนละอองเขาไป อนภาคบางสวนจะเกาะตดอยตามทางเดนหายใจ ขณะทฝนบางสวน

ททางเดนหายใจสวนบนไมสามารถกกกนไวไดจะผานทะลเขาไปในปอดและเขาสกระแสเลอด

การหายใจเอา PM2.5 เขาไป ไมวาจะเปนระยะสนหรอระยะยาว จะกอใหเกดผลกระทบตอ

ระบบหายใจ เกดโรคหด หรอทำาใหโรคปอดเรอรงทเปนอยเดมมอาการรนแรงขน เพมอตรา

การเขารบการรกษาในโรงพยาบาล เกดผลกระทบตอระบบหวใจและหลอดเลอด รวมถงโรค

หวใจกำาเรบและเพมอตราการตายจากโรคหวใจ นอกจากน PM2.5 ยงเชอมโยงถงความผด

ปกตของการพฒนาระบบสบพนธและเปนสารกอมะเรงอกดวย

นอกจากนยงมมลพษสำาคญอกชนดหนงทไมคอยมใครกลาวถง ไดแก สารประกอบ

อนทรยทระเหยได (Volatile Organic CompoundsหรอVOCs) สารกลมนไดมาจาก

กระบวนการเผาไหมถานหน ทรจกกนดคอสารอะโรมาตกไฮโดรคารบอน เบนซน โทลอน

และสารอลดไฮด รวมถงฟอรมาลดไฮด อนตรายระดบตนคอสารเหลานจะกอใหเกดการ

ระคายเคองตอตา จมก คอ ระบบหายใจ ทำาใหหายใจลำาบาก ปอดทำางานบกพรอง ตอมา

จะสงผลกระทบตอระบบประสาททำาใหความจำาบกพรอง การตอบสนองตอการมองเหน

ลดนอยลง และเมอไดรบสารนเปนระยะเวลานานจะกอใหเกดมะเรงในทสด

As Se

OCPARTICLE

As Se

Cd OC

Cd

As-Arsenic Cd-Cadmium Se-Selenium OC-Organic Compounds

59

ผลกระทบของมลพษท�งอ�ก�ศตอสขภาพของประชาชน

จากแผนภาพแสดงใหเหนวามลพษทางอากาศจากโรงไฟฟาถานหนนนสงผล

กระทบตอสขภาพของประชาชนตงแตระดบเลกนอย เชน อาการระคายเคองตา

จมก ทางเดนหายใจ และยกระดบความรนแรงเพมขนเรอยๆ ตงแตโรคระบบทางเดน

หายใจ โรคหวใจและการไหลเวยนเลอด โรคมะเรง จนกระทงเสยชวตในทสด

ระคายเคองตา จมก ทางเดนหายใจ การทำหนาทของปอดการตอบสนองของระบบภมคมกนและอตราการหายใจเปลยนแปลง

โรคหวใจและหลอดเลอด (ใชยา)โรคหดกำเรบ ระบบทางเดนหายใจผดปกต

โรคระบบทางเดนหายใจ (พบแพทย)โรคหวใจกำเรบ โรคหลอดเลอดสมอง

โรคปอดเรอรงรนแรงหวใจลมเหลว มะเรงปอด

เสยชวต

สดสวนประชากรทไดรบผลกระทบ

ความรนแรงของผลกระทบ

60

จากรายงานการวจยผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอมของมลพษทางอากาศทแพร

กระจายออกมาจากโรงไฟฟาถานหนในสหรฐอเมรกา มการศกษาแยกยอยเกยวกบสาร

มลพษตางๆ ดงตอไปนคอ

การศกษาถงผลกระทบของกรดแกทออกมาปนเปอนกบอากาศหลงจากการเผาไหม

ถานหนในเดก 130,000 คน ใน 24 รฐของอเมรกาและแคนนาดามความสมพนธกนคอ

เพมการเกดภาวะหลอดลมอกเสบ ลดสมรรถภาพการทำางานของปอด มความสมพนธกบ

โรคหดและกระทบตอการปวยของเดก นอกจากนยงมอกการศกษาหนงซงทำาการศกษา

เปรยบเทยบผลกระทบของมลพษระหวางเดกและผใหญพบวาเดกมภาวะทางเดนหายใจ

แคบลง อตราการหายใจเพมขนอยางมนยสำาคญและมแนวโนมเพมขนเพราะเดกใชเวลา

อยนอกบานมากกวาผใหญ

จากรายงานการตรวจสอบความปลอดภยทางดานอาหารของหนวยบรการตรวจสอบ

ความปลอดภยของอาหารสหรฐอเมรกา ซงทำาการศกษาในป 2002-2003 พบสารทมโครง

สรางคลาย Dioxin สะสมอยในอาหารจำาพวกเนอสตวและสตวปก ทงนเนองจากสารพษ

dioxin ทไดจากกระบวนการเผาไหมถานหนนนสามารถคงทนอยในธรรมชาตในรปอนภาค

ของแขงจงเขาสระบบหวงโซอาหาร อกทงชอบจบกบไขมนจงสะสมอยในรางกายไดนานม

การศกษาหนงพบวาตองใชเวลานาน 7-12 ป ในการกำาจดพษของ dioxin (2,3,7,8-TCDD)

ออกจากรางกายไดครงหนง จากการศกษาในประชาชนซงไดรบสารพษจากการรบประทาน

หรอจากการประกอบอาชพโดยตรง

พบผลกระทบระยะสนคอ ทำาลายตบ ทำาใหเกดแผลทเรยกวา Chloracne สวนผล

กระทบระยะยาวคอสารพษจะทำาลายระบบภมคมกน ทำาลายการพฒนาระบบประสาท ระบบ

การสบพนธและการทำาหนาทของฮอรโมนผดปกต เปนสารกอมะเรง และเพมความเสยง

ในการเกดโรคเบาหวาน โดยการศกษาในปจจบนเนนถงความสามารถของสาร dioxin ใน

การลอกเลยนแบบและการเปลยนแปลงหนาทการทำางานของระบบฮอรโมน ในป ค.ศ.1976

มการศกษาถงพษของ dioxin ตอการทำางานของฮอรโมนเพศ ในเดกอาย 1-9 ป ซงไดรบ

กรณศกษ�ผลกระทบตอสขภ�พและสงแวดลอมจ�กถ�นหน

61

จากรายงานการวจยผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอมของมลพษทางอากาศทแพร

กระจายออกมาจากโรงไฟฟาถานหนในสหรฐอเมรกา มการศกษาแยกยอยเกยวกบสาร

มลพษตางๆ ดงตอไปนคอ

การศกษาถงผลกระทบของกรดแกทออกมาปนเปอนกบอากาศหลงจากการเผาไหม

ถานหนในเดก 130,000 คน ใน 24 รฐของอเมรกาและแคนนาดามความสมพนธกนคอ

เพมการเกดภาวะหลอดลมอกเสบ ลดสมรรถภาพการทำางานของปอด มความสมพนธกบ

โรคหดและกระทบตอการปวยของเดก นอกจากนยงมอกการศกษาหนงซงทำาการศกษา

เปรยบเทยบผลกระทบของมลพษระหวางเดกและผใหญพบวาเดกมภาวะทางเดนหายใจ

แคบลง อตราการหายใจเพมขนอยางมนยสำาคญและมแนวโนมเพมขนเพราะเดกใชเวลา

อยนอกบานมากกวาผใหญ

จากรายงานการตรวจสอบความปลอดภยทางดานอาหารของหนวยบรการตรวจสอบ

ความปลอดภยของอาหารสหรฐอเมรกา ซงทำาการศกษาในป 2002-2003 พบสารทมโครง

สรางคลาย Dioxin สะสมอยในอาหารจำาพวกเนอสตวและสตวปก ทงนเนองจากสารพษ

dioxin ทไดจากกระบวนการเผาไหมถานหนนนสามารถคงทนอยในธรรมชาตในรปอนภาค

ของแขงจงเขาสระบบหวงโซอาหาร อกทงชอบจบกบไขมนจงสะสมอยในรางกายไดนานม

การศกษาหนงพบวาตองใชเวลานาน 7-12 ป ในการกำาจดพษของ dioxin (2,3,7,8-TCDD)

ออกจากรางกายไดครงหนง จากการศกษาในประชาชนซงไดรบสารพษจากการรบประทาน

หรอจากการประกอบอาชพโดยตรง

พบผลกระทบระยะสนคอ ทำาลายตบ ทำาใหเกดแผลทเรยกวา Chloracne สวนผล

กระทบระยะยาวคอสารพษจะทำาลายระบบภมคมกน ทำาลายการพฒนาระบบประสาท ระบบ

การสบพนธและการทำาหนาทของฮอรโมนผดปกต เปนสารกอมะเรง และเพมความเสยง

ในการเกดโรคเบาหวาน โดยการศกษาในปจจบนเนนถงความสามารถของสาร dioxin ใน

การลอกเลยนแบบและการเปลยนแปลงหนาทการทำางานของระบบฮอรโมน ในป ค.ศ.1976

มการศกษาถงพษของ dioxin ตอการทำางานของฮอรโมนเพศ ในเดกอาย 1-9 ป ซงไดรบ

2,3,7,8tetrachlorodibenzo-p-dioxin (TCDD) พบวาสารชนดนทำาใหเกดผลกระทบตอ

ระดบฮอรโมนเพศอยางถาวร ซงภายใน 22 ป ตอมา บคคลผนนจะมคณภาพและความ

เขมขนของตวอสจในนำากามลดนอยลง นอกจากนองคการอนามยโลก(WHO) ยงกลาวไว

ดวยวา dioxin มผลตอการพฒนาของตวออน และเดกแรกเกดทมการพฒนาของอวยวะ

อยางรวดเรว อาจสงผลใหอวยวะนนออนแอลง

สารอกชนดทไดมาจากกระบวนการไหมเผาถานหนคอกมมนตภาพรงส ไดแก ธาต

เรเดยมและยเรเนยม จากงานศกษาวจยพบวาสารกมมนตภาพรงสทำาใหเกดการกลายพนธ

ของเซลลกลายเปนเซลลมะเรงหรอกอใหเกดความเจบปวยอนๆ

ปรอททไดมาจากการเผาไหมถานหนของโรงไฟฟาถานหน ถอเปนหนงในสามของ

ปรอททปลดปลอยออกมาจากการกระทำาของมนษย ปรอทมพษตอระบบประสาทสวนกลาง

จงถกจดอยในกลมมลพษทางอากาศทเปนอนตราย แตสงสำาคญทอนตรายยงกวาคอปรอท

สามารถถกเปลยนเปนเมททลเมอรควร ซงมพษสงกวาปรอทธรรมดาไดโดยจลนทรย และ

พษจะเพมขนตามหวงโซอาหาร มการศกษาหนงพบสารปรอทในปลา หากผคนบรโภคอาหาร

ทไดรบการปนเปอนจะมพษตอระบบประสาท โดยเฉพาะเดกในครรภเพราะปรอทเปนสาเหต

ใหเกดความบกพรองของการพฒนาสมองของเดกแรกเกด มการศกษาหนงพบวาในแตละป

มเดกเกดใหม 300,000 คน และสวนใหญมปรมาณปรอทในเลอดสง ซงเหลานมผลตอ

การพฒนาสมองของทารก

กลมผทำาการวจยจาก Harvard School ไดทำาการศกษาเกยวกบผลกระทบตอ

สขภาพของ PM 2.5 ในผใหญสขภาพดอายมากกวา 14 ป ขนไปทอาศยอยใน 6 รฐของ

สหรฐอเมรกา จำานวนมากกวา 8,000 คน พบวาในเมองทมปรมาณ PM2.5 สงจะมอตราการตาย

ของประชากรเพมสงขนหรออาจใชคำาวาประชากรในเมองนมอายสนกวาเมองทมอากาศ

สะอาด ความสมพนธระหวางอนภาคขนาดเลกและการตายกอนเวลาอนควรถกนำามาศกษา

ซำา โดยใชฐานขอมลของ American Cancer Society (ACS) ศกษาในผใหญมากกวา

500,000 คน ใน 151 เมอง และในป 2000 ไดวเคราะหงานวจย Six Cities Study ของ

ป1993 และป 1995 ซำา ACS ไดศกษาแบบ Cohort (ศกษาไปขางหนา) เพอยนยนวา fine

particles ทำาใหอายสนลง จากการตดตามวเคราะห Six Cities Study พบวา PM2.5 เพม

อตราการตายอกดวย

62

ประเทศไทยมปรมาณถานหนสำารองมากกวา 2,000 ลานตน แหลงสวนใหญจะอย

ในภาคเหนอ เปนถานหนลกไนต รอยละ 99 นอกนนเปนชนดซบบทมนส บทมนส และม

ถานหนแอนทราไซดในปรมาณเลกนอย ไทยใชถานหนเปนแหลงพลงงานรอยละ13 ของการ

ใชพลงงานในประเทศ ถานหนเปนเชอเพลงทมบทบาทสำาคญในการใชผลตกระแสไฟฟาถง

รอยละ 81 ของปรมาณการใชถานหนในประเทศ และใชในอตสาหกรรมปนซเมนตมากถง

รอยละ 14 ถานหนในประเทศสวนใหญจะมปรมาณเถาคอนขางสง (รอยละ14-50) ปรมาณ

กำามะถนรอยละ1-7 ปรมาณความชนรอยละ10-30 และคาความรอนในชวง 2,500-5,500

กโลแคลอรตอกโลกรม แตกตางไปตามแหลงถานหน การใชประโยชนจงอาจจะอยในวงแคบ1

สถ�นก�รณก�รใชถ�นหนในประเทศไทย

หม�ยเหต

1. เทคโนโลยในการกำาจดมลพษทางอากาศของโรงไฟฟาแตละแหงอาจมความแตกตางกน

2. Chloracne เกดจาก halogenated aromatic compounds รอยโรคมลกษณะเปน

ซสตสเหลอง และซสตสเหลองทมจกเทา (yellow cysts and gray plugs) สวนใหญ

พบทหนา ในรายทเปนรนแรงจะพบรอยโรคทหวไหล, หนาอก, หลง, ทอง, แขน,ตนขา,

ขา, มอ, และเทา มกเกดจากการสมผสสารกอเหตโดยตรง แตกอาจเกดจากการกนและ

การหายใจ. รอยโรคเกดหลงสมผสสาร 3-4 สปดาห และรอยโรคอาจคงอยหลงงดสมผส

สารนานถง 15 ป พบความผดปกตอน ไดแก โรคตบ, หลอดลมอกเสบ (bronchitis),

คลนไส, อาเจยน, ทองเสย, ปวดศรษะ, เหนอยออน, กระวนกระวาย, เหงอออกทฝามอ

และขาชา เปนททราบกนวาประธานาธบด Viktor Yuschenko ของประเทศยเครน มใบ

หนาทเปนโรคสวชนด chloracne น เพราะเคยถกวางยาพษดวยสาร dioxin

1 http://www.dmf.go.th/default_prev.asp เขาถงเมอมถนายน 2555

ประเทศไทยมปรมาณถานหนสำารองมากกวา 2,000 ลานตน แหลงสวนใหญจะอย

ในภาคเหนอ เปนถานหนลกไนต รอยละ 99 นอกนนเปนชนดซบบทมนส บทมนส และม

ถานหนแอนทราไซดในปรมาณเลกนอย ไทยใชถานหนเปนแหลงพลงงานรอยละ13 ของการ

ใชพลงงานในประเทศ ถานหนเปนเชอเพลงทมบทบาทสำาคญในการใชผลตกระแสไฟฟาถง

รอยละ 81 ของปรมาณการใชถานหนในประเทศ และใชในอตสาหกรรมปนซเมนตมากถง

รอยละ 14 ถานหนในประเทศสวนใหญจะมปรมาณเถาคอนขางสง (รอยละ14-50) ปรมาณ

กำามะถนรอยละ1-7 ปรมาณความชนรอยละ10-30 และคาความรอนในชวง 2,500-5,500

กโลแคลอรตอกโลกรม แตกตางไปตามแหลงถานหน การใชประโยชนจงอาจจะอยในวงแคบ1

ไมวาจะถกยบเพราะขนาดเลกหรอถกยายตามมตคณะรฐมนตรกตามปจจบนโรงเรยนบานหวยคง ต.หวยคง อ.แมเมาะ จ.ลำาปาง กปดตวอยางถาวร ซงโรงเรยนนตงอยใน บ.หวยคง ทอายเกาแกกวา 200 ป ตงอยหางจากโรงไฟฟาและเหมองถานหนแมเมาะราว 5 กม. ปจจบนชาวบานทยงอาศยอยสวนหนงกำาลงรอการอพยพและอกสวนไมตองการอพยพเพราะทำางานอยทโรงไฟฟาแมเมาะ

ผลกระทบตอระบบนำ� สนคลอนความมนคงในชวตของคนลมนาคลองทาลาด

64

65

พ.ศ.2552 โรงแปงสมา 2 ขอวางทอดงนำจากคลองทาลาดเพราะนำจากคลองระบมไมพอ แตชาวบานปากคลองระบมไมยนยอมโครงการจงตกไป

เมอเทยบปรมาณนำกกเกบกบความตองการนำโดยมความตองการนำอยท 5,161 ลาน ลบ.ม. แตกกเกบได 2,184 ลาน ลบ.ม.

กรมชลประทานระบวานำไมพอใช :

กรมทรพยากรนำวเคราะหพบลมนำบางปะกงขาดแคลน โดยพบวาในป 2548 มความตองการใชนำจากทงภาคเกษตรและอนๆ 2,154.02 ลาน ลบ.ม.ขาดแคลน 200.13 ลาน ลบ.ม. และคาดการณวาในป 2568 จะมความตองการใชนำจากทงภาคเกษตรและอนๆ 2,935.96 ลาน ลบ.ม. ขาดแคลน 222.73 ลาน ลบ.ม.

นำเขาลมนำคลองทาลาดทเกดจากนำฝนในแตละปนอยกวาการคาดการณ ปรมาณความตองการใชนำพบวาในแตละปมนำเขาลม 753.6 ลาน ลบ.ม. มความตองการใชนา 1020.8 ลาน ลบ.ม. ซงยงไมรวมความตองการใชนำของโรงไฟฟาถานหน 600 MW อก 11 ลาน ลบ.ม.และโรงงานอนๆ ทเปดดำเนนการแลวอกกวา 200 โรง

คณะอนกรรมการผงเมองระดบจงหวด ผงเมองรวมจงหวดฉะเชงเทราใหความเหนตอการขอขยายพนทอตสาหกรรมจาก 1,700 ไร เปน 6,000 ไรของบรษทเกษตรรงเรองพชผลและสวนอตสาหกรรมพนม บรษท 304 อนดสเตรยลปารค 2 จำกด เมอป พ.ศ.2548 วาไมเหมาะสมเนองจากปรมาณนำทมไมสามารถรองรบได

ปรมาณนำไมสามารถรองรบการขยายตวพนทอตสาหกรรมได :

นำเขาลมนอยกวาความตองการใช

รายงานจงหวดฉะเชงเทราพ.ศ.2554 ระบวา 5 อำเภอของฉะเชงเทราขาดแคลนนำ

คอ อ.ทาตะเกยบ อ.สนามชยเขตอ.พนมสารคาม อ.แปลงยาว อ.บางคลา

ลมนำบางปะกงขาดแคลน

5 อำเภอของฉะเชงเทรา

ขาดแคลนนำ

ชมชนไมยอมใหดงนำ

ณ ปจจบนมการใชนำ

“เตมศกยภาพแลว” หากโรงไฟฟาเขามาใชนำอก 11 ลบ.ม. นำยอมไมพอใช

66

พ.ศ.2552 โรงแปงสมา 2 ขอวางทอดงนำจากคลองทาลาดเพราะนำจากคลองระบมไมพอ แตชาวบานปากคลองระบมไมยนยอมโครงการจงตกไป

เมอเทยบปรมาณนำกกเกบกบความตองการนำโดยมความตองการนำอยท 5,161 ลาน ลบ.ม. แตกกเกบได 2,184 ลาน ลบ.ม.

กรมชลประทานระบวานำไมพอใช :

กรมทรพยากรนำวเคราะหพบลมนำบางปะกงขาดแคลน โดยพบวาในป 2548 มความตองการใชนำจากทงภาคเกษตรและอนๆ 2,154.02 ลาน ลบ.ม.ขาดแคลน 200.13 ลาน ลบ.ม. และคาดการณวาในป 2568 จะมความตองการใชนำจากทงภาคเกษตรและอนๆ 2,935.96 ลาน ลบ.ม. ขาดแคลน 222.73 ลาน ลบ.ม.

นำเขาลมนำคลองทาลาดทเกดจากนำฝนในแตละปนอยกวาการคาดการณ ปรมาณความตองการใชนำพบวาในแตละปมนำเขาลม 753.6 ลาน ลบ.ม. มความตองการใชนา 1020.8 ลาน ลบ.ม. ซงยงไมรวมความตองการใชนำของโรงไฟฟาถานหน 600 MW อก 11 ลาน ลบ.ม.และโรงงานอนๆ ทเปดดำเนนการแลวอกกวา 200 โรง

คณะอนกรรมการผงเมองระดบจงหวด ผงเมองรวมจงหวดฉะเชงเทราใหความเหนตอการขอขยายพนทอตสาหกรรมจาก 1,700 ไร เปน 6,000 ไรของบรษทเกษตรรงเรองพชผลและสวนอตสาหกรรมพนม บรษท 304 อนดสเตรยลปารค 2 จำกด เมอป พ.ศ.2548 วาไมเหมาะสมเนองจากปรมาณนำทมไมสามารถรองรบได

ปรมาณนำไมสามารถรองรบการขยายตวพนทอตสาหกรรมได :

นำเขาลมนอยกวาความตองการใช

รายงานจงหวดฉะเชงเทราพ.ศ.2554 ระบวา 5 อำเภอของฉะเชงเทราขาดแคลนนำ

คอ อ.ทาตะเกยบ อ.สนามชยเขตอ.พนมสารคาม อ.แปลงยาว อ.บางคลา

ลมนำบางปะกงขาดแคลน

5 อำเภอของฉะเชงเทรา

ขาดแคลนนำ

ชมชนไมยอมใหดงนำ

ณ ปจจบนมการใชนำ

“เตมศกยภาพแลว” หากโรงไฟฟาเขามาใชนำอก 11 ลบ.ม. นำยอมไมพอใช

67

โรงไฟฟาถานหน 600 MW ตองใชนำาในกจกรรมตางๆ รวม 37,939 ลบ.ม./วน แต

มการนำานำาหมนเวยนบางสวนกลบมาใช 6,706 ลบ.ม./วน ทำาใหตองรบนำาจากภายนอก

31,233 ลบ.ม./วน หรอราว 11,400,000 ลบ.ม./ป

แหลงนำาทใชมาจากนำาดบในคลองระบมทจะถกสบมาเกบกกไวในอางเกบนำาของ

โครงการทจะสรางขนใหม ตงอยทางทศใตตดและขนานไปกบคลองระบมมขนาดไมนอย

กวา 11,000,000 ลบ.ม. แลวสงนำาตอมายงพนทโครงการทตงอยเหนอคลองระบมขนไป

ดวยทอคอนกรตเสรมเหลกทจะวางลอดใตคนคลองระบม

การขออนญาตใชนำาทำาโดยบรษทนำาใส 304 จำากด แลวจงนำานำามาจำาหนายให

โรงไฟฟาอกท โดยไดขออนญาตตอโครงการชลประทานฉะเชงเทรา โครงการชลประทาน

ฉะเชงเทรามหนงสออนญาตใหใชนำาเพอการผลตนำาประปาและการเกษตร เปนปรมาณนำา

11,000,000 ลบ.ม./ป จากการอนญาตใหใชนำาในปรมาณดงกลาวน ทำาใหชมชนเกดความ

กงวลตอสภาพปญหาเดมในคลองระบมในลมนำาคลองทาลาด ตลอดจนในลมนำาบางปะกง-

ปราจนบร ทเกยวของสมพนธกนทงในเรองปรมาณและคณภาพนำา ซงอาจสงผลกระทบ

รนแรงและกวางขวางดงน

หากมโรงไฟฟาถานหน 600 MW ขนมา จะยงซาเตมปญหาเดมทมอย

68

โรงไฟฟาถานหน 600 MW ตองใชนำาในกจกรรมตางๆ รวม 37,939 ลบ.ม./วน แต

มการนำานำาหมนเวยนบางสวนกลบมาใช 6,706 ลบ.ม./วน ทำาใหตองรบนำาจากภายนอก

31,233 ลบ.ม./วน หรอราว 11,400,000 ลบ.ม./ป

แหลงนำาทใชมาจากนำาดบในคลองระบมทจะถกสบมาเกบกกไวในอางเกบนำาของ

โครงการทจะสรางขนใหม ตงอยทางทศใตตดและขนานไปกบคลองระบมมขนาดไมนอย

กวา 11,000,000 ลบ.ม. แลวสงนำาตอมายงพนทโครงการทตงอยเหนอคลองระบมขนไป

ดวยทอคอนกรตเสรมเหลกทจะวางลอดใตคนคลองระบม

การขออนญาตใชนำาทำาโดยบรษทนำาใส 304 จำากด แลวจงนำานำามาจำาหนายให

โรงไฟฟาอกท โดยไดขออนญาตตอโครงการชลประทานฉะเชงเทรา โครงการชลประทาน

ฉะเชงเทรามหนงสออนญาตใหใชนำาเพอการผลตนำาประปาและการเกษตร เปนปรมาณนำา

11,000,000 ลบ.ม./ป จากการอนญาตใหใชนำาในปรมาณดงกลาวน ทำาใหชมชนเกดความ

กงวลตอสภาพปญหาเดมในคลองระบมในลมนำาคลองทาลาด ตลอดจนในลมนำาบางปะกง-

ปราจนบร ทเกยวของสมพนธกนทงในเรองปรมาณและคณภาพนำา ซงอาจสงผลกระทบ

รนแรงและกวางขวางดงน นำาบอตนทบานแหลมเขา

69

พ.ศ.2547-2548 เปนชวงวกฤตนำา

แลงเกดการแยงชงนำาระหวางภาคอตสาห-

กรรมและภาคเกษตรพชผลทางการเกษตร

เสยหายเปนวงกวาง เชน สวนหมากท อ.

บางคลา ในชวงนนนำาแหงทองรองลกหมาก

เลกลบเหลอเทาหวแมมอ และในชวงเวลา

เดยวกนนำาเคมรกขนไปถง อ.ศรมหาโพธ

จ.ปราจนบร เปนระยะทางตามลำานำาราว

200 กม. จากปากแมนำาบางปะกง ทำาให

ประปาเทศบาลเมองปราจนทใชนำาจาก

แมนำาตองหาแหลงนำาอนมาผลตนำาประปา

และโรงพยาบาลเจาพระยาอภยภเบศรทนำา

นำาซงเปนนำาเคมมาผลตนำาประปาเมอใช

ลางเครองมอแพทยจงเกดความเสยหาย

เมอนำาทควรทำาหนาทรกษาระบบนเวศและผลกดนนำาเคม ถกผน

ไปใชในกจกรรมอนๆ สงผลใหปรมาณนำาจดในลมนำาบางประกงลด

นอยลง นำาเคมมระยะเวลายาวนานขน คาความเคมเปลยนแปลงเรวขน

คาความเคมเขมขนขน และความเคมรกขนไปในระยะทางทมากขนจาก

อางบางปะกง รวมถงหากมปรมาณนำาหมนเวยนนอยกจะสงผลกระทบ

ตอคณภาพนำาดวย และมผลกระทบทเกดขนแลว คอ

ปรม�ณ

ปาแตมมสวนอย ท ต.สาวชะโงก

อ.บางคลา สวนของปาแตมปลกพชผสม

ผสานหลายชนด ซงใชนำาจากแมนำาผาน

คลองมายงสวน นำานำามากกเกบไวใน

ทองรองเพอใชในฤดแลงทนำาในแมนำา

เปนนำาเคม ในอดตทกจกรรมใชนำาจาก

แมนำายงไมมากเทาปจจบน นำาจะเคมอย

ไมเกน 1 เดอน ปจจบนกลายเปนเคมยาว

นานราว 6-7 เดอน ทำาใหชาวสวนทองรอง

ทใชนำาจากธรรมชาตอยางปาแตมทำาการ

เกษตรไดยากลำาบากขน และไมมวแวว

วาจะดขน

บญเสรม เจรญรตนโอภาส เกษตรกร

ต.ปากนำา อ.บางคลา จ.ฉะเชงเทรา เลาวาบรเวณ

ต.ปากนำา อ.บางคลา (จดบรรจบของคลองทาลาด

กบแมนำาบางปะกง) กอน พ.ศ.2516 นำาจะเคม

ไมเกน 10 วน ตอมาชวงพ.ศ.2524 นำาเคมยาว

นานขน เปน 1 ถง 3 เดอน ปจจบนนนำาเคม

เฉลยราว 6 ถง 7 เดอน

“เมอกอนนนำาเคม 1-2 ppt (กรม/ลตร)

แลวอาทตยหนงถงจะเพมเปน 3-4 ppt และกวา

จะเคมไปถง 10 ppt ชาวสวนยงพอมเวลาดดนำา

เขาสวน แตเดยวนมนเคม 1-2 ppt แลวกไป 10

ppt อยางรวดเรวจนไมสามารถดดนำาขาสวนได”

ทองหลอ เฉลยสวสด กลาวในเวทแลกเปลยน

ขอมลการบรหารจดการนำาในลมนำาบางปะกงฯ

หองประชมเขอนบางปะกง จ.ฉะเชงเทรา วนท

20 เมษายน 2554

ปาแตม ชาวสวนท ใชนำาจากธรรมชาตทำาการเกษตร

70

บานสง ซงตงอยใกลกบสวนอตสาห-

กรรมพนม บรษท 304 อนดสเตรยลปารค 2

จำากด แตชาวบานสวนใหญจะมบอนำาตน

เปนของตนเองเพอใชดมและซกลาง ปจจบน

นำาในบอนำาตนมสคลำา มฟองและมกลน

เหมนไมสามารถดมกนไดและเมอนำามา

อาบหรอถกผวหนงจะเกดอาการผนคน หาก

ชาวบานรายไดรองเรยนไปยงบรษทฯ กจะได

รบนำาดมจากบรษทฯ

เมอมโรงงานอตสาหกรรมมาตงในพนทตนนำาของลมนำาคลอง

ทาลาด โดยเฉพาะในสวนของคลองระบมทำาใหมนำาเสยไหลลงส

แหลงนำาและพนทอนๆ สรางความเดอดรอนใหกบชมชน ผอยอาศย

และสงผลตอระบบนเวศดงตวอยางทเกดขนแลว คอ

คลองระบม ชาวบานใหขอมลวาม

เหตการณนำาเสยจนสตวนำาลอยคอหรอตาย

อยบอยครง เปนเหตใหความสมบรณของ

สตวนำาลดลง

บญเสรม เจรญรตนโอภาส เกษตรกร

ต.ปากนำา อ.บางคลา จ.ฉะเชงเทรา เลาวาบรเวณ

ต.ปากนำา อ.บางคลา (จดบรรจบของคลองทาลาด

กบแมนำาบางปะกง) กอน พ.ศ.2516 นำาจะเคม

ไมเกน 10 วน ตอมาชวงพ.ศ.2524 นำาเคมยาว

นานขน เปน 1 ถง 3 เดอน ปจจบนนนำาเคม

เฉลยราว 6 ถง 7 เดอน

คณภ�พ

บานแหลมเขา พบวาทนนำาบอตนไม

สามารถใชไดชาวบานตองใชนำาประปาจาก

บอบาดาลในวดแหลมเขาจนทร โรงเรยน

วดแหลมเขาจนทรตองขอนำาดมสำาหรบ

นกเรยนและบคลากรจาก อบต.เขาหนซอน

บานนาในและบานเนนกอง เปนหมบาน

ทเสนทางนำาทงจากโรงงานไหลผาน แตเดม

ชาวบานทำานาไดในทดอนไดผลดเพราะม

นำาซบ ปจจบนไมสามารถทำานาได ตอง

เปลยนมาปลกมนสำาปะหลงแทน

71

ขอมลทบงบอกว�

นำ�ไมพอใช72

ตารางเปรยบเทยบปรมาณนำเขาสล มนำคลองทาลาดและนำทถกใชไปในดานตางๆ

ชวงฤดฝน(พ.ค.-ต.ค.)

ชวงฤดแลง(พ.ย.-เม.ย.)

นำเขาลมนำ (ลาน ม3/ป)

705.271

นำทนำออกไปใช (ลาน ม3/ป)

48.33

อปโภคบรโภค• ผลตนำประปา 10.656

รกษาระบบนเวศปลอยนำลงสแมนำบางปะกง 370 เพอรกษาระบบนเวศ และผลกดนนำเคม (ฤดฝน 310 ฤดแลง 60)

การเกษตร• พนทการเพาะปลก 481.29• พนทการเพาะเลยงสตวนำ 113.07• ปศสตว 8.61

อตสาหกรรม• 304 IP2 (โรงไฟฟาชวมวล 5 47.4 MW และกลมโรงงาน)

• โรงงานอนๆ อกกวา 200 โรง ???• นคมอมตนคร 1 302

และโครงการแหงท2

• โครงการโรงไฟฟากาซ 106 MW 1.283

• โครงการโรงไฟฟาถานหน 11   600 MW 11

รวม 753.6 1031.8

บญชสมดลนำ

บญชสมดลนำจดลำดบการใชนำตามทกรมชลประทานพจารณาจดลำดบความสำคญของการใชนำในกจกรรมประเภทตางๆ ไว คอ 1. เพออปโภคบรโภคตามลำนำ 2. เพอรกษาระบบนเวศวทยาทายนำ 3. เพอการชลประทาน และ 4. เพอการอตสาหกรรมตามลำนำ จากตารางเปรยบเทยบการใชนำจะเหนวาปรมาณนำเขาสลมนำคลองทาลาดทเกดจากนำฝนในแตละปนอยกวาการคาดการณปรมาณความตองการใชนำจากลมนำ สงททำไดคอ ก. ลดปรมาณนำรกษาระบบนเวศซงจะกระทบกบลมนำคลองทาลาด และลมนำหลก บางปะกง-ปราจนบร ข. ลดพนทเพาะปลกและเพาะเลยงสตวนำ และ ค. ควบคมการขยายและเตบโตของภาคอตสาหกรรม

ขอม

ลท 1

1 สำานกชลประทานท 9 กรมชลประทาน2 รางรายงานผลกระทบสงแวดลอม โครงการนคมอตสาหกรรมอมตะนครแหงท 23 เอกสารประกอบการประชมรบฟงความเหนตอการกำาหนดขอบเขตและแนวทางการศกษาผลกระทบสงแวดลอม โครงการโรงไฟฟากาซธรรมชาต 105 MW อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา ของบรษทแอดวานซ อะโกร เอเชย จำากด

73

ปรมาณนำเกบกกเทยบกบความตองการนำกรณสภาพปจจบนและหลงจากสรางอางเกบนำตามแผน

ชลประทานระบวานำไมพอใช

ปรมาณนำทเกบกกไดในปจจบน

ปรมาณนำทคาดวาจะเกบกกไดหลงสรางอางฯตามแผน

ความตองการใชนำสวนเกน

จากการประชมคณะอนกรรมการผงเมองระดบจงหวด ผงเมองรวมจงหวด

ฉะเชงเทรา เมอวนท 3 สงหาคม 2548 บรษท 304 อนดสเตรยลปารค 2 จำกด

ขอขยายพนทอตสาหกรรมจาก 1,700 ไร เปน 6,000 ไร แตคณะอนกรรมการ

ผงเมองระดบจงหวดใหความเหนวาขนาดพนทดงกลาวไมเหมาะสม เนองจากปรมาณ

นำทมไมสามารถรองรบได

ผงเมองจงหวดฯ ไมเหนควรใหขยายพนทอตสาหกรรมเนองจากเหนวาปรมาณนำทมไมสามารถรองรบได

74

กรมทรพยากรนำวเคราะหนำในลมนำบางปะกงขาดแคลน

จากแผนปฎบตราชการจงหวดฉะเชงเทราประจำปงบประมาณ พ.ศ.2554 บทท 3 การวเคราะหคำของบประมาณประจำป พ.ศ.2554 สรปปญหารายพนทไวดงน • อ.ทาตะเกยบ นำเพอการเกษตรขาดแคลน นำเพอการอปโภคบรโภคขาดแคลน • อ.สนามชยเขต 1. ราษฎรในพนท บ.โพนงาม หมท 4 ต.คยายหม จำนวน 200 ครวเรอน บนพนทประมาณ 700 ไรประสบปญหาขาดแคลนนำเพอการเกษตร หวยนำใสซงเปนแหลงนำเพอการเกษตร ปจจบนตนเขนไมสามารถกกเกบนำไวใชในชวงฤดแลงได 2. ราษฎรในพนท บ.สระไมแดง หมท 5 ต.คยายหม จำนวน 40 ครวเรอน พนทประมาณ 500 ไร ประสบปญหาขาดแคลนนำเพอการเกษตร คลองชลประทานสระไมแดงซงเปนแหลงนำเพอการเกษตรปจจบนตนเขนไมสามารถกกเกบนำในชวงฤดแลงได 3. ราษฎรในพนท บ.ปาอแทน หมท 12 ต.คยายหม จำนวน 30 ครวเรอน พนทประมาณ 1,000 ไร ประสบปญหาขาดแคลนนำเพอการเกษตรหวยสาระผาปาอแทน ซงเปนแหลงนำเพอการเกษตรปจจบนตนเขนไมสามรถกกนำไวใชในชวงฤดแลงได • อ.พนมสารคาม ขาดแคลนแหลงนำ • อ.แปลงยาว ขาดแคลนนำใชในการอปโภค-บรโภคและใชในการเกษตร • อ.บางคลา ขาดแคลนนำจดเพอการเกษตร เกษตรกรขาดแคลนนำทำการเกษตรในหนาแลง

รายงานจงหวดระบวาขาดแคลนนำ

พนทรบนำ (ตร.กม.)

ปรมาณนำทา (ลาน ลบ.ม.)

พนทชลประทาน (ไร)

ความตองการนำ

10,707.45

4058.19

1,483,306.0

2,154.02

427.89

2581.91

200.13

0

200.13

ฯลฯ

เกษตร

อนๆ

รวม

ฯลฯ

เกษตร

อนๆ

รวม

ความขาดแคลนนำ

10,707.45

4058.19

1,707,123.0

2,432.72

503.24

2935.96

222.73

0

222.73

2548 2568 ขอม

ลท 2

-5

75

อาจกลาวไดวาลมนำาคลองทาลาดเปนตนธารชวตของลมนำาบางปะกงทไหลรนไป

หลอเลยงชวตตางๆ มากมาย เนองดวยลมนำานเปนลมนำาสาขาขนาดใหญและเปนตนนำา

ของลมนำาบางปะกง ทมความสำาคญทงทางดานทรพยากรธรรมชาต สงคม และเศรษฐกจ

ทสำาคญคอเปนทตงรกรากและดำารงชพของผคนหลากหลายเชอชาต หลากวฒนธรรม ทง

ยงเปนแหลงผลตขาวปลาอาหารสามารถเลยงดผคนทงใกลและไกลเปนจำานวนไมนอย

แตปจจบนจะเหนไดวาอตราการใชทรพยากรจากลมนำาคลองทาลาดนน “เตมศกยภาพ

แลว” หากยงปลอยใหมกจกรรมทตองใชทรพยากรจำานวนมากเพมขนมา โดยทไมได

พจารณาถงขดจำากดในการนำาทรพยากรไปใชและบำาบดฟนฟลมนำาคลองทาลาดทเปรยบ

เสมอนตนธารของชวตผคนมากมายกคงตองสนคลอนและไมสามารถตอบสนองความ

ตองการทมอยางไมสนสดได จนอาจจะนำามาซงสภาพปญหาและความขดแยงทรนแรงได

เพราะฉะนนการบรหารจดการทรพยากรในลมนำาคลองทาลาดน โดยเฉพาะอยางยง

ทรพยากร “นำา” จำาเปนตองคำานงถงความสมพนธและความเชอมโยงของระบบนเวศกบ

วถชวตผคนตองไมมองแตในเชงปรมาณหรอมลคา และเพอใหสภาพปญหาทมอยบรรเทา

เบาบางลง กรมชลประทานควรเรงผลกดนใหจดตงคณะกรรมการบรหารจดการนำาลมนำา

คลองทาลาด (JMC : Joint Management Committee for irrigation) ซงคณะกรรมการ

ประกอบดวยทกภาคสวนทเกยวของและผมสวนไดเสยในลมนำาเพอกำาหนดทศทาง ควบคม

กจกรรมทงทมอยแลวและทกำาลงจะเกดขน ทงภาคครวเรอน พาณชยเกษตรกรรม อตสาห-

กรรมใหอยในสมดลนำา และจดลำาดบความสำาคญการใชนำาทเหมาะสม เพอลดความขดแยง

และทำาใหเกดความยงยนและประโยชนสขแกชมชนและประชาชนสวนใหญ

เมอ พ.ศ.2552 โรงแปงสม� 2 ขอว�งทอดงนำ�จ�กคลองท�ล�ดเนองจ�กนำ�ในคลองระบมไมพอตอคว�มตองก�รในก�รขย�ยกำ�ลงก�รผลต แตช�วบ�นป�กคลองระบมไมยนยอมโครงก�รจงตกไป

76

ขอม

ลท 6

เมอ พ.ศ.2552 โรงแปงสม� 2 ขอว�งทอดงนำ�จ�กคลองท�ล�ดเนองจ�กนำ�ในคลองระบมไมพอตอคว�มตองก�รในก�รขย�ยกำ�ลงก�รผลต แตช�วบ�นป�กคลองระบมไมยนยอมโครงก�รจงตกไป

ทงนา ต.เสมดเหนอ อ.บางคลา

นาทนใชนำาจากชลประทานทาลาด

77

หาปลาในคลองชลประทาน

ทไดรบนำามาจากคลองทาลาด

78

บานชาวบานทอาศยอยรมแมนำาลำาคลองสมยกอนจะมยอเพอใชจบปลาไวรบประทานกนได

ปจจบนเหลอไมมากแลวในแมนำาบางปะกง

79

เลนนำา คลองออม อ.บานโพธ

80

ชาวบานสวนใหญในลมนำาคลองทาลาดจะมาหาปลา หากง เพอกนเองและขาย

มหลายคนททำาเปนอาชพหลกหาเลยงครอบครว

81

กระทบพนทเกษตรกรรมกระทบคว�มม นคงท�งอ�ห�รและแหลงผลตอ�ก�ศบรสทธ

82

หากยอนไปราว 50 ป จะพบวาพนทแถบคลองระบมและคลองสยด

ยงมสภาพเปนปาไมอดมสมบรณ แตปจจบนปาลดลงไปมากดวยกจกรรม

และการพฒนาเมอความกาวหนา แตภายหลงเมอตระหนกถงความสำาคญ

จงเรมกลบมาฟนฟปา “พนทลมนำาคลองทาลาด” จงยงคงไดรบอานสงส

และเกอกลกบพนทปารอยตอ 5 จงหวดภาคตะวนออกทสมบรณ เปนปอด

ทผลตอากาศบรสทธเพอทกผคน และยงชวยดดซบคารบอนไดออกไซด

ซงเปนตวการโลกรอนซงกำาลงเปนกระแสตนกลวของมนษยในขณะน

ผนดนแหงนยงเปนตนกำาเนดคลองสาขาคอ “คลองระบมและคลอง

สยด” ทไหลมารวมกนเปนคลองทาลาด และกลายเปนแมนำาบางปะกง

เสนเลอดใหญของสรรพชวตในภาคตะวนออก

ผนดนแหงนเปนบานของปาไมและสายนำา ครวผลตอาหารตาม

ธรรมชาตพชอาหารและพชสมนไพรอนเปนปจจยหลกของการดำารงชวต

แบบอารยตะวนออก

ผนดนแหงนมปาไมและสายนำาทสมบตสาธารณะแหลงอาหารทเขาถง

ไดอยางเทาเทยมจากทกชนชน เปนผนดนท “คลองระบมและคลองสยด”

ไหลผานเพอยงประโยชนใหกบหลายชมชนใน อ.ทาตะเกยบ อ.สนามชยเขต

รมคลองคอผนปาชมนำาเลกๆ เหมาะกบการเตบโตของพชพรรณและสตวนำา

เปนครวใกลบานของผคนรมคลองระบม-สยด และดวยระบบนเวศท

หลากหลายทงทราบ ทลม ทชมและเนนเขา และอากาศทคลายกบหลาย

ภมภาคของประเทศผนดนแหงนจงเหมาะกบการเปนคลงสำารองพนธกรรม

พชอาหารทบงบอกความอยรอดและความมนคงดานอาหารในอนาคตดวย

83

พนทลมนำาสาขาคลองทาลาดเปนทกระจายตวอยของแหลงอาหารสำาคญและพนท

ปลกพชสรางเศรษฐกจหมนเวยนในระดบภาคและชาต ไมวาจะเปนขาว ผกพนบาน พช

เกษตรอนทรย มะมวงคณภาพด การปลกเหดฟางเปนอนดบ 1 ของภาคตะวนออก พนท

สวนใหญปลกมนสำาปะหลงและยางพารา รวมทงชมชนยงคงวถการปลกขาวเพอสรางความ

มนคงทางอาหารสำาหรบครอบครวและชมชน กลาวคอจะใหความสำาคญในการปลกพชให

เพยงพอตอการบรโภคกอนการขาย และสามารถพบเหนการใชประโยชนความสมบรณของ

ลมนำาคลองทาลาดในทำาเกษตรของหลายชมชนรมนำา และอาจกลาวไดวาเปนพนทสราง

ความมนคงทางอาหารจากวฒนธรรมปลกขาวเพอบรโภคและสรางรายไดจากผลผลตเกษตร

ทไมดอยคากวาภาคการผลตอน

เกษตรกรรมคอวถช�วลมนำ�คลองท�ล�ด

84

85

86

บานยางแดง ยงคงวถการเกบไผปาจาก

คลองระบมมาเปนทงอาหารและสรางรายได

ปลกขาวไวบรโภคในครวเรอน ปลกผกพนบาน

อนทรยหลายชนด ซงนอกจากอาหารแลว ยงเปน

ยาตามธรรมชาต และสงขายเปนผลผลตสเขยว

ทสรางรายไดอยางตอเนอง รวมทงเลยงสตว

รวมในระบบเกษตรดวย

บานสระไมแดง เปนพนทปลกขาว เพาะ

เหดฟางกองเตย สวนยางพาราและปลกสบปะรด

บานหนองคลา ชมชนทนปลกขาว เพาะ

เหดฟางกองเตย สบปะรด มนสำาปะหลง ยาง-

พารา และผกพนบาน

จากการสำารวจขอมลเศรษฐกจชมชนของโครงการพฒนาชนบทแควระบม-สยด จ.ฉะเชงเทรา

ในป พ.ศ.2554 จำานวน 124 ครอบครว ในหมบานยางแดง ทามวง วงไทร สระไมแดง บางพะเนยง

อางทอง และหวยนำาใส พบการพงฐานการผลตภาคเกษตรเปนหลกในการสรางความมนคงทาง

อาหารและสรางรายได จากขอมลพบพช 3 ชนด ทสรางมลคาดงน

พช จำนวนครวเรอนทปลก มลคา (บาท)

ขาว

มนสำปะหลง

เหดฟาง

87

61

6

12,690,000

6,955,000

4,080,000

(สดสวน เทากบ 1:3 หนวยเปนครวเรอน)

บานอางทอง พนทนปรบเปลยนการเพาะ

ปลกใหสอดคลองกบการขาดแคลนนำา โดยชมชน

ยงคงปลกขาวไวบรโภคในครวเรอน ขณะเดยวกน

กปรบพนทมาเพาะเหดฟางกองเตยดวย

บานทามวง ชาวบานปลกขาวและเพาะ

เหดฟางกองเตยเปนหลก

บานหวยนำาใส ปลกขาวทำาสวนผลไม ผก

พนบาน ผกหมนเวยน ยางพารา และสปปะรด

บานปาอแทน มพนทปลกขาวขนาดใหญ

ปลกผกพนบาน มนสำาปะหลง ยางพารา และ

มะละกอ เปนตน

87

88

89

ขาวหอมมะล ซงสรางรายไดและชอเสยงใหกบประเทศไทยจนเปนทรจกไปทวโลกนนม

ตนกำาเนดมาจากจ.ฉะเชงเทรา จากขอมลพนฐานเศรษฐกจการเกษตร สำานกงานเศรษฐกจ

การเกษตร ป 2553 ระบวาจ.ฉะเชงเทราผลตขาวเปนอนดบ 1 ของภาคตะวนออกและเปน

ลำาดบท 22 ของประเทศ ซงไทยมคคาขาวหอมมะลคณภาพดคอ สหรฐอเมรกา ไอเวอรรโคสต

เซเนกล ฮองกง กานา จน1 และพบวาในเดอนเมษายน 2554 จ.ฉะเชงเทรา ปลกขาวได

937,361.54 ตน มมลคา 7,657.42 ลานบาท โดย อ.พนมสารคามปลกขาวไดเปนอนดบ 3

ของจงหวด อ.บางนำาเปรยว และอ.เมอง ปลกไดเปนอนดบ 1 และ 2 ของจงหวดตามลำาดบ2

การทขาวหอมมะลไทยเปนทรจกนน บงบอกวฒนธรรมขาวทมคณคาและดำารงอยมายาวนาน

ดวยการบรโภคขาวเปนอาหารหลกและสงขายจนสรางชอเสยง

การปลกขาวกนเอง-มกนยามตองการ เปนความจำาเปนอนดบแรกของครวเรอนเกษตรกร

เพอจะไดไมตองซอกน ไมตองพงพาหางสรรพสนคา และสดทายคงเปนภาพสะทอนความมนคง

ในชวตครวเรอนและชมชนนนๆ และภาพนยงคงเปนภาพปจจบนของคนลมนำาทาลาดทปลก

ขาวเพอเกบไวกนและสงขาย ในอดตคนพนทนมกสำารองขาวไวกนนานถง 3 ป และพนทเลกๆ

แหงนกลายเปนหนงในคลงสำารองอาหารในยามทโลกเขาสภาวะวกฤตขาดแคลนอาหาร

ตวอยางเชน เมอป 2547 ทเกดคลนยกษสนามพดถลมภาคใตของไทย พนท อ.สนาม

ชยเขตไดสงขาวสำารองไปชวยเหลอพนองภาคใต หรอเมอครงประสบภยนำาทวมเมอป 2554

อ.สนามชยเขตกมขาวและเมลดพนธขาวสำารองสงไปชวยเหลอพนองภาคกลางและกลมผใช

ก�รปลกข�ว

1 www.oae.go.th2 www.chachoensao.go.th

90

ขาวหอมมะล ซงสรางรายไดและชอเสยงใหกบประเทศไทยจนเปนทรจกไปทวโลกนนม

ตนกำาเนดมาจากจ.ฉะเชงเทรา จากขอมลพนฐานเศรษฐกจการเกษตร สำานกงานเศรษฐกจ

การเกษตร ป 2553 ระบวาจ.ฉะเชงเทราผลตขาวเปนอนดบ 1 ของภาคตะวนออกและเปน

ลำาดบท 22 ของประเทศ ซงไทยมคคาขาวหอมมะลคณภาพดคอ สหรฐอเมรกา ไอเวอรรโคสต

เซเนกล ฮองกง กานา จน1 และพบวาในเดอนเมษายน 2554 จ.ฉะเชงเทรา ปลกขาวได

937,361.54 ตน มมลคา 7,657.42 ลานบาท โดย อ.พนมสารคามปลกขาวไดเปนอนดบ 3

ของจงหวด อ.บางนำาเปรยว และอ.เมอง ปลกไดเปนอนดบ 1 และ 2 ของจงหวดตามลำาดบ2

การทขาวหอมมะลไทยเปนทรจกนน บงบอกวฒนธรรมขาวทมคณคาและดำารงอยมายาวนาน

ดวยการบรโภคขาวเปนอาหารหลกและสงขายจนสรางชอเสยง

การปลกขาวกนเอง-มกนยามตองการ เปนความจำาเปนอนดบแรกของครวเรอนเกษตรกร

เพอจะไดไมตองซอกน ไมตองพงพาหางสรรพสนคา และสดทายคงเปนภาพสะทอนความมนคง

ในชวตครวเรอนและชมชนนนๆ และภาพนยงคงเปนภาพปจจบนของคนลมนำาทาลาดทปลก

ขาวเพอเกบไวกนและสงขาย ในอดตคนพนทนมกสำารองขาวไวกนนานถง 3 ป และพนทเลกๆ

แหงนกลายเปนหนงในคลงสำารองอาหารในยามทโลกเขาสภาวะวกฤตขาดแคลนอาหาร

ตวอยางเชน เมอป 2547 ทเกดคลนยกษสนามพดถลมภาคใตของไทย พนท อ.สนาม

ชยเขตไดสงขาวสำารองไปชวยเหลอพนองภาคใต หรอเมอครงประสบภยนำาทวมเมอป 2554

อ.สนามชยเขตกมขาวและเมลดพนธขาวสำารองสงไปชวยเหลอพนองภาคกลางและกลมผใช

: วฒนธรรมและคว�มมนคงในชวตคนลมนำ�คลองท�ล�ด

แรงงานในโรงงานทประสบภยนำาทวม นอกจากเพอความอมทอง คณคาของขาวยงเปนอาหาร

คณภาพสง มกากใยอาหาร ธาตเหลก สงกะสอดมดวยวตามนตางๆ โดยเฉพาะขาวพนธพนบาน

ทนอกจากใหประเภทแปงหรอคารโบไฮเดรตแลวยงเปนยาอกดวย

ในแตละปมลคาการสำารองขาวไวกนของชาวลมนำาคลองทาลาดตมลคาไดไมนอยกวา

300 ลานบาท3 หรอตองสำารองขาวไวไมนอยกวา 23,800 ตน/ป โดยคดจากจำานวนครวเรอน

ผปลกขาวนาปของ อ.พนมสารคาม อ.สนามชยเขต และอ.ทาตะเกยบ ซงมราว 14,000 ครวเรอน

จำาเปนตองบรโภคขาวราว 1.7 ตน/ครวเรอน/ป

ปจจบนเครอขายเกษตรทางเลอก จ.ฉะเชงเทรา ในพนทลมนำาคลองทาลาดเกบรกษาและ

เพาะปลกขาวไวหลายสายพนธ เปนทงการปลกไวกนตามความชอบของผปลกเอง และปลกไว

ทำาขนมในกจกรรมทางสงคม นอกจากนการปลกขาวหลายสายพนธทมอายการเกบเกยวตางกน

กสอดคลองกบสภาพแรงงานในครวเรอนและสภาพพนทลมดอน สายพนธขาวทปลกกเชน

หอมมะล มะลแดง ขาวเจาแดง ขวญชย หอมนล เจกเชย เหลองประทว หอมอน หอมดง ตะเภา

แกว ขาวเหนยวดำา ขาวเหนยวแดง ขาวเจาหอม ทงนการปลกขาวหลายสายพนธยงเปนการจด

ระบบนเวศอยางเหมาะสมกบฤดกาล ลดการใชนำาจากแหลงสำารอง เพราะสายพนธขาวจะม

ระดบอายสนยาวทสอดคลองกบการตกของฝน เปนตน วธการปลกขาวทอนรกษความหลาก

หลายของสายพนธและการปลกขาวซงเปนอาหาร หลกเอาไวบรโภค จงยงคงเปนการใชพนท

ทเหมาะสมทสดหรอมความยงยนทสดในสภาวะแวดลอมทเปลยนแปลงไปและ ประชากรท

กำาลงเสยงตอการขาดแคลนอาหาร

3 คำานวณราคาขาวทตนละ 12,600 บาท

91

92

ปจจบนกระแสบรโภคอาหารปลอดภยทเปนผลผลตเกษตรอนทรยกำาลงเปนกระแสโลก

ทปรบจากการเปนเพยงทางเลอกสทางรอดของการอยดมสขทามกลางภาวะอาหารปนเปอน

สารเคม ซงทำาไดเพยงอมทองแตนอยคณภาพ บอยครงความปวยไขกมาจากการกนอาหาร

ปนเปอนสารพษมากเกนระดบทรางกายทนรบได ในปจจบนการทำาเกษรอนทรยเรมทำา

มากขนทงในและตางประเทศ ในจ.ฉะเชงเทรา กเรมทำาเกษตรอนทรยซงนบเปนหนอออน

ของเกษตรอนทรยทกำาลงเตบโตในภมภาคตะวนออก และรวมตวกนเปน กลมเกษตรอนทรย

อ.สนามชยเขต ผลตอาหารปลอดภยสงใหทงคนไทยและเพอนตางชาต และมากกวาอาหาร

ปลอดภย การทำาเกษตรอนทรยใน อ.สนามมชยเขต และ อ.ทาตะเกยบ ยงมความสำาคญ

อกหลายประการ คอ

1. เกษตรอนทรยสน�มชยเขตไดรบรองม�ตรฐ�นระดบส�กล กลมเกษตรอนทรย อ.สนามชยเขต จ.ฉะเชงเทรา ตงอยในพนทลมนำาคลองทาลาด

รวมกลมกอตงเมอป 2544 เปนการรวมตวแกไขปญหาของเกษตรกรจากระบบการผลตทใช

สารเคมทเปนอนตรายตอสขภาพ สงแวดลอม ตนทนสง ผลผลตถกกำาหนดราคาจากตลาด

เขาสระบบการผลตทไมใชสารเคมสงเคราะหตองหามในการผลต จดระบบการขายผลผลตได

ในราคาเปนธรรม ไมถกกดราคา สรางความมนคงทงดานอาหาร รายไดและสภาพแวดลอม

ปจจบนทางกลมมสมาชกจำานวน 102 ราย อยใน ต.คยายหม ต.ลาดกระทง ต.ทากระดาน

และ ต.ทงพระยา อ.สนามชยเขต และต.ทาตะเกยบ อ.ทาตะเกยบ จ.ฉะเชงเทรา พนทเกษตร

อนทรยจำานวนกวา 2,000 ไร มการเพาะปลกพชหลากหลายสายพนธ ทงขาว ผกอายสน ผก

พนบาน และไมผล มชนดพชทรบรองมาตรฐานแลว 86 ชนด การผลตอนทรยของกลมผาน

การรบรองมาตรฐานจากหนวยงานสากลอยาง สำานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.)

ซงการรบรองเปนไปตามมาตรฐานสหพนธเกษตรอนทรยนานาชาต (IFOAM : International

Federation of Organic Agriculture Movement) และ ผานมาตรฐานเกษตรอนทรย

สหภาพยโรป (EU) โดยประเทศไทยเปน 1 ใน 3 ประเทศของเอเชย คอ ญปน จน ไทย ทองคกร

เอกชนคอสำานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรยไดรบการขนทะเบยนรบรองตามมาตรฐานEU

พนทผลตเกษตรอนทรยสงขายทงในเมองหลวงและตางประเทศ

93

2. เกษตรอนทรยสน�มชยเขตสร�งคณค�ทม�กกว�ร�ยได • แหลงเรยนรทงในและภายนอกประเทศ กลมเกษตรอนทรย อ.สนามชยเขต เปนแหลงเรยนรและตนแบบการผลตในระบบเกษตร

อนทรยแบบขอรบรองมาตรฐานจากหนวยงานสากลเขตภาคกลาง จากการทภาคกลางถก

สงเสรมอยางเขมขนใหใชสารเคมในระบบการเกษตรจนทำาใหคนสวนใหญเหนวาเปนเรอง

ยากทจะทำาเกษตรอนทรยทงระบบ แตกลมเกษตรอนทรยฯ ทนไดสรางตนแบบการผลตท

ไมใชสารเคมและรกษาระดบดวยการขอรบรองมาตรฐานสากล ทำาใหสามารถยกระดบขน

เปนเกษตรอนทรยแบบกลม ซงทางกลมเกษตรอนทรยนจะตองคอยตอนรบคณะดงานและ

จดอบรมเปนประจำาทกเดอน

94

2. เกษตรอนทรยสน�มชยเขตสร�งคณค�ทม�กกว�ร�ยได • แหลงเรยนรทงในและภายนอกประเทศ กลมเกษตรอนทรย อ.สนามชยเขต เปนแหลงเรยนรและตนแบบการผลตในระบบเกษตร

อนทรยแบบขอรบรองมาตรฐานจากหนวยงานสากลเขตภาคกลาง จากการทภาคกลางถก

สงเสรมอยางเขมขนใหใชสารเคมในระบบการเกษตรจนทำาใหคนสวนใหญเหนวาเปนเรอง

ยากทจะทำาเกษตรอนทรยทงระบบ แตกลมเกษตรอนทรยฯ ทนไดสรางตนแบบการผลตท

ไมใชสารเคมและรกษาระดบดวยการขอรบรองมาตรฐานสากล ทำาใหสามารถยกระดบขน

เปนเกษตรอนทรยแบบกลม ซงทางกลมเกษตรอนทรยนจะตองคอยตอนรบคณะดงานและ

จดอบรมเปนประจำาทกเดอน

นอกจากนทางกลมฯ ยงเปนแหลงแลกเปลยนเรยนรสำาหรบองคกรระดบสากลดวย เชน เจาหนาทจากองคการสหประชาชาต (UN) องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต(FAO) ซงสนใจเรยนรการทำาเกษตรอนทรยแบบเศรษฐกจพอเพยงทมการขอรบรองมาตรฐานสากล เปนสถานทจดอบรมใหกบเจาหนาทสงเสรมเกษตรอนทรยพนทภมภาคลมนำาโขงและเอเชยตะวนออกเฉยงใต เปนตน • คอปอดคนเมองกบการเปนแหลงทองเทยวเชงเกษตร ดวยระบบการผลตปลอดภย สรางปาครอบครว ปลกพชผกพนบานทกำาลงจะสญหายและหายาก ดำารงความหลากหลายและฟนฟสภาพนเวศทสมบรณ แปลงสมาชกกลมเกษตรอนทรยฯ จงเปนผนดนสำาหรบผลตพชอาหารทเปนยา มกลมผบรโภคในเมองเขามาเทยวพกผอน สดอากาศบรสทธ และรบประทานผลผลตผกพนบาน อาหารทองถน และเกบผลผลตกลบบาน ผานกจกรรมการทองเทยวเชงนเวศแปลงเกษตรอนทรยของกลมฯ

95

96

97

• คอคลงสำารองพนธกรรมพชทองถน

ดวยสภาพพนทลมนำาคลองทาลาดทมความหลากหลายของระบบนเวศ ตงแตพนท

สงจากระดบนำาทะเลถง 20 เมตร และพนทนำาทะเลทวมถง มภเขาลกเตยสลบทราบลม

จงเปนพนทตนนำาทสำาคญและเหมาะสมกบพนธกรรมทหลากหลาย เปนแหลงอนรกษ

พนธกรรมพชทองถน สรางคลงสำารองพนธกรรมพชอาหาร พชสมนไพร ซงเปนตวชวดความ

อยรอดของมนษยชาตเกษตรอนทรยนนจะเนนการอนรกษพนธกรรมผลตเมลดพนธใชเอง

กลมเกษตรอนทรยจงถอเปนหนวยผลตททำาการอนรกษพนธกรรมพชทองถนทหลากหลาย

กวา 100 สายพนธ ขณะเดยวกนดวยสภาพพนททมสภาพอากาศคลายคลงเกอบทกภาค

ทนจงสามารถปลกพชผกพนเมองทมาจากทกภาคของประเทศไดดเกอบจะทกสายพนธ

ทำาใหสามารถสรางความหลากหลายในสายพนธพชได

• คอการกนอาหารเปนยา

มากกวาการเปนอาหารสะอาดผลผลตอนทรยของกลมเกษตรอนทรย อ.สนามชยเขต

ยงเปนยาของคนทมปญหาสขภาพ เชน โรคมะเรง ภมแพ เบาหวาน ปญหาระบบขบถาย

และสมาชกทเปนตวแทนขายผลผตอนทรยของกลมกจะทำาหนาทเปนเสมอนทปรกษาเรอง

การกนอยใหกบผปวยเหลานดวย ตวอยางทเหนไดชด คอ กรณเดกทไมกนผกและมปญหา

ขบถายยากมานานกวา 6 ป เมอลองกนผกของทางกลมฯ ทำาใหเขากลบมาเปนคนชอบ

ทานผกและไมตองกนยาชวยถาย ซงการนำาผลผลตไปขายยงตลาดสเขยวในเมองแตละ

ครง ทางกลมฯ จะตองจดหาผลผลตใหเพยงพอสำาหรบลกคาพเศษกลมน

98

• คอคลงสำารองพนธกรรมพชทองถน

ดวยสภาพพนทลมนำาคลองทาลาดทมความหลากหลายของระบบนเวศ ตงแตพนท

สงจากระดบนำาทะเลถง 20 เมตร และพนทนำาทะเลทวมถง มภเขาลกเตยสลบทราบลม

จงเปนพนทตนนำาทสำาคญและเหมาะสมกบพนธกรรมทหลากหลาย เปนแหลงอนรกษ

พนธกรรมพชทองถน สรางคลงสำารองพนธกรรมพชอาหาร พชสมนไพร ซงเปนตวชวดความ

อยรอดของมนษยชาตเกษตรอนทรยนนจะเนนการอนรกษพนธกรรมผลตเมลดพนธใชเอง

กลมเกษตรอนทรยจงถอเปนหนวยผลตททำาการอนรกษพนธกรรมพชทองถนทหลากหลาย

กวา 100 สายพนธ ขณะเดยวกนดวยสภาพพนททมสภาพอากาศคลายคลงเกอบทกภาค

ทนจงสามารถปลกพชผกพนเมองทมาจากทกภาคของประเทศไดดเกอบจะทกสายพนธ

ทำาใหสามารถสรางความหลากหลายในสายพนธพชได

• คอการกนอาหารเปนยา

มากกวาการเปนอาหารสะอาดผลผลตอนทรยของกลมเกษตรอนทรย อ.สนามชยเขต

ยงเปนยาของคนทมปญหาสขภาพ เชน โรคมะเรง ภมแพ เบาหวาน ปญหาระบบขบถาย

และสมาชกทเปนตวแทนขายผลผตอนทรยของกลมกจะทำาหนาทเปนเสมอนทปรกษาเรอง

การกนอยใหกบผปวยเหลานดวย ตวอยางทเหนไดชด คอ กรณเดกทไมกนผกและมปญหา

ขบถายยากมานานกวา 6 ป เมอลองกนผกของทางกลมฯ ทำาใหเขากลบมาเปนคนชอบ

ทานผกและไมตองกนยาชวยถาย ซงการนำาผลผลตไปขายยงตลาดสเขยวในเมองแตละ

ครง ทางกลมฯ จะตองจดหาผลผลตใหเพยงพอสำาหรบลกคาพเศษกลมน

พช ปรมาณโดยเฉลย/ป รวมรายได/ป (บาท)

ขาวอนทรย

มะขามเปยกแกะเมลด

ตะไคร

500 ตน 8,700,000

250,000

7,500,000

ราคาประกนของกลม

ผกพนบาน

5 ตน

500 ตน

30 ตน 2,000,000

15,000-20,000 บาท/ตน

50,000 บาท/ตน

15,000 บาท/ตน

20,000-80,000 บาท/ตน

3. ระบบการผลตเกษตรอนทรยสรางรายไดตอเนองและประกนราคาผลผลตอยางเปนธรรม ดวยระบบการจดการของกลมทสงเสรมการผลตทหลากหลายและการจดการผลผลต

ทกชนดในแปลงเกษตรอนทรยใหมมลคาเพม และประกนราคาผลผลตทกชนดทผานการ

รบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย จงสรางรายไดอยางพอเพยงและตอเนองใหกบสมาชก ดง

ตวอยางพชทผานการรบรองของกลม

นอกจากน ทางกลมยงสรางมลคาจากผกพนบานหลายชนด เชน ผกกด ฟกขาว กระเจยว

หนอไม แตว ชะมวง โดยนำไปปรงเปนเมนสขภาพสำหรบงานจดเลยง ซงผกพนบานทนเปน

ทตองการของตลาดมาก เพราะไมสามารถหาจากทอนได เนองจากเปนผกพนบานอนทรย

ซงยงไมมใครผลต ดงนนสมาชกกลมฯ จงเปนตนแบบทเปนรปธรรมของการผลตเกษตรอนทรย

ทสรางรายไดและพงพาตนเองไดอยางมนคง

ปจจบนผลผลตเกษตรอนทรยมไมพอขายโดยเฉพาะตลาดสงออกตางประเทศ จงจำเปน

ตองขยายพนทการผลตเพม เชน ตลาดในประเทศกลมสหภาพยโรปยงตองการขาวอนทรย

เพมอยางตอเนอง นอกจากนยงมความตองการขา ตะไคร ใบกะเพรา มะขามเปยกแกะเมลด

หอมแดง สำหรบสงขายทงในและตางประเทศ สำหรบตลาดทรองรบผลผลตจากทางกลมใน

ปจจบน ไดแก รานเลมอนฟารม ซงมหอมแดง มะขามเปยกแกะเมลด พรกปน วางขาย ตลาดนด

สเขยวทอาคารรเจนทเฮาส ตลาดนดสเขยวมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช จะวางขายขาว ผก

ผลไม อาหารปรงพรอมทาน ขนมจนแปงหมกสมนไพร ขนมไทย ทงยงสงขายผลผลตระบบ

สมาชกกลองผกใหผบรโภคในกรงเทพฯ สงผลผลตใหครวเรอน โรงเรยน การออกรานจำหนาย

และขายในทองถน เชน โรงพยาบาลสนามชยเขต เปนตน

99

ความเสยงและผลกระทบทอาจเกดกบพนทเกษตรกรรมและเกษตรอนทรยจากโรงไฟฟา

พลงงานความรอนถานหนนน อาจมมากจนถงกบถงคราวลมสลายของเกษตรอนทรยทผาน

การฟมฟกในผนดนนมากวา 10 ป ถงคราวลมสลายของแหลงอากาศบรสทธ แหลงอาหาร

ธรรมชาต แหลงสมนไพรและแบบแผนการดแลสขภาพอยางอารยะตะวนออก

ดวยเงอนไขหลายประการไดกอใหเกดความวตกกงวลวาจะเกดผลกระทบอยางแนนอน

หากมโรงไฟฟาถานหนเกดขน เพราะถานหนจะเขามาอยในระบบนเวศเดยวกบเกษตรอนทรย

ซงผลผลตเกษตรอนทรย เกษตรกรรม พนทปา และแหลงปลกขาวจะเจรญเตบโตและงอกงาม

ไดลวนตองพงพา ดน นำา อากาศและระบบนเวศทเหมาะสม หากฟนเฟองหนงใดสญเสยไป

ยอมเกดผลกระทบเปนลกโซไปทงวงจร และหากพจารณาจากรศมความหางระหวางทตง

โรงไฟฟาถานหนกบแปลงเกษตรทงปกตและอนทรยมระยะใกลกนทสด 5 กม. และไกลกน

ทสด 40 กม. แตในพนทนมสายนำาทเชอมตอถงกนมกระแสลมพดหมนไปมาสงผานกนได

ตลอดเวลา และหากฝนตกกระแสลมกสามารถนำาพาสงเจอปนจากจดหนงไปไดทกทอย

ตลอดเวลา

“ถานหน” มา “เกษตรอนทรย” จะยงอยไดหรอไม

100

ความเสยงและผลกระทบทอาจเกดกบพนทเกษตรกรรมและเกษตรอนทรยจากโรงไฟฟา

พลงงานความรอนถานหนนน อาจมมากจนถงกบถงคราวลมสลายของเกษตรอนทรยทผาน

การฟมฟกในผนดนนมากวา 10 ป ถงคราวลมสลายของแหลงอากาศบรสทธ แหลงอาหาร

ธรรมชาต แหลงสมนไพรและแบบแผนการดแลสขภาพอยางอารยะตะวนออก

ดวยเงอนไขหลายประการไดกอใหเกดความวตกกงวลวาจะเกดผลกระทบอยางแนนอน

หากมโรงไฟฟาถานหนเกดขน เพราะถานหนจะเขามาอยในระบบนเวศเดยวกบเกษตรอนทรย

ซงผลผลตเกษตรอนทรย เกษตรกรรม พนทปา และแหลงปลกขาวจะเจรญเตบโตและงอกงาม

ไดลวนตองพงพา ดน นำา อากาศและระบบนเวศทเหมาะสม หากฟนเฟองหนงใดสญเสยไป

ยอมเกดผลกระทบเปนลกโซไปทงวงจร และหากพจารณาจากรศมความหางระหวางทตง

โรงไฟฟาถานหนกบแปลงเกษตรทงปกตและอนทรยมระยะใกลกนทสด 5 กม. และไกลกน

ทสด 40 กม. แตในพนทนมสายนำาทเชอมตอถงกนมกระแสลมพดหมนไปมาสงผานกนได

ตลอดเวลา และหากฝนตกกระแสลมกสามารถนำาพาสงเจอปนจากจดหนงไปไดทกทอย

ตลอดเวลา

อาจคอการเดนทางโดยเสรของ “ปรอท” ทงในคน พช และสตว กลาวคอมลพษทเกด

จากการเผาไหมถานหน เชน ปรอท สารหน เบรเลยม แคดเมยม นเกล ตะกว แมงกานส

นเกล เรเดยม ซลเนยมและโลหะอนๆ ซงเปนสวนประกอบทสมบรณของฝนอนภาคเลกซง

ถกปลอยออกมาโดยตรงจากโรงไฟฟา อาจเกดการตกตะกอนในดน ละลายปะปนลงนำา

เมอปลาหรอสตวปามากนนำากจะเดนทางเขาสรางกายของพวกมน ไปสะสมอยในหวงโซ

อาหาร เมอนนแหลงอาหารตามธรรมชาตกจะเปนแหลงอาหารทมพษ สงผลตอชมชนทหา

อาหารเหลานนมาบรโภค และอาจกระจายตวเดนทางตดไปกบผลผลตทกระจายไปยงผ

บรโภคภายนอก

ยงไมนบรวมอากาศเสยหลงจากการเผาไหมจะถกเผาจะถกปลอยออกจากปลองควนสง

เชน คารบอนไดออกไซด ซลเฟอรไดออกไซด ไนโตรเจน อาจกระทบพนทเกษตรกรรมและ

แหลงผลตอาหารตามธรรมชาต และปาไมไดโดยตรง อาจปนเปอนเขาไปในระบบนเวศ

ทายสดอาจเกดการปนเปอนในหวงโซอาหารตามธรรมชาตและในพนทการผลต เพราะดวย

เงอนไขทวาพนทเกษตรกรรมผลตอาหาร แหลงอาหารตามธรรมชาต พนทเกษตรอนทรย

ประกอบไปดวยปาไม แหลงนำา คคลอง และแปลงเกษตรอนทรยกอยในระบบนเวศทเชอมตอ

กน ซงเมอเกดการปนเปอนกจะขดกบหลกการและสงผลใหตกมาตรฐานเกษตรอนทรยได

นอกจานผลกระทบจะไมสงผลกระทบเฉพาะบรเวณแหลงผลตเทานน แตจะกระจาย

เปนวงกวางเพราะสามารถเคลอนทไปพรอมกบลม ฝน คลอไรดทออกมาจากไฮโดรเจน

คลอไรดจะทำาใหเมฆเปนกรด ซงสามารถพรกระจายไปถงระดบภมภาคในขณะทซลเฟอร

ไดออกไซดและไนโตรเจนออกไซดแพรกระจาย อนภาคของไฮโดรเจนคลอไรดจะตกลงและ

สะสมในบรเวณใกลเคยงแหลงผลต กรดตะกอนจะทำาลายพชผลและปาไม

ดงนนมลพษจากถานหนจงสงผลกระทบโดยตรงตอการจดการแปลงและผลผลตตาม

มาตรฐานเกษตรอนทรย และดวยสภาพพนททกระแสลมเปลยนทศอยตลอดเวลา การพดพา

ของพายฝน ทงกระแสลมทมาจากฝงตะวนออกเฉยงเหนอและตะวนตกเฉยงใต ไมวาจะอย

ดานไหนแปลงของผผลตเกษตรอนทรยกอยในรศมทจะไดรบผลกระทบ

101

กลาวคอเกษตรอนทรยหมายรวมถงเกษตรธรรมชาตและเกษตรนเวศดวย มหลกการและ

ความมงหมายสำคญคอ

• พฒนาระบบการผลตไปสแนวทางเกษตรผสมผสานทมความหลากหลายของพชและสตว

• พฒนาระบบการผลตทพงพงพาตนเองในเรองของอนทรยวตถและธาตอาหารภายในฟารม

• รกษาความสมดลของระบบนเวศในฟารมและความยงยนของระบบนเวศโดยรวม

• สนบสนนระบบการผลตและกระบวนการจดการทกขนตอนทคำนงถงหลกมนษยธรรม

• ปองกนและหลกเลยงการปฏบตททำใหเกดมลพษตอสงแวดลอม

• ฟนฟและรกษาความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาต

โดยใชทรพยากรในฟารมมาหมนเวยนใหเกดประโยชนสงสด

• ยดหลกการปฏบตหลงการเกบเกยวและการแปรรปทเปน

วถการธรรมชาต ประหยดพลงงานและสงผลกระทบตอ

สงแวดลอมนอยทสด

เสนทางเกษตรอนทรยสนามชยเขตหนงเดยวของลมนาคลองทาลาด

หลกการเกษตรอนทรย

102

เกษตรอนทรย-ถานหน : ผลกระทบท ตามมามาตรฐานเกษตรอนทรย ผลกระทบตอเกษตรอนทรยมลพษถานหน

ตองปองกนการปนเป อนสารเคม สารพษทงจากทางนำ ทางดนและทางอากาศ

มลพษทางอากาศจากโรงไฟฟาถานหนสามารถแพรกระจายเป นวงกว างและสามารถนำพาโดยกระแสลมและฝน เมอทำปฏกรยากบไอนำแลวจะตกสะสมในดน

พนทเกษตรอนทรยของกลมอยหางจากโรงไฟฟาในอาณาเขตตงแต 5-40 กโลเมตรการปนเป อนของมลพษท แพรกระจายทางอากาศและฝน ยากตอการปองกน

หามใชสารเคมสงเคราะหทกชนดในแปลงเกษตรอนทรย

มลพษจากการเผาไหมจะตกสะสมมลพษ (แหง/เปยก) การเผาไหมถานหนจะเกดซลเฟอรไดออกไซดซงเปนตวการกอฝนกรด และไดไนโตรเจนออกไซดซ งเม อทำปฏกรยากบแสงอาทตยจะกอตวเปนละอองไนเตรท

การเผาไหมถานหนทกอสารเคมมพษตองหามกระจายเขาสระบบการผลตโดยตรง เกดการปนเป อนสารเคมสงเคราะหโดยทเกษตกรไมสามารถปองกนระบบแปลงเกษตรอนทรยตนเองไดเลย

หามเผาฟางท ก อใหเก ดคารบอนไดออกไซด ขนสชนบรรยากาศซงเปนตวกอภาวะโลกรอนและการเผายงทำลายสงมชวตใตดนดวย

โรงไฟฟาไดพลงงานจากการเผาไหมถานหนซงกอมลพษรายแรง โดยสงมลพษและความรอนจากการเผาไหม เขาส ระบบนเวศทงอากาศ ดนและนำ

ระบบการเผาไหมถานหนรนแรงกวาการเผาฟางสงผลกระจายครอบคลมพนท สรางระบบนเวศทกอปญหาโลกรอน ขดตอมาตรฐานและหลกการเกษตรอนทรย อาจตกมาตรฐานระบบนเวศ และหากอย ในระบบนเวศเดยวกน แปลงเกษตรอนทรยยอมไดรบผลกระทบ

หามปนเปอนสารพษอนตรายทกชนด ไมวาจะเปนปรอท สารหน ตะกว แคดเมยม หรอโลหะหนกทกชนด ในผลผลตทกชนด รวมทงดนและนำในระบบการผลต

ฝนและขเถาถานหนทมสารพษ เชน ปรอท สารหน ตะกวอนทรย ไอระเหย แคดเมยมขเถาลอย สามารถฟงกระจายไปในอากาศไดงาย สารพษจะตกตะกอนและสะสมในดน สวนสารละลายนำไดจะสะสมปนเปอนกบนำ

หากแปลงอนทรยเสยงตอการปนเปอนสารพษเหลานจะตองสงดนและนำไปตรวจอยางนอยปละ1 ครงและผผลตตองรบผดชอบคาตรวจวเคราะหและถามการปนเปอนกจะไมผานการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย ซงเพมภาระคาใชจายใหกบผผลต

103

กระทบมะมวงกระทบของดเมองแปดร ว

1 นรศรา ทมมณ, 2544, ปจจยทมผลตอการใชเทคโนโลยการผลตมะมวงเพอสงออก ของเกษตรกรกลมปรบปรงคณภาพไมผล จงหวดฉะเชงเทรา, วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กทม.2 http://www.komchadluek.net/detail/20110516/97681/%E0%B9%82%E0%B 8%AD%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%97%E0%B8%AD%E0%B 8%87%E0%B8%AA%E0%B9%88%E0%B8%87%E0%B8%AD%E0%B8%AD%E0%B 8%81%E0%B8%A1%E0%B8%B0%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B8%A7%E0%B8 %87%E0%B9%84%E0%B8%97%E0%B8%A2%E0%B8%95%E0%B9%89%E0%B8% AD%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B8%B3%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0%B8%9 4%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%90%E0%B8%B2 %E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%A7 %E0%B8%81%E0%B8%B1%E0%B8%99.html เขาถง เมายน 25553 สามญศกษาจงหวดฉะเชงเทรา, 2540 : 47-48

จงหวดฉะเชงเทราเปนแหลงเพาะปลกมะมวงทใหญทสด

แหงหนงของประเทศไทย มพนทปลกมะมวงราว 86,000 ไร 1

ในแตละปมมลคาการสงออกมะมวงอยทราว 600-700 ลาน

บาท2 อาจเปนเพราะลกษณะของพนทและคณภาพดนท

เหมาะสม คอเปนดนเหนยวปนดนตะกอนทมธาตอาหาร

สมบรณตามธรรมชาต จงทำาใหไดผลผลตมะมวงทงในเชง

ปรมาณและคณภาพ จนหลายประเทศยอมรบวา “มะมวง

ฉะเชงเทรา” รสชาตดทสดในโลก3

105

Íѧ¡ÄÉ

ÊÔ§¤â»Ã�

àÇÕ´¹ÒÁ

ÞÕè»Ø †¹

ÊÇÔÊÏ

àÂÍÃÁѹ

´Ùäº

ÃÑÊà«ÕÂ

ÁÒàÅà«ÕÂ

¼ÙŒá»ÃÃÙ»ÁÐÁ‹Ç§à¨ŒÒãËÞ‹¢Í§¨.©ÐàªÔ§à·ÃÒ

ÇþÃ

µÅÒ´ä·

µÅÒ´ÊÕ èÁØÁàÁ×ͧáÁ‹¤ŒÒ·ŒÍ§¶Ô è¹

Êˡó�ªÁÃÁªÒÇÊǹÁÐÁ‹Ç§¨Ñ§ËÇÑ´©ÐàªÔ§à·ÃÒ

ºÃÔÉÑ·àÍ¡ª¹äÁ‹¹ŒÍÂ¡Ç‹Ò 20 áË‹§

Ê‹§ÍÍ¡

á»ÃÃÙ»áÅТÒÂã¹»ÃÐà·È

ˌҧµ‹Ò§æ

มะมวงจากสวนมะมวงจ งหว ดฉะ เช ง เทรา

การเด นทาง ของ

ÊǹÁÐÁ‹Ç§¨Ñ§ËÇÑ´©ÐàªÔ§à·ÃÒ

106

Íѧ¡ÄÉ

ÊÔ§¤â»Ã�

àÇÕ´¹ÒÁ

ÞÕè»Ø †¹

ÊÇÔÊÏ

àÂÍÃÁѹ

´Ùäº

ÃÑÊà«ÕÂ

ÁÒàÅà«ÕÂ

¼ÙŒá»ÃÃÙ»ÁÐÁ‹Ç§à¨ŒÒãËÞ‹¢Í§¨.©ÐàªÔ§à·ÃÒ

ÇþÃ

µÅÒ´ä·

µÅÒ´ÊÕ èÁØÁàÁ×ͧáÁ‹¤ŒÒ·ŒÍ§¶Ô è¹

Êˡó�ªÁÃÁªÒÇÊǹÁÐÁ‹Ç§¨Ñ§ËÇÑ´©ÐàªÔ§à·ÃÒ

ºÃÔÉÑ·àÍ¡ª¹äÁ‹¹ŒÍÂ¡Ç‹Ò 20 áË‹§

Ê‹§ÍÍ¡

á»ÃÃÙ»áÅТÒÂã¹»ÃÐà·È

ˌҧµ‹Ò§æ

มะมวงจากสวนมะมวงจ งหว ดฉะ เช ง เทรา

การเด นทาง ของ

ÊǹÁÐÁ‹Ç§¨Ñ§ËÇÑ´©ÐàªÔ§à·ÃÒ

107

การรกษามาตรฐานถอเปนหวใจหลกททำาใหมะมวง

จากประเทศไทยยงคงเปนทตองการของตางประเทศ ซง

เกษตกรสหกรณชมรมชาวสวนมะมวงฉะเชงเทราจะตอง

ดแลมะมวงไมใหมจดดางดำา ถงกบมการกลาววา “มะมวงแปดรวผวสวยดงนางงาม” มความ

หวานคงทอยท 18 บรค เพอใหไดมาตรฐานทจะสงออกไปยงสหภาพยโรป เชน สวสเซอร-

แลนด องกฤษ เยอรมน และในแถบเอเชยเชน ญปน เวยดนาม สงคโปร ซงขนตอนการ

ผลตเพอสงออก เรมตงแตการวเคราะหความสมบรณในดน จนถงตรวจหาสารพษตกคาง

การเกบเกยวและการเกบเกยวตองระวงไมใหกระแทกกบตระกรอหรอภาชนะอนๆ ควรใช

มอเกบใหมากทสด การทกลมสหกรณฯ ยงคงเขมงวดกบการรกษามาตรฐานการสงออก

ไปยงประเทศทมมาตรฐานการตรวจวดอาหารเขม กเพอสราง “มาตรฐานและคณภาพ”

มะมวงจากประเทศไทยและเปนไปตามวสยทศนของสหกรณฯ คอ รวมใจเปนหนงมงมน

พฒนาคณภาพมะมวงสระดบสากล และมงผลตมะมวงทปลอดสารพษตกคาง

นายมานพ แกววงษนกล นายกสมาคมชาวสวนมะมวงไทย และประธานวสาหกจชมชน

ผผลตมะมวงเพอการสงออก จ.ฉะเชงเทรา กลาววา มะมวงประเทศไทยไดรบความสนใจ

จากตลาดตางประเทศอยางมาก โดยเฉพาะเทศญปน เกาหล และยโรป มการสงมะมวง

จากประเทศไทยเพมขนทกป ปละประมาณ 10% มะมวงทไดรบความนยมมากทสดใน

ขณะนคอมะมวงนำาดอกไมและมหาชนก เพราะเมอสกแลวจะมรสชาตหอมหวาน ซงใน

ปจจบนกระทรวงเกษตรและสหกรณกำาลงดำาเนนกลยทธสงเสรมการเพาะปลกมะมวงแบบ

ยงยนเพอการสงออก โดยเรมตงแตป 2553 และสนสดในป 2557 พรอมจดโซนการปลก

มะมวงคณภาพสงใน 6 จงหวดภาคตะวนออก คอ ฉะเชงเทรา นครนายก สมทรปราการ

สระแกวปราจนบร และชลบร เพอรองรบความตองการของตลาดตางประเทศ4

4http://www.komchadluek.net/detail/20110516/97681/%E0%B9%82%E0%B8%AD%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0 %B8%AA%E0%B8%97%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%AA%E0%B9%88%E0%B8%87%E0%B8%AD%E0%B8%AD %E0%B8%81%E0%B8%A1%E0%B8%B0%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B8%A7%E0%B8%87%E0%B9%84%E0%B8%97 %E0%B8%A2%E0%B8%95%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B8%B3%E0%B8%AB%E0%B8%99 %E0%B8%94%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%90%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B9%80 %E0%B8%94%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%A7%E0%B8%81%E0%B8%B1%E0%B8%99.html เขาถง เมายน 2555

มะมวง

รกษ�ม�ตรฐ�นสงข�ยไกล

ถง EU

แปดรว

108

การรกษามาตรฐานถอเปนหวใจหลกททำาใหมะมวง

จากประเทศไทยยงคงเปนทตองการของตางประเทศ ซง

เกษตกรสหกรณชมรมชาวสวนมะมวงฉะเชงเทราจะตอง

ดแลมะมวงไมใหมจดดางดำา ถงกบมการกลาววา “มะมวงแปดรวผวสวยดงนางงาม” มความ

หวานคงทอยท 18 บรค เพอใหไดมาตรฐานทจะสงออกไปยงสหภาพยโรป เชน สวสเซอร-

แลนด องกฤษ เยอรมน และในแถบเอเชยเชน ญปน เวยดนาม สงคโปร ซงขนตอนการ

ผลตเพอสงออก เรมตงแตการวเคราะหความสมบรณในดน จนถงตรวจหาสารพษตกคาง

การเกบเกยวและการเกบเกยวตองระวงไมใหกระแทกกบตระกรอหรอภาชนะอนๆ ควรใช

มอเกบใหมากทสด การทกลมสหกรณฯ ยงคงเขมงวดกบการรกษามาตรฐานการสงออก

ไปยงประเทศทมมาตรฐานการตรวจวดอาหารเขม กเพอสราง “มาตรฐานและคณภาพ”

มะมวงจากประเทศไทยและเปนไปตามวสยทศนของสหกรณฯ คอ รวมใจเปนหนงมงมน

พฒนาคณภาพมะมวงสระดบสากล และมงผลตมะมวงทปลอดสารพษตกคาง

นายมานพ แกววงษนกล นายกสมาคมชาวสวนมะมวงไทย และประธานวสาหกจชมชน

ผผลตมะมวงเพอการสงออก จ.ฉะเชงเทรา กลาววา มะมวงประเทศไทยไดรบความสนใจ

จากตลาดตางประเทศอยางมาก โดยเฉพาะเทศญปน เกาหล และยโรป มการสงมะมวง

จากประเทศไทยเพมขนทกป ปละประมาณ 10% มะมวงทไดรบความนยมมากทสดใน

ขณะนคอมะมวงนำาดอกไมและมหาชนก เพราะเมอสกแลวจะมรสชาตหอมหวาน ซงใน

ปจจบนกระทรวงเกษตรและสหกรณกำาลงดำาเนนกลยทธสงเสรมการเพาะปลกมะมวงแบบ

ยงยนเพอการสงออก โดยเรมตงแตป 2553 และสนสดในป 2557 พรอมจดโซนการปลก

มะมวงคณภาพสงใน 6 จงหวดภาคตะวนออก คอ ฉะเชงเทรา นครนายก สมทรปราการ

สระแกวปราจนบร และชลบร เพอรองรบความตองการของตลาดตางประเทศ4

4http://www.komchadluek.net/detail/20110516/97681/%E0%B9%82%E0%B8%AD%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0 %B8%AA%E0%B8%97%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%AA%E0%B9%88%E0%B8%87%E0%B8%AD%E0%B8%AD %E0%B8%81%E0%B8%A1%E0%B8%B0%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B8%A7%E0%B8%87%E0%B9%84%E0%B8%97 %E0%B8%A2%E0%B8%95%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B8%B3%E0%B8%AB%E0%B8%99 %E0%B8%94%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%90%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B9%80 %E0%B8%94%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%A7%E0%B8%81%E0%B8%B1%E0%B8%99.html เขาถง เมายน 2555

109

เขตพนท อ.พนมสารคาม อ.สนามชยเขต

และอ.แปลงยาว แตเดมเปนปาใหญตอเนอง

กบผนปารอยตอ 5 จงหวดภาคตะวนออก

หลงจากหมดยคทองสมปทานปาในป 2500

ปากหมดไปและกลายเปนทนาและไรมน-

สำาปะหลง ตามบานเรอนมการปลกมะมวง

ไวกนเอง กระทงเกษตรกรจาก อ.บางคลา

ปลกมะมวงไดผลดและตองการขยายสวน

ออกทาง อ.พนมสารคาม นบแตนนองค-

ความรการปลกมะมวงจงถายทอดมาส อ.

สนามชยเขต และ อ.แปลงยาว สวนพนธ

มะมวงทปลกในชวงแรก คอ พนธเขยวเสวย

นำาดอกไม แรด อกรอง มนเดอนเกา ทองดำา

ฟาลน พมเสน หนองแซง และขายตก

ยคบกเบก(อดต-2523)

มผกลาววาหากนำามะมวงสวนหรอมะมวง

ทปลกในสวนยกรองมาปนกบหมากมาวาง

คกบมะมวงทปลกในทดอน คนชมจะบอก

ความตางไดทนท เพราะมะมวงสวนจะหอม

หวานกวา ทำาใหมะมวงสวน “บางคลา” ไดรบ

ความนยมและไดรบใบประกาศรบรองคณภาพ

จากหลายเวท เปนยคทเกดองคความรการ

ปลกมะมวงนอกฤดโดยใชสารโพแทสเซยม

ป 2530 อาชพทำาสวนมะมวงเรมแพร

หลายในจ.ฉะเชงเทรา เพราะเปนอาชพทสราง

เนอสรางตวได ขณะเดยวกนกมการเรมตน

ขยายตวของพนทอตสาหกรรมควบคไปดวย

ป 2538 เกษตกรชาวสวนมะมวงพบวา

“เขยวเสวย” เรมมผลผลตลดลงแตไมสามารถ

ระบสาเหตได จงลดการปลกเขยวเสวยและ

เพมพนทปลกนำาดอกไม ฟาลน โชคอนนต

และทวายเดอนเกาแทน

ป 2540 มะมวงนำาดอกไมเปนทรจกใน

ตางประเทศเมอบรษทเอกชนเขามารบซอ

มะมวงจากฉะเชงเทราสงไปขายตางประเทศ

ยคสร�งชอ(2524-2540)

พฒน�ก�รมะมวงฉะเชงเทร� และผลกระทบทเกดขน

110

มผกลาววาหากนำามะมวงสวนหรอมะมวง

ทปลกในสวนยกรองมาปนกบหมากมาวาง

คกบมะมวงทปลกในทดอน คนชมจะบอก

ความตางไดทนท เพราะมะมวงสวนจะหอม

หวานกวา ทำาใหมะมวงสวน “บางคลา” ไดรบ

ความนยมและไดรบใบประกาศรบรองคณภาพ

จากหลายเวท เปนยคทเกดองคความรการ

ปลกมะมวงนอกฤดโดยใชสารโพแทสเซยม

ป 2530 อาชพทำาสวนมะมวงเรมแพร

หลายในจ.ฉะเชงเทรา เพราะเปนอาชพทสราง

เนอสรางตวได ขณะเดยวกนกมการเรมตน

ขยายตวของพนทอตสาหกรรมควบคไปดวย

ป 2538 เกษตกรชาวสวนมะมวงพบวา

“เขยวเสวย” เรมมผลผลตลดลงแตไมสามารถ

ระบสาเหตได จงลดการปลกเขยวเสวยและ

เพมพนทปลกนำาดอกไม ฟาลน โชคอนนต

และทวายเดอนเกาแทน

ป 2540 มะมวงนำาดอกไมเปนทรจกใน

ตางประเทศเมอบรษทเอกชนเขามารบซอ

มะมวงจากฉะเชงเทราสงไปขายตางประเทศ

ในป 2541 เกษตรกรชาวสวนมะมวง

ฉะเชงเทรารวมกล มกนเพ อแลกเปล ยน

ประสบการณ ความร และรวบรวมผลผลต

เพ อสงขายในนามชมรมชาวสวนมะมวง

จงหวดฉะเชงเทรา เมอตงเปนชมรมแลวได

มการทำาตลาดตางประเทศ โดยบรษททาน-

ยามา ซงมความตองการซอมะมวงนำาดอกไม

สงขายไปยงประเทศญปน เปนยคทเกษตรกร

มรายไดเปนกอบเปนกำาจากมะมวง ซงสวน

มะมวง 1 ไร จะใหผลไดอยางนอย 3 ตน คด

เปนเงนอยางนอย 59,820 บาท ซงขอมล

จากเกษตรกรทรวมใหขอมลระบวา ในป

2541 พวกเขามสวนมะมวงมากกวา 10 ไร

ดงนนในชวงเวลาดงกลาวเกษตกรจงมรายได

มากกวา 589,200 บาท ซงทำาใหพวกเขาม

คณภาพชวตทด อยไดอยางไมเดอดรอน

ยครงเรอง(2541-2547)

ในป 2549 ชมรมชาวสวนมะมวงจงหวด

ฉะเชงเทรา จดจดตงเปนชมรมสหกรณชาว

สวนมะมวงจงหวดฉะเชงเทราจำากด มสมาชก

176 คน มพนทปลกมะมวงของสมาชกกวา

10,000 ไร แบงเปนพนธนำาดอกไม เบอร 4

และสทองราว 7,000 ไร เขยวเสวยราว 2,000

ไร และอนๆ อกราว 1,000 ไร กนพนท 7

อำาเภอ คอ อ.พนมสารคาม อ.แปลงยาว

อ.สนามชยเขต อ.ทาตะเกยบ อ.ราชสาสน

อ.บางคลา และ อ.คลองเขอน ซงยงไมนบรวม

พนทของเกษตรกรทไมเปนสมาชกอกกวา

86,000 ไร แตตงแตป 2547 เปนตนมา

ตนทนการปลกมะมวงเรมสงขนและผลผลต

มะมวงเรมลดลง เปนยคทเกษตรกรชาวสวน

มะมวงเรมทยอยลมสวนมะมวงทสบทอด

กนมาตงแตบรรพบรษเพรามะมวงไมตดผล

ทำาใหไมคมกบการลงทน

ยคปร�บเซยน(2548-2555)

111

เรมศกษาตนยคาลปตส

เรมกวานซอทดนใน อ.พนมสารคามและพนทใกลเคยงเพอปลกยคาลปตส

เรมตงโรงงานใน ต. เขาห นซ อน อ.พนมสารคาม

เกดนคมเกตเวย และกลมโรงงานในเครอบรษทเกษตรรงเรองพชผล (นคม 304)

ตงบรษทผลตเยอกระดาษและกระดาษท ต.ทาตม

• บรษทสวนกตตถกคดรกปาสงวน• ตำรวจเขาจบกมในขอหาบกรกปาสงวน พนกงานจำนวน156 คน ถกนำตวไปกกขง• กอสรางโรงงานผลตกระดาษพมพเขยวชนดไมเคลอบผวท บ.เขาแหลมจนทร ต.เขาหนซอน อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา กำลงการผลต 41,000 ตน/ป เพอเปนโรงเรอนกอนการสรางโรงเยอและกระดาษใหญในปราจนบร • ตงเปาหมายสวนปายคาลปตส 400,000 ไร

• สำนกงานทหลก กม.15 บนถนน 304 กลายเปนศนยกลางการซอขายทดนทคกคกทสดของฉะเชงเทรา ผเปนนายหนามตงแตเจาของทดน กำนน ผใหญบาน และขาราชการในพนท• เกดระบบนายหนารบซอทดนเพอปลกยคาลปตสใหกบบรษท• รวบรวมทดนได 7,000 ไร

โรงไฟฟาชวมวล 47.4 เมกะวตต ขอยกเลกการตดตงระบบตรวจวดการระบายอากาศเสยท งอยางตอเนอง แต คชก.มมตไมเหนชอบกบการขอเปลยนแปลงดงกลาว

โรงไฟฟาอก 2 โรง ขนาด 107 เมกะวตต ท ต.ทาตม ใชพลงงานชวมวลและนำมนยางดำ ผลตและขายไฟฟาเขาระบบ

• โรงไฟฟาชวมวล 47.4 เมกะวตต ขอนำนำมนหลอลนใชแลวทปรบคณภาพมาใชเปนเชอเพลงทดแทนนำมนเตาสำหรบผลตกระแสไฟฟาโรงงานพลงงานความรอนรวม แตเมอ สผ. ขอรายละเอยดเพมเตม เรองกเงยบหายไป• จดตงเปนบรษท 304อนดสเตรยลปารค 2 จำกด

โครงการโรงไฟฟาถานหน 600 เมกะวตต ท ต.เขาหนซอน ผานการคดเลอกตามแผน PDP 2007

• โรงไฟฟาชวมวล 47.4 เมกะวตต ท ต.เขาหนซอน ขอเปลยนการใชพลงงานจากชวมวลเปนถานหน• โครงการโรงไฟฟาพลงงานกาซธรรมชาต 105 เมกะ-วตต ต.เกาะขนน อ.พนมสารคาม กำลงจดทำ EIA

จดทะเบยนเปลยนชอบรษทเปน “แอดวานซ อะโกร”

25332525

2526

2528

เปดตวโครงการสวนปายคาลปตสและเพมพนทปลก

2529

2530

2530-32

2532

2534

2535

2542

2539

2543

2546

2547

2551

2554-55

จายคาชดเชยกรณนำเสยจากกลมโรงงานไหลเขาสทนาชาวบานบรเวณรอบกลมโรงงานท ต.เขาหนซอน ตอมาทยอยซอทนาทไดรบผลกระทบ

การเขามาของโรงงานอตสาหกรรมและโรงไฟฟา

พฒนาการและผลกระทบของมะมวงฉะเชงเทรา

“มะมวงแปดรว”เปนทรจก

2524

เรมใชสารกระตนดอก (พาโคลบวทาโซล)

2529

• เปลยนสายพนธมะมวงเปนนำดอกไม ฟาลน ทวายเดอนเกา• ตงสหกรณชมรมชาวสวนมะมวง จ.ฉะเชงเทรา• เปดตลาดมะมวงตางประเทศ โดย บ.ทานยามา

2538-41

มะมวงเขยวเสวยเรมตดผลยาก

2538

สหกรณชาวสวนมะมวงเรมทะยอยโคนสวนมะมวงทง

2552-55มะมวงนำดอกไมตดลกยาก

2550

ชมชนเรมจดทำขอมลศ กยภาพของพ นท โดยเฉพาะเรองมะมวงและการคดคานการกอสรางโรงไฟฟาถานหน

2554-55

• โรงงานกระดาษโรงท1 ท ต.ทาตม เรมดำเนนการผลต• โรงไฟฟาชวมวล 47.4 เมกะวตต ท ต.เขาหนซอน ผานการพจารณา EIA และไดรบใบอนญาตประกอบกจการโรงงาน

• โรงงานกระดาษโรงท 2 ท ต.ทาตม เรมดำเนนการผลต• โรงไฟฟาชวมวล 47.4 เมกะ-วตต ท ต.เขาหนซอน ลงนามกบ กฟภ. ผลตและขายไฟฟาเขาระบบ• โรงไฟฟาถานหน 328 เมกะ-วตต ท ต.ทาตม ผลตและขายไฟฟาเขาระบบ

EIA ของโครงการโรงไฟฟาถานหน 600 เมกะวตต ผานการพจารณาและโครงการนเขาขายตองทำ EHIA

เปลยนชอเปน “ดบเบล เอ”

2552

2553304 IP 2 ขอขยายพนทอตสาหกรรมจาก 1,700 ไร เปน 6,000 ไร แตคณะอนกรรมการผงเมองระดบจงหวดใหความเหนวาขนาดพนทดงกลาวไมเหมาะสม เนองจากปรมาณนำทมไมสามารถรองรบได

2548

เรมปลกมะมวงนอกฤดดวยโพแทสเซยม

2525• เปล ยนมาปลกมะมวงนำดอกไมท มความตองการทางการตลาดกนมากขน• ตงแตป 2547 เปนตนมา ปรมาณมะมวงของชาวสวนในพนทลดลงเรอยๆ พรอมกบตนทนการผลตทสงขน

2541-47

112

เรมศกษาตนยคาลปตส

เรมกวานซอทดนใน อ.พนมสารคามและพนทใกลเคยงเพอปลกยคาลปตส

เรมตงโรงงานใน ต. เขาห นซ อน อ.พนมสารคาม

เกดนคมเกตเวย และกลมโรงงานในเครอบรษทเกษตรรงเรองพชผล (นคม 304)

ตงบรษทผลตเยอกระดาษและกระดาษท ต.ทาตม

• บรษทสวนกตตถกคดรกปาสงวน• ตำรวจเขาจบกมในขอหาบกรกปาสงวน พนกงานจำนวน156 คน ถกนำตวไปกกขง• กอสรางโรงงานผลตกระดาษพมพเขยวชนดไมเคลอบผวท บ.เขาแหลมจนทร ต.เขาหนซอน อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา กำลงการผลต 41,000 ตน/ป เพอเปนโรงเรอนกอนการสรางโรงเยอและกระดาษใหญในปราจนบร • ตงเปาหมายสวนปายคาลปตส 400,000 ไร

• สำนกงานทหลก กม.15 บนถนน 304 กลายเปนศนยกลางการซอขายทดนทคกคกทสดของฉะเชงเทรา ผเปนนายหนามตงแตเจาของทดน กำนน ผใหญบาน และขาราชการในพนท• เกดระบบนายหนารบซอทดนเพอปลกยคาลปตสใหกบบรษท• รวบรวมทดนได 7,000 ไร

โรงไฟฟาชวมวล 47.4 เมกะวตต ขอยกเลกการตดตงระบบตรวจวดการระบายอากาศเสยท งอยางตอเนอง แต คชก.มมตไมเหนชอบกบการขอเปลยนแปลงดงกลาว

โรงไฟฟาอก 2 โรง ขนาด 107 เมกะวตต ท ต.ทาตม ใชพลงงานชวมวลและนำมนยางดำ ผลตและขายไฟฟาเขาระบบ

• โรงไฟฟาชวมวล 47.4 เมกะวตต ขอนำนำมนหลอลนใชแลวทปรบคณภาพมาใชเปนเชอเพลงทดแทนนำมนเตาสำหรบผลตกระแสไฟฟาโรงงานพลงงานความรอนรวม แตเมอ สผ. ขอรายละเอยดเพมเตม เรองกเงยบหายไป• จดตงเปนบรษท 304อนดสเตรยลปารค 2 จำกด

โครงการโรงไฟฟาถานหน 600 เมกะวตต ท ต.เขาหนซอน ผานการคดเลอกตามแผน PDP 2007

• โรงไฟฟาชวมวล 47.4 เมกะวตต ท ต.เขาหนซอน ขอเปลยนการใชพลงงานจากชวมวลเปนถานหน• โครงการโรงไฟฟาพลงงานกาซธรรมชาต 105 เมกะ-วตต ต.เกาะขนน อ.พนมสารคาม กำลงจดทำ EIA

จดทะเบยนเปลยนชอบรษทเปน “แอดวานซ อะโกร”

25332525

2526

2528

เปดตวโครงการสวนปายคาลปตสและเพมพนทปลก

2529

2530

2530-32

2532

2534

2535

2542

2539

2543

2546

2547

2551

2554-55

จายคาชดเชยกรณนำเสยจากกลมโรงงานไหลเขาสทนาชาวบานบรเวณรอบกลมโรงงานท ต.เขาหนซอน ตอมาทยอยซอทนาทไดรบผลกระทบ

การเขามาของโรงงานอตสาหกรรมและโรงไฟฟา

พฒนาการและผลกระทบของมะมวงฉะเชงเทรา

“มะมวงแปดรว”เปนทรจก

2524

เรมใชสารกระตนดอก (พาโคลบวทาโซล)

2529

• เปลยนสายพนธมะมวงเปนนำดอกไม ฟาลน ทวายเดอนเกา• ตงสหกรณชมรมชาวสวนมะมวง จ.ฉะเชงเทรา• เปดตลาดมะมวงตางประเทศ โดย บ.ทานยามา

2538-41

มะมวงเขยวเสวยเรมตดผลยาก

2538

สหกรณชาวสวนมะมวงเรมทะยอยโคนสวนมะมวงทง

2552-55มะมวงนำดอกไมตดลกยาก

2550

ชมชนเรมจดทำขอมลศ กยภาพของพ นท โดยเฉพาะเรองมะมวงและการคดคานการกอสรางโรงไฟฟาถานหน

2554-55

• โรงงานกระดาษโรงท1 ท ต.ทาตม เรมดำเนนการผลต• โรงไฟฟาชวมวล 47.4 เมกะวตต ท ต.เขาหนซอน ผานการพจารณา EIA และไดรบใบอนญาตประกอบกจการโรงงาน

• โรงงานกระดาษโรงท 2 ท ต.ทาตม เรมดำเนนการผลต• โรงไฟฟาชวมวล 47.4 เมกะ-วตต ท ต.เขาหนซอน ลงนามกบ กฟภ. ผลตและขายไฟฟาเขาระบบ• โรงไฟฟาถานหน 328 เมกะ-วตต ท ต.ทาตม ผลตและขายไฟฟาเขาระบบ

EIA ของโครงการโรงไฟฟาถานหน 600 เมกะวตต ผานการพจารณาและโครงการนเขาขายตองทำ EHIA

เปลยนชอเปน “ดบเบล เอ”

2552

2553304 IP 2 ขอขยายพนทอตสาหกรรมจาก 1,700 ไร เปน 6,000 ไร แตคณะอนกรรมการผงเมองระดบจงหวดใหความเหนวาขนาดพนทดงกลาวไมเหมาะสม เนองจากปรมาณนำทมไมสามารถรองรบได

2548

เรมปลกมะมวงนอกฤดดวยโพแทสเซยม

2525• เปล ยนมาปลกมะมวงนำดอกไมท มความตองการทางการตลาดกนมากขน• ตงแตป 2547 เปนตนมา ปรมาณมะมวงของชาวสวนในพนทลดลงเรอยๆ พรอมกบตนทนการผลตทสงขน

2541-47

113

หากโครงการโรงไฟฟาพลงงานความรอนรวม 600 เมกกะวตต ทใชถานหนเปนเชอเพลง

ของบรษทเนชลแนลไทยพาวเวอรซพพลาย จำากด ขนใน ต.เขาหนซอน อ.พนมสารคาม

จ.ฉะเชงเทรา เกษตกรชาวสวนมะมวงกงวลวาอกไมนาน “มะมวงแปดรว” คงเหลอแตชอ

กลายเปนตำานานทครงหนงพวกเขาเคยภาคภมใจ ดวยเหตผลหลายประการคอเชอเพลง

จากถานหนจะสงผลกระทบตอการผลตมะมวงกลาวคอ หากสวนมะมวงเสยงทจะมสารพษ

สะสมมะมวงกอาจมสารอนตรายปนเปอนทงทขายภายในและสงขายตางประเทศ

วงจรธรกจทเกยวเนองกบสวนมะมวงอาจไดรบผลพวงหากสวนมะมวงหายไปเนองจาก

มะมวงคอเศรษฐกจชมชนทหลอเลยงคนจำานวนมากในหวงโซธรกจมะมวง หากเกดโรงไฟฟา

ถานหนขนในพนท จะสงผลกระทบตอสขภาพตนเองและครอบครว และฝนละอองจากโรง

ไฟฟาทลอยอยในอากาศจะทำาใหตดผลยาก และเมอถกฝนชะลางลงมาจบผวมะมวงทำาให

ผวเสย ไมผานเกณฑมาตรฐานสงออก ทำาใหตองเกบไวขายในประเทศ และไดราคาตอกโลกรม

ลดลงซงราคาขายจะตางกนมากถง 25-40 บาท ขนอยกบชวงเวลาเกบเกยว

5อางองราคามะมวงกโลกรมละ 19.94 บาทจากเวบไซตกรมสงเสรมการเกษตร http://ssnet.doae.go.th/ssnet2/Library/ plant/mango.htm เชาถงเมอกมภาพนธ 2555

ถ�นหน

มะมวงอ�จกระทบ

114

หากโครงการโรงไฟฟาพลงงานความรอนรวม 600 เมกกะวตต ทใชถานหนเปนเชอเพลง

ของบรษทเนชลแนลไทยพาวเวอรซพพลาย จำากด ขนใน ต.เขาหนซอน อ.พนมสารคาม

จ.ฉะเชงเทรา เกษตกรชาวสวนมะมวงกงวลวาอกไมนาน “มะมวงแปดรว” คงเหลอแตชอ

กลายเปนตำานานทครงหนงพวกเขาเคยภาคภมใจ ดวยเหตผลหลายประการคอเชอเพลง

จากถานหนจะสงผลกระทบตอการผลตมะมวงกลาวคอ หากสวนมะมวงเสยงทจะมสารพษ

สะสมมะมวงกอาจมสารอนตรายปนเปอนทงทขายภายในและสงขายตางประเทศ

วงจรธรกจทเกยวเนองกบสวนมะมวงอาจไดรบผลพวงหากสวนมะมวงหายไปเนองจาก

มะมวงคอเศรษฐกจชมชนทหลอเลยงคนจำานวนมากในหวงโซธรกจมะมวง หากเกดโรงไฟฟา

ถานหนขนในพนท จะสงผลกระทบตอสขภาพตนเองและครอบครว และฝนละอองจากโรง

ไฟฟาทลอยอยในอากาศจะทำาใหตดผลยาก และเมอถกฝนชะลางลงมาจบผวมะมวงทำาให

ผวเสย ไมผานเกณฑมาตรฐานสงออก ทำาใหตองเกบไวขายในประเทศ และไดราคาตอกโลกรม

ลดลงซงราคาขายจะตางกนมากถง 25-40 บาท ขนอยกบชวงเวลาเกบเกยว

กลมลกจางชวคราว

พอคาคนกลาง รานอปกรณทำสวนมะมวง

อาจสงผลใหปยเคมทตองใช 2 ครง/ป ราว 7 ตน

มลคา 20,000 บาท ยาฆาหญา ฆาแมลง ยาราดโคน

มลคา100,000 บาท/ปมยอดขายลดลง

เศรษฐกจ

หมนมะมวง

ฉะเชงเทรา

กลมลกจางชวคราว ไดแก

กลมทรบจางแตงกงมะมวง รบเกบผล

รบฉดสารเคม และรบจางหอผล จะสญเสยรายได

จำนวนไมนอย

อปกรณทำสวนอยางตระกราพลาสตก

200 ลก นำมนเตมรถไถรถพนยา กระดาษหอผลมะมวง

(ใบละ 1 บาท) ราวแสนใบอาจมยอดขายลดลง

สงผลตอพอคาคนกลางซงเปนผรบผลผลตจาก

สวนมะมวงจงหวดฉะเชงเทราไปจำหนายหรอแปรรปตอ

ทงรายเลกรายใหญกวา 20 ราย*

รานขายปยและยาเคม

สงผลตอพอคาคนกลางกวา 20 ราย ไดแก โก ชชชย เจเอง เจแหมม วชย จอ.ชาญชย ทกภรมย เฮยศกด (แกว-เกศ) มะมวงเวยดนาม บจก.เดอะมอลลกรป (บางกะป/งามวงศวาน) บจก.กรนรช โปรดวซ บจก.จนทบร โกลบอล-เทรด บจก.ทมฟด บจก.อน-ซ ซนส ฟด บจก.เอกเซลฟรตส บจก.สพฒนาฟารม บจก.ไชนโฟรท บจก.สยามเอกซปอรต มารท บจก.ไทยเวลด อมปอรต เอกซปอรต บจก.สยามโอเรยนทอลฟดส บจก.ไรซง (ไทยแลนด) บจก. ไทยกดฟ ด บจก.เคอรเนอร อโกร เอกซปอรต เซนเตอรบจก.กำแพงแสน คอมเมอเชยล หจก.เอส.เอส.ท. อมปอรต เอกซปอรต

5อางองราคามะมวงกโลกรมละ 19.94 บาทจากเวบไซตกรมสงเสรมการเกษตร http://ssnet.doae.go.th/ssnet2/Library/ plant/mango.htm เชาถงเมอกมภาพนธ 2555

115

สำรวจจากเจาของสวน 36 ราย ใน 5 หมบานของ อ.พนมสารคามและ อ.สนามชยเขต พบวามการลมสวนไปแลวจำนวน 515 ไร จากสวนมะมวงทงหมด 2,217 ไร และพบวาจะมแนวโนมเพมขน

สวนมะมวง

หายไป23.23%

บานกระบกเตย

12 ราย

บานดอนขเหลก

3 ราย

บานหนองแหน

8 ราย

บานหนองลางหนา

6 ราย

บานหวยสาม

7 ราย

383 335

12373

523425

406

266

773

603

2552-2555พบสถต “ลมสวน” สงขน

พนทสวนมะมวงเดม

พนทสวนมะมวงทเหลอ

เจาของสวน

หมบาน

2547-2555ผล ไหม •ดำ •ร ว ง

บานกระบกเตย

บานหนองแหน

บานหนองลางหนา

มกราคม

กมภาพนธ

มนาคม

เมษายน

พฤษภาคม

มถนายน

กรกฎาคม

สงหาคม

กนยายน

ตลาคม

พฤศจกายน

ธนวาคม

ผลผลต (ตอตน)2550-2551

2551-2552

ลดลง

843.546642.542201.034

หายไป23.8%

116

ปจจบนเกษตกรชาวสวนมะมวงเรมไดรบผลกระทบ

ทชดเจนกบมะมวงแลว คอสวนมะมวงในหลายกลมบาน

เชน บ.หนองลางหนา บ.มวงโพรง บ.ดอนขเหลก บ.หวยสาม บ.หนองแหน อ.พนมสารคาม

บ.กระบกเตย บ.ทากระดาน บ.หนองเหยง อ.สนามชยเขต บ.หวสำาโรง อ.แปลงยาว พบ

อาการเดนชดคลายกน คอ หลงฝนตกชอดอกจะไหมเปนสดำาและรวงหลดไมตดผลหากไม

ฉดสารกนเชอราทนท ซงอาการนพบในชวงลมเปลยนทศและชวงหลงฝนแรกและพบอาการ

รนแรงชวงฝนตกนำาคางแรงของทกฤด โดยจะมอาการดงกลาวในชวงเวลาตางกนคอ

บานหนองลางหนามอาการชวงเดอนกมภาพนธ-ตลาคม บานหนองแหนมอาการชวง

เดอนตลาคม-ปลายมนาคม บานกระบกเตยมอาการชวงเดอนเมษายน-กนยายน โดย

ตงแตป 2550 ชาวสวนมะมวงพบวามะมวงนำาดอกไมเรมตดผลยาก สอดคลองกบงานวจย

ของกรมสงเสรมสหกรณทพบวาชวงเวลาเกบเกยวระหวางป 2551-2552 ผลผลตทสหกรณ

ชาวสวนมะมวงจงหวดฉะเชงเทรามจำากด รวบรวมไดทงหมดมปรมาณเพยง 642.542 ตน

ลดลงจากชวงป 2550-2551 ทรวบรวมไดทงหมด 843.546 ตน ถง 201.034 ตน1 และ

ขอมลจากการกด GPS แปลงมะมวงของทมวจยเอชไอเอชมชนฯ พบวาชวงเวลาทชอไหม

ของแตละหมบานเปนชวงเวลาทลมพดผานจากสวนอตสาหกรรม 304 IP2 และโรงไฟฟา

ชวมวลขนาด 47.4 MW ขณะทเกษตรกรรายหนงทมสวนมะมวงอยใน 2 จงหวดคอสระแกว

และฉะเชงเทรา กลาววาในชวงเวลาเดยวกน ดแลมะมวงเหมอนกนสวนมะมวงท อ.วงนำาเยน

จ.สระแกวตดผล ในขณะทสวนท บ.หนองแหน ต.หนองแหน อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา

ไมตดผลเทาทควร ทำาใหเกษตกรปรบตวโดยไมทำาชอดอกชวงนนๆ ทำาใหผลผลตตอปลดลง

อยางหลกเลยงไมได และเกษตรกรบางรายตดสนใจลมสวนเปลยนไปปลกพชชนดอนแทน

ในขณะทเกษตรกรบางรายใน อ.บางคลาพบวาปจจบนสวนมะมวงใน อ.บางคลาไมมอาการ

ชอไหม หลงฝนตกไมจำาเปนตองฉดสารกนเชอราทนท

ปจจบนมะมวงเรมมปญห�แลว

1 กรมสงเสรมสหกรณ 2552

117

บ.หนองลางหนา ต.เขาหนซอนอ.พนมสารคาม

หายไป22%

บ.หวยสามต.เกาะขนนอ.พนมสารคาม

หายไป34.5%

บ.ดอนขเหลกต.เกาะขนนอ.พนมสารคาม

หายไป40.65%

บานหวยสาม

บานหวยสาม

บานหนองลางหนา

บานดอนขเหลกอางเกบนำแหลมเขา

หายไป18%

บานหนองแหน

บ.หนองแหนต.หนองแหนอ.พนมสารคาม

บานกระบกเตย

บ.กระบกกเตยต.ทากระดานอ.สนามชยเขต

หายไป12.5%

พนทสวนกอนตด

พนทสวนทถกตดไป

ลมเดอนกมภาพนธ-ตลาคม

ลมเด

อนตลา

คม-มนาค

ม

ลมเดอนเมษายน-กนยายน

หมายเหต ตวเลขขางสญลกษณวงกลม คอ ขนาดพนทสวนมะมวง (หนวยเปนไร) ซงเปนขอมลจากการลงพนท กด GPS, กรมวชาการเกษตร, และการจดประชมกลมยอยทศาลาประชาคมบานหนองบว ต.หนองแหน อ.พนมสารคาม ทมเกษตรกรชาวสวนมะมวงจาก อ.พนมสารคาม อ.แปลงยาว และ อ.สนามชยเขต มาเขารวม, 19 ธนวาคม 2554

แผนท แสดงแปลงมะมวงรอบสวนอตสาหกรรม 304 IP2

แปลงมะมวงทมอาการชอไหม

แปลงมะมวงทถกตดไปแลว

พนทรศม 5 กม. ของโรงไฟฟาถานหน 600 MW

พนทรศม 10 กม. ของโรงไฟฟาถานหน 600 MW

โรงไฟฟาถานหน 600 MW

โรงไฟฟาชวมวล 40 MW

โรงงานอตสาหกรรม 600 MW

แมนำ

ถนน

ทศทางลม

118

บ.หนองลางหนา ต.เขาหนซอนอ.พนมสารคาม

หายไป22%

บ.หวยสามต.เกาะขนนอ.พนมสารคาม

หายไป34.5%

บ.ดอนขเหลกต.เกาะขนนอ.พนมสารคาม

หายไป40.65%

บานหวยสาม

บานหวยสาม

บานหนองลางหนา

บานดอนขเหลกอางเกบนำแหลมเขา

หายไป18%

บานหนองแหน

บ.หนองแหนต.หนองแหนอ.พนมสารคาม

บานกระบกเตย

บ.กระบกกเตยต.ทากระดานอ.สนามชยเขต

หายไป12.5%

พนทสวนกอนตด

พนทสวนทถกตดไป

ลมเดอนกมภาพนธ-ตลาคม

ลมเด

อนตลา

คม-มนาค

ม

ลมเดอนเมษายน-กนยายน

หมายเหต ตวเลขขางสญลกษณวงกลม คอ ขนาดพนทสวนมะมวง (หนวยเปนไร) ซงเปนขอมลจากการลงพนท กด GPS, กรมวชาการเกษตร, และการจดประชมกลมยอยทศาลาประชาคมบานหนองบว ต.หนองแหน อ.พนมสารคาม ทมเกษตรกรชาวสวนมะมวงจาก อ.พนมสารคาม อ.แปลงยาว และ อ.สนามชยเขต มาเขารวม, 19 ธนวาคม 2554

แผนท แสดงแปลงมะมวงรอบสวนอตสาหกรรม 304 IP2

แปลงมะมวงทมอาการชอไหม

แปลงมะมวงทถกตดไปแลว

พนทรศม 5 กม. ของโรงไฟฟาถานหน 600 MW

พนทรศม 10 กม. ของโรงไฟฟาถานหน 600 MW

โรงไฟฟาถานหน 600 MW

โรงไฟฟาชวมวล 40 MW

โรงงานอตสาหกรรม 600 MW

แมนำ

ถนน

ทศทางลม

ศนยศกษ�ก�รพฒน�เข�หนซอนอนเนองม�จ�กพระร�ชดำ�ร

119

120

นอกจากมะมวงฉะเชงเทราจะมชอเสยงในเรองคณภาพแลว

ยงเปนแหลงสรางรายไดทเกยวของกบวงจรธรกจมะมวง

และเปนแหลงเรยนรของชมชนดวย

121

ปจจบนเรมมชาวสวนทยอยลมสวนมะมวงททำาสบตอกนมาตงแตบรรพบรษ

เพราะขาดทน รายไดไมพอรายจายและหนมาปลกมนสำาปะหลงแทน

กระทบเหดฟ�งกระทบสงคมอดมอ�ชพ

“เหดฟาง” เรยกคนกลบบาน

การเพาะเหดฟางของทนเปนอาชพทนำากลมแรงงานทเคย

ออกไปทำางานภายนอกกลบคนสบานอกครง คนหนมสาวสามารถ

กลบมาทำางานโดยมรายไดอยางพอเพยงและตอเนองเปนแรงจงใจ

สำาคญ เพราะสรางรายไดหมนเวยนจำานวนมาก เปนอาชพทอสระ

หากเทยบกบการทำางานในโรงงานอตสาหกรรม ไดทำางานรวมกบ

คนในครอบครวและคนในชมชน เพราะเปนงานททำาไดทกเพศวย

เศรษฐกจเหดฟางจงเปนตวสะทอนมตดานสงคมซงสรางความ

สมพนธของคนในชมชนและครอบครว

122

123

ป พ.ศ.2554 จงหวดฉะเชงเทรามยอดขายเหดฟางเปนอนดบ 1 ของภาคตะวนออก

และเปนอนดบ 2 ของประเทศรองจากจงหวดในภาคอสาน ซงพนทเพาะเหดขนาดใหญอย

ใน อ.สนามชยเขต โดยกระจายตวอยในหลายชมชนของอำาเภอน ไดแก บ.บางพะเนยง

บ.อางทอง บ.ทามวง บ.หนองกา บ.สระไมแดง บ.หนองคลา บ.โพธทอง บ.อาวเจรญ บ.หนองยาง

จากการสำารวจขอขอมลชมชน บ.บางพะเนยง บ.ทามวง บ.สระไมแดง ซงมประชากรรวม

522 ครอบครว มครอบครวเพาะเหดฟางราว 260 ครวเรอน และบ.สระไมแดง เปนหมบาน

ทมครอบครวเพาะเหดฟางมากทสดถง180 ครอบครว

กวา 16 ป ทมการเพาะเหดฟางในพนทสนามชยเขตโดยเรมมานานตงแตชวงป พ.ศ.

2538-2539 โดยในขณะนนใชฟางขาวเปนวสดเพาะและสวนใหญเพาะเพอเปนอาหารของ

ครอบครวและขายในชมชน แตเมอ 8 ปทผานมามการเพาะเหดฟางมากขนตามความตองการ

ของตลาดโดยมพอคาภายนอกมารบซอผลผลตออกไปขายตอ ปจจบนการเพาะเหดฟาง

เปนแบบเหดฟางกองเตยโดยใชกากมนสำาปะหลงทไดจากโรงแปงมนสำาปะหลงใน จ.ฉะเชงเทรา

จ.สระแกว และจ.ชลบร เปนวสดเพาะ

124

125

126

ผเพาะเหดฟางมกจะมพนททำานาในฤดฝนจะทำานาปลกขาวไว

บรโภคและขาย ในขณะเดยวกนจะหมนเวยนไปใชพนทดอนเพาะเหด

บางรายหยดเพาะในฤดฝนเพอทำานา เพราะพนทนาจะเปนทนำาขง

ไมสามารถเพาะเหดได และบางครงไมสามารถหาทดอนสำาหรบเพาะ

เหดได นอกจากนนชาวบานหลายรายในชมชนนอกจากเปนผเพาะแลว

ยงเปนผรบซอเหดเพอสงขายไปยงตลาดขางนอก อยางเชนครอบครว

ของนชนารถ แกวอย จะรบซอเหดจาก บ.ทามวง ครอบครวของดวงขจร

สระเสยง จะรบซอจาก บ.สระไมแดง และยงมพอคานอกชมชนตงจด

รบซอถงในพนทดวย

สำาหรบตลาดเหดมกระจายอยทงในภาคตะวนออกและตลาดใหญ

ในกรงเทพฯ เชน อ.แปลงยาว อ.บานโพธ จ.ฉะเชงเทรา ตลาดใน จ.

นครนายก จ.สมทรปราการ จ.สระบร จ.ระยอง สงตรงถงรานอาหาร

และโรงแรม ใน อ.พทยา อ.สตหบ อ.ศรราชา จ.ชลบร ตลาดไท ตลาด

สมมเมอง การบนไทย และรานสกเอมเค เหดฟางสรางใหเกดรายได

หมนเวยนจากการซอ-ขายราว 500,000 บาท/วน มผลผลตออกส

ตลาดเฉลยวนละ 8,000-1,000 กโลกรม/วน มราคารบซออยทกโลกรม

ละ 50-60 บาท1 รายไดจากการเพาะเหดฟางของชมชนทนตอปรวม

แลวถง 150 ลานบาท/ป (คดเฉพาะขอมลของ บ.บางพะเนยง บ.สระ

ไมแดง บ.ทามวง และบ.อางทอง) นอกจากนการเพาะเหดฟางใน

รปแบบเหดฟางกองเตยของทนยงสรางงานและรายไดแกคนทกเพศ

ทกวยในชมชนอยางสมำาเสมอและตอเนอง

1 ขอมล ณ เดอนกมภาพนธ พ.ศ.2555

127

เปนการใชประโยชนจากจากทดน

อยางหมนเวยนและตอเนอง

สรางสงคมอดมอาชพเพราะกอให

เกดการจางงานทกเพศทกวย

สรางรายไดตอเนองและรวดเรว

สรางแรงจงใจซงแมเปนวยทำางานก

สามารถพงพาอาชพเพาะเหดฟางได

เพราะรอบการเกบผลผลตใชเวลาเพยง

14 วน กเกบขายได จงทำาใหผเพาะเหด

มเงนสำาหรบบานใหม รถยนต และจกร-

ยานยนตคนใหมแลวหลายราย

ทำานากบเพาะเหดเปนอาชพทเกอกล

กนเพราะจะเพาะในแปลงนาทำาใหไม

ท งวสดเหลอใช และหมนเวยนธาต

อาหารในดนโดยไมตองลงทนเพม

ของเหดฟ�งจดเดน

128

ของเหดฟ�ง

วสดเพาะตองไมปนเปอนสารพษ

ผเพาะเหดจงตองพจารณาแหลงทมา

ของวสดเพอมนใจวาไมมสารพษตกคาง

อณหภมตองเหมาะสม

ตองมอากาศถายเทเพราะเหดฟาง

ตองการออกซเจนเพอหายใจและเตบโต

เหดฟางจะดดซบสารพษไดงายทง

จากมลพษทางอากาศมลพษทกระจาย

ลงสระบบหวงโซอาหารนอกจากจะสง

ผลตอระบบผลตโดยตรงแลว อาจกระทบ

ผลผลตซงจะสงผลไปยงสขภาพของ

ผบรโภคดวย

จดออนไหว

129

เรมตงแตการไถปรบพนดนยกรองกวาง 50 เซนตเมตร

วางบลอคระหวางรองแลวอดกากมนสำาปะหลงใหเปนกอน

แลวโรยปนขาวในกองและรอบๆ กอง โรยขววแลวตามดวย

ปยหรออาหารเสรม หลงจากนนนำาไมไผปกเปนโครงคลม

ผายางหมกคลมกากมนไว แลวจงเปดผายางเพอโรยเชอ

เหดฟาง คลมดวยผายางกลบตามเดมเอาฟางคลมทบอกชน

ประมาณ 3 วน จงเปดปลายผายางเอาสายยางสอดเขาไป

ฉดนำาในกองเหดใหชมเพอตดใย หลงจากนนกคลมปดผายาง

ใหสนท หลงจากนนอกราว 10 วน กสามารถเกบดอกเหดได

สำาหรบวสดทใชในการเพาะเหดฟางกองเตยคอ กาก

มนสำาปะหลง ฟางขาว ไมไผเหลาทำาโครง ผาพลาสตกใส

ขวว ปนขาว เชอเหดฟาง ฮอรโมนนำา ฮอรโมนผง ปยยเรย

130

วธการปลกเหดฟางกองเตยของชาวสระไมแดง

เรมตงแตการไถปรบพนดนยกรองกวาง 50 เซนตเมตร

วางบลอคระหวางรองแลวอดกากมนสำาปะหลงใหเปนกอน

แลวโรยปนขาวในกองและรอบๆ กอง โรยขววแลวตามดวย

ปยหรออาหารเสรม หลงจากนนนำาไมไผปกเปนโครงคลม

ผายางหมกคลมกากมนไว แลวจงเปดผายางเพอโรยเชอ

เหดฟาง คลมดวยผายางกลบตามเดมเอาฟางคลมทบอกชน

ประมาณ 3 วน จงเปดปลายผายางเอาสายยางสอดเขาไป

ฉดนำาในกองเหดใหชมเพอตดใย หลงจากนนกคลมปดผายาง

ใหสนท หลงจากนนอกราว 10 วน กสามารถเกบดอกเหดได

สำาหรบวสดทใชในการเพาะเหดฟางกองเตยคอ กาก

มนสำาปะหลง ฟางขาว ไมไผเหลาทำาโครง ผาพลาสตกใส

ขวว ปนขาว เชอเหดฟาง ฮอรโมนนำา ฮอรโมนผง ปยยเรย

131

พนทเพาะเหดฟางจะเปนการหมนเวยนการใชทดนโดยในฤดฝนจะใชพนทดอน เชน

ทดอนบรเวณสวนยางพารา ปายคาลปตส พนทวาง สำาหรบหนาแลงจะยายลงไปเพาะใน

แปลงนาและทนาเมอใชเพาะเหดฟางแลวมกจะมเชอไตรโคเดอรมาและเชอคโตเมยมเพม

จำานวนเขาไปในทองนา เชอเหลานจะไปชวยลดจำานวนเชอโรตพชทเกดจากเชอราในทองนา

โรคพชตางๆ กจะลดลง1 หากรอนขนจะเปนอนตรายตอเหด

สภาพแวดลอมทมผลตอการเพาะเหด คอ ความชน อณหภม แสง อากาศ โรคและ

แมลงศตรพช โดยเหดฟางจะเจรญเตบโตไดดในอณหภมระหวาง 24-40 องศาเซลเซยส

แตถาตำากวา 15 องศาเซลเซยส หรอสงกวา 42 องศาเซลเซยส เปนอนตรายตอการเจรญ

เตบโตของเหด และ “อากาศ” หมายถง ออกซเจนสำาหรบการหายใจของเหด หากอากาศด

ยอมทำาเตบโตไดด แตถาอากาศมออกซเจนนอยยอมมผลตอการเตบโตหรอเหดอาจไม

เตบโตเลยกเปนได

“เหดหมนเวยน” กบใชประโยชนทดนอย�งคมค�

1 สตรเดดการเพาะเหดฟางในตระกรา พมพครงท 6,สำาเนา ฤทธนช

132

2542

เสนทางหมบานปลกเหด

สมาชกในชมชนกลบมาเพาะเหดมากขนเพราะมพอคาเปนคนในชมชนถง 3 ราย ซงรบเหดออกไปขายยง จ.ชลบร ซงพอคาทง 3 คน คอ ดวงขจร สระเสยง ถนอม ชชน และ มานะ แกวคำ

ชมชนจากจ.กาฬสนธและหนองคาย กวา 10 ครอบครวอพยพหนภยการปราบปรามคอมมวนสตของรฐบาล มาจบจองทดนทำกนในเขตพนทสระไมแดง ตงชมชน “บานเขาสระไมแดง” มผใหญบานคนแรกคอนายเรง สพร

2513

2517-19 มชาวบานจากหลายจงหวด เชน จ.ศรษะเกษ จ.อดรธาน จ.สรนทร จ.รอยเอด จ.มกดาหาร จ.เชยงรายอพยพเขามา ทำใหบานเขาสระไมแดงเกดการขยายตว2524

เปนยคทชมชนเสยทดนทำกนใหกบนายทนเงนกถง 50% และหนมาเชาทดนทำนา

2531-35ชาวบานราว 30% ขายทดนใชหนนายทนเงนกตามกระแสการพฒนานโยบายเปลยนสนามรบเปนสนามการคา ทำใหราคาทดนถบตวสงข น นอกจากน ชาวบานยงขายทดนใหกบบรษทสวนกตตดวย

เปนชวงเวลาทชาวบานรบจางทำงานใหกบบรษทสวนกตตดวยการปลกและดแลยคาลปตส

2531-49

2538กลมแมบานไดรบการสงเสรมจากหนวยงานราชการในการอบรมและดงานการเพาะเหด กลมแมบานจงเรมเพาะเหดฟาง

2539-40 จำนวนผเพาะเหดฟางกองเต ยขยายตวสงขนและพฒนารปแบบเปนการเพาะในโรงเรอน

2540-42จำนวนและพนทเพาะเหดลดลงเพราะราคาเหดถกลงเหลอ 25-30บาท/กก. ขายไดนอยและขายไดเฉพาะในทองถน ไมมตลาดภายนอก

กวา 50% ของชาวบานทออกไปรบจางนอกชมชนกลบบานมาเพาะเหดฟาง สงผลใหวสดเพาะเหดฟางราคาสงขน

2546-47การเพาะเหดฟางกองเตยขยายตวมากขนเพราะมตลาดรองรบมากขน และราคาเหดกสงขนดวย มพอคาตางถนเขามารบซอเหด โดยราคาอยทกก.ละ 45 บาท

2539-40ยคเฟองฟของอาชพเพาะเหดฟางโดยชาวบานกวา 75% ของชมชนหนมาเพาะเหดฟาง เกดปญหาขาดแคลนวสดเพาะเหด กากมนสำปะหลงเรมหายากขน2551-ปจจบน

133

ธรกจเหดฟ�งก�รจ�งง�นในชมชน

134

แรงงานในการเพาะเหดฟางจะใชแรงงานในชมชนโดยเรมจากการใชแรงงานในครวเรอน

และชวยเหลอกนระหวางเครอญาตในลกษณะของการลงแขกเอาแรงกน หากเกนกำาลงก

จะจางคนในชมชนเขามาเพม ซงธรกจเหดฟางเปดโอกาสใหคนทกเพศวยตงแตอาย 5 ขวบ

ไปจนถงผสงอาย 70-80 ป เขามาทำางานสรางรายได

ชวงอาย งานททำ คาจางงาน

5-15 ป

20-50 ป

ไถเตรยมแปลงไรละ 250 บาท

60 ป

70-80 ป

ตดแตงเหด

ตดแตงดอกเหด

เตรยมแปลง อดกองเพาะ ดแล เกบเหด

เหลาโครงไมไผ

อดเกบเหดครงละ 300-400 บาท (บลอคละ 1.5-2 บาท)

ตดแตงกง กโลกรมละ 4 บาท

เหลาโครงไมไผชนละ 1.5 บาท

คณภาพดอกเหด ราคารบซอ ราคาสง

เหดตมใหญ

เหดตมเลก

เหดหวสง

เหดบาน

ราคาขายปลก

60-70 บาท

50 บาท

50 บาท

35-45 บาท

65-75 บาท

60 บาท

60 บาท

50-55 บาท

120-130 บาท

70-80 บาท

70-80 บาท

60-70 บาท

ร�ค�เหด ราคาซอขายเหดฟางจะแบงตามคณภาพของเหด ซงแบงเปน

เหดตม เหดหวสง เหดบาน และขนาดกมขนาดดอกเหดใหญและเหดเลก

135

ตลา

ดเห

ด

การ

เดน

ทาง

ของเ

หด

ฟาง

พอค

าใน

ชมชน

พอค

านอก

ชมชน

กอย

หน

ง

ดวง

ขจร

ถน

อม

นชน

ารถ

กะม

ง

ลวน

ใน

กง

เฒา

เดชา

µÕë นอย

วาลย

วรร

ณ

สระ

บร

จ.ระ

ยอง,

อ.ศ

รราช

า อ.

สต

หบ

จ.ช

ลบร

อ.พ

ทยา

จ.ช

ลบร

จ.น

ครน

ายก

จ.น

ครน

ายก ต

ลาด

นด

แปด

รว

จ.น

ครน

ายก

การ

บน

ไทย

สม

ทรป

ราการ

ตลา

ดน

ดแป

ลงยา

วบ

านโพ

ธ แ

ปด

รว

จ.ระ

ยอง

จ.ชล

บร

สงพ

อคา

ในจ.

ระยอ

ง

ตลา

ดส

มม

เมอง

ตลา

ดส

มม

เมอง

ตลา

ดไท

ตลา

ดค

ลองเ

ตย

ตลา

ดส

มม

เมอง

จ.ชล

บร

จ.ส

มท

รปรา

การแม

คาข

ายขา

วแกง

โรงแ

รม ร

านอา

หาร

วงส

ตห

บ

136

ความเสยงและผลกระทบจากมลพษจาก

โรงไฟฟาถานหนทอาจเกดกบเหดฟางกองเตย คอ

แปลงเพาะ : หากแปลงเพาะเหดฟางเสยงทจะไดรบมลพษจากโรงไฟฟากจะกระทบกบ

กลมผพงรายไดจากการเพาะเหดฟางเพยงอยางเดยว

การดดซบมลพษทางอากาศ : วสดเพาะเหดฟางสามารถดดซบมลพษทางอากาศไดงาย

จงอาจเกดการปนเปอนมลพษในวสด และเหดฟางกสามารถดดซบมลพษไดดวยตนเอง ซงหาก

มมลพษทางอากาศทรายแรงโดยเฉพาะมลภาวะทางอากาศจากโรงไฟฟาถานหนจะมมลพษ

ทรายแรงปลอยออกมา คอ สารหน เบรเลยม แคดเมยม โครเมยม ตะกว แมงกานส นเกล

เรเดยม ซลเนยมและโลหะอนๆ ซงเปนสวนประกอบทสมบรณของฝนอนภาคเลกทถกปลอย

ออกมาจากโรงไฟฟาถานหนโดยตรง เหดฟางจะดดซบไวและสะสมไวจนถงผบรโภค

วสดเพาะ : กากมนทใชเปนวสดหากมาจากโรงแปงมนใกลกบโรงไฟฟากมโอกาสเสยง

ทจะปนเปอนและมลพษกจะปนเปอนเขาไปในหวงโซอาหาร

อณหภมทสงขน : หากอากาศรอนขนจะกระทบเพราะวาเหดฟางจะเจรญเตบโตไดดใน

อณหภมระหวาง 24-40 องศาเซลเซยส แตถาตำากวา 15 องศาเซลเซยส หรอสงกวา 42 องศา

เซลเซยส เปนอนตรายตอการเจรบเตบโตของเหด

แหลงนำา : การเพาะเหดฟางตองใชนำาอยางสมำาเสมอซงชมชนจะใชนำาจากสระ บอและ

แหลงนำาตามธรรมชาต ซงหากแหลงนำาเหลานมการปนเปอนสารพษจะสงผลตอการเตบโต

ของเหดฟางและอาจสะสมไปกบเหดฟางทสงไปยงผบรโภคทวประเทศ ดวยผลผลตของกลม

เดนทางขามจงหวด ขามภมภาค กระจายตามรานอาหารและโรงแรม

หากตองปรบมาเพาะเหดฟางแบบโรงเรอน ใชนำาบาดาล ตนทนการผลตจะสงขนและ

การขดนำาบาดาลกมขอจำากดคอไมสามารถกระจายนำาไปถงสมาชกทกคนทจะสรางโรงเรอนได

เหดฟ�งกบมลพษถ�นหน

137

138

หากสภาพแวดลอมเปลยนจนปลกเหดฟางไมไดยอมกระทบ

กบสมาชกผเพาะเหดฟางโดยเฉพาะผผลตทพงพารายไดจากการ

เพาะเหดเพยงอยางเดยว ขาดรายไดหลกของครอบครวขาดการจาง

งานในชมชน และกระทบเปนลกโซไปถงผบรโภคเหด เพราะพนทน

เปนแหลงผลตสำาคญของภาคตะวนออก หากสญเสยพนทผลตเทากบ

ตองนำาเขาเหดจากภาคอนหรอหาแหลงผลตใหมทปลอดภยในพนท

แถบนซงอาจหาไมไดอกแลว และทสำาคญคอองคความรการปลก

เหดทสงสมมาอาจจะไมไดใชอกตอไป เพราะไมมสนามใหไดใชมน

อกแลว ไมเพยงแตกระทบกบคนเทานนยงกระทบตอการไมไดใช

ดนหมนเวยนเปนการเสยประโยชนในพนททางการเกษตรอยางคมคา

และเมอไมเหลอเหดฟางซงครงหนงเคยเรยกคนทเดนทางออก

จากบานใหกลบมา แตเมอไมมงานทบานแลวพวกเขากตองออกไป

จากการไดกลบมาอยบานเปนชมชนแบบมราก มวฒนธรรม กอาจ

กลายเปนชมชนทไรรากและลมสลายไปในทสด จงอาจกลาวไดวา

หากกระทบเหดฟางคอการกระทบสงคมอดมอาชพและการอยรวมกน

เปนครอบครวและชมชน

ห�กไร “เหดฟ�ง”...

139

140

ทปรกษา นพ.วพธ พลเจรญ นพ.อำาพล จนดาวฒนะ

บรรณาธการ สมพร เพงคำา

คณะวจยเอชไอเอชมชน

กอบมณ เลศพชตกล กลมคมครองบางคลา

กญจน ทตตยกล กลมคมครองบางคลา

ครรชต เขมเฉลม เครอขายวนเกษตร

คำาพน สพรม เครอขายเกษตรทางเลอกจงหวดฉะเชงเทรา

เชญ จนทรเจก อาสาสมคร

นนทวน หาญด ผประสานงานโครงการพฒนาชนบทแควระบมสยด

และผประสานงานเครอขายเกษตรทางเลอกจงหวดฉะเชงเทรา

พลเพชร สเหลองออน มลนธสงเสรมทรพยากรมนษยเพอพฒนาชมชน

ภญ.ศรพร จตรประสทธศร รพ.สนามชยเขต

ยพน คะเสนา ประธานกลมเกษตรอนทรย อ.สนามชยเขต

โยธน มาลย เครอขายเกษตรทางเลอกจงหวดฉะเชงเทรา

วนชย ฤทธลขต ผประสานงานโครงการคายหวยนำาใส-สวนพลงชวต

เอองฟา ชำาเกต เครอขายเกษตรทางเลอกจงหวดฉะเชงเทรา

เรยบเรยงและประสานงาน ขนษฐา แซเอยว รตนา เอบกง ฐนตา สวรรณกตต สนนทา ปนะทาโน

ภาพประกอบโดย ตะวน พงษแพทย เรงฤทธ คงเมอง โยธน มาลย

และกลมเกษตรอนทรย อ.สนามชยเขต

ศลปกรรม ทพาพร ตระธนะพบลย

หนงสอเลมนใชฟอนต RSU : ทวากร นาวารตน TEPC ChulaNarak : จกรนทร สงหหน

Laiiji RuDuuRon : exa-studio.com/layiji ขอบคณผออกแบบฟอนตทกทานทสรางสรรค

ผลงานอนเปนประโยชนตอการพมพและอนญาตใหเผยแพรในสอสาธารณะโดยไมคดคาใชจาย

จดพมพโดย ศนยประสานงานการพฒนาระบบและกลไกการประเมนผลกระทบดานสขภาพ

สำานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.) อาคารสขภาพแหงชาต ชน 3 88/39 หม 4

ถ.ตวานนท 14 ต.ตลาดขวญ อ.เมอง จ.นนทบร 11000

โทรศพท 02-832-9000 โทรสาร 02-832-9002

เวบไซต www.nationalhealth.or.th และ www.thia.in.th

อเมล contact_hia@nationalhealth.or.th

(ราง)

อ�ห�ร-ถ�นหนจดตดการพฒนาบนพนทเกษตรกรรมพนมสารคาม-สนามชยเขต(รายงานการประเมนผลกระทบตอสขภาพชมชนจากโรงไฟฟาถานหน

กรณโครงการโรงไฟฟาพลงงานความรอน 600 เมกะวตต จงหวดฉะเชงเทรา)

มถนายน 2555