fmrjokcejsrilanka.org/wp-content/uploads/Shrouded-In-Secrecy-Sinhala.pdf · fmrjok fuu wOHhkh i|yd...
Transcript of fmrjokcejsrilanka.org/wp-content/uploads/Shrouded-In-Secrecy-Sinhala.pdf · fmrjok fuu wOHhkh i|yd...
1
fmrjok
fuu wOHhkh i|yd m¾fhaIKh wdrïN lrk ,oafoa f*dal=ia úfuka YS% ,xldfjys
ls%hd;aulj isá w;r;=r h. wOHhkh wjika lr uqøKh lsÍu 2018 cQ,s ui iudkd;au;djh
iy hqla;sh i|yd jQ flakaøh u.ska isÿ lrk ,§.
f*dal=ia úfuka ^oeka iudkd;au;djh iy hqla;sh i|yd jQ flakaøh& úiska 2015 jif¾oS
m¾fhaIK wOHhk ud,djla isÿlrk ,§. fïjdhska mYapd;a hqo ikao¾Nh ;=< ldka;djka
uqyqK ÿka wNsfhda. /ila úoyd oelaùh. rdcH ks,OdÍka iy wdrlaIl yuqodj,
idudðlhska we;=`M wka wh w;ska ldka;djka ,sx.sl iQrdlEug ,laùu hqoaOfhka miq
u;= jQ ixisoaêhls. ldka;d .Dy uQ,slfhda úfYaIfhka wjodkug ,la jk wh fj;s. msßñfhl= fkdue;s úg, ish wêldÍ n,h wksis f,i Ndú;d lr fuu ldka;djka
,sx.sl iQrd lEug ,la lrk m%;sm;a;s rys; ks,OdÍyq fuu ldka;djka b,lal lr .ks;s.
f*dal=ia úfuka ^oeka iudkd;au;djh iy hqla;sh i|yd jQ flakaøh& úiska W;=frys ldka;d
.Dy uQ,slhska ,sx.sl iQrdlEug ,laùu .ek 2016 jif¾ wOHhkhla isÿlr tjeks isoaê
wOHhk 25 la f,aLk .; lrk ,§. fuu m¾fhaIKh ;=<ska .eg`Mfjys me;sr mj;sk
iajNdjh iy ;jÿrg;a ,sx.sl w,a,ia isÿùï .ek úuiSï lsÍfuys wjYH;djh fy<sorõ
flßKs. uqia,sï ldka;djka w;r ,sx.sl iQrdlEfuys jHdma;sh iy iajNdjh wjfndaO lr
.ekSu msKsi, úúO n, wêldÍ uÜgïj, isák rdcH fiajfha ks,OdÍka w;ska ,sx.sl
w,a,ig uqyqK oS we;s ldka;djka ms<sn| .eUqre isoaê wOHhk 10 la fuu wOHhkh u.ska
f,aLk.; lrk ,§. ldka;djkaf.a ieñhka fkdue;s úg, ;u n, wêldßfhka wkssis
m%fhdack .kakd n,fha isák msßñ fuu ldka;djka b,lal lr f.k ,sx.sl iQrd lEug
,la lr;s. fuu wOHhkh fuu isoaëkaf.a l:djia;+ka ms<sn| úYaf,aIKhla imhk w;r, .eg`Mj ms<sn|j lghq;= l< hq;af;a flfiao hkak .ek wod< md¾Yjlrejka yg ks¾foaY
o imhhs.
fuu wOHhkh isÿlsÍu iy olajk ,o lemùu iy WfoHda.h fjkqfjka ls%hdldßkS
YS%ka irE¾ yg wms ia;+;sjka; fjuq. fuu isoaê wOHhk ;=< f,aLk.; lr we;s, ,sx.sl iQrdlEug ,lajQ fuu ldka;djkaf.a w;aoelSï rch úiska rdcH ks,OdÍka i|yd
wdpdrO¾u moaO;s ieliSfïoS o, YS% ,xldfõ udkj ysñlï fldñIka iNdj iy w,a,ia
fldñIka iNdj jeks ksfhdað;dh;k u.ska fujeks isoaëka ms<sn|j l%udkql+,j lghq;=
lsÍu i|yd u. mEoSug o ie<ls,a,g .; hq;=h. fuu wOHhkh ,sx.sl w,a,i ms<sn|
kS;s yd m%;sm;a;s m%;sixialrKhg o odhl jkq we;ehs iudkd;au;djh iy hqla;sh i|yd
jQ flakaøh n,dfmdfrd;a;= fõ. fuu jd¾;dj ish l;dkaor mejiQ ldka;djka yg msfok
Wmydrhls.
YHdu,d f.dauia
úOdhl wOHlaIl,iudkd;au;djh iy hqla;sh i|yd jQ flakaøh
© iudkd;au;djh iy hqla;sh ioyd jQ flakaøh (Centre for Equality and Justice).ish¿ ysñlï weúßKs¡
ks¾udKh( fcó we,af*dkaiia
rEm uQ,dY%h( google.com
2018 PQ,s ui uqøKh lr m%ldYhg m;alrk ,§¡
újD; iudc mokï (the Open Society Foundations) u.ska wruqo,a imhk ,§¡
fuu .%ka:fhys m%ldYlr we;s woyia iïuqL idlÉPdj,g iyNd.sjQjkaf.a woyia jk w;r, tajd wjYH jYfhka
iudkd;au;djh iy hqla;sh ioyd jQ flakaøh, (Y%S ,xld) ys woyia iy m%;sm;a;s ms<sìUq fkdlrhs¡ fuu m%ldYkfhys lsisÿ
fldgila mQ¾K ms<s.ekSulska f;drj m%;sksIamdokh lsÍu, iuqoaOrK moaO;shl .nvd lsÍu fyda ´kEu wdldrhlska fyda
bf,lafg%dksl, hdka;s%l, Pdhdmsgm;a lsÍu, má.; lsÍu fyda wka l%uhlska iïfm%aIKh lsÍu fkdl< hq;=h¡
jeäÿr f;dr;=re i|yd wu;kak( iudkd;au;djh iy hqla;sh i|yd jQ flakaøh (Centre for Equality and Justice)325 ta 1, ;sôß.iahdh, fld<U 05.ÿrl:k$*elaia( +94 11 2055404
wka;¾.;h
ye|skaùu 1
,sx.sl w,a,fiys ffk;sl iy jHjia:duh .uHd¾:hka 2
l%ufõoh 2
iïuqL idlÉPdj,g iyNd.SjQjka ikao¾N.; lsÍu 4
fidhd.ekSï ms<sn| úYaf,aIKh 4
wmrdOlrefjda$pQÈ;fhda 5
,sx.sl iQrdlEug iy ,sx.sl w,a,ig u. mE¥ jd;djrKhka 6
,sx.sl iQrdlEfï iy ,sx.sl w,a,fiys iajNdjhka 6
ks¾foaY 13
)) fuu wOHkh isxy,, fou<, uqia,sï m%cdjkays hqoaOfhka úm;g m;a ldka;djkaf.ka
,sx.sl w,a,ia ,nd.ekSu ms<sn| m¾fhaIK ud,dfõ f;jekakhs.
.,
1
2
ye|skaùu
fuu wOHhkh uQ,slju kef.kysr m<d;
^;s%l=Kdu,h, uvl<mqj iy wïmdr& fukau mq;a;,u
^jhU m<d;& iy fmdf<dkakrej ^W;=reueo m<d;&
hk Èia;s%lalj, Ôj;ajk uqia,sï ldka;djka
,sx.sl iQrdlEug iy ,sx.sl w,a,ig ,laùu flfrys
wjOdkh fhduq lrhs. th hqoaOfhka n,mEug ,lajQ
W;=frys øúv ldka;djka ^f*dal=ia úfuka 2016& iy
ol=fKys isxy, hqo jekaoUqjka ̂ f*dal=ia úfuka 2017&
ms<sn|j isÿlrk ,o m¾fhaIK u; f.dvk`.d we;.
kef.kysr iy W;=frys fndfyda uqia,sï m%cdjka
iuQy >d;k iy msgux lsÍï, È.=ld,Sk wj;ekaùï, zw;=reoyka ùïZ, meyer .ekSï iy Ôjfkdamdhh
iy bvï wysñùïj,ska mSvdjg m;a jQ nj isf;ys
;nd.ekSu jeo.;ah. fuu wOHhkfhys fldgila jQ
iuyr uqia,sï ldka;djka hqoaOh fya;=fjka wj;eka
ù we;s w;r, tla ldka;djla yg hqoaOh w;r;=r ish
m<uqjk ieñhd wysñ úh.
fuu wOHhkh .Dy uQ,sl ldka;djka flfrys úfYaI
wjOdkhla fhduq fkdl<;a, iïuqL idlÉPdj,g
Ndckh jQ ldka;djka oi fokdf.ka i;a fofkla
;kslvhska jQ w;r m%Odk wdodhï imhkakd f,i
mjqf,ys uQ,sl ;ek .;ay. flfiafj;;a, Tjqka
;ukaj, —.Dy uQ,sl˜ f,i ye|skaùu m%;slafIam
lrk ,oafoa, iuyr úg ixialD;sluh iïu;hka
ksid úh yel¦ Tjqyq jvd;a jeäysá {d;sfhl= - uj, kekaoïud fyda msßñ {d;shd - .Dy uQ,slhd f,i
y÷kajdoSug jeä leue;a;la oelajQy.
oYl .Kkdjla ;=< lrk ,o mq`M,a m¾fhaIKj,ska
meyeÈ,sj fmkajd oS we;af;a, ldka;d .Dy uQ,slhska
ksjfiys msßñfhl= fkdue;s ùfï fya;=fjka, ,sx.sl
ysxikh, ,sx.sl iQrdlEu iy ,sx.sl w,a,i ms<sn|j
úfYaIfhka wjodkug ,lajk njhs. Tjqkaf.a wd¾Ól
meje;au iy iudc-foaYmd,ksl ;;a;ajh fndfyda
úg r|d mj;skafka, Tjqkag iydh iy fiajdjka
w;HjYH jk rdcH ksfhdað;hskaf.a iyfhda.S;ajh
u;h. fuh Tjqkaf.a wjodku ;j;a W.% lrhs.
,sx.sl iQrdlEu ms<sn| tlai;a cd;Skaf.a w¾:
oelaùu jkqfha —fjk;a flfkl= ,sx.sl iQrdlEug
,lalsÍfuka uQ,Huhj, iudchShj fyda foaYmd,kslj
jdis ,nd.ekSu we;=¿j, kuq;a tajdg iSud fkdjQ, wjodkug ,laùug we;s yelshdj, fjkia wkaofï
n,mEï, fyda úYajdih, jeks ;;a;ajhka ,sx.sl
mrud¾:hka i|yd ienE f,i wmfhdackh lsÍu fyda
tfia lsÍug ;e;alsÍu h˜. ,sx.sl w,a,i hkq, ;Hd.
iy jdis fyda hï wdldrhl fiajd ,nd§u fjkqfjka
yqjudrejg ,sx.sl yeisÍï ,nd.ekSug fm<Uùï
lrk ,sx.sl iQrdlefï iqúfYaIS wdldrhls.
W;=frys Tjqkaf.a øúv i.hska iy ol=fKys isxy,
i.hskag iudkj, ke.fkysr uqia,sï ldka;dfjdao
ksrka;rj ,sx.sl ysxikhg uqyqKoSu fukau ,sx.sl
w,a,i iy wfkl=;a wdldrj, ,sx.sl iQrdlEïj,g
n,y;aldrfhka fm<Uùu ms<sn|j meñKs<s l<y. tfia isÿjQfha Tjqka rcfha /lshd i|yd b,a¨ï
lsÍfïoS, fmd,sia ia:dkhg meñKs,a,la lsÍug fyda
jd¾;d ,nd .ekSug W;aidy l< úg, uQ,HdOdrhla
i|yd b,a¨ï lsÍug Èia;s%la f,alï ld¾hd,hg .sh
úg, ,shlshú,s iy;sl lr .ekSug .%du ks,OdÍ
fj; msúiqKq úg, mßjdi ks,Odßfhl= iu. iïnkaO
ùfï § iy m%dfoaYSh mdi,l Wiia fY%aKshlg
oeóug m<d;a iNd uka;s%jrfhl=g wdhdpkd l< úg, hk wjia:dj,oSh.
fuu wOHhkfha fidhd.ekSï ldka;d ixj¾Ok
ks,OdÍka jeks rdcH ks,OdÍka fukau uqia,sï m%cd
fiajlhska iy ls%hdldÍka úiska ord isá fmdÿ
Wml,amk tkï, isxy, iy øúv ldka;djka fuka
fkdj, uqia,sï ldka;djka yg ,sx.sl w,a,ig wvq
wjodkula we;s nj;a, tfia jkafka Tjqka we÷fuka
iy yeisÍfuka jvd;a úkS; jk ksid nj;a, mj;sk fiajdjka .ek oekqj;a njla fkdue;s ksid
Tjqka rcfha iydh ,nd.ekSug msg;g hkafka
fndfyda l,d;=rlska ksid nj;a, mjq,aj, mj;sk
mqreIdêm;Hh hk Wml,amk fuu wOHhkh u.ska
jHdc njg m;a lrk ,§.
fuu ixlaIsma; m;s%ldj YS% ,xldj ;=< ,sx.sl
w,a,i wduka;%Kh lsÍu i|yd mj;sk ffk;sl iy
jHjia:duh rduqj ms<sn| o< úYaf,aIKhla imhhs, m¾fhaIK wOHhkh i|yd Ndú;d l< l%ufõoh
úoyd olajhs, isoaê wOHhk oyh ;=< úia;r lr
we;s ldka;djka ikao¾N.; lrhs. isoaê wOHhk
;=<ska ,nd.;a m%Odk lreKq idrdxY lr olajd úúO
ks¾foaY bÈßm;a lsÍfuka th wjika fjhs.
3
l%ufõoh
• fuu m¾fhaIKh isÿlrk ,oafoa uqia,sï
ldka;djka, úfYaIfhka ls %hdldßkshka yg
b;du;a wkdrlaIs; ld, mßÉfþohla ;=<h. fuu ld,fhaoS Tjqka úiska uqia,sï újdy
iy Èlalido mkf;ys m%;sixialrK .ek
WoafoaYkh lsÍu keje;aùug uqia,sï wd.ñl
kdhlfhda Tjqkaj iómj wëlaIKh lrñka
isáhy. fuys m%;sM,hla f,i ,sx.sl w,a,i
w;aolsk ,o fndfyda ldka;dfjda m¾fhaIsldjka
fj; hdug ìh jQy.
• tneúka, fuu m¾fhaIK wOHhkh YS% ,xldfõ
m<d;a ;=kl - kef.kysr, jhU iy W;=reueo
uqia,sï ldka;djka oi fofkl=g iSud lsÍug
isÿúh. fuh ,sx.sl w,a,i w;aoel ;sìh yels
uqia,sï ldka;djkaf.ka b;d l=vd fldgils.
• uqia,sï ldka;djka fofofkla fmd,Sishg
tfrysj ,sx.sl w,a,ia i|yd meñKs,s lr
;snqK;a, ñka tla whl= wêlrKh fj;o f.dia
;snQ w;r, wmg Tjqkaj fidhd .ekSug wmyiq
jQ neúka, iïuqL idlÉPdj,g iyNd.S lr
.ekSug fkdyels úh. tla ldka;djla weh
úiska fpdaokd l< mqoa.,hskaf.a ìh jeoaoSï
iy wi,ajeishkaf.a wj,doj,ska je<lSug
Èia;s%lalfhka msgj f.dia ;snqKs.
• iïuqL idlÉPdj,g Ndckh l< ldka;djka
oi fokdf.ka wg fofkla, ;sia jirl isú,a
hqoaOfhka m%n, f,i n,mEug ,lajQ l,dmhla
jk kef.kysr m<df;ka jqy.
• fuu wg fokdf.ka, i;r fofkla ;s%l=Kdu,h
Èi a; % sl alfhk ao , ; sfofkl a uvl<m qj
Èi a; s %l alfhk ao , tl aflfkl a wïmdr
Èia;s%lalfhka o jQy.
• mq;a;,fuka ^jhU m<d;& tla ldka;djlao, fmdf<dkakrefjka ^W;=re ueo m<d;& ;j;a
ldka;djlao fuu wOHhkfhys fldgila jQy.
• óg wu;rj, jjqkshdj, mq;a;,u, uvl<mqj, ;s%l=Kdu,h iy wïmdr hk Èia;s%lalj, uqia,sï
m%cdj iu. jevlrk ls %hdldßkshka iu.
Èia;s%lal mdol lr.;a b,lal.; lKavdhï
,sx.sl w,a,fiys ffk;sl iy jHjia:duh .uHd¾:hka
• rdcH ks,OdÍka úiska w,a,ia .ekSu w,a,ia
mk; W,a,x>Kh lsÍuls. fm!oa.,sl iud.ï, wdh;k iy ;ks mqoa.,hska fuu kS;sh u.ska
wdjrKh fkdlrk w;r, fuu kS;sfhka
o`vqjï l< fkdyel. fm!oa.,sl wxYh ;=<
,sx.sl ysxikh i|yd o`vqjï fjk;a ffkksl
rduq u.ska imhhs.
• w,a,ia mkf;ys ,sx.sl w,a,i úfYaIfhka
i|yka lr fkdue;s w;r, —mdßf;daIfhys˜ w¾:
oelaùu ;=< —lskï wdldrhl fyda úia;rhlska
myod fok ´kEu wkq.%yhla fyda jdishla
we;=`Mj˜ hkak, ,sx.sl jdis o wdjrKh lrk
f,i w¾: ksrEmKh l< yelsh.
• YS% ,xldfõ oKav kS;s ix.%yh wjOdrKh
lrkqfha, —mdßf;daIh˜ hk jpkh uqo,g
iïnkaO mdßf;d aIj,g fyd a u qo,aj,sk a
;lafiare l< yels mdßf;daIj,g iSud ù
fkdue;s njhs. tu ksid th ,sx.sl mdßf;daI o
we;=<;a lrk f,ig w¾: ksrEmKh l< yel.
• ,sx. slrKh j Q w, a,fiys i ajNdjhka a
, sx.sl;ajh u; mokï jQ fjkiafldg
ie<lSula f,i YS% ,xld jHjia:dfõ uQ,sl
whs;sjdislï mßÉfþoh ;=< wdjrKh lr
we;af;a uQ,sl whs;sjdislï W,a,x>Khla
f,ih. tn÷ l%shdjla isÿ lrk md¾Yjh rcfha
úOdhl fyda mßmd,k wxYhkag wh;a jQjl= ùu
fldkafoaishls.
zTyq ud <`.g ú;a, Tyqf.a we`. uf.a wef`.a w;=,a,d, ug Woõ lrkakg leu;s
nj mejiqjd.Z
4
idlÉPd myla mj;ajk ,§. kS;s{hska iy
udkj ysñlï ls%hdldßkshka iu.o ;ks mqoa.,
idlÉPd wgla mj;ajk ,§.
• b,lal.; lKavdhï idlÉPd iy ;ks mqoa.,
idlÉPd wjika l< miq, Èia;s%lalh i|yd m%Odk
m¾fhaIsldj f,i lghq;= lsÍug fuu lKavdhï
tllska tla mqoa.,fhl= f;dard .kakd ,§. bkamiq fuu mqoa.,hd m¾fhaIK iydhsldjka
f,i m;a l< m%dfoaYSh ls%hdldßkshka ;sfofkl=
^WmfoaYk w;aoelSï iys;& iu. iïnkaO lrk
,§.
• n,mEug ,lajQ ldka;djka iu. uQ,sl idlÉPd
meje;aùug iy fuu wOHhkfha fldgila
ùug Tjqkaf.a wkque;sh ,nd.ekSug m%Odk
m¾fhaIsldj m¾fhaIK iydhsldjka mqyqKq
l<dh. bkamiq ;ks mqoa., idlÉPd wdrïN
lsÍug fmr úia;rd;aul m%Yakdj,shlg
ms<s;=re imhk f,i fuu ldka;djkaf.ka
b,a,Sï flreKs.
• iïuqL idlÉPd wdrïNfhaoS, ,sx.sl w,a,ia
ms<sn| isoaëka .ek f;dr;=re fnod yod
.ekSug fuu ldka;djka fm<Uùu wmyiq
úh. tneúka, Tjqkaf.a úYajdih iy ielfhka
f;dr nj Èkd.ekSu i|yd, m¾fhaIsldfjda tla
tla Èia;s%lalh ;=< oekgu;a fuu ldka;djka
iu. iïnkaOlula msysgqjdf.k we;s fyda hï
whqrlska fuu ldka;djkag iydh ,nd oS we;s
m%cd iÔùldrljßhla fyd ldka;d whs;Ska
ms<sn| ls%hdldßkshla iu. lghq;= l<y.
• iïuqL idlÉPdjg iyNd.S jQ ldka;djla ryia
fnodyod .ekSug leu;s ùug fmr lsysm
zjir folla muK f.ù
f.dia we;;a, uu ;ju;a
fuu isoaêfhka fõokd ú|skjd. ;jo iïmQ¾K l:dkaorh
lsisfjl=g mejiSug fkdyels nj yef`.kjd. uu Tn iu.j;a ish`M úia;r fnodyod .kafka
keye.Z
5
j;djla Tjqkaj neyeoelSug hdu wjYH úh. ldka;djka ish w;aoelSï .ek l;d lsÍug
iajdêSk ye`.Sula we;slr .ekSug fmr, oekgu;a m%f,aLk.; lr we;s isoaëka .ek iy
W;=frys l,ska l< wOHhkh mokï fldg f.k
oekgu;a isÿlr we;s WoafoaYk lghq;= .ek
oS¾> idlÉPd meje;ajqKs.
• iuyr wjia:dj,oS, uQ,sl ixjdo lsysmhla
meje;ajQ miqj jqjo, ,sx.sl w,a,i ms<sn|
Tjqkaf.au w;aoelSïj, úia;r iemhSug
ldka;dfjda ue<s jQy. fuu iïuqL idlÉPd
wjidk jd¾;dfjys we;=<;a lsÍug fkdyels
úh.
• iïuqL idlÉPd mjqf,a wfkl=;a idudðlhska
bÈßmsg isÿjQ w;r, ióm úia;r fnod yod
.ekSu i|yd th b;d ys;lr mßirhla fkdùh.
zuu jßkajr Tyqf.a wjYH;d bgq lrkafka kï, orejdf.a ish`M úhyshoï .ek Tyq n,d .kakd nj;a,
mdief,a uf.a ;k;=r iaÓr lrk nj;a Tyq ug
mejiqjd.Z
zug Tyqf.a uqyqKg fl< .id myr fokakg ;snqKd. kuq;a Tyq wfmau m%cdfõ fmd,sia ks,Odßfhla.Z
6
• ish n,;, wksis f,i Ndú;d lr ,sx.sl
w,a,ia i|yd fm<Uùï l< rdcH ks,Odßkaf.a
kï i|yka lrk f,i ldka;djka fofofkl=
m¾fhaIsldjg b,a,Sï l<y. flfiafj;;a, fuu
msßñka N=la;s ú|sk n,;, iy úkaÈ;hskag
we;s wdikaknj ie<ls,a,g f.k, Tjqkaf.a kï
w;ayer oeóug ;SrKh lrk ,§.
• úkaÈ;hdj Rcqju pQÈ;hdg iïnkaO lrk
f;dr;=re, isoaëka oyfhkau bj;a lr we;.
• iïuqL idlÉPdjg iyNd.S jQ ldka;djka
iuyrlg miqj WmfoaYk fiajd imhk ,§.
iïuqL idlÉPdj,g iyNd.SjQjka ikao¾N.; lsÍu
• iïuqL idlÉPdj,g iyNd.S jQ ldka;djkaf.ka
nyq;rhla ;kslv jQ w;r Tjqka u; hefmk
l=vd orefjda fyda jeäysá foudmsfhda isáhy.
• iïuqL idlÉPdjg iyNd.S jQ ldka;djka
oifokdf.ka ih fofkla Èlalido jqKq
fyda ieñhd úiska w;ayer ouk ,o wh jQy. tla ldka;djlf.a újdyh i;shlg jvd
fkdmej;=Ks. uqia,sï m%cdj ;=< mj;sk by<
.Dyia: m%pKav;aj wkqmd;h, Èlalido iy
w;ayer oeóïj,g fya;=j jkqfha, nyqNd¾hd
iïnkaO;dj,g msßñkayg we;s whs;sh nj
ldka;dfjda fmkajd ÿkay.
• Tjqkaj b;d nd, jhfiaoS újdy lr oSu fyda
m%Odk wdodhï Wmhkakdf.a urKska miq nd,
jhfiaoS jev lsÍu wdrïN lsÍug isÿùu ksid
fuu ldka;djkaf.ka nyq;rhlg ;snqfKa b;du
uQ,sl uÜgul wOHdmkhla muKs.
• tla ;reK, wújdyl ldka;djla muKla rdcH
fkdjk ixúOdkhl jHdmD;s ks,Odßkshla
f,i lghq;= lrk w;r;=r wOHdmkh È.gu
lrf.k .sh kuq;a, wef.a /lshd wNsu;d¾:hka
bj; ,Eug isÿjQfha wef.ka ,sx.sl w,a,ila
b,aÆ úgh.
• fuu ldka;djka nyq;rhlg l=i,;d fkd;snQ
neúka, ;sridr Ôjfkdamdhhka ys fhoSug Tjqkag
fkdyels úh. Tjqka ðú;h .eg .id .;af;a, ueiSfuka, flá lEu iy Wfoa wdydr iEoSfuka, lcQ Y=oaO lsÍfuka, msßisÿ lrkafkla f,i jev
lsÍfuka hkdÈfhks. tla ldka;djlg ÿmam;alu
ksid wef.a tla orefjl= orelug yod .ekSu
i|yd §ug mjd isÿúh.
• ldka;djka fofofkl= iudc fiajfha fhoSuksid
fmdÿfõ m%cdfõ f.!rjh Tjqkag ,eî ;snqKs.
• ldka;djka lsysmfofkl= Tjqkaj iy Tjqkaf.a
orejka kv;a;= lsÍug fkdyels ùfuka fyda
;kslv ldka;djka f,i Tjqkag we;s wjodku
jeä nj foudmshkag ye`.Shdfï fya;=fjka lsysm
jrla újdy ù ;snqKs.
• iuyr ldka;dfjd a wmjdod; aul újdy
iïnkaO;dj,ska mSvd ú| fyda wLKavj mSvd
ú|sñka isáhy.
• ldka;djkaa i;afofkla ,sx.sl w,a,ia w;aolsk
úg wjqreÿ 30 la jhie;s fyda Bg wvq jhiaj,
isáhy.
• ldka;djka miafofkla ksÍlaIKh lrk ,oafoa
Tjqkaf.a yqol,d nj ms<sn| mßl,amkh iy
wjodkï iys; nj ,sx.sl w,a,ia b,a,Sug fya;=
jQ nj h.
fidhd.ekSï ms<sn| úYaf,aIKh
• ,sx.sl iQrdlEu iy ,sx.sl w,a,i mS;DuQ,sl
iy ldka;djkaj m%udKj;a ;rï w.h fkdlrk
fyda .re fkdlrk YS% ,dxlSh iudcfhys mq`M,a
ikao¾Nh ;=< jgyd .; hq;=h. ksoiqkla
f,i, tla ldka;djla úiska ish ieñhd wehg
ksrka;rfhka myr fok nj, ish,a,ka msßñka
jk ld;s wêlrKhg meñKs,s l< úg, Tjqkaf.a tlu m%;spdrh jQfha, weh tu Ôú;hg
7
yev.eish hq;= nj;a, ke;fyd;a wef.a ieñhd
fjk;a ldka;djla újdy lr .; yels nj;ah
• mssßñka úiska jekaoUqjka iy ;kslv ldka;djka
úfYaIfhka wjodkï iys; nj, yslauúh yels
nj iy ,sx.sl f.dÿre njg m;a ùug újD;
njg mßl,amkh lsÍu YS% ,dxlSh iudcfha
ish`M ;,hka w;r mj;sk fmdÿ ixisoaêhls. fn,ySk ldka;djka fyda ;kslv ldka;djka
rdcH ksfhdað;hskaf.ka iy wdh;kj,ska úúO
fiajdjka b,a,Su jeks n, wiudkd;au;d iys;
ikao¾Nhka ;=< fuh ;jÿrg;a W.% fõ.
• iuyr ldka;djka ,sx.sl w,a,fiys nyqúO
;;a;ajhkag uqyqK oS we;s w;r, ;j;aa wh
újdy ùfuka, kej; újdy ùfuka iy .Dy
fiaúldjla f,i fiajh lsÍug úfoaY .;
7
zuu uy ? wjÈ fjk w;r Tyq udj ¥IKh lrk kmqre ySk ks;ru olskjd.Z
ztla w;lska uu meñKs,s l<fyd;a Tyq udj urhs
lshd nh ys;=Kd. wksla w;g yefudagu ud .ek fudkjd fyda l:djla ieoSug fuhska
bv ,efí hehs is;=Kd. fudlo fï jk;=re msßñkag uf.a jerÈ fidhd .ekSug
neß jqK ksid.Z
8
• tla ldka;djla isoaêfhka miqj jydu jukh
l< w;r, ;j;a ldka;djlg ÿ¾j, iy
wm%dKsl .;shla oekqKs. ;j;a ldka;djla wehj
,sx.slj f.dÿre lr.;a ;eke;a;d wehj
¥IKh lrk njg ks;ru kmqre isysk ÿgqjdh. ;j;a ldka;djla jirla mqrd wef.a ksjiska msg
fkd.sh w;r wdydr .ekSfï wmyiq;djhlska
fm¿Kdh. ;j;a flfkla lsisod wdmiq yerúh
fkdyels zms<sldjg;a jvd krl ;=jd,hlaZ
wehg ,ndÿka f,i wehf.a w;aoelSu úia;r
l<dh.
• foudmshka, ñ;=ßhka, iy iuyr wjia:dj,
y÷kk wh jqjo, ,sx.sl w,a,ia b,a,Sïj,g
úreoaO ùug fuu ldka;djkag iydh oelaùfïoS
;SrKd;aul N+ñldjla r`.md we;. Tjqka
idkqlïms;j ijka oSu, Wmfoia iy Èß.ekaùï
,ndoSu iy ,sx.sl f.dÿre fidhkakdf.a n,h
u`. yrjd .ekSug Woõ §u mjd isÿlr we;.
• flfiafj;;a, ish ieñhd yg úYajdifhka
ta .ek m%ldY l< ldka;djg wjidkfhaoS
ieñhd myr ÿkafkah. thg fya;=j jQfha, weh
wmrdOlreg wkqn, ÿka nj Tyq Wml,amkh
l< ksidh.
• iuyr ldka;dfjda ,sx.sl f.dÿre .ekSug
tfrysj igka lsÍug Tjqkaf.a we;=,dka;
Yla;sh iy wêIaGdkh u; /÷Ky. ldka;djka
fofofkla WmfoaYkh ,nd.;a w;r, ;j;a
flfkla weh Ôú;fha bÈßhg .sh nj iy
wehf.a wmrdOlrejd yg w,a,dya o`vqjï
,ndfokq we;s nj i|yka l<dh.
zTyq ud iu. fndfydaa fõ,djla l;d lrñka isg, ud yqol,d Ôú;hla .; lrkafka ukaoehs weiqjd. ud Tyq iu. tod ? ksod .kafkaoehs Tyq újD;ju
weiqjd.Z
ùfuka lrorfhys jefgk wjia:dj,ska fíÍug
W;aidy ord we;. fndfyda ,sx.sl iQrdlEfï
;;a;ajhkays ;¾ck wjika ù fyda u`. yrjd
f.k we;;a, jir .Kkdjla .;ù ;sìhoS;a fyda
f.dÿre fidhkakd Tjqkag wdikak jgmsgdfjys
Ôj;a fõ kï fyda fiajh lrhs kï, iuyrla
fuu ldka;djkaf.a Ôú;j,g È.ska È.gu
úYd, m%udKfhka n,mdhs.
• fndfyda ldka;djka Tjqka uqyqK ÿka ,sx.sl
w,a,ia isoaêh .ek ñ;=ßhlg fyda {d;sfhl=g
úYajdifhka mjid ;snqKs. flfiafj;;a, fndfyda
ldka;djka msgia;rfhl=g ta .ek l:d l<
m%:u wjia:dj fuh úh. túgo, Tjqka uqyqKÿka
fÄockl iy wmyiqldÍ ;;aa;ajhka ms<sn|
ish`M úia;r fy<sorõ lsÍug iuyfrl=g
wmyiq;djhla oekqKs.
• ,sx.sl w,a,ia b,aÆ wh Tjqka y÷kk fyda
Tjqkaf.a m%cdfjka jQ úg, tkï, uqia,sï msßñka
jQ úg, ldka;dfjda úfYaIfhka lïmkhg
iy l,n,hg m;ajQy. uu we|f.k bkak
wndhdjgj;a Tyq .re lrhs lshd uu is;=jdZhehs
tla ldka;djla mejiqjdh.
• iïuqL idlÉPdjg iyNd.sjQjka i|yka l<
,sx.sl w,a,ia isoaëka oyfhka meñKs,s bÈßm;a
lr ;snqfKa ldka;djka ;sfofkla muKs - tla
ldka;djla ia:dk Ndr ks,Odß fj; iy fmd,sia
ia:dkfha ldka;d ld¾hdxYh fj; meñKs,a,la
bÈßm;a lr ;snqKs. ;j;a ldka;djla ia:dk Ndr
ks,Odß, ldka;d lKavdhula iy udkj ysñlï
fldñIka iNdj fj; meñKs,a,la bÈßm;a lr
;snqKq w;r, wfkla ldka;dj weh fiajh l<
rdcH fkdjk ixúOdkfhys cd;Hka;r uQ,HdOdr
imhkakd fj; meñKs,a,la bÈßm;a lr ;snqKs.
• fuu meñKs,sj,ska lsisjla nrm;, f,i
fkdie<lSu fyda wmrdOlrejkag o`vqjï fkdoSu
fya;=fjka ldka;dfjda ;jÿrg;a w;rux jQy.
• ,sx.sl iQrdlEu iy ,sx.sl w,a,ia ms<sn|
isoaëka ldka;djka nrm;, f,i udkisl
mSvkhg m;a lr we;. iïuqL idlÉPdjg
iyNd.SjQjka i|yka lf<a isoaêh w;r;=r iy
bkamiq Tjqka ms<sl=,, ,eÊcdj, ÿl, fl%dAOh iy
uq<dj jeks ye`.Sï w;aÿgq njhs.
9
wmrdOlrefjda$pQÈ;fhda
• ,sx.sl f.dÿre ,nd.;a ish,af,dau rdcH
ksfhdað;fhdaa jQy:
– fmd,sia ks,OdÍka ^isoaëka 3 la&
– Èia;s%la f,alï ^tla isoaêhla&
– m<d;a iNdjl uka;S%jrfhla ^tla isoaêhla&
– m<d;a iNd uka;S%jrfhl=f.a f,alï ^tla
isoaêhla&
– mßjdi ks,Odß ^tla isoaêhla&
– .%du ks,Odß ^tla isoaêhla&
– rcfha mdie,l mßmd,l ^tla isoaêhla&
– kef.kysr úYaj úoHd,fha fiajlfhla ^tla
isoaêhla&
• isoaê wOHhk ;=< i|yka jQ ks,OdÍka lsysm
fofklau ,sx.sl f.dÿre .kakka f,i ta jk
úg;a wmlS¾;shg m;aj isá nj ie<lsh hq;=
lreKls. tlu fmd,sia ia:dkhg hdfïoS
,sx.sl w,a,i w;aÿgq njg iïuqL idlÉPdjg
iyNd.SjQjka fofokla meñKs,s l<y.
• iuyr rdcH ks,OdÍkag tfrysj ks, meñKs,s
lr ;snqK;a, ,sx.sl f.dÿre .kafkla f,i
wka wh oekgu;a kï ord isáh;a, th Tjqkaf.a
,sx.sl f.dÿre .ekSu È.gu isÿlsÍug ndOdjla
fkdùh.
• fmd,sia ks,OdÍkag tfrysj meñKs,s bÈßm;a
l< úg, Tjqkaf.a i.fhda tu fpdaokd nrm;,
f,i fkdie<l+y. tla ks,Odßfhl= úiska
meñKs,a, igyka lr .ekSu m%;slafIam lr
ldka;dj ia:dk Ndr ks,Odßhd yuqùu j<lajk
,§. ;j;a isoaêhloS, ia:dk Ndr ks,Odßhd
meñKs,sldßhg neK jeoS, weh jeks flfkl=
fjkqfjka Tyqg ld, fõ,dj fkdue;s nj
mejiSh. l,lsÍug fya;= jkafka, ldka;d iy
<ud ld¾hdxYfha meñKs,sldßhj okakd y÷kk
ldka;d fmd,sia ks,Odßkshg l< meñKs,a, o
nrm;, f,i fkdie,lSuhs. weh zyq`.la onr
lrk nj;a, fuu l:dkaor idod lshk nj;aZ
ldka;d fmd,sia ks,Odßksh fuu ldka;djg
oekajQjdh. udkj ysñlï fldñIka iNdjg l<
meñKs,a,go lsisÿ m%;spdrhla fkd,enqKs.
zTyq uf.a m%cdfõ flfkla. uu
we|f.k bkak wndhdjgj;a Tyq .re lrhs lshduu
is;=jd.Z
10
,sx.sl iQrdlEug iy ,sx.sl w,a,ig u. mE¥ jd;djrKhka
,sx.sl iQrdlEu iy ,sx.sl w,a,i ms<sn| isoaëka
wjfndaO lr .; hq;af;a fuu ldka;djka ,sx.sl
f.dÿre njg m;aùfï wjodkug Tjqka m;alrk
Tjqkaf.a Ôú;j, mq`M,a ikao¾Nh ;=<h.
• ,sx.sl w,a,ia isoaëka i;rla isÿjQfha fuu
ldka;djka wd¾Ól jYfhka ;ud úiskau keÕS
isàug W;aidy l< úgh - úY%du jegqmla
msßkukq ,nk rdcH fiajhg we;=,a ùug fijQ
úg fyda .Dy fiaúldjla f,i ueo fmrÈ.g
hdug W;aidy l< úg.
• ,sx.sl w,a,ia isoaëka ;=kla isÿjQfha bvï
wdrdjq,la iïnkaOj , orejdf.a kv;a;=
uqo,a fkdf.ùu iy urKhla iy;sl lr
.ekSu i|yd ldka;djka kS;sfha iy idufha
wdrlaIlhska iy hqla;sh i|yd Tjqkag
we;s m%d:ñl msysg jk fmd,Sisfha fiajdjka
,nd.ekSug .sh úgh.
• isoaëka folla isÿjQfha, ldka;djka iudc
fiajfha fhoS isáhoSh - tla ldka;djla wka; ÿ.S
ldka;djla i|yd jeisls<shla ,ndoSug W;aidy
l< w;r tla ldka;djla wef.a m%dfoaYSh
mdief,ys fY%aKsh Wiia lr .ekSug W;aidy
l<dh.
• tla isoaêhla isÿjQfha ldka;djla ms<sld frda.
fhka fm`MKq ;u ;reK ÈhKshg ffjoH iydh
,nd.ekSug fiùfïoSh.
,sx.sl iQrdlEfï iy ,sx.sl w,a,fiys iajNdjhka
– ldka;djf.a ksjig rd;s% ld,fha f.dia
,sx.sl jdis b,a,d n, lsÍu. – úúO jHdc fya;= olajñka ldka;djf.a ksjig
Èjd ld,fha f.dia wehj iam¾Y lsÍug iy
;ud fj;g weo .ekSug W;aidy oeÍu. – ,sx.sl ysxikh iy kqiqÿiq ldhsl yeisÍu.
– ,sx.sl iïnkaOlï meje;aùug b,a,Su. – f.dÿre fidhkakd iu. Ôj;aùug
ldka;djf.ka b,a,Su. – fndfyda ijia jk;=re ldka;djg ld¾hd,fha
/|S isàug ie<eiaùu fyda ld¾hd,Sh
fõ,dfjka miq ld¾hd,h ;=< Tyqj neyeolsk
f,i wef.ka b,a,Su. – lduql woyia, ,sx.sl wekqïmo iy
wmjdod;aul iy kskaod iy.; jpkj,g
hg;a ùug isÿùu, Wmydid;aul úys`Mj,
b,lalh ùu. – weh lsisfjl=yg meñKs,s l<fyd;a fyda
oekqï ÿkfyd;a wehg ydks lrk njg jk
jdÑl ;¾ckj,g uqyqK oSu. – Tyqf.a b,a,Sïj,g tl`. fkdùfï fya;=fjka
wef.a orejd /f.k hdfuka wehg o`vqjï
lsÍu.
zud jeks ;reK uqia,sï ldka;djlg wêlrKhg
hdug fkdyelshs...Z
zuu bia,dï wd.u je<|.;a flfkla ksid uqia,sï m%cdfõ lsisfjl=f.ka ug iydhla
fkd,efnk nj;a, Tyq iu. Ôj;aùu .ek i<ld n,k
f,i;a Tyq lSjd.Z
11
ldka;djkaf.ka lsisfjla ,sx.sl w,a,ia b,a,Sï
lsisjlg i;H jYfhka tl`. jQ nj ms<sfkd.ekSu
ie<ls,a,g .; hq;= lreKls. tfia jQfha, Tjqka
yg iEu úglu tu ia:dkfhka m,d hdug yelsjQ
ksidh. flfiafj;;a, zTjqkaf.a fm!oa.,sl fmfoiaZ
w;.Eug ,lajQ nj iuyr ldka;djka i|yka l<
w;r, tu ,sx.sl wvkaf;aÜgï .ek jeäÿr úia;r
,nd§u Tjqyq m%;slafIam l<y.
iïuqL idlÉPdjg iyNd.S jQjka w;r ,sx.sl f.dÿre
njg m;aùug úfrdaOh mE whf.ka nyq;rhla
wjodkï ;;a;ajhla kj;ajd .ekSug fyda u`.yrjd
.ekSug Tjqka Ndú;d l< úúO m%fhdackj;a Wml%u
lsysmhla fnodyod .;ay. fujeks Wml%u mq`M,a
mrdihl úysÿkq w;r iuyr tajd wka tajdg jvd
id¾:l ù we;:
– Tjqka fijQ fiajdj fyda ,shlshú,s w;yer
oeóu. – meñKSfï f,aLkfhka f.dÿre fidhkakdg
myroSu. – f.dÿre .kakd bj;g ;,a¨ lr Èj hdu. – f.dÿre .kakdg neK jeoSu, lE.eiSu iy
hï foaj,a Tyq fj; ùis lsÍu. – blauKska msgùu i|yd ;S%frdao r:hla
iQodkñka ;eîu. – wi,ajeisfhl=f.a ksjig m,d hdu. – Tyqf.a fcHIaG ks,Odßfhl= fj; fukau
ldka;d ld¾hdxYh fj;, ldka;d lKavdhï
iy udkj ysñlï fldñIka iNdj fj;
meñKs,a,la bÈßm;a lsÍu. – u`.yeÍu. – ñ;=ßhlf.a Woõ b,a,Su. – ñ;=ßhlf.a ujf.ka Woõ b,a,Su. – wfkla rdcH ks,OdÍkaf.a Woõ ,nd.ekSu. – ldka;d fmd,sia ks,Odßkshlf.ka Woõ
b,a,Su.
iyk fyda jkaÈ ,nd .ekSug ldka;djka wiu;a
jQfha ukao@
• ldka;djka meñKs,s bÈßm;a fkdlsÍug m%Odk
fya;= fol jQfha:
– iudc wmjdoh iy uqia,sï m%cdj ;=<
wNsudkh iy f.!rjh wysñùfï ìh. ish`Mu ldka;djka mejiqfõ ;udj jerÈlre
f,i mßl,amkh lrk njhs.
– ;udf.a mjqf,a ióm idudðlfhl= fkdjk
msßñfhla iu. Tjqka ;ksju isá nj
oek.;fyd;a uqia,sï foajia:dkfhys
fodaIdfrdamKhg ,lafõhehs ldka;dfjda ìh
jQy: zwfma wd.ug wkqj thu muKla jqj;a
ug tfrysj hdug m%udKj;a úh yelshs.Z – wehg isÿjQ foa wef.a ifydaor ifydaoßhkag
wdrxÑ jqjfyd;a, Tjqka wehg ;ksj .uka
hdu ;ykï lrkq we;ehso, túg wef.a
iudc fiajh È.gu lrf.k hdug fkdyels
jkq we;ehs is;d tla ldka;djla ìh jQjdh. – wmrdOlre úfYaIfhka ldka;djg jvd
wd¾Ólj iy iudchShj n,.;= neúka Tyq
fj;ska m,s.ekSug ,lafõhehs ìh. fndfyda
ldka;dfjda wmrdOlre fiajh l< wdh;kh
kï lsÍug mjd ìh jQy. flfiafj;;a, wmrdOlreg o`vqjï fkd,enqKfyd;a, wfkl=;a ldka;djkaf.ka ,sx.sl w,a,ia
b,a,Su È.gu lrf.k hkq we;ehs Tjqyq
ie<ls,su;a jQy.
• Tjqkaj úYajdi fkdlrkq we;ehs ldka;djkag
ye`.=Ks. ukaoh;a:
– weh ÿmam;a iy fn,ySk jQjdh. – weh ,sx.slj ÿrdpdr njg iy wiNH njg
mßl,amkh lr ;snqKs. – wehg fhdackd f.fkkq ,enqfõ fndfyda
m%n, foaYmd,k pß;hla úisks. – wehg fhdackd f.fkkq ,enQfõ Tyqf.a mqKH
lghq;= i|yd fyd|ska f.!rjh iy lS¾;sh
,enqKq flfkla úisks. – idlaIslrefjda fkdisáhy. – meñKs,s .ek Wkkaÿjla fkdoelaùu fyda
iuÉp,hg ,la lsÍu isÿ úh.
• fndfyda ldka;dfjda wehf.a meñKs,a, igyka
lr .kakd mqoa.,hd o wehg ,sx.slj ysxid
lrkq we;ehs ìh jqy.
• fndfydaúg b;du;a krl ,sx.sl f.dÿre
.kakka jQfha kS;sh n,d;aul lrk ks,OdÍka
njg ldka;djka w;r fmdÿ tl`.;ajhla ;snqKs. ^;jo wfkl=;a ks,OdÍka, ia:dk Ndr ks,OdÍka
iy ldka;d fmd,sia ks,OdÍka jqjo ldka;djkag
i<lk ,oafoa flfiaoehs hkak .ek i|yka
lsÍï i|yd by; n,kak&.
12
• ldka;dfjda fndfyda fofkla rdcH fkdjk
ixúOdkj,g iy whs;Ska mdol lr.;a
l% shdldÍ;ajhkag ksrdjrKh ù ;sn qfKa
l,d;=rlsks. ;jo Tjqkag iydh iy jkaÈ
,nd.ekSu i|yd wdhdpkd l< yels ffk;sl
wdh;k fyda iajdëk, rdcH fkdjk n,OdÍka
fj; jqjo m%úIaG úh yels wkaou ms<sn|j
;snqfKa iSudldÍ oekquls.
• fmd,sia ks,OdÍka fj;ska ,sx.sl iQrdlEug ,lajQ
ldka;djka fofofklau, udkj ysñlï fldñIka
iNdj .ek oek isá w;r, tla ldka;djla
fldñIka iNdj fj; meñKs,a,la mjd bÈßm;a
lr ;snQ kuq;a m,la fkdùh. ;j;a ldka;djla
i|yka lf<a, weh udkj ysñlï fldñIka
iNdjg .shfyd;a, tu odußl lu isÿ l<
fmd,sia ks,OdÍkaf.au Woõ we;sj udkj ysñlï
fldñIka iNdj .eg`Mj úu¾Ykh lrkq we;s
neúka wehg tu l%shdj,sh .ek úYajdihla
fkdue;s njhs.
• wmrdOlrejk ag o `v qjï Èhh q; = nj
ldka;djkaf.ka nyq;rhlg meyeÈ,s jQ kuq;a
,sx.sl w,a,i y÷kd.kafkaj;a ke;s mj;sk
ffk;sl moaO;sh yryd fuh isÿ jkq Tjqka
ÿgqfõ ke;. tneúka Tjqka jvd;a leu;s jQfha
w,a,dya yg w`v .eiSfuka ÈjHuh hqla;sh b,a,d
isàug fyda ijqÈ wrdìh ;==< lrk wkaoug
wmrdOlrejdg .,a .id urdoeóu jeks m%isoaO
o`vqjï ,ndoSfï yelshdj .ek i<ld ne,Sugh.
zuf.a ifydaor ifydaoßhka ;ksju fldfyaj;a
fkdhk f,i ug wk;=re w`.jd ;snqKd Tjqka fuh oek.;a;d kï, th uf.a
iudc lghq;=j, wjidkh fõú.Z
z;udf.a mjqf,a ióm idudðlfhl= fkdjk msßñfhla
iu. Tjqka ;ksju isá nj
oek.;fyd;a uqia,sï foajia:dkfhys fodaIdfrdamKhg
,lafõ hehs ldka;dfjda ìh
jQy( wfma wd.ug wkqj thu muKla jqj;a ug tfrysj
hdug m%udKj;a úh yelshs.Z
13
• wmrdOlrejkag tfrysj oeä mshjr .; hq;=
w;r, tu hdka;%Khka wka wmrdOlrejka
miqng lsÍula f,i ls%hd lsÍu i|yd m%isoaêhg
m;a l< hq;=h.
• ,sx.sl w,a,ia ms<sn| úkaÈ;hskag meñKs,s lsÍu
fyda kvq mejÍu wkq.ukh lsÍug rch úiska
Tjqkag ffk;sl iydh iemhsh hq;=h.
• úkaÈ;hska Tjqkaf.a w;aoelSï újD;j fnod
yod .ekSug ;SrKh lrk wjia:dj,oS, Tjqkag
iudc wmjdoh ord .ekSug yelsùug, rch
úiska WmfoaYkh iemhsh hq;=h.
• rdcH fiajd fldñIka iNdj tys úêksfhda. ;=<
,sx.sl w,a,i we;=<;a l< hq;=h.
• ldka;djkaf.ka ,efnk ,sx.sl w,a,ia meñKs,s
.ek lghq;= lsÍu msKsi iajdëk fldñIka
iNdjla msysgqúh hq;= w;r, mQ¾K ryiH Ndjh
iy;sl l< hq;=h.
• ,sx.sl w,a,ia ms<sn| isoaëka jd¾;d lsÍug
mß>Kl wdY%s; wka;¾cd, fõÈldjla (online platform) ks¾udKh l< hq;=h.
• ,sx.sl w,a,ia .ek lghq;= lsÍug g%dkaiafmarkais
bkag¾keIk,a YS% ,xld úiska kdhl;ajh f.k, isoaëka jd¾;d lrk úg wod< rdcH wdh;kj,g
fhduq lsÍï l< hq;=h.
• rdcH wxYfha ,sx.sl ysxikh wduka;%Kh
lsÍug udkj ysñlï fldñIka iNdj úiska
ilia lr we;s ud¾f.damfoaY, ,sx.sl w,a,ia
meñKs,s iïnkaOfhka lghq;= l< yels jk
mßoss ixfYdaOkh l< hq;=h. tfukau udkj
ysñlï fldñIka iNdj ta yd iu. lghq;=
l sÍug úfYaI meñKs, s l s %hdmámdáhla
ks¾udKh l< hq;=h.
• ish`Mu mYapd;a-hqo fiajd iemhqï jHqyhka iy
fhdað; ixl%dka;s hqla;s hdka;%Khka ;=< ishhg
mkyla fyda Bg jeä ldka;d ksfhdackhla
^ish`Mu uÜgïj,¦ by< isg my<g& iy;sl
l< hq;=h.
• fmd,sia fldñIka iNdj, ue;sjrK fldñIka
iNdj, w,a,ia fldñIka iNdj, iy rdcH fiajd
fldñIka iNdj jeks mj;sk iajdëk fldñIka
iNdj,g ,sx.sl w,a,ia úu¾Yk n,;, tl;=
ks¾foaYs
• rdcH ks,OdÍkaf.a Wiiaùï i|yd iqÿiaika
f;dard.ekSfï moaO;shla ;sìh hq;=h. tjeks
ks,OdÍkag tfrysj ,sx.sl w,a,ia yd ,sx.sl
iQrdlEïj, meñKs,s ms<sn| iudf,dapkhla tu
moaO;shg we;=<;a úh hq;=h. pß;h iy fiajdj
ms<sn| m`Mÿ fkdjQ jd¾;d iys; ks,OdÍkag
Wiiaùï ,ndÈh hq;= w;r, ,sx.sl w,a,ia b,a,d
we;s wh jydu fiajfhka my l< hq;=h.
• ,sx.sl w,a,ia meñKs,s úu¾Ykh lsÍug
wmËmd;S;ajh iy ia;S% mqreI iudcNdjhg
ixfõoS;djh ms<sn| m%;HË jd¾;d iys;
úYajdikSh;ajfhka hq;= ks,OdÍka w,a,ia
fldñIka iNdj ;=< fyda udkj ysñlï
fldñIka iNdj ;=< m;a l< hq;=h. tu jHqyh
myiqfjka m%fõY úh yels, m%;spdr olajk, iy
jvd;au jeo.;aj, n,mEug ,lajQ ldka;djkag
wNsudkfhka hq;=j iy iodpdrh ms<sn|
úksYapfhka f;drj i<lk ia:dkhla úh hq;=h. úkaÈ;hskaf.a wkkH;djh iq/lSug hdka;%K
ia:dk .; lr ;sìh hq;=h.
• ,sx.sl iQrdlEu iy ,sx.sl w,a,i ms<sn|
.eg`Mj jgd we;s w.;Ska md,kh lsÍug
ks¾udKh flfrk wOHdmkh iy nyqck
oekqj;a lsÍfï jHdmdr yryd rch úiska
iudcuh wdl,amj, fjkila m%j¾Okh l<
hq;=h.
• ,sx.sl w,a,ia ms<sn| úkaÈ;hskayg m%fõY úh
yels fyda Tjqkaj fhduq l< yels ld¾hËu
jkaÈ ,ndoSfï jHqyhla rch úiska msysgqúh
hq;=h.
• ,sx.sl w,a,ig iïnkaO kS;s iy jkaÈ f.ùfï
jHqyhka .ek rdcH ks,OdÍkag wOHdmkh ,nd
osh hq;=h.
• ldka;djkag iuj ie<lSug fmd,sia ks,OdÍka
mqyqKq l< hq;=h.
• ,sx.sl w,a,i i|yd jvd oeä o`vqjï we;=<;a
lsÍug oKav kS;s ix.%yh ixfYdAOkh l<
hq;=h. ;jo, ,sx.sl w,a,ig tfrysj jvd;a
m%n, kS;s ^ksoiqka f,i, ¥IKh fyda ¥IKhg
W;aidy lsÍug iïnkaO tajdg iudk jvd;a
;on, o`vqjï& ;sìh hq;=h.
14
l< hq;=h. fuu iEu fldñIka iNdjlgu
,sx.sl w,a,ia isoaëka úu¾Ykh lsÍug iy
lghq;= lsÍug ia;S% mqreI iudcNdjhg ixfõoS
iy úYajdikSh ls%hdmámdáhla ;sìh hq;=h.
• rdcH fiajd fldñIka iNdj, fmd,sia fldñIka
iNdj iy udkj ysñlï fldñIka iNdj
;=< we;s hdka;%Khka iy tajdg iïnkaO
ls%hdmámdá .ek ldka;djka oekqj;aùu i|yd
tajdfha mj;sk jkaÈ ,nd.; yels hdka;%Khka
.ek mq`M,a uyck oekqj;a lsÍfï jHdmdrhla
Èh;a l< hq;=h.
• ,sx.sl w,a,i iy ,sx.sl ysxikhg wod,j
Y=kH bjiSfï m%;sm;a;shla wkq.ukh lrk
f,i rch úiska rdcH mßmd,k$fiajd
fomd¾;fïka;=j, ish`M m%OdkSka fj; pl%
f,aLhla ksl=;a l< hq;=h. tjeks W,a,x>K, tjeks isoaëka .ek lghq;= lsÍug msysgqjd
we;s ksis oË;d iys; lñgqjla u.ska mQ¾K
úu¾Ykhlg Ndckh l< hq;=hs.
• rdcH fiajdjka iy wOHdmksl wdh;k tjeks
meñKs,s .ek lghq;= lsÍug iy ,sx.sl
w,a,i je<elaùug wNHka;r hdka;%K iy
ud¾f.damfoaY ia:dk .; l< hq;=hs. tjeks
m%h;akhka, ldka;djkag meñKs,s f.dkq lsÍug
iy jkaÈ ,nd.ekSug wkqn, oSu i|yd
m%udKj;a oekqj;a lsÍï iy ys;lr mßirhla
iu. iïnkaO lr ;sìh hq;=h.
• úYaj úoHd, m%;smdok fldñIka iNdj úiska
ksl=;a lr we;s pl% f,aL wxl 919 kjl
joh muKla fkdj ,sx.sl w,a,i yd ,sx.sl
iQrdlEuo uev,Sug ud¾f.damfoaY we;=<;a lsÍu
msKsi ixfYdAOkh l< hq;=h.
• ldka;djka iu. Rcqju lghq;= lrk .%du
ks,OdÍka, mßjdi ks,OdÍka, iuDoaê ks,OdÍka, ixj¾Ok ks,OdÍka, uyck fi!LH ks,OdÍka
jeks rdcH ks,OdÍka i|yd ,sx.sl w,a,ig
wod<j wdpdr O¾u ix.%yhla ia:dk .; l<
hq;=h.
• ,sx.sl w,a,ia, iQrdlEu, iy ysxikh ms<sn|
isoaëka .ek jd¾;d iy o;a; .nvd mj;ajd
f.k hdu ish`Mu rdcH fomd¾;fïka;= iy
wdh;kj,g wksjd¾h l< hq;=h.
• kS;s iy ,sx.sl w,a,ig tfrysj fhfok o`vqjï, fmd,sia ia:dk, úYaj úoHd,, m%isoaO ia:dk, fmdÿ wjldY, uyck m%jdyk iy ish`Mu rdcH
wdh;k ;=<, bx.S%is, isxy, iy øúv NdIdj,ska
úoyd oelaúh hq;=h.
• ,sx.sl w,a,ia isoaëka jd¾;d lsÍug mj;sk
meñKs,s hdka;%Khka ms<sn|j ìï uÜgfï
ck;djg oekqï oSug rch úiska uyckhd
oekqj;a lsÍfï jHdmdrhlg uq,msßh hq;=
w;r, bka miqj, fï iïnkaOj hï kj kS;s
iïmdok$mßmd,k pl%f,aL fyda hdka;%K
y÷kajd fok úg ck;dj fidaÈisfhka ;eìh
hq;=h.
• ish`M pl% f,aL iy oekqj;a lsÍfï jevigyka
NdId ;=fkkau ;sìh hq;= kuq;a, jvd;au
jeo.;aj, isxy, iy øúv NdIdj,ska ;sìh
hq;=h. ,sx.sl w,a,ia .ek lghq;= lsÍug ia:dk
.; lr we;s úu¾Yk iy meñKs,s hdka;%K
isxy, iy øúv NdId folskau oË;d we;s
ld¾h uKav,j,ska iukaú; hq;=h. udkj
ysñlï fldñIka iNdj, rdcH fiajd fldñIka
iNdj iy cd;sl fmd,sia fldñIka iNdj
jeks wdh;k isxy, iy øúv NdId foflkau
m%ùK;d we;s ld¾h uKav,j,ska iukaú; úh
hq;=h.
• ldka;d ixj¾Ok ks,OdÍka ,sx.sl iQrdlEu
iy ,sx.sl w,a,ia .ek lghq;= lrk
flakaøSh ,laIHhka njg m;a l< hq;=h. Tjqka ufkdaiudchSh iydh i|yd fhduq lsÍï
,ndoSug oekqu iy myiqlï iys; úh hq;=h. ;jo, wmfhdackfha iajNdjh by< uÜgfï
meñKs,s fufyhùfï hdka;%Kj,g Rcqju
oekqï oSug Tjqkag wêldßh ;sìh hq;=h.
• ,sx.sl iQrdlEu iy ,sx.sl w,a,ig iïnkaO
.eg`Mj,g uqyqKfok ldka;djka m%úIag úh
hq;= fiajdjka .ek wd.ñl kdhlhska oekqj;a
l< hq;=h - tfukau, fuu f;dr;=re mq`M,a
m%cdj iu. fnodyod .ekSug Tjqkag wkqn, Èh
hq;=h.
• ,sx.sl iQrdlEu iy ,sx.sl w,a,i w;aoel we;s
whg ufkdaiudchSh iydh, tjeks fiajdjka
,nd.; yels flfiao hkak .ek oekqj;a
lsÍu;a iu., mq`M,aj ,nd .; yelsùu wjYH
fõ.
15
iudkd;au;djh iy hqla;sh i|yd jQ flakaøh (Centre for Equality and Justice)325 ta 1, ;sôß.iahdh, fld<U 05.ÿrl:k$*elaia( +94 11 2055404