File 1408629614

Willem IID e Ko n i n g e n D e K u n s t

Willem

II De

Ko

nin

g e

n D

e K

un

st

D o r D r e c h t s m u s e u m

Kunsten-KoningKoning Willem II (1792-1849) had een van de belang-rijkste kunstverzamelingen van zijn tijd. Die bevatte Vlaamse primitieven, schilderijen uit de Italiaanse renaissance, Spaanse meesterwerken en topstukken uit de Hollandse Gouden Eeuw, zoals Rembrandts Man in Oosterse kledij. Hij verzamelde ook teke-ningen van Rubens, Rafaël en Leonardo da Vinci. De koning kocht bovendien veel eigentijdse kunst, zoals werken van B.C. Koekkoek en J.C. Schotel. Hij was getrouwd met de Russische tsarendochter Anna Paulowna. Samen introduceerden zij een hofleven vol pracht en praal. Daar herinnert tegenwoordig nog maar weinig aan. Door de grote schulden van de ‘Kunsten-Koning’ moest de collectie na zijn dood worden geveild. Een topcollectie verdween uit Nederland en verspreidde zich over de wereld. Een belangrijk deel wordt op de tentoonstelling en in deze catalogus weer bij elkaar gebracht en aan kunstliefhebbers gepresenteerd zoals de koning dat deed in zijn Gotische Zaal in Den Haag.

‘ Ik ben vandaag de

schilderijengalerij in de

Gotische kapel gaan bekijken.

Het is mij niet mogelijk alle

rijkdom die ik bewonderde

te beschrijven... ’

d a g b o e k v a n e l i z a p i e t e r m a t t h e s ,

2 6 n o v e m b e r 1 8 4 2

‘ Maar lang nog zeker zal iederen

Nederlander de nagedachtenis

bijblijven aan zoo ruimen,

zoo edelen kunstzin, als onzen

overleden Koning, blijkens deze

koninklijke galerij kenmerkte.’

a l g e m e e n h a n d e l s b l a d , 1 5 j u l i 1 8 5 0

3


detail cat.nr . 113

redactie

Sander Paarlberg & Henk Slechte

Staatsmuseum De Hermitage, St. Petersburg

Dordrechts Museum, Dordrecht

Villa Vauban - Musée d’Art de la Ville de Luxembourg, Luxemburg

i.s.m. Koninklijke Verzamelingen, Den Haag

4

c o l o f o n

Deze publicatie is verschenen bij de tentoonstelling

Willem II & Anna Pavlovna.

Royal Splendour at the Dutch Court

Staatsmuseum De Hermitage, St. Petersburg

24 september 2013 t/m 19 januari 2014

Willem II – Kunstkoning

Dordrechts Museum, Dordrecht

5 maart t/m 15 juni 2014

Une Passion royale pour l’art:

Guillaume II des Pays-Bas et Anna Pavlovna

Villa Vauban - Musée d’Art de la Ville de Luxembourg,

Luxemburg

12 juli t/m 12 oktober 2014

projectleiding

Barbara Pennings

coördinatie

Swetlana Datsenko

samenstelling tentoonstelling


tentoonstellingsconservatoren

Nikolai Zykov (Hermitage)

Sander Paarlberg (Dordrechts Museum)

Gabriele Grawe (Villa Vauban)

catalogus

samenstelling en redactie


beeldredactie

Alicja Rakuzyn

Tentoonstelling en publicatie zijn mede mogelijk

gemaakt door financiële bijdragen van:

5

ROYAL COLLECTIONS

B r u i k l e e n g e v e r s

Amersfoort, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Amsterdam, Amsterdam Museum

Amsterdam, Rijksmuseum

Amsterdam, Het Scheepvaartmuseum

Amsterdam, Stichting Brentano’s Steun des Ouderdoms

Antwerpen, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten

Apeldoorn, Paleis Het Loo Nationaal Museum

Bourg en Bresse, Musée de Brou

Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België

Delden, Stichting Twickel

Den Haag, Gemeentemuseum

Den Haag, Geschiedkundige Vereniging Oranje-Nassau

Den Haag, Hoogsteder & Hoogsteder

Den Haag, Koninklijke Verzamelingen

Den Haag, Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie

Den Haag, Russisch Orthodoxe Kerk van de Heilige Maria

Magdalena

Den Helder, Marinemuseum

Detroit, Detroit Institute of Arts

Dordrecht, Dordrechts Museum

Dordrecht, Huis Van Gijn

Dordrecht, Regionaal Archief Dordrecht

Dublin, National Gallery of Ireland

Frankfurt, Städel Museum

Genève, Musée d’Art et d’Histoire

Kopenhagen, Hare Majesteit Koningin Margaretha II van

Denemarken

Londen, The National Gallery

Luxemburg, Villa Vauban - Musée d’Art de la Ville de

Luxembourg

Maastricht, Bonnefantenmuseum

New York, Adam Williams Fine Art Ltd.

New York, The Metropolitan Museum of Art

Ottawa, National Gallery of Canada

Parijs, Musée du Louvre

Rotterdam, Maritiem Museum

Rotterdam, Museum Boijmans Van Beuningen

St. Petersburg, Staatsmuseum De Hermitage

Tilburg, Stadsmuseum Tilburg

Particuliere verzamelaars uit binnen- en buitenland

vertaling

Alexandra Yakovleva (Nederlands-Russisch),

Aai Prins (Russisch-Nederlands), Daniel Cunin,

Raoul Mengarduque en Meesterwerk TalenTm

(Nederlands-Frans)

vormgeving

Jantijn van den Heuvel, Made

uitgave

© 2014 WBOOKS / Dordrechts Museum, Dordrecht /

Villa Vauban - Musée d’Art de la Ville de Luxembourg,

Luxemburg / de auteurs

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag wor-

den verveelvoudigd, opgeslagen in een geauto ma ti seerd

gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of

op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door

fotokopieën, opnamen of op enige andere wijze, zonder

voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

© 2013 Staatsmuseum De Hermitage, St. Peterburg

Van werken van beeldende kunstenaars aangesloten bij

een cisac-organisatie is het auteursrecht geregeld met

Pictoright te Amsterdam. © c/o Pictoright Amsterdam 2014.

isbn 978 94 625 8019 0 (Nederlands)

isbn 978 94 625 8021 3 (Frans)

nur 644, 646

Voor meer informatie over het Dordrechts Museum

en de tentoonstelling Willem II – Kunstkoning, zie

www.dordrechtsmuseum.nl www.wii-kunstkoning.nl

7

Inhoud

Voorwoord

Dankwoord

S t a m b o o m R o m a n o v & o R a n j e

Inleiding: Willem II, de Kunsten-Koning s a n d e r p a a r l b e r g & h e n k s l e c h t e

D e v e i l i n g v a n D e e e u w e r i k h i n t e r d i n g

De kunstzin van Willem II j e r o e n v a n z a n t e n

a n n a P a u l o w n a e n h a a R j u w e l e n m a r t i j n a k k e r m a n

De Romanovs en de Oranjes: tsaren en stadhouders, keizers en koningen s e r g e i t o m s i n s k i

e e n g e D i c h t v a n P o e S j k i n h e n k s l e c h t e

Koning-Groothertog Willem II en Luxemburg b e r n a r d w o e l d e r i n k

D e v e R z a m e l a a R P e S c a t o R e g a b r i e l e g r a w e

De kunstverzamelingen en het museum van koning Willem II e l l i n o o r b e r g v e l t

k o l o n e l D e c e v a h u g o r i j p m a

De schilderijen uit de collectie van Willem II in de Hermitage b o r i s a s v a r i s j t s j

k u n S t h a n D e l n i e u w e n h u y S v é r o n i q u e s i n t o b i n d u l a c k

De paleisbouw van Willem II en Anna Paulowna in Brussel en Den Haag r o b v a n d e r l a a r s e

D e P a l e i z e n v a n w i l l e m e n a n n a h e n k s l e c h t e

Meubelen en siervoorwerpen in de paleizen van Willem II en Anna Paulowna p a u l r e m

o R a n j e , R u S l a n D e n t i l b u R g r o n a l d p e e t e r s

Catalogus

Geschiedenis

Collectie Oude Kunst

w i l l e m i i e n D e k u n S t e n a a R S m i c h e l d i d i e r

Collectie Moderne Kunst

w a t e R l o o i n P a n o R a m a ’ S s y l v i a a l t i n g v a n g e u s a u

Collectie Tekeningen

t e k e n i n g e n i n m u S e u m b o i j m a n S v a n b e u n i n g e n a l b e r t e l e n

Collectie Beelden

Geschiedenis

S t a n D b e e l D e n v a n w i l l e m i i h e n k s l e c h t e

Noten

Literatuur

Auteurs entries & Fotoverantwoording

8

11

12

15

30

33

42

45

62

65

80

83

110

113

124

127

142

145

158

162

228

258

260

276

278

290

292

293

312

315

326

335

detail cat.nr . 156

15

s a n d e r p a a r l b e r g & h e n k s l e c h t e

Inleiding Willem II, de Kunsten-Koning

Koning Willem II is vooral bekend als ‘Held van Waterloo’ en als de koning die in 1848 in één nacht

van conservatief liberaal werd. Nederland dankt daardoor zijn grondwet aan hem. Maar Willem II

was meer dan dat. Hij was een romanticus en een gepassioneerd verzamelaar die van pracht en praal

hield. Om glans aan zijn koningschap te geven, bracht hij een unieke collectie schilder- en tekenkunst

bijeen. Maar daaraan herinnert tegenwoordig nog maar weinig in Nederland. Na de plotselinge dood

van de koning in 1849 werd de collectie geveild en raakten alle topstukken verspreid over de wereld.

Hoog tijd voor een tentoonstelling in St. Petersburg, Dordrecht en Luxemburg en een herwaardering

van Willem II als ‘Kunsten-Koning’.

interesse in schilderkunst, had een belang wekkende

collectie oude en eigentijdse meesters bijeengebracht

en werd later zelfs de ‘Kunsten-Koning’ genoemd. Vlak

na de dood van de koning in 1849 schreef de Oranje-

gezinde boekhandelaar en publicist Antonius Joannes

van Tetroode naar aanleiding van de aangekondigde

verkoop van de vorstelijke collectie: ‘Onder de titels

die Willem-Twee zich verworven heeft, om aanspraak

te maken op liefde bij zijn leven, op droefenis bij zijn

dood, behoort gewis Zijne echt koninklijke Kunstenzin

wel eene eerste plaats te bekleeden.’ Even later geeft hij

Willem II de bijnaam ‘Kunsten-Koning’.1

Bij de tentoonstelling in Dordrecht verscheen een

kleine catalogus (afb. 1). Het is een lijst van 67 schil de-

rijen van meesters als Willem de Klerk, Martinus

Schouman, Michiel Versteegh, Gillis Smak Gregoor en

niet in de laatste plaats Johannes Christiaan Schotel

(1787-1838).2 De werken waren door tal van verzame-

laars en kunstenaars beschikbaar gesteld. In de krant

is te lezen dat Willem II het initiatief waardeerde: ‘Met

veel genoegen beschouwde hij de schilderijen, en sprak

hij daarover met de hem omgevende schilders en lief-

heb bers.’ Mogelijk was de Dordtse zeeschilder en lid

van de schutterij J.C. Schotel de initiator van de tentoon -

KunstengeschiedenisOp 29 april 1830 bezocht de Prins van Oranje, de

latere koning Willem II (1792-1849), Dordrecht. In de

Dordrechtsche Courant van 1 mei staat een uitgebreide

beschrijving van deze ‘heugchelijke feest- en gedenk-

dag voor de burgerij’. Al vroeg werden ‘alle huizen rijk

met vlaggen, groen en andere versierselen voorzien,

en was een ieder in de weer en alles op de been om

Z.K.H. den prins van Oranje, bij zijne gewachte over-

komst om de schutterij alhier te inspecteren, met

allerlei eerbetoon en met de uitdrukking van opregte

vreugde en verknochtheid te ontvangen.’ Willem II,

de Held van Waterloo, was populair en het is bekend

dat hij met graagte aan zijn openbare verplichtingen

voldeed. ‘Zigtbaar aangedaan’ was ‘den geliefden

kroonprins’ door de grote belangstelling en inzet van

de Dordtenaren, door de muziek, erebogen, saluut-

schoten en illuminaties in de avond. Na de inspectie

van de schutterij bracht de prins een bezoek aan de

Bonifatiuskerk en vervolgens aan het nabij gelegen

‘locaal van den schouwburg’ in de Wijnstraat. Speciaal

voor de gelegenheid was in de schouwburg een ten -

t oonstelling ingericht met werk van in Dordrecht

werkende kunstenaars. Willem II had immers een grote

detail afb. 15

16

stelling. Schotels werk was geliefd in vorstelijke kringen

en zijn roem strekte zich uit tot ver buiten Neder land.

De kroonprins en zijn Russische vrouw, tsarendochter

Anna Paulowna Romanov (1795-1865), waren lief hebbers

van zijn marines, waarmee het zeven tiende-eeuwse

genre van het zee- en riviergezicht op spectaculaire wijze

nieuw leven werd ingeblazen tijdens de romantiek. Een

jaar na het feestelijke bezoek van Willem II kocht Anna

Paulowna een gezicht op Dor drecht met woelend water

van Schotel (vergelijk afb. 2).3

Het was het eerste bezoek van Willem II aan de

oudste stad van Holland. Elf jaar later kwam hij precies

op dezelfde dag, 29 april, terug in de hoedanigheid

van koning (zie cat.nr. 100). Tijdens het bezoek in 1830

vielen de militaire en kunstzinnige interesses van

Willem II prachtig samen. Die aspecten komen ook

ruim aan de orde in de catalogus die voor u ligt en op

de tentoonstelling Willem II – Kunstkoning. In zekere

zin keert Willem II terug naar Dordrecht en vormen

geschiedenis en kunst wederom de rode draad van

een bijzondere gebeurtenis: een tentoonstelling over

de kunstcollectie van koning Willem II die in 1850

afb. 2j .c. schotelGezicht op Dordrechtpaneel, 38 x 51 cmDordrechts Museum

(bruikleen particuliere

collectie)

afb. 1Titelpagina van Lijst der schilderijen van de thans levende schilders in Dordrecht. Bijeengebragt ter eere van Zijne Konink lijke Hoogheid den Prins van Oranje, en aan Hoogstdenzelven ter bezigtiging voorgesteld na de Inspectie der Schutterij te Dordrecht, op den 29 April 1830 (Dordrecht 1830)Dordrecht, Huis Van Gijn

17

is geveild. En in zekere zin is de schilder J.C. Schotel

weer een bindende factor. Een van zijn schilderijen

die Willem II kocht, en die na de dood van de koning

geveild moesten worden, bevindt zich sinds 1866 in

het Dordrechts Museum (afb. 3 en cat.nr. 169).

Willem II bezat ook werk van een andere destijds

beroemde in Dordrecht geboren schilder, Ary Scheffer

(1795-1858). Scheffer verkeerde in Parijs in de hoogste

kringen, kreeg daar belangrijke opdrachten van vorst

en overheid en portretteerde vele leden van de Franse

koninklijke familie. Hij was een veelgevraagd society-

portrettist en belangrijke verzamelaars kochten zijn

werk voor veel geld. In het Dordrechts Museum worden

drie brieven bewaard van Petrus Kornelis Koning,

‘Inspecteur de la Galerie des Tableaux Modernes de

S.M. le Roi des Pays Bas’ aan Scheffer uit 1844.4 Daarin

wordt de aankoop besproken van Scheffers schilderij

De drie koningen, dat grotere bekendheid kreeg door de

litho die ernaar werd gemaakt (afb. 4).5 Het schilderij

moet goed zijn bevallen: in 1849 werd Scheffer door

Willem II onderscheiden in de Orde van de Eikenkroon.

afb. 3j .c. schotelWoelend water met schepen op de Zeeuwse stromenpaneel, 63,7 x 83,8 cmDordrechts Museum

afb. 4f.b. wa ander s na ar ary schefferDe drie koningen, 1844litho, 480 x 323 mmDordrechts Museum

>

161

Catalogus

162

1

c a t a l o g u s g e s c h i e d e n i s

1—————————————————————————————————————————————————— ———————————————————————————————————————————

n i c o l a a s P i e n e m a na m e r s f o o r t 1 8 1 0 – 1 8 6 0 a m s t e r d a m

Portret van koning Willem II Doek, 286 × 200 cm

l i n k s o n d e r : N Pieneman 1849

St. Petersburg, Staatsmuseum De Hermitage,

inv.nr. ge5976

h e r k o m s t

Uit de Romanov Galerij van het

Winterpaleis

l i t e r a t u u r

Amsterdam 20092010, p. 15, afb. p. 16;

St. Petersburg 20132014, cat.nr. 1 —————————————————————————————————————————————————— ———————————————————————————————————————————

Tsaar Nicolaas I bestelde dit staatsieportret van zijn zwager koning Willem II (17921849) voor de Romanov Galerij in het Winterpaleis in St. Petersburg. Het behoort tot de grootste portretten van de koning aangezien het moest aan sluiten bij de portretten van de Russische tsaren. Als tegenhanger van dit door Nicolaas Pieneman gemaakte portret vervaar digde Nicaise De Keyser het portret van Anna Paulowna (cat.nr. 2).

Beide schilders baseerden zich op de inhuldigingsportretten van Willem en Anna. Willem II is afgebeeld in zijn inhuldigings uniform met Waterloosabel en de mantel die hij bij de inhuldiging op 28 november 1840 droeg (zie cat.nr. 96). De rood fluwelen inhuldigings mantel is gevoerd met hermelijn en bestikt met circa 90 Rijksleeuwen die in gouddraad zijn uit gevoerd. Willem II draagt de Nederlandse Militaire Willems orde eerste klas

(op de mantel), de Russische St. Jorisorde tweede graad en de even eens Russische St. Vladimir orde eerste graad.1 Daarnaast draagt hij nog de Oosten rijkse Orde van Maria Theresa. Rechts staat de troonzetel met het wapen der Nederlanden, links de koninklijke regalia: kroon, rijksappel en scepter. ba

afb. 6 op p. 37

163

2


2—————————————————————————————————————————————————— ———————————————————————————————————————————

n i c a i s e D e K e ys e rZ a n d v l i e t 1 8 1 3 – 1 8 8 7 a n t w e r p e n

Portret van grootvorstin Anna Paulowna, 1850 Doek, 285 x 199 cm

r e c h t s o n d e r : NDe Keyser xx

(nd en xx aaneen)


inv.nr. ge4611

h e r k o m s t

In opdracht van Nicolaas I, 1849; na 1917, uit

de Romanov Galerij van het Winter paleis;

in 1929 overgedragen aan het ‘Antiquariaat’;

teruggekeerd in 1931

l i t e r a t u u r

Amsterdam 20092010, p. 17 en afb. p. 19;

St. Petersburg 2012, nr. 45; St. Petersburg

20132014, cat.nr. 2—————————————————————————————————————————————————— ———————————————————————————————————————————

Dit staatsieportret toont koningin Anna Paulowna (17951865) ten voeten uit in haar inhuldigingsgewaad. Het is een eigen handige repliek van het portret dat Nicaise De Keyser van Anna Paulowna maakte naar aanleiding van de inhuldi ging van koning Willem II op 28 november 1840.1 In 1949 was het door Nicolaas I voor 6.000 gulden besteld via de Russische gezant in Nederland, baron Von Maltitz. Het was bestemd voor de Romanov Galerij.

In maart 1850 voltooide De Keyser het en in augustus van dat jaar werd het in St. Peters burg afgeleverd. Anna Paulowna is gekleed in Russische hofdracht. Haar japon van zilverlamé en mantel van goud lamé zijn met hermelijn afgezet. Zij is ge tooid met de orde van de Heilige Catharina, een gesp van parels en dia manten, een paarlen halssnoer en armbanden. Op haar hoofd schittert een diamanten kroon. De linker hand van de

koningin rust op een met rood fluweel bedekte tafel, waarop de rijks kroon en een lauwerkrans prijken. Op de achter grond een troonzetel in neo gotische stijl, met op de rugleuning het monogram van de koningin. ba

afb. 7 op p. 37

164

43


3—————————————————————————————————————————————————— ———————————————————————————————————————————

W i l l e m B a r t e l va n D e r Ko o ia u g u s t i n u s g a 1 7 6 8 – 1 8 3 8 l e e u w a r d e n

Portret van koning Willem I Doek, 79 x 65 cm

l i n k s o n d e r : W.B.v.d.Kooi/ pinx. 1818.

Den Haag, Koninklijke Verzamelingen,

inv.nr. sc/0244

[ a l l e e n d o r d r e c h t e n l u x e m b u r g ]

h e r k o m s t

Koninklijk bezit

l i t e r a t u u r

Boschma 1978—————————————————————————————————————————————————— ———————————————————————————————————————————

Willem Frederik van Oranje Nassau (17721843) was de zoon van de laatste stadhouder. Hij kwam op 30 november 1813 na 18 jaar ballingschap terug en werd op 1 december soeverein vorst van Neder land, dat in 1814 een koninkrijk werd. In 1815 nam Willem de titel koning aan, en voegde het Congres van Wenen Neder land samen met de Zuidelijke Neder landen. Willem was een autocratische en sobere koning

Paneel, 65 x 47,5 cm r e c h t s m i d d e n : V D Hulst F

Particuliere collectie (door bemiddeling

van Hoogsteder & Hoogsteder, Den Haag)

h e r k o m s t

Collectie Van Heeckeren van Ruurlo en

Kell, Ruurlo 1933

l i t e r a t u u r

Dordrecht 20122013, cat.nr. 77—————————————————————————————————————————————————— ———————————————————————————————————————————

Koningin Wilhelmina van Pruisen (17741837), de vrouw en volle nicht van koning Willem I, is in dit fraai bewaard gebleven portret door hofschilder Van der Hulst zittend in een interieur afgebeeld met achter zich een portret van haar zoon, de latere koning Willem II.1 ‘Mimi’, zoals zij door intimi werd genoemd, was een groot kunstlief hebster, bezocht regelmatig tentoonstel lingen en steunde verschillende kunstenaars. Zelf kreeg zij les van de Duitse schilder Johann Friedrich Bury (17631823).2 Willem II erfde niet alleen haar passie voor kunst, maar ook een groot deel van haar collectie. Al in 1817 kreeg Willem voor zijn verjaardag de Gonzales

die aan zijn investeringen in handel en industrie de bijnaam ‘koningkoopman’ dankte. De Belgische Opstand scheurde in 1830 het koninkrijk in twee delen. Willem stuurde een leger onder leiding van de latere koning Willem II naar het zuiden, maar moest onder inter nationale druk de onafhankelijkheid van België erkennen. Zijn verzet tegen vrede met België bracht Nederland aan de rand van een financiële afgrond. Willem deed in 1840 afstand van de troon, hertrouw de in 1841 met een roomskatholieke Bel gi sche gravin en verhuisde naar Berlijn. De Friese schilder Van der Kooi maakte verschillende portretten van Willem I, waarvan dit het eerste is.1 Op zijn uniform draagt de koning de door hemzelf in 1815 ingestelde militaire Willemsorde. hs

4

—————————————————————————————————————————————————— ———————————————————————————————————————————

J e a n - B a P t i s t e va n D e r H u l s tl e u v e n 1 7 9 0 – 1 8 6 2 B r u s s e l

Portret van Wilhelmina van Pruisen, ca. 18301840

afb. 2 op p. 34

165

5 6


l i t e r a t u u r

St. Petersburg 1993, cat.nr. 44; Apeldoorn

19951996, cat.nr. 58; St. Petersburg 2013

2014, cat.nr. 3—————————————————————————————————————————————————— ———————————————————————————————————————————

Paul I (17541801) was de vader van Anna Paulowna. Hij was de zoon van grootvorst Pjotr Fjodorovitsj (Peter III) en grootvorstin Jekaterina Aleksejevna (Catharina de Grote) en leed aan een ernstige vorm van paranoia. Vanaf 1796 was hij tsaar van Rusland, maar in 1801 werd hij vermoord, met tenminste medeweten van zijn zoon en opvolger Alexander I. Het tentoongestelde portret is een variant op een kniestuk van Paul I in het museumpaleis van Pavlovsk. Het doek van de Hermitage onderscheidt zich door een intensere kleurharmonie en sterkere lichtdonker contrasten. Paul I is afgebeeld in het generaalsuniform van de lijfgarde van het Preobrazjenski Regiment, met driepuntige steek en met de ordes van St. Andreas de Eerstgeroepene (sjerp en ster), van de Heilige Alexander Nevski (ster) en van St. Anna, eerste graad (kruis met briljanten). Het doek dateert van vóór november

1798, toen Paul I werd onderscheiden met het Maltezer Kruis, dat ontbreekt op het por tret in de Hermitage. jg

6—————————————————————————————————————————————————— ———————————————————————————————————————————

a n o n i e ml a a t s t e k w a r t a c h t t i e n d e e e u w

Portret van tsarina Maria Fjodorovna Doek, 74 x 57 cm


inv.nr. erzj588

h e r k o m s t

Etnografisch Museum, 1941

l i t e r a t u u r

St. Petersburg 1993, nr. 26; St. Petersburg

20132014, cat.nr. 4—————————————————————————————————————————————————— ———————————————————————————————————————————

Dit busteportret is ontleend aan Johann Baptist Lampi’s portret uit 1795 van groot vorstin Maria Fjodorovna ten voeten uit in Museum Pavlovsk.1 Maria Fjodorovna (17591828), geboren als prinses Sophia

Coques van zijn moeder (cat.nr. 139). Na Mimi’s dood kwamen vooral eigentijdse meesters, zoals werk van J.C. Schotel, A. Schelfhout, A. van Strij, C. Kruseman en G. Smak Gregoor, in het bezit van de Prins van Oranje.3 Het duurste schilderij in de in 1837 opgestelde inventarislijst van Mimi’s bezit was echter ‘een mansportret door Rembrandt’ (3.000 gulden). Dit betreft waarschijnlijk Rembrandts beroemde portret van Nicolaes Ruts uit 1631 dat zich nu in de Frick Collection in New York bevindt.4

sp

5—————————————————————————————————————————————————— ———————————————————————————————————————————

s t e Pa n s J t s J o e K i nm o s k o u 1 7 6 2 – 1 8 2 8 s t. p e t e r s B u r g

Portret van tsaar Paul I, 17971798 Doek, 154 x 116 cm


inv.nr. erzj1733

h e r k o m s t

Collectie vorsten Joesoepov, St. Petersburg

tot 1917; Etnografisch Museum tot 1941


Willem

II De

Ko

nin

g e

n D

e K

un

st

D o r D r e c h t s m u s e u m

Kunsten-KoningKoning Willem II (1792-1849) had een van de belang-rijkste kunstverzamelingen van zijn tijd. Die bevatte Vlaamse primitieven, schilderijen uit de Italiaanse renaissance, Spaanse meesterwerken en topstukken uit de Hollandse Gouden Eeuw, zoals Rembrandts Man in Oosterse kledij. Hij verzamelde ook teke-ningen van Rubens, Rafaël en Leonardo da Vinci. De koning kocht bovendien veel eigentijdse kunst, zoals werken van B.C. Koekkoek en J.C. Schotel. Hij was getrouwd met de Russische tsarendochter Anna Paulowna. Samen introduceerden zij een hofleven vol pracht en praal. Daar herinnert tegenwoordig nog maar weinig aan. Door de grote schulden van de ‘Kunsten-Koning’ moest de collectie na zijn dood worden geveild. Een topcollectie verdween uit Nederland en verspreidde zich over de wereld. Een belangrijk deel wordt op de tentoonstelling en in deze catalogus weer bij elkaar gebracht en aan kunstliefhebbers gepresenteerd zoals de koning dat deed in zijn Gotische Zaal in Den Haag.

‘ Ik ben vandaag de

schilderijengalerij in de

Gotische kapel gaan bekijken.

Het is mij niet mogelijk alle

rijkdom die ik bewonderde

te beschrijven... ’

d a g b o e k v a n e l i z a p i e t e r m a t t h e s ,

2 6 n o v e m b e r 1 8 4 2

‘ Maar lang nog zeker zal iederen

Nederlander de nagedachtenis

bijblijven aan zoo ruimen,

zoo edelen kunstzin, als onzen

overleden Koning, blijkens deze

koninklijke galerij kenmerkte.’

a l g e m e e n h a n d e l s b l a d , 1 5 j u l i 1 8 5 0

File 1408629614

Documents

Transcript of File 1408629614