Fil la loba negra
-
date post
21-Oct-2014 -
Category
Documents
-
view
7.530 -
download
4
description
Transcript of Fil la loba negra
r-E-_-:".-:--/( 't"'"
\-'a
lnilarawan ang Maynila (noon
pader at natatalibaan ng mga kawal
tawagin aY mga BorneY.
./ ( rr fu,a- f frn*, ,n/
LA LOBA NEGRA
AngMaynilaaYnagumonsanakabubuloknabisyongsugal'Atnadagdag- p" iito ang katamaran at kapabayaan sa tungkulin ng ilang taong
pamahalaan na n"g"ing dahilan ng pamumulubi ng pamahalaan"'" Ang
malalaking buws ay di nasisingil dahil sa suhulan'
ay ang Intramuros ngayon) na bakod ng
Kastila at mga katutubong kawal na kung
sa kalagayang ito hinirang ng Haring Felipe V ng Espanya noong Marso
7, iT17 si Oo"n -feriando
ManuLl de Bustamante y Bustillo, dating pinunong
hukbo at naging alkalde ng llaxacala, Mehiko. Ganito ang utos ng hari:
.....sapadgatingmosa,..Maynila,sikapin,mo,saparaangipapa|agay
mong pinakamaOisa Lt kailangan, na ang pananalapi ng bayan ay iyong
mailagay sa ayos, sino man ang masasaktan. Lahat ng dapat masingil na buwis
ay sibugin at ang kapangyarihin nh lyong Kamahalan ay igalang at sundin ng
iyong mga sakoP."
lsa sa mga unang kautusan ni Gob. Hen Bustamante nang dumating siya
sa Maynila ay ipagba*a| ang mga piging par?.sa kanya. At sa iglgsa|u-salong
isinagawa ntya sf Xanyanf paiasyJnoong ika-10 ng Agosto 1717 at tahasan
niy.ni sinabing ipatutupad niya ang kautuian ng Hari. Nasartan ang mga kura'
Di na sila dumalaw sa heneral.
Ang asawa ni Bustamante, si Donya Luisa, ay Meh.ika.na, dug-?lg bughaw
at may mataas na pagkatao. lginagalang siya ng mabubuting mamamayan na
karamihan ay rilipinoi Anim -ng lianiling anak, 2 lalaki at apat na, babae'
Dolores ang Pangalan ng Panganay'
Dinatnan ni Bustamante sa tanggapan ng Pananalapi si Antonio Torralba,
ang pangkatanatang taga-suri. Noon i"m'ang nito ito nakita' Ngunit alam niyang
dapat ay naka oiranlgolto dahil sa paglustay ng salapi sa kanyang pag-iingat'
,,Hindi ba't nahatulan ka ng Piskal ng Hari na mabilanggo?'
:,,Kamahalan, narinig ko po iyon pero di ako pinagsasabihang opisyal'"
tugon ni Torralba.
Humingi ng mga ulat at kasulatan ang Kapitan-Heneral' wala' Pinabuksan
ang kaha. Kaunting-kaunti lamang ang lamJn. lyon lamang daw ang nasingil'
Maliit lamang ang kita ng may pamilyang. si Torralba'Ngunit ng dumating
ang kawahe nito qy magarang-magara at makisig ang kutsero'
Namataan ng gobernador ang isang may malaking tiyan na kura' Kausap
ito ng ilang empleyado. Iniabot nitoLng kamay upang pahagkan sa gobernador
na nainis.
"Sino kaYo, Padre?" tanong niYa'
,,AkoangSuperyorngmgaPransiskanoatsabayangito'ykabutihang-asa|
ang paghalik ng kamaY sa amin''
"Di ako naparito, Padre, para matuto ng kabutihang-asal sa isang.kura' Di
ako humahalik ng kamay nang walang bahid na dahilan' Maaring madumi ang
inyong kamay N"aparito ako upang ipltupad ang ulos ng Hari at iniuutos kong
lumisan na kayo nang mahusay "bago 'ako
mipilitang gumamit ng lakas at
kapangyarihan."
Umalis ang kura'
Nang dumating si Bustamante sa kanyang tirahan ay may naratnan
siyang mga kura, ,t "r"r"*ing intsik na may ilalang mga mamahaling regalo'
lpinaiagay niyang iyon ay mga -suhol.
Kinagalitan niya at pinauwi ang mga iyon'
Dumatingangkapitanngga|yongsto,.CristodeBurgos.Hindiniyanilagdaan ang pahiniulot na ito'y naiaiaoig sa Maynila hangga't di niya nakikita
angmanipestongkargamentoniyon.Tinanggapniyaangmgakasu|atanmu|asa Hari. Kasama roon ang papeles na nagbabalik sa tungkulin kina Hukom
Fermin Villa at t-uis y Sanios Tagle na kapwa nabilanggo matapo? "ng
isang
mahabang pakikipag-usapin sa mga Dominiko at. iba pa. ltinatagubilin din na
pagmultahin si TJrra"lba ng P20,006 na kanyang winatdas o siya ay ibilanggo sa
Kabite. lpinakadena ni Bultamante si Tonaiba sa Fort Santiago' Pagkatapos ay
pinag-usig niya anj mga papeles-sa galyon up.ary matiyak ang mga pagmamay-
ari ng kargamenl;"*;ri" i'on. fr'rtiming natuklasang kabulukan' kasama rito
ang gawa ng mga PraYle.
Patiangnangakaraangdinabayaran.aypinasingi|.Maramrngopisya|ngpamahalaan, tafo sa"pananalipi, ang ipiniit ni Bustamante sa Fort Santiago'
Ang Diocese ng Maynila noon ay nasa ilalim hi Arsobispo cuesta (1707'
1724). Siya ay nrEng"toriat na kagali[ ni Bustamante dahil sa paninira ng mga
Pransiskano.
Noonay|umaganapnaangbisangpropaganlangpaghihiwalaysaEspanya. At ang J"tJ'n"f"an at simbahan ay nagkakagalit'
lnuudYukan ng mga PraYle na
hryain lamang ang Gobernador'
sa kabilang dako, gumawa naman si Bustamante ng talaan ng mga
opisyal at PraYle na iPadarakiP'
Nagkaroonngmgagulosa|ansangansd.pagbabanggaanngda|awanglakas. Nanawagan ii gustamante sa bayan na labanan ang pangkat ng mga
opisyal na bulok at mga ganid sa Prayle'
lpinabi|anggongHeneralangArsobispongMaynilasasa|angkataksi|an.
Nagingusap-usapanangisangGobernadornademonyongnagkatawangtao
lka-11 ng oktubre. Maulap ngunit payapa lka- 6 ng umaga' Tinugtog ang
batingaw --- sabay-sabay sa lahat ng simbanan.--- ang hudyat ng pagmimisa'
Natrpon ang mga'tao. Nigsitungo tanit sa simbahan ng San Agustin' Lahat ay
sandatahan. NagtuloY sa PalasYo'
Nang makita ito ni Bustamante ay iniutos niyang ang pulutong ay
paputukanngkanyon.Ngunitangkawa|atopisyalaykapanaligpalangmgaprayle. Napasox "ng
p"i"tyo' N-apatay sa taga ng gulok at mga saksak ng
balaraw si Bustamante.
Inilibing ng marangya ang bangkay ng Heneral' sinabing ang mag-anak ni
Donya Luisa aY nagbalik sa Mehiko'
AyonSamaramingsaksi,a.nomala|awangsumaksakkayBustamanteaywalang iba kundi si F"ai" Sebastia"n de Totaneu, Sup"ryor ng mga Pransiskano'
Ngunit nang mapatay si Bustamante, 'si Totanes ang gumanap bilang
Gobernador sa pilipinas kaya't *"irng sumaksi laban sa kanya nang magkaroon
ng paglilitis.
sa isang munting nayon ng cainta na di kalayuan sa Maynila isang
ginang na may 40 taon, kasama aig kanyang anak na dalagang 17 taon, ang
iakituioy sa isang bahay. Kapwa nakaluksa ang mag-ina'
Matapos ang anim na araw, ang cainta.ay ginulo ng balitang pinatay si
Padre Sta. Manes, ang kura sa n"yon, it,ng babielaw ang huling nangumpisal
sa kura. Ang pari ay slnaksat< sa diOOin sa loob ng kumpisalan
Natunton ang mag-anak na pinakituluyan ng mag-ina ngunit si Donya
Maria at Floreniina,"sakai ng kanilang karwahe' ay nakaalis na
lsanggabi,saliwanagngisangsigasamuntingbayanngMa|auegisangkaibang babae ang lumitaw --- m"/ grlok at balaraw sa kanyang baywang'
angmaghimagsik
Nakapaligid sa kanya ang ib?",q ]1?ki na may sibat at gulok
;;g;"k""tandal sa isang malaking puno
lsang batang babae
ang malungkot na
Da. Maria at Da'Maapoy ang talumpati ng babae Siya si Da' Luisa at
dalagita ay anak ?tiy""g'si Dolores' Nagpakilala sila bilang
Florentina.
"Tingnann'yoako'isangputi'higitnamapaladkaysainyo'Angasawako,y naskaroon .d;;i;"i, "; 11.oxuian
sa bansans ito' lpinatupad niva and
moa utos ng Harr. Ngunit ano ang ;til;;tG" 5"nyu Pinatay siya sa halip na
siia'y gantimpalaan' Tinatawagan k; ;; ang kamatayan nang maraming ulit
ngunit ako'y r.anfing oin'go Av3* nt ma'Jhil ang diyo* na bawian ako ng
buhay. lbig na marahi na isakamay ko na ang katarungang ipinagkait sa akin'
lsangdakotnagintoanginihagisniyasaharapanngnagkakatipon.Gamitin n,yo iyan sa ka6utihan ng ;;ffig Xananayan laban sa mga kriminal na
mav hawak na krusipiho sa kaliwa habang pumapatay ng mga walang sala sa
tulong ng sandata sa kanan'
Ang puno ng pangkat ay si Juan Magpantay o Juan Magtatanga'
Noong gabing iyon ay sumalakay ang pangkat sa Tuao' mga 15 milya ang
tayo. Binihag nita Jng Nl"yo, ,," ,]'iligii"i bi*t at ang kura na si Antonio de
Utualde
Nagpadala ng pangkat na panugis an'g Mayor ng Vigan sa pamumuno ng
KastilangsiJuanOiOuna'kasamasiPidreJuandelaGarsua'
NakasagupanitoangpangkatniJuanMagpantayatmaramiangnapataysa magkabilang panig' kasama ang kurang si Padre Garsua'
Naka|igtassinaMagpantay.Sakanilangpinagtaguanggubataykasamanila si Padre UtuafOe na gJpos hanggang siko'
NilapitansiyaniMariaatkinausapsiY?SaKastiIa.Ina|imuraangmapagkun*"ri nitJng ugati "t Ornil"Orry1O*ilan. ltinanong n! Maria kung
kitala siya ns k;;; iii*ri r"* ll"il"g nilrqria.gns anax' tumindis nans tuwid
ang kura. sinampal siya nang rl"rrxlt"ni Maria. Muting inalimura ang kura'
"May satsat kang sagisag ng sinag :i:1" ng Panginobn ngunit isang
kurang mamamatay tao f'fggy-o; tirignan 'ry tl-g' bik-tima ng iyong makahayop
na kasamaan! At iniharap niya-sa kirra si Frorentina,.oi mo iin ba siya kirara,
mandudurog ng puri ng nro""iii'turing binigyan ni Maria ng mag-asawang
samPal ang kura'
..PatawarinMosi|a,Panginoon,atdinilaalamangkani|angginagawa!'
usal ni P. Antonio
Narinig ito ni Maria Pagalit na nagwika ang babae'
"Matalino ang Diyos na tinatawagan mo. Alam Niya na dinudungisan mo
ang kanyang pangalan tulad ng pagkak-awasak mo sa puri ng aking anak na ito
nu"pin"g.a,iantaLnan mo bilang kanyang kumpesor' At kinuha mo pa sa akin
"nd Xufi"bag-habag na sanggoi mo sa kanya. Kinatulong mo si Totanes na
kinitata tong maka"pangyarihing orakulo upang lumapit sa akin no9l9 ako ang
Unang Ginang ng Pif ipii"t ,pan-g bantaan mo ako ng eskandalo publiko kung di
ako p"apay"g tlg"yo'y sinundan kita rito sa bayang pinaglipatan sa iyo upang
maningil at makaPaghiganti."
,'Ano ang ginawa mo sa sanggol? Di ba't pinabayaan mo lamang
mamatay sa kamay sa isang matandang babae?"
Humihingal na isinakamay ni Maria ang isang punyal'
Ngunit ng itatarak na lamang ni Maria ang balaraw ay pinigilan siya ni
Magpantiy. SilJ r"*, n" mga aping katutubo, ang gagawa niyon. Doon nalibing
si Utualde.
Si Maria ay kinilalang isa nang puno ng pangkat'
Ang naging kapalit ni Bustamante ay dumating noongl!20 --- si Don
Toribio Jose de C-osio'y Campo. Dala niya ang isang utos na buksan ang isang
masusing pag-uusig sa pagkarapatay kay Bustamante at parusahan ang lahat
ng dapat managot.
Noon naman ay napabalita ang isang tulisan sa pangalang "ltim na Aso"
na marami nang napatay na mga iura. isang liham nito ang tinanggap ni
Gobernador de iosio n, n"gr"ra6ing si Totanes ang pumatay kay Bustamante'
Ngunit si Totanes ay tuso. Madali niyang nakaibigan si de bosio Hayagan
pang sinlui ni Totanes sa Gobernador na makatarungan ang pagkakapatay kay
Bustamante.
lsang ginoo na ipinadala rito ng hari upang mag-imbestiga nang sarili ang
dumating. Kinopya niya ang mga liasrlatan ukol dito' Makalipas ang isang
bgwan ,y n4"i"V "iVL
sa pigtalXalason matapos mag-agahan sa kumbento ng
San Francisco.
Hindi inimbestiga ni de Cosio ang usapin. Patuloy sa pananalasa si Asong
Itim na karamihan ang pinapatay ay mga kura'
Ang mahabang talaang ito ng mga pinatay ni "Asong ltim" ay naganap sa
panahonngpamumunonicooernaoorCosioyCampo(1720-1725).
Noon ay panahong sumasalakay ang mga Olandes
mga epid"tnyi. Noon ay panahon ng kasaganaan sa
panahon ni Asong ltim'Mariwasa unJ rvr"vnila dahil sa kalakalan sa Galyon. lto
NagbunYi ang
si Florentina. Ananghabang
Nagluksa ang mga rebelde,
nang inilibing na ang lnq:
Noo'y Panahonkomersyo. Noon
ay tinagurtang
lalo na ang dalagang"Djlo-hlejnrhaha$n
ngay
Reynang Lungsod sa Silangan'
PinunaSaakdangitoanguga|lngilangdukhangmagsasakanapagpapaupa ng r"tj*g ;g'-"n"li na-datagi sa mga may-ari ng lupa sukdang
asawahin ng huli ang dalaga TinagurLn ito-ng umaxca na prostitusyon sosyal'
walang asunto ng mahirap na naipanana.lo sa mayayaman' Ang paaralan
ay para sa ]n"yryu*in tamang. sapilitan .halos ang kabanalan Ang di
nagsisidalo sa ;u ay pinarar"i"ng"ng erehe. sa orasyon ay napipilitang
magdasal ang lahat.
Agosto 14, 1726. Naghahandang sumalakay sa isang bayang malapit sa
Maynila sina Asong ltir at-Magtatang-a. Tatlong pangkat ng mga Kastila ang
lihim na sumalakay sa mga plnag-uusig. Kas"ta nila ang mga katutubo na may
mga sibat.
Nabig|aangmgarebe|de.Da|awangorassi|angnag|aban.NapataysiAsonq ltim.
Maynila.dalaga
Noongika-'lBngEnero,isangmahiwagangmag-anakangnamahaysadaang Anda- si Don
"Emilio M. trielgar, ang . a:awa niyang si Florentina
santibafiez, at ang anak nilang si"c-aimen. rji u"tio ng lahat kung saan sila
nagbuhat. Ayon ,r-iU, "y
," Meliiko, o sa Antilyes, o sa Kanlurang Silangan'
MaitimsiMe|gar.Angasawa'ymaputiatmaganda.Kapwapagatolsilangmagsalita ng rartta at
-ragaloi Maharlika "ng kanilang pamumuhay'
Nakisalamuna ang lalaki ,a mitaai na lipunan ng Maynila ngunit di sa mga
prayle. pinaratang""nlt"ng erei.el'g- ilang matataas-na puno "g-ig-",gayle'
Ang
"nrk ay mga 13 tiong gutang. Bihirang lumabas ng bahay ang mag-lna.
Pinagtakhan ito ng lahat.Dinalaw sila ng Arsobispo at ng kalihim nito'
pinapasok naman sila ng utusan. Humanga ang arsobispo sa karangyaan ng
p"r;rrr,ay. Matapos mag-ayos ng sarili ay lumabas ang mag-ina.
Hindihumalikangmgaitosakamayngarsobispo.Nabaghanangarsobispo. "Matagal na UJ kayo sa siyudad?'' tanong nito'
"lilan pang buwan, Kamahalan'"
"Ano ang trabaho ng inyong asawa?"
..Namimiltpoatnagbibilingmamahalingpaninda.Dikopogaanongmasabi, di ako nagtatanong sa kanya "
Napakilala si Florentina na isang Mehikana at si Melgar ay Kubano' r
Hininganngarsobispo.ng.abuloyangginangparaSapistangSto.Rosario sa Maynila. Nagpasintabi ang ginang .p.ara
kumuha ng abuloy' Di
nagtagal ay sumunod sa kanya "; ;i;gt? fiitll daw ito ng arsobispo sa
pisngi, at ito "y
p;;;;gr";"dr" di n, itJpinalabas ng ina na dala ang munting
suPot.
lniabot'ng babae sa arsobispo ang supot'
lbinuhosngka|ihimanglamanngsupot.|sangparesngbri|yanteatapatna pirasong gintong 16 na onsa ang lsa'
KinagabihanaydumatingsiMe|garkasamaangtat|ongsandatahanglalaki.
Angmagrasawaywa|angibakundiangki|abotnatulisa[sa|mus,siSrndrig o, $Lqrltl" t "
ouf-ni-atntg_lljnxarnav-labi n I i mang t-Tll" ns patav'
Si Sandugo .V ##ilitu p"t" *gt-*man sa mayamang pook ng Dilaw'
At isinagawa ang pagsalakay sa pangunguna ng isang babaing
nakasakay sa tiabayo, rnay o"'"nJ it'e at.gulokl NJgtanggot ang mga kawal'
llan ang numagsaX XaagaO' Nagsisuko ang iba'
Angmganadakip,kasamaangisangPadreManue|Retona,Dominiko,aytinangay ng mga nagsisalaxrv n"" nakJkamkam ng maraming kayamanan'
pagkain at sandata
Angmgakawalayinalisanngmgagapo:atpinaghuhulogsadagatnahanggang teeg. nf"ng plngkat
"v nigtr;gJ.i Bataan. Ang babaing puno ay st
Sarhento BitaY
Nagingki|abotsisarhentoBitaynamu|anoonaysunod-sunodangpangungulimbat na ginawa'
SiDonyaLuisadeBustamanteayrraging.tulisanbi|angAsong|tim.Anganak ay naging kilabot 1ng tuf isan -- ti Sarflento Bitay' Naging' asawa siya ng
kilabot ding tulisang si sanougo. sinalakay nita ang rjit"* lt dinuxot si Padre
Retona.
Napataysisarhento'Bitayatinilibings-akatabingpuntodngina'SiSandugo ay nagtungo sa Mehiko k""tn" ang anak na dalagita'
Napatay sa sariling kumbento si Padre de Totanes.
"Walang ganap na katarungan hangga't may mga taksil at kriminal nanabubuhay "
Maynila, 18 Hulyo 1869Jose A. Burgos