Fenomenografia Cisek 2016
-
Upload
sabina-cisek -
Category
Science
-
view
181 -
download
0
Transcript of Fenomenografia Cisek 2016
Fenomenografia w badaniach informatologicznych
w XXI wieku
Sabina Cisek
Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ
ZARZĄDZANIE INFORMACJĄ W NAUCE
Katowice, 1-2 grudnia 2016
1
Cele badawcze / struktura prezentacji
• Charakterystyka fenomenografii jako takiej – cechy, geneza, inspiracje filozoficzne, sposób realizacji w praktyce badawczej
• Jak często fenomenografia jest stosowana w informatologii w XXI wieku?
• Czy oprócz badań empirycznych istnieją prace metodologiczne (teoretyczne) poświęcone fenomenografii jako metodzie/podejściu w dociekaniach informatologicznych?
• Jakie zagadnienia informatologiczne są badane (empirycznie) przy użyciu fenomenografii?
2
Metoda
• Analiza i krytyka piśmiennictwa (Cisek, 2010),
w oparciu o wyszukiwanie w bazie LISTA (Library, Information Science and Technology Abstracts) udostępnianej przez EBSCO
3
Geneza i oddziaływanie fenomenografii
• Powstała w latach 70. XX w. na Uniwersytecie w Göteborgu, Szwecja. Twórcą jest Ferenc Marton wraz ze współpracownikami.
• Najsilniej związana jest z badaniami dotyczącymi uczenia się i rozumienia.
• W informatologii stosowana jest od lat 90. XX wieku. W bazie LISTA najstarszy artykuł pochodzi z 1997 roku, w Web of Science (kategoria Information Science Library Science) – z 1999 (sprawdzone w dniu 2016-11-29).
5
Inspiracje i założenia filozoficzne
• Fenomenologia, Edmund Husserl (1859-1938) i inni
• Istnieje jeden świat, „doświadczany przez jednostki w różny sposób,
jednakże zmienność ta nie jest nieskończona i może być
zidentyfikowana w badaniach empirycznych”(Bielecka-Prus, 2012, s.
91)
• „Przedmiot i podmiot poznania są nierozdzielne i tworzą jedną całość.
Zjawisko jest zawsze doświadczane jako czyjeś (…) a sposób ujęcia
przedmiotu informuje nas o podmiocie” (Bielecka-Prus, 2012, s. 91).
6
Cechy [1]
• Fenomenografia stanowi jakościowe (interpretatywne) podejście badawcze.
• Przedmiotem zainteresowania jest „sposób w jaki ludzie doświadczają zjawisk, albo różne sposoby doświadczania tego samego zjawiska” (Jurgiel, 2009).
7
Cechy [2]
• Fenomenografia przyjmuje tzw. perspektywę drugiego rzędu (ang. second-order perspective) → „właściwym przedmiotem zainteresowania jest nie sam świat (czymkolwiek miałby on być), ale podmiotowe koncepcje rzeczywistości. (…) interesujące staje się (…) zbadanie, w jaki sposób ludzie doświadczają, interpretują, rozumieją, percypują czy konceptualizują różne aspekty rzeczywistości” (Moroz, 2013, s. 34-35).
8
Cechy [3]
• Fenomenografia polega na empirycznym poznawaniu i opisie różnorodnych sposobów doświadczania, postrzegania, rozumienia i interpretowania rzeczywistości przez badane jednostki.
• „Fenomenografia jest opisem rzeczy takich, jak je postrzegamy, odnosząc nas do doświadczenia, będącego wewnętrznym stosunkiem pomiędzy człowiekiem a światem” (Moroz, 2013, s. 33).
9
Gromadzenie danych empirycznych w fenomenografii
• Wywiad nieustrukturyzowany lub częściowo ustrukturyzowany
• Analiza dokumentów – wypowiedzi pisemnych, rysunków itp.
• Grupa fokusowa
• Obserwacja
10
Analiza danych empirycznych w fenomenografii
• Zbieranie danych w kategorie
• Dane są grupowane według tematów, sposobów postrzegania – a nie
poglądów poszczególnych jednostek
• Łączenie kategorii relacjami (hierarchiczne, linearne i inne)
• Zamierzony rezultat analizy danych stanowi utworzenie zestawu
kategorii, odzwierciedlających różne sposoby, na które dane zjawisko
jest doświadczane (w ogóle, a nie przez pojedyncze konkretne
osoby).
11
Jak często fenomenografia jest stosowana w informatologii w XXI wieku?
Ile jest artykułów? W jakich czasopismach zostały opublikowane?
12
Wyszukiwanie i selekcja artykułów
• Wyszukiwanie w bazie LISTA we wszystkich polach, w dniu 2016-11-24
phenomenography OR phenomenographic OR phenomenographical method
z ograniczeniem do język angielskiego
• dało 57 rezultatów z lat 1997-2016, z czego 53 z XXI wieku (wśród 4 artykułów
z XX wieku, 2 są autorstwa Louise Limberg i 1 – Christine Bruce)
• Spośród 53 publikacji z lat 2001-2016, 12 zostało odrzuconych – nie są z zakresu
informatologii i zarządzania informacją, czyli zostało 41.
13
Czasopisma, w których opublikowano artykuły oparte na fenomenografii
1) Access 1
2) Alki (Washington Library Association) 1
3) Aslib Proceedings 1
4) Australian Library Journal 1
5) Art Documentation: Bulletin of the Art Libraries Society of North America 1
6) British Journal of Educational Technology 1
7) Higher Education Research & Development 1
8) Information Research 6
9) Internet Reference Services Quarterly 1
10) Journal of Academic Librarianship 2
11) Journal of Documentation 3
12) Journal of Information Literacy 3
13) Journal of Information Systems Education 2
14) Journal of Librarianship & Information Science 2
15) Journal of Religious & Theological Information 1
16) Library & Information Research 2
17) Library & Information Science Research 4
18) Library Quarterly 1
19) Library Trends 1
20) Libri: International Journal of Libraries & Information Services 2
21) Mousaion 1
22) New Library World 1
23) Reference Services Review 3
14
Czy istnieją prace metodologiczne (teoretyczne) poświęcone fenomenografii
jako metodzie/podejściu w dociekaniach informatologicznych?
Typy publikacji
15
Typy publikacji
• Oparte na / zawierające wyniki badań empirycznych
wykorzystujących fenomenografię – 36
• Teoretyczne, ale nieskupiające się na fenomenografii jako takiej – 2
(Forster, 2015; 2016)
• O charakterze metodologicznym – omawiające fenomenografię jako
metodę/podejście w badaniach informatologicznych – 3 (Andretta,
2007), (Cibangu, Hepworth, 2016), (Yates, Partridge, Bruce, 2012)
Wśród publikacji z XX wieku są dwie teoretyczno-metodologiczne – (Bruce,
1999), (Limberg, 2000)
16
Badane zagadnienia
• Definiowanie pojęcia informacji 1 (Shenton, Hayter, 2006),
• Information Literacy 30,
w tym m.in. doświadczanie i percepcja informacji (experience of information) (Smith, Hepworth, 2012) (Yates, Partridge, Bruce, 2012), kompetencje informacyjne studentów, ich ocena i kształcenie (Diehm, Lupton, 2014; i wiele innych) – najpopularniejsze zagadnienie, kompetencje informacyjne związane ze zdrowiem – health information literacy (Yates, 2015)
• Threshold concepts 1 (Cope, Staehr, 2008),
• Zachowania informacyjne 6,
w tym m.in. relevance behavior, wykorzystanie informacji (Steinerova, 2008)
18
Wnioski
• Fenomenografia jest interesującym podejściem badawczym, wartym zastosowania tam, gdzie mamy do czynienia z ludźmi w świecie informacji.
19
Bibliografia – analizowane publikacje, XXI wiek (w wyborze) [1]
• Andretta, Susie (2007). Phenomenography: a conceptual framework for information literacy education. Aslib Proceedings: New Information Perspectives, vol. 59, no. 2, p. 152-168.
• Cibangu, Sylvain K.; Hepworth, Mark (2016). The uses of phenomenology and phenomenography: A critical review. Library & Information Science Research, vol. 38, p. 148-160.
• Cope, Chris; Staehr, Lorraine (2008). Improving Student Learning About a Threshold Concept in the IS Discipline. Informing Science, vol. 11, p. 349-364.
• Diehm, RaeAnne; Lupton, Mandy (2014). Learning information literacy. Information Research, vol. 19, issue 1. http://InformationR.net/ir/19-1/paper607.html
• Forster, Marc (2015). Refining the definition of information literacy: the experience of contextual knowledge creation. Journal of Information Literacy, vol. 9, no. 1, p. 62-73.
• Forster, Marc (2016). Developing an "experience framework" for an evidence-based information literacy educational intervention. Journal of Documentation, vol. 72, no. 2, p. 247-264.
21
Bibliografia – analizowane publikacje, XXI wiek (w wyborze) [2]
• Shenton, Andrew K.; Hayter, Susan (2006). Terminology deconstructed: Phenomenographic approaches to investigating the term „information”. Library & Information Science Research, vol. 28, issue 4, p. 563-578.
• Smith, Marian; Hepworth, Mark (2012). Young People: A Phenomenographic Investigation into the Ways They Experience Information. Libri: International Journal of Libraries & Information Services, vol. 62, issue 2, p. 157-173.
• Steinerová, Jela (2008). Seeking relevance in academic information use. Information Research, vol. 13, no. 4, paper 380. http://InformationR.net/ir/13-4/paper380.html
• Yates, Christine; Partridge, Helen; Bruce, Christine (2012). Exploring information experiences through phenomenography. Library and Information Research, vol. 36, no. 112, p. 96-119.
• Yates, Christine (2015). Exploring variation in the ways of experiencing health information literacy: A phenomenographic study. Library & Information Science Research, vol. 37, issue 3, p. 220-227.
22
Bibliografia – analizowane publikacje (starsze, XX wiek)
• Bruce, Christine (1999). Phenomenography: opening a new territory for library and information science research. New Review of Information & Library Research, Vol. 5, p. 31-48.
• Limberg, Louise (2000). Phenomenography: a relational approach to research on information needs, seeking and use. New Review of Information Behaviour Research, Vol. 1, p. 51-67.
23
Bibliografia – pozostałe publikacje
• Bielecka-Prus, Joanna (2012). Fenomenografia (Phenomenography). W: Słownik socjologii jakościowej. Warszawa: Difin, s. 91-93.
• Cisek, Sabina (2010). Metoda analizy i krytyki piśmiennictwa w nauce o informacji i bibliotekoznawstwie w XXI wieku. Przegląd Biblioteczny, t. 78, z. 3, s. 273-284.
• Jurgiel, Alicja (2009). Doświadczanie szkoły przez uczniów. Rekonstrukcja fenomenograficzna. Problemy Wczesnej Edukacji, nr 2 (10), s. 142-149.
• Limberg, Louise B. (2008). Phenomenography. In: Given, Lisa M. ed. The Sage Encyclopedia of Qualitative Research Methods. Thousand Oaks: SAGE Publications, Inc., p. 612-614. DOI: http://dx.doi.org/10.4135/9781412963909.
• Męczkowska, Astrid (2003). Fenomenografia jako podejście badawcze w obszarze studiów edukacyjnych. Kwartalnik Pedagogiczny, nr 3 (189), s. 71-89.
• Moroz, Jacek (2013). Fenomenografia jako metoda badania treści świadomościowych. Pedagogika Szkoły Wyższej, nr 1, s. 33-44.
24