Federale Overheidsdienst Financiën - België ......Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e...
Transcript of Federale Overheidsdienst Financiën - België ......Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e...
Federale Overheidsdienst Financiën - België Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
5
Het Stabiliteitsprogramma van België (2009-2012)
6
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Inhoudsopgave
1 Inleiding 9
2 Economischetoestandenmacro-economischehypothesen 11
2.1 Economischecontext 11
2.2 EconomischevooruitzichtenvanhetFederaalPlanbureau 12
2.2.1 Deinternationaleomgeving 12
2.2.2 Deconjunctuurevolutie 13
2.2.3 Vooruitzichtenvoor2010-2012 14
3 Hetbegrotingstraject2009-2012 18
3.1 Begroting2009 18
3.2 Begrotingstraject opmiddellange termijnvandeBelgischeoverheids-financiëninovereenstemmingmetdeEuropeseaanbevelingen 20
3.3 Samenwerkingsovereenkomsten 23
3.4 Hetjaar2010betekentheteindevandestructureleverslechteringvandeoverheidsfinanciënineenkwetsbareeconomischecontexteninhetlichtvandevergrijzing 24
3.5 Eenverantwoordelijkbegrotingsbeleidzowelwatdeontvangstenalsdeuitgavenbetreftineenmoeilijkeenonzekereeconomischecontext 26
3.6 Hetjaar2011betekentheteindevanhetsneeuwbaleffect 28
4 Vergelijkingmetdeaanvullingophetstabiliteitsprogramma2009-2013ensensitiviteitsanalyse 31
4.1 Eenversnellingvanhettraject tenopzichtevanhetvorigestabiliteits-programma 31
4.2 Sensitiviteitsanalyse 32
4.2.1 Verschilinbbp-groei 33
4.2.2 Verschilininterestvoeten 34
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
7
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
5 Debegroting2010–2011 35
5.1 Krachtlijnenenmacro-economischeuitgangspunten 35
5.1.1 Terugdringenoverheidstekort ineennogfragieleeconomischecon-text 35
5.1.2 Eenmeerjarenperspectief 35
5.1.3 Eenbetereeconomischesituatie 36
5.2 Debelangrijkstemaatregelengenomeninhetkadervandeopmaakvandebegroting2010en2011vanentiteitI 37
5.2.1 Eenalgemeenoverzicht 37
5.2.2 Debelangrijkstemaatregelenophetniveauvandefederaleoverheidendesocialezekerheid 38
5.2.3 Verlengingcrisismaatregelennieuweinitiatieven 41
5.3 Debelangrijkstemaatregelengenomeninhetkadervandeopmaakvandebegroting2010vandegewestenengemeenschappen 44
5.3.1 Vlaanderen 44
5.3.2 WaalsGewestenFranseGemeenschap 44
5.3.3 BrusselsHoofdstedelijkGewest 45
6 Strategieopmiddellangetermijn 47
6.1 Arbeidsmarkt 48
6.1.1 Anti-crisismaatregelen 48
6.1.2 Aanwervingsplan 49
6.1.3 Dalingvandestructurelearbeidslasten 49
6.1.4 Versterkingvandepatronalebijdragenophetbrugpensioen 50
6.1.5 Hetbelangvanvorming 51
6.2 Eenomgevingdiedeconcurrentiekrachtvandeondernemingenbevor-dert 51
6.3 Verhogingvandepotentiëlegroeivandeeconomieenindustrieelbeleid 53
8
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
6.4 Socialezekerheid 54
6.4.1 Depensioenen 54
6.4.2 Gezondheidszorggerichtopuitgavenbeheersingmeteenverbeterdetoegangenkwaliteitvandezorg 55
6.5 Hervormingvandecontroleophetfinancieelsysteem 56
7 Dehoudbaarheidvandeopenbarefinanciënopdelangetermijn 58
7.1 Inleiding 58
7.2 Debudgettairegevolgenvandevergrijzing 58
7.3 Deoverheidsstrategiemetbetrekkingtotdevergrijzing 60
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
9
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Inleiding1
Definanciëlecrisisheeftwereldwijdzwaartoegeslagenenongezienegevolgengehadvoordewereldeconomie.
DeBelgischeoverheidsfinanciënzijn,netalsinanderelanden,zwaargetroffendoordeeconomischeenfinanciëlecrisis.DaarwaardeBelgischeoverheidsfi-nanciënin2006en2007gemiddeldnogeenlichtoverschotoptekenden,ishettekortvanafmedio2007opgelopentot-1,2%vanhetbbpin2008en-5,9%vanhetbbpin2009.
Geziendedynamiekvandeinterestlastenendestijgingvandeuitgaventenge-volgevandevergrijzingzoueeneconomischeheropleving–hoekrachtigook–nietvoldoendezijnomhetbegrotingstekortterugtebrengenonderdedoorhetVerdragvanMaastrichtmaximumtoegestanedrempelvan3%. Opmid-dellangetermijnzouhettekort5,4%vanhetbbpbereikenenzoudeoverheids-schuldverderinstijgendelijnblijvenevoluerentot107%vanhetbbpin2014.
MethetoogopdegevolgenvandevergrijzingisdehuidigeevolutievandeBel-gischeoverheidsfinanciënniethoudbaarennietwenselijk,vooralineencontextvanbehoudvandeintergenerationelesolidariteit.
GezondeoverheidsfinanciënzijnessentieelomdekostenvandevergrijzingoptevangenenzoookhetvoortbestaanvanhetBelgischesociaal-economischemodeltegaranderen.
DeBelgischeoverheidheefteenbudgettair saneringsprogrammavastgelegd.Rekeninghoudendmetdeconjunctureleverbeteringendebegrotingen2010,alsookmetdemeerjarenbegrotingenzoalsopgestelddoordeverschillendebe-leidsniveaus,voorzietditprogrammaineenaanpassingvanheteerdervastge-legdetrajectindeaanvullendenotabijhetstabiliteitsprogrammainseptember2009.
Deverdelingvandezeobjectievenoverdeverschillendebevoegdheidsniveausmaakt deel uit van een samenwerkingsakkoord over de periode 2009-2010.Voordeperiode2011-2012wordteentweedesamenwerkingsakkoordgefinali-seerd.DezeherzieningbeantwoordtaandeaanbevelingenvandeEcofin-raadvan2december2009.
HetsaneringsprogrammamoetdegeloofwaardigheidvandeBelgischeover-heidsfinanciënverbeterenenzodoendedeinterestvoetenoplangetermijnver-lagen.Dezelagereinterestvoetenmoetenophunbeurtdebudgettairesaneringvergemakkelijkenendespaarquoteverlagen,enbijgevolgde(potentiële)eco-nomischegroeistimuleren.
10
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Dezegroteregeloofwaardigheidistrouwensabsoluutnoodzakelijkgeziendehoge schuldenlast van België en de gevoeligheid van de overheidsfinanciënvoorplotsewijzigingeninhetrentepeil.
Hetbudgettairsaneringsprogrammamoethandinhandgaanmeteenduurza-meeconomischegroeidiemeerevenwichtigenhogeris.Devergrijzing,dekli-maatverandering,destijgendeprijzenvandegrondstoffenendetoenemendeglobaliseringvandewereldeconomiezijnallemaaluitdagingenwaaronvermij-delijkrekeningzalmeemoetenwordengehoudenbijdebesluitvormingopeco-nomisch,budgettair,sociaalenmilieuvlak.Dezeuitdagingenvrageneenmo-derniseringvandearbeidsmarktendesocialezekerheid,eenbetereinteractietusseneconomieenmilieueneenmeerrechtvaardigeengroenerefiscaliteit.
Eenduurzamepotentiëlegroeieneenhogerewerkgelegenheidsgraad,vooralbijjongerenenouderen,zijnabsoluutnoodzakelijkomeenbeteresocialesamen-hangtegaranderenenhetBelgischsociaal-economischemodeltevrijwaren.
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
11
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Economische toestand en 2 macro-economische hypothesen
Eco2.1 nomische context
Nadatdewereldeconomiegetroffenwerddooreenongemeenzwarerecessie,werdendetekenenvanherstelindeloopvan2009steedssterker.Deoorspron-kelijke vrees voor een ineenstorting van het financieel systeem ebde, zij hetnadatdemonetaireautoriteitenenregeringenhaddeningegrepen,geleidelijkweg.Deherstelplannenvandeoverhedenondersteundendezwakkeeconomi-scheactiviteit.Eenhalfjaargeledenwerdernogvanuitgegaandathetgroei-herstelzichpasbegin2010zouinzetten.Deresultatenvanhetderdekwartaal2009wijzener echteropdat ernual eengroeihersteloptreedt ineenaantalbelangrijkeeconomischezones,ondermeerindeeurozone.
Na herhaaldelijke herzieningen van de economische vooruitzichten in nega-tievezinsinds2007,werdendeprognosesindeloopvanhettweedesemestervan2009danookinpositievezinbijgesteld.Deonzekerheidblijftechtergroot,meerbepaaldblijvenerveeltwijfelsbestaanmetbetrekkingtothetduurzamekaraktervandeeconomischeherneming.Teneersteblijftdefinanciëlesectorgepercipieerdalsbroos,dereorganisatieenstabilisatiemoetenverderwordendoorgevoerd omde reële economie ten volle te kunnen ondersteunen. Tentweedeblijftdevraagbestaanhoedeeconomischeactiviteitzalreagerenopdeafbouwvanzowelmonetairealsbudgettaireimpulsen.Dezeafbouwisnood-zakelijkomfinanciëleenmonetaireonevenwichten tevermijdenendevoor-waardenvoorduurzameontwikkelingoplangetermijnnietinhetgedrangtebrengen.Eengoedetimingvoorde‘exitstrategie’isechterbijzondermoeilijktebepalen.Tenderdekandeevolutievandewerkloosheideenhernemenvanhetconsumentenvertrouwenindewegstaanenduswegenopzowelconsumptiealsinvesteringen,defundamentenvaneenduurzameeconomischegroei.
Deonzekerheidlaatzichaflezenuitdedivergentievandeeconomischevoor-spellingenvoor2010en2011.Tochwijzendieallemaalinderichtingvaneenherneming.
Hetstabiliteitsprogrammakadertbijgevolgindezeeerdergunstigemaarnogsteedsbrozeeconomischecontext.
12
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Economische vooruitzichten van het Federaal Planbureau2.2
De internationale omgeving2.2.1
De economische vooruitzichten van het Federaal planbureau van december2009dienenalsbasisvoorhettrajectinhetvoorliggendestabiliteitsprogramma.DezevooruitzichtenvanhetFederaalplanbureaubestondenuit tweemacro-economischescenario’s. Heteerstescenariowasgebaseerdopzeervoorzich-tigegroeihypothesendievollediginlijnwarenmetdeexterneassumptiesvandeEuropesecommissie(oktober2009).Hettweedescenarionamookdemeerrecenteevolutiesinrekening,ondermeerderesultatenvanhetderdekwartaal,hetgroeiendvertrouwenvaninvesteerdersendehernemingvandeinternati-onalehandel,onderinvloedvaneenaantalgroeilandenzoalsChina. Omzodichtmogelijkdeverwachtingtebenaderen,iservoorgeopteerdomdittweedemeestwaarschijnlijkescenariotegebruiken.Hierbijkomtdebbp-groeiuitop1,1%in2010en1,7%in2011.Alsdezegroeivooruitzichtenwordenvergelekenmetdegroeiramingenindebelangrijkstebuurlandenblijktdatdezevoorspel-lingenhiermeeinlijnzijn.
AlsbasisvoordezesimulatieheefthetFederaalplanbureaugebruikgemaaktvandemeestrecenteEconomicOutlookvandeOeso(november2009,voordeperiode2009-2011).TenopzichtevandebasishypothesenvandeECzijnertweeverschillen.EnerzijdswordtereengroteregroeivoorspeldvoorhetgeheelvandeOeso-landen,waardoordegroeivoordeeurozonekomtoprespectievelijk0,9%en1,7%in2010en2011(tegenover0,7%en1,5%indeexterneassumptiesvandeEuropesecommissie).Anderzijdswordtookeenietshogeregroeivande relevante buitenlandse (niet-EU) afzetmarkten verwacht. De hypothesenvoordeinterestvoeten,dewisselkoersendeolieprijszijnonveranderdgeble-ventenopzichtevandeeconomischeprojectiesvandeEuropesecommissievannovember2009.
Voordevooruitzichtenvan2012heefthetFPBdemiddellangetermijnprojectievandeOesogebruikt(juni2009).
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
13
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
2008 2009 2010 2011 2012
Interestvoet korte termijn (jaarlijks gemiddelde) 4,6 1,3 1,5 2,5 2,5Interestvoet lange termijn (jaarlijks gemiddelde) 4,2 3,7 3,7 4,1 4,5Euro in USD x 100 (jaarlijks gemiddelde) 146,6 139,2 148,2 148,2 148,2Nominale effectieve wisselkoers (200=100) 111,9 113,1 113,9 113,9 113,9Bbp-groei wereld (exclusief EU) 3,8 -0,4 3,8 4,1 5,0Bbp-groei EU 0,8 -4,1 0,9 1,7 2,3Groei van relevante buitenlandse markten 2,3 -11,0 3,6 4,8 6,4Wereldimport in volume (exclusief EU) 4,6 -12,6 4,6 5,0 7,0Olieprijzen (USD per vat Brent) 96,9 61,3 76,5 80,5 84,5
Tabel1:Externeomgeving
De conjunctuurevolutie2.2.2
NavieropeenvolgendekwartalenvannegatievegroeigeeftdeflashramingvanhetInstituutvoordeNationaleRekeningenvoorhetderdekwartaaleengroeivan0,5%tenopzichtevanhetvorigekwartaal.Deevolutievanhetkwartaal-bbptenopzichtevanhetovereenstemmendekwartaalvanhetvoorgaandejaarwijstookopeenkentering(ziegrafiek1). Vanafhetvoorjaarvan2009ishetvertrouwenvanzowelproducentenalsconsumentenbijnaconstant toegeno-men. Indecembernamhet consumentenvertrouwenwelopnieuwaf tot ophetniveauvandemaandenjuni-augustus,vooralalsgevolgvandevreesvooreentoenemendewerkloosheidin2010.Ookinjanuariblijfthetconsumenten-vertrouwenopditrelatieflageniveau.Nietteminlaathetherstelvandecon-junctuurindicatoren inde loopvan2009vermoedendatdeeconomie,nahetrelatiefgoedetweedesemestervan2009,in2010zalblijvengroeien.Voor2009convergerendeverschillenderamingenmomenteelnaareeninkrimpingvandeeconomiemet3,1%.
14
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Grafiek1:Reëlekwartaalgroeivanhetbbpin%t.o.v.hetovereenstemmendekwartaalvanhetvorigejaarenconjunctuurevolutie
Bron:INR.
Vooruitzichten voor 2010 - 20122.2.3
Nadesterkeinkrimpingvandeeconomiein2009(-3,1%),zoudeindetweedehelftvan 2009 geobserveerdeherneming zich verderdoorzetten in 2010. Erwordtnuuitgegaanvaneengroeivan1,1%.Dezeprognoseslijkenvoorzichtigtezijn.Alsdegroeivooruitzichtenwordenvergelekenmetdegroeiramingenindebelangrijkstebuurlandenblijktdatdezevoorspellingenindebuurtliggenvandegroeicijferswaarzijvanuitgaan,en indemeestegevallenzelfs lageruitvallen.Delaatsteprojectiesvan26januari2010vanhetIMFwijzenookopeenstijgingvanhetbbpindeeurozonemet1%in2010en1,6%in2011. Demacro-economischeevolutieinFrankrijkenDuitsland,belangrijkehandelspar-tnersvanBelgië,isookgunstig,meteengroeiverwachtingvan1,4%in2010en1,7%in2011voorFrankrijken1,5%in2010en1,9%in2011voorDuitsland.Delaatsteconsensus-forecastinhetBelgianPrimeNewsvanjanuari–diedege-middeldevooruitzichtenweergeeftdiedoordegrotefinanciëleinstellingeninBelgiëwordengehanteerd-voorzieteengroeivan1,5%voor2010inBelgië.
Dezecijferszijndusinbelangrijkemategelijklopendmetdehypothesenwaar-vanisuitgegaanbijditstabiliteitsprogramma.
Opbasisvandegehanteerdehypothesenmetbetrekkingtotdeinternationaleomgeving(cf.supra)zouvanaf2011degroeiuitstijgenbovenzijnpotentieelni-veauenuitkomenoprespectievelijk1,7%in2011en2,2%in2012(depotentiëlegroeibedraagtdanrespectievelijk1,4en1,5%).Dezeprojectiesopmiddellangetermijnzijnnatuurlijkonderhevigaaneengroteregraadvanonzekerheiddandezeopkortetermijn.Ditgeldtzelfsingroterematedanvroegerhetgevalwasaangezienhetmoeilijkisominteschatteninwelkematedeeconomischecrisiszalwegenopdepotentiëlegroeivandeeconomie.
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
15
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
% verandering, tenzij anders aangegeven 2008 2008 2009 2010 2011 2012In miljard euro
1. Bbp-groei tegen constante prijzen 291,6 1,0 -3,1 1,1 1,7 2,22. Bbp in lopende prijzen (in miljard euro) 344,6 2,9 -2,0 2,4 3,6 4,1
3. Consumptieve bestedingen van de particulieren 150,8 1,1 -1,3 0,8 1,4 1,64. Consumptieve bestedingen van de overheid 62,9 3,3 2,2 1,1 1,3 2,15. Bruto vaste kapitaalvorming 67,9 4,4 -3,7 0,2 2,1 2,86. Veranderingen in voorraden en netto aankoop activa - 1,2 0,1 0,5 0,5 0,57. Uitvoer van goederen en diensten 267,7 1,6 -12,0 2,3 3,6 4,78. Invoer van goederen en diensten 261,5 3,0 -10,9 2,3 3,3 4,4
9. Finale bestedingen (3+4+5) - 2,3 -2,1 1,1 1,5 2,010. Veranderingen in voorraden en netto aankoop activa - -0,1 -1,1 0,4 0,0 0,011. Externe balans goederen en diensten - -1,2 -1,0 0 0,2 0,2
Componenten van het reëel bbp
Bijdrage aan de groei van het reëel bbp
Tabel2:Gedetailleerdemacro-economischevooruitzichtenopmiddellangetermijn
In 2009 zijndegezinnen terughoudendgeweest inhunbestedingen (-1,3%),vooralonderinvloedvanhetnegatieveeconomischeklimaatendebankencri-sis. Hetreëelbeschikbaarinkomenvandegezinnenin2009isglobaalgeno-menwelgestegenondanksdedalingvandewerkgelegenheid.Devoornaam-steredenhiervoorisdatdeloonindexeringin2009nogdeelsdehogeinflatievan2008weerspiegelde.Bovendienhebbendehuishoudenskunnengenietenvanbelastingverminderingen,ondermeervoorde inwonersvanVlaanderen(jobkorting),alsookvandeversnellingvandeinkohieringvandepersonenbe-lasting. Daarenbovenisdestijgingvandewerkloosheidnogrelatiefbeperktgeblevenin2009invergelijkingmetdeernstvanderecessie,ondermeerdank-zijdeanti-crisismaatregelenbeslistdoorderegering(zoalstijdskredietenar-beidsduurvermindering).
Voor2010wordteenlichtherstelverwachtvandeprivateconsumptie(0,8%),inlijnmetdebeginnendeheroplevingvandeeconomischeomgeving.Deprivateconsumptiezoutoenementot1,4%in2011en1,6%in2012,onderinvloedvandeevolutievandewerkgelegenheideneenstijgingvande lonenenvanhetinkomenuitvermogen.
Deinvesteringendaarentegenzijnsterkafgenomenin2009(-3,7%).Erisover-capaciteitdoorde lagevraagendekredietvoorwaardenzijnstrengergewor-den. Pasinhetmiddenvan2010zouhetinvesteringsklimaatstilaanherstel-lenalsgevolgvanbetereafzetperspectieven.In2010zoudendeinvesteringenopnieuwstijgen,weliswaarbeperkt(+0,2%),geziendezeergrotedalingvandebezettingsgraadvandeproductiecapaciteitendeachteruitgangvanderentabi-liteitvandebedrijven.Pasvanaf2011zoudegroeimeeruitgesprokenzijn(eenstijgingin2011van2,1%envan2,8%in2012).
Deuitvoerkende inhetvierdekwartaalvan2008enhet eerstekwartaalvan2009eenforseinzinkingalsgevolgvandeterugvalvandebuitenlandseafzet-markten.Indetweedejaarhelftheefthetuitvoervolumezichlichthersteld.Opjaarbasiszoudeuitvoerdalenmet12%.Ookdeinvoerkentalsgevolgvandeverminderdebinnenlandsevraageninkrimpendeuitvoereensterketerugvalin2009(-10,9%).Dezezouzichgeleidelijkherstellenin2010en2011,samenmetdeheroplevingvandeeconomischeactiviteit.Deinvoernamin2009echtermindersterkafdandeuitvoer,waardoordehandelsbalansmeernegatiefisgeworden.Vanaf2011wordteropnieuweensterkere toenamevandeuitvoerverwacht,waardoordehandelsbalanszichvooreendeelzalkunnenherstellen.
16
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Zoalsblijktuittabel2isin2009sterkingeteerdopdevoorraden. Voor2010wordtopnieuweenvoorraadopbouwverwachtwateenpositiefeffectophetbbpzalhebben.
% verandering 2008 2008 2009 2010 2011 2012(2000=100)
1. Deflator bbp 118,2 1,9 1,2 1,3 1,9 1,92. Deflator consumptieve bestedingen van de particulieren 122,3 4,2 0,0 1,5 1,7 1,83. Evolutie HICP 120,0 4,5 0,0 1,5 1,7 1,84. Deflator consumptieve bestedingen van de overheid 126,9 3,5 3,2 0,9 1,9 1,85. Deflator investeringen 114,4 2,5 -1,5 1,4 1,5 1,76. Deflator uitvoer van goederen en diensten 117,7 4,3 -4,2 0,8 1,7 1,97. Deflator invoer van goederen en diensten 120,7 6,6 -5,5 0,9 1,9 2,0
Tabel3:Prijsevolutieopmiddellangetermijn
Detotalejaarinflatievan2009isnul.Dituitzonderlijklageinflatiecijferiseengevolgvandeprijsevolutievandeolie,meteennegatieve jaar-op-jaarinflatiegedurendeeenaantalmaandenvan2009(degezondheidsindexisnietafhanke-lijkvandeprijzenvanbenzineendieselenzaldusminderbeïnvloedwordendoordezeevolutie).Voordeanderegoederenendienstenisernogsteedseenpositieveinflatie,alisdezebeperktalsgevolgvandeconjunctuurvertragingenvandedoorrekeningvandelagereenergieprijzenindeprijzenvandeanderegoederenendiensten.Vanaf2010wordtalsgevolgvandeaantrekkendeolie-prijzenweereenmeernormaalniveauvaninflatieverwachtvan1,5%in2010,1,7%in2011en1,8%in2012opjaarbasis.
Debbp-deflatorbedraagtvolgensdevooruitzichten1,2% in2009en1,3% in2010,waarnaopnieuweennormaalniveauwordtbereikt(1,9%).Hetprijsni-veauvandeinvesteringenenvandein-enuitvoerhebbeneenbelangrijkeda-linggekendin2009.Zoalsuittabel3blijkt,wordtvanaf2010eengeleidelijketerugkeernaareennormaalniveauverwacht.
% verandering, tenzij anders vermeld 2008 2008 2009 2010 2011 2012Niveau
1. Binnenlandse werkgelegenheid 4.446,9 (a) 1,9 -0,7 -1,0 0,5 0,92. Aantal gewerkte uren 6.538 (b) 1,2 -2,4 -0,1 1,1 0,83. Werkloosheidsgraad (% definitie Eurostat) 7,0 7,0 8,2 9,4 9,6 9,54. Arbeidsproductiviteit per persoon 65.600 (c) -0,8 -2,4 2,1 1,1 1,35. Arbeidsproductiviteit per uur 44,6 (c) -0,2 -0,7 1,2 0,6 1,46. Beloning van werknemers (ESR-code D1) 177 (d) 5,4 0,5 1,1 3,1 3,77. Beloning per werknemer 47.400 (c) 3,3 1,2 2,2 2,6 2,8
(a) duizenden; (b) miljoen uren; (c) EUR; (d) miljard EUR
Tabel4:Ontwikkelingenopdearbeidsmarkt
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
17
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Dewerkgelegenheidisin2009gedaaldmet0,7%.Dezeafnameisveelminderuitgesprokendandeafnamevandeeconomischeactiviteitaangeziendoorsys-temenvantijdelijkewerkloosheidenarbeidsduurverminderingeendeelvandevraagverminderingwordtopgevangen.Bovendieniseraltijdeenvertragendeffecttussendeeconomischegroeiendearbeidsmarkt.Daaromisdebinnen-landsewerkgelegenheidpasinheteerstekwartaalvan2009beginnenafnemen.Doordezedynamiekzaldewerkgelegenheidechterookin2010nogmet1,0%afnemen.Pasvanaf2011wordteenlichtherstelvandewerkgelegenheidver-wacht,namelijk+0,5%in2011en+0,9%in2012.Zelfsmetditverwachtherstelblijftdewerkgelegenheidin2012onderhetniveauvan2008.
DegeharmoniseerdeEurostat-werkloosheidsgraadzoustijgenvan7%in2008tot9,6%in2011envervolgenslichtafnementot9,5%in2012.
Debijdeopmaakvanditstabiliteitsprogrammagehanteerdemacro-economi-schehypothesenzijnietsgunstigervoordeperiode2010en2011alsdezediezoweldoordefederaleoverheidalsdoordegemeenschappenengewestenge-bruiktzijnvoordeopmaakvandebegroting2010enderespectievelijkemeer-jarenbegrotingenofbegrotingstrajectenvoor2011.
18
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Het begrotingstraject 2009-20123
Dithoofdstukbehandeltdebudgettaireevolutieindeperiode2009-2012.DezeevolutieiseenherzieningvanhetoorspronkelijketrajectdatdeBelgischeauto-riteitenhaddenvastgelegdinseptember2009.Dezeherzieninghoudtrekeningmetdeverbeterdeeconomischevooruitzichten,debegrotingendieneergelegdwerden bij de respectievelijke parlementen en de samenwerkingsakkoordentussendefederaleoverheidendeandereentiteiten.
DezeherzieningvanhettrajectbeantwoordtaandeaanbevelingenvandeEco-finraadvan2december2009waarbijeenterugkeernaareentekortvan3%vanhetbbpin2012wordtvooropgesteld.
Begroting 20093.1
Volgensdevoorlopigecijferszouhetsaldovandegezamenlijkeoverheideentekortoptekenenvan5,9%vanhetbbp,hethoogsteniveausedert1993,tentijdevandeEMS-crisis(EuropeesMonetairStelsel).VoorheteerstsindshetbeginvandeEconomischeenMonetaireUnieheeftBelgiëde inhetStabiliteits-enGroeipactbepaaldemaximumdrempelvan3%vanhetbbpoverschreden.
Dezesituatieisechter,zoalsookherhaalddoordeEcofinraadinhaaraanbeve-lingenvoorBelgië(1),hetgevolgvan,bijzondere,omstandigheden.MeerbepaalddefinanciëlecrisisheeftonzeeconomiezwaartoegetakeldenzoookdrastischegevolgengehadvoordeBelgischeoverheidsfinanciën, viade cyclische com-ponentenerzijdsendestructurelecomponentvanhetherstelplananderzijds,zoalsaanbevolendoordeEuropeseCommissieinoktober2008.
Deverslechteringvanhetsaldomet4,7%vanhetbbpin2009isuitsluitendhetgevolgvandeforsedalingvanhetprimairsaldomet4,8%vanhetbbp(-2,4%in2009).Dezedalingwordtechtergecompenseerddooreenlichtedalingvandeinterestlasten(-0,1%vanhetbbp)naaraanleidingvandeversoepelingvanhetmonetairbeleid,detoenemenderisicoaversieendeeconomischerecessie.
Alledeelentiteitenvandegezamenlijkeoverheidwerdengeraaktdoordever-slechtering van de overheidsfinanciën. Desalniettemin is Entiteit I, federaleoverheidensocialezekerheid,duidelijkzwaardergetroffendoordeeconomi-scheenfinanciëlecrisisdoordegrotereimpactvandeautomatischestabilisato-renopditniveau.TerwijlhettekortvanEntiteitIin2009verslechterdismet4%vanhetbbptot-5%,isdatvanEntiteitII–gewesten/gemeenschappenenlokaleoverheden–heelwatminderachteruitgegaan,namelijkmet0,6%vanhetbbp,tot-0,8%vanhetbbpin2009.
1 ESRDocument(2009)1548/2.
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
19
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Ophetvlakvandeprimaireuitgavennoteertmenin2009eenaanzienlijkestij-gingmet6,1%tenopzichtevan2008.Diestijgingissterkuitgesprokenophetniveauvandesocialezekerheid(+6,3%),ondermeertewijtenaandeimpactvandeeconomischecrisisopdewerkloosheidsuitgaven(+15,1%)enhetbeginvandeeffectenvandevergrijzing.Eenanderenietteverwaarlozenfactorheeftooktemakenmetdediscrepantietussendestijgingvandeprijzenin2008endestijgingvande lonenendesocialeprestaties,diezwaardoorweegtopdetoenamevandeuitgavenin2009.
Deeconomischecrisisheeftookdeinkomstensterknegatiefbeïnvloed;diezijnmet4,3%gedaald,waarvan-7,4%voordefiscaleontvangsten.Diedalingvaltmoeilijkteverklarendoordehistorischeelasticiteitvandefiscaleontvangstent.o.v.deeconomischegroei(2). Dezwarerecessielijkt,zoalsinanderelanden,eengroterdanoorspronkelijkverwachtedaling tehebbenmeegebracht.Hetzijn vooral de vennootschapsbelasting (-25,5%) en de roerende voorheffing(-22%)die volopgetroffenwordendoorde economische enfinanciële crisis.Voortswerdendiscretionairemaatregelengetroffenomdelastenoparbeidteverlichten(JobkortingindeVlaamsegemeenschapenmaatregelenvanhetin-terprofessioneelakkoord2009-2010).
Bovendienbeïnvloedentijdelijkemaatregelenzowelinontvangstenalsinuit-gavenhetsaldovoor0,8%BNP.Hetgaatondermeeromdeversneldeinko-hiering,bepaaldejurisdictioneleuitspraken(Cobelfret)enmaatregelenuithetrelanceplanzoalsdetegemoetkomingindekostenvoorelektriciteitengasvandegezinnen,deversnellingvansommigeinvesteringen,detijdelijkeverlagingvandeBTWvoordebouwofnogeenverhogingvandeplafondsvoordebere-keningvandetijdelijkewerkloosheid.
-4,3-7,4
-25,5
6,1 6,3
15,1
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
ONTVANGSTEN fiscale inkomsten
venn. belastingen
PRIMAIRE UITGAVEN
sociale uitgaven
uitk. werkloosheid
Grafiek2:Verklarendefactorenvoordeverslechteringvanhetsaldoin2009 (veranderingspercentaget.o.v.2008)
Bron:NBB(2009).
2 Ongeveer1.3.
20
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
HetBelgischebegrotingstekortmagdanzeergrootzijn,hetligtevenwelonderhetEuropesegemiddelde.HettekortdatverwachtwordtvoordeeurozoneenvoordeEU-27bedraagtimmersrespectievelijk-6,4%vanhetbbpen-6,9%vanhetbbp,volgensdevoorspellingenvandeEuropeseCommissievannovember2009.
DitenigszinsbetereresultaatistedankenaandeinspanningendiedeBelgischeoverheidgeleverdheeftomeenbudgettaireontsporingtevoorkomenrekeninghoudendmetonzehogestaatsschuld. Zozijnverschillendemaatregelenge-troffenomhetoverheidstekortteverlagen.
Verschillende begrotingscontroleswerdenuitgevoerd ende gewesten en ge-meenschappenhebbenherhaaldelijkhunbegrotingenaangepast.Meerbepaaldhebbenzijmaatregelengenomenmetbetrekkingtotdewerkingskostenvandekabinettenendeadministratiesensubsidies/dotaties.Conformdeaanbevelin-genvandeEuropeseCommissiewerdendeherstelplannenbovendienbeperkt,meerbepaaldvanwegedekarakteristiekenvanonzeopeneconomie.
Daarnaasthebbendeverschillendebeleidsniveausop15december2009eensa-menwerkingsovereenkomstgeslotendiededoelstellingenvastlegtvoor2009,nietalleenvoordeEntiteitII(ensubentiteiten)maarookvoorEntiteitI.
Begrotingstraject op middellange termijn van de Bel-3.2 gische overheidsfinanciën in overeenstemming met de Europese aanbevelingen
IndeaanvullendenotavanhetStabiliteitsprogrammavanseptember2009haddeBelgischeoverheidzichertoeverbondentestrevennaareenterugkeernaareenbegrotingsevenwichtuiterlijktegen2015.Zevoorzagbovendienomtegen2013demaximumtoegelatendrempelvan-3%tehalen.Dit trajecthieldeeninspanninginvan1,5%vanhetbbpoverdeperiode2010-2011envervolgenseenjaarlijkseinspanningvan1,3%vanhetbbp.
in % bbp 2008 2009 2010 2011 2012
Aanvulling stabiliteitsprogramma september 2009 -1,2 -5,9 -6,0 -5,5 -4,4Stabiliteitsprogramma januari 2010 -1,2 -5,9 -4,8 -4,1 -3,0
Tabel 5 : Vergelijking van het traject (januari 2010) met de aanvulling op hetstabiliteitsprogramma(september2009)
Intussenzijndemacro-economischevooruitzichtenopkortetermijnaanzien-lijk verbeterd. Inde loopvanhet derde trimester 2009heeftde conjunctuurzichrelatiefopmerkelijkherpakt,dit terwijlmenerenkelemaandengeledenvanuitgingdatdeeconomiepasinheteerstesemestervan2010opnieuwzouopflakkeren.
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
21
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Geziendehuidigeprocedurevoorbuitensporige tekortenwaarinBelgiëzichbevindt,heeftdeEcofinraadop2december2009eenaantalaanbevelingenge-formuleerd.Zobeveeltzeondermeeraanhetbudgettairesaneringsprogrammateversnellendedrempelvan-3%vanhetbbpreedstegen2012tebereiken.
Inhaarlaatsteadviesvan15januari2010steltdeHogeRaadvanFinanciënvooromhetinitiëleinseptember2009voorgesteldetrajectaantepassenaanderecen-temacro-economischeontwikkelingenenaandebegrotingendiedoordever-schillendebeleidsniveauswerdengepubliceerd.OpbasishiervanheeftdeHogeRaadeentrajectopgesteldinlijnmetdeaanbevelingenvandeEcofin-raad.
HetisindezecontextdatdeBelgischeregeringheeftbeslotenhetinitiëlebegro-tingstrajectteherzien.HetnieuwetrajectvoordebudgettairesaneringvandeBelgischeoverheidsfinanciënopkorteenmiddellangetermijngaatuitvantweebelangrijkedoelstellingen:
1° een terugkeer naar een begrotingsevenwicht tegen uiterlijk 2015, conformhetvoornemenvandeBelgischeoverheidinapril2009;
2° een tussentijdse doelstelling voor een tekort van maximum 3% tegen2012.
DedoelstellingenbepaalddoordeBelgischeoverheidvoorzieneenverbeteringvanhet saldovandegezamenlijkeoverheidmet+1,1%vanhetbbp in2010,+0,7%vanhetbbpin2011en+1,1%in2012,zijndeeengecumuleerdeverbete-ringvan+2,9%overdeperiode2009-2012.
in % bbp 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Gezamenlijke overheid -5,9 -4,8 -4,1 -3,0 -2,0 -1,0 0,0Entiteit I -5,1 -3,8 -3,6 -2,6Entiteit II -0,8 -0,9 -0,5 -0,4Verbetering van het saldo 1,1 0,7 1,1 1,0 1,0 1,0Verbetering van het cumulatief saldo 1,1 1,8 2,9 3,9 4,9 5,9
Tabel6:Hetgenormaliseerdvorderingensaldo
Hetvoorgesteldetrajectgaatuitvandemeerjarenbegrotingenopgestelddoordeverschillendeentiteitenindeloopvandemaandoktober:
de federale overheid heeft niet alleen de begroting 2010 opgesteld▸maarookeengedetailleerdevoorafbeeldinggemaaktvandebegro-ting 2011. Hiermeedoorbreekt zede traditie van een jaarlijksebe-groting. Dit meerjaarlijkse aanpassingsprogramma werd opgesteldvoordefederaleoverheidendesocialezekerheid.Deinitiëledoelstel-lingenwerdenbovendienaangepastaandegunstigereeconomischeconjunctuur.
watbetreftdegefedereerdeentiteitenwordthettekortverlaagdvol-▸genshettrajectdatdeverschillendeentiteitenhebbenbekendgemaaktvoordeperiode2010-2012.
Ineenafzonderlijkhoofdstukwordthetgeheelvanmaatregelenvanderegerin-genopdeverschillendebeleidsniveausbesproken.Voorentiteit1bedragende
22
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
maatregelen2,1miljardEURin2010en3,4miljardEURin2011.ConformhetadviesvandeHRFvertonendemaatregelengeleidelijkstijgendebudgettairerendementen(bijv.beperkingvandereferentievoetvoordenotioneleinterest-aftrek,bijdragevandebanksector,fraudebestrijding,gedeeltelijkeniet-vervan-gingvandegepensioneerdeambtenaren,voormeerdetailziehoofdstuk4).
Hetprogrammadatbeslistwerdindeherfstvan2009–eninhoofdstuk4be-schrevenwordt-isverantwoordelijkensolidair.Verantwoordelijkindiezindatde regering, vanwegedehogeBelgischeoverheidsschuld, beslotenheeftomreedsin2010metdebudgettairesaneringaantevangen.Hetisbovendiensolidairinverschillendeopzichten:erzijnconcretemaatregelenvoorzienomdefiscaleensocialefraudetebestrijden,ommilieuonvriendelijkgedragteontmoe-digenenomdebijdragentelatenbetalendoordesectordieaandeoorsprongligtvandefinanciëlecrisis.Daarnaastookwerdenmaatregelengetroffenomdenegatieve effectenvanhetbrugpensioenopdewerkgelegenheidgraadbijouderenterugtedringen(intergenerationelesolidariteit).
Opfederaalniveauwerdennogbijkomendemaatregelengetroffen.Dezezullenuitvoerigerbesprokenwordenineenaanvullendenotadietenlaatsteop2juni2010zalwordeningediend.Zoheeftdefederaleregeringzichertoeverbondeneenhervormingvoortestellenvoordepensioenenvandeambtenarenvandelokaleoverhedentegendebegrotingscontroleinmaart2010,metalsdoelstel-lingdatdezevanaf1januari2011inwerkingzoutreden.Ditwetsontwerpzaluitgaanvanhetsolidariteitsprincipeenerzijdsenhetprincipevandegrotereresponsabiliseringvandelokaleoverhedenanderzijds.
Conformde aanbevelingenvandeEcofin-raadzullendeoriëntaties voordestrategieomhetexcessiefdeficitwegtewerkenmeer indetailwordenvoor-gesteldineenaanvullendenotadietenlaatsteop2juni2010zalwordeninge-diend.Debedragenvandeontvangstenenuitgavenvoor2011envoornamelijk2012hebbenhetkaraktervanramingenengeldenalsindicatievewaarden.
Omervoortezorgendatdedoelstellingenweldegelijkbehaaldworden,zul-lenstrengerebegrotingscontrolesdoorgevoerdmoetenwordenopfrequenterebasis.Eenbegrotingscirculaire,goedgekeurddoordefederaleoverheid,voor-zietdatgeenenkelnieuwinitiatiefzalmogenwordenvoorgestelddoordever-schillendedepartementenzelfsindiendezewordengecompenseerd.MochtdeMinisterraadevenweltochbesluitenomuitzonderlijkintestemmenmeteenmaatregel,danzaldezeintegraalgecompenseerdmoetenwordendoorbespa-ringsmaatregelenvandezelfdeaardenmethetzelfderendement.Alsblijktdatdegeplandebegrotingsmaatregelenniethetverwachtebegrotingsrendementhebben,danzullendezebijgevolgaangepastworden.
DedoelstellingendiedeBelgischeoverheidvastgelegdheeft,zijnafhankelijkvandeeconomischeconjunctuur,die thansnoguiterstonzeker is.Mochtdeeconomischegroeionvoldoendehoogzijnomdevooropgelegdedoelstellingvan3%tegen2012tehalen,danverbindtderegeringzichertoeuitzonderlijkemaatregelentetreffenteneindedeverbintenissenvoor2012tochnogtereali-seren.Destabilisatievandeoverheidsschuldeneensnelleterugkeernaareenbegrotingsevenwicht zijn onvermijdelijke voorwaarden omde houdbaarheidvandeoverheidsfinanciënoplangetermijntegaranderen.
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
23
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Alsechterzoublijkendathetherstelvandeconjunctuurnietduurzaamisenruimschootsonderdevoorspellingenligt(«doublediprecession»),danzalhetvastgelegdetrajectenmeerbepaalddetussentijdsedoelstellingvan3%echtermoeilijkrealiseerbaarzijn.Mochtdeeconomischegroeianderzijdshogerblij-kendanvoorzien,zullendeautomatischestabilisatorenhetmogelijkmakenomhetbegrotingstekortendestaatsschuldsnelleraftebouwen.
Het voornemenvoor een terugkeernaar eenbegrotingevenwicht tegen 2015daarentegenwordtzondermeerbehouden.
Alsderegeringtegen2012vroegtijdigeterugbetalingenkrijgtvandepartici-patiesindefinanciëlesector,envaneventuelemeerwaardendanzullendezebedragenintegraalaangewendwordenvoordesnellereafbouwvandestaats-schulden/ofvanhetbegrotingstekort.
DeregeringmeentdatdittrajectvoldoetaandeaanbevelingenvandeEcofin-raad,indezindathetvoorzietdatdeBelgischeoverheidsfinanciëntegen2012opnieuwinovereenstemmingzullenzijnmethetStabiliteits-enGroeipactendatdeinspanningevenwichtigverdeeldwordtoverdeheleperiode.
Samenwerkingsovereenkomsten3.3
Conformdeverbintenisvanderegeringinhetkadervandenotateraanvullingvanhetstabiliteitsprogrammavanseptember2009,werddeverdelingvandeinspanningtussendeverschillendebeleidsniveausvastgelegdintweeopeen-volgendesamenwerkingsovereenkomsten(ziedocumenteninbijlage).Inaan-sluitingopdebeslissingeninseptemberzijndeinspanningenverdeeldaratovangemiddeld65/35voorrespectievelijkEntiteitIenEntiteitIIoverdeperiode2010-2012.
DezeovereenkomstenzijnnoodzakelijkomdehoudbaarheidvandeBelgischeoverheidsfinanciënopkorteenmiddellangetermijnteversterken.Hetzijndeeersteformeleakkoordensinds2000.Oplangeretermijnzullenechternieuweverbintenissennodigzijnomdeleefbaarheidvandeoverheidsfinanciëneneenbillijkeverdelingvandebudgettairelastenvandevergrijzingtegaranderen.
Deovereenkomstvan15december2009legtdebegrotingsdoelstellingenvastvoor2009en2010.DezeovereenkomstbepaaltnietalleendedoelstellingenvanEntiteitIImaarookdievanEntiteitI.Zevoorzietookeenonderscheidvandedoelstellingenper subentiteit (WaalsGewest, FranseGemeenschap,VlaamseGemeenschap,BrusselsHoofdstedelijkGewest,FranseGemeenschapscommis-sie,DuitstaligeGemeenschap).
Infebruari2010zaleentweedeovereenkomstgeslotenwordenomdebegro-tingsdoelstellingenvoor2011en2012vastteleggen.
NaastdevastleggingvandedoelstellingenvoorEntiteitIenEntiteitIIvoorziendesamenwerkingsovereenkomstenookbelangrijkeverbintenissenmethetoog
24
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
ophetverbeterenvandekwaliteitvandeESR-rekeningenvandelokaleover-heden.Indetoekomstzullendezegegevenssnelleraangevuldenovergemaaktworden.
In het kader van deze samenwerkingsovereenkomsten hebben de gewestenzichalsrespectievelijkevoogdijoverhedenvandelokaleoverhedenertoever-bondentezullenwakenopdestriktenalevingvandeESR95-normenvanderekeningenvande lokaleoverheden.Eenovergangsperiodewerdechterwelvoorzien(2012-2013)(3).
Inditopzicht isop25 januari eenwerkgroep samengekomen,onder leidingvandeNationaleBankvanBelgië.HetdoelervanwasdemodaliteitenendekalendervastteleggenvoordetoepassingvandeESRreglementeringophetniveauvandelokaleoverheden.Erwerdovereengekomendatdezewerkgroepeeneersteverslagzalopmakenoverdevooruitgangvandewerkzaamhedenop19maart2010.
DezevastleggingvandebegrotingsafsprakenverhoogtdegeloofwaardigheidvandeverbintenisvandeBelgischeoverhedenmetbetrekkingtotdebudget-taire sanering envoldoet zoookaandeaanbevelingenvandeverschillendeinternationaleinstellingen(IMF/OESO).
Het jaar 2010 betekent het einde van de structurele 3.4 verslechtering van de overheidsfinanciën in een kwetsbare economische context en in het licht van de vergrijzing
Sindshetbeginvandefinanciëlecrisiszijndeeconomischevooruitzichteninza-kedepotentiëlegroeiforsneerwaartsherzien.Terwijldepotentiëlegroeivóórdefinanciëlecrisisopietsmeerdan2%werdgeschat,lijkenderecentegroei-ramingennueerdertussen1,3%en1,5%teschommelen.Zozoudepotentiëlegroei tussen2008en2010dalenvan1,8% tot 1,3%omzichdaarnaopnieuwgestaagteherpakkentot1,5%in2012(en1,6%in2013-2014)(4).
Voorspellingeninzakedepotentiëlegroeizijnechteraltijduiterstonzeker,envooral in crisisperiodes, aangezien zeuitgaanvanbijzondervolatiele econo-mischegegevens.Omuit temakeninwelkematedecrisiszal leidentoteentrendbreuken/ofgedragswijzigingenvandeeconomischeactoren,zalditmeteenzekereafstandbeschouwdmoetenworden.
3 DetoepassingvandeESR95-reglementeringmoetopmeerjaarlijksebasisgebeuren(ge-meentelijke legislatuur) teneinde rekening tehoudenmetde investeringscyclusvandelokaleoverheden.
4 DeEuropesecommissiegaatuitvaneenaantalanderehypothesenenkomtzototeenan-derepotentiëlegroei.VooreenvergelijkingvandeindezenotagebruiktemethodologieenhypothesenvanhetFederaalPlanbureauendezevandeEuropesecommissie,ziedeWorkingPaper10-09vanhetFederaalPlanbureau(www.plan.be):IgorLebrun,“ImpactdelacrisefinancièresurlePIBpotentieldelaBelgique”(september2009).
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
25
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Bepaalde elementen kunnen nochtans naar voor geschoven worden die devoorgesteldegroeiramingenondersteunen.Definanciëlecrisis lijktdepoten-tiëlegroeiviaverschillendekanalentehebbengetroffen.Teneerste isdeka-pitaalvoorraadaanzienlijkgedaald,meerbepaaldtengevolgevandevelefail-lissementen(9.382bedrijvenin2009,goedvoor+10,7%tenopzichtevan2008)endeforsedalingvandeinvesteringen(-3,7%in2009).Tentweedezoudendetoenamevandewerkloosheidendesluitingvandebedrijvenweleenskunnenleiden toteenomvangrijkverliesaanmenselijkkapitaaleneen toenamevandestructurelewerkloosheid.TenslottezoudecrisisookkunnenleidentoteenverminderingvandeuitgavenvoorO&Ovanwegedefinanciëlemoeilijkhedenwaarindebedrijvenverkeren,meerbepaaldalsgevolgvandestijgingvandekredietkostenendepotentiëledalingvanhetaanbod(-2,8%vanhetkredietvo-lumeinnovember2009(5)).
Ondanksdezesubstantiëledalingvandepotentiëlegroeiisdeoutputgapverondernulgegaandoordeomvangvanderecessie.Verwachtwordtdatdiever-derzalevoluerenvan+1,8%in2008tot-2,8%in2010omvervolgensopnieuwtestijgentot-1,8%in2012.
Dezeherzieningvandepotentiëlegroeiheeftookgevolgenvoorderamingenvanhetstructurelesaldo,enditoptweeërleivlak.
Teneersteisdepotentiëlegroeinietalleenvoordetoekomstherzien,maarookvoorhetverleden,watgevolgenheeftvoorhetniveauvanhetstructureletekorttijdensdevoorbijeperiode.Zoblijktnamelijkdat,terwijldevoorspellingenin2007en2008nogaangavendatdeBelgischeoverheidsfinanciënzogoedalsinevenwichtwarenin2007,derecenteherzieningvandepotentiëlegroei(endusvandeoutputgap)zichvertaaldheeftineenverslechteringvanhetstructurelesaldovandeoverheidsfinanciëninhetverleden.
Tentweedezorgtdeneerwaartseherzieningvandepotentiëlegroeiindeko-mendejarenervoordathetstructurelesaldonogsterkernegatiefwordt.
In % bbp 2008 2009 2010 2011 2012
1. Bbp-groei tegen constante prijzen 1,0 -3,1 1,1 1,7 2,22. Werkelijk vorderingensaldo -1,2 -5,9 -4,8 -4,1 -3,03. Rentelasten 3,8 3,6 3,7 3,7 3,84. Eenmalige en andere tijdelijke maatregelen 0,0 -0,8 0,0 0,0 0,05. Potentiële bbp-groei 1,8 1,4 1,3 1,4 1,5
Bijdrage tot de potentiële groei arbeid 0,6 0,4 0,3 0,3 0,3 kapitaal 1,0 0,8 0,8 0,8 0,8 totale factorproductiviteit 0,2 0,2 0,2 0,3 0,4
6. Output gap 1,9 -2,6 -2,8 -2,5 -1,87. Cyclische component van de begroting 1,0 -1,4 -1,5 -1,4 -1,08. Cyclisch gecorrigeerd vorderingensaldo (2-7) -2,2 -4,5 -3,3 -2,7 -2,09. Cyclisch gecorrigeerd primair saldo (8+3) 1,6 -0,9 0,4 1,0 1,810. Structureel saldo (8-4) -2,2 -3,7 -3,3 -2,7 -2,0
Tabel7:Decyclischeenstructureleevolutievanhetvorderingensaldo
5 Dezedalingisechterhoofdzakelijkhetgevolgvaneendalingvandevraag.
26
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Rekeninghoudendmetdeonderliggendehypothesenendevastgelegdebegro-tingsdoelstellingenzouhetstructurelesaldoindeperiode2010-2011opnieuwmoetenverbeterenmet1,7%vanhetbbpnaeenjarenlangeprogressievever-slechtering(-2,7%vanhetbbptussen2004en2009).Hetstructureeltekortzouzotegen2012lagermoetenkomenteliggendanin2008.Deverbeteringvanhetprimairestructurelesaldoisnogopvallender(+1,9%)rekeninghoudendmetdestijgingvandeinterestlasten.
Een verantwoordelijk begrotingsbeleid zowel wat de 3.5 ontvangsten als de uitgaven betreft in een moeilijke en onzekere economische context
Hetbudgettairesaneringsprogrammakadertindewilomdegroeivandeuit-gavenondercontroletehoudeneneenevenwichtigerefiscaliteittebekomen.Omhetprilleeconomischeherstelechterniettecompromitteren,hebbendever-schillenderegeringenwillenvermijdenaltebruuskemaatregelentenemen.Indezefasevandecrisisishetimmersbelangrijktevoorkomendathetnogprillevertrouwengeschaadwordtenmoetendefundamentengelegdwordenvooreenduurzaameconomischherstel.Afgezienvandeuitgavenvandevergrijzingendewerkloosheidvertoontderatiouitgaven(%vanhetbbp)eendalingvan-0,4%vanhetbbpin2010.Dezedalingishetgevolgvandemaatregelendiege-nomenwerdeninhetkadervandeverschillenderespectievelijkebegrotingen.Debedoelingvandezemaatregelen–dieverderbesprokenwordeninhoofd-stuk4-iseenhogeredoeltreffendheideneenbeterecontroleoverdekostenvandeoverheidsdienstenalsookdegarantievandebudgettairehoudbaarheidvandesocialezekerheid(maatregeleninzakedienstencheques,inzaketijdskrediet,inzakegezondheidszorg,inzakeprepensioenen).
Naar aanleiding van de genomen begrotingsmaatregelen bedraagt de ver-wachtestijgingvanderatioontvangsten1,4%vanhetbbp(6).Dezestijging–dieenigszinsoverdrevenkanlijkenindezenogprilleeconomischecontext–vloeitvoortuitverschillendeelkaarversterkendefactoren:
Begrotingsmaatregelen(1,1miljardopniveauvanentiteit1enongeveer▸600miljoenEURopniveauvandegemeenschappenengewesten)
Technischeverbeteringenenheteffectvandecyclischemaatregelenten▸bedragevan5,3miljardEUR(versnellingvandeinkohieringin2009,be-slissingvanhetHofvanJustitiein2009,overreactieophetmechanismevandenotioneleinterest,...)
MetuitzonderingvandeschrappingvandejobkortinginhetVlaamseGewestresulteertdeverhogingopgeenenkelvlakineenstijgingvandefiscalelastenophetwerk.
Integendeel,deregeringheeftbijdeopmaakvandebegrotingzelfsverschil-lendemaatregelengetroffen–zoweltijdelijkalsstructureel–omhetwerkte
6 Zie voor meer details de nota “Estimations des recettes fiscales 2010-2011”, Valenduc(2009).
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
27
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
stimuleren.Zoheeftzeonderanderedemaatregelenvandeanti-crisiswetvan19juni2009diedebedrijvendemogelijkheidgeefthunpersoneelmeerflexibi-liteittebieden(tijdskrediet,arbeidsduurvermindering,economischewerkloos-heidvoorbedienden),verlengdtot30juni2010.Hetdoelvandezemaatregelenisdeeffectenvancrisisophetwerkzoveelmogelijktebeperkenenzodoendeeenstijgingvandestructurelewerkloosheidtevoorkomen(hysteresis)–zoalshetverledenonsgeleerdheeft.Daarnaastwerdenooktijdelijkeenstructurelemaatregelen getroffen omde loonlasten te verlagen voor jongere en ouderewerknemers,aangezienbinnendezedoelgroependewerkgelegenheidsgraadnogerglaagligt.
Anderemaatregelenwerdentenslotteookverlengd,zoalsbijvoorbeeldhetver-laagdeBTW-tariefindebouw,ombepaaldesectorendiebijzonderzwaarge-troffenzijndoordeeconomischecrisisextrateondersteunen.
Ookvoor2012zaluitgegaanwordenvaneenevenwicht inde inspanningentusseninkomstenenuitgaven.
2008 2008 2009 2010 2011 2012niveau %bbp
1. Gezamenlijke overheid -4.061 -1,2 -5,9 -4,8 -4,1 -3,02. Federale overheid -5.424 -1,6 -4,3 -3,3 -3,3 -2,63. Gemeenschappen en gewesten -205 -0,1 -0,6 -0,6 -0,3 -0,24. Lokale overheid -279 -0,1 -0,2 -0,4 -0,2 -0,25. Sociale verzekeringsinstellingen 1.848 0,5 -0,8 -0,5 -0,3 0,0
6. Totale ontvangsten 168.192 48,8 47,7 49,1 49,5 49,87. Totale uitgaven 172.426 50,0 53,7 53,9 53,6 52,88. Vorderingensaldo -4.061 -1,2 -5,9 -4,8 -4,1 -3,09. Interestbetalingen (EDP) 13.002 3,8 3,6 3,7 3,7 3,810. Primair saldo 8.936 2,6 -2,3 -1,1 -0,4 0,811. Eenmalige en tijdelijke maatregelen 0,0 -0,8 0,0 0,0 0,0
12. Totale belastingen 102.689 29,8 28,0 29,4 29,5 29,712a. Belastingen op productie en invoer 43.261 16,6 15,0 16,3 16,4 16,612b. Belastingen op inkomen, vermogen,... 57.058 12,6 12,4 12,4 12,4 12,412c. Kapitaalbelastingen 2.370 0,7 0,7 0,7 0,7 0,713. Sociale bijdragen 55.605 16,1 16,7 16,6 16,5 16,614. Inkomen uit vermogen 2.626 0,8 0,8 0,8 0,9 0,915. Andere 7.273 2,1 2,2 2,4 2,5 2,616. Totale ontvangsten 168.192 48,8 47,7 49,1 49,5 49,8p.m. Gobale heffing 160.512 46,6 45,4 46,7 46,8 47,2
17. Consumptieve bestedingen 54.262 15,7 16,7 16,5 16,1 15,718. Sociale uitkeringen 80.249 23,3 25,3 25,8 25,9 25,719. Interestlasten 13.002 3,8 3,6 3,7 3,7 3,820. Subsidies 7.131 2,1 2,1 2,3 2,4 2,221. Bruto-investeringen in vaste activa 5.717 1,7 1,7 1,7 1,8 1,922. Andere 12.066 3,5 4,2 3,8 3,7 3,623. Totale uitgaven 172.426 50,0 53,7 53,9 53,6 52,8
Vorderingensaldo van de subsectoren
Gezamenlijke overheid
Belangrijkste componenten van de ontvangsten
Belangrijkste componenten van de uitgaven
Tabel8:Begrotingsvooruitzichtenvoordegezamenlijkeoverheid
28
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Het jaar 2011 betekent het einde van het sneeuwbal-3.6 effect
Naeenforsedalingmet29,5%vanhetbbptussen1999en2007isdeoverheids-schuldindeloopvandevoorbijetweejaaraanzienlijkgestegen:van84,2%in2007tot97,9%in2009.Hiermeekwameeneindeaandeonafgebrokendalingsinds1993.
Dezestijgingisindeeersteplaatsnietzozeerhetgevolgvanhetbegrotingsbe-leidindeengezinvanhetwoord,danwelvandetussenkomstenindefinanci-elesectortenbelopevan6,3%vanhetbbp.Dezemaatregelenhebbenhunnutweldegelijkbewezenindiezindatzehetfinanciëlesysteemhebbenkunnenstabiliseren.
De waarborgen aan de financiële sector ten bedrage van 92,4 miljard EUR,of27,4%vanhetbbp,hebbenechtergeen impactopdebrutoconsolideerdeschuld(7),aangezienzijindenationalerekeningenalscontingenteverplichtingenbeschouwdwordenennietindebalanswordenopgenomen.Dezewaarborgenvormeneen theoretischmaximaalrisico.Omdit risico tebeperkenwordtdeevolutievandeverschillendeonderliggendeactivadiedezewaarborgengenie-ten,permanentopgevolgdengecontroleerddooreencontrolecomité.
Dezewaarborgenhebbenvoortweederde(61miljardEUR)betrekkingopdeinterbankschuldenofde «wholesalemarket » vande kredietinstellingen envoorbijnaeenderde(31,4miljard)opdeeventueletoekomstigeverliezenmetbetrekkingtotdegestructureerdekredieten.ConformdeEuropeseregelgevingwordendewaarborgenverleendaandeBelgischeinstellingeninruilvooreenmarktconformevergoeding.Voor2009wordendeontvangsten(8)afkomstigvandezesteunmaatregelengeraamdop666,1miljoenEUR.Deimpactvandezeka-pitaalinjectiesopdeinterestlastenwordtgeschatopietsmeerdan500miljoenEUR.Striktgenomenhebbendezetussenkomstendustotnogtoeeenpositieveimpactgehadopdebegroting.
7 Voorbijkomendeinlichtingenoverdewaarborgverleningeninhetkadervandereddings-operatievandefinanciëlesector,zie“Impactvandefinanciëlecrisisenvandesteunmaat-regelenophetbeheervandeoverheidsschuldetopdeevolutievandeoverheidsfinan-ciën”,Rekenhof,december2009.
8 Metinbegripvandewaarborgregelingvoordebankdeposito’senverzekeringenvantak21.
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
29
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Tabel 9 : Overzicht van de impact van de steunmaatregelen van de Belgische Staat op deoverheidsschuldendestaatswaarborgen
Bron:HRF(2010).
Integenstellingtot2008isdestijgingvandeschuldin2009,tenbedragevan2,6%vanhetbbp,integraalhetgevolgvanhetopgetekendebegrotingstekortineencontextvanrecessie.
In % bbp 2008 2009 2010 2011 2012
1. Schuldgraad 89,8 97,9 100,6 101,4 100,62. Evolutie van de schuldgraad 5,6 8,0 2,7 0,8 -0,8
3. Primair saldo 2,6 -2,3 -1,1 -0,4 0,84. Interestbetalingen 3,8 3,6 3,7 3,7 3,85. Exogene factoren die de schuldgraad beïnvloeden 6,8 0,3 0,2 0,2 0,2
p.m. impliciet interestniveau 4,6 4,0 3,9 3,9 3,9
Bepalende factoren evolutie brutoschuldgraad
Tabel10:Schuldevolutievandeoverheid
Voordekomende jarenengeziendehypothesenhieromtrentzoudeschuldblijventoenemenalsgevolgvandehogereinterestlastenenerzijdsendeendo-genedynamiekvanhetprimairesaldoanderzijds.Hetverwachteniveauvanhetprimairesaldozalnamelijknietvoldoenomdeschuldgraadtestabiliserenvóór2011.Destabilisatieenmeerbepaalddeverlagingvandeoverheidsschuldzalzichechterin2012voordoen,aangeziendeschuldgraaddanopnieuwrondde100%zoumoetenkomenteliggen.
30
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
in % bbp 2008 2009 2010 2011 2012
Vereiste primair saldo schuldstabilisatie 1,4 5,4 1,4 0,3 -0,3Primair saldo stabiliteitsprogramma januari 2,6 -2,3 -1,1 -0,3 0,8
Tabel11:Primairsaldovereistvoordestabilisatievandeschuld
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
31
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Vergelijking met de aanvulling op het 4 stabiliteitsprogramma 2009-2013 en sensitiviteitsanalyse
Een versnelling van het traject ten opzichte van het 4.1 vorige stabiliteitsprogramma
Devorigeherwerkingvanhetstabiliteitsprogrammaisgebeurdinseptember2009opvraagvandeEuropesecommissie. Indeaanvullingophet inapril2009ingediendestabiliteitsprogrammawerdreedsrekeninggehoudenmetdebelangrijkegroeivertragingin2009.
Zoalsbenadruktinhoofdstuk1zijntussenseptember2009enjanuari2010deeconomischevooruitzichtenverbeterd.Tochblijftdeonzekerheidopmiddel-langetermijngroot.
Onderstaandetabelvergelijktdeachterliggendebbp-groeiendedoelstellingenuitdeaanvullingvanseptember2009metdezevanhetvoorliggendstabiliteits-programma.
In % bbp 2008 2009 2010 2011 2012
Bbp-groeivorige bijwerking 1,1 -3,1 0,4 1,9 2,4huidige bijwerking 1,0 -3,1 1,1 1,7 2,2verschil -0,1 0,0 0,7 -0,2 -0,2
Vorderingensaldovorige bijwerking -1,2 -5,9 -6,0 -5,5 -4,4huidige bijwerking -1,2 -5,9 -4,8 -4,1 -3,0verschil 0,0 0,0 1,2 1,4 1,4
Brutoschuldgraad vorige bijwerking 89,7 97,5 101,9 103,9 104,3huidige bijwerking 89,8 97,9 100,6 101,4 100,6verschil 0,1 0,4 -1,3 -2,5 -3,7
Tabel12:Vergelijkingvandegroei,hetvorderingensaldoendeschuldgraadmetdeaanvullingophetvorigestabiliteitsprogramma
Zoals hoger reeds aangegeven, is de economische groei in het voorliggendestabiliteitsprogrammavoor2010hogeringeschatdaninseptember.Voor2011en2012liggendegroeiverwachtingennuietslager.
32
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
HetprogrammavanbudgettairesaneringzoalshetnuvoorligtisambitieusenbeantwoordtaandeaanbevelingenvandeEcofinraadvan2december. Hethoudtrekeningmetdebegrotingen2010,demeerjarenplannenen�begrotingenvandeverschillendedeelentiteitenendegunstigereconomischevooruitzichten.Hetmoettoelatendegeloofwaardigheidvandepubliekefinanciënopmiddel-langetermijnteversterken.
Hettekortzoalsvoorzieninhetvoorliggendeprogrammavermindertmet2,9%indeperiode2010-2012opbasisvandevooropgesteldegroeiverwachtingen.Deverbeteringvanhetsaldoisdusgroterdanvoorzienindeaanvullingophetstabiliteitsprogrammavanseptember2009.Hetverschilbedraagt1,4%vanhetbbp,enditineencontextwaarbijdegecumuleerdegroeiindezeperiodemet0,3%opwaartswerdherzien.Hetvorigeprogrammavoorzaginderdaadeentekortvan4,4%vanhetbbpin2012.
-7,0
-6,0
-5,0
-4,0
-3,0
-2,0
-1,0
0,0
2008 2009 2010 2011 2012
Aanvulling stabiliteitsprogramma september 2009
Stabiliteitsprogramma januari 2010
Grafiek3:Vergelijkingvanhetvorderingensaldo
Dezeherzieningvanhettrajectvertaaltzichookineengrotereverbeteringvanhetstructureelsaldo(hetverbetertmet1,7%vanhetbbpindebeschouwdepe-riode,tegenover0.7%inhetvorigeprogramma).
Alsgevolghiervan,enuitgaandvangelijkblijvendeinteresthypothesen,verbe-tertdeschuldgraadmet3,8%tenopzichtvanhetvorigeprogramma.Onderdehuidigehypothesenneemtdeoverheidsschuld(in%vanhetbbp)reedsvanaf2012af(enbevindtzichdanronddekritiekedrempelvan100%),ennietpasvanaf2014.
Sensitiviteitsanalyse4.2
Degebeurtenissenvanhetvoorbijeanderhalfjaarhebbengeïllustreerdhoeon-voorspelbaareconomischeevolutieskunnenzijn.Deonzekerheidblijftwegenopdehuidigevooruitzichten.Indehuidigebijzonderonzekereeconomischeomgevingiseensensitiviteitsanalyseuiterstbelangrijk.Erwerddanookon-
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
33
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
derzochtwatdeimpactzouzijnvaneenverschilinreëlebbp-groeienvaninte-restschommelingenophetvorderingensaldo.
Verschil in bbp-groei4.2.1
Inzakebbp-groeiwordendriealternatievescenario’sonderzocht.Inheteerstescenariowordtveronderstelddatdebbp-groeivoordeperiode2009-20120,5procentpunthogerzouliggendanhetvoorhetstabiliteitsprogrammagehan-teerdescenario.Inhettweedewordtnagegaanwatdeimpactzouzijnvaneenlageregroeivanjaarlijks0,5%.Inhetderdewordendegevolgenvanterugvalvanjaarlijks1%onderzochtaangezienhetrisicoopeennieuweterugvalofeenbeperktehernemingvandeeconomiebestaat.
Hierbijwordtuitgegaanvaneenconstanteelasticiteitvandeoverheidsfinan-ciëntenopzichtevanhetbbp(namelijk0,54%,waarvan0,47opdeinkomstenbetrekkinghebbenen0,07opdeuitgaven).
In % bbp 2010 2011 2012
Stabiliteitsprogramma Reële BBP-groei 1,1 1,7 2,2Vorderingensaldo -4,8 -4,1 -3,0
Positieve afwijking met 0,5 procentpuntReële BBP-groei 1,6 2,2 2,7Vorderingensaldo -4,5 -3,6 -2,2
Negatieve afwijking met 0,5 procentpuntReële BBP-groei 0,6 1,2 1,7Vorderingensaldo -5,0 -4,6 -3,8
Negatieve afwijking met 1,0 procentpuntReële BBP-groei 0,1 0,7 1,2Vorderingensaldo -5,3 -5,2 -4,6
Tabel13:Degevoeligheidvanhetvorderingensaldovoorveranderingenindegroei
Indiendegroeidekomendejarenstelselmatig0,5basispuntenhogerzouuit-vallendangeraamdenmendeautomatischestabilisatorenzou latenspelen,danzoudeafwijkingtenopzichtevanhetcentraalscenario0,8%vanhetbbpbedragenin2012.Erwordtdaneentekortvan2,2%vanhetbbpopgetekendinplaatsvaneentekortvan3%.Eriseenengagementvandefederaleregeringombijeenhogerdanverwachtegroeidezeintezettenomhetoverheidsdeficitversneldtedoenafnemen.
Bijeen0,5%lagerdanverwachtegroei,zouhettekort3,8%vanhetbbpbedra-genin2012.Bijeengroeidiejaarlijks1%lagerzouliggen,zouhettekortin20124,6%vanhetbbpbedragen.
34
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Verschil in interestvoeten4.2.2
Een verhoging van de interestvoeten op de kapitaalmarkten beïnvloedt deoverheidsfinanciënviaverschillendekanalen. Vooreerstheefteendergelijkeverhogingeenonmiddellijkeffectopdeinterestlasten,watrechtstreekshetvor-deringensaldoverslechtert.GeziendenogsteedsaanzienlijkeomvangvandeBelgische schuld, blijftdezenog altijdgevoeligvoor interestschommelingen.Daarnaastiserdelaatstemaandeneenverhoogdevolitiliteitopdeobligatie-marktmerkbaar,tengevolgevandegroeiendevreesvaneenaantalbeleggersmetbetrekkingtotdeterugbetalingscapaciteitvaneenaantallidstaten.
Eenstijgingvandeinterestvoetenheefteveneenseennegatieveinvloedopdeeconomischeactiviteit(opconsumptieeninvesteringen),wateenweerslagheeftophetvorderingensaldovandeoverheid.Daarenbovenkunnenookfinanciëleinstellingenhunrentabiliteitzienafnemen,afhankelijkvanwelkeinterestvoetstijgt(deinterestopkorteoflangetermijn),inhetkadervaneenafvlakkingvanderendementscurve.Rekeninghoudendmetdenogsteedskwetsbarepositievandefinanciëleinstellingenkandenegatieveimpactopdeeconomischeacti-viteitnogversterktworden.
Rekeninghoudendmetdezeelementen ishetbelangrijkomvoorBelgiëeensensitiviteitsanalysetedoen.Hetschuldbeheervandefederaleoverheid(dieruim90%vande totaleoverheidsschuldaanhoudt) isondermeergerichtophetbeheersenvandeverschillenderisico’s(wisselkoersrisico,renterisico,her-financieringsrisico).DitrisicobeheerkadertindeAlgemeneRichtlijnenvandeSchulddiejaarlijkswordenopgelegd.
Geziendegemiddeldelooptijdvandeuitstaandeschuldlaateenstijgingvandeinterestvoetzichmeteenzekerevertragingvoelenindeinterestlasten.
Onderstaandetabelillustreertheteffectvaneenverhogingvandeinteresthy-pothesenmet100basispuntenvoordeperiode2010-2012opdeinterestlasten.Eenverhogingvandeinterestzouopkortetermijneenimpactvan0,2%vanhetbbphebbenopde saldo;opmiddellange termijnzoude impactkunnenoplopentot0,4%vanhetbbpperjaar.Hierbijdientopgemerktdatookeenniet-lineairetoenamevandekorteenlangetermijnrentezichzoukunnenvoordoen.Bijeenversnellingvandeinflatiebestaatimmershetrisicodatderenteopkortetermijnzoutoenemen,terwijldelangetermijnrentesterkerzoukunnenstijgenalsgevolgvanhogererisicopremies.
In % BBP 2010 2011 2012 Afwijking interestlasten t.o.v. geschetst scenario 0,2 0,3 0,4
Tabel14:Impactvaneenwijzigingvandeinteresthypothesen
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
35
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
De begroting 2010 – 20115
Krachtlijnen en macro-economische uitgangspunten5.1
Terugdringen overheidstekort in een nog fragiele economische 5.1.1 context
NetalsandereEuropese landenwerdBelgië in2009geconfronteerdmeteenoplopendoverheidstekortonderdeimpactvandenegatieveeconomischeevo-lutie.Voor2009wordthettekortnugeraamdop5,9%vanhetbbp.Eentekortvandergelijkeomvangisniethoudbaar.Hetgevaarvooreenrentesneeuwbalwordtweerreëel,hetvertrouwenvandeconsumentenwordtaangetast,hetlegteenbijkomendehypotheekopdefinancierbaarheidvandekostenvandevergrij-zing.Deuitdagingbijdeopmaakvandebegroting2010(en2011)bestonderinomdehoudbaarheidvandeopenbarefinanciënveiligtestellen,entegelijkertijdeensaneringspaduittestippelendatdeprillegroeihernemingnietschaadt.Be-langrijkindezeisdanookdathetterugdringenvanhetoverheidstekortsamengaatmethetgeleidelijkuitdovenvaneenaantalrelancemaatregelen.
Een meerjarenperspectief5.1.2
Nogmeerdananderswashetbelangrijkomdebegroting2010 in tebeddenineenmeerjarenbenadering.Deregeringheefthaarstrategieopmiddellangetermijnontwikkeldindeaanvullingbijhetstabiliteitsprogrammadat insep-tember2009aandeCommissiewerdovergemaakt.Ditwerddoordeverschil-lendeoverheidsniveau’sverdergedetailleerd.OphetniveauvanentiteitI(defederaleoverheidendesocialezekerheid)werderresoluutvoorgeopteerdomsamenmetdebegroting2010eengedetailleerdevoorafbeeldingvandebegro-ting2011temaken.Ophetniveauvandegemeenschappenengewestenwerdmeestalsamenmetdeopmaakvanhunbegroting2010eeninmindereofmeer-deremategedetailleerdemeerjarenbegrotingopgemaakt,ofminstenshettra-jectvoordesaldiuitgestippeld.
Tabel15geefteenoverzichtvandesaldivoor2010en2011.Voor2010werdendezevastgelegdinhetsamenwerkingsakkoordmetdegemeenschappenenge-westenvan15december2009. Dit samenwerkingsakkoordhernamde saldizoalsopgenomenindeverschillendebegrotingenvandedeelsectoren.Dever-schillendeoverhedenengageerdenzichertoeomdevoor2010erinopgenomendoelstellingenalsminimaaltebeschouwen.Ditakkoordzalaangevuldwordenmethetsamenwerkingsakkoordvanfebruari2010datdedoelstellingenvast-legtvoordeperiode2011-2012.
36
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
in % bbp
2010 2011 2010 2011 2010 2011Entiteit I (1) -4,1 -4,0 -3,8 -3,6 0,3 0,4
Federale overheid -3,6 -3,7 -3,3 -3,3 0,3 0,4Sociale zekerheid -0,5 -0,3 -0,5 -0,3 0,0 0,0
Entiteit II -1,0 -0,5 -0,9 -0,5 0,0 0,0Gemeenschapen en gewesten (1) -0,6 -0,3 -0,6 -0,3 0,0 0,0Lokale overheden (2) -0,4 -0,2 -0,4 -0,2 0,0 0,0
Gezamenlijke overheid -5,1 -4,5 -4,8 -4,1 0,3 0,4
BegrotingenDoelstellingen
Verschilstabiliteitsprogramma
Tabel15:Samenwerkingsakkoordvan15december2009endoelstellingenvanhetstabiliteits-programma2009-2012
(1)DebegrotingscijferszijngebaseerdopdebegrotingofmeerjarenbegrotingvanEntiteitIenvandegemeenschappenengewestenrespectievelijk.
(2)Voordelokaleoverhedenbestaangeengeconsolideerdebegrotingen.Voorwatbetreft2011is in bovenstaande tabel de cijfers genomen die waren voorzien in de aanvulling van hetstabiliteitsprogrammavanseptember2009.
Een betere economische situatie5.1.3
Debegrotingen2010-2011werdengebaseerdopdeeconomischebegrotingvanseptember2009opgemaaktdoorhetBelgischFederaalPlanbureauinopdrachtvanhet InstituutvoordeNationaleRekeningen. Zoals reedsuiteengezet inhoofdstuk1manifesteertdehernemingzich inhet laatstekwartaalvan2009sterkerdanverwacht. Ditverantwoordteenpositievebijstellingvandever-wachtingenvoor2010.Tabel16vergelijktdegroeivooruitzichtengebruiktbijdeopmaakvandebegrotingzoweldoordefederaleoverheidalsdoordever-schillendegemeenschappenengewestenmetdezedienugehanteerdwordenbijdevoorbereidingvanhetstabiliteitsprogramma.
Evolutie in %, tenzij anders vermeld2009 2010 2011 2009 2010 2011
Reële bbp-groei -3,1 0,4 1,9 -3,1 1,1 1,7Nominaal bbp (in miljard EUR) 337,1 343,1 356,0 337,9 346,0 358,3Index consumptieprijzen 0,0 1,5 1,6 0,0 1,5 1,7Werkloosheidsgraad (in %) 8,2 9,4 9,6 8,2 9,4 9,6Interestvoet (3 maand) 1,3 1,5 2,7 1,3 1,5 2,5Interestvoet (10 jaar) 4,0 4,1 4,5 3,7 3,7 4,1
Begrotingsopmaak 2010-11 Stabiliteitsprogramma 2009-12
Tabel16:Macro-economischehypothesen
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
37
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Uiteraardzaleengedetailleerdeanalysevandeimpactvandeconjunctuurophetbegrotingssaldowordengemaaktbijdebegrotingscontroledietraditioneelinhetvoorjaar2010plaatsvindt.Iniedergevalblijktuitdevergelijkingvandemacro-economischeuitgangspuntendatdeverschillenderegeringenvoorzich-tige hypothesen hebben gehanteerd bij de opmaak vande begrotingen 2010(en2011). Aangeziendegroeiverwachtwordtgroter te zijndan toenwerdaangenomen,vormendegeactualiseerdevooruitzichtengeenbedreigingvoorhetbegrotingsresultaat. Overbeide jarensamengenomenwordteenpositiefgroeiverschilopgetekendvan0,5%.Degeactualiseerderamingenvormendusingeenenkelopzichteenbedreigingvoorhetvooropgezettebegrotingsresul-taat.Integendeel,deregeringengageertzichomdemeevallersdievolgenuitdehogerdanverwachtegroeiintegraaltoetewijzenaaneenverbeteringvanhetsaldo.
De belangrijkste maatregelen genomen in het kader 5.2 van de opmaak van de begroting 2010 en 2011 van entiteit I
Een algemeen overzicht5.2.1
Tabel 17 geeft een samenvattend overzicht vandemaatregelen genomen ophetniveauvanentiteitIbijdeopmaakvandebegroting2010-2011.Detabelvolgtdelogicavanhetbegrotingsconclaaf.Eeneerstepakketvanmaatregelenleverteenstructureeleffectopvan3,5miljardEURofongeveer1%vanhetbbp.Eentweedepakketvanmaatregelenmoetopkruissnelheiddeimpactvaneenreeksnieuwe initiatieven compenseren, zodatde structureleverbeteringvanhetsaldogevrijwaardblijft.
38
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Recurrent2010 2011 effect
Besparing op de uitgaven 951 1.153 1.153Primaire uitgaven federale overheid 200 200 200
waarvan Personeelskredieten 100 100 100Andere kredieten 100 100 100
Gezondheidszorgen 644 812 812Sociale zekerheid 107 141 141
Fiscale ontvangsten 696 1.075 1.269waarvan Professionele diesel 141 141 141
Kliksysteem voor diesel 140 285 290DBI-aftrek 140 140 140Accijnzen tabak 59 118 118Bedrijfswagens (emissies) 95 105 105Voordelen in natura (tankkaarten,…) 117 109 109
Overige maatregelen 547 1.180 1.100Fiscale fraude 134 232 232Sociale fraude 48 133 133Financiële sector 130 580 500Energiesector 235 235 235
2.194 3.408 3.522
Bijkomende maatregelen ter compensatie nieuwe iniatieven 338 528 488waarvan Aftrek risicokapitaal 200 300 300
Nieuwe initiatieven 719 594 594Verlenging crisismaatregelen 238
waarvan Lager BTW-tarief voor de bouw 150Crisismaatregelen werk 85Crisismaatregelen zelfstandigen 3
Bijkomende maatregelen arbeidsmarkt 124 204 204
Verlaging BTW horeca 255 255 255
Fiscaal regime landbouwsector 20 20 20
Armoedeplan + sociale integratie 26 26 26
Zelfstandigen 25 58 58
Aantal maatregelen in de primaire uitgaven 31 31 31
Netto-inspanning entiteit I 1.813 3.342 3.417(in % van het BBP) 0,5 0,9 1,0
Tabel17:Eenoverzichtvandemaatregelenbeslistbijdeopmaakvandebegroting2010-2011
D5.2.2 e belangrijkste maatregelen op het niveau van de federale overheid en de sociale zekerheid
Primaire uitgaven5.2.2.1
Indienmenabstractiemaaktvandebijzonderedotatie aande sociale zeker-heidwerddegroeivandeprimaireuitgavenvandefederaleoverheid(volgensbudgettairedefinitie) in2010beperkt tot 1,6%of een reëlenulgroei. Binnenditkaderwerdnog126miljoenEURvrijgemaaktvooreenaantalnieuweini-tiatieven.Detoenamevandeprimaireuitgavenwerdbeperktdooreenreeks
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
39
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
vanspecifiekebesparingeneneenaantal lineairemaatregelengerichtophetverminderenvandekostvandeoverheid.Zowerdendeuitgavenvoorwer-kingskostenmet1,6%gereduceerd.Bovenopdein2009beslistebesparingvan0,7%opdepersoneelsuitgavenvoordejaren2009en2010werdeenbijkomendereductievan100miljoenEURdoorgevoerd.
Sociale zekerheid5.2.2.2
Indegezondheidszorgblijftdehuidigewettelijkegroeinorm(4,5%reëel)be-staan,maarwordt eengedeelte vandevoorzienemiddelennietuitgegeven,maargereserveerd. Zozaldeziekteverzekeringbinnenhaarbegrotingsdoel-stellingin2010en2011eenbedragvanrespectievelijk350en450miljoenEURoverdragenaandeglobalebeheren,teneindemeeintestaanvoordefinanciëlehoudbaarheidvandesocialezekerheid.DaarbovenopwordthetFondsvoordeToekomstvandeGezondheidszorgzowelin2010alsin2011verdergespijsd.Hetgaatin2010omeenbedragvan300miljoenEURen289miljoenEURin2011.Erwerdeenbedragvrijgemaaktvan305miljoenEURvoornieuweinitia-tieven.Ondermeeromruimtetescheppenvoordezenieuweinitiatievenwer-denookverschillendemaatregelengenomenomdeuitgavenonder controletehouden,wateeneffectievebesparingvan202miljoenEURin2010oplevert,waaronder60miljoenEURvoordesectorvandefarmaceutischespecialiteitenen100miljoenEUR indesectorenvandeklinischebiologieendemedischebeeldvorming.
Hetfinancieel evenwicht vande sociale zekerheidwordt zwaar opdeproefgestelddoordeeconomischecrisis.Daaromheeftderegeringbeslistomvoor2010en2011bijkomendefinanciëlemiddelentevoorzienvoordesocialezeker-heid. Erwordteenuitzonderlijkedotatievanrespectievelijk2,5miljardEURin2010en2,8miljardEURin2011toegekend.Daarnaastwerdeenrentelozeleningvantoegestaanvan1,7miljardEURin2010en1miljardEURin2011.
Ditneemtnietwegdatderegeringindesocialezekerheidstelselseenaantalmaatregelenheeftgenomenomdekostprijs tedrukken,zonderevenwelhetvertrouwenvandebevolkinginhetsysteemaantetasten.Ookhierwordtbe-spaardopdewerkingskosten,zowelophetniveauvandeinstellingenvandesocialezekerheid(10miljoenEUR)alsophetniveauvandevergoedingvanbe-heerskostenvanderden(16miljoenEURin2010oplopendtot32miljoenEURin2011).Omdesterkestijgingvandeuitgavenvoordienstenchequesafterem-menwerdenbijdebegrotingsopmaakeenaantalaanvullendemaatregelenge-nomen.Vanaf2010zalhetaantaldienstenchequesbeperktwordentot500pergebruikerenperkalenderjaar(geraamdebesparingvan23miljoenEURin2010en24miljoenEURin2011).Aanpassingenaanhetsysteemvantijdskredietenloopbaanonderbreking,ondermeerhetverschuivenvandeleeftijdsgrensvoordeverhoogdeuitkeringvoorouderendiehunarbeidsprestatiesverminderenmoetendeuitgavendrukkenmet30miljoenEURin2010en40miljoenEURin2011.Ookdefinanciëlevoorwaardenvoorbrugpensioenwerdenverstrengd.Depatronalebijdragevarieertvanaf1aprilvan50%tot10%vandeaanvul-lendevergoedingeninfunctievandeinstapleeftijd(50%vooreeninstapleeftijd
40
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
van52jaarenminder;40%vooreeninstapleeftijdvan53of54jaar;30%vooreeninstapleeftijdvan55,56of57jaar;20%vooreeninstapleeftijdvan58en59jaaren10%vooreeninstapleeftijdvan60jaarofouder).Dezemaatregelenzouden3,9miljoenEURin2010en12miljoenEURin2011opbrengen.
Voortsiseenspecifiekebijdragevan0,02%ingevoerdomdeuitgaventedekkendievoortvloeienuithet fenomeenvandeonderaangiftevanarbeidsongeval-len,waardooronterecht lastenwordendoorgeschovennaardesectorziekte-invaliditeit,terwijldiedoordesectorvandearbeidsongevallenzoudenmoetenwordengedragen.Diemaatregelmoetvanaf201015miljoenEURopbrengen.
Ontvangsten5.2.2.3
Ophetvlakvandefiscaleontvangstenwordeneenreeksmaatregelengeno-mendienietalleeneenpositieveimpacthebbenopdeverwachteontvangsten,maarookdebevolkingstimuleertomopeenmeerverantwoordemaniermethetleefmilieuomtegaan.Deimpactvandezemaatregelenwordtvoor2010geraamdop696miljoenEUR,enlooptoptot1.075miljoenEURin2011.Zowordtdeterugbetalingvandegebruikersvanprofessioneledieselvanaf1ja-nuari2010aangepastaandevanafdezedatumgeldendeminimumaccijns.Ditstaatvooreenverminderingvandeterugbetalingmet25EURper1.000liter.De opbrengst vandezemaatregelwordt geraamdop 141miljoenEURvoor2010en2011.Deregeringbeslisteomhetzogenaamdecliquetsysteem,waarbijdeaccijnzenopbrandstoffenwordenverhoogdmeteenbedragdatovereen-stemtmetdehelftvandeprijsdalingexclusiefBTW,voordieseltoetepassenin 2010 en 2011met een geraamde opbrengst van respectievelijk 140 en 285miljoenEUR. Voorbedrijfswagenswordteennieuwsysteemvanbelastbarevoordelenvanalleaardingevoerd,gebaseerdopdeCO2-uitstootvandewa-geninkwestie.VerderwordtdeaftrekbaarheidvandeautokosteninfunctievandeCO2uitstootstriktergemaakt,meteenverhoogdeaftrekbaarheidvoorelektrischewagens(zowelvandeaankoopprijsalsvandeoplaadinstallaties).Supplementairwordtookdeaftrekbaarheidvanbrandstofkostenverlaagdvan100%naar75%.
Losvandeecofiscaliteit,werdennogeenreeksbijkomendefiscalemaatrege-lengenomen. VoorderamingvandeontvangstenaanaccijnzenenBTWoptabaksproducten werd rekening gehouden met de door de sector geplandeprijsverhoging(degeraamdeimpacthiervanis59miljoenEURin2010en118miljoenEURin2011).Devoorwaardenomtegenietenvandeaftrekvoordefi-nitiefbelasteinkomenswerdverstrengd,hetdrempelbedragwerdopgetrokkenvan1,2miljoenEURtot2,5miljoenEUR. Degeraamdeopbrengstvandezeaanpassingbedraagt140miljoenEUR.Erwerdeneenreeksactiesbeslistmetbetrekking tot betere controle en invordering ende efficiënterewerkingvandeFODFinanciën. Bovendienwordenzoweldefiscalealsdesocialefraudeverderaangepakt,onderanderede internationale invorderingvanfiscale te-goeden,deversneldeinvorderingvanniet-betaaldebedrijfsvoorheffingendekruisingvandedatabankenSigedisenRSZenvandedimonadatabankmetde
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
41
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
databanktijdskrediet.Daarenbovenzullenvoortaanalledatabankenvanuitke-ringenmetelkaarenmetfiscalegegevensenbuitenlandseinkomstenwordengekruist.Deimpactvandezemaatregelenwerdvoorzichtiggeraamdop134miljoenEURvoordemaatregeleninzakefiscaliteiten48miljoenEURvoordesocialefraudein2010enoprespectievelijk232miljoenEURen133miljoenEURin2011.Erwerdenkeleenbudgettaireopbrengstingeschrevenvoorvoldoendegedetailleerdemaatregelen.
Metingangvan1januari2011zalhetBijzonderBeschermingsfondsvoordepo-sito’s,dedeposito’sentak-21productenbeschermentot100.000EUR.Inruilvoordiebeschermingbetalende toegetredenbankenenbeursvennootschap-peneentoegangsrechtbetaalbaarintweegelijkegedeelten,eenin2010eneenin2011van10basispunten,berekendopdetegoedenop30september2010.Dejaarlijksebijdragedievóór31januarimoetwordenbetaald,bedraagt15basis-puntenenwordtberekendopdetegoedenop30septembervanhetvoorgaandejaar.Zeisvoorheteerstverschuldigdin2011.Metingangvan1januari2011zaldetoetredingverplichtzijnvooralleverzekeringsondernemingendieaanhetprudentieeltoezichtvandeCBFAzijnonderworpen.Dejaarlijksebijdragemoetjaarlijksvóór31januariwordenbetaaldenbedraagt15basispunten,berekendopdetak21-productenop30septembervanhetvoorgaandejaar.Zeisvoorheteerstverschuldigdin2011.Debijdrageaandefinanciëlesectorzal130miljoenEURopbrengenin2010enoplopentot580miljoenEURin2011.
Verderheeftderegeringbeslistomdeeerstefasevandekernuitstapmet10jaaruittestellenomdeelectriciteitsbevoorradingveiligtestellen.Hiervoorwordteenclausuleuitdebestaandewetopdekernuitstapaangewend(Wetvan31januari2003houdendedegeleidelijkeuitstapuitkernenergievoorindustriëleelektriciteitsproductie),diesteltdatbijonzekerheidoverdecontinueenergie-bevoorraading,eenverlengingvandelevensduurvandekerncentralesmoge-lijkis.Desluitingvandeoudstekerncentraleswordtmettienjaaruitgesteld,tot2025.Naasteenaantalverplichtingeninzakeinvesteringeninhernieuwbareenergieeninenergiebesparendemaatregelenwerdaandesectorookeenjaar-lijksebijdragevan215tot245miljoenEURopgelegd,bestemdomhetenergie-beleidvanderegeringtefinancieren.
Verlenging crisismaatregelen nieuwe initiatieven5.2.3
Deregeringheefteenbijkomendeinspanninggedaanvan388miljoenEURin2010en528miljoenEURin2011omdenodigeruimtetescheppenvooreenreeksnieuweinitiatieven.Eenbelangrijkelementindezebijkomendeinspan-ningwordtgeleverddooreenaanpassingvanhetsysteemvannotioneleinte-restaftrek(9).DeinterestvoetdiegehanteerdwordtvoordeberekeningvandeaftrekbarefictieverenteopheteigenvermogenwordtnietlangervastgesteldinfunctievanhetrendementvandeOLOoptienjaar,maarwordtvoordeaan-
9 IngevoerddoordeWetvan22juni2005totinvoeringvaneenbelastingaftrekvoorrisi-cokapitaal.
42
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
slagjaren2010en2011beperkttot3,8%.Degeraamdeopbrengstbedraagt200miljoenEURin2010en300miljoenEURin2011.
Hetisindezefasevandecrisisvanbelangomhetontluikendevertrouwenniettefnuikenenzodefundamententeleggenvooreenduurzaameconomischher-stel.Eenaantalmaatregelengenomeninhetkadervanhetrelanceplankomenin2010opkruissnelheid.Omfinanciëleademruimtetecreërenvoordeonder-nemingenwerdennietenkelbetalingsfaciliteiten–tijdelijkin2009-verleendophetgebiedvanfiscaleenparafiscaleschulden,erwerdenookbijkomendemaatregelen genomenomde loonkosten te drukken. De vrijstelling vandedoorstortingvandebedrijfsvoorheffingwerdopgetrokkenvan0,25%tot0,75%in2009en1%in2010.Ditstaatvooreenbijkomendeverlagingvandeloon-kostenin2010van370miljoenEUR.Terondersteuningvandedoordereces-siesterkgetroffenindustriëlesectoren,werdenookdebijdrageverminderingenvoornacht-enploegenarbeidenvooroverurenverderopgetrokkenvan10,7%tot15,6%vanaf01/06/2009. Bijdevoorbereidingvandebegroting2010en2011werdrekeninggehoudenmetdeimpactvandezemaatregelen.
Erwerdookbeslistomeenaantalmaatregelenuitdeanticrisiswetvan19juni2009teverlengen.Dewetvan19juni2009houdendediversebepalingenovertewerkstellingintijdenvancrisisvoorzagineenverminderingvansocialeze-kerheidsbijdragenbijinvoeringvaneentijdelijkeencollectieveverminderingvandearbeidsduur.Dezemaatregelwerdverlengdtot30juni2010.Deeerderaangehaaldewetvoorzagookindeinvoeringvanhetzogenaamde‘crisis-tijds-krediet’. Dithoudtindatwerknemersvanondernemingeninmoeilijkheden(geconfronteerdmeteendalingvandeomzetvan20%)diehunarbeidsduurverminderen,rechtkrijgenopeenbijkomendevergoedingvandeRVA.Dezemaatregelenwerdeveneensverlengdtot30juni2010endevoorwaardenwer-denversoepeld. Ookhetsysteemvantijdelijkeencollectieveofgedeeltelijkeschorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomstwordt totmidden2010verlengd.Dezemaatregelenwerdenaangevuldmetdeinvoeringvaneenzogenaamde crisispremie. Een arbeiderwaaraan de beëindiging van de ar-beidsovereenkomstwordtbetekendtussen1januarien30juni2010krijgtrechtopeenpremievan1.666EURnetto. Dekostprijsvoordeverlengingvandeanti-crisismaatregelenwordtgeraamdop85miljoenEURvoorhetstelselvandewerknemers.Inhetstelselvandezelfstandigenwerdendemaatregelentenbehoevevan zelfstandigendie bedreigdwordendoor faillissement verlengd(3,4miljoenEUR).
HetverlaagdeBTW-tariefvoordebouwwordtverlengd.Oorspronkelijkwasditverlaagdetariefgeldigvoorbouwvergunningenaangevraagdtot31decem-ber2009,ditwordtverlengdtot31maart2010.Debudgettaireimpactvandezemaatregelwordtvoor2010geraamdop150miljoenEUR.
De verlenging van de crisismaatregelenwerd aangevuldmet een reeks vannieuweinitiatievenomdeeconomischeactiviteiteninhetbijzonderdearbeids-markttestimulerenendekoopkrachtteondersteunen. Het isessentieelomindezecrisisperiodebijkomendestimulitevoorzienvoordeaanwervingvangroependiezwakstaanopdearbeidsmarkt.Hetzogenaamde‘win-winplan’voorzietvoor2010en2011ineenversterkingvandeactiveringvandewerk-loosheidsuitkeringvoor jongeenouderewerkzoekende. Hiervoorwerdeenbudgetgereserveerdvan25miljoenEURin2010en50miljoenEURin2011.
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
43
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Daarbovenopwordthetonderdeel‘lagelonen’vandestructurelelastenverla-gingversterkt,goedvoor42miljoenEURin2010en2011.Indenon-profitsec-torwordtdelastenverlagingvoordewerkgeververhoogd,dekostprijswordtgeraamdop43miljoenEURin2010en85miljoenEURin2011.Erwordenookbijkomendebedragen(14miljoenEURin2010,26miljoenEURin2011)gere-serveerdvooreenaantalmaatregelendiedevormingvanwerknemersmoetenbevorderen.
Vanaf1 januari2010wordtdebtwverlaagdnaar12%voormaaltijden indehorecasector.Dezeverlaginggebeurtmethetengagementvandesectoromhetaantalarbeidsplaatsenteverhogenenisgekoppeldaaneenaantalbegeleiden-demaatregelenomhetzwartwerkendezwarteinkomstenindesectortegentegaan.Debtw-verlagingkost255miljoenEURperjaar.
Omhethoofdtebiedenaandemoeilijkhedendiezichmomenteelindeland-bouwsectorvoordoen, zalde regeringeenbelastingverlagingdoorvoerenopbepaaldepremiesdieaandesectorwordentoegekend,goedvooreenfinanciëleimpactvan20miljoenEURperjaar.
Bijdeopmaakvandemeerjarenbegroting2010-2011heeftderegeringrekeninggehoudenmetdetoepassingvandewetvan23december2005inzakeaanpas-singvansocialeuitkeringenaandewelvaart. Deherwaarderingenvoorzienindeenveloppe2009-2010komenopkruissnelheidin2010,ditstaatvooreenstijgingvande koopkrachtmet ongeveer 500miljoenEUR. Indeprojectiesnaar2011toewerdendenodigemiddelenvoorzienvoordeverderetoepassingvandeindewetvoorzienemechanismen.Daarbovenopwerdeenbijkomendeinspanningvoordeondersteuningvandekoopkrachtgedaanvangoed50mil-joenEURin2010en85miljoenEURin2011.Ditbehelstondermeereenverdereverhogingvandeminimumpensioenenvoorzelfstandigenenmaatregelenvoorkindereninarmegezinnen.
Indeprogrammawetdieop23december2009aangenomenwerdenop30de-cemberinhetStaatsbladgepubliceerdwerd,zijnreedseengrootdeelvandebijde begroting 2010 aangekondigdemaatregelen opgenomen, indemeestegevallenmetinwerkingtredingvanaf1januari2010.Datishetgevalvoordebijdrage vanuit de ziekteverzekering aande sociale zekerheid ende nieuwebijzonderebijdrageaandesocialezekerheid,voordebesparingopdeadminis-tratiekostenvandeverzekeringsinstellingen,demaatregeleninhetstatuutvandezelfstandigen,diverseanderemaatregelenindesocialezekerheid,defiscalemaatregelen,desteunmaatregelenaandelandbouw,debtw-verlagingvoordehoreca,demaatregelenmetbetrekkingtotdestrijdtegendefiscalefraude,demaatregelendieeenvergroeningvandefiscaliteitbeogenendebijdragenvanzoweldefinanciëlesectoralsdekernenergiesector.
Anderemaatregelenzijnreedsgepubliceerd,maartredenopeenlatertijdstipinwerking.Datishetgevalvoordemaatregelenbetreffendedesocialefraude(1 april of later) en diverse andere maatregelen in de sociale zekerheid(1april).
44
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
De belangrijkste maatregelen genomen in het kader 5.3 van de opmaak van de begroting 2010 van de ge-westen en gemeenschappen
Vlaanderen5.3.1
In2010bestaatdegrootsterecurrentebesparingerindeuitgavenvoordejob-kortingmet635miljoenEURterugteschroeven.Ookwordt73,2miljoenEURopsubsidies(44,6miljoenEURopfacultatievesubsidiesen28,6miljoenEURvoorgereglementeerdesubsidies)bespaardterwijldekredietenvoorcommu-nicatieenconsultancymet8,5miljoenEURwordenverminderd.
Dooreenrealistischerinschattenvandeafschrijvingstermijnenwordendeuit-gavenvoorAquafinmet59miljoenEURverminderd.Erzijnnogvoor54,6mil-joenEURaanpunctuelebesparingen(zoalsbinnenhetHermesfondsendeka-binetskredieten),2,3miljoenEURminderkredietenvoordevergrijzingskostenvandeloonkredietenvanhetapparaat,27miljoenEURaanfinalebesparingenentotslotlevertdevertragingvandeoverschrijdingvandespilindex58,7mil-joenEURop.
Daarnaastzijnerrecurrentemaatregelenvoor398,5miljoenEURdiedoordedepartementenenagentschappenwordengeconcretiseerdindebegroting2010.Hierondervalteenselectieveverdelingvandeindexprovisie(100miljoenEUR),nulindexatievandeniet-loongebondenkredieten (120,4miljoenEUR),bijko-mendeefficiëntiewinstenophetapparaat(133,1miljoenEUR)enanderemaat-regelen(45miljoenEUR).Eenmaligebesparingenzijngoedvoor215miljoenEUR,zijnde95miljoenaanwendingreservesvanVMSWenVWF,125miljoenEURuitverkoopvangrondenvanVMMaanAquafin,20EUREURbijkomendemiddelenvoorhetMINA-fondsen20miljoenEURaanminderuitgavenbijhetVFLD.Totslotwordtookeenéénmaligeminderbesparingvoordeonderwijs-sectortenbelopevan45miljoenEURverrekend,omwillevandeafstemmingvandebesparingenopschooljaren.
Waals Gewest en Franse Gemeenschap5.3.2
DeregeringenvanhetWaalseGewestendeFranseGemeenschaphebbenvanafdagéénallerhandemaatregelengetroffenomhunuitgaventebeperkenentebesparen.
Sommigevandezemaatregelenwerdenmeteenalbijdebegrotingsaanpassingvaneind2009inpraktijkgebracht,eenaantalanderedanweerbijdeopmaakvandeinitiëlebegroting2010.Noganderemaatregelentenslottehebbenbe-trekkingopdetoekomstigeverbintenissenvanhetGewesten/ofdeGemeen-schap.
Devoornaamstebesparingsmaatregelenzijn:
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
45
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
eenbijdragevandeparlementenenministeriëlekabinetten,evenalseen▸verminderingvanhetaantalministersvoordezeentiteiten;
binnendeFranseGemeenschap,eenbevriezingtot2013vandedotaties▸dietoegekendwordenaandeinstellingenvanopenbaarnutengelijkge-steldeinstellingen;
inhetWaalseGewest,eenbevriezing tot2015vandedotatiesdie toe-▸gekendwordenaandeinstellingenvanopenbaarnutengelijkgesteldeinstellingen;
de intrekkingvan een aantal nieuwebeleidsplannendieuitgestippeld▸warentoendeeconomischeconjunctuurgunstigerwas;
deverlagingvandekredietenvanhetopenbaarambtvanaf2010(4%in▸deFranseGemeenschapeninhetWaalseGewest);
binnendeFranseGemeenschapdebevriezingvandeniet-organiekekre-▸dietenenkredietenbuitenpersoneelvanafdebegrotingsaanpassing2009entot2012;
binnenhetWaalseGewest,deniet-indexeringvanallezogenaamde«pri-▸maireuitgaven » tot 2015.Dezeuitgavenwerden bovendien verlaagdmet2,5%(inbegrependeverlagingmet30%vanhetcommunicatiebud-getvanhetGewest).
BinnenhetWaalseGewestwordtopmeerjaarlijksebasiseenberoepgedaanopdereservenvandeverschillendeinstellingenomdefinanciëlesituatievandeentiteitstructureelteverbeteren.
TotslotheeftdeFranseGemeenschap,diereedseenaantalnieuweuitgavengeplandhadvoordekomendejaren,dezemeerjarenplannenherzienomdezegeplandeuitgaventebeperkenen/oftespreiden.OokinhetWaalseGewestzijnbepaaldespreidingenvoorzien.
DemeestemaatregelendiedeRegeringenvanhetWaalseGewestendeFranseGemeenschapgenomenhebben,hebbenbetrekkingopstructurelebesparingen.Devoornaamstemaatregelenzijnreedsinwerkinggetredenenzullenvantoe-passingblijvengedurendedeheleperiodewaarophethuidigeStabiliteitspactbetrekkingheeft.
Brussels Hoofdstedelijk Gewest5.3.3
DewereldwijdeeconomischecrisisheeftdefinanciënvanhetBrusselsHoofd-stedelijkGewestzwaargetroffen,meteendalingvandefiscaleontvangsteneneenstijgingvanbepaaldesocialeuitgaven.
46
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
ZozijndeontvangstenvanhetBrusselseGewestin2009en2010gedaaldmet15%.OmdezedalinghethoofdtebiedenheeftdeRegeringbesloteneen in-spanningterealiserenvan240miljoenEURvoor2009enzo’n290miljoenEURvoor2010.
Debegroting2010gaatuitvan2doelstellingen:
grotebesparingenrealiseren(zowelophetvlakvandeuitgavenalsvan▸deontvangsten)zodatde toekomstvandeBrusselsebevolkingniet ingevaarwordtgebrachtdoorhenderekeningvanhetbegrotingstekorttelatenbetalen;
erhierbijechtervoorzorgendatdebelangrijkebeleidskeuzesvoorde▸Brusselaarsnietopdehellingwordengezet.
Hetgaathieromeenovergangsbegrotingwaarinbepaaldeinvesteringenwor-denuitgesteldtotnademoeilijkebudgettaireperiodeendegeplandeherfinan-cieringvanhetBrusselsHoofdstedelijkGewest.
De inspanningenworden voornamelijk gerealiseerd op het vlak vanmobili-teit en infrastructuurwaarbijde lopendewerken evenwel verder opgevolgdworden:mobiliteit(MIVB:22miljoenEURovergedragen)enopenbarewerken(wegennetengroeneruimten)eninfrastructuur(55miljoenEUR).
Daarnaastwordenookinspanningengeleverdopdewerkingskosten,zoalseenkostenbesparingvan10%binnendeministeriëlekabinetten(2miljoenEUR)enbinnendeadministratieengelijkgestelden(25miljoenEUR).
EenaantalactivavandeGOMBwerdenverderverkocht,samengoedvoor19,5miljoenEUR.
Hoeweldefiscaledrukopdebedrijvenendegezinnennietwerdverhoogd,wordentochhogereontvangstenverwachtuitderegistratierechtendankzijdeaanpakvandefiscaleontwijktechnieken.
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
47
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Strategie op middellange termijn6
Hetjaar2009waseen«annushoribilis».NetzoalsinderestvandeEUbe-leefdeBelgiëdezwaarstefinanciëleeneconomischecrisissindsdeTweedeWe-reldoorlog.EenunaniemeenenergieketussenkomstvandeBelgischeoverheidwasnodigomhetfinanciëlestelseltestabilisereneneennogzwaardererecessietevermijden.
Deregeringisdanookprioritairopzoekgegaannaarmaatregelenomdefi-nanciëlemarktentesteunenzowelviadeherkapitalisatievandesystemischeinstellingenalsviadetoekenningvanwaarborgenendeondersteuningvandeeconomischeactiviteit.
Omdeeconomischeactiviteitteondersteunenzijnherstelplannenopgesteldopdeverschillendebeleidsniveaus–inovereenstemmingmetdeEuropeseaanbe-velingenterzake.Deherstelplannenrichttenzichopdestructureleuitdagin-genvandeeconomischecontextenhieldenrekeningmetdebeperktebegro-tingsmarge.Belangrijkhierbijwarende concurrentiepositievandebedrijvenendetewerkstelling.Tegelijkertijdzijnookdeduurzamesociaal-economischehefbomenversterktendeinvesteringenineenmilieuvriendelijkereeconomieverhoogd.
Definanciëlecrisisdiedewereldeconomiegetroffenheeft,vormteenduide-lijkebreukmethetverleden. Inde toekomstzaldeeconomischegroeieven-wichtigerenduurzamermoetenzijn.Daarvoormoetenwerekeninghoudenmetdeuitdagingenvandetoekomst,envooraldanmetdevergrijzing,dekli-maatveranderingendetoenemendeglobalisering.Eenmoderniseringvandearbeidsmarkteneenhervormingvandepensioenendierekeninghoudenmetdelangerelevensduureneennauweinteractievoorziettussendeeconomie(te-werkstelling)enhetmilieuzullenvanessentieelbelangzijnomhetpotentieelvandeeconomischegroei teverhogendiedoordeeconomischecrisiszwaaraangetastis.
Eenbetertoezichteneenbeterereguleringvandefinanciëlesectorzijneven-eenscruciaalomhetrisicovaneennieuwecrisisteverminderen.
Het is indezenieuwe contextdatdeverschillende regeringenhunverschil-lendeprioritairebeleidslijnenopeconomisch,budgettair,sociaalenmilieuvlakhebbenvastgelegd.Zerichtenhunpijlenhierbijvooralopeenbeterepotentiëleeconomischegroeieneenhogerewerkzaamheidgraad,inhetbijzonderbijdejongerenendeouderen.DeEU2020strategiezaldusdehoeksteenvormenvanheteconomischebeleidvoordekomendejaren.
Desuccesvanditbeleidzalookafhangenvandesamenwerkingtussendever-schillendebeleidsniveaus.Metditvoorogenwerdhet“samenwerkingsmodel”vandegefedereerdeentiteitenversterkt.Oplangeretermijnzullennieuween-gagementenen/ofeennieuwinstitutioneelkaderoverwogenmoetenwordenom een betere enmeer billijke verdeling van financiële lasten te verkrijgen,
48
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
vooralinhetlichtvandevergrijzing,alsookeenbetereafstemmingvandemid-delenopdebevoegdheden.
Arbeidsmarkt 6.1
InhetkadervandefinanciëlecrisisheeftdeRegeringhetondersteuitdekangehaaldomdestijgingvandewerkloosheidzoveelmogelijktebeperkenenzodoendeeenstijgingvandestructurelewerkloosheidindekomendejarente-gentegaan.Hiertoewerdenverschillendemaatregelengenomen.Dezeblijkentotopvandaagdoeltreffendtezijngeweest:deverhogingvandewerkloosheid(van7%naar8,2%)inBelgiëisnamelijkmindergrootdandieindeEurozone(van7,5%naar10%).
Hiernaastzijnookmeerstructurelemaatregelengenomenomde tewerkstel-lingsgraadtestimulerenenzobepaaldestructureleproblemenvandeBelgischearbeidsmarkttebestrijden,inhetbijzondermetbetrekkingtothetvervroegdpensioen,delastenverminderingophetwerkendeopleiding.
Anti-crisismaatregelen 6.1.1
Devoornaamstemaatregelenzijn:
Tijdelijke en collectieve arbeidsduurvermindering:
Dezemaatregelvoorzietineenverminderingvandebijdragenvandesocialezekerheid indien een tijdelijke en collectieve arbeidsduurvermindering inge-voerdwordt.Dezeverminderingvandebijdragenschommelttussen600en750EURpertrimestervandesocialezekerheidenwordtverhoogdmet400EURwanneerdeverminderingvandearbeidsduurgepaardgaatmetdeinvoeringvandevierdagenweek.
Vermindering van de arbeidsprestaties en tijdelijke opschorting van de arbeidsovereen-komst voor bedienden
Indien een onderneming voldoet aan een aantal criteria (dalend omzetcijfer,dalendeproductie,...)kanzeeenberoepdoenophetsysteemvanhet“crisis-tijdskrediet”(individueleentijdelijkeverminderingvandearbeidsprestaties)en/ofvande tijdelijkeopschortingvandearbeidsovereenkomstvoorbedien-den.Hetsysteemvandearbeidsprestatiesvoorzietdatwanneereenwerknemerenwerkgevereenovereenkomstafsluitenwaarindearbeidsduurverminderdwordtmet1/5of1/2gedurendeminstenséénenmaximaalzesmaanden,dewerk-nemerindatgevaleenvergoedingzalontvangendiebruto442EURbedraagtvooreenhalftijdsstatuuten188EURvoor4/5indiendewerknemerjongerisdan50jaaren248EURindiendewerknemerouderisdan50.
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
49
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Inhetsysteemvandetijdelijkeopschortingvandearbeidsovereenkomstvoorbedienden ontvangt de werknemer een crisisuitkering van de RVA voor deschorsingvandeuitvoeringvandearbeidsovereenkomst,dieovereenkomtmet70of75%vanhetgeplafonneerdesalariseneenaanvullingdaaroptenlastevandewerkgever.
Verminderingskaart herstructureringen
Omdewerknemersnaaraanleidingvaneenfaillissementofsluitingvanhunbedrijfopnieuwaanhetwerktehelpen,voorzietdezemaatregeldatwerkne-mersdieuiterlijkop30juni2010ontslagenwerden,kunnengenietenvaneenverminderingskaartherstructureringen.Wanneerzijhetwerkhervatten,genie-tendezewerknemersdanvaneenverlagingvandepersoonlijkebijdragenengenietenhunnieuwewerkgeversvaneennietonbelangrijkeverlagingvandewerkgeversbijdragen.Dezemaatregelvormteensterkmiddelindestrijdtegenwerkloosheidsvallen.
Aanwervingsplan6.1.2
Hetgaatomeengrootsaanwervingsplanprioritairgerichtopjongeren,ouderewerklozen,enwerkzoekendenmeteenwerkloosheidvan1tot2jaar,demeestkwetsbaregroepentijdensdecrisis.Hetdoelvanhetplanisdekostprijsvanhunaanwervingdrastischteverminderenviadeactiveringvanhunwerkloos-heidsuitkering. De activering van dewerkloosheidsuitkering is een subsidi-eringvoor tewerkstellingdiewerkzoekendendieeen jobvinden, toelaateendeelvanhunwerkloosheidsuitkeringtebehouden.Dewerkgeverskunnenditbedragvanhetnettotebetalensalarisaftrekken.Dezemaatregelwildusbedrij-venaanzettenombepaaldecategorieënwerklozenaantewervenentegelijkdearbeidskostendrastischverlagen.Eenwerkgeverdie jongeren(jongerdan26jaar),ouderen(50-plussers)ofwerkzoekendenmeteenwerkloosheidvan1tot2jaar,aanwerft,kangenietenvaneenkortingschommelendtussen1.000EURen1.100EURgedurendemaximaal24maanden.
Daling van de structurele arbeidslasten 6.1.3
DehogearbeidskostinBelgiëisdeachilleshielvandearbeidsmarktenglobaalgenomenvandeBelgischeeconomie.Defederaleregeringbeschouwtdever-dereverminderingvandelastenophetwerk,envooralopdelagereengemid-deldeinkomens,alseencruciaalaspectvanhetsociaal-economischbeleid.Ver-schillendemaatregelenwerdenrecentelijkgenomenomdewerkgelegenheidtestimuleren.
Naaraanleidingvanhetinterprofessioneelakkoord2009-2010tussendesocialepartnerswerdenverschillendemaatregelenvoorziendiein2010eengroteim-pactzullenhebben.Zogenietendewerkgeversbijvoorbeeldvaneenstructurelelooncorrectiesinds2007terhoogtevan0,25%vandebedrijfsvoorheffing.Dezemaatregelwerdnogversterktdoorhetvrijstellingspercentageteverhogentot
50
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
0,75% in juni2009en tot1%vanaf januari2010.Debudgettaire impactbe-draagt233miljoenEURin2009en590miljoenEURin2010.
EenanderemaatregelvandeoverheidomdeBelgischeloonkostenhandicapteverlagenbestonderininjuni2009hetvrijstellingspercentagevoordebedrijfs-voorheffingvoornachtwerkenploegwerkteverhogenvan10,7%tot15,6%.Dezelastenverlagingbedraagt160miljoenEURin2009en311miljoenEURin2010.
Hetmaximumaantaloverurendierechtgevenopfiscalevoordelenwordtdaar-naastverhoogdvan65uurtot100uurin2009en130uurin2010.Dezefiscalestimulusbestaatuiteenvrijstellingvandebedrijfsvoorheffingvoordewerk-geverenerzijdseneenbelastingverlagingvoordewerknemeranderzijds.Debugettairekostvandemaatregelbedraagt23miljoenEURin2009en45miljoenEURin2010.
Desocialepartnershebbenookeenkaderopgesteldomhetregimevandelas-tenverlagingen te vereenvoudigen. Verschillende « doelgroep »-verlagingenzullenwordengeschraptopfederaalniveauendeverlagingvoordelagelonenzalwordenverhoogd,aangezienmenhiervaneengrote impactverwachtopdetewerkstellingsgraad.DeVlaamseoverheidheeftophaarbeurtdepremieverhoogdombedrijvenaantesporen50-plussersaantewerven;hetaantalpre-mieaanvragenishierdoorookin2009blijvenstijgen.Meerdan8000werkzoe-kendenouderdan50jaarhebbendankzijdezepremieeenjobgevonden.
Defederaleregeringsteunteveneensdeactiviteitenbinnendesectorvanon-derzoekenontwikkelingdoordewerkgeverseenvrijstellingvanbedrijfsvoor-heffingtoetekennenopdelonenvandeonderzoekers.Nadeharmonisatievandetarievenvoordeverschillendecategoriëenonderzoekersophetmaximaletariefvan65%injuli2008,wordtditinjanuari2009verhoogdtot75%.Hier-meewilderegeringdenegatieveimpactvancrisisopdetewerkstellingvandeonderzoekerstegengaan.Dekostprijsvandezeverhogingbedraagt85miljoenEUR.
Versterking van de patronale bijdragen op het brugpensioen 6.1.4
DewerkgelegenheidsgraadbijdeouderenligtinBelgiëbijzonderlaag.Ditisvooraltewijtenaanhetvoordeligesysteemvandeprepensioenen.Indebegro-ting2010zijndefinanciëlegevolgenvooreenwerkgevern.a.v.hetvroegtijdigvertrekoppensioendooreenvanzijnwerknemersforsverhoogd,opbasisvandeleeftijdvandebetrokkenewerknemerophetmomentvanzijnbrugpensi-oen.
Momenteelzietdekosteralsvolgtuit:forfaitairebijdragewerkgever:tussen125en250EUR/maandeneenbijdragewerknemer:6,5%opbrugpensioen.
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
51
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Brugpensioenleeftijd Werkgeversbijdrage private sector
52j en jonger 50%
53j en 54j 40%
55j, 56j en 57j 30%
58j en 59j 20%
60j en ouder 10%
Tabel18:Werkgeversbijdragenvoordebrugpensioenen(profitsector)
Hetbedragvandezebijdragezalafhangenvandeleeftijdwaaropdewerkne-meroppensioengaat.Hoejongerdewerknemer,hoehogerdebijdrage.Dezemaatregelvormteenbelangrijkestap indehervormingvanhetsysteemvanbrugpensioenen.Dezemaatregelenbetreffendeprofitsector,anderemaatrege-lenzijnvoorzienvoorbedrijveninrestructureringenvoordenonprofitsector.
Het belang van vorming6.1.5
Vorming speelt een essentiële rol voor het behoud van werk en vormt eenbelangrijk factor voorde integratie, promotie, ontwikkeling enmobiliteit opwerkvlak. Een opleidingdraagt eveneens bij tot een groteremeerwaarde eneenbeterproductieproces.Deregeringheeftdanookveelbelanggehechtaandeinvesteringenindeopleidingvanwerknemersenwerkzoekenden,meteenbijzondereaandachtvoorwelbepaaldedoelgroepen.Indebegroting2010heeftderegeringeenenveloppevan14miljoenEURin2010envan26miljoenEURin2011voorzienomnieuwemaatregelentefinancierenvoordeontwikkelingvandebekwaamhedenvan(toekomstige)werknemers.
Een omgeving die de concurrentiekracht van de on-6.2 dernemingen bevordert
Deuitbouwvaneenfiscaalenregelgevendkaderdatdeactiviteitvandeonder-nemingenbegunstigt,iseenessentiëleprioriteit.Eendergelijkecontextdraagt
52
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
bijtothetstimulerenvandewerkgelegenheid,deinnovatieendeinvesteringenenbijgevolgtothetdynamiserenvanhetgroeipotentieelvandeeconomie.Di-versebepalingenhebbendejongstejarenreedsgezorgdvooreenaantrekkelij-kerfiscaleomgeving,zoalsdeaftrekvandenotioneleinterestofdeaftrekvoorinkomstenuitoctrooien.
Deregeringwenstopdeingeslagenwegverdertegaan.Demogelijkheidzalwordenonderzochtomeenwettelijkkader in tevoerenvoordebudgettairesanering,enditbinneneenbudgettairneutraalkaderenerzullennieuwebila-teraleakkoordenwordengeslotenomdeinvesteringentestimuleren.Voordebedrijven zullende administratieve lastenverderwordenverlicht: verlagingvandepublicatiekostenvoordeelektronischeindieningvanakten,uitbreidingvandefunctionaliteitenvandeKruispuntbankvanOndernemingen(meerbe-paaldvoordevrijeberoepen)endecontinueverlichtingvandestatistischelas-ten.Meerrecentzoudenookdebeslissingeninzakeelektronischefacturatie–waarbijkeuzevrijheidwordtgebodenzowelvoordeverzending,deontvangstendearchivering–dekostenvandebedrijvenmoetenkunnendrukken,maarookhetleefmilieubevorderen.DeBelgianTaskForceE-Invoicingraamtdebe-sparingvoordebedrijvenop3,5miljardEUR.
Deinspanningendiedeoverheiddejongstejarenheeftgeleverdomdeadmi-nistratievelastenteverlichtenlijkenresultaatopteleveren.ZostelteenrecentestudievandeDienstadministratievevereenvoudigingenhetPlanbureaudatdeuitgavenvandebedrijvenvooradministratievelastenzijnafgenomenvan3,5%vanhetbbp(8,7miljard)in2000tot1,7%in2008,namelijk5,9miljard(10).
Ergaateenspecifiekeaandachtuitnaardekleineenmiddelgroteondernemin-gen,watblijktuithetKMO-actieplandat inoktober2008opfederaalniveauwerdgoedgekeurd.Datplanvoorzietineenveertigtalmaatregelenomhetac-tiviteitskadervandieondernemingentebevorderen,hetondernemerschapaantemoedigenendeadministratievelastentedrukken.Diebepalingenzijnmeerbepaaldbedoeldomdeoprichtingendeontwikkelingvandeondernemingenaantemoedigen,deondernemersmeerzekerheidtegevenalsookomderela-tiesmetdeoverheid,dearbeidsmarktenhetsociaalstatuutvandezelfstandi-genteverbeteren.
Voortswerdennogandereinitiatievengenomenomdeliquiditeitsproblemenvande ondernemingen te beperken en bepaalde sectoren te steunendie ge-voeligerzijnvooreenomslagvandeconjunctuur,zoalsdebouwendehoreca(verlagingvandeBTW).Omdeuitvoerteondersteunenwerddeheffingvan9,25%opdekredietverzekeringscontractenvoorhetdekkenvancommerciëlerisico’s en van landenrisico’s in april 2009 afgeschaft.Ookwerd in augustus2009,endittoteind2010,eenbijkomendeentijdelijkeStaatswaarborg(Belga-cap)ingevoerd.
10 DiecijfersblijkenuitdeenquêtediedeDienstadministratievevereenvoudiging(DAV)enhetPlanbureauomdetweejaaruitvoerenbijongeveer7600zelfstandigenenbedrijven.
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
53
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Verhoging van de potentiële groei van de economie 6.3 en industrieel beleid
HetverhogenvandeR&D-intensiteitvandeBelgischeeconomieiseenprio-ritairedoelstellingvoordeverschillendeoverhedenvanonsland.ConcreetishetingevoerdebeleidbedoeldomdeoverheidsmiddelenvoorR&Doptetrek-ken,hetprivé-onderzoektestimulerenviasubsidiesenfiscalemaatregelen,dekennisoverdrachtaantemoedigenenderesultatenvanhetonderzoektevalo-riseren,hetmenselijkkapitaaltenvolletebenuttenenhetICT-gebruikdoordegezinnenendebedrijventeverhogen.
Denieuwegewestregeringenhebbennieuwemaatregelentoegezegdomde3%-normtehalen(11).Watdefederaleoverheidbetreft,zoudendebegrotingskredie-tenvoorR&Dtussen2008en2009aanzienlijkmoetentoenemen,namelijkvan463miljoenEURtot514miljoenEUR.
Industrieel beleid gericht op de toekomst en op de kenniseconomie
Zowel inVlaanderenals inWallonië speelthetactievebeleid inzakecompe-tentieclusters-enpoleneencruciale rol inhet industrieelbeleid.Dankzijhetsamenbrengenvanallestakeholdersenhetopzettenvannetwerkenkandecon-currentiekrachtimmerswordenversterkt.
Inde3gewestenzijndestructuurfondsengefocustopdevoornaamstedoelstel-lingenvanLissabon,namelijk:dekenniseconomieendeinnovatiestimuleren,hetondernemerschapbevorderen,deruimte-economischefactorenverbeterenendestadsontwikkelingindehandwerken.
InVlaanderenliepenin2008-2009verschillendeovereenkomstenmetcompe-tentiepolenteneinde.Naderhandwerden,naevaluatievanhunwerking,desteuntrajectenhernieuwdenvaakversterkt.Op15mei2009heeftdeVlaamseregeringdefinancieringvan2nieuwecompetentiepolengoedgekeurd:Flan-ders’SynergyenFlanders’PlasticVision.BinnendecompetentiepoolFlanders,Drive,het innovatiecentrumvoordeauto-industrie inVlaanderen, ismen in2009begonnenmethetsamenbrengenvanallewetenschappelijkeenindustri-elekennisoverhet“voertuigvandemorgen”teneindevoorVlaanderensce-nario’steontwikkelenomeenroltekunnenspelenindeevolutienaarhybridevoertuigen.
InhetWaalseGewestishetclusterbeleidgerichtophetontwikkelenvan(trans)sectoralebedrijvennetwerken.VoorhetogenblikzijnerinWallonië14clusterserkend(deKMO’svormen73%vandeleden),waarvaneennieuweclusterinhet
11 DeVlaamsemeerjarenbegroting 2006-2009 liep in 2009 af.Die begroting voorzag voordezeperiodeineentotalenetto-toenamevan525miljoenEURvandeoverheidsmiddelenvoorwetenschapsbeleid.Deextramiddelenwarenprioritairopdevolgendedoelstellin-gengericht:versterkingvandeonderzoeksomgeving,vandeinnovatieviaR&D-projectenbinnendebedrijven,vandesamenwerkingtussendebedrijvenendeonderzoekscentraentenuitvoerleggingvanhetActieplanonderzoeksloopbaan.InhetWaalseGewestbedra-gen,naastdeinhet“Pland’actionsprioritaires”toegekendemiddelenvooronderzoek–promemorie:270miljoenoverdeperiode2006-2009–degewonebegrotingenvoorsteunaanhetonderzoek177miljoenin2009.
54
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
beginvanditjaar(Plastiwin:innovatiesinplastiekenelastomeren).Dieclustershebbentalrijkeinterclusterseninternationalepartnerschappenopgezet.
Metbetrekkingtothetbeleidinzakecompetitiviteitspolenwerdinnovember2008eenvijfdeprojectoproepgelanceerdnaarde5polentoe;erwerden24pro-jecten inaanmerkinggenomenendoordeRegering in juni 2009gelabeld (5zondervoorwaardenen19ondervoorwaarden).Voordeeerste4oproepenkre-gen120projectenoverheidssteuntenbelopevan240miljoenEUR.VoortsheefthetWaalseGewest in 2009maatregelen genomen om zijn industrieel beleidduurzamertemakenviadeoprichtingvaneeninterclusters-platform(TWEED,CAP 2020, Eco-construction,Val+) en via het lanceren van eenpartnerschapvoortechnologischeinnovatieophetgebiedvanduurzaambouwen.Inhetka-dervanhet“PlanMarshall2.Vert”heeftdeRegeringbeslisteenzesdepooltelanceren,namelijkinverbandmetnieuwemilieutechnologieën.
Sociale zekerheid6.4
BovenopdebevorderingvandewerkgelegenheidendeconcurrentiekrachtvandeBelgischeeconomievormtdeontwikkelingvaneenkwalitatiefsysteemvansocialebeschermingeenandereessentiëlekrachtlijnvandehetsociaal-econo-mischbeleidvandefederaleregering.Meteendergelijksysteemkanhetwel-zijn,dewelvaartendesolidariteittussendeburgerswordengegarandeerdendearmoedewordenbestreden.Datmechanismezorgtermedevoordatdeeco-nomischeactiviteitwordtondersteund,doordathetdegezinnen,meerbepaalddiemeteenlaaginkomen,eenbehoorlijkinkomenoplevert.
Diedoelstellingenzijndes tepertinenter indehuidigeeconomischecontext,diemoeilijker is.Erwerdendanooktalrijkemaatregelengenomen,rekeninghoudendmetdebeschikbarebegrotingsmiddelen, omeenhele reeks socialetegemoetkomingenoptewaarderen,zoalsdepensioenen.Bovendienwordtdetoegangtotdegezondheidszorgconstantverbeterdzonderdathetfinancieelevenwichtvandesocialezekerheidinhetgedrangwordtgebracht.
De pensioenen6.4.1
Hetverderoptrekkenvandepensioenbedrageniseenbelangrijkedoelstelling.Naastdeopwaarderingenviadewelzijnsenveloppeswerdenextramaatregelengenomentengunstevandepensioenen,vooraldandelaagste.
Zowerdeninhetstelselvandewerknemersdepensioenenouderdan15jaarmet2%verhoogdenwerdendeminimumpensioeneninjuni2009met3%op-getrokken.Hetminimumrechtperloopbaanjaarwerdbovendienmet3%ver-hoogd.Injuni2009kregenookdeanderepensioencategorieën1,5%meer.
Met betrekking tot de zelfstandigenwerden inmei 2009deminimumpensi-oenenmet20EURpermaandopgetrokkenteneindedekloofmetdewerkne-merspensioenenteverkleinen.Op1augustus2009werdookhetbedragvan
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
55
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
hetminimumpensioenmet3%verhoogd.Opdiezelfdedatumkwamervoordeanderepensioenen1,5%bij.In2010zullendezelfstandigenhetgezinspensioenmet20EURzientoenemeneninaugustus2010zalhetpensioenvooralleen-staandenenhetoverlevingspensioenmet25EURwordenverhoogd.
Overdeperiode2007-2010zagendewerknemershunpensioenglobaaltoene-menmet657miljoenEURendezelfstandigenmet329miljoenEUR.
Teneinde hetwettelijk pensioenstelsel te bestendigen, plant de regering driegrotewerven.Zeverbindterzichaldustoe:
denationalepensioenconferentiesuccesvolafteronden.Dieconferen-1°tieisbedoeldomonspensioenstelseldehervormenenteversterken,omeendenkoefeningopgangtebrengenoverdeberekeningswijzenvandepensioenen,overdebelemmeringenvoorhetopbouwenvanhetpensioen inverbandmetdemobiliteit tussendeverschillendepensioenstelsels,overdeaanpassingaandenieuweuitdagingenzo-alsdeverlengingvandelevensduur,maarookoverdesituatievanbepaaldecategorieënwerknemerszoalsdedeeltijdswerkenden,decontractuelenbijdeoverheidofbepaaldegroepenzelfstandigen.Depensioenconferentiezouhaarwerkzaamhedeneind2010moetenaf-rondenmetconcretehervormingsvoorstellen.
definancieringvandeoverheidspensioenenvandeplaatselijkeover-2°hedentehervormen.Erzaleenwetsontwerpwordenvoorgesteldinhetkadervandebegrotingscontrolevanmaart2010.Diehervormingvandepensioenenvandeplaatselijkeoverhedenzalindetailwor-denuiteengezetinhetaanvullenddocumentdatop2juni2010zalwordeningediendbijdeEuropeseCommissie.
hetaanvullendpensioenvoorhetcontractueleoverheidspersoneelte3°ontwikkelen.
Gezondheidszorg gericht op uitgavenbeheersing met een 6.4.2 verbeterde toegang en kwaliteit van de zorg
Door de ontwikkeling van de uitgaven in de gezondheidszorg te beheersenprobeertderegeringopduurzamewijzehetfinancieelevenwichtvandesocialezekerheidtewaarborgen.Diebeheersingwordtondermeergekoppeldaandedoelstellingomdesocialebescherming,dievanhoogniveauis,teversterken.Deregeringwilindesectorvandegezondheidszorgkwaliteitsbanenscheppenmethogetoegevoegdewaarde.
Binnendemoeilijkebegrotingsomstandighedenishetdoelvanderegeringin2010deuitgavenindegezondheidszorgtebeheersenentegelijkverschillendeprioritairehoofdlijnenteverwezenlijken.
56
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Binnen de begrotingsdoelstelling werd qua uitgavenbeheersing een globalemarge van 650miljoen EUR vrijgemaakt. Een deel ervanwordt toegewezenomhet tekort in andere takken vande sociale zekerheid te verminderen enaldusbijtedragentotdegezondmakingvandeoverheidsfinanciën.EenanderdeelwordttoegewezenaanhetToekomstfondsvoordegezondheidszorg.MetditFondswilderegeringvanaf2012demedischekostenopvangendiezullenvoortvloeienuitdevergrijzingvandebevolking.
Zoalshierbovenaangegevenwilderegeringdekwaliteitvandesectorverster-ken.Hetgaatzowelombanenalsomtoegankelijkheidvandezorg.Daartoeheeftderegeringmaatregelengenomendiezesprioritairehoofdlijnenvolgen:
eenplanomhetberoepvanverpleegkundigeaantrekkelijkertemaken;▸
detoegangtotdezorgvergrotenvooralinzakegeneesmiddelenenhos-▸pitalisatie.Dit zouondermeergebeurendoordebijkomendekostdiewordtaangerekendaandepatiëntvooreenkamermettweebedden,afte schaffen.Daarbovenop komen bijkomendemaatregelen te voordelevanchronischziekenenkankerpatiënten.
herwaarderingvandelonenvandezorgverstrekkers.▸
eenbillijkerefinancieringvandezorginstellingen.▸
toegenomenresponsabiliseringvandespelersindegezondheidszorg.▸
de oprichting van een solidair vergoedingsstelsel voor therapeutische▸schade.
Omdezenieuweinitiatieventebekostigendiendenookverschillendemaatre-gelentewordengenomenomdeuitgaventebeheersen.Meerbepaaldgaathetomeendaadwerkelijkebesparingvan201,8miljoenEURin2010,waarvan60miljoenindesectorvanfarmaceutischespecialiteitenen100miljoenindesecto-renvandeklinischebiologieendemedischebeeldvorming.Dezebesparingenzijneengevolgvandewerkgroepdiederegeringheeftopgerichtin2009.
Hervorming van de controle op het financieel systeem 6.5
Doordefinanciëlecrisiszijntalrijkestoornissenaanhetlichtgekomenzowelbijdereguleringalsbijhettoezichtopdebankenenanderefinanciëlespelers.Degevolgenvandecrisiszijneenwarerampvoorzoweldeeconomie,desamen-levingalsdeoverheidsfinanciën.DaaromheeftdeBelgischeregeringzichertoeverbondenhethuidigtoezichttehervormen.
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
57
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
NaarhetvoorbeeldvananderelandenheeftBelgiëvoorhetTwinPeakmodelge-kozen.Vanaf2011wordtdeNationaleBankvanBelgiëverantwoordelijkvoorhetprudentieel toezichtopallefinanciële instellingen.Hetmacroprudentieeltoezichtzalerverderwordenontwikkeldinlijnmetdenieuweverantwoorde-lijkhedenvandeEuropeseCentraleBank.
DeCommissievoorhetBank-,Financie-enAssurantiewezenzalvanhaarkantnieuwebevoegdhedenkrijgeninzakebeschermingvandeklantenenopleidingindefinanciëlesector.
Naastdezeingrijpendehervormingenheeftderegering,volgensdeaanbeve-lingenvanhetInternationaalMuntfonds,eennieuwrechtskadergeschapendathaarinstaatsteltoptetredeningevaleenernstigefinanciëlecrisisdefinanciëlestabiliteitbedreigt.Voortaankanderegeringovergaantotoverdrachten,verko-pen,inbrengenvanfinanciëleinstellingeninzakeactiva,passivaofverschillen-deactiviteitsafdelingen,ofvaneffectenofaandelenalofnietvolgensstemrechtuitgegevendoorfinanciëleinstellingen.Alsdeoverheidoverigensgebruikzouwillenmakenvandebevoegdheidoverdrachtvanactivaofeffectentegelasten,dientzeditaanhangigtemakenbijderechtbankvaneersteaanlegopdatdezezounagaanofdeoverdrachtwettelijkinordeisenofdevergoedingbillijkis.Voortaankunnensanctieswordengenomenalsfinanciëleinstellingeninforma-tieofgeruchtenverspreidendievalseofbedrieglijkeaanwijzingenzoudenkun-nengevenoverde toestandvaneenkredietinstelling,eenverzekeringsmaat-schappijofeenvereffeningsinstellingendefinanciëlestabiliteitinhetgedrangkunnenbrengen.
Deregeringheefterzichooktoeverbondendevariabelevergoedingenindefi-nanciëlesectorbeterteomkaderen.Voortaanmoetendieaanstrengerecriteriabeantwoorden.Zezullenmeerbepaaldmoetenwordengespreidoverdriejaaromtebelettendatkortetermijngedragingen,diedefinanciëlestabiliteitinhetgedrangzoudenkunnenbrengen,primerenopdelangetermijnwaardevandebeleggingen.
58
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
De houdbaarheid van de openbare 7 financiën op de lange termijn
Inl7.1 eiding
ZoalsdemeesteWest-Europese landenwordtBelgiëgeconfronteerdmetbe-langrijkeveranderingenindeleeftijdsstructuurvanzijnbevolking,ondermeerdoordedalingvandevruchtbaarheidsgraadendeaanzienlijkestijgingvandelevensverwachting.Eenkleineraantalactievenzalindetoekomstdepensioe-nenenanderesocialeuitkeringenmoetenfinancierenvooreentoenemendaan-talniet-actievepersonen. Tegen2050komener1,2miljoengepensioneerdenbij, terwijldegroepopactieve leeftijdamper toeneemt,namelijkmet slechts400.000eenheden.In2050staantegenoverelkegepensioneerdenogmaartweeactieven.Deafhankelijkheidsratiozouinderdaadtoenemenvan25,9%in2007tot45%in2050.
Omopmiddellangetermijntezorgenvoorhetbehoudvaneenvoldoendehoogcollectiefwelvaartsniveauwerdeencoherentestrategieontwikkeld.Dezeom-vatnaasteengerichtebudgettaireaanpakookbelangrijkeeconomischeenso-cialebeleidslijnen.
Deeconomischecrisisheeftertoegeleiddathetbeleidin2009en2010ineersteinstantiegerichtisopdekortetermijnproblematiek.Ditneemtnietwegdatervoldoendeaandachtmoetzijnvoordehoudbaarheidvandeoverheidsfinan-ciënopmiddellangeenlangetermijn.Deindewetvan2001totwaarborgingvaneenvoortdurendeverminderingvandeoverheidsschuldentotoprichtingvaneenZilverfonds(wetvan5september2001)opgenomenprocedurestaathiergarantvoor.DezewetbepaaltimmersdatiederjaardeStudiecommissievoordeVergrijzingeenramingpubliceertvandekostvandevergrijzingendatdeoverheidhaarbeleidterzaketoelicht.
De budgettaire gevolgen van de vergrijzing7.2
HetmeestrecenterapportvandeStudiecommissiedateertvanjuni2009.(12)InhetreferentiescenariovandeStudiecommissiezoudetotalebudgettairekostvandevergrijzing tussen2008en2060met8,2%vanhetbbp toenemen. Detotalesocialeuitgavenzoudendan31,3%vanhetbbpbedragen,tenopzichtevan23,2%in2008.Ditiseenaanzienlijkestijgingtenopzichtevanhetvorigeverslag,waardestijgingvandesocialeuitgaventussen2007en2050op6,3%geraamdwerd.Erzijnmeerdereredenendiedezestijgingverklaren.Eenbe-langrijkeredenisvanzelfsprekenddeeconomischecrisis,dienietalleenzorgtvoorlagerebbp-cijfers(noemer-effect),maarookvoorhogerewerkloosheids-cijfers,waardoorhetvooropgesteldeniveauvanstructurelewerkloosheidpas
12 HogeRaadvanFinanciën,Studiecommissievoorvergrijzing,Jaarlijksverslag,juni2009.
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
59
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
laterbereiktwordt. Deimpactvandecrisiswordtgeraamdop1,2%inbbp-termen.
Componenten van de budgettaire kosten van de vergrijzing (in % bbp) 2008 2014 2030 2060
2008-2014
2014-2060
2008-2060
Pensioenen 9,1 10,3 13,3 14,4 1,2 4,1 5,3Werknemersregeling 5,0 5,7 7,5 8,2 0,7 2,4 3,2Zelfstandigenregeling 0,7 0,8 0,9 0,9 0,1 0,1 0,1Overheidssectora 3,3 3,8 4,9 5,3 0,5 1,5 2,0
Gezondheidszorgb 7,3 8,6 9,5 11,5 1,3 2,9 4,2Acute gezondheidszorgb 6,1 7,2 7,9 8,8 1,1 1,5 2,6Langdurige gezondheidszorgb 1,2 1,4 1,6 2,8 0,2 1,4 1,6
Arbeidsongeschiktheid 1,3 1,5 1,4 1,3 0,1 -0,1 0,0Werkloosheid 1,9 2,3 1,5 1,2 0,4 -1,1 -0,7Brugpensioen 0,4 0,5 0,3 0,3 0,0 -0,1 -0,1Kinderbijslag 1,6 1,6 1,4 1,2 0,0 -0,4 -0,4Overige sociale uitgavenc 1,6 1,7 1,6 1,4 0,1 -0,3 -0,2Totaal 23,2 26,4 29,0 31,3 3,2 4,9 8,2PM lonen van het onderwijzend personeel 3,9 4,0 3,9 3,8 0,1 -0,1 -0,1
Tabel19:Budgettairegevolgenvandevergrijzing(13)
Eentweedeverklaringvoordegestegenbudgettairekostisdeherzieningvandeproductiviteitshypothese.Dejaarlijksegemiddeldeproductiviteitsgroeidienuwordtgehanteerdis1,5%inplaatsvan1,75%indevorigerapporten.Dezeherzieningvloeitvoortuithet in rekeningbrengenvanderesultatenvandemeestrecentejaren.Deimpactvandezewijzigingis0,9%vanhetbbp.Daar-bovenopkomtdeverlengingvandeprojectieperiode(tot2060),diegoedisvoor0,3%vanhetbbp. Dezedrieoorzaken samenverklarende toenamevandebudgettairekosttenopzichtevandevorigeraming(+2,3%).
Opderelatiefkortetermijn,tussen2008en2014zoudetoenamevandesocialeuitgaven3,2%vanhetbbpbedragen,wat2,1procentpuntmeerisdangeraamdinhetvorige jaarverslag. Ookhier isdebelangrijksteverantwoordelijkedeeconomischecrisis(1,9procentpuntvandemeeruitgave).
13 DecijfersvandeStudiecommissievoordeVergrijzingwijkenslechtszeerbeperktafvandemeestrecentevoorspellingvandeAgeingWorkingGroup.ZieThe2009AgeingRe-port–EconomicandBudgetaryprojectionsfortheEU-27MemberStates(2008-2060).DeAWGraamtdebudgettairekostvandepensioenenin2060op14,7%vanhetbbp,tegen14,4%inderamingvandeStudiecommissie.Voorgezondheidszorg,detweedebelang-rijkecomponentvandebudgettairekostvandevergrijzing,zijndeverschilleninramingnogkleiner:8,8%vanhetbbpvoordeacutegezondheidszorgen2,9%voordelangdurigegezondheidszorgindeprojectievandeAWG,tegenoverrespectievelijk8,8%en2,8%indeprojectievandeStudiecommissievoordeVergrijzing.
60
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010 Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
Grafiek4:Evolutievandesocialeprestaties(%bbp)
Bron:JaarlijksverslagvandeStudiecommissievoordevergrijzing,juni2009.
De overheidsstrategie met betrekking tot de vergrij-7.3 zing
DevergrijzingvandebevolkingisvoordeBelgischeoverheidéénvandebe-langrijksteuitdagingenvandekomendedecennia.Omdezeuitdagingaantegaanwerdeencoherentestrategieontwikkeld.Dezestrategieomvatdriefun-damentelebeleidslijnen:
Budgettair:deoverheidsschuldverderafbouwenendenodigereser-1°vesaanleggeninhetZilverfonds;
Economisch:deverhogingvandewerkgelegenheidsgraadendesti-2°muleringvandeeconomischeactiviteit;
Sociaal:voortbouwenaaneensterkeensolidairesocialezekerheid.3°
Dezetweelaatstebeleidslijnenwordeninhoofdstuk4verderuitgewerkt. Inwatvolgtwordtvooraldenadrukgelegdophetbegrotingsbeleid.
Rekeninghoudendmetdezebeleidsoriënteringenmetdeonzekerhedendiemetdevooruitzichtengepaardgaan,heeftdeStudiecommissievoorVergrij-zingeenaantalsensitiviteitsanalysesgedaan,namelijkenerzijdsophetvlakvandeproductiviteitsgroeienanderzijdsophetvlakvandearbeidsmarktparticipa-tie.
Inhetscenariometeenlagereproductiviteitsgroei(1,25%gemiddeldjaarlijksvanaf 2015)wegende sociale uitgaven zwaarder op een kleiner economischdraagvlak,waardoordebudgettairekostenvandevergrijzingtussen2008en20601,3procentpunthogerzouden liggendan inhet referentiescenario,wat
Documentatieblad 70e jaargang, nr. 1, 1e kwartaal 2010
61
Het Stabiliteitsprogramma van België 2009-2012
zouneerkomenopeentotalebudgettairekostvandevergrijzingvan9,4%vanhetbbp.Dehogereuitgaveninprocentbbpwordenvooralbijdewerknemers-pensioenenopgetekend, aangeziendezeberekendwordenoverdevolledigeloopbaanendusslechtsgeleidelijkaanbeïnvloedwordendoordelagerepro-ductiviteitsgroei. Hetomgekeerde iswaarvoorhetscenariometeenhogereproductiviteitsgroeiopde lange termijn,namelijk1,75% (hetvroegerebasis-scenario),waarindebudgettairekostenvandevergrijzing1,1procentpuntla-gerzoudenuitkomen (op7%vanhetbbp),hoofdzakelijkonder invloedvanopnieuwdewerknemerspensioenen.
Rekeninghoudendmetde relatief lagewerkzaamheidsgraadende strategievandeBelgischeregeringomnietenkeldeschuldtereduceren,maaromookdeparticipatiegraadteverhogen,heeftdeStudiecommissievoordeVergrijzingin2009eenoefeninggemaaktwaarbijdeparticipatiegraadvande55-plussersmet14procentpuntenstijgttenopzichtevanhethuidigeniveau.OpdiemanierwordthetgemiddeldevandeScandinavischelandenbereikt.Hierdoordaaltdestructurelewerkloosheidsgraadmet1,5%enstijgthetbbpmet4,2%(inhetjaar2060).Bijgevolgdalenookdebudgettairekostenvanvergrijzing,namelijkmet7%vanhetbbptussen2008en2060,ofwel1,2procentpuntenminderdaninhetreferentiescenariodathierbovenwerdgeschetst.Hetisbelangrijkoptemerkendatomditscenariotekunnenrealiseren,departicipatiegraadvandemannelijke55-plussersmoetstijgenvan47%tot67%,envandevrouwelijkevan28%tot59%tussen2008enhetmiddenvandejaren2030.
8,2
9,4
7
7,3
7
0 2 4 6 8 10
referentiescenario
scenario productiviteit 1,25
scenario productiviteit 1,75
sensitiviteit beperkte welzijnsaanpassing
sensitiviteit hogere werkgelegenheidsgraad
Grafiek5:SensitiviteitsscenariosgeanalyseerddoordeStudiecommissievoordeVergrijzing
Bron:StudiecommissievoordeVergrijzing(2009).
62
Deoverheidsstrategiemetbetrekkingtothetbegrotingsbeleidiseropgerichtomdehoudbaarheid(14)vandeopenbarefinanciëntewaarborgen.Daaromiseenvandevoornaamstedoelstellingenhetafbouwenvandeschuldgraadzodatdetoekomstigerentelastenkunnendalen.Dealdusgecreëerderuimtekandanondermeerwordengebruiktomdetoenemendeuitgavenvoorsocialebescher-mingoptevangenzonderdatinandereuitgavenmoetwordengesnoeidofdeontvangstenmoetenwordenverhoogd.
Voornamelijkdoorde impactvandewereldwijdefinanciëlecrisisendezeerslechteeconomischesituatie,wijktderegeringopkortetermijnvanhetvoorop-gesteldedoelaf.Onverkortvasthoudenaandegesteldebegrotingsdoelenzouimmersimplicerendathetbegrotingsbeleideencontractiefeffectheeft,watdeeconomischeenbudgettairesituatienogslechterzoumaken.
Ondermeermethetoogopdelangetermijnhoudbaarheidvandeopenbarefi-nanciënwerd indit stabiliteitsprogrammaeen trajectuitgewerktwaarbijeenevenwichtgerealiseerdwordttegen2015.Opdezebasiswerdvervolgenseenillustratiefscenariogebouwddattoelaatomindeperiode2015-2050debijko-mendekostvandevergrijzinggrotendeelsoptevangendoordeafbouwvanhetprimairsaldozonderdatdeschuldgraadtesterkgaatstijgen.Grafiek6be-vatdebelangrijkstekerngegevensvanditscenariowaarbijna2015eenbeperktoverschotwordtopgebouwd,datvervolgensvanaf2025stapsgewijswordtaf-gebouwd.Oplangetermijnwordenbeperktetekortengegenereerdzonderdatditechteraanleidinggeefttoteenonhoudbareschulddynamiek.
0
20
40
60
80
100
120
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
2008 2011 2014 2017 2020 2023 2026 2029 2032 2035 2038 2041 2044 2047 2050 2053 2056 2059
schuldgraad vorderingensaldo primair saldo
Grafiek6:Schuldgraad,vorderingensaldoenprimairsaldooplangetermijn(in%vanhetbbp)
14 DeAfdelingFinancieringsbehoefteheefthetbegriphoudbaarheidalsvolgtgedefinieerd:“Houdbaarheidmoetdangezienwordenalseensituatiewaarbijdeoverheidbijeennage-noegconstantontvangstenniveaudedemografischedrukopeendeelvanhaaruitgavenkanopvangenzonderdathetaandeelvandeandereprimaireuitgaveninhetbbpindeverdrukkingkomtenzonderdathetrealiserenvaneenaantalnormenophetniveauvandeoverheidsfinanciëningevaarkomt.”