1

च�ी वादळात फा흲टर फणच�ी वादळात फा흲टर फणच�ी वादळात फा흲टर फणच�ी वादळात फा흲टर फणे ेे ेे ेे े ---- भा भा भा भा . . . . रा रा रा रा . . . . भागवतभागवतभागवतभागवत

च�ी वादळात फा흲टर फणे <े/p>

<p> "" बनश फण े े े - गटप े ् ""

बनश ऊफ फा흲टर फण उठन उभा रािहला े 휲 े े ू . सरांनी आप흧याला

िवचारल नाही तर बर होईल अस 흕याला वाटत होत ं ं े े . पण शवटीे

흕या흅यावर पाळी आलीच .</p>

काल ि�कटचा एक खडाजगी सामना होता आिण 흕यात िव6ाे ं ~

भवनन दोन गडी राखन दणदणीत िवजय िमळवला होता ु े ू . 흕यामळेु

शाळत आज आनदाच वातावरण होत े ें े . शख मा흲तरांना तर े

ि�कटचीे

भलतीच आवड . 흕यामळ आज 흕यांनी वगा휲त नहमीचा अ흣यास ु े े

घ흔याे ~

ऐवजी एक अिभनव �ाय�म योजला होता 휲 . ` काल흅या

मचम흘य त흤हालाँ े ु

2

कणाचा खळ िवशष आवडला आिण तो का ु े े ? ' हा 흕यांचा सवाल

.

흕याला तDडीच उEर 6ायची होती े ; लखी नाही े ! िकतीतरी मल ु े

उEर

6ायला उ흕सक होती ु . काही अधवट उठलीही होती 휲 . हत वर े

होत होत े

आिण "" मी सांग सर ू ? "" 흅या आरो흨या उठत हो흕या . पण

सरांनी

बजावल की े , "" मी िवचारीन 흕यानच उEर 6ायच े ं !

""</p>

<p>पान न.ं 2

흕याLमाण आतापयत पातसहा जणांनी उEर िदली होती े े휲 ं -

रोखठोक

जबाब ! बMतकांनी एक ष흐कार आिण दहा चौकार े मारणाऱया ्

दEा

मयकरला सवा휲िधक Qय िदल होत े ेे े . उEम ट흔णन आपल शरीर ू े े

सावरीत

3

तीन उEम झल घतल 흤हणनच हा िवजय िमळाला अस एकाच े े े ेे ू

मत

पडल होत े े , तर एकान यSीर휰ण करणाऱया नाबरची वारमाप े ् े

흲तती

कली होती े . िव6ाभवनची गोलदाजी माU अमळ क흅चीु ं ं च ह े

उघड

गिपत होत ु े . 흕यामळ एकाही बोलरची कणी पाठ थोपटली नाही ु ुे .

Lित~

प휰ात흧या 흇या खळाडचूा िUफळा उडाला िकवा 흇यांनी झल िदले ं ं े े

흕यांचा तो गाफीलपणा होता . बोलरची िकवा िफ흧डरची 흕यात ं

करामत

न흩हती . एस ्. एस ्. हाय흲कलच खळाड ूिकती गाू े े फीलपण े

खळतात त े े ,

흕यांच तीन गडी पायचीत झाल अन एक फकटफकट े े ् ु ं ` रनाऊट '

गलाे

흕यावYनच िदसल होत े े . एकदरीत खरा भाव खात होता दEा ं

मयकरच े .

흕यान लग िन आफ े े ँ - दो흙हीकड ेज फटक मारल 흕यात े े े

काला흕मकता तर

4

होतीच , पण अचक ू ` 흠लिसग े ं ' होत े.</p>

<p> "" बोल ना फण े े ! तझ मत सांग ु ं . "" ब흙या कही

बोलत नाही अस े

पा\न मा흲तरांनी 흕याला दसऱयांदा L] कला आिण ब흙या जरा ु ् े

गDधळला .

मग 흤हणतो . "" सर , मी मत िदल तर त एकीव ^रप_टावYन ं े

िद흧या~

सारख होईल ं . त बरोबर वाटत नाही े ! ""</p>

<p> पान न.ं 3

"" ऐकीव ? त का े ? ""

"" कारण मी काल मच पहायला आलोच न흩हतो ँ , सर !

""

मलां흅या मत शख सर आज सकाळपासन िततकस ु े े ेू े ` मड ू '

म흘य े

न흩हत े. ि�कट आवडता िवषय 흤हणनच कवळ 흕यांनी हा े ेू

उप�म

5

काढलाच पण एकदरीं त 흕यांच मन दसरीकडच कठतरी भरकटत ं ु ं ु

असाव ं

अस सवा휲ना वाटत होत आिण तरी ब흙याच उ흕U ऐकन सरां흅या े ं े ू

चहऱयाे ् ~

वर आbय झळक흧यािशवाय रािहल नाही 휲 े . दो흙ही हातांची कोपर े

टबलाे ~

वर टकन त पढ वाकल अन 흕या흅याकड ेरोखन पाहत 흤हणाल े े ेू ु े े् ू ,

"" मचँ

पाहायला का ऩाही आलास त ू? - घरी काही अडचण होती ?

कणीु

आजारी होत ं? ""

"" नाही , सर . . . ""

"" मग ? आप흧या शाळची मच े ँ , आिण त गरहाजर ू ै

रािहलास ? काही

सबळ कारण असल तर सांग े ! ""

"" न - नाही सर ! तस काही सांगता यत नाही ं े . ""

"" फण े े , य आर बीइग Yड ू ं ! सांगता यत नाही 흤हण े े ! मा

सांगतो

6

काय आह त े े . तझ मनगट अजन परत बर झालल नाही◌ू अस ु ं ं ंू ु ं ंे

डाँ흀टरांच ं

मत पड흧यामळच तला टीमम흘य घतल न흩हत ु े ेु े े े - तझी खप इ흅छा ु ू

असनही ू .

- 흕याच उi त अस काढलस काय ं ंं ू ं ? मचचवँ र बिह흱कार घालन ू

? ""

"" अस का बोलता ं , सर ? तस मळीच नाही ं ु ! मी . . .

मी . . . ""

"" काही बोल नकोस ू ! हच कारण आह त흈या न य흔याच े े ेु ं !

मी

बरोबर ओळखल ं! - बनश फण े े े , त िदवसभर उmा मारतोस ू ,

हातपाय

मोडनू घतोस े , सायकnलगं करतोस , ितथही पाय मोडनू घतोस े े .

रिनगम흘य तझा पिहला नबर असतो ं ंे ु . तझ िमU तर तला फा흲टर ु ुे

फणे े

흤हणतात . पण , पण आयम साँरी ट स इट ् ँ ् ू े - त खळाड ूू े

चांगला असलास

तरी त흈यात nखलाड ूवEी नाही ु ृ . - य ह흩ह नाँट िद ू ँ

흲पओटस◌्मन p흲प^रट 휲 ् ! ""</p>

7

<p> पान न.ं4

ब흙याचा चहरा लालबद झाला होता े ुं . ओठ फलल होत ु े े .

흕याला हा

आपला अपमान वाटत होता . पण तो काही बोलला नाही . -

सरांनीच

बोल नको 흤हणन सांिगतल होत ना ू ू ं ं ? ठीक आह े. नाही बोलत

!</p>

<p> तो बाकावर बसला . वग स휲 पं흧यावर तो उठला आिण

चालायला लागला .

सभाष दसाई ु े , जना जोशी , शरद शाrी - िकतीतरी मल ु े

흕या흅याशी

बोलायला उ흕सक होती ु . पण तो थांबला नाही . वसितगहात흧या ृ

आप흧या

खोलीकडहेी तो िफरकला नाही . सवा휲흅या हातावर लरी दऊन तो ं ु े

कसा

िन कठ सटकला त कणाु ुे े ला कळल नाही े .</p>

8

<p> 흕या흅या लाड흀या िमUालासsा ु , खोलीबध सभाष ं ू ु

दसाईलापण कळले े

नाही !</p>

<p> 흕या िदवशी आभाळ भरलल होत े े े . हवा कद होती ु ं .

खप उकाडाू

होता अस नाही े . पण प흔यातल पावसाळी िदवस असनही हवतु े ेू

गारवा न흩हता . झाडाच पानही हलत न흩हत े े . फा흲टर फणची े े

पावल े

माU भराभर पडत होती . आपण कठ जात आहोत ह 흕याच 흕यालाु े ेे

कळत न흩हत े. 흕या흅या डो흀यात च� िफरत होती े .</p>

<p> िव6ाभवन शाळा रसकोसजवळ ु े 휲 . ितथन हा पtया जो ू

िनघाला तो

सोलापर रोडवYन पnbमकडेू े चालला . तरातरा भराभरा . मन े

흲uीट

आडवा य흔यापवv अक ग흧ली उजवीकड ेजात होती े ू . ितकड ेतो

वळला .

9

ितथन आणखी एका आडग흧लीत वळला ू . इथ काही पडकी े

जनाट घरु े

होती . काही दमजली ु , काही बठी ै . र흲흕या흅या कडलेा

कडिूनबाची िनं

िचचची झाड ेहोती ं े . ओस पडलो흧या बखळीतन पोर गोwा ू े

खळत होती े .

घरां흅या ओwा - उंबरxावर बायका ग흠पा मा^रत िकवा तांदळ ं ू

िनवडीत

बस흧या हो흕या . र흲흕यात वदऴ अशी फार थोडी होती 휲 .</p>

<p>पान न.ं 5</p>

<p> ब흙या एका झाडाखाली ब흘याला टकन बसला अन ुं े ू ्

श흙य नजरनू े े

मलांु चा खळ पा\ लागला े .</p>

<p> nख흙न , उदास मन : p흲थतीत तो िकती वळ नसता े ु

बसन रािहलाू

10

होता ह 흕याच 흕यालाही सांगता आल नसत े ेे े . एकाएकी 흕या흅या

ल휰ात

आल की पडलला उसळन उठतो आह े े ू े . वाळकी पान े,

कागदाची

िचटोरी , अन मातीच कण िगर흀या घत आह् े े ते . धळीच लोळ ु े

उटताहत े .</p>

<p> वावटळ सटली होती आिण मग कड कड ु ् ् - कडाड ्!

िवजा चमकू

लाग흧या . आकाश गडगड ूलागल आिण वाऱयाचा जोर े ्

आणnखनच

वाढला . नसती एक वावटळ न흩हती ही ु . लगोपाठ िकतीतरी

वावटळी

घर घर घमत पढ सरकत हो흕या ु ु ु휲 휲 ु े . सोसाwाच ेवादळ सY झाल ु े

होत े. -

च�ी वादळ !</p>

<p> हां हां 흤हणता वादळान उ| Yप घतल े ेे . धळ इतकी ू

उडायला

11

लागली की फा흲टर फणला िद흧ली े े - मटीची आठवण झाली े .

िद흧लीत 흕यान एकदा धळीच वादळ िकवा आधी कशी असत त े ेु ं ं े े

पािहल े

होत ं. खरोखरोच माणसाला आधळ करणारी आधी ं ंे !</p>

<p> ब흙या उठन उभा राहीला ू . डो흨यात धळ जाऊ नय ू े

흤हणन 흕यानू े

डोळ िमटल े े ; अन दो흙ही हातांनी झाडाच खोड कवटाळन तो ् े ू

उभा

रािहला .</p>

<p> अधा휲 तास वादळ िभरिभरत होत े. अन अधा휲 तास ब흙या ्

झाडाला

िबलगन उभा होता ू . म흘यच Lचड गडगडाच 흩हायचा े ं , कानांच े

पडद े

फाटतात की काय आशी भीती पडायची . म흘यच काहीतरी े

कोलमड흧याचा

आवाज होई . वीज कडकडत तर होतीच , पण अधनमधन ती ू ू

एखा6ा

12

झाडाचा बळी घत असावी े .</p>

<p> हा िवचार डो흀यात आला माU फा흲टर फणला वाटल े े े

की आपल ं

आQयदात फ흐कन आप흧यावर उलटायच ं ं . 흕याचा काय नम े !

आEाच पाहा ना कस गदागदा हलत आह ं ं े !</p>

<p> चटक बस흧यासारख 흕यान हात माग घतल े े े ेे े , आिण

तो झाडा~

पासन दर झाला ू ू . वारा अजनही अगावर आपटत होता ू ं .

धर흨याचीु

िगरिगर माU अजनही सपली न흩हू ं ती . पिह흧यान िनसगा휲흅या े

तांडवा~

बरोबर माणसांचा गलबलाही 흕या흅या कानांवर पडला होता . पण

आता

त आवाज थांबल होत े ेे . र흲흕यातील बMतक माणस कठतरी े े ेु

आसऱयासाठी्

धावली होती . गोwा खळणारी पोर आपाप흧या घरांकड ेपळाली े े

होती .</p>

13

<p> फा흲टर फणे लेा वाटल की आता या वादळातन धावण े ू ं

आप흧याला

श흀य नाही . वाराच आप흧याला उडवन नईल तर गोS िनराळी ू े .

पण -

पण करायच काय ं ? इथन पळण श흀य नाही आिण इथ थांबणहीू ं े

Uासाच आह ं े .</p>

<p> अधा휲 तास - पाऊण तास - एक तास िकतीतरी वळ े

तो असा पडनू

रािहला होता . मन흱य अधवट बशsव흲थत असावा तासा तो ु ु휲 े े

पडला

होता . मग तो खडबडनू उठला . कारण 흕याला कोणीतरी

हालवीत होत े.

흕या흅या कसांवYन हात िफरवीत होत े े .</p>

<p> पान न.ं 6</p>

14

<p> "" ब흙या ! अर े , तला वडबीड लागल काय ु े ं ? इथ ं

काय असा पडनू

रािहला आहस े ? - ऊठ ! ""

फा흲टर फण उठला े े .

"" कोण ? सभाष त ु ू . . . ""

"" होय , मीच . "" 흕या흅या पाठीभोवती हात घालन ू

흕याला उठता करीत

सभाष दसाई 흤हणाला ु े , "" त झपाट흧यासारखा पळालास त흩ह ू े

मला राहवल ं

नाही . मी तझा पाठु लाग करीत होतो . त흈यामा흈यात फला휲गाच ु ं

अतरं

असल े . िकEी होका मार흧या तला ु . पण त흈या कानांना जशा ु

काही

दmा बस흧या हो흕या . आिण एकदम या ग흧लीत कधी वऴलास

मला

कळलही नाही ं ! मी आपला मोxाच र흲흕यान गलो िहदी े े ं

हाय흲कलू

पयत 휲 ं - ""</p>

15

<p> "" ह ं? ""

"" आिण मग त वादळ झाल े ं ! - कसल भ흙नाट वादळ र ं े

त े! प흔याु ~

तली िन흤मी झाड पडली असणार ं ""

"" हो ना . ""

"" मला जागच हालता यईना ं े . मी तसाच एका िभतीलगत ं

उभा

रािहलो . वादळ सपपयत उभा रािहलो ं े 휲 ं . वादळ घमाु यच थांबल ं ं

अन◌् मग्

ती वीज मा흈या डो흀यात तडकला - ""

"" कसली वीज ? ""

"" सांगतो ! - मला एकदम वाटल ं, या ग흧लीत याव ं!

ब흙या , त ू

सरांच एवढ 흃यायच न흩हतस ं ंं . ऐकायच आिण िवसYन जायच ं ं !

""

"" ह ं. ""</p>

<p>पान न.ं7

16

"" मचला का आला नाहीस काल ँ ? ज काय असल त े ेे

सांगायच ं

होतस ं . सर कही रागावल नसत े े . ""

"" \ ं. सांगन तला क흩हतरी े ेु . ""

"" च�म आहस े ! सरांवर राग धरलास आिण 흕यां흅याच

घरापढ यऊनु े े

ठाण मांडलस ं ? - की ह धरण आह े ें ? ""

"" आ ँ? ह काय 흤हणतो आहस े े ? ""

"" मग काय टतर ! - समोर बघ ! ""

फा흲टर फणन डोळ ताणन समोर पाहील े े े े ेू . खरच की ं ! शख सरे

राहतात तोत मोह흧ला की हा ! आपण भटकत भटकत नमक े े

आच

भागात , कस आलो े ?

पान न.ं

न흀की हीच ती पठ े . शखे सर इथच कठतरी राहतात े ु े .

एका ज흙याु

वाmा흅या िपछाडीला कस आलो े ?</p>

17

<p> पण - पण - मग आपण इकड ेकस काय आलो े ?

흲वत : ला नकळत ?

"" iाँक ् ! तो एकदम उभा रा\न उ�ारला . आिण तो पटटे ं

उ�ार ऐकन 흕या흅या िमUाला फार बर वाटल ू े े . कारण फा흲टर फणे े

परत माणसात आ흧याची ती िनशाणी होती .</p>

<p> "" ब흙या ! सरांच घर 흕या वडा흅या मागच आह ना ं े े ?

- मग इथनू

िदसायला पािहज े. ""

पान न.ं 8

"" हो ना . ""

"" चल ; आपण जवळ जाऊन पा\ . "" सभाष ु

पटुपटला आिणु

िनघालाही . फा흲टर फण कळ िद흧यासरखा 흕या흅या मागन चाले े ू ू

लागला . र흲흕यातन आता रहदारी लY झाली होती ू ु . झाडां흅या

पडल흧याे

फां6ा , घरांवरच उडालल पU े े े े , काही क흅या घरांची झालली े

पडझड ही

द흰य पाहात माणस िहडत होती ृ ंे े .</p>

18

<p> "" बाप र े ! "" ब흙या एकदम ओरडला . "" घर

पडल की र 흕यांच ं े ं ! ""

"" कणाच ु ं ? ""

"" शख सरांच े ं ! - त बघ े - ""

सभाषनही चकीत होऊन ितकड ेपािहल ु े . 흕याच जनाट ु

इमारती흅या

माग흅या पडले भागात शख सर राहात होत की े े ! िव6ाभवुनात

흕यांना

नकतीच नोकरी लागली होती ु ; आिण शाळपासन फार दर नको े ू ू

흤हणनू

흕यांनी इथ लहानशी जागा भाmान घतली होती े ेे . ब흙या िन सभाषु

एकदा या घरी यऊन गल होत आिण 흕या वळी गYप�ीन 흕यांनाे े ेे े ेु

चवदार मटण सप 흠यायला िदल होत ू े े . सरांनीही खप ग흠पा ू

मार흧या

हो흕या 흕यां흅याशी .</p>

<p> आिण आता तच सर ब흙याला अस बोलल होत े ें े . िन흱कारण

दखाु ~

19

व흧यासारख े. आिण 흕यामळ ब흙या भलता अ흲व흲थ झाला होता ु े

.</p>

<p> माती흅या 흕या िढगाऱयाकड ेपाहात दसरीही काही ् ु

माणस उभीे

होता . सभाषन िवचारल ु े े , "" शख मा흲तरांच धर ना ह े ें ? -

흀या व घरमे �</p>

<p> पान � . 9</p>

<p> नही ह ै? ""

"" होत तो बाहर आत े े ! "" 흕याला िकिचत कp흕सत उEर ं ु

िमळाल े.

"" इ흲कलस आय नही अबतक ू े े . ""

"" और चाचीजी ? ""

"" 흕या माय흀याला ग흧या आहत े े . 흤हणज माहरी े े . ""

"" पण - पण - एवढी पडझड झाली आिण त흤ही नसत ु ु े

बघताहा ?

फायर ि�गडला बोलावण गल े ें ं ? ""

20

"" गल े ं . पण बबवाल दसरीकड ेगतलच ं े ेु ुं . पडपडी

बऱयाच ^ठकाणी्

झालीय ना ? "" एरजण 흤हणाला .

"" आिण इथ कणी दगावलल नाही े ु े ं . दखावलल नाही ु े ं .

मग पडल ं

रािहना जरा वळ े ! "" - दसरा ु .

"" शखसाहबांचा ससार तो काय े े ं ? मामली िचजा आहत ु े .

"" - ितसरा .

"" 흤हणन काय झाल ू ं ? ""

흕यांच एवढ बोलण होत आह तोच िढगखालन क흔ह흔याे े े े ू चा

आवाज िनघाला .

"" बाप र े ! कणीतरी अडकलय र खाली ु ं े ! ""

दोनतीन त흨या आड�ा ितड�ा पड흧या हो흕या ु . 흕यात प흙हा ु

माती

िन िवटा आड�ा यत हो흕या े . फा흲टर फणन भराभरा िवटा े े े

उचलनू

बाजला टाक흧या ू . लहानस भगदाड तयार झाल े े . जमतम दहा े े

इच उंचीचं े

"" iाँक ् ! - कUा आह ु े ! ""

21

"" शखसाहबांचा जहांगीर अडकला की काय े े ? ""

कणीतरी 흤हणाल ु े .

सभाषला आठवल ु े - जहांगीर एक आ흧सिशचन कUा होता े ु .

भला

दांडगा िन म흲त . लांडगाच जसा काही . तो आत अडकला या

क흧पनने े

दोघां흅या अगावर शं हार आल े े .

"" ऊ ं - ऊ भ ं ू : भ ू: - "" आतन क흔ह흔याचा आवाज ू

यत होता े . आता</p>

<p> पान � . 10</p>

<p> शकाच राहीली नाही ं .

सगळीजण झपाwान कामाला लागली े े . पिह흧यान 흕या े

त흨या उचलनु ू

बाजला करण ू ं . पण 흕या त흨या 흤हणज भलत ु े े जड वास होत े े .

पाचसहाजणांच े

हात लागल तरी एकही वासा जागचा हालना े े . इकड ेफा흲टर

फणचाे े

22

जीव खाली वर होत होता . वाया जाणाऱया L흕यक 휰णाबरोबर ् े

जहा~ं

गीरच मरण जवळ यत होत े े े .

"" सभाष ु , वळ फार लागतोय े . तो मरल र े े ! ""

"" काय करणार पण ? "" सभाष खाली वाकन 흤हणाला ु ू .

"" ह भोके

इतक लहान आह की मलासsा 흕यातन जाण श흀य नाही ं े ु ू ं . त ू -

""</p>

<p> "" मी वाळकडा आह ु े . पाहतो ह ं - "" अस े

흤हणत ब흙या आडवा</p>

<p> पान � . 11</p>

<p> झाला . आिण 흕यान डोक आत घातले ेे सsा ु . वYन 흕या흅या

डो흀यात माती

पडली . नाकात माती िशY नय 흤हणन े ू ` स ूं - स ंू' नाक

वाजवीत तो

बधडक पढ घसला े ु े ु . िबळात घस िशरावी तसा ू !</p>

23

<p> "" धत ु ् ! 흕यान तDडातली माती थकन टाकली े ूं ू .

जहांगीरच डोळे े

लकलक क^रत होत ु ु े . किवले वा흔या नजरन तो ब흙याकड ेपाहात े े

होता .

भक흔याचीही ताकद 흕या흅यात आता उरली न흩हती ुं . त흨यांखाली ु

흕याची

पाठ चमटला होती े .</p>

<p> वर흅या त흨यांना नट दऊन 흕या वर करण फा흲टर ु े े े

फण흅या ताकदीे े ~

बाहरच काम होत े ेे . आधीच पोकळी लहीन होती . अन तीत्

ब흙या अव~

घड흧यासारखा झाला होता .</p>

<p> आिण िवजसारखी ती क흧पना 흕याला सचली े ु . वरच ं

ओझ हलवतां

आल नाही तरी खालचा कचरा आपण हलव शक की ं ू ू ! तवढीच े

जहा~ं

24

गीरला जरा मोकळीक होईल .</p>

<p> जहांगीर흅या अगाखाली काही िवटा आिण फळकट ं ु े

पडली होती .

हल흀या हातान ब흙यान 흕यातली एकक फळी िन िवट काढन े े े ू

बाजलाू

कली े , तशी जहांगीरच अग जरा िढल पडल े े ें . 흕याला नीट �ास

घताे

यऊ लागला े . फा흲टर फणन 흕या흅या डो흀यावYन हात िफरवला े े े .

흕यान े

जीभ बाहर काढन ब흙याचा हात चाटला े ू . आता 흕याला डोक े

हलव흔या~

परती जागा िमळीली होती ु . पण बाहर पडण जहांगीरसार흁या े े

जाmाला

अजनही श흀य न흩हत ू े .</p>

<p> इत흀यात ब흙याच पाय हलकच कणीतरी मागन ओढल े ेे ु ू

- "" बाहर य े े ,

25

ब흙या ! "" सभाष 흤हणत होता ु , "" नाहीतर गदमरशील ु !

""</p>

<p> ब흙या सव्त : शी 흤हणाला , ` मी एक वळ ^र흩हस े 휲

घऊन बाहर जाऊे े

शकन े . पण जहांगीर ? तो कसा यणार 흕या एव�ा흰या भोकातन े ू

? '

पण 흕याच वळी वरचा एक वासा हालला े . बाहर흅या े

मडळीन Lय�ं े </p>

<p> पान � . 12</p>

<p> यश흲वी झाल होत े े . मग दसराही वाु सा हलला आिण िवटा

- दगड

हालवन िढगाऱयाला भोक पाडण 흕यांना कठीण गल नाही ू ् े े े . लगचे

फा흲टर फण 흕या भगदाडातन बाहर आला आिण जहांगीरलाही े े ेू

दोघा~

ितघांनी बाहर ओढन घतल े ेू े .</p>

26

<p> सटका होताच जहांगीरन भकन भकन थमान मांडल ु े ै ेु ुं ंू ू .

흕याच अगे ं

इतक चमटल होत े ेे े - कदािचत एखादी बरगडी ्

मोडलीही असल े -

पण तरी तो तसा ठाकठीक होता .</p>

<p> "" आणखी एखा6ा िमिनटाचा उशीर लागला असता

तर 흕याची

शभर वष भरली होती ं 휲 ं ! "" फा흲टर फण흅या कपmांवरती माती े े

झटकीत

सभाष 흤हणाला ु . "" ब흙या ! त खमाल कलीस ू े ! ""</p>

<p> ब흙याच 흕या흅या बोल흔याकड ेल휰 न흩हत े े . तो

एकटक समोर पाहात

होता . एका अठरा वषा휲흅या तYणाला कणातरी 흤हणत होत ं ु े , ""

आEा

आलास काय त ू? दख 흀या हालत Mई त흤हार मकानकी े ेु !

""</p>

27

<p> "" बाप रे ! "" वटारल흧या डो흨यांनी समोर पाहात े

तो मलगाु

उ�ारला .</p>

<p> "" शखसाबका लडका करीम े . "" लोकांनी ब흙या

- सभाषला अना\तु

मािहती िदली आिण फा흲टर फण 흤हणाला े े , "" मािहत आह े.

""</p>

<p> तो अजनही टक लावन करीमकड ेपाहात होता ू ू . पण

करीमच माUे

अजनही 흕या흅याकड ेल휰 न흩हत ू े . तोही चक लावन पाहात होता ू

, पण

흕या िढगाऱयाकड े् . 흕याची नजर भार흧यासारखी होती आिण

चहराे

िवल휰ण भीतीन पांढरा फटक पडला होता े .</p>

<p> "" यह मरा कमरा था े - मरी मरी े े - "" अस े

काहीतरी बडबडत तो सरळ

28

흕या उघmा पडल흧या भगदाडात उतरला े . थोmा वळान तो े े

बाहरे</p>

<p> पान � . 13</p>

<p> आला त흩हा 흕या흅या हातात एक कापडाची िपशवी होती े .

वर चढताना

िपशवी वाकडी होऊन ब흙याला आतली व흲त िदस흧यासारखी ू

वाटली

अन 흕या흅या कपाळावर आxा चढ흧या ् . बाहर पडताच तो े

मलगाु

आपला चालाचला लागला .</p>

<p> "" अरस तम जात हो िकधर े ेु ? ठहरो ना ! आता बब ं

यईल े , पnलसु

यतील े - "" कोणीतरी ओरडल े.</p>

<p> दसऱया कणीतरी 흕या흅याकड ेपाहात कपाळावर ु ् ु

^टच흀या मार흧या .

29

आिण ब흙यान सभाषकड ेपािहले ेु .</p>

<p> पण तो आपला जातच रािहला . या दोघांना त िविचU े

वाटल े.

सभाष 흤हणाला ु , "" च�मच आह े. ह सांगतात त खर असणार े े ं

. ब흙या ,

흕याचा 흲� िढला असावा ू . ""</p>

<p> "" 흲� िढला आह की वाकडा आह ह ठरायच आह ू े े े ें

. "" ब흙या

पटपटला ु ु . "" पण तो सरळ करायला हवा ! ""</p>

<p> आिण 흕यान एकाएकी करीम흅या माग धम ठोकली े े ू .

गमत अशी कीं

जहांगीरही जरा कडमडत पण भकत 흕या흅या मागोमाग िनघाला ुं

.</p>

<p> "" करीमम ! ब흙यान हाक मारली े . करीम थबकला

. 흕यान मागे े

30

पािहल े. तो घबरला . प흙ह पळत सटला ु ु . पण ब흙यान धावत े

जाऊन

흕याला पकडल े.</p>

<p> "" चाललास कठ ु े ? "" तो 흤हणाला ,

"" तझ घर पडलय अन पळन चाललास ु ं ं ् ू ? तझ अ흢बा ु े

काच 흤हणतील ? ""

"" तला काय कारायचय ु ं ? "" करीम 흤हणाला . पण

흕याचा चहराे

भदरलला होता े े . डा�ा हातात िपशवी धYन 흕यान उज�ा हाताने े

फा흲टर फण흅या गालावर एक थ흠पड लगावली े े . लगच फा흲टर े

फणने े े

आपली हाडकळी मठ वळन 흕या흅या नाकावर हाणली ु ू ू .</p>

<p> "" बदमाष ! "" तो दो흙ही हातांनी नाक दाबीत

िकचाळला ं .</p>

<p> पान � . 14

"" जहांगीर - छ ू ! ""</p>

31

<p> पण जहांगीर गDधळला होता . तो नसताच भकत िन ु ुं

नाचत सटला ु .

흕याला हसाव की डसाव ह कळत नसाव ं ं ंे ! बाज तरी कोणाची ू

흃यायची ?

करीम 흕याचा L흕य휰 मालक . प हा कड흀या पोर च흀क 흕याचा

जीवनदाता !</p>

<p> या गDधळात करीम흅या हातातली िपशवी खाली

पडली होती आिण

िपशवीतन एक िहरवी लहान लोखडी पटी बाहर पडली होती ू ं े े .

फा흲टर

फणला मघाशी आलला सशय प흀का झाला े े े ं . अशीच एक पटी े

흕यान सवं ु �

सरांकड ेपाहीली होती . या पटीला कडीकलप होत े ु ू े . पण

िबजीगऱयांचा्

आधीच िनकाल लागला होता ; इतकी ती चमटली होती े . आता

तर ती

32

परती उघडी पडली ु . ित흅यातन काही कागद बाहर उधळल ु े े .

साध कागदे

न흩हत त े े - नोटा !</p>

<p> करीम흅या नाकातन िझणिझ흔या यत हो흕या ू े . तरी तो

खाली वाकनू

흕या ` माला ' वर झडप घालणार होता . पण जहांगीरन 흕या흅या े

पायांत

घोटळन घाण कली ू े . तव�ात फा흲टर फणन भराभरा 흕या नोटा े े े े

गोळा

कYन पटीत कDब흧या े . पटी िपशवीत घतली े . पटीवरर े

डकवलली िने

अधवट फाटलली िचtी परती सटन 흕या흅या हातात आली होती 휲 े ु ु ू .

ती

वाच흧यावर 흕याचा एकक डोळी सपारीएवढा झाला े ु . िपशवी

आता 흲वत : ~

जवळ ठवन ब흙या 흤हणाला े ू , "" आता आणखी खYन घऊ े

नकोस .

33

चल मकाwान ु े . - माणस यताहत आप흧या बाजला ं े े ू . -

पोलीसही आलले े

िदसताहत े ! आिण या खपस मी तला सोडणार नाही े े ु , बर का ं ?

""</p>

<p> "" नको - नको ! पोलीस नको ! 흠लीज ! ""

"" नको तर चल ! ""

एखा6ा शळीन धनगरामाग जाव तसा तो आता फा흲टर े ेे े

फण흅याे े

माग माग 흕या पडल흧या घराकड ेआला े े े . ितथ पोलीस आलल े े े

होत े.</p>

<p> पान � . 15

इतकच नाही तर शख मा흲तरही यऊन पोचले े े ेहोत े. पोnलसां흅या

L]ांना त उEर दत होत े े े े . जहांगीरब�ल 흕यांना आधीच कळल े

होत े;

흕यामळ तो शपट हालवीत यताच 흕यांनी 흕याला जवळ घऊन ु े े े ेू

करवाळल ु े .</p>

34

<p> "" याच मलान क�याला वाचवल ु ुे ं , बर का ं

इ흙सप흀टरसाहब े े ! "" एक

गह흲थ फाृ 흲टर फणकड ेबोट दाखवीत 흤हणाल े े े .</p>

<p> "" अ흅छा ? - वा , छान ! या흅या नावाची

िशफारस कली पािहज म흁ये े ु

म�यांकड े ं - यदाचा शर मलगा 흤हणन ं ू ूु ! "" इ흙सप흀टर 흤हणाल े े

.</p>

<p> "" इ흙सप흀टरसाहब े े ! "" सभाष म흘यच 흤हणाला ु े ,

"" 흕याची िशफारस

आधीच खप वळा झालली आह ू े े े . याच नाव फा흲टर फण ं े े !

""</p>

<p> इ흙सप흀टरां흅या चहऱयावर p흲मत झळकल े े े् . ""

अ흅छा ? "" त 흤हणाल े े ,

"" ऐकलय खर याच नाव इ흙सप� बख흧यां흅या तDडनू ं ं ं े . ""

शख सर आ वासन बनश फणकडेे े ेू े पाहात होत े, इत흀यात

इ흙सप흀टरे

35

साहब 흕यांना 흤हणाल े े , "" तमच फार नकसान झालय ु ं ु ं , िम .

शख े . य ह흩हू ँ

माय िसपथी ं . ""</p>

<p> "" नकसान माझ फारस नाही झालल ु ं ंं े . "" शख े

흤हणाल े, "" मी नकताचु

इथ राहायला आलो े . फिनचर घतलल न흩ह휲 े े ं त ं. सपाका흅या ै

भांmांना

काही झालल नसणार े ं . फट흔यासार흁या व흲त 흤हणज कपबशाच ु ू े

हो흕या !

नकसान 흕या घरमालकाच झाल ु ं ं .

"" आिण त बर झाल े ं ं ! या घराची 흕यान क흩हाच डागडजी ं े ु

करायला

हवी होती . माझा जहांगीर वाचला हा सवा휲त मोठा आनद आह ं ं े ;

आिण

흕याब�ल या मा흈या िव6ा흖या휲चा मी ऋणी आह ं े . ""

"" ह िव6ाथv आहत तमच े े ु े ? ""

"" होय , खरखर 흲पोटस आहत त े े े ेु 휲 ् ! ""</p>

36

<p> पान � . 16</p>

<p> एका काँ흙흲टबलला पहीऱयावर बसवन पोलीस े ् ू

इ흙सप흀टर िनघने ू

गल आिण े े शख सर मलांकड ेवळन 흤हणाल े ु ू े , "" आता मला घर

उरलल नाहीच े ं . मी जाईन कठतरी िमUाकड ेम흀कामाला ु ुे . -

पण चला ,

आपण आधी एखा6ा हाँटलात काँफी िपऊ या े . मी तमचा फार ु

वळे

घणार नाही े . राU झाली आह े; त흤हाला वसितगहात लवकर ु ृ

परतल ं

पािहज े. नाहीतर ितथ काळजी करतील े . - आज प흙हा च�ी ु

वादळ

झालल े ं ! ""</p>

<p> िनघताना ब흙या - सभषनी आसपास पािहल ु े ; मग

एकमकाकड ेपािहल े े .

흕या नजरीनजरीचा अथ सरां흅या ल휰ात आला 휲 . त Y휰 सरीत े ु

흤हणाल े,

37

"" करीमला शोधताय ना ? तो नाही यायचा आप흧याबरोबर .

흕यान े

आधीच कठतरी तDड लपवलय ु े ं ! आिण जहामगीरला पडोसीकड े

ठवलये ं

मी . ""</p>

<p> शजार흅याच एका मामली हाँटलात त गल े े े ेु े . सदवान ु ै े

हाँटलात शांतताे

होती ; कणीच िगऱहाईक न흩हत ु ् े . कोपऱयात흧या एका टबलाशी ् े

बसनू

मा흲तरांनी काँफी मागवली . पोऱया ती आणायला गला त흩हा ् े े

फा흲टर

फणन आप흧या जवळची िपशवी सरांना िदली े े े .</p>

<p> "" ही तो नत होता े - "" एवढच ब흙या 흤हणाला ं ,

"" पटीत흧या नोटीे

पटीत आहत े े . पटीवर डकवलली ही िचtी माU िनघाली होती े े .

मी ती

वाचली . पण कणाजवळ बोलणाु र नाही , सर . ""</p>

38

<p> "" मी पण बोलणार नाही . "" सभाषही ती िचtी ु

वाचन 흤हणाला ू ;

पण तो चांगलाच चरकला होता .</p>

<p> शख सर िकतीतरी वळ िन े े : 흲त흢ध बसल होत े े .

흕यां흅या तDडनू श흢द

फटत न흩हता ु . 흕यांच द े ु : ख 흕यां흅या �दयात मावत न흩हत े.

अखरीलाे

흕यांनी कसबस 흲वत े े : च मन आवरल े े .</p>

<p> "" मी ददवी आह र मलांनो ु � े े ु ! - काय सांग िन कस ू ं

सांग ू? या</p>

<p> पान � . 17</p>

<p> करीमन मला िन 흕या흅या आईला सतत द े ु : ख िदल आह ं े .

चोरीची ही

39

भलती सवय 흕याला कशी लागली समजत नाही ! पण चारपाच

वळाे

हा अनभव आला अन आ흤ही हराण झालो ु ् ै . काय कराव हं े

आ흤हाला दोघांनाही सचत न흩हत ु ं . आज흅या Lसगानतर मी एक ं ं

िनणय휲

घतलाय े . ""</p>

<p> "" काय तो , सर ? ""

"" 흕याला िमnलटरीत अडकवन टाकणार आह मी ू े . आक

साधा िशपाई

흤हणन ू . ितथ तरी 흕याला जरा िश흲त लागल े े . ""</p>

<p> पान � . 18

ब흙या िकवा सभाष काही बोलल नाहीत ं ु े .

"" आज 흕यान कलली ही चोरी 흤हणज ि�कट흅या भाषत े ेे े े े

िस흀सर

आह े. "" शख सर बोलत होत े े . "" त흤ही ही िच흑टी वाचलीत ु

- ` िव6ा~

40

भवनचा इमारत िनधी ु ' आह हा े . आ흤ही सव िश휰क या 휲

िनधीसाठी

पसा गोळा करतो आहोत ह त흤हाला मािहती आहच ै े ेु . L흕यक े

िश휰का~

जवळ पावती प흲तक िन अशी एकक पटी म흁या흘यापकांनी ु ुं े े

िदलली आह े े .

तशी मा흈याजवळही िदलली होती े . आिण ममी आEापय휲तं काही

ओळ~

खी흅या मडळीकडनू िनधी गोळा कलाही ं े . तोच या पटीत आह े े .

आिण

आज - आज - 흕या पशावरही करीमन ड흧ला मारला ै े . घर

पडलल पाहताचे ं

पिहली गोS 흕यान ही कली े े ! मा흈या पोरान मा흈या तDडाला े

काळोखी

फासली ! कस सहन कY मी ह द ं े ु : ख ? "" दो흙ही हातांनी

आपल तDडे

झाकन घऊन त 흲फद लागल ू े े ुं ू े .</p>

41

<p> दोघाही मलांना अवघmासारख झाल ु े े . 흕यांच सर े

흕यां흅या दखते

रडत होत े. 흕यांची समजत ही पोर थोडीच घालणार होती ू ं

?</p>

<p> पण शख सरांची ही अव흲था फार वळ रािहली नाही े े

. 흕यांनी हात~

Yमाल काढन चहरा पसला ू े ु .</p>

<p> "" अnलकड ेमी अ흲व흲थ अस त याच झझटामळ े ेे ं ु !

- बनश फण े े े !

मी त흈याशी आज ज कडवटपणान बोललो 흕याच कारण हच र ु े े ेे ं !

मी

िचड흧यासारखा झालो होतो . त흈यावर राग काढला ु ! ""

"" काही नाही , सर . ""

"" त मचला आला नाहीस एव�ावYन मी िकती ू ँ

खवचटपणांन

बोललो तला ु ! माच डीयर बाँय ! 흠लीज फिग흩ह मी 휲 . ""

42

"" सर , अस बोल नका ं ू , सर ! "" फा흲टर फण े े

गिहवYन 흤हणाला .

"" पण सर , मी वगा휲त ज सांिगतल नाही त आता सांगतो े ें . मी -

मी -

काल मचला आलो नाही ँ , कारण - ""</p>

<p> पान � . 19</p>

<p> "" काय कारण ? "" शख सरच काय े , सभाषही आता ु

उ흕सकतनु े े

फा흲टर फण흅या तDडाकड ेपाहात होता े े .

"" कारण कालचा माझा बराच वळ फरासखा흙यात गला े े .

सकाळी

मी एका दकानात गलो होतो ु े . पाँश जकान ु . ितथच करीमही े

आललाे

होता . शोकसमधला एक uाp흙झ흲टर उचलन 흕यान nखशात े ू े

घातला . ही

चोरी मी तर पािहलीच , पण दकानवा흧या흅याही त ल휰ात आल ु े ं .

흕यांनी

43

लगच करीमला पकडला आिण मी 흕या흅या वतीन खप गयावया े े ू

कल े ं .

तरी त न ऐकता 흕यांनी फोन कYे न पोnलसांना बोलावल ं. पोnलस

यऊन 흕याला फरासखा흙यावर घऊन गल े े े े . मला त सगळ कससच े ं ं ं

वाटल ं.

मीदखील फरासखा흙यावर गलो े े . ितथ जा흔याची माझी ही दसरी े ु

खप े !

माग ितथ बखल नावी흅या इ흙सप흀टरांशी माझी ओळख झाली े े े े

होती .

흕यांना भटन काहीतरी सांगाव 흤हणे ू नू मी गलो े . पण त ितथ न흩हत े े े

.

दोन तास 흕यांची वाट पाहात बसलो . शवटी त आल े े े . मा흈यावर

흕यांचा

फार लोभ आह े. 흕यांनी लगच दकाना흅या मालकांना फोन कला े ेु

आिण

िफया휲द काढन घ흔याची िवनती कली ू े ें . शवटी एकदाच े ं

दकानदारांनीु

त मानल े ं . करीम सटला ु . पण यात माझा खपच वळ गला ू े े .

흕यामळ माझीु े

44

मच Mकली ँ ! ""</p>

<p> शख सर िकतीतरी वळ फा흲टर फणकड ेपाहात होत े े े ेे .

पण 흕यांना

तो िदसत न흩हता . कारण 흕यांच डोळ आसवांनी डबडबल होत े े े े .

흕यांचा

कठ दाटन आला होता ं ू . मग एकदम 흕यांनी 흕याला जवळ ओढल े

. 흕या흅या

कसांवर 흕यांची एकदोन आसव गळली े े . त आवगान 흤हणत होत े ेे े ,

"" बटा े ! तझ कौतक तरी कोण흕या श흢दांत कY मी ु ुं ? य आर ए ू

흲पोट 휲 ! ""</p>

. 90</p>

<p> मोगलिग�ीकरांची र�ी</p>

<p> "" मनोहर मोगलिग�ीकर "" - मणालन 흕या बxा ृ े ै

घरावरची पाटी

45

वाटली आिण ती आप흧याशी 흤हणाली , "" कसल ं

लांबलचक

नाव वाटत ं - एखा6ा मालगाडीसारख ं! माझ ह आवडत लखक े ेे े

आहते

흤हणन ू , नाहीतर मी यां흅याकड ेढकन पािहल नसत ु ूं ं ं ! ""

पण मनोहर मोगलिग�ीकर ितच आवडत लखक होत े ेे े

흤हणनचू

흕यांच घर मडणाल इत흀या उ흕सकतन शोधीत आली होती े ेु े .

ित흅या बा�नी

िदलली पEा ित흅याजवळ होता आिण घर लवकर सापडव 흤हणन े े ू

ती

सायकलवYन आली होती .

बा�नी ज흩हा िनबधाचा िनकाल जाहीर कला आिण े ें

आप흧याला

एरही ब휰ीस िमळाल नाही अस मणालला कळल त흩हा ितला ं े ेृ े

पिह흧यान े

वाईट वाटल होत े े . पण मग ितन िवचार कला की नाहीतरी आपण े े

कठु े

46

लखक आहोत े ! शाळ흅या मािसकातिसsा आपण कधी लख े े

nलिहललाे

नाही . उलट दसऱया िकतीतरी मल�नी छानछान लख nलिहलल ु ् ु े े े

आहत े .</p>

<p> पान � . 91

흕यांना बि휰स िमळावीत ह यो흂यच नाही का े े ?

आिण मग ज흩हा बा�नी ितला बोलीवन घऊन एक गमत े ेू ं

सांिगतली

त흩हा ितला काय पण गदग흧या झा흧या हो흕या े ु ु ! बाई 흤हणा흧या

हो흕या ,

"" ह बघ मणाल े ृ , तला ब휰ीस िमळाल नाही 흤हणन त वाईट ु ं ू ू

वाटनू

घऊ ने कोस . परी휰कांनी तला ु ` उEजनाह 흤हणन शरा िदला े 휲 ू े

आह े.

त 흤हणतात इतक सदर शsलखन आजकाल बघायला िमळत नाही े ं ु ुं े

.

आिण बर का मणाल ं ृ - ""

"" काय ? ""

47

"" त 흲वत े : मोठ लखक आहत 흕यांना लखिनका 흤हणन े े ेे ू

तझीु

मदत हवी आह े. 흕यांनी nलिहल흧या रफच फयर करायच ह तझ े ं ंे े ु ं

काम .

करशील का त ू? ""

"" हो करीन की . ""

"" तला क흧या कामाच पस दतील त ु े े ेे ेै . ""

"" पशाच रा\ 6ा बाई ै ं . ""

"" रा\ 6ा कस ं? क흧या कामाच पस कणी िदल तर लाज े े े ेै ु

वाट흔याच ं

कारण नाही . तवढीच आईबाबांना मदत होत े े , नाही का ? ""

हो . तही खरच 흤हणा े ं . "" मणाल आप흧याशी 흤हणाली ृ

होती . माझी

आई िन बाबा दोघही नोकऱया करतात ं ् . आिण तरी कधीकधी

जमा~

खचा휲ची तDडिमळवणी करताना िकती तारबळ उडत 흕यांची ं े ! बाई

흤हणतात त ेखोट नाही ं . क흧या कामाच मी पस िमळवल तर 흕यात े े े ेै

लाज

कसली ? उलट मला अिभमान वाटल 흕यात े !

48

"" काय नाव 흕या लखकांच बाई े ं ? ""

"" मनोहर मोगलिग�ीकर ! ""

"" मोगलिग�ीकर ? अ흥या ! काय सांगता ? माझ तर त े े

आवडत<े/p>

<p> पा क्र . 92

लखक आहत े े . फा흲टर फण흅या खालोखाल मला 흕यांचीच े े

प흲तक आवडु ं ~

तात ! ""

िकशोर वया흅या साऱयाच मलांच मनोहर मोगलिग�ीकर ह ् ु े े

आवडत े

लखक े . 흕यामळच आज 흕यांच घर शोधताना ितला इतकी ु े े

उ흕सकताु

वाटली होती . मोगलिग�ीकरांना ती L흕य휰 पाहणार होती .

छापनू

य흔या흅या आधी आपण 흕यां흅या गोSी वाच흧या 흤हणन सग흨या े ू

मिUण�ै ~

पढ बढाई मारणार होती ु े .

49

पण - पण - आपण 흕यां흅याशी बोलताना 흕यांना काय 흤हणाव ं

?

मोगलिग�ीकरकाका ? छट ्! ह 흤हणज मालगाडीला आणखी े े

एक डबा

जोडण होईल े . 흕याप휰 एंिजनच घऊ काढन अन े े ू ् ` मोगलकाका

'

흤हण ू - ह मनात घोळत असताना ितच ितला हस यत होत े े ेे ू .

घर सापडल त흩हा ितला एकदाच हायस वाटल े े े ेे . सायकल

आगणातं

उभी कYन ती पायऱया चढली तोच आतन एक Lस흙न मखा흅या् ू ु

ठग흔या बाई बाहर आ흧या � े . 흕यां흅या हातात िपशवी अन पाचात ्

चपला

हो흕या .

"" कोण ग त ू? "" 흕या 흤हणा흧या . "" ह बरोबर ं . यांच ं

nलहायला

आलीयस ना ? जा बाळ आत . मा आता आलच मडईत जाऊन े ं

, तोपयत휲 ं

त कामाला सरवात कर ू ु . मग मी दईन तला काहीतरी खायला े ु .

चहा

50

िपतस ना े ? ""

"" िपत े, पण आEा नकोय , काक ू . ""

"" त समजल े ं . पण जा त आत ू . सरळ जा बठका흅या ै

खोलीत . ह े

बसलच आहत ितथ पसारा मांडनू े े े . ""

मणाल सरळ आत गली ृ े . आिण ितला मोगलिग�ीकर िदसल े

. लोडाला

टकन बठक माYनच बसल होत त े े ेू ै े . प�ाु त बठ ड흲ेक अन ै े ्

흕यावर

वही . खालीपण बऱयाच व�ा िन प흲तक पडलली ् ु े े . झालच तर े

गDदाची</p>

<p> पान � . 93

बाटली , टाच흔यांच बाँ흀स े , पन े - पp흙सली वगर वगर े ै ैे े .

लखकमहाशये

बसलल होत े े े , पण उंच सडसडीत असावत े . डो흀यावरच कस े े

काळपांढर े े ,

कपाळ मोठ े . िमशा नाहीत , अन दाढी करायला झालली ् े .

डोळ मोठे े

51

असावत े . 흕यांना च흱मा होता , 흕यामळ डो흨यांचा रग कळला ु े ं

नाही .

भराभर nलिह흔यात इतक म흂न होत की खोलीत कणीतरी आल े े ु े

आह े

एवढच 흕यांना कळल आिण 흕यांनी े े ` बसा ' 흤हणन डा�ा हातानू े

नसता ु इशारा कला े .

मणाल सतरजीवर बसली अन िभतीवरची क흱णाची तसबीर ृ ृं ् ं

, कलडरँ �

वगर पा\ लागली ै े .

थोmा वळान पन खाली ठवन मोगलिग�ीकरांनी वळन े े े े ू ू

पािहल े.

"" ओहो ! कोण ? तच का मीनल मडलीक ू ं ? ""

흕यांच डोळ घार आहत अन ते े े े े् चमचम करताहत अस े े

मणाललाृ

वाटल े. ती 흤हणाली , "" मीनल नाही . मणाल ृ . ""

"" तच े - आता उकडायला लागल े, नाही ग ? ""

आिण 흕यांनी उठनू

समोरची nखडकी उघडली . तोच वाऱयाचा एवढा मोठा झोत ्

आत आला

52

का सतरजीवर पडलल सट कागद सरावरा उड ूलागलं े े ेु े ै ै . त वचता े े

वचताे

दोघां흅या नाकी नऊ आल े.

"" पािहलस ं ? "" मोगलगी�ीकर 흤हणाल े. "" ह अस े ं

वार असत आम흅यां ं ~

कड े. 흕यामळ nखड흀या बद करा�ा लागतात ु े ं . नाही तर

मोकळी हवा

मला नको का असत े? - आता त कागद े , उलटपालट झाल े े े

असतील .

तलाु जळवन 흃याव लागतील ु ू े . कारण 흕याचच तला फयर ं ु े

कारायचय ं . ""

मणालन प흙हा सतरजीवर बठक मारली ृ े ु ं ै . गोळा कलल े े े

कागद प�ातु

ठवन ती पटपटली े ू ु ु , "" आता ह लावायच कस े े े ? आकडेपण

घातलले े

नाहीत . ""

"" सांिगतल ना तला मजकर जळवावा लां ु ू ु गल े , ""

मोगलिग�ीकर</p>

53

<p> पान � . 94

흤हणाल े.

` आपली पटपट 흕यांनी ऐकली वाटत ु ु ं ? मणाल मनीत ृ

흤हणाली

आिण ितला जरा लाज흧यासारख झाल े े .

लखककाकांनी िवचारल े े , "" तला माझ अ휰र कळतय ु ं ं

का पण ? कळल ं

तरच त रफच फयर कY ू ं े शकणार ! ""

कळतय ं . "" ती 흤हणाली आिण ितन एक वा흀य वाचन े ू

दाखवल े-

"" मजच बोलण 흕याला कळल ं ू े ेे . तो रागान 흤हणाला े -

मोगलकाका ,

तमचा ु ` क ' ` ळ ' सारखा िदसतो . ` ित ' चा वलाटंी े ` न े

' 흅या माUवरे

जाऊन पडत े, ` त ' न ' सारखा िदसतो , तर ` न ' 흤हणज े

उलट े 7

वाटतात . "" ती हसली . "" माझ नाव nलिहताना त흤ही कस ं ु ं

흤हणाल

माहीत आह े? ""

54

"" कस ं? ""

"" 흤हणाल , ` मणाल ृ ' नाही ; ` 흤हणाल ' . ""

ितची सडतेोड टीका ऐकन मोगलिग�ीकरही हू सल े. त े

흤हणाल े,

"" पण तला लागतय ना अ휰र ु ं ? ""

"" अगदी लागतय ं. मी भराभर वाच शकत तमच ू े ु ं . ""

"" मग बर झाल ं ं ! अग , आ흤हा लोकांना मोडीची सवय

होती ना .

흕यामळ आमची अ휰र अशी गरफटतात ु े ं ु . ""

मणाल मागच श흢द जजळवन पाृ े ु ू न लावीत होती आिण तस े े

करताना

गोSही वाचीत होती . गोS वाच흔यात ती रगली होती ं . पण आता

म흘यचे

흤हणाली , "" मोगलकाका - ""

आिण एकदम थांबन ितन वर पािहल ू े े . "" अस 흤हटलल ं े ं

चालल नाे

हो त흤हाला ु ? ""

"" चालल े - चालल े ! "" ित흅या क흧पकतच कौतक े े ु

करीत मोगलिग�ी~

55

कर 흤हणाल े. "" मला मोगलकाका 흤हण अन काकला ् ू

िग�ीकाक 흤हण ू . ""</p>

<p> पान � . 95

मणालला खप हस आल ृ ू ू े . हातात흧या कागदांकड ेपाहात ती

흤हणाली , "" मोगलकाका , त흤ही पानांना आकड ेका घालीत ु

नाही हो ?

- आिण खर 흤हणज वहीतच nलहाव ं े ं . अस सwा कागदावर ं ु

nलिहल

की घोटाळा होतो - मागच पढ ं ु े , आिण पढच माग ु ं े - ""

"" अग पोरी , "" मोगलकाका 흤हणाल े, "" त 흤हणतस ू े

त अगदी खरे ं

आह े. त흈या काकनही तसच बजावलय ु ू े ं ं . मी नहमी व�ाच े

वापरतो . पण

आज िकनी व�ा सप흧याहत ं े . मग काय करणार ? - लवकर

आटप . एक

टाचणी लाव 흕या कागदांना - का ग ? थबकलीसशी ? कसली

अडतण

आली ? ""

56

"" काका , ही गोS इथ सप흧यासारखी वाटत नाही े ं .

बाहर तर उडालाे

नसल ना एखादा कागद े ? ""

"" पा\ ? - "" मोगलिग�ीकरांनी त शवटच पान पािहल े े े े

अन 흤हटल ् े ,

"" एवढीच nलिहली मी . पढ मला सचना 흤हणन तर गDधळलो ु ुे े ू

होतो .

एखा6ा छान किवत흅या ओळ�नी शवट करावा अस फार वाटत े े ं

होत ं -

पण सचनाच ग काही ु े . शवटी कशाबशा दोन ओळी रच흧या े .

तर दसरीु

ओळ अधvच रािहली ! ""

"" हािE흅या ! 흤हणज एकदोन श흢दांसाठीच शवट अडला े े

? "" अस े

흤हणत मणालन गोSीचा शवट वाचला ृ े े . "" 흕या िदवसापासन ू

चदचा흅यानं ू े

कानाला खडा लावला . "" ब흲स ्, यापढ डाकिगरी पर झाली ु ुे ेू !

""

टाका चाक खजीर बदू ं ं कू

57

"" बद करा ती ं . . . ""

"" हो ना ! बद करा ती मारामारी ं - लढाई , अस ं

काहीतरी घालाव तरं

जळत नाही ु . 흤हणन माझी पचाईत झाली होती ू ं . ""

"" अ흥या ! "" मणाल 흕या अ휰राकड ेपाहात 흤हणाली ृ .

"" मी सांग ू? -

बद करा ती खं िजना - सदक ं ू ! - सदक 흤हणज पटी ना ं ू े े ?

तम흅याच तरु </p>

<p> पान � . 96</p>

<p> गोSीत आलाय तो श흢द ? ""

"" होय , खरच की ं ! अर वा े , िकती छान ओळ

सचवलीस ु ? 흤हणज े

तझ अ휰रच सदर आह अस नाही ु ं ुं ंे . तला क흧पनाही सदर सचतात ु ु ुं

! -

शाबास ! ""

मोगलकाकांनी िदल흧या शाबासकीमळ मणालला ध흙य े ेु ृ

वाटल े. आिण

58

ितला ध흙य वाटाव 흤हणनच मोगलकाकांनी ती य�ी कली होती े ू ु े .

पण

त मणालला माहीत न흩हत े ेृ . ` सदक ं ू ' श흢द नहमा흅या े

वापरातला थोडाच

आह े? आिण तरी 흇या मोगलकाकांना तो सचला अु न 흕यांनी तो ्

वापरला .

흕याना तो बदकी흅या जोडीला प흙हा सचला नसता का ं ु ु ु ? माग े

बमदकू

आह 흤हणन त डरल असत अस का त흤हाला वाटत े े ेू े ं ंु ?

पण मणाल흅या त ल휰ात आल नाही ृ े े . ितला वाटल े -

काकांना सचलाु

न흩हता तो श흢द आपण सचवला ु ; आिण ती खप खष झाू ू ली .

ितन े

मोगलकाकांकड ेपािहल े, तर त एक जन बाड घऊन वाच흔यात े ेु े

दगं

झाल होत े े .

आिण मग गोS ` रफ ' ची ` फयर े ' करायला ती बसत न े

बसत े

तोच -

59

बाहYन ओरडा झाला े - "" र�ी पपर े - छापाना पपर े -

""</p>

<p> "" खरच ं ! िहन ेर�ी काढन ठवलीय ू े , नाही का ?

मघाशी सांगनू

गलीय मला े . "" अस 흤हणत मोगलकाका उठल े े

अन माजघरात्

गल े े . 흕यांनी ज흙या वतमानपUांचा गtा आणन 흩हरांmात नला ु 휲 ू े .

तव�ाते

र�ीवाला आवारात आलाच होता . 흕याला कणी बोलवाव लागल ु े े

नाही .

या र�ीवा흧यांना ज흙या पपरांचा कसा वास यत असतो ु े े , कणास ु

ठाऊक !

"" अडीच िकलो भरतय साहब े े . 흤हणज े2 Y . 20 पस ै े

Lमाण<े/p>

<p> पान � . 97</p>

<p> साडचेार Yपय झाल े े , नाहीत का ? ""

60

मोगलिग�ीकरांनी काही न बोलता मान डोलावीत 흤हटल े ""

ह ं -

आिण 흕या ज흙या व�ांच ु ं - ""

रफ व�ां흅या 흕या िढगाकड ेर�ीवा흧यान नाक उडवीत े

पािहल े. तो

흤हणाला , "" 2। िकलो भरतोय हा कचरा - आठ आणLमाण े े

आठ

स흩व दहा आण 흤हणज े े े 60 पस ै े . त साडचेार अन ह साठ 흤हणजे े े्

4 Y . 25 पस झाल ै े े . "" अस 흤हणन 흕यान े ेू 4 Y . 20 पस ै े

흕यां흅या

हातावर टकवल े े . 5 पशासाठी सार nखस धडाळ흧यावर तो ै े े ुं

흤हणाला ,

साहब े , पाच पस नाहीत बवा ै े ु , पढ흅या खपस ु े े - ""

"" रा\ द र े े , पाच पशांच काय एवढ ै ं ं ? ""

मोगलिग�ीकर उदारपण े

흤हणाल े. 흕यां흅या डो흀यात घोळत होत न�ा गोSीच कथानक े े .

या वळी बाईसाहब घरात नाहीत 흤हणन र�ीवाला मनातन े े ू ू

सखावलाु

होता ; आिण आपण पस िमळवल या आनदात मोगलिग�ीकर खषै े े ं ू

61

होत े. मणाल जरी आEा हजर असती तरी ितन र�ीवा흧याचा ृ े

ग흙हाु

흕या흅या पदरात घातला असता . पण ती बसला होती आत रफच े

फयरे

करीत .

मोगलिग�ीकर आत आल े. आिण nखशातल पस े ेै

खळखळावीत 흤हणाल ु ु े ,

"" धनलाभ झाला ! तझ कठवर आलय पा\ ु ं ंु ? ""

"" दीड पान झाल ं. "" मणाल 흤हणाली ृ . ित흅या

हातातली ` फयर े '

वही मोगलिग�ीकरांनी पािहली अन 흤हणाल ् े , "" वा ! सदरच ुं

nलिहल ं

आहस े ! - तझ अ휰र इतक छान कस ग ु ं ं ं ? ""

"" आई दासबोध वाचणारी आह े. ितला अ휰र वाईट

काढलल मळीचे ं ु

आवडत नाही . ती नहमी सांगत े े - शs नटक nलहाव ु े ं ं - ""

"" अ흲स - "" मोगलिग�ीकरांनी ित흅याकड ेहसन पािहल ू े

. "" आिण

62

तरी मा흈या अ휰रांची तला अडगळ वाटत नाही एवढ बर आह ु ं ं े .

नाहीतर</p>

<p> पान � . 98

तलाही एक अडगळीची शयतच खळावी लागली असती ु 휲 े . ठीक

आह े.

तझ चाल द ु ं ू े . मी माझी जनी कादबरी तपाशीत होतोु ं . ती पण

मग

फयर करायची आह े े . त सांगन 흤हणा मा दसऱया कणाला तरी े े ु ् ु !

त ू

एकटी िकती करशील ? - अर े , पण माझ त बाड काय झाल ं ंे ?

"" अस े

흤हणत 흕यांनी आजबाजला पािहल ू ू े . पण बाड कठ िदसल नाही ु े े .

"" आEा तर तम흅या हातात होत ु ं , मोगलकाका ! त흤ही ु

बाहर गलाते े

ना र�ी 6ायला . . . ""

मोगलकाकां흅या काळजात एकदम चर झाल 휲 े . र�ी 6ायला

गलोे

त흩हा हातात होत े े ? बाप र े ! 흤हणज े. . .

63

흕यांनी 흩हरांmाकड ेधाव घतली े . ितथ 흕यांनी झटपट े

पाहणी कली े .

नाही , ितथही बाे ड न흩हत े.

उरातली धडघड 흕यांना 흲पS ऐक यत होती ू े . आता 흕यांना

खाUीपवकू 휲

अस वाटायला लागल की आपल बाड र�ीत गल े े े ेे ! ज흙या व�ांचीु

र�ी िदली ना आपण स흲흕या भावान े? त흩हा जर आप흧या हातात े

बाड

असल तर आप흧या जातभा�बरोबर तही गल असणाे ेे े र र�ीत !

मोगलकाका आता चांगलच घाबरल होत े े े . 흕यांनी

उंबऱयावYन आत्

उडी घतली अन त ओरडल े े् े , "" घात झाला ! ""

"" काय झाल मोगलकाका ं ? "" मणालन हातातल ृ े े

nलखाण खाली

टाकीत िवचारल े.

"" अग , माझ कांदबरीच ह흲तnलnखत चकन र�ीं ं ु ू िदल ं!

भयकरचं

Lकार झाला ! आता काय कY ? "" अस 흤हणन त कपाळाला े ू े

हात

64

लावन मटकन खाली बसल ू ् े .

मणाल 흕यां흅याकड ेडोळ ताणन पा\ लागली ृ े ू . ितच ओठही े

असचे

ताणल जावन 흕यांचा आे ू s बनला होता .

"" लांब गला असल का र�ीवाला े े ? "" ती ताडकन उभी ्

रा\न</p>

<p> पान � . 99</p>

<p> 흤हणाली , "" काँलनीतच असल तर गाठीन 흕याला मी े

अजन ू . ""

"" अग , तो सायकलवर होता . ""

"" माझीपण सायकल आह े. मी गाठत 흕याला पटकन े ्.

""

आिण मोगलकाकां흅या उEराची वाटदखील न पाहता तीे बाहरे

धावली . ितची सायकालबाई उफ लिडज सायकल हडलला 휲 े ँ

लDबणाऱया्

िपशवीसह . िभतीला टकन ितची वाट पाहात होती ं े ू . ितन ती पढ े ु े

ओढली

65

अन दसऱयाच 휰णी सायकल흲वार होऊन त िनघालीसsा ् ु ् ु .

मोगलिग�ीकरांनी ितला ओरडनू सांिगतल े, "" उगाच फार

भटकू

नकोस ग पोरी ! - मी पाहीन काय करायच त ं े . ""

पण काय करणार आहोत आपण ह 흕यांना तरी कठ कळते ु े

होत े? तवढ वा흀य बोलन त धपकन खचvत बसल होत े े े ेू ् ु े .

흕यां흅या

ग흨यावरच हाड े - त गळगड थडाथड खालीवर सरकत होत े ेुं

.</p>

<p> मणाल सपाwान साृ े यकल हाणीत होती . ित흅या

सायकलची घटीं

सारखी िकण िकण करीत र흲흕यात흧या लोकांना

बजावत होती ,

"" बाजला 흩हा ू - बाजला 흩हा ू ! मी यत आह े े े ! ""

काँलनीत흧या L흕यक र흲흕यावYन ितची साचकल दौडत गली े े

. पण

आप흧यापढ एकही सायकल흲वारु े जाताना ितला िदसला नाही .

मग

66

क^रयरवर कागदाचंा गtा बांधन जाणारा 흲वार कठला िदसायला ँ ू ु ?

समजा , काँलनीत आणखी कठ 흕याला बोलावल असल 흤हणाव ु े े े े

तर

L흕यक घरा흅या दारावYन ितन नजर िफरवली होती े े . तो आला

असला

कणाकड ेु , तरी क흩हाच गला असणार े े . चांगली पधरा िमिनट ं े

झाली की

흕याला मोगल छावणी सोड흧याला !

흲वत : 흅या िवनोदावर खष होऊन ती आप흧याशीच हसली ू .

इत흀यात</p>

<p> पान � . 100</p>

<p> ितला अस िदसल की एका घरापढ흅या ओwावर एक बाई े े ु

झाड ूघऊने

कागदाच कपट झाडताहत े े े . ह र�ीवाल कागदांे े 흅या कपwाकड े

नहमीचे

त흅छतन पाहतात ु े े . त कपट वचन कचऱया흅या पटीत टाक흔याे े े ेू ् ~

67

इतकाही स흇जनपणा त दाखवीत नाहीत ह ितन बिघतल होत े े ेे े .

ओwा~

वरचा हा कचरा इथ र�ीवाला इथ यऊन ग흧याची सा휰 दतो आह े े े े े े

अशी

ितची खाUी झाली आिण सरळ 흕या घरापढ जाऊन ितु े न सायकले

उभी कली े .

"" बाई , इथ र�ीवाला यऊन गला का हो े े े ? ""

"" होय . गला े . नाहीतर एवढा उिकरडा कसा झाला

असता ? - पण

का ग िवचारतस मली े ु ? - बघ , एवढी काळजी घतय तरी तो े े

कागद

उडालाच . जरा दतस तो े े ? ""

एक कागद गलुाबा흅या फांदीवर काwांत अडकला होता .

मणालनृ े

तो ओढन काढला आिण डोळ फाडफाडनू ती 흕या흅याकड ेपा\ ू े

कागली .

"" काय ग झाल ं? ""

"" मी घऊ का हा कागद े ? ""

68

"" घ ना े ! - ही सगळीच फोलफट घऊन जा वाटल तर ं ंे !

- त 흕याू

र�ीवा흧याची मरलगी का ? ""

"" नाही . ' मणाल रागावन 흤हणाली ृ ू . "" मी

मोगलिग�ीकरांची लखे~

िनका आह े. 흕यांच एक ह흲तnलnखत चकन र�ीत गल ं ु ू े ं . "" ती

흤हणाली

आिण ितन ओwावर उडी मारली अन बा�नी झाडलल सार कपटे े े् े े

तपासल े. पण - नाही . ह흲तnलnखताच आणखी एकही पान े

ितला िमळाल े

नाही . हा एकच कपटा 흕यां흅या गtयातन पडला असावा ू . या

कागदा~

वरच अ휰र 흕यांच आह ं ं े , त흩हा त न흀कीच र�ीवा흧यान नलल े े े े े ं

असणार .

"" इथन कठ गला हो तो र�ीवाला ू ु े े ? ""

"" एवढ कठ ग माझ ल휰 होत ं ंु े ं ? - पण हो , कोपऱयावर ्

दशपांmांचे <ं/p>

<p> पान � . 101</p>

69

<p> घर आह ना े , ितथ तो थांब흧यासारखा वाटतो े . बघ

चौकशी कYन . ""

मणालन 흕या कागदाची जपन घडी कली अन ती 흲कट흅या ृ 휲े ू े ्

nखशात

ठवली े . मग ितन तडकाफडका सायकलवर टांग माYन े

दशपांmांे ना

गाठल े.

"" इथ आता र�ीवाला यऊन गला ना े े े ? आमची एक

मह흕वाची वही

र�ीत गली आह 흤हणन िवचारल े े ू े . ""

"" आला होता र�ीवाला . पण आ흤ही 흕याला डब े-

बाट흧या िद흧या .

आम흅याकड ेर�ी नसत े. आ흤ही पपरसsा शजार흅यांचा घऊन े ु े े

वाचतोय

असतय काय आजकाल पपरात ं े ? कठ बस उलटन परात पडली ु ुे ू

-

आगगाडी जळाली , नाहीतर िबp흧डग कोसळली ं - ""

70

"" मग त흤हांला काय हवय आणखी ु ं ? आणबाँब ु ? ""

कपाळावर

आxा चढवीत मणाल पटपटली ृ ु ु . 흕या बाई हातातला डबा उपडा

कYन

ओwावर आपटाय흅या ( भाव पटला नसावा 흤हणन ^रकामा डबाू

^रकामाच रािहला ! ) थांब흧या अन खडसावन 흤हणा흧या ् ू , ""

काय पटु~

पटलीस ु ? "" त흩हा लगच प흙हा सायकलीवर चढन ती पढ े े ेु ुू

िनघाली .</p>

<p> आिण नमकी 흕याच वळी एक सायकल कोपऱयाच े े े्

वळण घतानाे

ितला िदसली . क^रवरचा गtा ितन पािहला होता ँ े

आिण हचे

आपल र�ीवाल र� आह ह ितन ओळखल होत े े े ेे े े . आता ` छापा

पपर े ! '

흤हणन ओरडत न흩हता तो ू . सकाळपासन ओरडनू ओरडनू 흕याचा ू

घसा

71

सकला असल कदािचत ु े ् . ` अहो - अहो ! ' 흤हणन ितन ू े

पकारल त흩हाु े े

तो थांबला . सायकलीवYन उतYन तो 흤हणाला , ' कठ ु े

बोलावता .

आता ? सबध काँलनी पालथी घातली त흩हा नाही त흤हांला ं े ु

आठवण

झाली ? ""</p>

<p> पान � . 102

"" 흅य ँ! जसा काही घोmावYन आलाय अगदी ! ""

मणाल मनातृ

흤हणाली . "" पण श흀य आह े. सकाळपासनू भटकन भटकन ू ू

वतागलाै

असल िबचारा े . ""

शांतपण ितन 흤हटल े े े , मोगलिग�ीकरांची र�ी त흤हीच ु

घतलीत ना े ?

흕यात काही व�ा हो흕या . 흕या फार मह¡वा흅या आहत े . 흕यांना

परत ह�ा

आहत 흕या े . ""

72

"" व�ा िब�ा न흩ह흕या घत흧या मी े . 흕या दसऱया ु ्

र�ीवा흧यान घत흧याे े

असतील . "" अस 흤हणन तो प흙हा 흲वार हो흔या흅या तयारीत े ू ु

होता पण

तव�ात 흕याच गt मणालन बारकाईन पािहल होत े ेे े े े ेृ . 흕यात खास

मोगली

पsीती흅या वलांwा आिण कानामाUा ितला िदस흧या हो흕या े .

"" नाही कस 흤हं णता ? "" ता दरडावन 흤हणाली ू , "" ह े

बघा त े

वहीच कागद े - 6ा ना हो ? ""

र�ीवाला तरी असला खवचट होता - तो ित흅याकड ेदल휰 ु 휲

कYन

सायकलीवर चढलादखील आिण गरकावला े ु , "" एकदा िवकत

घतललाे े

माल आ흤ही परत दत नसतो े . ""

"" मग काय करता ? भाकऱया भाजता पीठ कYन ् ? ""

ती रागा~

रागान िकचाळली े ं .

73

आता 흕यानही राग आ흧यासारख कYन सायकल जोरात े े

हाणली .

मणाल흅या मनात क흧पना तडकली होती ृ . ती 흕याचा

पाठलाग

करीत काकळती흅या 흲वरात 흤हणाली ु , "" अहो , अस काय ं

करता ? मी

प흙नास पस दईन 흕यांच ै े ेे . ""

"" हाता^रटीिशवाय िमळायच नाही ं ! "" तो गरकावला ु .

"" हाता^रटी आह त흈याजवळ े ु ? ""

` हाता^रटी ? ' मणाल आप흧या हाताकड ेपाहात 흤हणाली ृ .

मनात ह े,

की अक 6ावी ठवन या흅या गालफडात े ू !</p>

<p> पान � . 103

"" िचtी आह का 흕या लखकदादांची े े ? तर दईन व�ा े

परत एक

Yपायाला ! ""

मणालजवळ कठ ृ ु े ` हाता^रटी ' होती ? आिण Yपाया तरी

कठ होताु े

74

ित흅या nखशात फ� आठ आणच होत 흕यामळ ितला हताश 흩हावे े ु े े

लागल े.

ती धापा टाकीत नसतीच उभी होती ु अन ित흅या मनात यत् े

होत े, "" अर े , मा흈याजवळ एक परावा होता की ु . 흕या

वहीत흧या अ휰राशी

जळणारा तो nखशातला कागद ु ! पण आता काय उपयोग ,

र�ीवाला

िनघन गला होता ू े . िशवाय प흙नास पशांनी 흕याची भक भागणार ै ू

न흩हती .

पढ काय कराव 흤हणन ती िवचाु े े ू र करत आह तो एक े े

सायकल~

वाला मलगा ित흅या पढ आला ु ु े , ित흅याच एवढा 흤हणा ना - जरा

मोठा .

तो 흤हणाला , "" फार मह¡वाच होत का त कागद े े े ? ""

"" भयकर मह¡वाच ं े ! मोगलिग�ीकरां흅या कादबरीच ं ं

ह흲तnलnखत

होत त ं े ! ""

흕यान मोठ흧याे डो흨यांनी ित흅याकड ेपािहल े, ""

मोगमिग�ीकर ! -

75

बाप र े ! त तर माझ आवडत लखक े ेे े . थांब , मी गाठतो 흕याला

आिण दतोे

िमळवन तला त कागद ू ु े ! कसा दत नाही त बघतो े े . ""

"" नको र े ! त कसा गाठणार 흕याला ू ? तो िकतीतरी लांब

गलाे

असल ए흩हाना े ! ""

तरीपण गाठीन . मा흈या सायकलीची 흲पीड तला माहीत ु

नाही !

िदसायला अस द मा흈यासारखी हडकळीच ू ूे . पण - ""

आता मणालच डोळ मोठाल झाल होत ृ े े े े े . ितला काहीतरी

तडकल े

होत े. 흕या흅या चौकmां흅या शटा휲कड ेपाहात ती 흤हणाली , ""

흤हणज े? त ू

फा흲टर फण की काय े े ? ""

흕या मलान न흲त ु ुे े ` iाँक ् ' कल आिण सायकलावर टांग े े

माYन तो</p>

<p> पान � . 104

िनघनसsा गला ू ु े . हा हा 흤हणता तो वळणावर िदसनासा झाला े .

76

मणाल न�ा उमदीन सायकलवर 흲वार झाली ृ े े ; पण दमली

अस흧या~

मळेु सायकल माU आता हळहळच चालवीत होती ू ू .</p>

<p>

दहा िमिनटांनी ती ल흴मी रोडवर पोचली . ितथ पाहत तर े े

लोकांचा

एक लाहानसा घोळका जमलला े . र흲흕यात

वतमानपU िन वहीच휲 े े

कागद यांचा पसारा पडलला े . एका पोnलसान फा흲टर फणच े ेे े

बकोट धरल े

होत अन 흕याला दरडावन तो काहीतरी बोलत होता े ् ू .</p>

<p> "" का 흤हणन घातलीस यां흅या वाटत आडवी ू े ?

नसत सामानु ं

पड흔यावर भागल ं! अ흀सीडट झाला असता 흤हणज ँ � े ? तगड ं ं

कणाचु ं

मोडल असत ं ं ? ""</p>

77

<p> पान � . 105

"" माझ ं, हवालदार ! "" फा흲टर फण पटपटला े े ु ु , ""

पण यां흅या तगmां

यां흅या ग흨यात घात흧या अस흕या मी . ""

"" आ ँ? ""

"" यान र�ी 흤हणन मह¡वाच कागद लाटलत आिण त हा े े ेू े

परत

दत नाहीय े ! ""

"" काय ? "" हवालदारांनी सशयी नजरन र�ीवा흧यां े े कड े

पािहल अने ्

पp흙सल तDडात घातली े .

"" हवालदार , हा खोट बोलतोय ं ! "" र�ीवाला उखडला

. "" 흕यान े

म�ाम िमbीफ कली अन मला पाडलन ु े ् ् ! - मला त�ार

नDदवायचीय

या흅यािवYs ! ""

"" मलापण नDदवायचीय ! "" फा . फ े . िकचाळलां .

गDधळलल हवालदार 흤हणाल े े े , "" तमच दोघांचही ु े े

नावपE सांगा े .

78

बोला र�ीवाल े! ""

흕यान सांिगतलला दकानचा पEा फा흲टर फण흅याच काय े े ु े े ,

बाजलाू

उ흣या असल흧या मणाल흅याही कानान ^टपला े ेृ . इतकच नाही तर े

ित흅या

हातांनी 흕याच वळी े दसरही काहीतरी ^टपल ु े े .

र흲흕यात पडलली ती वही े ! मोगलिग�ीकरांच अ휰र ितन े े

त흩हाचे

ओळखल होत े े . वहीच एकदोन कागद सटल होत तही वचल े े े ेु े े

आिण

तो सारा माल झटपट आप흧या िपशवीत कDबला . सव बघ लोक 휲 े

हवाल~

दारांची 흕या दोघांशी चाललली M흇जत पाह흔याे त इतक रगल होत े ें े

की

मणालची ही कारवाई कणा흅या ल휰ात ◌ाली नाही ृ ु .

हवालदार 흤हणत होत े, "" चला , त흤ही दोघ चौकीवर ु े !

""

आता फा흲टर फण जरा िवचारात पडला े े . चौकीवर आपल े

흤हणण े

79

कणी ऐकन घईल का ु ू े ? आपण अp흀सडट करीत होतो ह तर ँ � े

खरचं

मळी ु ! या दSाला धडा िशकव흔याचा आपला बत होता ु े . पण

लोकांना</p>

<p> पान � . 106

ह पटल पािहज े ेे ?

इत흀यात सग흨याला कारण झालली मणाल पढ आली अने ृ ु े ्

흤हणाली , "" हवालदार , मघापासन बघतय मी मा흈या भावाला ू े

त흤हीु

उगीचच Uास दता आहा े ! 흕या흅या सायकलीच चाकच वाकड ं

आह े,

पा�लत ं ? 흤हणन 흕याचा सायकल वाकडी गली ू े . 흕यान म�ामच े ु

काही

कल नाहीन े ं ् ! . . . ब흙या ! जाऊ द झाल े ं ! आपणही आपली

िफया휲द

काढन घऊ या ू े ! ""

ह बोलताना हातात흧या िपशवीकड ेपाहात ितन मारलला े े े

डोळा

80

फ� फा흲टर फण흅या ल휰ात आला े े .

"" वा वा ! "" हवालदार आता रगात यऊन हसत 흤हणाल ं े े

, "" ही बरी

भटली मांजरी उंदराला सा휰 6ायला े ! "" पण एकदरीत ं

흕यांनादखीले

ही आफत नको होती . लहान पोरांवर का कणी खटला भरत ु

असत े?

वळ फकट जायचा अन साहब आप흧याे ु ् े वर खष हो흔याऐवजी ू

िश�ा

घालायच े!

त र�ीवा흧याला 흤हणाल े े , "" ह बघ े , तझा माल गोळा कर ु

अन ्

चालायला लाग . लहान पोरांना का छळतोस उगाच ? हा पोरगा

चकला ु ,

माफी मागील तझी ु ! ""

ह माU हवालदारांचही चकल े े ेु . फा흲टर फण गरम होत े े

흤हणाला ,

"" मी - मी माफी मागणार ? ""

81

त흩हा मणालनच 흕याला डोळा घालीत 흤हटल े ृ े े , "" िम흲टर

र�ीवाल े,

मीच तमची माफी मागत ु े . सोडा मा흈या भावाला ! ""

र�ीवा흧यान ओठांवर ओठ दाबल आिण काही न बोलता े े

घमपणानु े े

ती माफी 흲वीकारली . 흕यालाही आता वाटत होत की जा흲त े

ताण흔यात

अथ नाही 휲 . ितकड ेआपला मालक आप흧या नावन बDबलत े

असल े .

तDडान बडबड करीत आपली र�ी गोळा कYन ती प흙हा े ु

क^रयरवरँ </p>

<p> पान � . 107

बांधन तो चडफडत िनघन गला ू ू े .</p>

<p> "" त फार कलस मा흈यासाठीू े ं ! "" मणाल फा흲टर ृ

फणला 흤हणाली े े .

"" पण ह पािहलस े ं ? "" अस 흤हणन िपशवीत हात े ू

घालनू

82

ितन ती वही काढली े . "" िमळाल ह흲तnलnखत ं ! र흲흕यात

पडली होती वही . ""

"" िमळाल ं? शाबास ! "" फा흲टर फण उदगारला े े , ""

मग बर झाल ं ं !

एवढी ट흀कर मारली 흕याचा उपयोग झाला . '

"" मग ही ट흀कर मारली तशी उ6ा आपण दोघ िमळन ं ू

흕या흅या

दकानात च흀कर माY एक ु . हा ितथला नोकर असणार . पण हा

नसताना

जाऊ . जवािबवायला जात असलच की तो े े . '

"" तर ? लांड흂यासारखा खात असल खादाडे खाऊ ! ""

"" तच े . आपण 흕या흅या जवणा흅या सiीत जाऊ अन े ु ्

मालकाला

गाठ ू . ""

"" कशाला ? ""

"" कदािचत मोगलगी�ीकरांची आणखी एक वही 흕याच ्

दकानातु

सापडले . 흤हणज 흕यान कणाला प흙हा िवकली नसली तर े े ु ु !

मोगलकाका

83

흤हणतात की गहाळ झाली , कदािचत तीही र�ीत गली असल ् े े !

""</p>

<p> र�ी흅या दकानाचा पEा ^टपलला होताच ु े . दसऱया ु ्

िदवशी 흕या

प¡यावर दोघही गली े े . सदवान 흕या वळी मालक ु ै े े

एकटाच

बसलला होता े . काल흅या 흕या नोकराप휰ा हा मालक फारच े

वग흨याे

흲वभावाचा होता . 흕याला ज흩हा मणालन आपली मागणी े ृ े

सांिगतली ,</p>

<p> पान � . 108

त흩ह तो िदलखलासपण 흤हणाला े ेु , ' एवढच ना ं ? तो बघा

शवटचाे

व�ांचा गtा पडलाय . पहा वाटल तर तपासन ं ू . ""

दोघांनी तो ढीग उपसला . दहाबारा िमिनट तो चाळ흔याे त

घालवली .

84

आिण मग मणाल मग एकदम ओरडली ृ , "" ही पाहा -

मोगलिग�ीकरांची

आणखी एक मही . हीच असणार ती हरवलली कादबरी े ं ! ""

"" आिण सबध आह बर का ं े ं ! "" फा흲टर फण 흤हणाला े े .

"" कारण

ही पाहा सYवातीची ु ` Qी ' आिण शवटचा े ` समा£ ' श흢द ! ""

"" छान ! मोगलकाका अगदी खष होतील ू . र�ीवालकाका े , बर ं

झाल ं

त흤ही या वहीची अजन वाट लावली न흩हती ु ू . तस झाल असत तर ं ंं

- ""

"" मराठी वा¤यात फार मोठी पोकळी िनमा휲ण झाली असती . ""

फा흲टर फण गभीर सरात 흤हणाला े े ं ु .

"" मला र काय माहीत पोरनो े ं ? "" मालक खऱयाखऱया पbा् ्ु ~

तापान बोलत होत े े , "" मला जर आधी कळल असत की ह ं ं े

एखा6ा

लखकाच चकन आलल nलखाण आहस तर मी 흲वते ें ु ू ं े : 흕यां흅या

घरी मही

नऊन िदली असती े ! ""</p>

85

<p>

मनोहर मोगलिग�ीकर उफ मोगलकाका यांना एकीमागन휲 ू

दसरी अशा दो흙ही व�ा पोच흕या क흧याु े त흩हा 흕यांना जो आनदे ं

झाला 흕याच वणन करण मा흈या लखणीला जमणार नाही े े휲 े . 흕याला

मोगल~

िग�ीकरासारखा खदा लखकच हवा ं े ! र�ी흅या दकानातन परत ु ू

आललाे

तो ` हरवलला खिजना े ' Lकाशात यताच 흕यांनी बनश उफ फा흲टरे े 휲

फणला े े ` अपण 휲 ' कला आिण े ` खिज흙याची सदक ं ू ' रफची फयर े

पणू 휲

होताच अपणपिUकसह ती मणाल मडलीक흅या पदरात टाकली 휲 े ृ ं

!</p>