Faro de Vigo 2011-08-27
1
ersa o libro sobre a poesía que cultivaron os trobadores e as trobado- ras de Occitania (Sul da Francia de hoxe) nos séculos XII e XIII (laica e erótica preponderante- mente) e que resultou aniquila- da polas forzas conxugadas da Igrexa Católica e do imperialis- mo feudal francés na Cruzada contra os Albixenses. Darío Xohán Cabana abre Os trobadores de Occitania cun“Dis- curso Preliminar” soberbio no que ilumina os problemas que o tema ten suscitado con novos fa- chos e reflectores de luz crítica. Logo,o autor convoca uns oiten- ta trobadores e escolle da pro- ducción deles as trobas que a el máis lle gorentan, con criterios de gusto persoal cos que, por ve- ces, un pode estar en desacordo (madialeva!). Cada poema apa- rece na lingua orixinal occita- na nunha lectu- ra crítica que tén en conta as precedentes. Para isto,Darío crea unha nova e útil grafía oc- citana unificada con fundamen- to académico.Á esquerda de ca- da composición fai imprimir un- ha traducción literal ao galego e á dereita outra en verso tamén galego no que o rigor do traduc- tor e filólogo é compatíbel coa versión apuradísima do poeta, tal como Cabana fixera co Dan- te e coa Petrarca.Por fin,Cabana fíncalle o dente á historia, á bio- grafía e á interpretación dos poemas. En todos os casos, o au- tor non adopta un estilo togado senón que, amenamente, nos fai enviar a améndoa amargue da erudición mediante os meles da mellor prosa galega. Usa Darío dunha lingua prócer na que bri- llan aduvíos irónicos ocasionais que fan feliz o lector. Limitémonos agora a un só dos poemas que Darío incluiu en Os trobadores de Occitania. Reproducimos o texto crítico de Giuseppe Tavani retocado por Darío Xohan Cabana. Eís o poe- ma: I.“Altas undas que venètz sus la mar,/ que fai lo vent çai e lai demenar,/ de mun amic sabètz nòvas contar/ qui lai passèt? No lo vei retornar!/ Et oi Dèu, d’amor/ad ora.m dona jòi/ et ad ora dolor! II.Auras dulças qui venètz de- vèrs lai/ un mun amic dòrm e se- jorna e jai,/ del dolç alenh un beure m’aportai:/ la boca óbre per gran desir que n’ai./ Et oi Dèu, d’amor/ ad ora.m dona jòi/ et ad ora dolor! III.Mal amarfai vassal d’estran país,/ car en plor tórnan e sos jocs e sos ris:/ Ja nun cudei mun amic me traís,/ qu’eu li doméi ço que d’amor me quis!/ Et oi Dèu, d’amor/ ad ora.m dona jòi/ et ad ora dolor! Este poema, co título “Cántiga de amigo”, fica así na versión poética de Darío Xohán Caba- na: I.Altas ondas que vides polo mar,/ que o vento fai aquí e alá abalar,/ do meu amigo habédes- me contar/ que alén pasou? Non o vexo tornar! Ai meu Deus, de amor/ dáme ledicia/ e ora dáme dolor! II.Aires doces que vides de acolá/ d’u meu amigo dorme e xace e está,/ de doce alento dai- me un grolo xa,/ porque abro a boca de ansia que me dá./ Ai meu Deus, de amor/ ora dáme ledicia/ e ora dáme dolor! III.Home de lonxe mal amar de deu,/ que agora é pranto e ri- so e xogo seu./ Non crin sufrir traizón do amigo meu,/ pois de amor deille canto deveceu./ Ai meu Deus, de amor/ ora dáme ledicia/ e ora dáme dolor! A voz lírica feminina (moza namorada co seu amigo lonxe) apostrofa ás forzas da natureza (como Pero Meogo ás cervas do monte ou don Denís ás flores do verde pino). Neste caso pregún- talle ás altas ondas exactamente nos mesmos termos nos que Martín Codax inte- rrogaba as ondas do mar de Vigo. A com- posición e paralelís- tica e cada estrofe vai seguida do re- frán. Case só en vir- tude da lingua en que o poema está composto podemos decer que se trate de literatura provenzal ou occitana. Nas fór- mulas tópicas, nos contidos, na estrate- xia enunciativa, o poema é unha cánti- ga de amigo galega que se formula en lingua occitana. E máis: esta é unha cántiga de amigo que semella render homenaxe a Martín Codax. Con certeza, non se trata de pastiche ningún. O poema discorre vivo e con- vincente.Nuns deter- minados intres amo- sa unha complexión lírica que non existe en Codax. Como tal, cando un verso es- pléndido expresa to- da a saudade e o de- sexo da namorada: “abro a boca polo grande desexo que del (o amigo ausen- te) teño”.En todo ca- so, a cántiga comeza co verso que nos le- va a Martín Codax automáticamente é unha composición única e extravagante (foi así analizada por Giuseppe Tavani), alén de excelente, no universo da poesía trovadoresca de Occitania. E quen foi o autor da cántiga que sorprendentemente liga a cultura poética occitania coa galega medieval? Segundo o cancioneiro catalán do século XIV coñecido por Sg (único que recolle“Altas undas…”) a com- posición é obra do ilustre troba- dor provenzal Raimbaut deVa- queiras (Darío insiste en Va- queiràs). Con todo, tense posto en dúbida tal autoría.Disto trata- remos, se termos forza e saúde, o próximo sábado no Fondo dos Espellos. O ano en curso tróuxonos un regalo: o libro “Os trobadores de Occitania” de Darío Xohán Cabana (Edicións da Curuxa, Lugo). Nas súas 638 páxinas a autoridade de Darío faise única e absoluta. O poeta, o traductor, o novelista, o filólogo, o erudito que conviven no escritor Darío Xohán Cabana solidifícanse para producir unha obra magna Darío Xohán Cabana, académico. // Xosé Castro//Arquivo da RAG NO FONDO DOS ESPELLOS X.L. MÉNDEZ FERRÍN V “...la boca o’bre per gran desir que n’ai” 4
-
Upload
edicionscuruxa -
Category
Documents
-
view
392 -
download
11
Transcript of Faro de Vigo 2011-08-27
ersa o libro sobre apoesía que cultivaron ostrobadores e as trobado-
ras de Occitania (Sul da Franciade hoxe) nos séculos XII e XIII(laica e erótica preponderante-mente) e que resultou aniquila-da polas forzas conxugadas daIgrexa Católica e do imperialis-mo feudal francés na Cruzadacontra os Albixenses.
Darío Xohán Cabana abre Ostrobadores de Occitania cun“Dis-curso Preliminar” soberbio noque ilumina os problemas que otema ten suscitado con novos fa-chos e reflectores de luz crítica.Logo,o autor convoca uns oiten-ta trobadores e escolle da pro-ducción deles as trobas que a elmáis lle gorentan, con criteriosde gusto persoal cos que,por ve-ces,un pode estar en desacordo(madialeva!). Cada poema apa-rece na linguaorixinal occita-na nunha lectu-ra crítica quetén en conta asprecedentes .Para isto, Daríocrea unha novae útil grafía oc-citana unificada con fundamen-to académico.Á esquerda de ca-da composición fai imprimir un-ha traducción literal ao galego eá dereita outra en verso taméngalego no que o rigor do traduc-tor e filólogo é compatíbel coaversión apuradísima do poeta,tal como Cabana fixera co Dan-te e coa Petrarca.Por fin,Cabanafíncalle o dente á historia, á bio-grafía e á interpretación dospoemas.En todos os casos,o au-tor non adopta un estilo togadosenón que, amenamente, nos faienviar a améndoa amargue daerudición mediante os meles damellor prosa galega. Usa Daríodunha lingua prócer na que bri-llan aduvíos irónicos ocasionaisque fan feliz o lector.
Limitémonos agora a un sódos poemas que Darío incluiuen Os trobadores de Occitania.Reproducimos o texto crítico deGiuseppe Tavani retocado porDarío Xohan Cabana. Eís o poe-ma:
I.“Altas undas que venètz susla mar,/ que fai lo vent çai e laidemenar,/ de mun amic sabètznòvas contar/ qui lai passèt? Nolo vei retornar!/ Et oi Dèu,d’amor/ad ora.m dona jòi/ et adora dolor!
II.Auras dulças qui venètz de-vèrs lai/ un mun amic dòrm e se-jorna e jai,/ del dolç alenh unbeure m’aportai:/ la boca óbreper gran desir que n’ai./ Et oiDèu,d’amor/ ad ora.m dona jòi/et ad ora dolor!
III.Mal amarfai vassal d’estranpaís,/ car en plor tórnan e sos
jocs e sos ris:/ Ja nun cudei munamic me traís,/ qu’eu li doméiço que d’amor me quis!/ Et oiDèu,d’amor/ ad ora.m dona jòi/et ad ora dolor!
Este poema,co título“Cántigade amigo”, fica así na versiónpoética de Darío Xohán Caba-na:
I.Altas ondas que vides polomar,/ que o vento fai aquí e aláabalar,/ do meu amigo habédes-me contar/ que alén pasou? Nono vexo tornar! Ai meu Deus, deamor/ dáme ledicia/ e ora dámedolor!
II.Aires doces que vides deacolá/ d’u meu amigo dorme exace e está,/ de doce alento dai-
me un grolo xa,/ porque abro aboca de ansia que me dá./ Aimeu Deus, de amor/ ora dámeledicia/ e ora dáme dolor!
III.Home de lonxe mal amarde deu,/ que agora é pranto e ri-so e xogo seu./ Non crin sufrirtraizón do amigo meu,/ pois deamor deille canto deveceu./ Aimeu Deus, de amor/ ora dámeledicia/ e ora dáme dolor!
A voz lírica feminina (mozanamorada co seu amigo lonxe)apostrofa ás forzas da natureza(como Pero Meogo ás cervas domonte ou don Denís ás flores doverde pino). Neste caso pregún-talle ás altas ondas exactamentenos mesmos termos nos que
Martín Codax inte-rrogaba as ondas domar de Vigo. A com-posición e paralelís-tica e cada estrofevai seguida do re-frán. Case só en vir-tude da lingua enque o poema estácomposto podemosdecer que se trate deliteratura provenzalou occitana. Nas fór-mulas tópicas, noscontidos, na estrate-xia enunciativa, opoema é unha cánti-ga de amigo galegaque se formula enlingua occitana. Emáis: esta é unhacántiga de amigoque semella renderhomenaxe a MartínCodax.
Con certeza, nonse trata de pasticheningún. O poemadiscorre vivo e con-vincente.Nuns deter-minados intres amo-sa unha complexiónlírica que non existeen Codax. Como tal,cando un verso es-pléndido expresa to-da a saudade e o de-sexo da namorada:“abro a boca pologrande desexo quedel (o amigo ausen-te) teño”.En todo ca-so, a cántiga comezaco verso que nos le-va a Martín Codaxautomáticamente éunha composiciónúnica e extravagante
(foi así analizada por GiuseppeTavani), alén de excelente, nouniverso da poesía trovadorescade Occitania.
E quen foi o autor da cántigaque sorprendentemente liga acultura poética occitania coagalega medieval? Segundo ocancioneiro catalán do séculoXIV coñecido por Sg (único querecolle “Altas undas…”) a com-posición é obra do ilustre troba-dor provenzal Raimbaut de Va-queiras (Darío insiste en Va-queiràs). Con todo, tense postoen dúbida tal autoría.Disto trata-remos,se termos forza e saúde,opróximo sábado no Fondo dosEspellos.
O ano en curso tróuxonos un regalo: o libro “Os trobadores deOccitania” de Darío Xohán Cabana (Edicións da Curuxa, Lugo). Nassúas 638 páxinas a autoridade de Darío faise única e absoluta. O poeta,o traductor, o novelista, o filólogo, o erudito que conviven no escritorDarío Xohán Cabana solidifícanse para producir unha obra magna
Darío Xohán
Cabana,
académico.
// Xosé
Castro//Arquivo da
RAG
NO FONDO DOS
ESPELLOSX.L. MÉNDEZ FERRÍN
V
“...la boca o’bre pergran desir que n’ai”
FARO DE VIGOSábado, 27 de agosto de 20114
Homenaxea XoánRubia
Preguntáronme algúnscoñecidos que grado de co-ñecemento había na Gali-cia franquista dos poemasgalegos de García Lorca. Narealidade, moitos accedi-mos a este pequeno cancio-neiro lorquiano grazas aque Francisco Fernándezdel Riego o incluiu no t. IVda Escolma de Poesía Gale-ga (Os Contemporáneos).Lembro que, moi valente-mente,Paco facía referenciana nota introductoria á mor-te violenta de Lorca. Editoua obra Galaxia en 1955.
A popularidade do Lorcagalego aumentou no ano1969 coa publicación(Edigsa-Xistral, Barcelona)dun disco de Xoán Rubiaque situou o cantante ferro-lán no máis alto da novacanción galega.Cantaba nelXoán Rubia o“Noiturnio doadoescente morto”e a“Can-tiga do neno da tenda”. Amúsica era tamén de Rubiae as gravacións tiveron ungrande éxito privado. E digoisto porque non lembrograndes concertos públicosdeste cantante e autor, quenon gozaba das simpatíasde certos sectores sectarios(politizados no carrillismo)que vían no cantante e mú-sico ferrolán algo demasia-do esteticista e nacionalista.Os poemas de Lorca, senembargo, coñeceron, grazasá voz e a música de XoánRubia, unha grande difu-sión entre os seguidores danova canción galega no fi-nal dos sesenta e no iniciodos setenta.
Compre engadir, que,alén das dúas pezas lorquia-nas,Rubia inclúe no seu sin-gle unha selección de belí-simas cántigas popularesou popularistas e mais unhimno moi patriótico e radi-cal con letra de Álvaro Para-dela; himno que, obviamen-te non gustou nos citadossectores, que, ao tempo, ta-mén rexeitaban a música ecancións galegas que en Ve-nezuela lanzaban Xulio For-moso e Farruco Sesto No-vás. Do que pensaban deAndrés Dobarro, mellor nonfalemos hoxe.
Compre,a propósito, lem-brar que non todo foi VocesCeibes naquelas datas eque a mestría e brillantezde Xoán Rubia merece serlembrada nos intres nosque se rende homenaxe aFederico García Lorca, poe-ta galego.
Todos aqueles que quixeren colabo-rar coa súa opinión en NO FONDO DOSESPELLOS poden escribir por correo ordi-nario a:
X. L. Méndez Ferrín
FARO DE VIGO
Rúa García Barbón, 87
Aptdo. Correos, 91. VIGO
CAIXA POSTAL
