PROGRAMIMFARiS ERKMA-N.

t51h)rc$l}*l

o9lrUY-

r945

:-1.'

.,ii. '.

: i': r

"jni; .

s..-.i,

. 1 . ' -.' [tol $adi'gf

: ..* . t

' ....,..,;..r1'* . i

. r :'

\

\

Faria ErkmanHukuk mezunu

Yoni bir dtnya doluyor. Hehiki btr dc"molrrri diinyasr. Fa;izmi.n, irticun vc ler gc-1it geri halk dii;manr royguncu idrrclcrin budihyada artrL yori yohtur. Bunden ronrr mil.Ict vc drylct olerak hfir vc balrmuz yegryr-bilmek, baqke bir dcyiqlc miltct vc dcvlct o-Iarek vrrolabilooh rncrk bu ycni d0uya igirdeyer ve tiiz rahibi olabiln:klo Laiodir. Bulunigir irc iIL iincc bula hak karannrk, burtyrgctircn yollerr tutmak gcrcktir. Bu yol urunvc nr0cadcle yoludur. Vc rncak kanhrr caa-lerr pahtrrna herbc ktdarLi d:virdr ig fagizrncvc irticea, herb iginde irtiliyr vc nihayct fe-$rm vc irtice artrklrrrna ka:;t arehhnr ilcribir deooLret mlicadelo yiirttebit:n trhrroen

3

millctlere ve bu arada Tfirk milletina de a-

eiktrr.

Tfirk millcti ikinci d0nyr harbiue girme-

mekle brraber, buudaa 22 rcne evvcl ekrtttlrkenlar bahanna kazendrlr ve bugfiu 'n

iletidcmoLrat dcvletlere bilc 6rnek olaiiilccck anr'yasasiylc bu mbcadcle yoluna alnr agrk gircbi'

i.cuktir. Faket anayrramrzrn vatandrqlare te'

nrdtlt erac haklar, ronradan gtherrlan kanu-n,

nizainueler vc taliuatna oplerle okadrr tahdit

cdilmiqtir ki, bugiin, Tfirhiycde hekiki bir de

mokrasldcn bahEetmck gfi gtiir'

Bu dutumdan dogan nrruliyetlcrin rlrryiikii balta htktmct, meclir ve pe;i rtradrLiitf" Ti.* miinewerlerinin ve bfitfin bir nlr'lln omuzlarrua Yiiklenmigtir'

Miltetge en acele tedbirleri arayrp bulnriginde giciLmch bu terihi yikiio altrnde giik'memizlc rona erebilir. Biitfin mill:t bunua e-

zabr igindedir. Bir lcylcr dfigtnmek,bir qeylcr

v.p*"k g"r.LtiSini anlamrq olarak gerck ht'Ltmet iginde, gcrek hiikfimet dr4rndr olrur'iteri fikirli demokrat m nevver Ladrorunun

kendine dolru yolu, grkar yolu bir an 6ncrgdrtorrnesiDi bcklemcktcdir.

Yurtdaglrrrm, programrm kuaca: indnii'ntn.oo ,olut Lrrnda nillete mtjdelcncn dahr ilc-ri bir dcmokraryaya gegmek direktiflerinc uy'

tuu olarak a;alrdaLi hulurlarrn temininc ar'h;mek olacrktrr:

4

:!:- l

l. l\,r! ..,

I - ilk ig arrayaraya ruhan ve lafzan eyLrrr bfitfiu kanun nizlmnlme ve talimetnsmc'lerir ilgarrdrr.

2 - Milli kurtulul hareketini takip cdenAtattrk inkrlAbrnrn temposu gevgamigtir.

inktlibrnrn krldrlr yerden devamede bil.meri igin millet idareeinin Halh Partisi igindeveya drgrude olsunher manada Atatiirk in-krlibrna ve snayara dcmokrasisiue sadrk kal'mrE vatandaglaarn ellcrine gegmeri lizrmdrr.

3 - B0yiik Millot Meclici, herzamandangok, artrk bilhassa bugiin, millcti tamamen tem-sil etmemehtcdie. Olanlar ve yaprlanlardan oda mcr0ldiir. Bu hakikat son giialerde hirgokilcri demokrat milletv:killeri m izce de kabulcdilmektedir. Bu yEzden teL derecali, serbeetgizli gcncl oya ve nisbi teurile ldayah aegimustlii kabul edip kendi kcndini dafrimah vea;a!rda yazrlan taor deookragi hilrriyet'lcri ragleurp ta tcaLilitir riyari faaliyctler baq-ladrktan en gok iki av sorra yukarrki iartlrrauygun yeni bir millet mcclisi milletin mukad-dcratrnr eline almahdrr.

4 - Uzun yrllardan bcri, bilhassa harb a.rifesinde ve harb igirde menleket rrkgr pro-

5

Daqlodirln dolu dirgin at oflnrttrllerr' gcoi;'".'-6.it bir raha durumunr dfi1mii;t0' Tfir'

ti".. -Utt."i kiillirfio ihreq przrrr halino gclmig

vc'milletin zaten bu yoh mcyTrl bir krrrm ortr

"-rtt.rr, yrrt miinevvcrlcr' uzutr miiddct fe'

.i"* ,.itiiioio uyulturucu tcsiri eltrnda za'

1." t.-." scndclemiltir' Ncticede memle-

k"ti" ,rtg, namr altrnda yurt vc millet drgr yr-

[... iiur'f"t, innnhk dii;mrar idcolojileri &

""o ,,u ,"y"o unlutlar, kap:lr voya rgrk tet'

tirr", itr"-rl, hetti bir en iodni'nfin l9 Ma-

L. Ltif,fi nutkundaki dircktiflcre uyularrk

i"aurti"t altnmrl' lakat idare mekanizmerr i-

.i"i. "ar.Uf""-iq

buluaan rrLgr zihniyct igi

i".r.' y"-.I"k, kifeyctsiz tcdbirlcrle ravu;'

i"t."t,' iirtbrr ctmeL yoluna raparak Milli

i"tlin ii."t iift.riuc de ihauet ettiii igiu aga'

;t ' ;uk-alt vazivet diizelocmigtir' En biivfik

tcirlike slan bakidir'Devlet tclkillcrinin, mcktcplctin' lart.re.r'

ai ."-.i""."r.f*in vc matbuattn bu muzlr hali'

;; ;i;; "" i"tev"'uk iinavak olmus -

bug-ibi

unlurlardan tcmizlenneri'T0rkiyc'mi'i! yuK'

reL mcnfartlarr icrbrdrr'

Tam demokrasi hUrriyetlcri5 - Atatfirh inkrlibrna, dcmokrari Lffrri'

vctlrrine,'.hcr 1e1it, ilcri hemloyc diigmal trlr

lt "i"."f.f.tff"i d' ndt biitiin millct kcrdi

]t"."i, iu,t-rr, kili0rcl dfiova gtirttlciri' dE-

6

{iiuc,c vG irtcklcrini yepmetr, mcrl:k ve i1menfartlcriai korumrk aekradlerrylc ccmi.yctler, birlikler vc perlilcr kurmaLtr trm"-rtiyh srrbcct brrakrlmalrdrr,

6 - Hcrkes kaTrtuz Eartrrz s6z vc yezrhfirriycti raflanmah, fikir. ve dfisfincelcriniolduklarr gibi millete mat edilebilmclariniralliyabilmch igin toplaotrlar, mitinglcr ter-'tiplcyrbiloek rerbcrtlilini geranti ediimetidir.

7 - Garctc, mecmur, hitap nrqriyatrnrkdstekleyen matbuat karuru kayrtlarr liiriil.ocli ve bu gibi neqtiyat bir hiik0mct irininebr!h tutuloemrhdrr,

8 - Emekqilor, zirrat giindclikgilcri, nc-our vc miistahdcrlcrcc kurulacrt< rerbcrtmulek birlikleri voye scndikelerrn, bunlarrubirlcamcsindcn dotacak fcderasyonlarrn, ilh-ticilerle, igleyicilcr aralnda grLacakeolaq.mrzhklarda, hiiktmrt vclrcsmi telekktller nez-dindc irleyicilcri tcmril edcbilm: hrklur ta.arnmahdrr.

'Kiiyltl ve toprak meselesi

9-Msmlcketin ara . kitlcri hdyltliiL, htlt or,.tage! dcrebcylilin toprek vc irtihril miinr-.r.lietlGri altrndadrr. Bu ;rrthr igindc mrnrlc-}cttc uzun vedcli bir iopreL drtrtrqr dclil,kc-limenin cn hakiki m&ouiylc ilorl vc riiretlitoprak rcformu lizrodrr,

-'

':

'--

':'.

:,,

f-

Aue mescle, k6yliinEa bellibaqh kitlelcriaiyakrn bir zaoanda yeler dlgida vcrimli ve a-

gllmr; topreklara sahiP halrnektrr.a - En eok 5N ddnfimdcn yukarr biiyfik'

giftliklore dcvlctge el konmasr.b - Dalrtrlacak topraklarrn yetar genil'

likte olnrasr, ve toprak dagttrmt ilinde kSyl0ailesindeki doyurulacak bolaz saytstntn vc ma-

halli istihsal ve toprak verimi qartlartnro 96z6niinde bulundurulmatr.

e - Bu topraLlarrn bizzat k6ylerdrn, efrer

yoksa en yakrn gevrelerdcki toprakler arastn'dln ayrtlmasr'

d * Topralrn kryr kcuor, delhk tr;hk,ormarhk, hrrhk ve saire delil, islenmig, elcryokla otr ktsa bir zamanda igletmiye elvcrilli'olmasl.

e - Bu topraklar mukabilirde k6ylfideuhigbir bedcl istenmemcri.

I - Toprakle biriikti kiiylfiyc aynr zaman-

da toprafrnr iglcyebilmerini ealhyaceL iilqiideietihsal rlotleri tcIrin ledebilmek maksediy'le de memlekctin ayrrcada . bfiyiik zirr'biilgclere ayrrlarak bu b6lgolerdc devlet ler'mrye vG tcqgbblisiiyle yet.r oiktrrda ziraat

, elet ve vaettalarrnr havi zirmt irtasyonlerr ku'rulmarr.

g - Yrnc aynr mekratlarla, yokrul ve or'ta halli hiiylfitcria. b0yik toprak alalarrylamiirabahacrlara ve ziraat barLrrrnave uoumi'yetlc devlcte olan egki borglartn rilirmesi, illeadrodrr.

r8

l0 - Milli azltLlar merelcriMillet bir btt0ndfir, Pargalannaz. Mil-,

li azlrklarrn anayErsca kendilcrinc vaad olua-mug miisavi vetrndaglrk ve dokunulrarhkhaklarrndan irtifade edebilmeleri, liyaLatlcrincg6re biit0n resmi veya hususi ig veya vazifa-lere girebilmelcri, vergi miikellefiylti de da-hil olmak fizere her sahada bir TiirL vatan-dagr muamclcsi gtircbilmclidir, ' emniyct al,rnaahnabilmelidir. '

Il- Vrrhk vergisinden zarar giirmig vebu yiizden yoklbla, gelalete rEriiklenmi{ fa-kir ehaliyet kitlclerinin vaziyeti, kurulacakfiirk vc elaliyctlcr arasr bir komisyonca incebir titizliklc giizdon gegirilip, genig bir anla-yrg zihniyeti iginde vaziyetleri rntmkiin mer-tcbe dilzeltilmelidir.iktisadi meseleler

l2 - Devletgilik hi9 bir zaman devletinbiiyiik ticaret, raneyi ve banka ecrmayeriylranlbgarak tiiccarlagrp, hep aynr sislcm ve aynrusullcrle millct aleyhine yiirfimesi dcmek de-'giIdir. Aksine, :enayi, ticaret ve biitfin halkoenfaetlarr lehine miidahalede bulunup iralksanayi, ticerei, banka, borsa dolaylarrndakorumak suretiyle her rahada bu minada na-zrm bir rol oyramak demektir.

a) Genig hallt hitlelerinin gegim ve safhk-larr vo umumiyetle halk meefaatlrri ilc ilgilibiitlo irtihral, dagrtrm talrm ve igleme kn-rullarr devlethgtirilmcli ve millctlegtirilmclidir,.

b,- Bfittn dcvlet dairelcri, yarr resmi'miicrscsc vr illotmclcr, belcdiyclcr y€srircyc

' Prl ratmek veye burrlardan rnal rtmrk giii,.hcrtiirlfi t.ahh t itlcri, dcvtetgc Lurulfcakmcrkcri retrnalma, merkezl inlaat idtrclrrincedogrudan dolruya gdrfitiip, halkrn nrtlndan'olagraiistfi kazanglrr tcmin edca, riifcyliuiitaahhitlcr ziimrcri ortadan kaldrnlmahdlr.Bu, birgok suirtinat vc hracrzhkhrrn dniincgcAecck tck yoldbr,

e) $v gartla ki bu mrkradrn rellanabihmcri igin biitfin bu ve buna bclzor daha baq-ke dcvlei kurullarr gfid0rfiaiia gcniq bir de-mokrasi zihniyeti vc mekauizmasr iginde bit.{iil mtrtahsit kitlelercc kurulacak (irtihsali,kontrol) guruplarrnra Lourollcri e[tlne veril.,merirdoa baqkt grkar yol yoktur.

13 - YiyeccL, giyecek, yakacak gibi za--ruai ihtiyag maddclcrinia on krre bir zaman.da, en aEalr bir ucuzluk seviyerioc indiril.,De.i, EiimLiitr mertebc cihan pazerr fiyatlurna yrklaqtrnlp uydurulmear igio acalc tcdbir.llr ahnmlsral ihtiyag vrrdrr, bunun da ilk vc.en iptidal guthrr kiracl ;unlardrr:

e) Son. yrllar iggindc hcr rrkqrldrkqd pi..yaraya rfiriilcn kigrt paralerlt nr0him bir hrr-EI yrv.t yava; piyaradan gckmak rurctiylcTirk prralr krymctinin Loruomalr.

b,- Yalnlz irtihrallcri vcya dafrtrn illeriyahut horikisi birdcu dcvlcr elinde lulunan,yrhut Siimerbrok, Etibank gibi dcvlct m[er."'rcrclcrincc kontrol edilon zaruri reddcler

10

fiyatlariyle, belcdiye hirretlerindc muhtciiftarihlerdc, muhtclif verilelcrlc ytkletilen fev.kelAde zemlerro hemen kaldrrrlmrcr Iizrmdrr.

c) Neticc olrrak biitiin bu Eertlarr dcvlctmaliyc bttgeeini sarsratrya ugratmadsD ycrinGgetirebilmck igin de uzun siireeek harp yrllarrSoyunca vc dehr dncelori vurgunculuk, devlctve bclcdiyclcr mtteahhitlikleri veraire lckil-lnr eltrnda, ortr hrlli ve yokrul halk yrlrula-rrrrn rclelctlcri baharroa biriktirilmig olagaa'iirtii kezanglarh memuriyet yctkilcrini hnrurimenfaatlerc alot ctmek surotiylc elc gegirii.nig rrruetlcr -elcr varsa- bu iglere kargr-hk dcvlct hesabrne mtsadere olunmrLdrr.

t4 - irter rcsoi, yan resoi, iltcr huiuiiiqlerde gaLEun, bfitiir ncuur afirtahdeo vecmeLlilerio yarrolarr derhel kurulscaL, geniqbir igtioai aigortalar zincirinin garantisi altrnaahnmalrdrr,

15 - Uouoiyetle fena id&e ve uzuu harbytllarroru airr barLr v€ yiiLii altrnda yohlulu,refalete, aghfa rfiriihleoip qe$tli bartahhlar vc.zarurctlcr igiude hrvranan biiyiiL halk yrfrnla.rlre ddrhal- yardrua koqoak, derin yarclarr,rarur&k, ilh vazifcdir, bu oahsatle vaLit gegi-rihcdeu genit, iunullff bir igtinai - srhhl iar-drru telhilitr hurulmaldrr.

16 - Vcrgiler, kageog va'gelirlcritt itlraoc:yaleEeya yetccck argrri hrdleri ouaf tutul.duLtan ronra - artr;larr uirbetinde fazlahlan(ottcrelhi bir vergii rirteuine gilrc ayarleu'.nrhdrr,

11

jrlii,.ir

Tegkilath serbesl genglik17 - Orta ve yiikseL tahsil varhLlr z[c.

reler gocuklarrua Las bir imtiyaz oevkii ol-oaktan grLarrlrp, ezici.GoLlugu tegLil edeo yok.gul orta halli genglige oal ediloeli, bilgi rnfi-esserelerinio istisnasrz her icteyene egrk bulun-durmahdrr. ilk iE orta halli ve yoksul talebe.riu bfit(in tahril hayatlarr o0ddetirce parasrzyiyip iqik barrnabilcceLldri, dofrudan dopruyetalebelerce Lontrol edileceL biiyiL. tegkilntL ta.

- lebe yurtlarr meydana getirmeLtir.18 - Taa bir Ladrn ve erlek eEitligi :

Kadrolarro ber 9e1it mesleki, iloi eiyau te.qekkiillere oiicavi haklarla gdrebiloeleri, mfi-ravi ip igin ofiravi iicrer aloalarr, bilhasra ge-beliL, dolum ve daire gibi hallerde resmi,ya.rr resmi bilharsa hususi ig yerlerinde, fabriha-larda, tarlalarda Ladrn olarak hiaraye g6roele-ri en biiyfik bir titizlikle emoiyet altrna ahi.oirhdrr. Kadrn erkek egitligin tek gartr Ladr.orn iLtisaden balrouzhlrdrr I

19 - Kincsesiz ve i69i goeuklar uecelcrimeoleketio ana davalarrndandrr, QocuL sefa-let ve istirmirrrnr kdL0uden- kazoak igiu Lim-resiz faLir gocuklatr himayesi altrua alacal,

. terbiye ve tahrilerini sagltyacak bir devlet teq-hilitr Luruluahdrr.

Drg siyaset, m Saflaur hir drg riyaset, higbir zauanmilli Linler, tarihi dfigoanhklar fizerioe !uru.lauaz, Vcrioli bir drE siyasetin ana direli re.

t2

alirt bir diinya giiriiEiidiir, Ba, uilletler aralriyaret borrasrnrn, gfirliik inip grklglarma,g0u'lfiL riyari icaplare L6rfi Liiriine ayaL uydur'oaL oanarrna defildirr DrE riyaretle rcalizmruilli ve inranhk meafaatlerile ayrrloaz bir bii'tfu teqkil eder. Bu haLiLati kavraotyan veyaLavraoak irteoiyeu dlq riyasetler en Lra birzaoanda iflaca oahLiodur.

Tfirkiye, diinya riyasetindeLi parlak yerioiandaL bilyle bir drg siyaret g6riigiiyle alabilir.Dolru yol, Biiyflk Atatiirk'tn dc c6yledigi drlriyrretiuizin Loogulartorlzla devamh ve grLr

bir doctlu$a istioat ettiriloeri geLlindeki riya'ri vaziyctir yerine getiriloesidir' Gerek af;rz'der a$rza gerek rrhgrhh oaor altluda anti sov'yet propaganda ile bfiyffL homluuuz SovyctRfiyasroI, Qarhk Riieyau ile bir gdsterilmek ir've memlekette Qarh5a kerg berleoilen 'tarihidfiSoanhklarrn, milli Liolerin, bilerek ictenerelher frrsatta kdrfiklcnmil oloay, igte$u mina'de yiikeeL oilli mealaatlerioizc ayhrrrdlr.

Biiylelikle, dtg siyasitimizin ana davast, son

zamanlarda gev$eyen Tiirk'Sovyei miinasebetlerioi

en genig, en ileri bir anlayrg zihniyeti iginde ye'niden diizenlemek ve bu miinasebetleri karsrlrklr

Tiirk-Sovyet ittilakrna g6tiirebilmektir. Bu takdir-de, biiyiik komgumozla. menfaatlerimiZle tam birahenk halinde dostga haledemiyecelimiz mesele

v okt ur.' 2l - Muhafazakir teoayiillerden kurtulmug

saflam bir Tiirk-lngiliz-Ame rikan dostlufa millimenfaatlerimize old3rEu kadar milletlerarast sulh

13

ve emniyelin de en biiyiik garantisidir.

22 - Balkan hiiktmetleriyle aramrzda mevcut

soluklulun bir an evvel ortadan kaldrrrp ileri bir

zifniyetie, Balkanlar arastnda sallam bir dostluk

,e beraberlik zinciri kurmak yolundaki hayrrlr

teEebbiis ve iyi niyetlere Simdidcn giiz.ve kulak

yermek surctiyle ilerde bir biilge anlaSma:r qer'

qevcsi igindc kurulacak, Balkrnlar arast siyasi ve

.Loromik diizene katrlabilmek imklnrnr giin ge'

cirmcden araqtrrtlmast ve boyle bir diizenin kop-

naz bir halkasr olmtya galrgtlmasr' yartnki d[n-

vada bir Avrupa devleti olarak geliqebiloemiz

L.k,m,nd"n iinemli oldufu kadar' Biiyiik Ata-

tiirkt,'Bflyiik idealinde uygundur'

L3 - Koogu Arap illclcri ile dc Ler'

.delge rfinalebetler huroaya gahlmak, Araprniiietlerin oilli hurtuluglarrnr gabuklaqtrrmak

volunda ileri bir arlrm alan birlcpc gayretle'-'irri

dertehleoeh, inhilipqr Tiirhiyeyc yaralrr,

vfihrch, tatihi bir 6cevdir'Ancak bu yaklolerrla, gcai, lmuhefazahir,

bir aif,niyctle isrzalaran Arap birlili aalaioa'lurn altrnda bazl emperyalirt rclabctlerrn 6-

nculi bir yer tuttulu sezildifirden, Tfirkiycbu tehlikeic Larl deima uyanrh bulunacal,yakro neliioclerin biiyfiL bir diklatle iahip

.d"rot- g"yo.i her halde DoEu Aldcnizdc milliuenfaatlerlrize ayhrrr bir riyaret oyuaune

dQreoek duruooundadtr.

-

".t,

i Fiair 20 kurugtur' I Sebat Barrcevi

J,.

. .\