Faktet e Identifikimit

8/11/2019 Faktet e Identifikimit

1/24

1 FAKTET E IDENTIFIKIMIT (FAKTET NE BAZE TE CILAVE KRIJOHET ELEMENTI

I HUAJ ) NE SUBJEKT

Si fakte t indetifikimit (fakte n baz t t cilave krijohet elementi I huaj

juridiko-privat) n subject, pra , shtetsia, vendbanimi(domicile) dhe prkatsia e

personave juridik mund t paraqiten te t gjitha kategorit juridiko-private me

element t huaj, edhe t marrdhnieve detyrimore me element t huaj.

Mjafton t konstatohet se personi I cili merr pjes n ciln do qoft marrdhnie

juridiko-private nuk ka vendbanim n territorin e shtetit t vendit ose nuk sht

shtetas I vendit, ose n qoft se sht person juridik nuk e ka prkatsin e

shtetit t vendit, q t konstatohet marrdhnia n fjal nuk rregullohet me

dispozitat(normat) e s drejts( t sistemit juridik) s brendshme,por,I takon lms

s rregullimit t s Drejts ndrkombtare private.

2 Shtetsia si fakt I identifikimit (fakt n baz t t cilit krijohet elementi I huaj juridiko-

privat)

Roli I shtetsis si fakt I identifikimit (fakt n baz t t cilit krijohet elementi I huaj

juridiko-privat) konsiston n at se personi I cili merr pjes n ciln do qoft

marrdhnie juridiko-private(statusore, trashgimore,detyrimore dhe juridiko-sendore me

element t huaj) nuk sht shtetas I vendit, q t konstatohet se nj marrdhnie e till

nuk rregullohet me normat e degve t tjera t sistemit juridik t shtetit t

vendit,por,rregullohet me normat e t Drejts ndrkombtare private.

Shtetsia si lidhje juridike(marrdhnie juridike) e karakterit juridiko-publik sht

lidhje e prhershme juridike e personit fizik me nj shtet t caktuar Sovran, lidhje

q shprehet me nj varg t drejtash dhe detyrash n raport me shtetin, sipas s

cils personi fizik n pikpamje formale juridike I gzon t gjitha t drejtat

civile,politike dhe ekonomike-sociale, pa marr parasysh se a gjendet n territorin

e shtetit t vet apo n territorin e shetit t huaj.

Prandaj, vetit e shtetsis jan se ajo sht marrdhnie e karakterit juridiko-publik, q

jep mundsi dhe status m t gjer lidhur me ushtrimin dhe gzimin e t drejtave t


2/24

shtetasit n territorin e shtetit t vet dhe karakteri I prhershm I ktij statusi ,derisa

nuk ndrpritet (shkputet) me aktin juridiko-publik t shtetit.Sipas nj qndrimi, shtetsia

sht lidhje (marrdhnie) kontraktuese midis shtetit dhe personit fizik , n baz t s

cils lidhje, krijohen t drejtat dhe detyrimet reciproke.

Kt qndrim, n shekullin XIX e prfaqson doktrina Franceze, ku si prfaqsues

kryesor sht Andre Weiss(Andre Vajs).

Zanafilln e ka n teorin e Zhan Zhak Rusos pr Kontratn shoqrore, sipas t

cils edhe shteti sht krijuar n baz t kontrats.

Sistemet juridike bashkkohore t shteteve t ndryshme n trsi e mohojn nj

qasje t till.N qoft se n mnyr t parapar me ligj fitohet shtetsia sipas

prejardhjes(lindjes) ather automatikisht krijohen t drejta dhe detyrimet pr pr

palt, pavarsisht nga vullneti I tyre.

5 Mjafton t konstatohet fakti se fmiu sht I lindur nga prindrit kosovar, ose

prindrit q jan shtetas t R. t Maqedonis dhe me automatizm I lshohet ertifikata

pr shtetsin.

Sipas pikpamjes tjetr, prfaqsues kryesor I s cils sht Niboyet (Nibuaje), shtetsia

sht lidhje politike dhe shpirtrore midis personit fizik dhe shtetit Sovran.

Edhe kjo pikpamje nuk mund t merret si kriter I sigurt pr prcaktimin e

shtetsis ngase sht vshtir t prcaktohet prmbajtja juridike e nocionit

lidhje politike dhe shoqrore.Prve asaj, edhe dhnia e t drejtave politike nj

personi fizik do here nuk sht kriter pr ta dalluar shtetasin nga I huaji, ngase

gjat historis ka pasur raste kur shtetet konkrete t huajve u kan njohur edhe

t drejtn e votes, si pr shembull :BRSS , n vitin 1936 , n disa shtete t Ameriks

Latine, etj,

6 Mnyrat e fitimit t shtetsis

Paraqitja e shtetsis drejtprsdrejti lidhet me krijimin e shtetit bashkkohor,

pavarsis dhe sovranitetit t tij.Korrelacioni karakteristik I raporteve midis shtetsis

dhe shtetit buron nga njri prej tipareve m t theksuara t shtetit (

territorit,sovranitetit dhe popullsis),pra, q sht popullsia e cila prmes shtetsis

vendos relacionin juridik me shtetin.

Nga momenti I fitimit t shtetsis individi edhe juridikisht i takon shtetit konkret.


3/24

Pasi do shtet n mnyr vetanake I miraton dispozitat pr shtetsin, dhe pr shkak t

kompetencs eksuklizive t shteteve n kt materie, dispozitat e shteteve lidhur me

mundsit, mnyrat dhe kushtet pr fitmin e shtetsis dallojn.

Faktort q ndikojn n kt drejtim jan pr shembull, politika populicioniste e shtetit,

faktort ekonomik,politika e kolonizimit,shtjet e ndrrimit ( ndryshimit) t kufijve t shteteve

n mnyr paqsore ose me dhun, shprbrja e shteteve dhe krijimi i shteteve t reja etj.

Legjislacionet e shum shteteve dallohen lidhur me kushtet e parapara pr fitimin e shtetsis,

sidomos n kohn e krizave ekonomike kur edhe shtet trajtohen si shtete q bjn pjes n

grupin e shteteve t emigracionit.

Gjithashtu edhe politika populacioniste mund t ndikoj n kushtet q ligjvnsi i parasheh

lidhur me fitimin dhe humbjen e shtetsis.

Edhe ndryshimi I kufijve t shteteve qoft me aneksim ose n ciln do oft mnyr tjetr

ndikon n problemet e shtetsis.

Shpesh here ndodh q legjislacionet e shteteve t ndryshme t jen n kolizion (kundrshtim)

me njri-tjetrin pr problemet q jan t lidhura me shtetsin.

Pr ta kuptuar natyrn e ktyre problemeve duhet t kemi t njohuri sa do t prgjithshme pr

mnyrat kryesore dhe plotsuese pr fitmin dhe humbjen e shtetsis.

8 Mnyrat kryesore t fitmit t shtetsis

Me mnyrat e fitmit t shtetsis nnkuptohen ato institute me ann e t cilave vehetlidhja juridike e personit fizik me sovranitetin personal t nj shteti konkret.

Institutet me ann e t cilave vhet lidhja juridike midis nj numri m t madh t

shtetasve dhe sovranitetit t shtetit t caktuar nga moment I lindjes I prfaqsojn

mnyrat kryesore t fitimit t shtetsis.

Kurse Instituet me ann e t cilave krijohet lidhja e natyrs s njjt por, midis nj

numri m t vogl t njerzve pas lindjes dhe sovranitetit t shtetit konkret i

prfaqsojn mnyrat plotsuese t fitimit t shtetsis.

Sistemet juridike bashkkohore t shteteve t ndryshme e aplikojn njrn nga dy mnyrat

kryesore t fitimit t shtetsis, edhe ate ius sanguinis (sipas t drejts s prejardhjest

gjakut) dhe ius soli ( sipas t drejts s shtetit t lindjes) dhe disa mnyra plotsuese pr fitmin

e shtetsis.


4/24

Fitimi I shtetsis me ann e gjakut (sipas prejardhjes)ius sanguinus n

formn klasike, paraqitet dhe aplikohet n shtet n t cilat parimi i barazis s burrit

dhe gruas nuk sht pranuar dhe aplikuar n mnyr konsekuente.

Kjo mnyr, nnkupton caktimin e shtetsis s fmijve q lindin rishtazi.

Prejardhjen e ka nga koha e Roms skllavopronare ku sht dominant pushteti I

burrit(manus) dhe ai I t jatit (patria potestas).

Fmiu n momentin e lindjes bhej qytetar I Roms, ngase qytetar romak sht

babai I tij dhe I fiton t gjitha t drejtat

(cives optimo jure).

Fmiu shtetsin romake e ka fituar me vet faktin se babai sht qytetar romak.

Kurse, fmijt e lindur jasht martese shtetsin e kan fituar sipas shtetsis s

nns.Nuk I jepet prparsi shtetsis s babait,por shtetsia e fmiut prcaktohet sipas

shtetsis s t dy prindrve, pavarsisht nga vendi se ku lindin, Brenda apo jasht

kufijve t shtetit n fjal.

N qoft se prindrit kan shtetsi t shteteve t ndryshme ather merren

parasysh edhe kriteret plotsuese pr ta prcaktuar shtetsin e fmiut.Ligji pr

shtetsin I Republiks s Maqedonis I vitit 1992 n nenin 3 I parasheh kto

mnyra t fitimit t shtetsis: me an t prejardhjes-ius sanguinis, lindjes n

territorin e Maqedonis-ius soli, natyralizimin dhe sipas traktateve ndrkombtare.

Maqedonia bn pjes n grupin e shteteve t emigracionit dhe bn prpjekje q

tI ruaj lidhjet juridike me dhjetra mijra emigrant q pr shkaqe ekonomike

dhe sociale kan migruar n shtetet perndimore prafrsisht shtatqind mij n

shtetet tej-oqeanike.

11 Ligji pr shtetsin parasheh q lidhja juridike t vazhdoj edhe me pasardhsit e

shtetasve t Republiks s Maqedonis, kshtu q sipas prejardhjes shtetsin e fiton

edhe fmiu prindrit e t cilit n momentin e lindjes jan shtetas t Maqedonis, pa

marr parasysh se ku lind fmiu ( n Maqedoni apo n ndonj shtet tjetr).

Gjithashtu fmiu e fiton shtetsin e Maqedonis n qoft se n momentin e

lindjes njri prind e ka pasur shtetsin e Maqedonis kurse, fmiu lind n

Maqedoni, kurse, prindrit nuk jan marrur vesh q fmiu ta fitoj shtetsin e

prindit tjetr (q sht shtetas I ndonj shtetit tjetr).


5/24

Fmiu e fiton shtetsin e Maqedonis nse edhe n rastin kur n momentin e

lindjes njri prind ka qen shtetas I Maqedonis, kurse, prindi tjetr nuk dihet ose

nuk I dihet shtetsia ose sht person pa shtetsi, kurse fmiu lind jasht

territorit t Maqedonis.

Fmiu fiton shtetsin e Maqedonis edhe n qoft se deri sa I mbush 18 vjet nuk

parashtrohet krkesa nga ana e t dy prindrve pr tu regjistruar n librin e shtetsis

s Maqedonis n qoft se vet paraqet krkes pr tu regjistruar n librin e shtetasve

t Maqedonis deri n moshn 23 vjeare.

Fmiu I cili e ka fituar shtetsin me an t regjistrimit n librin e shtetsis n

baz t krkess pr regjistrim deri sa I mbush 18 vjet, respektivisht 23 vjet t

moshs, do t konsiderohet shtetas I Maqedonis nga momenti I lindjes.

13 Mnyrat plotsuese t fitimit t shtetsis

Prve mnyrave kryesore t fitimit t shtetsis, n nj shtet mund t ekzistojn

njkohsisht edhe disa mnyra plotsuese t fitimit t shtetsis.

Kryesisht, si mnyra plotsuese t fitimit t shtetsis njihen natyralizimi dhe fitimi

I shtetsis sipas traktateve ndrkombtare.

Varsisht nga rrethanat konkrete, kushtet shoqrore dhe ekonomike, do shtet

parasheh mnyra t ndryshme plotsuese pr fitimin e shtetsis.

14 Fitimi i shtetsis me natyralizim

Gjat zhvillimit t shoqris, natyralizimi ka kaluar npr faza t ndryshme, kshtu

q ka pasur edhe trajtim t ndryshm gjat historis.

N shtetin skllavopronar romak sht njohur vetm natyralizimi I

jashtzakonshm.

Qytetsia romake parimisht fitohej me lindje nga babai shtetas romak.

Kurse, me prjashtime ka mundur t fitohet me dhurim nga ana e mbretrve

romak atyre t hujave q kan br shrbime t posame pr shtetin romak.

Kjo form e natyralizimit ka pasur karakter t jashtzakonshm, ngase t huajt

trajtoheshin si barbar, pr dallim nga popujt e rubruar q nuk kishin kurrfar t

drejtash dhe trajtoheshin si robr(servile nullum jus habetur) e kan fituar shtetsin

romake n rastet e parapara me ligj si dhurat pr shrbimet e posame q I kan br

pr shtetin romak dhe sipas akteve special t pushtetit shtetror, me ann e t cilave


6/24

grupeve t caktuara t pelegrinve u sht dhn shtetsia romake ose t drejta t

caktuara qytetare.

Si mnyr e prgjithshme e fitimit t shtetsis, natyralizimi aplikohet pas

revolucionit frances.

Nga kjo koh, natyralizimi bhet institute I rregullt juridik I cili aplikohet n t

gjitha shtetet dhe nuk ka karakter t jashtzakonshm.

Mirpo, kushtet q jan krkuar pr tu fituar shtetsia me an t natyralizimit

nuk kan qen indetike dhe kan ndryshuar prej shtetit n shtet.

N shtetet e imigracionit pr shembull, kur sht shfaqur nevoja pr fuqi

puntore (SHBA) kushtet q jan krkuar pr tu fituar shtetsia me an t

natyralizimit kan qen m t lehta se n shtetet e emigracionit.

Natyralizimi dallohet nga mnyrat plotsuese tjera t fitimit t shtetsis ngase sht e

vetmja mnyr e fitimit t shtetsis sipas krkess s personit t interesuar.

N legjislacionet e shteteve t ndryshme si mnyra t fitimit t shtetsis me an

t natyralizimit njihen: natyralizimi I madh dhe natyralizimi I vogl, natyralizimi I

rregullt, natyralizimi me lehtsime special, natyralizimi I jashtzakonshm , etj.

17 Llojet e natyralizimit

Kategorizimi I llojeve t natyralizimit si mnyr e fitimit t shtetsis mund t bhetsipas m tepr kritereve.

Kshtu, nse merret pr baz kriteri se I huaji nga moment I fitimit t shtetsis

me natyralizim a barazohet me shtetsin e vendit lidhur me gzimin e t gjitha

t drejtave, ose ka t drejt t gzoj vetm t drejtat e caktuara,pra, kur

shtrohet shtja e efektit juridik t natyralizimit, dallohet natyralizimi I madh dhe

natyralizimi I vogl

Kshtu, pr shembull, n Angli, pas fitimit t shtetsis me natyralizim (lejen e ka

dhn mbreti),I huaji ka pasur t drejt t bhet pronar I paluajtshmrive.

Kurse, n qoft se e fiton shtetsin sipas natyralizimit t vogl, pasurin e

paluajtshme kan mundur ta trashgojn vetm fmijt e tij q jan lindur pas

fitimit t shtetsis nga ana e prindit me natyralizim.


7/24

Kurse, sipas natyralizimit t madh(lejen e ka dhn paralmenti) i cili ka pasur efekt

retroaktiv (prapaveprues) kan pasur mundsi t trashgojn edhe fmijt q jan lindur

para natyralizimit.

Me aktin pr natyralizim t vitit 1870 u njihet e drejta n trashgim t gjith

trashgimtarve(n Belgjik dhe Portugali, pr shembull, aplikohen kto lloje t

natyralizimit).

Kriteri tjetr, n baz t t cilit bhet kategorizimi I natyralizimit,ka t bj me

at se cilt persona mund t parashtrojn krkes q ta fitojn shtetsin me

natyralizim dhe cilat kushte duhet tI plotsojn.N baz t ktyre kritereve

dallohen tre lloje t natyralizimit :

a)natyralizimi I rregullt ,

b)natyralizimi me lehtsime special

dhe c)natyralizimi I jashtzakonshm.

19 Natyralizimi i rregullt

Shtetsin sipas natyralizimit t rregullt e fiton do i huaj i cili paraqet krkesn,

i plotson kushtet e caktuara dhe me nxjerrjen e vendimit nga ana e organit

competent e fiton shtetsin e shtetit konkret.

Q t fitohet shtetsia sipas natyralizimit t rregullt duhet t plotsohen kushtet e

prgjithshme dhe, varsisht nga shteti konkret duhet t plootsohen edhe kushte

t veanta.

N t gjitha shtetet ku natyralizimi njihet si mnyr e fitimit t shtetsis, kushtet

e prgjithshme q duhet t plotsohen pak a shum jan t njjta.

Si zakonisht krkohet q t parashtrohet krkesa, aftsia pr pun, qndrimi I pa

ndrprer nj koh t caktuar n shtetin shtetsia e t cilit dshirohet t fitohet,

mosha madhore,etj.

Kshtu, pr shembull, n SHBA, krkohet q personi i interesuar duhet tparashtroj dy lutje me distance kohore prej dy vjetsh njra nga tjetra, t mos

jet : armik I vendit ekzistues n SHBA, ta dij anglishten, t jet nga racat

evropiane ose afrikane si dhe t mos jet ateist.

Leja pr dhnien e shtetsis amerikane jepet me vendim t gjykats.


8/24


9/24

Lehtsime t ksaj natyre I lejohen edhe gruas n qoft se krkojn fitimin e

shtetsis me natyralizim n njrin nga shtetet Skandinave.

Lehtsime t ksaj natyre I lejohen edhe gruas n qoft se martohet pr shtetasin e

vendit, si pr shembull n:Angli, sipas Ligjit t shtetsis t vitit 1948.

Gjithashtu edhe n Republiken e Shqipris Dekreti i shtetsis i vitit 1998 n nenin

10 parasheh se: I huaji q sht martuar me nj shtetas shqiptar prej jo m pak se

tre vjetsh , n rast se dshiron , mund ta fitoj shtetsin shqiptare me natyralizim.

Ligji I shtetsis I Republiks s Maqedonis n nenin 8 e parasheh mundsin

e fitimit t shtetsis sipas natyralizmit t rregullt me lehtsime pr kategori t

caktuar t huajsh, ku pr ata persona krkohen m pak kushte.

Personi I shprngulur nga Maqedonia , si dhe pasardhesit e tij nga vendi i pare

me natyralizim mund ta fitoj shtetsin e RM-se edhe pse nuk I plotson

kushtet e qendrimit te panderprere pesembedhjetevjeqar ne Maqedoni.

25 Natyralizimi i jashtzakonshm.

Natyralizimi i jashtzakonshm dallohet nga llojet tjera te natyralizimit pr nga

rrethi i t huajve q mund ta fitojn shtetesine , ngase rrethi i t huajve nuk

sht i paracaktuar dhe sht m i ngusht .

Gjithashtu , kushtet q krkohen t plotsohen pr kete lloj te natyralizmit jane

m t lehta se te natyralizmi i rregullt.

Kshtu pr shembull, ligji i shtetsis s Republiks s Kroacis (neni 3) mes tjerash

parasheh se: Shtetsin e Republiks e fiton edhe personi pranimi i t cilit n

shtetsin kroate do t ishte n interes pr Republikn e Kroacis dhe, n kt rast, nuk

duhet t plotsohen kushtet t cilat krkohen te natyralizimi i rregullt.

Gjithashtu edhe Ligji I Shtetsis i Republiks s Maqedonis (neni 11) parasheh se : I huaji I

cili ka mbushur 18 vjet t jets mund t fitoj shtetsin e Republiks s Maqedonis n qoft

se sht interes i veqant shkencor, ekonomik, kulturor etj.

Ky lloj i natyralizimit dallohet edhe pr nga kompetenca e organit q nxjerr vendimin pnxjerr vendimin pr natyralizim.

Kshtu, psh., sipas ligjit t shtetsis t RM-s jep mendim paraprak lidhur me

ekzistimin e interest t veant pr t ju mundsuar fitimi i shtetsis t huajit sipas

natyralizimit t jashtzakonshm.

27 Efektet juridike t natyralizimit


10/24

Natyralizimi si mnyr plotsuese e fitimit t shtetsis krijon efekte juridike si

ndaj peronit q fiton shtetsi t re, ashtu edhe ndaj antarve t familjes s tij

(gruas dhe fmijve).

I huaji ose personi pa shtetsi me an t natyralizimit fiton shtetsi t re e,

gjithashtu eshte t drejtat civile,ekonomike dhe sociale.

N pikpamjen formale juridike n disa shtete kto t drejta I fiton menjher

(natyralizimi I madh), kurse n grupin e dyt t shteteve, pas kalimit t nj kohe

t caktuar (natyralizimi I vogl).

N shtetet n t cilat I huaji e fiton shtetsin me natyralizim nuk I fiton t

gjitha t drejtat politike, civile dhe t drejtat ekonomike-sociale menjher, por,

duhet t kaloj nj koh e caktuar.

Kshtu, p.sh.: n Belgjik I huaji prve q duhet ta ket fituar shtetsin belge menatyralizim, duhet t ket mbushur 18 vjet ose t jetoj 15 vjet pa ndrprerje, q t

mund tI gzoj t gjitha t drejtat politike si shtetasit tjer belg.

Ose n Portugali I huaji q e ka fituar shtetsin me natyralizim nuk mund t

ushtroj fuksione publike, ose t jet pronar I pasuris s paluajtshme para se t

kalojn 10 vite nga dita e natyralizimit.

N grupin e dyt t shteteve, I huaji I cili e fiton shtetsin me natyralizim

automatikisht pra, menjher I fiton t gjitha t drejtat politike, civile dhe

ekonomike-sociale njsoj sikur shtetasit e vendit.

29 Kshtu, pr shembull, sipas Ligjit t shtetsis s Republiks s Maqedonis, i huaji i

cili e fiton shtetsin me natyralizim nga moment I pranimit t vendimit me t cilin i

lejohet natyralizimi i gzon t gjitha t drejtat njsoj sikur shtetasit tjer.

Gjithashtu, fitimi i shtetsis me natyralizim krijon efekte juridike edhe ndaj

antarve t familjes t personit q e ka fituar shtetsin me an t

natyralizimit, edhe at ndaj bashkshortes s personit t natyralizuar dhe ndaj

fmijve t tij.

Natyralizimi krijon efekte juridike ndaj gruas s martuar ngase n disa shtete

bhet diskriminimi sipas gjinive, kurse, n shtetet tjera nj diskriminim i till nuk

ekziston.

N ato shtete ku bhet diskriminimi sipas gjinis, gruaja n qoft se martohej me nj

shtetas t huaj merrte automatikisht shtetsin e burrit, ku vinte n shprehje pozita e


11/24

pabarabart q kishte gruaja n shoqri si pasoj e sundimit t plot t burrit mbi

gruan.

Pas Lufts s Par Botrore, lvizja pr emancipimin e grave ndikoi q t bhet

nj prmirsim I dukshm I pozits juridike t gruas, ku grave filluan tu njihen

t drejtat politike.

Kshtu, parimi q mbizotronte m pare n t drejtat e shum vendeve se gruaja

ndjek shtetsin e burrit filloi t ndryshohet.

31 N Republikn e Shqipris para Lufts s Dyt Botrore martesa konsiderohej si

mnyr e fitimit t shtetsis.

Kodi civil i vitit 1929 n mnyr t veant e ka sanksionuar parimin e

pabarazis s gruas dhe ka parashikuar se gruaja me rastin e martess ndjek

shtetsin e burrit.

Pas lirimit, n shtjen e shtetsis u vendos parimi i barazis s gruas me

burrin, q sanksionohet edhe me Dekretin e fundit t shtetsis t vitit 1998, i cili

n nenin 10 parasheh se: I huaji q sht martuar me nj shtetas shqiptar prej

nj afati jo m pak se 3 vjet, n rast se dshiron, mund ta fitoj shtetsin

shqiptare me natyralizim.

33 Fitimi i shtetsis me ndryshime territorial sipas konventave ndrkombtare

Shikuar historikisht, kjo mnyr e fitimit t shtetsis paraqitet n kapitalizm.

Fitimi i shtetsis sipas ndryshimeve territorial ose konventave ndrkombtare

parimisht shtrohet n kapitalizm e, sidomos n stadin m t lart t tij

imperializmin, pr shkak t kundrthnieve q paraqiten lidhur me luftrat rreth

kolonive dhe ndarjes s bots.

Pushtimi dhe aneksimi i territoreve kan qen t shpeshta, kshtu q sht

shtruar edhe shtja e shtetsis s banorve t atyre territoreve, ku u lejohej

mundsia e t drejts s opsionit.

Mirpo,ka pasur raste q n territoret e aneksuara sipas traktateve

ndrkombtare, banorve t ktyre territoreve t mos u njihet e drejta e opsionit.

Kshtu , pr shembull, Traktati i lidhur midis SHBA-ve dhe Spanjs n vitin 1898, sipas t

cilit Kuba i merret Spanjs, kurse banort e ktij territori nuk kan pasur mundsi pr

shtetsin Spanjolle.


12/24

Zgjidhje konkrete pr fitimin e shtetsis s nj shteti, dhe pushimit t shtetsis s

shtetit tjetr jan t parapara me traktatet ndrkombtare kur bhen ndryshime

territoriale, me ann e t cilave rregullohet ndryshimi i sovranitetit dhe i shtetsis mbi

territore t caktuara n mes shteteve fqinje.

Raste m t shpeshta t ksaj natyre jan traktatet e paqes n mbarim t Lufts s

Dyt Botrore ( psh, n Itali, Finland etj).

Por n histori ka edhe raste tjera. Kshtu psh. Mbreti Rus n vitin 1867 shiti Alaskn

SHBA-ve pr 7.2 milion dollar.

N rastet e ndryshimeve territorial optima (opsioni) ishte shprehje e parimit t vet

vendosjes s popullsis, por me kusht q ndryshimet territoriale t jen t ligjshme.

34 Autoritet Jugosllave pas Lufts s Dyt Botrore e kan br t njjtn gj, dhe i kan

shprngulur me dhun pr n Turqi shum shqiptar t Kosovs dhe Maqedonis, gjoja mbibazn e shprehjes s vullnetit t lire.

Traktatet konkrete ndrkombtare prve q rregullojn shtjet e caktuara

prmbajn edhe dispozita me ann e t cilave rregullohet edhe shtja e shtetsis

edhe at n dy drejtime.

Lloji i par i traktateve prmban dispozita me ann e t cilave rregullohet shtja e

shtetsis n prgjithsi, dhe kan pr qllim q ti unifikojn shtjet konkrete pr

shtetsin

T ksaj natyre jan Konventat e Hags pr shtetsin t vitit 1930, Konventa e

vitit 1933 e lidhur n Montevideo, Konventa e vitit 1957 pr shtetsin e gruas s

martuar, etj.

Lloji I dyt I traktateve prmban dispozita konkrete pr fitimin e shtetsis s nj shteti

dhe pushimit t shtetsis s shtetit tjetr, n rast t ndryshimit t sovranitetit dhe t

shtetsis, mbi territoret e caktuara.

Kto traktate prmbajn dispozita me ann e t cilave n mnyr direkte

parashihet mundsia e fitimit t shtetsis s nj shteti dhe t humbjes sshtetsis s shtetit tjetr.

Q t fitohet shtetsia sipas ndryshimeve territorial respektivisht traktateve

ndrkombtare duhet t plotsohen kto kushte:

a) t ekzistoj traktati ndrkombtar I cili e rregullon mundsin e fitimit t

shtetsis;


13/24

b) ndryshimi I sovranitetit mbi territoret e caktuara t shteteve konkrete dhe ,

c) e drejta e optimist t popullsis q t zgjedh midis dy shtetsive.

Ligji I shtetsis s R. t Kroacis n nenin 3 e parasheh mundsin e fitimit t

shtetsis kroate sipas traktateve ndrkombtare.

Gjithashtu edhe ligji I shtetsis s R. t Maqedonis n nenin 3 parasheh mundsin e

fitimit t shtetsis sipas traktateve ndrkombtare, ku n mnyr t drejtprdrejt

do t zbatohen zgjidhjet e parapara me traktat.

Shtetsia dhe qytetsia n t drejtn e shteteve antare t Bashkimit Europian

Shtet antare t Bashkimit Europian me an t Traktit t Mastrihtit pr Unionin

Evropian t vitit 1992, kan shprehur gatishmrin q politikn e deri athershme t

tyre t integrimit ta ngrejn n nj nivel m t lart, duke intensifikuar integrimin

rajonal, kshtu q Bashkimin Europian e kan shndrruar n Union Europian.

Parlamenti i Europs n vitin 1984 e miratoi Projektin e Traktatit pr Unionin Europian

ku pr here t pare sht prkufizuar qytetsia e unionit.Sipas nenit 3 t atij projekti:

Qytetart e shteteve antare njkohsisht jan qytetar t Uninonit.

Qytesia e Unionit sht ngushtsisht e lidhur me vetit e qytetarit t shteteve antare

dhe, nuk mund t fitohet ose t humbet ndaras respektivisht shtetesia dhe qytetesia

jane ne nje lidhje kolaterale.

38 Nga shtetet anetare jane dhene propozime dhe sygjerime per kriteret per

konstituimin e qyetesise evropiane , si dhe simbolet per ekzistimin e Unionit , edhe ate

himni , krijimi I ekipeve sportive europiane , zvogelimi I rendesise dhe thjeshtesimi I

procedures ne vendkalimet kufiare , instalimi I monedhes evropiane etj.

Kurse ne vitin 1985 , eshte bere sinteza komplekse e propozimeve te meparshem

lidhur me te drejtat e qytetarit te Evropes.Vshtrimet kritike t Kshillit t Evrops

n vitin 1989 dhe 1990 kan kontribuar q t ndrmerren masat konkrete lidhur

me prcaktimin e korpusit t t drejtave q qytetsia europiane ia mundson do

qytetari europian.

Me instalimin e qytetsis europiane nuk sht shikuar vetm n forcimin e

marrdhnieve midis shteteve antare t Unionit, por, edhe n lidhshmrin m t

ngusht midis tyre q n t ardhmen do t kuptohej edhe si premise e

popullit europian.


14/24

Dallimet e mdha q ekzistojn n literaturn juridike lidhur me qndrimet dhe

interpretimin e institutit t qytetsis s Unionit Evropian edhe sot e ksaj dite

thkesohen si shkaqe t cilat e vshtirsojn prkufizimin e statusit t qytetarit shtetasit

europian.

Traktati I Mastrihtit pr Unionin Europian I vitit 1992, nuk e ka

suprimuar(abroguar) institutin e shtetsis, si kategori t s drejts s brendshme

t shtetit konkret antar t Unionit Europian , por institutit t shtetsis me an

t traktatit I sht shtuar qytetaria e Unionit Europian, dhe sipas ksaj baze

juridike, qytetart e Unionit Europian kan fituar t drejta dhe detyrime t reja.

Traktati I Unionit Evropian prdor dy terme t ndryshme edhe at: qytetsi

(citizenship, la citoyennete) dhe shtetsi ( nationality, la nationalite).

40 Termi I par qytetsia nnkupton nj lidhshmri me t theksuar midis personave

q jan shtetas t shteteve antare t Unionit Europian dhe qytetarve t Unionit

Europian, si organizat ndrkombtare, regjionale dhe supranacionale.

Qdo person I cili e ka shtetsin e nj shteti q sht antar i Unionit Europian

njkohsisht sht edhe qytetar I Unionit Europian Every person holding the

nationality of a member state shall be a citizen of the Union , sipas nenit 8 pika e

1 e traktatit.

Edhe pse, n shikim t pare termet shtetsi dhe qytetsi jan t qarta dhe t

kuptueshme, megjithat sipas terminologjis juridike inicojn disa pyetje.

Mund tu bhet vrejtje t dy termeve(shtetsis dhe qytetsis) q prdoren n

Traktatin e Unionit Europian se kan t bjn me t njjtn shtje-shtetsin.

41 N literaturn juridike t shteteve n rajon, dekadave t fundit, deri te paraqitja e

qytetsis s Unionit Europian termi: qytetsi nuk sht prdor fare dhe jemi t

mendimit se ska pasur nevoj.Si pr nga aspekti I s drejts s brendshme termi

shtetsi ashtu edhe nga aspekti gjuhsor plotsisht I sht prgjigjur essences s

nocionit-raportet midis individit dhe shtetit.

Vet natyra juridike e Unionit Europian, si organizat supranasionale regjionale u

mundson q t bhet dallimi I qytetsis nga shtetsia.Shtetsia sht

ngusht e lidhur me sovranitetin e shtetit dhe, sht njri nga elementet

konstruktive t shtetit, kurse Unioni Europian nuk e prmban at element ngase

nuk sht e organizuar si federate ku do t krijohej populli europian kshtu q

nuk do t ekzistonte shtetsia e shteteve sovrane.


15/24

Por, aplikimi I monedhs s prbashkt, e gjithashtu edhe qytetsia e Unionit dukshm

ndikojn n procesin e integrimit dhe organizimit supranacional t Unionit Europian.

Qytetsia e Unionit sht e kushtzuar me shtetsin e shteteve antare t Unionit

Europian, edhe at, n at mas dhe nivel q rezulton nga shtetsia e pranuar t

personit fizik nga ana e shtetit, ngase n at mnyr e fiton statusin e qytetarit tUnionit

Ndrkaq, ai status prkufizohet edhe si: prkatsi e bashksis soci-opolitike, n

baz t s cils prkatsi ajo bashksi sht e detyruar tI ofroj mbrojtje

individit.

Qytetsia e Unionit nuk e v n pyetje ekzistimin e shtetsis s Unionit

Europian, ngase sht e kushtzuar me posedimin e shtetsis t ndonjrit nga

shtetet antare t Unionit, por e gjith kjo shtje sht komplekse dhe materie

e re n kuadr t s drejts s shtetsis.

Kshtu q mund t prfundohet se qytetsia e Unionit Europian, si nj institute i

ri i sistemit juridik t Unionit, n njfar mnyre sht e konkretizuar dhe

prkufizuar me t drejtat dhe detyrimet e prmbajtura n nenin 8 t Traktatit

pr Unionin Europian ku jan t theksuara e drejta pr larine e lvizjes dhe t

qndrimit n tr territorin e Unionit Europian, e drejta active dhe passive e votes

n nivel lokal dhe europian, mbrojtja diplomatike n shtetet e treta nga ana e

prfaqsuesve diplomatik (ambasadave dhe konsullatave) t t gjitha shteteve

antare t Unionit, dhe e drejta pr peticion drejtuar Parlamentit t Europs dhe

ankesa pran Ombudspersonit q e emron Parlamenti I Evrops.

44 Mnyrat e Humbjes s shtetsis

Shtetsia si nj lidhje e karakterit juridiko-publik midis sovranitetit t shtetit

konkret dhe personit fizik, ka karakter t prhershm, nga lindja e deri n vdekje.

Por, n qoft se pr shkaqe t ndryshme vije deri te ndrprerja faktike e lidhjes

s interesave midis shtetit dhe personit fizik nn kushte t caktuara me ligj t

shtetit shtetsin e t cilit e ka personi konkret, ather mund t humbet

shtetsia.

Kjo do t thot se shtetsia mund t humbet me vdekjen e personit fizik, ose

derisa personi fizik sht gjall, me vendim t organit t shtetit konkret.

Kur shtetsia humbet pr shkak t vdekjes s personit fizik, krijohen efekte

juridike vetm ndaj personit t vdekur, kurse n qoft se shtetsia humbet me


16/24

vendim t organit t shtetit konkret, n raste t caktuara mund t krijoj efekte

juridike edhe ndaj antarve t familjes s tij.

Pasi mnyrat e fitimit dhe t humbjes s shtetsis jan n competence ekskluzive t

shteteve (domaine reserve), do shtet varsisht nga interesat e veta (politike, demografike,

ekonomike, etj.) I parasheh me t drejtn e vet pozitive mnyrat e humbjes s

shtetsis.

Vdekja e personit fizik si mnyr e pushimit t shtetsis sht e parapar n t gjitha

sistemet juridike t shteteve n bot, kurse, mnyrat e pushtimit t shtetsis deri sa

sht gjall nj person, pra, me vendim t organit t shtetit konkret ndryshojn prej

shtetit n shtet.

N sistemet juridike t shteteve bashkkohore si mnyra t humbjes s shtetsis

jan: heqja dor nga shtetsia, lnia e shtetsis, marrja, mungesa, martesa me

shtetas t huaj, shkurorzimi I martess, legjitimi nga ana e shtetasit t huaj,shkurorzimi nga I huaji, natyralizimi, ndryshimi I sovranitetit t shtetit sipas

traktateve ndrkombtare, etj.

46 Gjithashtu , edhe Ligji i shtetsis i Republiks s Kosovs i vitit 1991 si mnyr t

humbjes s shtetsis I prcaktin daljen nga shtetsia, heqjen dor nga shtetsia dhe

sipas traktateve ndrkombtare.Kurse Ligji pr shtetsin i Republiks s Maqedonis i

vitit 1992 I prcakton vetm dy mnyrat e humbjes s shtetsis: daljen nga shtetsia

dhe humbjen e shtetsis sipas traktateve ndrkombtare.

Humbja e shtetsis pr shkak t shprehjes s vullnetit (dshirs) t individit

N kt grup t institutive pr humbjen e shtetsis bjn pjes: dalja nga

shtetsia (lnia e shtetsis), heqja dor nga shtetsia dhe humbja e shtetsis

sipas traktateve ndrkombtare.

Kto mnyra t pushtimit t shtetsis edhe pse I kan karakteristikat e veta

specifike n baz t t cilave dallohen n mes veti, megjithat, kan edhe tipare

t prbashkta n baz t t cilave grupohen n t njjtin grup t mnyrave t

pushimit t shtetsis.

Karakteristikat e prbashkta jan se njri nga elementet pr humbjen e shtetsis sht

shprehja e vullnetit (dshirs) s individit n form t krkess me shkrim, dhe se n ato

shtete q I aplikojn kto mnyra t humbjes s shtetsis shtetsia pushon vetm n

rastet kur sht e sigurt se shtetasi I vendit do t fitoj shtetsin tjetr, respektivisht

nuk do ngel apatrid (person pa shtetsi).


17/24

a)Humbja e shtetsis me dalje nga shtetsia (lnia e shtetsis).

Pr shkaqe t ndryshme shtetasi I nj shteti konkret mund ta ndrpres lidhjen

faktike me shtetin shtetas I t cilit sht, dhe t krijoj lidhje t asaj natyre,

madje , edhe t fitoj shtetsin e shtetit tjetr.

N at rat, shtetet lejojn q me an t krkess s parashtruar me shkrim dhe,

n qoft se jan plotsuar kushtet sipas ligjit t shtetit shtetsin e t cilit e ka

pasur personi n fjal t dilet nga shtetsia.

N nj grup shtetesh lejohet dalja nga shtetsia me automatizm , respektivisht n

qoft se jan plotsuar kushtet e parapara me ligjin e shtetit shtetas I t cilit ka

qen personi, ather ai person e fiton shtetsin e shtetit tjetr, automatikisht

kshtu q vjen deri te dalja nga shtetsia e mparshme.

48 N grupin e dyt t cilin e prbjn nj numr m i madh i shteteve, dalja ngashtetsia lejohet me krkesn e personit, plotsimit t kushteve t parapara me ligjin e

shtetit ku pr daljen nga shtetsia sipas ligjit krkohet edhe nxjerrja e vendimit nga

organi kompetent.

Kshtu, pr shembull, personi i cili ka fituar shtetsin e Francs me lindje n

territorin e saj, pasi ta arrij moshn madhore n afat prej pes muajsh ka t

drejt t heq dor nga shtetsia Franceze.

Kurse, n shtetet e tjera kjo mnyr e humbjes s shtetsis nuk sht e

ndrlidhur me format plotsuese t fitimit t shtetsis.

Shtetsia me an t heqjes dor pushon n rastet kur jepet deklarat nga

personi i cili e ka shtetsin e shtetit nga e cila heq dor, dhe n qoft se jan

plotsuar kushtet e parapara me ligj t atij shteti.

N kt rast, duhet t plotsohen dy kushte q t pushoj shtetsia me heqje dor:

shfaqja e dshirs(vullnetit) s personit t interesuar dhe plotsimi I kushteve t

caktuara t parapara me ligj.Kt mnyr t humbjes s shtetsis me heqje dor e

parashtrohin edhe Dekreti I Korrikut I vitit 1998 t Republiks s Shqipris, Ligji I

shtetsis I Republiks s Kroacis, etj.

Humbja e shtetsis pr shkak t mos prmbushjes s detyrimeve t shtetasit

ndaj shtetit

Mnyrat e humbjes s shtetsis pr shkak t mos prmbushjes s detyrimeve t

shtetasit ndaj shtetit jan: marrja e shtetsis dhe mungimi nga shteti.


18/24

a)Humbja e shtetsis me marrje-Statusi i shtetsis, si nj lidhje juridike e

karakterit juridiko-publik midis personit fizik dhe shtetit t caktuar mundson

gzimin e t drejtave ekonomike,politike, dhe sociale pa marr parasysh se

shtetasi a gjendet n vend ose jasht shtetit.

Mirpo, kjo lidhje juridike midis shtetasit dhe sovranitetit t shtetit nnkupton

edhe nj sere detyrimesh t shtetasit ndaj shtetit.

Qdo shtet n mnyr individuale cakton se cilat veprime active ndikojn q

organi kompetent t lshoj vendimin pr marrje t shtetsis, andaj, klasifikimi I

veprimeve active dallohet n shtete t ndryshme.

M s shpeshti si veprime t tilla q jan kundr interesave t shtetit

konsiderohen: angazhimi me qllim n shrbime publike t shtetit t huaj pa lejet shtetit t vendit, ikja nga shrbimi ushtarak, etj.

Varsisht prej shtetit n fjal, veprime t asaj natyre konsiderohen: antarsimi n

organizata t huaja politike, veprimtarit e qllimshme kundr interesave t

shtetit, etj.

b)Humbja e shtetsis pr shkak t mungimit-Gjithashtu, edhe mungimi bn pjes n

mnyrat e humbjes s shtetsis pr shkak t mos prmbushjes s detyrimeve t

shtetasit ndaj shtetit.Pr t parn here, ka qen e parapar me Kodin civil Francez t

vitit 1804(neni 17).

N at koh, Franca ka br pjes n grupin e shteteve t emigracionit, nga e cila ka

migruar popullata (prkohsisht ose prgjithmon) pr shkaqe ekonomike, ose kushteve

m t mira jetsore n shtetet tjera.

Sipas t drejts s SHBA-ve, shtetasit e natyralizuar e kan humbur shtetsin n

qoft se kan qndruar dy vite n shtetin shtetsin e t cilit e kan pasur para

natyralizimit ose pes vite n ndonj shtet t tret(Ligji I v.1907).Sipas t drejts

s idh BRSS-s, (Dekreti I vitit 1921) e kan humbur shtetsin sovjetike personat

q n momentin e shpalljes s lufts kan qndruar jasht shtetit s paku pes

vite.

N sistemet juridike bashkkohore mungimi nuk sht mnyr prgjithsisht e

pranuar pr humbjen e shtetsis.

52 Efektet juridike pas humbjes s shtetsis


19/24

Lidhja juridike midis personit fizik dhe sovranitetit t shtetit konkret mund t pushoj n

forma t ndryshme.Qdo shtet n mnyr sovrane i prcakton mnyrat e humbjes s saj.

Kur shtetasi e humb shtetsin n baz t cilsdo qoft mnyr (daljes nga

shtetsia, heqjes dor, mungimit ose marrjes s shtetsis) t parapar n t

drejtn e shtetit konkret, ather ai trajtohet si i huaj dhe nuk mund t gzoj

t drejta apsolutisht t rezervuara ( si pr shembull: t ushtroj funksione publike,

t votoj, etj., nuk gzon t drejtn e mbrojtjes diplomatike t shtetit, ngase e ka

humbur shtetsin,mund t prjashtohet, ekstradohet nga shteti, etj.

Instituti i humbjes s shtetsis krijon efekte juridike si ndaj shtetasit i cili e ka humbur

shtetsin, ashtu edhe ndaj antarve t familjes s tij.

N disa shtete, shtetasi e humb sipas kritereve t parapara me ligj (lex fege), kurse

n shtetet e tjera organi kompetent duhet t nxjerr vendim pr humbjen e

shtetsis.

Efektet juridike t humbjes s shtetsis ndaj antarve t familjes s shtetasit

q e humb shtetsin dallohen n shtete t ndryshme.

N rradh t pare varen nga fakti se pr ciln mnyr t humbjes s shtetsis

bhet fjal, dhe nga aplikimi i parimit t diskriminimit t gjinive.N ato shtete ku

aplikohet parimi i diskriminimit sipas gjinive, humbja e shtetsis s burrit

automatikisht nnkupton edhe humbjen e shtetsis s gruas, kurse, n shtetet ku

aplikohet parimi i barazis s gjinive, humbja e shtetsis s burrit nuk nnkupton

dhe humbjen e shtetsis s gruas.

54 Rifitimi I shtetsis s humbur Reintegrimi

Rifitimi I shtetsis s humbur mundsohet edhe me an t natyralizimit,por,do t

vshtirsohej situata n rastet kur personi nuk do t mund tI plotsonte kushtet q

krkohen te natyralizimi.

Andaj, ekziston institute I veant pr fitimin (rifitimin) e shtetsis s

humbur.Rifitimi I serishm I shtetsis quhet reintegrim.

Personi I cili dikur e ka pasur shtetsin e shtetit konkret dhe, pastaj e ka humbur

me an t reintegrimit, prsri e fiton shtetsin e shtetit t njjt.

Me at rast, I fiton t gjitha t drejtat q I kan shtetasit e atij shteti q nga

momenti I plotfuqishmris s vendimit t nxjerr nga organi kompetent.


20/24

Kjo mnyr e fitimit t shtetsis dhe, personi I interesuar duhet tI plotsoj

kushtet e parapara n t drejtn e shtetit konkret dhe ta parashtroj krkesn

me shkrim.

Kshtu, psh.: sipas Ligjit t shtetsis s RM-s kushtet pr rifitimin e shtetsis

sipas reintegrimit t rregullt jan m t lehta se te nayralizimi.

Sipas nenit 15 t ktij Ligji krkohet q ata persona si t mitur ta ken humbur

shtetsin duke e ndjekur shtetsin e prindrve q u sht lejuar dalja nga

shtetsia, deri n moshn 25 vjeare s paku ligjrisht tre vjet pa ndrprer t

ken qndruar n RM dhe t ken parashtruar krkesn pr rifitimin e

shtetsis s RM-s.

Reintegrimi si nj institute I veant juridik dallohet nga institutet e tjera juridike

me an t t cilave fitohet shtetsia ngase shtetasi e ka pasur shtetsin e atij

shteti por, pr arsye t ndryshme e ka humbur dhe, me reintegrim e fiton

shtetsin e njjt q e ka pasur m pare.

N sistemet juridike t shteteve t ndryshme paraqitet si institut i prhershm juridik

dhe si institut i prkohshm (transitor) juridik.

Reintegrimi si institut i prhershm juridik, nga reintegrimi si institut i prkohshm juridik

dallohet ngase nuk sht i kufizuar me afat kohor, pra, kohzgjatja e tij nuk sht e

prcaktuar me ligj, pr dallim nga reintegrimi i prkohshm (transitor) q e nnkupton

rifitimin e shtetsis n baz t deklarats (krkess) s personit konkret dhe

prmbushjes s kushteve tjera q krkohen me ligj por, vetm n afatin e caktuar kohordhe, pas skaditimit t atij afati pushon t aplikohet dhe nuk prodhon efekte juridike.

Kshtu p.sh.: sipas t drejts s Suedis, suedezja e cila martohet me shtetas t

huaj dhe e humb shtetsin suedeze, pas miratimit t Ligjit pr shtetsin t

Suedis n afat prej pes vitesh mund t krkoj q ta rifitoj shtetsin

suedeze me reintegrim.

57 Kolizioni (konflikti) I shtetsive

Qdo shtet n mnyr sovrane I prcakton me ligj kushtet sipas t cilave fitohet dhe

humbet shtetsia.Duke u nisur nga interesat e veta personale dhe specifike, shtetetparashohin kushte dhe mnyra t ndryshme pr fitimin dhe humbjen e shtetsis.

Ekzistimi parallel I personave t mos ken fare shtetsi , ndrkaq, kategoria tjetr t ket

dy ose m tepr shtetsi.Mu pr kt arsye, vjen deri te konflikti I shtets ive .

N rastet kur personi nuk I plotson kushtet pr fitimi n e shtetsis sipas t

drejts s asnj shteti, shtrohet shtja e konfliktit negativ t shtetsis.


21/24

Kurse , n rastet kur personi I plotson kushtet pr fitimin e shtetsis sipas t

drejts s dy apo m tepr shteteve dhe, kur dy ose m tepr shtete ua njohin

shtetsin e tyre, ather shtrohet problemi I konfliktit pozitiv t shtetsive.Pozita

juridike e apatridve sht specifike edhe n t Drejtn ndrkombtare private,

ngase kta persona nuk mund t thirren n aplikimin e t drejts s tyrenacionale (lex nationalis) e, as n kompetencn e gjykats nacionale (forum

naitonalis).

Pr kt arsye, personat pa shtetsi (apatridt) jan kategori e pa dshiruar si n kuadr

t nj shteti ashtu edhe n marrdhniet ndrkombtare.

Andaj, shtetet n legjislacionet e tyre, kurse, bashksia ndrkombtare me an t

konventave ndrkombtare bjn prpjekje maksimale q t tejkalohet situate dhe

problemet t cilat sjellin deri te krijimi i personave pa shtetsi.

N Preambuln e Konvents s Hags pr shtetsin e vitit 1930 mes tjerash

theksohet se ideali pr t cilin synon njerzimi sht eleminimi I dukuris s

apatridve.

Gjithashtu, edhe Deklarata universal pr t drejtat e njeriut e vitit 1948 n nenin

15(I,II) proklamon se do person ka t drejt n nj shtetsi dhe se askujt nuk

mund n mnyr arbitrare tI merret shtetsia, ose tI ndalohet e drejta e

ndryshimit t saj.

59 Preambula e Konvents s OKB-s pr Institutin e aptridve e vitit 1954 e

manifeston brengn pr apatridt dhe bn prpjekje maksimale q tu mundsohet

apatridve t shfrytzojn t drejtat dhe lirit themelore.

Mirpo, situate e prgjithshme n bot dhe numri actual I apatridve ndikon q

OKB-ja n vitin 1961 ta miratoj Konventn pr zvoglimin e numrit t personave

pa shtetsi, ku n Preambul theksohet se n kt mnyr synohet t zvoglohet

numri I apatridve.

Kjo Konvent I unifikon kushtet dhe procedurat pr fitimin dhe humbjen e

shtetsis me qllim q t zvoglohet numri I personave pa shtetsi, prve

tjerash edhe n rastet kur ndrrohet sovraniteti mbi nj territor t caktuar.

60 Apatridt de facto, n doktrinn juridike konsiderohen t ikurit.

Mirpo , duhet t dallohen t ikurit nga apatridt, ngase apatridt jan persona pa

shtetsi dhe jan kategori juridike, kurse t ikurit jan persona t cilt pr

shkaqe politike kan ikur nga shteti I tyre dhe jan kategori politike.


22/24

Pra, statusi (pozita) juridik I apatridve dhe t ikurve dallohet.

E drejta ndrkombtare I detyron shtetet t ken kujdes q do njeri t ket t

drejt t fitoj shtetsi dhe, se kjo e drejt nuk mund tu mohohet n baz t

gjinis, races, bojs s lkurs, gjuhs, religjionit, prejardhjes etnike, bindjeve politike,

etj.

Bazat e ndryshme juridike pr fitimin dhe humbjen e shtetsis t parapara me

ligjet e shteteve t ndryshme, si dhe ekzistimi paralel I m tepr sistemeve

kryesore dhe plotsuese pr fitimin dhe humbjen e shtetsis, japin shkas q nj

person t ket dy ose m tepr shtetsi.Personat me m tepr shtetsi jan ato

persona t cilt njkohsisht jan t lidhur juridikisht me sovranitetin personal t

dy ose m tepr shteteve.

Q t rregullohen rastet e dy shtetsis shtetet n mes veti lidhin traktate

dypalshe (p.sh.: Peru dhe Paraguai kan lidhur traktatin pr evitimin e

dyshtetsis n vitin 1927, Bullgaria dhe Hungaria poashtu , n vitin 1949 kan

lidhur traktatin pr t njjtat shtje, etj.)

Duke pasur parasysh vshtirsit q I krijon dyshtetsia (shtetsia e dyfisht) n

prgjithsi n marrdhniet ndrkombtare, kurse, n veanti n t Drejtn

ndrkombtare private n rastet kur personi me dyshtetsi paraqitet si subject I

marrdhnieve juridiko-private me element t huaj, nj numr shtetesh lidhin n mes

veti marrveshje t posame, me qlllim q t shmangen pasojat e dy shtetsis.

Por, kto marrveshje nuk paten ndonj prkrahje t gjer, kshtu q problemet e

dyshtetsis vazhduan t jen t pranishme n marrdhniet ndrkombtare.

Qshtja e personave me dy shtetsi ka qen objekt shqyrtimi edhe n

konferencat ndrkombtare.

N Konferencn e Hags t vitit 1930 u miratua Konventa pr shtetsin, kurse

n vitin 1957 Konventa e Hags pr shtetsin e gruas s martuar.

Prkundrejt prpjekjeve nuk jan zgjidhur t gjitha rastet e personave me shtetsi

t dyfisht.

Megjithat, Konferenca e Hags miratoi disa konkluzione, t cilat n form t

rekomandimeve u sygjeroheshin shteteve pr zgjidhjen e problemeve q dalin nga

dyshtetsia.


23/24

Kshtu, p.sh.: lidhur me fmijt me shtetsi t dyfisht u rakomandohej shteteve

q n legjislacionin e tyra t parashohin mundsin e zgjedhjes s shtetsis pr

fmijt, kur ata arrijn nj mosh t caktuar t parapar me sistemin juridik t

tyre.

Pas Lufts s Dyt Botrore problemet e shtetsis s dyfisht kan qen objekt

shqyrtimi n Komisionin e s Drejts ndrkombtare pran Ansambles s OKB-

s, por, nuk sht arritur ndonj rezultat I dukshm.Komisioni vlersoi se problem

I shtetsis s dyfisht nuk sht I gatshm pr kodifikim dhe kjo shtje u shty

pr nj koh t pacaktuar.

N praktikn ndrkombtare para lufts por, sidomos edhe pas lufts, shtetet e

interesuara q ta zgjidhin problemin e dyshtetsis n mes veti lidhin marrveshje

dypalshe (bilaterale).

64 Dshmimi (t provuarit) i shtetsis

Shpesh her para gjykatave dhe organeve t tjera t shtetit t vendit shtrohet

pyetja se personi konkret a e ka shtetsin e shtetit t vendit ose sht I huaj,

respektivisht a e ka shtetsin e shtetit t huaj.Shikuar nga aspekti I s Drejts

ndrkombtare private kjo shtje sht me rndsi ngase personat q kan

shtetsi t huaj nuk mund tI gzojn disa t drejta n territorin e shtetit t

vendit, t cilat ekskluzivisht u njihen vetm shtetasve t vendit, si p.sh.: ushtrimi I

funksioneve t interest public, fuksionit gjyqsor, prokurorial publik, t kapitenit t

anijes, etj.

Pr kto arsye, gjat rregullimit t marrdhnieve juridiko-private me element t

huaj shpesh here paraqitet nevoja q t provohet (dshmohet) shtetsia si n

shtetin e vendit ashtu edhe n shtetin e huaj.

Prandaj , shtrohet pyetja si dhe me ka dshmohet shtetsia.

Qshtja e t dshmuarit t shtetsis si dhe t gjitha shtjet tjera q kan t

bjn n prgjithsi me shtetsin n mnyr sovrane i rregullon do shtet, me

ligjet e veta,por, gjithashtu dshmimi i shtetsis mund t rregullohet n mes

shteteve dhe me traktate ndrkombtare.

Dshmimi i shtetsis s vendit n shtetin e huaj si rregull bhet me an t

certificats pr shtetsin.

Gjithashtu, edhe shtetsia e RM-s n shtetet tjera dshmohet me an t

certificats pr shtetsin.


24/24

Prve, certificates pr shtetsin si prove pr ta dshmuar shtetsin mund t

shrbej edhe pasaporta e shtetit t huaj, pastaj, aktvendimet e ndryshme t

lshuara nga organet kompetente (p.sh.: pr natyralizimin).

T gjitha kto shkresa kan karakter t dokumenteve t huaja publike, pr kt

arsye n komunimkimin ndrkombtar para se t njihet fuqia argumentuese

duhet tu njihet autenticiteti.

Shkresave publike autenticiteti n komunikimin ndrkombtar u njihet me an t

legalizimit, q bhet nga ana e organit t shtetit ku ai document duhet t

prdoret.

Fuqia argumentuese u njihet dokumenteve t huaja publike vetm nse ekziston

reciprociteti midis shtetit organi i t cilit e ka lshuar dokumentin dhe shteit ku

ai duhet t prdoret.

Faktet e Identifikimit

Documents

Transcript of Faktet e Identifikimit