Руководителю соцE2... · Web viewОдан әрі зерттелуші...

С.Ж.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ

КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ

С.Д.АСФЕНДИЯРОВА

ПАТОФИЗИОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ «ҚОҒАМДЫҚ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ» МАМАНДЫҒЫ ҮШІН СИЛЛАБУС

I.5 СТУДЕНТТЕРДІҢ ОҚЫТУШЫМЕН ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫНА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫСТАР (СОӨЖ)

№ 1 КРЕДИТ

№ 1 тақырып. АУРУ АЛДЫ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК. АУРУ АЛДЫН ЖҮКТЕМЕЛІК СЫНАУЛАРМЕН АНЫҚТАУ. ГЕНЧЕ, ШТАНГЕ, МАРТИНЕ СЫНАУЛАРЫ.

Сабақтың мақсаты: Ауру алды және оның критерийлері туралы түсінікті зерттеу Ауру алдын жүктемелік сынаулармен анықтау дағдысын қалыптастыру Топтармен жұмыс дағдыларын қалыптастыруОқыту міндеттері:

Штанге, Мартине, Генче жүктемелік сынаулармен жүрек-қантамыр және тыныс алу жүйесін функцияларын зерттеу әдістерін меңгеру

ауру алды жағдайын анықтау бойынша тәжірибе нәтижелерін сраптап, бағалау

Жүргізу түрі: тәжірибелер орындау, нәтижелерін сараптау

Тақырып бойынша тапсырмалар:№1 тапсырма. Ауру алдын анықтау үшін зерттелушінің жүрек-қантамыр жүйесінің

физикалық жүктемеге серпілісін (Мартине сынауы)зерттеу Әдісі : Тәжірибелік жұмысты орындау үшін студенттер бірнеше топқа бөлінеді. әрбір топта

кемінде төрт адам болуы тиіс: 1 – зерттелуші (студент - сұранушы) 2 - артериялық қысымды өлшейтін студент 3 - зерттелушінің пульсін санаушы 4 – алынған мәліметтерді дәптерге тіркеуші студентЗерттелушінің қан қысымын отырғызып өлшейді, екінші қолынан жүрек соғысының 10 секундтағы орташа санын есептейді. Бұл үшін 10 секундтағы жүрек соғу жиілігі 6 рет саналады, алынған нәтижелер қосылады және 6-ға бөлінеді, орташа мәнін алады.Одан әрі зерттелуші манжетканы шешпей, 30 секунд ішінде 20 рет қатты отырып тұрады. Жүктемеден соң дереу АҚ және ЖСЖ 10 секундта есептеледі. Келесі АҚ мен тамыр соғысын санау әрбір минөт сайын бірнеше рет көрсеткіштердің бастапқы деңгейіне келгенінше жүргізіледі. Алынған мәліметтер кестеге толтырылады:

Зерттелетін көрсеткіштер

Жүктемеге дейін Жүктемеден соң дереу

Жүктемеден соң әрбір минөтте 1 2 3 4 5

1.Жүректің соғу жиілігі

2.АҚ:систолалықдиастолалықпульстік

Сынауды бағалау критериі:- жүректің соғу жиілігінің сараптамасы:

33 беттің 1 беті





1. Жүктемеден соң тамыр соғысының қалпына келу уақыты 3 – 4 минөт.2. Жүктемеден соң тамыр соғысының жиілігі 50 – 70%-ға өседі, мына формула бойынша есептеледі:(жүктемеден кейінгі тамыр соғысы – бастапқы тамыр соғысы) х 100 Бастапқы тамыр соғысы- АҚ өзгерістерінің сараптамасы1. Физикалық жүктемеден соң систолалық қысым 10 –20 мм с.б. артады, диастолалық қысым 10 – 20 мм с.б. төмендейді, пульстік қысым 20 –40 мм с.б. артады.2. АҚ жүктемеден соң 4 – 5 минөттен соң қалпына келеді.

Көрсетілген қалыптылық жүрек-тамыр жүйесінің дене жүктемесіне жауабының нормотониялық әсерленісі кезінде байкалады және ол жүрек және қан тамырлары жағдайы қалыпты дені сау шынықпаған адамдарға тән, бейімделу мүмкіншіліктері жеткілікті.Жауаптың дерттік түрлері де кездеседі:1. Гипертониялық әсерленіс.Бұл кезде систолалық қысым қатты жоғарылайды - 180-200 мм с.б. дейін, диастолалық кысым - өзгермейді немесе жоғарылайды. Тамыр соғуы жиілігінің артуы жоғары, оның және АҚ бастапқы қалпына келуі, нормамен салыстырғанда, жүктемеден соң ұзаққа созылады.Бұл әсерленіс (серпіліс) АҚ жоғары, қан тамырларыныңатеросклероздық өзгерістері бар кісілерде, спортшыларда - шынығу жүктемесі жоғары кезеңінде байкалады.2. Дистониялық әсерленісСистолалық қысым жүктемеден соң өте қатты көтеріледі, кейде 225 мм с.б. және одан да жоғары, ал диастолалық қысым польге дейін төмендейді - "шексіз" дыбыс феномені.3. Астениялық әсерленіс.ЖүректІң қызметтік жағдайы нашарлағанда байқалады. Бұл кезде систолалық қысым жүктемеден соң төмендейді. Тамыр соғуы жиілігінің артуы пайыз бойынша жоғары. Жүрек соғуының жиілігі және АҚ деңгейінің қалыпты жағдайға келуі кешігеді.Алынған деректер бойынша қорытынды жасалады.

№ 2 тапсырма. Зерттелушінің тыныс алу жүйесінің дене жүктемесіне серпілісін және организмнің бейімделу тетіктерін зерттеу.

Әдісі: "Тексерілетін адам түрегеліп тұрып демді ішке тартады, сыртқа шығарады, қайтадан демді ішке терең тартады, ол шынына жеткенде тыныс алуды тоқтатады (саусақпсн мүрыпды қысу арқылы). Секундомермен тынысты тоқтау мерзімі анықталады (Штанге сынауы). МИНУТТЫҚ үзілістен соң отырған жағдайда тексерілетін адам терең тыныс алып, барынша тыныс шағарады да тынысты тоқтатады. Тыныс шығарғанан соң тынысты тоқтату мерзімі секөндомермен анықталады (Генче сынауы). Ары қарай осындай сынаулар дене жүктемесінен соң 30 секунд ішінде 20 мәрте отырып-тұрудан соң дереу жүргізіледі. Алынған деректер кестеге енгізіледі.

Зерттелетінкөрсеткіштер

Жүктемеге дейін Жүктемеден соң дереу

Штанге сынауы Генче сынауы

Жүргізілген сынауларды бағалау алынған деректерді қалыптылықпен салыстыру арқылы жасалады. Дені сау шынықпаған адамдарда:






Штанге сынауы -30- 40 сек. Генче сынауы - 20-30 сек. Дене жүктемесінен соң бұл көрсеткіштер 10-15 сек. қысқарады. Алынған деректер бойынша қорытынды жасалады.

Таратылатын материал: тонометрлер, фонендоскоптар, секундомерлер

ӘДЕБИЕТТЕР:Негізгі1. Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – С. 12-232. Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-

информ, 2004. – С. 24-30.3. Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина,

Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 1-34.Қосымша1. Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск:

Том.ун-та, 2001, С. 10-312. Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 1. – С. 29. 3. Ударцева Т.П. Гипокинезия как предболезнь //Вестник КагГМУ, 2001. - № 12, с. 56-6

БАҚЫЛАУ: Сұрақтарға жауап беру:

1. Ауру алды туралы түсінік. Ауру алдының критерилері.2. Ауру алдын анықтау әдістері3. Тәжірибені орындау4. Хаттамаларды рәсімдеу5. Тәжірибе нәтижелері бойынша қорытынды жасау

№ 2 тақырып: ФИЗИКАЛЫҚ ЖАЙТТАРДЫҢ ОРГАНИЗМГЕ АУРУТУДЫРУШЫ ӘСЕРІСабақтың мақсаты: Организмге физикалық этиологиялық жайттардың әсерін мысалға ала отырып жалпы этиология мен патогенез туралы білімін негіздеу. Оқыту міндеттері: Организмге физикалық жайттардың патогенді әсерінің тетіктерін меңгеру Патогенездің сызбанұсқасын құрастыруды үйрену

Жүргізу түрі: организмге электр ағымы мен иондаушы сәуленің ауру тудырушы әсерінің патогенезінің сызбанұсқасын құрастыру.

Тақырып бойынша тапсырма:№ 1 тапсырма. Организмге электр ағымының ауру тудырушы әсерінің патогенезінің сызбанұсқасын құрастыру. № 2 тапсырма. Организмге иондаушы сәуленің ауру тудырушы әсерінің патогенезінің сызбанұсқасын құрастыру.

Таратылатын материал: материалдың электронды нұсқасыӘДЕБИЕТТЕР:

Негізгі 33 беттің 3 беті





1. Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – Б. 22-31, 75-802. Патофизиология для внеаудиторной самостоятельной работы студентов // Под ред. Ударцевой

Т.П. – Алматы: КазНМУ им. С.Д.Асфендиярова, 2006. – С. 6 -283. Патологическая физиология. П/р Н.Н. Зайко. – Киев: Вища школа, 2004, С. 38- 56. 4. Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск:

Том.ун-та, 2001, С. 52-57Қосымша 5. Патологическая физиология. П/р А.Д. Адо, В.В.Новицкого.- Томск: издательство Томского университета, 1994. - С. 27 - 44.

БАҚЫЛАУ: Сабақтың тақырыбы бойынша сұрақтар.1. Организмге жоғары барометрлік қысымның (гипербария) дерттуындататын әсері. Компрессия

және сатурация туралы түсінік. Декомпрессия кезіндегі бұзылыстардың патогенезі. Гипербариялық оксигенация, организм үшін жағымды және жағымсыз жақтары.

3. Организмге жоғары және төмен температураның дерттуындататын әсері. 4. Организмге электр ағымының дерттуындататын әсері. Организмге электр ағымының

жалпы және жергілікті әсерінің патогенезі.5. Организмге иондаушы сәуленің дерттуындататын әсері. Сәулесоққы ауруы, түрлері, сатылары,

патогенезі. созылмалы сәулесоққы ауруы, сәуленің салдарлары

Тест тапсырмалары: Тест тапсырмалары – патофизиология пәнінен сынамалық тапсырмаларды қараңыз. Қазақ тіліне аударған М.Б.Байбөрі, редакциялаған Т.П.Ударцева, Н.Н.Рыспекова.– Алматы.: «Эффект» баспасы, ҚазҰМУ, 2007.- Б 32 -50

№ 3 тақырып. ОРГАНИЗМ КОНСТИТУЦИЯСЫ МЕН ТҰҚЫМҚУАЛАУШЫЛЫҚТЫҢ ДЕРТТАНУДАҒЫ РӨЛІ

Сабақтың мақсаты: Аурулар туындауы мен дамуында организм конституциясы мен тұқымқуалаушылығының рөлін меңгеру Оқыту міндеттері: организм конституциясы мен тұқымқуалаушылығының реактивтіліктегі рөлін зерттеу

Жүргізу түрі: «соқыр» кестені толтыру, ситуациялық есептер шығару

Тақырып бойынша тапсырмалар:№ 1 тапсырма. «Мылқау» кестені толтыру

№ 1. Конституциялық түрлердің жіктелуі.Сиго бойынша конституция түрлерінің жіктелуі 1….2….3….4….Кречмер бойынша конституция түрлерінің жіктелуі 1…2…3….;1…2….3….И.П. Павлов бойынша конституция түрлерінің жіктелуі 1…2…3…4….М.В. Черноруцкий бойынша конституция түрлерінің жіктелуі

1…2…3…

Богомолец бойынша конституция түрлерінің жіктелуі 1…2…..3……

№ 2. М.В. Черноруцкий бойынша конституция түрлерінің сипаттамасы






Астеник Нормостеник Гиперстеник

№ 3. М.В. Черноруцкий бойынша конституция түрлерінің функциялық ерекшеліктері (көрсеткіштерді немесе белгілерін қойып сәйкестеңіз)

Астеник Гиперстеник

1.АҚ шамасы2.Гемоглобин мөлшері3.ӨТС4.АІЖ секрециясы мен қимылдық қызметі5. Зат алмасу қарқындығы6. Қандағы қант7.Гипофиздің қызметі8.Бүйрек үсті безінің қызметі9.Қалқанша бездің қызметі10.Жыныс бездерінің қызметі

№ 4. Астениялық түрі бейім аурулар Гиперстениялық түрі бейім аурулар

№ 5. Бидл-Татума бойынша тұқымқуалайтын аурулардың жіктелуі (мысал келтір)

Тек-нәруыз Тек – фермент Тек - гормон

Ситуациялық есептер№ 1 есеп. Н атты әйел баласында орақ-тәрізді анемия даму қауіптігі туралы мазасызданып гендік кеңеске келді. Ол ағасының орақ тәрізді жасушалы анемияның ауыр түрімен ауыратындығын хабалады. өзі және оның жолдасы ауырмайды. Нв-ді зерттегенде әйелдің эритроциттерінде 65% HbА және 35% HbS бар, ал жолдасының эритроциттерінде 98% HbА және HbS жоқ..1. Орақ тәрізді жасушалы анемияның тұқым қуалау түрі қандай?2. Әйелдің балаларының орақ тәрізді жасушалы анемиямен ауру болып туатындығының

мүмкіндігі қандай? Фенотиптік сау, ал геномында HbS аллелі бар бала туу мүмкіндігі қандай?3. Әйелдің болашақ балаларында аурудың пайда болуы жынысына байланысты ма?

№ 2 есеп. Балалар бөлімшесіне 3 жастағы ер бала келіп түсті. Қарап тексергенде: бала қатарластарымен салыстырғанда бойы кіші, беті жалпақ, ауызы жартылай ашық, төменгі ерінінен сілекей ағып тұр, көз ойығы тар, бет сүйегі шығыңқы, алақанының ортасында терісі қыржымдалған. Кариотип: 46,XY, t(14, 21).1. Бала қандай аурумен ауырады?2. Кариотип формуласын шешіп, сипаттаңыз. Оның қалыптыдан айырмашылығы неде?3. Бұл аурудың мүмкіндік себептері қандай? Аталған ауруға тағы қандай белгілер тән?

№ 3 есеп. Әкесі гемофилия А ауруымен ауыратын, шешесі сау Н есімді сау әйел генетикке: бұл аурудың оның немерелерінде кездесу жиілігі жоғары ма? деген сұрақпен келді. Жолдасы және өзінің 3 баласы – ұлы және екі қызы - сау.






Сұрақтар:1. гемофилия А ауруы дамуының тұқымқуалау түрі қандай? 2. Бұл аурудың ұлдарының балаларында кездесу мүмкіндігі қандай?

№ 4 есеп. Жүкті әйел С. генетиктің кеңесіне қаралды. Ол шешесі бір (әкесі бөлек) әпкесінің фенилкетонуриямен ауыратындығын айтты. Жолдасының тұқымында жақын туыстар арасында жанұя құру кездескен, бірақ олардың ешқайсысы фенилкетонуриямен ауырмаған. С-ны және оның жолдасын тексергенде олардың денсаулығында ауытқу болмады.Сұрақтар:1. С-ның ер балаларының фенилкетонуриямен ауыру мүмкіндігі қандай? 2. Туа пайда болған фенилкетонурия дамуының мүмкіндік тетігі қандай? 3. Бұл аурудың көріністерінің патогенезі қандай? Жаңа туылғандарда бұл ауруды ерте анықтау қалайша жүргізіледі? (4-6 айлық кезеңінен қан плазмасында фенилаланин мөлшерін, несепте фенилпируватты анықтау арқылы).4. Балаларда фенилпирожүзімдік ессіздіктің дамуының алдын алу мүмкін бе?

№ 5 есеп. Тұрғындарды жаппай тексеру кезінде жыныстық хромосомаларында өзгерістері бар адамдар анықталды. Геномындағы ауытқуларына байланысты келесі топтар бөлінді: 1-топ — XXY; 2-топ — XXXY; 3-топ — 0X; 4-топ — XXX; 5-топ — XXXX.1. Тексерілген адамдардың геномындағы өзгерістер қандай синдромдардың дамығандығын

көрсетеді?2. Әрбір топ науқастарының жыныстық хроматинінде қанша денешіктер бар?3. Жыныстық хроматин нені көрсетеді, ол организмнің қай қасиетін анықтайды?4. Геномдағы бұндай өзгерістердің мүмкіндік себептері мен даму тетіктері қандай?

Таратылатын материал: тақырыптың мультимедиялдық көрсетілімі, материалдың электрондық нұсқасы

ӘДЕБИЕТТЕР:Негізгі 1. Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – Б. 80-115.2. Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред.

А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 26-33.3. Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-


Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 73-89.Қосымша 5. Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 1. – С. 51--87. 6. Ә. Нұрмұхамбетов. Ұрық даму мен балалық шақ ауруларының патофизиологиясы., Алматы,

2004. – 162б.7. Н.В. Жуйко. Особенности реактивности детского организма, Алматы, 2006.- 11-24с.

БАҚЫЛАУ:Сабақ тақырыбы бойынша сұрақтар1. Организм конституциясы, анықтамасы, конституция түрлерінің жіктелуі (Сиго, Кречмер,

М.В.Черноруцкий, И.П.Павлов). Организм конституциясының реактивтіліктегі рөлі.2. Балалардың диатезі, анықтамасы, жіктелуі, сипаттамасы.






3. Тұқымқуалайтын және туа пайда болған аурулар, себептері. Тұқым қуалайтын дерттердің жіктелулері.

4. Тұқым қуалайтын дерттердің туындауының жалпы механизмдері. Бидл-Татума тұқым қуалайтын ауруларының патогенезінің теорилары. Тұқым қуалайтын ауруларды диагноздау, алдын алу, емдеу ұстанымдары.

Тест тапсырмалары: Тест тапсырмалары – патофизиология пәнінен сынамалық тапсырмаларды қараңыз. Қазақ тіліне аударған М.Б.Байбөрі, редакциялаған Т.П.Ударцева, Н.Н.Рыспекова.– Алматы.: «Эффект» баспасы, ҚазҰМУ, 2007.- Б 32 -50

№ 4 тақырып. ОРГАНИЗМНІҢ ЗАҚЫМДАНУҒА ЖАЛПЫ ӘСЕРЛЕНІСТЕРІСабақтың мақсаты: Организмнің зақымдануға жалпы әсерленістерінің этиологиясы, патогенезін және организм ұшін маңызын меңгеруОқыту міндеттері: стрес пен «жауаптың жедел кезеңі» жауабының этиологиясы, патогенезі, қорғану-

бейімделулік және патогенді маңызын зерттеу сілейменің түлерін және даму тетіктерін зерттеу жіті қозғалтпаулық стресті үлгілеу және оның егеуқұйрықтардың дене қызуына әсерін

зерттеу.

Жүргізу түрі: Жауптың жедел кезеңінің патогенездік сызбанұсқасын зерттеу Егеуқұйрықтарда жіті қозғалтпаулық стресті үлгілеу

Тақырып бойынша тапсырмалар: № 1 тапсырма. № 1 сызбанұсқаны зерттеу. ««Жауаптың жедел кезеңі» дамуында

цитокиндердің маңызы».

Жұқпа, ишемия, жарақаттар, өспелер, күйік, иммундық дерт ж.б. ↓

Қан моноциттерінің , тіндік макрофагтардың, нейтрофилдердің, лимфоциттердің, фибробластардың, эндотелийдің ж.б жасушалардың белсенденуі

↓

Жасушалардан «жауаптың жедел кезеңі» және қабыну дәнекерлерінің босап шығуы

↓

ЦИТОКИНДЕР

( ИЛ – 1, ИЛ -6, ӨТЖФ –а, интерферон –ү ж.б.)

Жүйелік әсер жергілікті әсер

↓ ( қабыну)






Жүйкелік эндокриндік реттеудің, зат алмасудың, ағзалар мен жүйелер ( гипоталамустың, гипоталамус – гипофиз – бүйрек үсті бездер жүйесінің, иммундық жүйенің, қан түзу жүйесінің, қан плазмасы, бауыр ж.б) қызметінің қайтадан құрылуы

Ил-1 – интерлейкин-1, ИЛ-1 қабылдағыштары организмнің барлық жасушаларында бар.ИЛ – 6 - интерлейкин - 6ӨТЖФ –а - өспе тіршілігін жоятын фактор - әлфа

№ 2 тапсырма. №2 сызбанұсқаны зерттеу. «Жауаптың жедел кезеңінің» негізгі әсерлері»

Гипоталамус Дене қызуының жоғарылауы ( қызба)Гипоталамус гипофиз – бүйрек үсті бездері жүйесі

Кортиколиберин сөлденісінің жоғарылауы – АКТГ ↑ → глюкокортикоидтардың ↑ ( стресс)

Зат алмасу Катаболизмнің күшеюі, теріс азоттық тепе –теңдік, несеп арқылы фосфаттар, сульфаттар, калий және амин қышқылдарын, креатинин және несеп қышқылын жоғалту. Май, гликогеннің ыдырауы, глюконеогенездің күшеюі. Энергияның ішкі қайнар көзін пайдалану.

Иммундық жүйе Т және В лимфоциттерінің белсенділенуіҚан плазмасы - Калликреин – кинин, комплемент, қан ұю, ұюға қарсы жүйелердің

белсенділенуі- Диспротеинемия- Сиал қышқылдарының көбеюі ( гли-копротеидтердің құрамбөлшектері)- ЭТЖ –ң жоғарылауы

Қан түзу жүйесі( сүйек кемігі)

Нейтрофилдік лейкоцитозРетикулоцитоз

Нейтрофилдер Лактофериннің шығуы → қанда темірді байланыстыру ( трансферин-нен,бактериялардан) → гипосидеремия

Бауыр «Жауаптың жедел кезеңі» глобулиндерінің түзілуінің күшеюі: фибриноген, С - әсерлі нәруыз ( қалыпты жағдайда болмайды), А және Р амилоидтар, гаптоглобин, церулоплазмин, орозо-мукоид, ферритин, антигемофилиялық глобулин, қан уюының Ү11, 1Х факторлары, қан уюына қарсы С және $ нәруыздарының, антитромбин 111, плазминоген, а 2 – макроглобулиннің ж.б.лығы 30 жуық).

«Жауаптың жедел кезеңі» глобулиндерінің қызметі: . антиоксиданттық ( церулоплазмин, амилоид, гаптоглобин, С - әсерлі нәруыз, транскобаламин, а2 – макроглобулин) . микробтарға қарсы ( с - әсерлі нәруыз, лактоферрин, комплемент факторлары). Олар темір және цинктің тінге түсуін азайтады --- бактериялардың өсіп - өнуі ! . гемостазға қатысуы ( қан ұйытқыш және уюға қарсы факторлар).

№3 тапсырма. Организмге жауаптың жедел кезеңінің маңызын зерттеуҚорғаныстық Дерттуындатулық






Жіті фазаның нәруыздары микробтарға қарсы және антиоксиданттық әсер етеді. Цитокиндер ағзалар мен жүйелер қызметін өзгертеді, қызба туындатады, фагоцитозды белсенділейді, стресс дамуына септеседі. Цитокиндер зат алмасудың үйлесімді қайта құрылуын қамтамасыз етеді, сөйтіп зиянкестікке жедел жауаптың аса белсенді қатысушыларының пайдасына орай зат алмасулық әлеуеттердің кайтадан бөлінісін қамтамасыз етеді. Мысалы: амин қышқылдары сүйек кемігіне, лимфоидты тінге, бауырға келеді, Нәтижесінде бұзылған гомеостаздың қалпына келуі, өлеттенген тіндердің сорылуы, тіндік протеазалардың артық мөлшерін байланыстыру және аластау, репарацияға қолайлы жағдай жасау жүзеге асады

Цитокиндердің артық әсері организм үшін жағымсыз. ИЛ – 1 және ӨТЖЖ АҚ төмендеуін, микроциркуляцияның жүйелік бұзылысын, көп ағзалық жеткіліксіздік синдромын туындатады.

Таратылатын материал: Тақырыптың мультимедиялық көрсетілімі, материалдың электрондық нұсқасы

ӘДЕБИЕТТЕР:Негізгі

1. Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – Б. 80-89, 115-130.2. Патофизиология в таблицах и схемах под/ред. А.Н.Нурмухамбетова. Алматы: - 2004, С. 230 -

234.3. Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-

информ, 2004. – С.442-447, 564-568.4. Патологическая физиология под/ред. А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина, Ю.А.

Владимирова. М.: Триада-Х.-2002, С.48- 70.5. Тестовые задания по патологической физиологии / под ред Т.П. Ударцевой и Н.Н.Рыспековой

– Алматы.: изд-во «Эффект», КазНМУ, 2007.- С. 81 -96Қосымша 6. Патофизиология под/ред. П.Ф.Литвицкого. М.: «ГОЭТАР-мед». Т.1 , 2003, с.689 - 721.7. Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск:

Том.ун-та, 2001, С.90 – 101, 444 – 446, 465 - 4678. Нурмухамбетов А.Н. Стресс и его роль в адаптации организма и развитии заболеваний.

Учебно-методическое пособие. Алматы, 1998. – 23 с.9. Пшенникова М.Г. Феномен стресса. Эмоциональный стресс и его роль в

патологии//Пат.физиол. и экспер. Терапия.-2000.-№ 2.-С.24-31; № 3.-С.20-26.10. Селье Г. Очерки об адаптационном синдроме. М.: Медгиз, 1960.- 254 с.11. Селье Г. Стресс без дистресса. М.: Прогресс, 1982.- 125 с.12. Останин А.А., Черных Е.Р. Эффективность цитокинотерапии Ронколейкином в комплексном

лечении хирургических инфекций. СПб: издательство СПб университета, 2002, 28 с.13. http://www.rekicen.ru/php/content.php?group=1&id=400 . 2000 г. Отчет о применении «Рекицена –

РД» у пациентов с часто рецидивирующими воспалительными процессами различной локализации.

БАҚЫЛАУ Сабақтың тақырыптары бойынша сұрақтар:

1. Организмнің зақымдануға жалпы серпілістері, түсініктеме, мысалдар.2. «Жауаптың жедел кезеңі» жауаптары, себептері, олардың дәнекерлері. «Жауаптың жедел

кезеңі» нәруыздары, олардың қызметі. Жүйелік қабынулық синдромның жауаптары.


http://www.rekicen.ru/php/content.php?group=1&id=400





3. Қан сарысуындағы протеолиздік жүйенің белсенділенуі. Комплемент жүйелерінің және калликреин-кинин жүйесінің құрамбөлшектері.

4. Жалпы адаптациялық синдром (стресс), себептері, сатылары, даму тетіктері. Қорғаныстық –бейімделістік және стресс әсерінің пааатогенезі. Адаптациялық аурулар туралы түсінік.

5. Сілейме. Этиология және патогенезі бойынша жіктеліу. Жарақаттық сілейме, себептері, сатылары, қанайналым және микроциркуляция бұзылыстары.

Тест тапсырмалары Тест тапсырмалары – патофизиология пәнінен сынамалық тапсырмаларды қараңыз. Қазақ тіліне аударған М.Б.Байбөрі, редакциялаған Т.П.Ударцева, Н.Н.Рыспекова.– Алматы.: «Эффект» баспасы, ҚазҰМУ, 2007.- Б. 81-95

№5 тақырып. ШЕТКЕРІ ҚАНАЙНАЛЫМЫ МЕН МИКРОЦИРКУЛЯЦИЯНЫҢ БҰЗЫЛЫСТАРЫН ҮЛГІЛЕУ

Сабақтың мақсаты: 1. Шеткері қанайналымы мен микроциркуляция бұзылыстарының этиологиясын, патогенезін,

организмдегі маңызын меңгеру2. Лабораториялық жануарлармен жұмыс істеу дағдыларын жетілдіру3. Шеткері қанайналымы бұзылыстарын үлгілеу кезінде ҚР ДС № 442 және № 575

бұйрықтарының негізгі заңдарын қолдану

Оқыту міндеттері: артериялық, веналық гиперемияны, ишемияны, стаздың сыртқы көріністерін, қанайналым

ерекшеліктерін меңгеру. тәжірибеде үлгілеу артериялық, веналық гиперемияны, ишемияны тәжірибеде үлгілеу тәжірибелік жануарлармен жұмыс жасау барысында ҚР ДС № 442 және № 575

бұйрықтарының негізгі заңдарын қолдануЖүргізу түрі: тәжірибелер орындау

Сабақ бойынша тапсырмалар:

№1 тапсырма. Қоянның қүлағында артериялық гиперемияның сыртқы көріністерінің үлгісін алып зерттеу.

Әдісі. Қоянның қүлағын эфир немесе ксилолмен суланған мақтамен ақырындап ысқылайды. Қоянның екі қүлағын жарық өткізу арқылы салыстырады. Артериялық гиперемияның көрістеріне назар аударып, хаттама дәптеріне суретін салады.

№ 2 тапсырма. Өз еркімен шыққан студенттің қолында веналық гиперемия туындатып, оның сыртқы көріністерін зерттеу

Әдісі. Зерттелінетін студенттің бұраумен қол қарының көктамырларын қысады. Білек жәнен қол үшында пайда болған веналық гиперемияның сыртқы көріністерін байқайды. Терінің түсіне, саусақтардың үштарындағы температура өзгерістеріне назар аударады

№ 3 тапсырма. Өз еркімен келіскен студенттің қолында компрессиялық ишемияның көріністерін зерттеу.

Әдісі. Зерттелуші қолын жоғары көтеріп, бір минөт бойы қозғалтпай көтеріп тұрады. Қолдың қарына манометр манжеткасын орап, 200 мм сынап бағасына дейін, артериялық тамыр соғуы жоғалғанша, қысымды көтереміз. Зерттелуші ишемиясының сыртқы көріністеріне және оның






сезіміне назар аударады. Манжетка алынғаннан кейін ишемиядан соңғы артериялық гиперемияны бақылайды. Алынған деректерді түжырымдайды.

№ 4 тапсырма. Бақаның тілінде артериялық гиперемияны зерттеу.Әдісі. Бақаны қимылсыздандырып, астыңғы жағының жиегін тактайша тесігінің шетіне орналыстырады.Бақаның ауыз қуысын пинцетпен ашқаннан кейін, төменгі жағының бурыштарын, тақтайшаға қисайта кіргізілген екі инемен белітеді, үшінші иненің басымен бақаның жоғарғы жағын тіреп қояды.Көз пинцетімен тілдің бір бүртігін, одан кейін екіншісін ұстап алып, бақаның тілін ақырындап созып, тақтайдағы тесіктің үстіне керіп бекітеді. Осылайша істелген тілді микроскоппен аз ұлғайтылған жағдайда қарайды. Ұсақ қан тамырларда қан ағымының бастапқы жағдайын зерттейді.Осыдан кейін бақаның қалпын өзгертпей, микроскоптың объективін көтеріп, тілін, натрий хлоридінің изотоникалық ерітіндісімен суланған мақтамен сүртеді. Микроскоптың тубусын бұрынғы орнына түсіріп, бақа тілінің қан тамырларында қан ағымының өзгерістерін зерттейді. Артериялық гиперемияның микроскоптық көріністерін байқайды. № 5 тапсырма. Бақаның тілінде веналық гиперемияны зерттеу.Әдісі. Осы тәжірибеде де №4 тапсырмадағы бақаның тілін қолдануға болады. Веналық гиперемияны тілдің түбіріндегі көктамырларды байлау арқылы алады. Венаны артериядан және жүйкеден ақырындап ажыратып алады да көктамырдың астынан жіп өткізеді. Осынддай қимыл - әрекеттерді бақаның тілінің түбірінің екінші жағынан жасайды. Микроскоппен аз ұлғайтылған жағдайда шеткері қанайналымның жағдайын бір көктамырды, сонан соң екінші көктамырды байлағаннан соң зерттейді. Қорытынды жасайды.

Задание № 6. Майлы эмболияны алу және бақаның шажырқай немесе тілінің қан тамырының эмболиясы кезіндегі канайналымын зерттеу.

Әдісі: Қимылсыздандырылған бақаның кеуде қуысын ашып, жүрегін перикардтан босатады. 0,2 – 0,3 мл жылытылған вазелин майын жіңішке инемен журектің қарыншасына жібереміз. Микроскоппен аз ұлғайтылған жағдайда бақа шажырқайының қан тамырларын, олардың ішіндегі эмболдардың қозғалуын және эмболия туындатқан қан ағымының бұзылыстарын зерттейді. Эмболияны суретке салады және қысқаша сипаттап жазады.

.Таратылатын материал: 1. Лабораториялық жануарлар: қояндар-альбиностар, бақалар.2. құрал-жабдықтар: бақаларды бекітетін тақтайшалар, инелер, түйреуіштер, көзге арналған

қайшылар және анатомиялық пинцет, жіптер, жгут, мақта, дәкелер.3. Ерітіндіре: натрий хлоридінің 0,5% ерітіндісі, қолды өңдейтін этанол және саймандар4. көрсетілімдік материал. 6-ТЖ жинағы (оқу материалдарының сызбанұсқасы, қан ұю

сызбанұсқасы, артериядағы тромб түзілуінің патогенезі, тромбоциттер агрегациясы, тромб түзілуіндегі тамыр қабырғасының рөлі, қорытынды бақылаудың сынамалық тапсырмалары)

5. кесте 11.1 шеткері қанайналым бұзылыстарындағы микроциркуляцияның өзгерістері.

ӘДЕБИЕТТЕР:Негізгі 1. Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – Б. 247 - 265.2. Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред.

А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. С. 87-92, 195-197






3. Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – С. 162-194.

4. Патологическая физиология п/р А.Д.Адо и В.В.Новицкого. – Томск: Изд-во Том ун-та, 1994. – С. 147- 152.

5. Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина, Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 161-181.

6. Патофизиология пәнінен сынамалық тапсырмалар. Қазақ тіліне аударған М.Б.Байбөрі, редакциялаған Т.П.Ударцева, Н.Н.Рыспекова.– Алматы.: «Эффект» баспасы, ҚазҰМУ, 2007.- Б. 96 -110

Қосымша 7. Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск:

Том.ун-та, 2001, С. 182-200.8. Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 2. – С. 195-

214.

БАҚЫЛАУ тәжірибелердің орындалуын тексеру хаттамаларды рәсімдеу

№ 5 тақырып. ҚАБЫНУ ҮРДІСІН ҮЛГІЛЕУ Сабақтың мақсаты:

1. Қауырт қабынудың этиологиясын, патогенезін меңгеру2. Лабораториялық жануарлармен жұмыс істеу дағдыларын жетілдіру3. Қабынуды үлгілеу кезінде ҚР ДС № 442 және № 575 бұйрықтарының негізгі заңдарын

қолдану

Оқыту міндеттері:

бақа шажырқайында жіті қабынудың үлгісін алу (Конгейм тәжірибесі) және қан айналымның өзгерістері мен лейкоциттердің эмиграциясын зерттеу

ірінді жалқықтың морфологиялық көрінісін бағалау Тәжірибелік жануарлармен жұмыс істеу кезінде ҚР ДС № 442 және № 575 бұйрықтарының

негізгі заңдарын қолдану

Жүргізу түрі: тәжірибелер орындау, тәжірибе нәтижелерін талқылау.

Тақырып бойынша тапсырмалар№ 1 тапсырма. Бақа шажырқайында қан айналымның өзгерістері мен лейкоциттердің эмиграциясын зерттеу (Конгейм тәжірибесі)Әдісі: Бақа шажырқайын тақтайша тесігінің үстіне керіп бекітеді. Микроскоптың кішкене үлкейтуімен ұсақ тамырларындағы қанайналымын бақылайды. Қан тамырларының саңылауларнының өзгерістеріне, қылтамырлар санына, қан ағысының жылдамдығына назар аудару кажет. Лейкоциттердің қан тамырларының жиектеріне кемерленіп тұруын байкайды. Ары қарай микроскоптың үлкейтуін кішкенеден үлкенге алма-кезек ауыстырып отырып, қан ағысы жылдамдығының өзгерістерін байкай келе, лейкоциттердің тамырдың сыртына шығуын көруге болады. Дәптерге лейкоциттердің эмиграциясының сатыларын жазып, сүретін салады.

№ 2 тапсырма. Іріңді экссудаттың морфологиялық көрінісін зерттеу.33 беттің 12 беті





Әдісі: Іріңді жалқықтың жағындысын Романовский – Гимзе әдісімен бояйды да, оның морфологиялық көрінісін зерттейді. «Іріңді денешіктер» (тіршілігін жоғалтқан лейкоциттер) тіндердің ыдырау бөлшектері, бактериялар бар болса, оларға назар аударады.

Таратылатын материал:1. Лабораториялық жануарлар: бақалар2. жабдықтар: микроскоптар, бақаны бекітетін тақтайшалар, инелер, түйреуіштер, көзге арналған

пинцет, қайшылар, дәкелер3. Реактивтер: физиологиялық ерітінді, қолды өңдейтін этанол.4. көрсетілімдік материал. 6-ТЖ жинағы («Лейкоциттер эмиграциясы патогенезі»,

«Фагоцитоздың патогенезі», «Қабынудың аяқталуы», «Созылмалы қабынудың патогенезі», сабақты қорытынды бақылаудың сынамалық тапсырмалары).

5. Кестелер: 12.3.- лейкоциттер эмиграциясы, 12.4–фагоцитоздың сaтылары, 12.6-Қабынудың жергілікті белгілері

ӘДЕБИЕТТЕР:

Негізгі 1. Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – Б. 209-235.2. Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред.

А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 101-1163. Патологическая физиология п/р А.Д.Адо и В.В.Новицкого. – Томск: Изд-во Том ун-та, 1994. –

С. 194-222.4. Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина,

Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 181-200.5. Тестовые задания по патологической физиологии / под ред Т.П. Ударцевой и Н.Н.Рыспековой

– Алматы.: изд-во «Эффект», КазНМУ, 2007.- С. 221 - 228Қосымша 6. Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск:

Том.ун-та, 2001, С. 207-234.7. Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 1. – С. 142-

200. 8. Зайчик А.Ш., Чурилов Л.П. Общая патофизиология. СПб., 2001. – ЭЛБИ-СПб, С.-273-3549. Чернух А.М. Воспаление. М.: Медицина, 1979.-448с.10. Pathologic basis of disease. V.Kumar, A.K. Abbas, S.N. Fausto, 7th edition, 2004, P. 47-8711. Basic Pathology. Kumar, Cotran, Robbins. 1997, с. 63-71.12. Textbook of Pathology. Harsh Mohan, 1998, с. 133-156.

БАҚЫЛАУ Сабақ тақырыбы бойынша сұрақтарға жауаптар

1. тәжірибелер орындалуын тексеру2. тәжірибе нәтижелерінің қорытындысын тексеру

№ 10 тақырып. Мерзімдік бақылау №1Аудиториялық жұмыстың тақырыбы, СОӨЖ және СӨЖ Мақсаты:

студенттердің аудиториялық және аудиториядан тыс өткен тақырыптары бойынша білімдерін тексеру

ситуациялық есептерді шешу барысында теориялық білімін қолдану дағдыларын бағалау Бақылау міндеті






өтілген тақырыптар бойынша білімді бекіту патофизиологиялық эксперименттің орындалуын және жоспарлау дағдыларын бекіту ҚР ДС № 442 «Қазақстан Республикасының клиникалық тәжірибелерді, медициналық-

биологиялық эксперименттерді және клиникаға дейінгі зерттеулерді жүргізу Ережелерін бекіту туралы» бұйрығының білімін бекіту. Қазақстан Республикасының зертеуханалық тәжірибе Мемлекеттік стандарты. Негізгі қағидалары.

Ситуациялық есептерді шешу кезінде жазбаша түрінде және ауызша ойларын айқын дамытуды үйрену

Студенттердің білімін тексеруге арналған сұрақтар:1. Патологиялық физиология, шешетін мәселелері, зерттеу тәсілдері.

Патофизиологиядағы тәжірибенің маңызы (кемшілігі және артықшылығы).2. ҚР ДС № 442 «Қазақстан Республикасының клиникалық тәжірибелерді, медициналық-

биологиялық эксперименттерді және клиникаға дейінгі зерттеулерді жүргізу Ережелерін бекіту туралы» бұйрығының негізгі қағидалары және Қазақстан Республикасы сауда және индустрия Министрлігінің метрология және техникалық реттеу бойынша Комитетінің 29 желтоқсанындағы 2006 № 575 бұйрығы. Қазақстан Республикасының зертеуханалық тәжірибе Мемлекеттік стандарты. Негізгі қағидалары.

3. Денсаулық пен аурудың анықтамасы. Аурудың негізгі нышандары. Аурулардың жіктелу ұстанымдары. Дерттік әсерленіс, дерттік үрдіс, дерттік жағдай туралы түсінік, мысалдар.Патологиялық үрдістер туралы түсінік, сипаттамасы.

4. Аурудың сатылары, сипаттамасы. Жұқпалы аурулардың даму сатылары. Ауру алды туралы түсінік. Жүктемелік сынамалармен ауру алдын анықтау.

5. Өлім. Өлу кезеңдері, сипаттамасы. Тірілтудің негізгі ұстанымдары. Тірілтілген организмнің ауруы туралы түсінік, патогенезі.

6. Этиология, анықтамасы. Ауру пайда болуындағы себеп пен жағдайлардың маңызы. Ауруды алдын алу және емдеудің этиотроптық ұстанымдары.Жоғарғы және төменгі барометрлік қысымның организмге әсері. Биіктік ауруының этиология және патогенезі.

7. Этиологиялық факторлардың (жайттардың) жіктелуі. Ауру пайда болуында сыртқы орта жайттары және организм ерекшеліктерінің маңызы.

8. Организмге электр ағымының ауру тудырушы әсері, сипаттамасы. 9. Организмге иондаушы сәлелердің ауру тудырушы әсері.10. Ультракүлгін, лазер сәулесі, шудың организмге ауру тудырушы әсері.11. Химиялық жайттар, гипокинезияның организмге ауру тудырушы әсері.12. Организмге механикалық факторлардың ауру тудырушы әсері,

сипаттамасы (созылу, жаншылу, соққы).13. Нашақорлық, уыттану мен темекі шегудің, маскүнемдіктің

патофизиологиялық аспектілері.14. Организмнің қартаю, қартаю теориялары.15. Аурудың пайда болуында тұқым қуалаушылықтың маңызы. Аурулардың

этиологиясында тұқым қуалау және сыртқы орта жағдайларына байланысты аурулардың жіктелуі. Тұқым қуатын және туа пайда болған аурулар, себептері. Тұқым қуалайтын патология түрлерінің жіктелуі.Тұқым қуалайтын патологиялар туындауының жалпы механизмдері. Бидл-Татум және Жакоб-Мано-Львов тұқым қуатын аурулардың патогенезінің теориялары. Тұқым қуатын аурулардың алдын алу, диагноздау және емдеу ұстанымдары.






16. Патогенез, анықтамасы. Бүліну – патогенездің бастапқы тізбегі ретінде. Патогенездегі себеп-салдарлық арақатынастар. Мысалдар.

17. Бастапқы тізбек және кері айналып соғу шеңбері (биіктік ауруын мысалға келтір). Аурудың патогенздік емдеу ұстанымдары. Бала организмінің қызметтерінің қалпына келуі мен теңгерілу үрдістерінің ерекшеліктері.

18. Организмнің реактивтілігі мен төзімділігі, анықтамасы. Тітіркендіргішке организмнің жауап беру серпілісінің түрлері, мысалдар. Реактивтіліктің түрлері, сипаттамасы.Организм реактивтілігінің аурулардың пайда болуындағы, өтуі және аяқталуындағы маңызы.

19. Адамның жас мөлшері мен жынысының реактивтіліктегі маңызы. Организмнің қартаюы, картаю теориялары.

20. Организмнің конституциясы, анықтамасы, конституция түрлерінің (Кречмер, Сиго, М.В. Черноруцкий, И.П. Павлов) жіктелуі. Организм реактивтілігінде конституцияның маңызы.

21. Жасуша бүлінуі, этиологиясы. Жасушаның зақымдану түрлері. Жедел және созылмалы жасуша зақымдануының сатылары. Жасушаның қорғаныстық-бейімделулік жолдары.

22. Жасуша зақымдануының арнайы және арнайы емес көріністері. Зақымданудағы жасушаның энергиямен қамтамасыз етілуінің бұзылыстары, иондық құрамының өзгерістері, патогенезі, салдары.

23. Жасуша мембраналары бүліністерінің негізгі даму жолдары, сипаттамасы. Жасуша мембранасы зақымдану салдарлары. Жасушалық құрылымдар зақымдануының және мембрана цитоплазмасының зақымдану салдары.

24. Апоптоз туралы түсінік, патогенезі. Жасушаның зақымдану кезіндегі бейімделістік түрлері

25. «Жауаптың жедел кезеңі» себептері, дәнекерлері, олардың әсерлері. «Жауаптың жедел кезеңінің» нәруыздары, олардың қызметтері. «Жауаптың жедел кезеңінің» организм үшін маңызы.

26. Жалпы адаптациялық синдром (стресс), себептері, сатылары, даму тетіктері. Стрестің қорғану-бейімделу және патогенді маңызы. Адаптациялық аурулар туралы түсінік.

27. Сілейме. Этиологиясы мен патогенезі бойынша жіктелуі. Жарақаттық сілейме, себептері, сатылары, гемодинамика мен микроциркуляцияның өзгерістері.Кома, түрлері, даму механизмдері.

28. Артериялық гиперемия, анықтамасы, түрлері, себептері және даму жолдары. Микроциркуляцияның ерекшеліктері.Сыртқы көріністері және олардың патогенезі. Салдарлары.

29. Веналық гиперемия, анықтамасы, себептері, қанағымының өзгерістері, микроциркуляцияның ерекшеліктері. Сыртқы көріністері және олардың патогенезі. Салдарлары.

30. Ишемия, анықтамасы, түрлері, себептері, қанағымының өзгерістері. Микроциркуляцияның ерекшеліктері. Ишемияның белгілері және патогенезі. Ишемияның салдарлары. Реперфузия анықтамасы, түсінік, пайда болған өзгерістердің патогенезі, салдарлары.

31. Стаз туралы түсінік, түрлері,сипаттамасы. Нағыз капиллярлық стаздың патогенезі. Стаздың салдарлары.






32. Тромбоз анықтамасы. Тромбтың пайда болуына ықпал жасайтын факторлар. Артериялар мен веналардағы тромбоздың патогенезі, салдарлары. Тромбоздың салдарлары. Теңгерілулік үрдістер: шунттау, жанама қанайналымы. Алдын алу мен емдеу жолдары.

33. Эмболия, анықтамасы. Эмболдардың түрлері үлкен және кіші қанайналым шеңберіндегі эмболияның салдарлары. Алдын алу мен емдеу жолдары.

34. Қабыну, анықтамасы. Этиологиясы. Қабынудың компоненттері. Организм үшін қабынудың маңызы. Онтогенез де қабынудың дамуы.

35. Қабыну кезіндегі альтерация. Біріншілік және екіншілік альтерация туралы түсінік. Қабыну ошағындағы зат алмасу және физикалық–химиялық өзгерістері.

36. Қабыну дәнекерлері, түрлері, шығу тегі, қабыну үрдісі дамуындағы маңызы. Қабынуға қарсы және қабынуды тудыратын цитокиндер туралы түсінік.

37. Қабыну ошағындағы қанайналымның өзгерістері, сатылары және патогенезі.38. Экссудация, анықтамасы, патогенезі.Экссудаттың түрлері, сипаттамасы. Экссудаттың

құрамына ықпал жасайтын жайттар.Іріңді экссудаттың құрамы және қасиеттері.39. Қабыну кезіндегі лейкоциттердің эмиграциясы туралы түсінік, сатылары және даму механизмі.

Фагоцитоздың жеткіліксіздігі және оның қабынудағы маңызы. 40. Қабыну кезіндегі пролиферация туралы түсінік, даму жолдары. Созылмалы қабыну

патогенезіндегі ерекшеліктері.41. Қабынудың жергілікті және жалпы белгілері, олардың патогенезі.

Есептердің шешуі. «Бақылау -өлшегіш» бөлімінен қараңыз. №№ 1-11; 24, 26, 33, 36, 37, 38 есептер

№ 2 Кредит № 1 тақырып. БІРТЕКТЕС ДЕРТТІК ҮРДІСТЕРДІ ҮЛГІЛЕУ. ГИПОКСИЯНЫ ҮЛГІЛЕУ.

Сабақтың мақсаты: Гипоксияның әртүрінің этиологиясы мен патогенезін меңгеру Гипоксияны үлгілеу кезінде жануарлармен жұмыс істеу дағдыларын тәжірибеде

қалыптастыруу Тәжірибе жүргізу кезінде ҚР ДС № 442 және № 575 бұйрықтарының негізгі заңдарын қолдану.Оқыту міндеттері: экзогенді және гемдік гипоксияның үлгісін алып, оның көріністерін зерттеу Тәжірибелік жануарлармен жұмыс жүргізу кезінде ҚР ДС № 442 және № 575

бұйрықтарының негізгі заңдарын қолдана білу

Жүргізу түрі: тәжірибелерді орындау, тәжірибелердің нәтижелерін талқылау, сынамалау.

Тақырып бойынша тапсырмаларТәжірибелерді орындау және «Гипоксияны үлгілеу» (кассета № 1) бейнефильм көру.№ 1 тапсырма. Экзогендік гипоксияны туындатып және оның көріністерін зерттеу. Әдісі. Тәжірибе үшін 3 тышқан аламыз, Комовский аспабының қалпағының астына біреуін, екіншісін тығыз жабылатын ыдысқа отырғызамыз, үшіншісі бақылаулық болып есептеледі. Олардың жалпы мінез-құлқына, тыныс алуына, терінің түсіне назар аударамыз. Содан кейін қалпақтың астында барометрлік қысымды біртіндеп азайтамыз: 0,2; 0,4; 0,6; 0,8 атм., өзгерістерді байқайды. Жедел гипоксияның клиникалық көріністерін, тыныс алудың өзгерістерін бақылайды. Алынған деректерді хаттамаға енгізіп талдаймыз. Осы гипоксияның түрлерінде қанның газдық құрамының өзгеру мүмкіндіктері туралы қорытынды жасаймыз.

Хаттаманың кестесі






ЖануарларГипоксияның

түрі

Терінің түсі Тыныс алу сипаты

Байқалған өзгерістердің патогенезі

Тышқан бақылау

-

Тышқан 1 Экз.гипобар.Тышқан 2 Экз.нормобар.

№ 2 тапсырма. Тышқандарда тәжірибе арқылы гемдік гипоксияны тудыру 1. метгемоглобинтүзушілер2. көміртегі тотығы

Әдісі. Тышқанның терісінің астына 0,1мл 10% азот қышқылының натрий ерітіндісін енгіземіз. Жедел гипоксияның клиникалық көріністерін байқаймыз. Тері түсіне назар аударамыз. Көміртегі тотығымен уландыру Күкірт қышқылын құмырсқа қышқылымен бірге қыздырғанда иісті газ алынады. Газ иісі шығатын резіңке түтік арқылы қосылған воронканың астына тышқанды орнықтырамыз. Оның жағдайы мен мінез құлқына, терінің түсіне көңіл аударамыз. Өлген жануарлардың ішін ашамыз. Терінің түсі, ішкі ағзасы мен қанды салыстырамыз. Тәжірибелердің жалпы хаттамасын толтырамыз:

Хаттаманың жалпы кестесіЖануарлар Әсер етудің түрі Тері түсі Қан түсі Байқалған өзгерістердің

патогенезіТышқан 1 Натрий нитритімен улануТышқан 2 СО-мен улану

Таратылатын материал:1. Лабораториялық жануарлар: тышқандар2. жабдықтар: Комовский аспабы, корцанг, тығыз жабылатын қақпағы бар шыны ыдыс3. Ерітінділер: физиологиялық ерітінді, күкірт қышқылы, құмырсқа қышқылы, 10% азот-

қышқылды натрий, қолды өңдеуге арналған этанол.4. Кестелер 10.1 гипоксияның жіктелуі

10.2 оттегілік көрсеткіштер 10.3 оттегілік көрсеткіштердің өзгеруі

5. Бейнефильм «гипоксияны үлгілеу» Кассета № 1

ӘДЕБИЕТТЕР:Негізгі 1. Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – Б. 537-548.2. Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред.

А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 84-873. Патологическая физиология п/р А.Д.Адо и В.В.Новицкого. – Томск: Изд-во Том ун-та, 1994. –

С. 135-147.4. Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина,

Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 278-290.5. Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-

информ, 2004. – С. 340-351Қосымша






6. Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск: Том.ун-та, 2001, С. 525-538.

7. Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 1. – С. 478-514.

БАҚЫЛАУ Тәжірибені орындау Тәжірибенің нәтижелері бойынша қорытындыла Тестілеу

Тест тапсырмалары – патофизиология пәнінен сынамалық тапсырмаларды қараңыз. Қазақ тіліне аударған М.Б.Байбөрі, редакциялаған Т.П.Ударцева, Н.Н.Рыспекова.– Алматы.: «Эффект» баспасы, ҚазҰМУ, 2007.- Б 221 -228

№ 2 тақырып. АДАМНЫҢ КЕҢ ТАРАҒАН АЛЛЕРГИЯЛЫҚ АУРУЛАРЫНЫҢ ЭТИОЛОГИЯСЫ МЕН ПАТОГЕНЕЗІ. АНАФИЛАКСИЯЛЫҚ СІЛЕЙМЕНІ ҮЛГІЛЕУ

Сабақтың мақсаты: 1. Кең тараған аллергиялық ауруларының этиологиясы мен патогенезін меңгеру

(анафилаксиялық сілейме, есекжем, бронх демікпесі, сарысулық аурулар, Артюс феномені).2. Лабораториялық жануарлармен жұмыс дағдыларын жетілдіру3. Анафилаксиялық сілеймені үлгілеу кезінде ҚР ДС № 442 және № 575 бұйрықтарының негізгі

заңдарын қолдану.

Оқыту міндеттері: теңіз тышқанында анафилаксиялық сілеймені үлгілеудің анықтау негіздерінде патогенезін

түсіндіре білу тәжірибелік жануарлармен жұмыс істеу кезінде ҚР ДС № 442 және № 575 бұйрықтарының

негізгі заңдарын қолдана білу.

Жүргізу түрі: тәжірибені орындау немесе бейнефильм көру, сынамалау.

Тақырып бойынша тапсырма: Тапсырмаларды орындау және оқу фильмдерін көру.№ 1 тапсырма. Теңіз тышқандарында анафилаксиялық сілейменің үлгісін алу. Әдісі: Жылқы сарысуына сезімталдығы жоғарылаған теңіз доңызының жүрек ішіне аллергеннің

шешуші өлшемін енгізеді (1 мл жылқы сарысуы). Жануарда анафилаксиялық сілейменің көріністерін бақылайды. Теңіз шошқасы өлгеннен кейін оның ішін жарып, кеуде қуысын ашып, өкпесінің жағдайына назар аударады. Қорытынды жасалады. Жүрек топографиясы: кеуде шетінің сол жағынан 2 және 3 қабырғааралық деңгейде, сол

қолдың сұқ бармағымен жүрек тебінін табады. Дәріпіспектің инесін тігінен оң қолмен жүректің қуысына түскенше енгізеді. Мікбасты (поршень) тартканда, дәріпіспектің ішіне қан келуі, жүрек ішіне сарысу жіберудегі барлық іс- әрекеттердің дұрыстығын дәлелдейді.

Таратылатын материал:1. Лабораториялық жануарлар: теңіз тышқандары.2. Жабдықтар:теңіз тышқанын бекітетін тақтайшалар, теңіз тышқанының ішін ашуға қажетті

саймандар жинағы, піспелер (2, 10 мл).3. Реактивтер:жылқы сары суы, қолды өңдеуге арналған спирт.






ӘДЕБИЕТТЕР:Негізгі 1. Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – Б. 321 - 342.2. Патофизиология для внеаудиторной самостоятельной работы студентов. под/ред. Т.П. –

Ударцевой, Алматы, 2006. С.- 93-1033. Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-


Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 127-164.Қосымша 5. Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск:

Том.ун-та, 2001, 164-181.6. Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 1. – С. 557-

5777. В.И.Пыцкий, И.Н.Андрианова, А.В.Артамосова. Аллергические заболевания. – М.: Медицина,

1991. – 336 с.8. Pathologic basis of disease. Environmental and nutritional pathology. V. Kumar, A.K. Abbas, S.N.

Fausto, 7th edition, 2004, P. 193-223.БАҚЫЛАУ

Сабақ тақырыбы бойынша мына сұрақтарға жауап:1. Кең таралған аллергиялық аурулардың этиологиясы мен патогенезі2. Тәжірибелерді орындау3. Нәтижелерін қорытындылау4. Тестілеу

Тест тапсырмалары – патофизиология пәнінен сынамалық тапсырмаларды қараңыз. Қазақ тіліне аударған М.Б.Байбөрі, редакциялаған Т.П.Ударцева, Н.Н.Рыспекова.– Алматы.: «Эффект» баспасы, ҚазҰМУ, 2007.- Б. 139 -163

№3 тақырып: СУ, ЭЛЕКТРОЛИТ ЖӘНЕ ҚЫШҚЫЛДЫҚ-СІЛТІЛІК ҮЙЛЕСІМ БҰЗЫЛЫСТАРЫНЫҢ ӨЗАРА БАЙЛАНЫСТЫЛЫҒЫ. ДИСГИДРИЯ, АЦИДОЗДАР ЖӘНЕ АЛКАЛОЗДАРДЫ ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ ҰСТАНЫМДАРЫ Мақсаты: Су, электролит және қышқылдық-сілтілік үйлесім бұзылыстарының өзара байланыстылығын және даму механизмдерін меңгеруОқыту міндеттері: су-электролит алмасуы бұзылыстары мен ҚСҮ бұзылыстарының байланыстылығын зерттеу ацидоздар мен алкалоздардың этиологиясы мен патогенезін зерттеу ҚСҮ бұзылыстарының әртүріндегі зақымдану құбылыстары мен теңгерілу серпілістерін

ажыратуды үйрену Ацидоздар мен алкалоздарды диагноздау үшін ҚСҮ көрсеткіштерінің өзгерістерін

сараптауды үйрену Жүргізу түрі: ацидоздар мен алкалоздар патогенезінің сызбанұсқасын зерттеу, ситуациялық есептерді шығару

Тақырып бойынша тапсырмалар:






№ 1 тапсырма. Ацидоздар мен алкалоздар патогенезінің сызбанұсқасын зерттеу

Газдық ацидоз

Түрі Теңгерілген Теңгерілмеген

Этиологиясы

сыртқы тыныс құрамында СО2 мөлшері көп жеткіліксіздігі ауамен демалу

ПатогенезіОрганизмде қөмірқышқылының жиналуы

Организмдегі артериялардың ми қан тамырларының кезбе нервтіңбұзылыстар тарылуы кеңеюі қозғыштығының артуы

АҚ жоғарлауы бас сүйектің ішіндегі кеңірдек- қысымның жоғарлауы шелердің тарылуы

несеп түзілуінің брадикардия төмендеуі

Теңгерілу жолдарыҚышқылдар және сілтілердің арасындағы тепе-тендіктің қалпына келуі.

Буферлік жүйелер және қан мен Бүйректер арқылы протондар тіндер арасында иондармен секрециясының күшеюі және алмасу нәтижесінде протондар гидрокарбонаттың кері сорылуыныңмөлшерінің азаюыжәне сілтілердің жоғарылауыартуы






Газдық емес ацидоз


Этиологиясы- зат алмасуы қышқылдардың негіздердің қышқылдар ор- кезінде қышқыл жеткіліксіз көп мөлшерде ганизмге артық өнімдердің шығарылуы жоғалуы енгізілуі артық түзілуі Патогенезі

Деммен шығарылмайтын қышқылдардың организмде жиналуы

Организмдегі Қаның электролиттік Қанда рСО2 азаюыбұзылыстар құрамының бұзылуы (Na,K, Ca жоғарлауы), иондардың зәрмен көп шығарылуы

жүрек ырғақсыз- жүйкелік бұлшық еттік үзілістік дығы қозғыштықтың төмендеуі тыныс сүйектердің де- қантамырларының минерализациясы тонусы төмендеуі


Буферлік жүйелер және бүйректер арқылы өкпе гипер- қан мен тіндердің арасында протондар секреция вентиляциясы иондармен мөлшерінің және гидрокарбонат азаюы және сілтілер кері сорылуының мөлшерінің көбеюі күшеюі






Газдық алкалоз


Этиологиясы Өкпе гипервентиляциясы

ПатогенезіСілтілердің артуы, Н+ азаюы

р СО2 азаюы электролит тепе-теңдігінің бұзылуы (қанда Са++ азаюы, организмнің Na,K, жоғалтуы)

қан тамырларының жүйкелік бұлшық еттік сусыздану жүрек қызметінің тонусының төмендеуі қозғыштықтың бұзылуы жоғарылауы


Буферлік жүйелер және бүйректерде бүйректерде гидро- қан мен тіндердің арасында протондар карбонаттың кері иондармен алмасу нәтижесі- секрециясы- сорылуының төмендеуі нде негіздердің бейтараптан- ның шектелуі уы және протондар мөлшері- нің көбеюі






Газдық емес алкалоз


Этиологиясы сілтілік заттар асқазан сөлін кортикостероидтар организмге жоғалту (құсу) секрециясының күшеюі көп енгізілуі немесе олардың организмге енгізілуі

Патогенезі Сілтілердің артуы, Н+ азаюы

Организмдегі қанның электролит тепе-теңдігінің бұзылуы (қанда бұзылыстар Са азаюы, организмнің Na, К жоғалтуы)

жүйкелік бұлшық еттік сусыздану жүрек қызметінің қозғыштықтың бұзылуы жоғарылауы

Теңгерілу жолдары

Қышқылдар және сілтілердің арасындағы тепе-тендіктің қалпына келуі.

Буферлік жүйелер және бүйректерде бүйректерде гидро- Өкпе қан мен тіндердің арасында протондар карбонаттың кері гиповен- иондармен алмасу нәтижесі- секрециясы- сорылуының тиляциясы нде негіздердің бейтараптан- ның шектелуі төмендеуі уы және протондар мөлшері- нің көбеюі

№ 2 тапсырма.

Ситуациялық есептер шығару






ҚСҮ көрсеткіштері, электролиттік құқрам ж.б. қан мен несептің биохимиялық көрсеткіштері

Қалыпты жағдай

Есептер

№1 №2 №3 №4 №5 №6

Артериялық қанның рН 7,35-7,45 7,27 7,28 7,30 7,29 7,48 7,42РСО2 (кПА) 4,8-6,2 3,9 4,1 7,5 3,9 3,2 6,8

Стандартты гидрокарбонат (ммоль/л) 21-25 18,0 18,5 26,0 17,0 20,0 28,0Буферлік негіздердің ауытқуы (ммоль/л) -2,4..2,3 -5 -5 1,3 -4 -3 6Қан плазмасындағы натрий (ммоль/л) 134-169 160 140 168 125 130 140Қан плазмасындағы калий (ммоль/л) 3,8-5,2 5,2 5,7 5,3 5,8 4,0 3,8Қан плазмасындағы хлор (ммоль/л) 95-100 96 100 92 94 115 82Қандағы зәрнәсіл (ммоль/л) 3,33-8,32 4,6 2,1 5,25 22,4 4,6 6,22

Қан плазмасындағы аммиак (ммоль/л) 7,14-21,42 16,5 24 14,1 25,5 15,3 16,8Кетондық денелер (ммоль/л) до 5,2 7,2 5,6 4,0 5,2 4,2 3,5

Қандағы глюкоза (ммоль/л) 4,44-6,66 8,8 4,45 4,3 6,1 5,8 5,24

Қандағы сүт қышқылы (ммоль/л) 0,33-0,78 0,8 3,0 0,85 0,62 0,42 0,34Плазмадағы жалпы билирубин (ммоль/л) 1,7-20,5 1,9 10,0 16,3 1,29 12,7 16,5Диурез (л/тәу) 0,6-1,6 2,6 1,6 1,5 0,3 1,8 1,8

Несептің рН әлсіз қышқыл

4,6 5,2 5,4 7,4 7,9 8,0

Титрлік қышқылдық (мл 0,1 М NaOH/тәу) 70-100 584 547 285 20 44 50Несептегі аммиак (г/тәу) 0,5-1,0 2,4 1,1 1,0 0,03 0,22 0,25Несептегі ацетон жоқ бар бар жоқ жоқ жоқ жоқ

Организм ҚСҮ жағдайлары бойынша есептер шығару АЛГОРИТМ І . 1. артериялық қанның рН бағаланады.2. сатапталады: I. артериялық қанның рСО2; 2. Стандартты гидрокарбонат және буферлік

негіздердің ауытқуы.3. ион алмасу реакциясы сипатталады (қандағы К, Na, CI¯ ж.б. катиондар мен аниондар).4. ҚСҮ көрсеткіштері және несептегі көрсеткіштер (бүйрек қызметі), оларды қандағы ҚСҮ

көрсеткіштерімен салыстырады.5. организмдегі ҚСҮ жағдайының ауытқуымен қабаттасатын бұзылыстардың қан мен несептің

басқа да биохимиялық көрсеткіштері сарапталады






Тақырыптың мультимедиялық көрсетілімі № 7 есеп. Науқас клиникаға «миокардтың жіті инфаркты» деген қосымша диагнозбен

келіп түсті pH 7,32

pCO2 38 мм с.б..SB 18 ммоль/лBB 36 ммоль/лBE - 6 ммоль/л

Қандағы СҚ крови

26 мг%

ТК 45 ммоль/л

№ 8 есеп. Науқас кома жағдайында.

pH 7,17pCO2 50 мм с.б.

SB 15,5 ммоль/лBB 38 ммоль/лBE - 13 ммоль/л

Қанның KТ

58 мг%

ТК 70 ммоль/л№9 есеп. Ауруға натрий бикарбонат ертіндісін тамыр ішіне енгізді. Аурудағы ҚСҮ бүлінісін сипаттаңыз. Өзгерістердің патогенезін түсіндіріңіз. рН 7,42рСО2 40,5 мм с. б.SB 28,0 ммоль/лАВ 31,0 ммоль/лВЕ +6,5 ммоль/л № 10 есеп. Науқастың бас миы шайқалған, толастамайтын құсу мен ентік байқалды. Аурудағы ҚСҮ бүлінісін сипаттаңыз. Өзгерістердің патогенезін түсіндіріңіз. рН 7,56 рСО2 26 мм с. б. SB 24,0 ммоль/л АВ 17,0 ммоль/л ВЕ 4,0 ммоль/л № 11 есеп. Науқаста диффузды гломерулонефрит. Аурудағы ҚСҮ бүлінісін сипаттаңыз. Өзгерістердің патогенезін түсіндіріңіз. рН 7,23 рСО2 34 мм рт. ст. SB 16,0 ммоль/л АВ 13,0 ммоль/л






ВЕ - 11,0 ммоль/л Несептегі ТҚ: 8 мл сілті Несептегі аммиак: 8 ммоль/л № 12 есеп. Аурудағы ҚСҮ бүлінісін сипаттаңыз. Өзгерістердің патогенезін түсіндіріңіз, мүмкіндік себептерін көрсетіңіз. рН 7,42рСО2 30 мм с. б. SB 20,5 ммоль/л АВ 18,0 ммоль/л ВЕ -4,0 ммоль/л

№ 13 есеп. Ауруға жасанды өкпе вентиляциясын қолдану арқылы операция жасалды. Аурудағы ҚСҮ бүлінісін сипаттаңыз. Өзгерістердің патогенезін түсіндіріңіз. рН 7,24рСО2 69 мм с. б. SB 18,5 ммоль/лАВ 28,0 ммоль/лВЕ -8,0 ммоль/л

Таратылатын материал: тақырыптың мультимедиялық қойылымы

ӘДЕБИЕТТЕР:Негізгі 1. Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – Б. 195-207.2. Ә.Нұрмұхамбетұлы. Клиникалық патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2010. – С. 146-172.3. Патофизиология // Под ред. Новицкого В.В., Гольдберга Е.Д. Уразовой О.И.– Москва: Изд-во

ГЭОТАР, 2010., том 1, с. 747-7644. Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-

информ, 2004. – С. 288-2965. Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред.

А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 60-76.6. Патологиялық физиологиядан сынамалық тапсырмалар / Т.П. Ударцева мен

Н.Н.Рыспекованың редакторлығымен шыққан, ауд. М.Б.Байбөрі. – Алматы.: изд-во «Эффект», КазНМУ, 2007. - Б. 205 -214

Қосымша 7. Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник для вузов. – М.: ГЭОТАР – Медиа, 2009. - С. 176-

187.БАҚЫЛАУ

Есептер бойынша қорытынды

№ 4 тақырып ЗАТ АЛМАСУЛАРЫНЫҢ БІРТЕКТЕС ДЕРТТІК БҰЗЫЛЫСТАРЫН ҮЛГІЛЕУ. КӨМІРСУ АЛМАСУЫНЫҢ БҰЗЫЛЫСТАРЫ. ГИПОГЛИКЕМИЯЛЫҚ

КОМАНЫ ҮЛГІЛЕУ Сабақтың мақсаты:

Көмірсу алмасуының біртектес бұзылыстарының этиологиясы мен патогенезін меңгеру Гипогликемиялық команы алу және одан шығаруды үлгілеуде кезінде жануарлармен

жұмыс істеу дағдыларын тәжірибеде қалыптастыру33 беттің 26 беті





Эксперимент жүргізу кезінде ҚР ДС № 442 және 575 бұйрықтарының негізгі заңдарын қабылдау

Оқыту міндеттері: Гипогликемияның үлгісі арқылы қауырт гипогликемияның негізгі көріністерін зерттеу және

жануарды гипогликемиялық комадан шығаруды үйрену Тәжірибелік жануарлармен жұмыс жүргізу кезінде ҚР ДС № 442 және 575 бұйрықтарының

негізгі заңдарын қабылдау

Жүргізу түрі: Тақырыптың сұрақтары бойынша пікірталас, тәжірибелер орындау, нәтижелерді талқылау, сынамалық тапсырмалар шешу.

Тақырып бойынша тапсырмалар:№ 1 тапсырма. Ақ тышқандарда гипогликемиялық команың үлгісін алу, оның дамуын

бақылау. Әдісі: Тәжірибе үш тышқанға жасалады. Екі тышқанның әрқайсысына инсулин 1-2 бірлік мөлшерінде енгізіледі. Олар банкаға отырғызылады. Бақылау тышқан бөлек ыдысқа отырғызылады. Екі ыдыс жылы жерге қойылады. Жануарларды бақылайды. 40 минуттан соң тәжірибелік тышқандарда гипогликемиялық команың белгілері байқала бастайды (дене қалпы әдеттен өзгеше, тыныс жиілеген, қозғалыс үйлесімдігі бұзылған). Сол кезде тәжірибелік тышқанның біреуіне іш қуысына 1,0-1,5 мл 10% глюкоза ертіндісін жіберіп, екі тәжірибелік тышқандарды салыстырып, бақылауды жалғастырады. Бақылау аяқталған соң жануарлар жағдайының айырмашылығын түсіндіреді, қорытынды жасалады.

№ 2 тапсырма. Гормондардың көмірсу алмасуыны тигізетін ықпалының кестесін құру. Сонда демейтін ықпалы (+) тежейтін ықпалды (-) ешқандай әсері болмаса (0)-мен белгілейді

Гормондар Гликогенолиз

Гликогенез Глюконеогенез

Гликемия Қосымша ықпалдар

ИнсулинГлюкагонАдреналинГлюко кортикоидтарАКТГСТГТироксин

Таратылатын материал: 1. Лабораториялық жануарлар: егеуқұйрықтар немесе тышқандар2. Жабдықтар: піспелер.3. Ерітінділер: жай инсулин, 5% глюкоза ерітіндісі, саймандар мен қол терісін өңдеуге қажетті

этанол.ӘДЕБИЕТТЕР:

Негізгі






1. Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – С. 118-126.2. Патофизиология // Под ред. Новицкого В.В., Гольдберга Е.Д. Уразовой О.И.– Москва: Изд-во

ГЭОТАР, 2010., том 1, с. 568-5923. Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-

информ, 2004. – С. 251-2694. Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред.

А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 52-60.5. Тестовые задания по патологической физиологии / под ред Т.П. Ударцевой и Н.Н.Рыспековой

– Алматы.: изд-во «Эффект», КазНМУ, 2007.- С. 163 - 174Қосымша 6. Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник для вузов. – М.: ГЭОТАР – Медиа, 2009. - С. 111-

127.БАҚЫЛАУ

Сабақ тақырыбы бойынша сұрақтар1. Көмірсулардың қорытылуы мен сіңірілуінің бұзылыстары2. Бауырда гликогеннің түзілуі және ыдырауының бұзылуы. Гликогеноздар туралы түсінік.3. Көмірсудың аралық алмасуының бұзылуы (гиперлактацидемия, гиперпируватацидемия),

патогенезі.4. Гипогликемия, себептері. Гипогликемиялық команың патогенезі.5. Гипергликемия, түрлері, даму тетіктері. Глюкозурия, түрлері, паитогенезі.6. Ұйқыбездік және ұйқыбезден тыс инсулиннің жеткіліксіздігі, даму тетіктері. 7. І және ІІ түрлі қантты диабет туралы түсінік8. Диабеттік синдромның әрбір симптомдарының патогенезі. Диабеттік команың патогенезі.

Тест тапсырмалары – патофизиология пәнінен сынамалық тапсырмаларды қараңыз. Қазақ тіліне аударған М.Б.Байбөрі, редакциялаған Т.П.Ударцева, Н.Н.Рыспекова.– Алматы.: «Эффект» баспасы, ҚазҰМУ, 2007.- Б 163-174

№ 5 тақырып. ТІН ӨСУІ ПАТОЛОГИЯСЫ Мақсаты: Өспе өсуінің этиологиясын, патогенезін меңгеру

Оқыту міндеттері: «Тін өсуі патологиясы» тақырыбы бойынша материалды бекіту

Жүргізу түрі:«Мылқау» құрылымды толтыру, сөзжұмбақты шешу Тапсырмалар:№ 1 Тапсырма. Канцерогенездің сызбанұсқасын жасаңыз. «Мылқау» сызбанұсқаны толтырыңыз

Бастама

Күшею

Өршу






№ 2 тапсырма. Өспе жасушаларының атипиясы бойынша «мылқау» құрылымды толтырыңыз

Морфологиялық атипияБиохимиялық атипияФизикалық-химиялық атипияАнтигендік атипияФункциялық атипия

№ 3. Сөзжұмбақты толтырыңыз

Тігінен:

1. Эпителий тінінің қатерлі өспесі.2. Қатерлі өспеге тән өсу сипаттамасы3. Май тіндерінің қатерлі өспесі.4. Дәнекер тіндерінің қатерлі өспесі.5. Қалыпты жасушаны өспелік жасушаға айналдыратын ген.6. Көп оралымды хошиісті көмірсутектерге жататын канцероген.7. Өспенің өсу барысында қатерлілігінің күшеюі.8. Түрін өзгерткен жасушалардың өсіп-өнуі болатын канцерогенез сатысы.9. Белсенді емес онкоген, өсу және жасушаның нақтылану гені.10. Басқа тіндерге тән антигендердің түзілуімен сипатталатын өспе жасушаларының антигендік атипиясы.11. Өспелер пайда болуының вирустық – гендік теорияның авторы.12. Өспе жасушаларындағы анаэробтық гликолиздің белсенділенуінің нәтижесін ашққан ғалым.13 Өспелер пайда болуын туындататын патогендік жайт.14. Өспе пайда болуында химиялық канцерогендердің маңызын тәжірибе Жүзінде дәлелдеген жапондық ғалым. Көлденеңінен:

15. Жасуша бөлінуін тежейтін ген16.Канцерогендердің әсерін күшейтіп , бірақ өзі өспені туындатпайтын агент17.Қалыпты жасушаның өспе жасушасына айналуымен сипатталатын, канцерогенездің бірінші сатысы18.Протоонкогендердің санының көбеюі19.Бұлшықеттер тіндерінің қатерсіз өспесі.20. Қатерсіз өспенің өсу сипаттамасы.21.Тері өспелелерінің туындауын күйенің әсерімен байланыстырған ағылшын хирургі.22.Эмбриондық антигеннің пайда болуымен сипатталатын өспе жасушаларының антигендік атипиясы.23.Өспелердің пайда болуында вирустардың маңызын тәжірибеде дәлелдеген ғалым.24.Қатерлі өспелер кезінде дамитын жүдеу және жалпы әлсіздену синдромы.25.Өспелер этиологиясында химиялық канцерогендердің маңызын тәжірибеде дәлелдеген жапондық ғалым.26. Өспе жасушаларының қалыпты жасушалардан айырмашылығы.






27.Хромосома бөлшегінің жоғалуы.28.Көп оралымды хош иісті көмірсутегінің тобына жататын канцероген.29. Жоғалуы, қатерлі өспелерге тән анаплазияға әкелетін, үрдіс30.Өспені алып тастағаннан кейін қайтадан пайда болуы. 31.Метаболизмдік айналудан кейін ғана, қалыпты жасушаның өспеге айналуын туындатуға қабілетті жайт.32.Өспе жасушаларын тасымалдау салдарынан дамыған, кейінгі өспе түйіні.

1 2

15 3

17

16

4

18

5 19 6

20 9 7 8

21

10

22

23

11 12

25 24

13

26

27 14

28

29

31

31

32






Таратылатын материал: тақырыптың мультимедиялық көрсетілімі

ӘДЕБИЕТТЕР:Негізгі 1. Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – Б. 357 - 385.2. Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред.

А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 117-130.3. Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина,

Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 290 - 314.4. Тестовые задания по патологической физиологии / под ред Т.П. Ударцевой и Н.Н.Рыспековой

– Алматы.: изд-во «Эффект», КазНМУ, 2007.- С. 229 - 243Қосымша 5. Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск:

Том.ун-та, 2001, 366-400.6. Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 1. – С. 586-

623.7. Pathologic basis of disease. V. Kumar, A.K. Abbas, S.N. Fausto, 7th edition, 2004, P. 269-339.8. Долгих В.Т. Опухолевый рост.- М.: Медицинская книга. –2001. -81с9. Лихтенштейн А.В., Шапот В.С. Опухолевый рост: ткани, клетки, молекулы // Патологическая

физиология и экспериментальная терапия.-1998. - № 3.- С.25-44БАҚЫЛАУ

Орындалған тапсырмаларды тексеруТест тапсырмалары – патофизиология пәнінен сынамалық тапсырмаларды қараңыз. Қазақ тіліне аударған М.Б.Байбөрі, редакциялаған Т.П.Ударцева, Н.Н.Рыспекова.– Алматы.: «Эффект» баспасы, ҚазҰМУ, 2007.- Б. 229-242

№ 6 тақырып. № 2 Мерзімдік бақылауМақсаты: Студенттердің біртектес дерттік үрдістер бойынша білімін бағалау; Оқыған тақырыптар бойынша білімі мен үйренген дағдыларын бекіту

Студенттердің білімін тексеру сұрақтары:1. Организмдегі су балансы бұзылыстарының түрлері. “Сумен улану” туралы

түсінік, себептері, даму механизмдері. Шемен туралы түсінік.2. Ісінулер, анықтамасы. Ісінудің нейроэндокриндік және гемодинамикалық

патогенездік факторларының сипаттамасы.3. Ісінудің онкотикалық, тамырлық, тіндік патогенездік факторларының

сипаттамасы.4. Организмнің судың басымырақ тапшылығы салдарынан сусыздануы,

себептері, патогенезі. Сусыздану кезінде негізгі физиологиялық жүйелер қызметінің бұзылыстары.

5. Организмнің электролиттердің басымырақ тапшылығы салдарынан сусыздануы, себептері, патогенезі. Сусыздану кезінде негізгі физиологиялық жүйелер қызметінің бұзылыстары.






6. Гипер- және гипокалиемия, гипер- және гипонатриемия, гипер- және гипокальциемия себептері, салдарлары.

7. Газдық ацидоз, себептері, бейімделу жолдары. Декомпенсация кезінде организмдегі бұзылыстары.

8. Газдық емес ацидоз, себептері, бейімделу жолдары. Декомпенсация кезінде организмдегі бұзылыстары.

9. Газдық алкалоз, себептері, бейімделу жолдары. Декомпенсация кезінде организмдегі бұзылыстары.

10. Газдық емес алкалоз, себептері, бейімделу жолдары. Декомпенсация кезінде организмдегі бұзылыстары.

11. Гликоген түзілуі мен ыдырауының бұзылыстары, себептері, патогенезі. Гликогеноздар туралы түсінік.

12. Сүт және пирожүзім қышқылдарының қанда көбеюі, патогенезі, салдарлары.

13. Гипогликемия, себептері. Гипогликсмиялық команың патогенезі 14. Гипергликемия, түрлері, даму жолдары. Глюкозурия, түрлері, патогенезі.15. Қантты диабет. Инсулиннің бездік және безден тыс жеткіліксіздігі, даму

жолдары. І және ІІ түрлі қантты диабет туралы түсінік.16. Диабеттік синдром, диабеттік синдромның әрбір симптомдарының

патогенезі. Диабеттік кома, түрлері, патогенезі. Микро- және макроангиопатиялардың патогенезі.

17. Нәруыздардың түзілу және ыдырау үрдістерінің бұзылыстары. Организмнің азоттық тепе-теңдігі туралы түсінік, түрлері, патогенезі. Гиперазотемиялар, түрлері, патогенезі.

18. Гипопротеинемия, анықтамасы, себептері. Организмдегі салдарлары. Гиперпротеинемия, түрлері, себептері. Дис- және парапротеинемия туралы түсінік.

19. Организмге майдың артық және жеткіліксіз түсуі. Майдың сіңірілуімен тасымалдануының бұзылыстары. Семіру, түрлері, даму жолдары.

20. Холестерин алмасуының бұзылуы. Атеросклероз, сатылары, патогенезі, алдын алу мен емдеу ұстанымдары.

21. Ашығу, түрлері. Сумен толық ашығудың түрлері. Ашығу кезіндегі зат алмасу бұзылыстарының патогенезі

22. Гипоксия, анықтамасы, жіктелуі. Экзогендік гипоксия, түрлері, патогенезі. Тыныстық және қанайналымдық гипоксия, себептері, патогенезі.

23. Гемдік және тіндік гипоксия, себептері, патогенезі.24. Гипоксия кезінде организмдегі өзгерістер, тез және ұзақ мерзімдік

қорғаныстық әсерленістер.25. Қызба, анықтамасы, этиологиясы. Экзогенді және эндогенді пирогендік

заттар, сипаттамасы. Қызба кезінде температураның көтерілу патогенезі.26. Қызбаның сатылары. Термореттелудің өзгерістері және қызбаның әр

сатыларындағы клиникалық көріністері, олардың патогенезі.27. Қызба кезінде физиологиялық жүйелер (жүйке, жүрек-қантамыр, тыныс,

асқорыту, несеп шығару) қызметтер мен зат алмасу өзгерістері.






28. Қызбаның организм үшін жағымды және жағымсыз жақтары. Қызуды түсіретін емнің патофизиологиялық ұстанымдары. Пиротерапия туралы түсінік. Ысынудың қызбадан айырмашылығы.

29. Аллергия анықтамасы. Аллергияның этиологиясы, экзо- және эндо аллергендер. Джелл және Күмбс бойынша аллергиялық серпілістердің жіктелуі.

30. Аллергиялық әсерленістердің реагиндік түрі, сатылары, патогенезі.31. Аллергиялық әсерленістердің цитотоксиндік түрі, сатылары, патогенезі.32. Аллергиялық әсерленістердің иммундық-кешендік түрі, сатылары,

патогенезі.33. Аллергиялық әсерленістердің жасушалар қатысуымен өтетін түрі,

сатылары, патогенезі.34. Сенсибилизация және гипосенсибилизация туралы түсінік, түрлері, даму

жолдары.35. Аутоиммундық аурулар туралы түсінік, патогенезі.36. Өспелер анықтамасы, түрлері. Өспелердің атипиясы туралы түсінік. Өспе

жасушаларының өсу мен көбею және морфологиялық атипиясының сипаттамасы.

37. Өспелердің атипиясы туралы түсінік. Өспе жасушаларының биохимиялық атипиясының сипаттамасы.

38. Өспе жасушаларының антигендік және функционалдық атипиясының сипаттамасы.

39. Қатерлі өспелердің биологиялық ерекшеліктері (инфилтрациялық өсуі, метастаз беруі, қайталануы), патогенезі.

40. Өспелердің пайда болуында химиялық (экзогендік және эндогендік), физикалық және биологиялық факторлардың маңызы.

41. Өспе өсу патогенезі (инициация, промоция, прогрессия сатылары).42. Қатерлі өспелердің организмге тигізетін әсерлері. Өспе кезіндегі

кахексия, патогенезі. Паранеопластикалық үрдістер туралы түсінік.43. Өспеге қарсы организмнің төзімділігі (антиканцерогендік,

антитрансформациялық, антицеллюлярлық). Өспелерді емдеу ұстанымдары.

Ситуациялық есептерді шешу. «Бақылау -өлшегіш» бөлімін қараңыз, есептер №№ 12-23; 27 -32; 34-37, 40-45


Руководителю соцE2... · Web viewОдан әрі зерттелуші...

Documents

Transcript of Руководителю соцE2... · Web viewОдан әрі зерттелуші...