g- B. K D.OIBSE3.'PA'PIO

EXEGETICO- THEOLOGICADe

CONSILIODIVINO,

Ex pfalmo LXXIII: * 4. <£? &£*Quam r^S-^Z

Ccnfenfa Ven. F*cu!t. Theol viXJu^SSUB PR/ESIDIO r/>

ISÄACI Uiirklund,S.S. Theol. Prof. Publ. Sc Ord.j Wh

i»«ö//« phcidaqut truiitorum åifquiftioni fittbp«ti\ADc:^OZ.

Is^^cUB ROSSRtBt scö. Triv. httlfingf.

Ad diem 14. Decembris A. 1737» b.l.q. 5

«ABOAfc-, fc.sc. job.Ki9n<p«, zce^ Ac,d. lypoj»;

S:% K.:« M:tisRcgniquc 3vco'(!ockici

♦Summas kiclci VIROAe

SENATORI,s^ec non

Academix Hocnslsc^^c^^i^^lilo,M^tt^mo ExetUenUsfimoqm

H6ROI,

0. ernestoJOHANNI

CREUTZ,comiti H Domino de3soSs?s@,

Mteccnati Bummo.

ILLUSTRISSIME CELSISSIMEQIIECOMES,

"\TO» dubito futuros, qui baud kvis inconftderantix if te*X\ mtritatii me reum pofiulent, quod differtrttiuncn'.Ambanc c<",//e<?«», TUUM, CBLSISSIMS W.^F^, tltujtnfi-tnumproferre atideam. Adumbram, inqw.ent ,fbolafl cam re-legandA opctla, Cf mote (f traßrationis ratione contemmnda.fjuidenim in illrt eximii (f quod tA^tofaflgto dtgnum cen-feri pofifiit , continetur ? Jfifierendum [i durttu judicent, quo-rum bwnt repunt mtptes (f t quibus nibil efifotenrnus, quAm

Juis

[nls fie pUßereftnientik. Mibi fatti erif TtIUM fufiisium aiifiiorum immetr^o diflare intervcMo, tatar (Ane (f ttußorU& mgtnii, cui exi'e hoc fipecimen natales debet, tenuitatemlongtffrmc infra lu.jM dignitatem fubftdete. Sed num id /4-tis crit argument! ad fupfuem ab augufiis TtllS timinrbtuarcendmn? m/«.'me l"e^,?: /ii?»'/ »0« potefl, qu<n in ifla, a«H

floret intelligente* tnce cf honor-j culmine, quo tot f/pe^asptertales, perfpicias.quid partatur matcrie (f infltfHti ratio,quid poftulent tempora, qui l exigart ceiera ad rem q-ocun%,tnoflo pertinentia, JJuod porro, lE,cuiin deicris eft, eosani litcris fe totos confccmrunt /ö^e^e, tutri, favore juva-re,cxemplo incndere tmeratsr F<inUtsdi£ PRfcSIDEM deventrA-ri ticcAt, nonne fapienfiffimi illius c^/t« /e/c, >><,<// litffpenhciUo, delwe) indotem, confilii munus efi t voptatiJfmum ?gfwd cv<»l .'i« fft 3 >l i/l??«e«i^ prope abtffet t fii fußuationemquandam animt u'ter'uu paterir ingen ■& pietAtis fufiflaminarempulfum ' s«^ in fip'tn ie^/o cert/fifiwm, /o^e-, «_f a^e?» exJlluftriffiimo TiiO NOMINt fip'endorcm ign<bilibuic ficetui fce.s?i?^ri devota ex/^e/o />^ere , e«»eie?» l'^// gratioftffiwe /^e,»-^'.Aris. Servet TE indulgentififmum Numtn Qtnni-s, quAm tpta-re J^as efii , feliritatis flcre beatum, tit beneficiis, qttétperléin tttramqvt rempabliCAm contulit tnaximA, iä.lata per Uri-gam annorum fieriem perennitas c nftet !

fic aovto

llluftnffima: Excelkntin.* 'PU/L.

De\otififimtts fervusZSAA^DB V.055.

l K 5.§'"_ lo

■Uanto interin confcllo

Chrifto nornandederunt, in confeilo magis cft , vi-ac , qua ad vitam vere be2t2tn turo

o^cii^ crroriß periculum itur, notitiam plenam<Sc (ufficientejn cx lirnpidiflfimis Ilr2cli«sontibuß,injfacrorum bibliprum Yolumine conrcntls) h2uririunice 2c p2rari: tanto icl certius debet c6e, innulla re alia pr2ecl2r2M mZ^iz operam celioca-ri, au3m in rimandis iisdem fcripturisj invmo enuclc2n6iß öc iiluftrandis vocibus (mgulisac phrafikus, quibus immediate ianiftiori spirimi,l^n^llslM2 religionis m^lieri2 vifum cft involue»re. Bunr certe rationes grauiffimae, quae cui-jlker, si occafio moclv, m^cnium, vires 6c fub-(idia non clcsmt) inprimis vero us^ quos vcuz

A cxcu-

2excubitores gregi^, preriofifämo Chrifti /angui-ne redemn, juikt efPe , non r.im luadeant,. quaminjungant, ut in hoc ftadio gnauiter, A pro viri-li d«currant. Otium quidem mihi, ne mukusheic cogir cfTe, peperere immortalcs virorumdodilkmorum labores, qui prsecJari conaminismcesfitatem folidiffiril» euid!nn dedcre argumen-tis. Ne tamen nihil ommno dixifle videar,hane in rem unum tantimi atque alrerum inmedium placet afterrc. Primum id cerrum eftac immotum, in tradatione rcrum theologica-rum acroatnatica ad Kiblicam apodixin cundaredire debere, h. e. thefes folidis iisque e fcri-ptura petitis argumenris muniendas efle: id vero,nifi eruto folkcite atque plene dedudo cum fin-guiaruaa vocum, tum, quae ex vocibus apte in-ter fe connexis cxfurgunt phrafium biblicarumfenfu, non video quo demum aiio modo obti-neri queat aut debeat. Deinde in habendis adZregem Chrifti concionibus utilifkmum , immomzxime necefiarium fuerit, menrem didorumefkcaciffimoruni sc iucpa-nnummy animis audito-rum imprimere probe & inculcare, ut ex locislacrae p^ginX, quae j^m inds Z tcnerisjungui-

eulis

culis multi memona tenent percepra, iidei aj>ticulos profundius intelligant, intelledos fidcliteraflervenr, 6c cum ufus in praxcos Chriftianaecurriculo poftulat, felicjtcr ac pie in mentemreuocent. Enimuero fine fingulari ifta, quamcommendamus, circa didioncs 6c loquendi nio-dos originalium textuum cura, praeftan talia haiJ^lpofie, vel me non monente, per fe ipfe quinj?inteiligk. Porro cum Theolcgi fit, facraruqriIkterarum dignitarem contra corum furores,qui, ne eas cogantur pro principio fatis exquj-firo agnofcere, innumera in earum contemtumcomminifeunrur, 6c inter aka ftilum biblicumplurimis fcatere taurologiis, nobis obijciunr, iytuto colloeare! nulla fåne rarione felicius haeca.udacia retunditur, quam fi monftrerur, mukisin locis, omnem raurologiae fufpicioneni eua-nelcere, übi, qua decet, mduftria Hc anitni de-uotione ad vocum facrarum notjones formales^ at-que emphafes, quibus, qu? vulgo pro fynony-mis habentur, haud parum inter fe differunt,attcndatur. Placet in rei n?ajorem illuftrarip-jfieni in compendio afterre, quae hac de re sufi-R3 moncnt audores Nou- Hntiquorum A.*o I7O^

h z in

,'

4'4

in confilio fuo de'phrafeologia biblica, quod p.lnt 322 continetur. Primum obfcrvant, tauto-logias indignas fpiritu fando rsfe, cuius fingu,la verba diuinx fapienriae plenillima fint. De-znde vero exempli loco exPfal. 119. voces n"i^lex nvw teflimonid ynflatutumr^jLV pr&eepttiW)lUl',^^ tftdnddtd) t_?.ö\y» judiciuWy adducutvt,quae fi peculiari emphafi non diftcrre credZn-tur, mukiplices tautologias pariant, Putant ita.<jue intcgrum Dei verbum i^n aut nfinNeh. Bls. dici. (lumque illud difpefcatur inerei/e»^ sc^e»^; vero, puta credenda, fintpartim praeteritdy h. e. miracula 6c beneficiaquibus tarnquam figms Deuz, quge eredi voluit,confirrnauitj partim futura, i. e. Euangelii pro-missionen hinc cxiftimant per r^^i^ ifia 9 kaetper l?n intelligi. fn enim fignificare quoddam,quod firmum, inexftinguibile 6c velut lapidibusnr inlculprum, &j)roinde immutabilibus gratiaepromiffionibus apprime conuenire, hincque eivoci praecepta faepiflime in fcripruris jungi^adcoqve legem 6c evangelium fimul denotari.

diftinguunt in moralia, quae pernv^vöc

<>'5sc t»*fipa (quorum M</ mandatum regium Hmajeftaticum, /'oc mandarum per minilircs Deitamquam infpedores 6c vifiratores ab ipfo datumimporter)innui purar; 6c cerimomalia ac forenfia ,quo n2wll reierunr. blrrum hifce praecife limiri-bus addudorum vocabulorum fignificatio inclu-di omnino debeat, inqve allaris ex mente au-dorum, quos memoraui, nihil habiruri finr ce-teri intcrpretes, quod )ure defiderent, nuncnon difquiramj fufficit paullo ante a nobit didaper h^ec mirifice illuflrari, 6c, fi vel raaxime o-primo conatui in fingulis felix fuccefTus haudrefpondit, praeclarum, quod in conatu accura-te determinandi fignificatum didionum bibkea-rum imitemur, exemplar proponi. Nihil jamdicam, quanti fit peruniverfum Theologiae po-lemicae campum, ufus, exquifiriorem phraleolo-giae facrae notkiam fibi comparaffe. Id modo ad-huc, quod prxtereundum non videtur, adjiciam lSi utilitatem hinc, immo necesfitatem hujus ftu-dii perfpicimus, certe in illo excolendo diligen-tiam noftram non parum acucre debet, quodlingua inpri«is Hebrxa plane fingularis, immo

admi-

6admirandae, fit indolis, ab Europaeis omnibu^nimium quantum diftans. Pidem didis faciet,ur ceteros m hoc genere verfatiffimos viros ta-ceam, D. Eoefchen de caufis linguae EbrX^e prae»clarum opus. Plinc inter Philologos faniores trans-ada quafi 6c extra omnetn dubkanonis aleampofita res eft, voces Ebraeas eflc, quarum fm-gulae vix unquam exade cum emphafi una la-rma, vel akus idiomatis didione reddi poiTmc,sed 6c plura, 6c plenius, 6c magis empharicefignificent. Hoc vel notiflirno exemplo radi-cis )iV? probari poreric , cujus vis, ur obfervaruntaccuratiffimi inrerpretes, in fenfu rituali, illa no*

tione, quam folum redimendi vocabulum apudLatinos fundit, minime exhaurirur, fed fi em-phafeos aliqua fakem habenda ratio, no-tar, jun propinquitatis »^em aut perjonam 'vin-dicdre^ £ff dnimo qmm fangninii nexus imperat^verfm tam agij eandem at proprtamfibi af]trere,pre*iio chto redimere^ £ff jm ejm^ quod. /^! vincertnon poterat, pevjequi. vid, f. j. Qramemm in*Jbeohgid Goelis l. i. p, z/. Hinc quis jam non cla-riilime conficiat, in didionibus lingvae facrae ri«

n>

7r.mandis baud defultoria opera defufigendumefie, verum in iis, fiquidem facratiflfjmum Deiverbum ad ufus, quos intendit adhibendum eft,cunfta (ollicite v, nec fine imploratione fuperniauxliii excutienda ?

Vides B L. quibus adduftus rationibus, cumcognicionis 'lheologicX quakcunque edcndumfuerit lpecimen, matcriem , quam fröns fiftitdiflertationis , elegerim , prxfertim cum eam,quod fciam , nemo ea , qua heic faKum eftratione , pertraiiare aggreflus fir, Tux , nondubito, quin exiftunes humanitaris efie , dis»ferentem benigna mitique fubleuare cenfura ,nec , fi quid melius potuifle pures daborari ,quod minime inficiabor, id quo pa6to fieri de-heat , taxare , verum opere , akiorisque <lo-cumentis ingenii demonftrare.

11,§»

JAm igitur ad rei, qux caput caufiX con-» ftituic , penitiorem confidcrationem , inu»

qua ut Pater luminum coeleftis jufeare lucis nosclemenrer colluftret , ducat dirigatque , deuoteprecamur , alacres pergimus, Confiliorum 6c

Vl2-

zYiaruni Vei lacra pågina plurirtiis in locis facitmcntionem. Uti vero per sonjiha , fakem ple#rumque, <!/ecret^^MM<e/is/)/e»tt<!e /e^lö«»/x« dejttgnatyit ej vo/««i^ie^l)^^m,^enrum an^nm»vis exiftentia e/^5/e^^ i)e/ »s/, efficienda, f>«/>et//e^>det velpermht&éda, qmtemts vttmttsfette^i/il)?? optima/ /l«si per me^ accommodatisjimasöt,'«en<!ii re^irii 0 /ecnm ö<zse^ conjttnftam \ i,ta per ni^l dudumque iftiusmodi confiliorutnexlecutiones denotat, Prius ur pateat , fcriptu-irr quendam locum huc pertjnentera , cum*-.omnium non licear per propofitam breuitace»habere raridnem, adducere, eumque lecun-dum genuina hermeyeurzcX facra: principia exaj-minare juuabir»

§. 111.

PLacuit vero inprimis illustre di<^um , quodH^ Pfalmo LXXIIU 24. inuenitur , maximc-»quod pfalmus bie plane eximius est, myftcriutncrucis viuidiÄimis liftens coloribus. Ira autcmdi^um nostrum in fontibus legirur .' -s^^i-2"Onp, "^22 "^mn Pro confilw tm duett7jze ,V' pofiea sjjM gkria dftomts , fett recipies7«e. Vbi voci no eam omnmo notio»em con,

ueni-

9uertiré, quam in cleKnitione confilii modo data,cxhibuiraus , nulli clubnLwus affirmare. Certe velYocis ori^c» Icl fapientiam inferri rcfpedum per-ipkue clocer. Defcendit enim a\^ conftilfre^deliberare quod fine aftu quodam intel-ledtus sc fapientix ficri nequit. voluntatis auterascu decreti iimul l^^bcnclcim efle rätjonem, <)U2cinfra fumus adduäuri, abunde demonftrabunr»Lcllieer, appljcanda ut proraifimus in hunc ufummedia herrneneurica, quorum praecipua funt con*textur Se paralklijmm,

§. IV.

AD contextum/cc/tf cum primis confideratio,/H, sc nexus aniecedenUum 6c conjequenttum per-tmet. Eft vero in noftro Pfalmo fcopus, ceu resipla sc verborum cohaefio quemui^ facile eonuin»cere poteft, ut aufior facer («), tanquam infi-gni experientia fpirituali prxditus, fuo quosvistentatos exemplo, qui dubiis 6c periculofis deDtvina omnifcientia 6c prouidentia cogitationibus

L arfli.{ s) .■ifitjhtis ne ilte ftt , un DAvid ipfe , operefie i*m non

fiifqtiire : r.eutrA enim parte, ftue hic credAtur Atißorfeatn-ä-riitj-. fi<e iHe- feo7rvtv?iet orAculi htijttt ptriclitAtitr, quum$f Mkphum fcripturÅ frophetsm t/ vfdeptH* f<ottst

affliåantur, doceat, quo pacto offendicula haec-cc coelefti lumine ac ro!»ore maéli euirare feli*citer ac fuperare queanr. Hoc confilio, (ut jamantecedentium 6c conlequenrium nexus in noftrodifto clarias cluceac, ) primum v.' I. emphaticacxpreffioue, vel, utOufietius advocem hujus ver-Kculi primatn I>' com*nenratur,exclamatione,ve-iut e protunda de rebus malorum pro(peris 6c fuisa-dverfismeditatione emergens,eorum vctamfeiicittdtem, qui fincera poenitentia 6c non fucata Kde, aperverfo fui amore fe purgarunt, pråedicat. (^ui-bus verbis fimul continetur /co/?^ dicendorumfpecialior. Porro docer, quam fuerit iplé nuta.tioni, b, e. defeäioni a regia vcritatis via 6c fi-<_le propinquus, eo quod fe decipi fere patere*tur, pdrtim iallaci fpecb /e/i«^i^ impiorum,<^ui non modo commumbus hominum calamita-tibus 6c aerumnis vacui, corporis robore 6c Kr-jna valetudine praediti, hbere ac impune pecca*tiz quibusuis grauillimis indulgeant; verum eotandem quoque procedant infanix , ut lcienri--3M sc prouidentiam diuinam fiue negent impie,liue m <it»bium fakera vocare mmime vereantur

qua

lo

11qua ramen nonobftante impietate, rebus man-tur florentiffimis v. 2-52. /'^»'t/m affliäionibuss^inifera forte piorum, quibus quamuiz confcientiaepuriras 6c animi finceriras longe feliciora pro-mirrere fata videanmr, fuam tamen integritatenifruftra efTe , uti quidem in ifta fua perturbationefibi perfuadent, fentiant, immo perpetuis nun-quam non plagis 6c caftigationis quafi f!a,gellis adfligantur, v. ij. 14. Tum vero fe ipfcianionbus 6c fanCtionbus eogitationibus vclutvineSs, duabus potiffimum rationibus refutat Pri-mum l'«^>es/e v. i^.bunc fere in modumj $ieandem cum nequitfimis iftis hominibus, qui v,11. dicebant: Gtuomodofciret Oe»,? tibiam in»flans, Te cuncta leire, se tuis paterne profpi,cere negarem, nonne cum maxima haec incon-ueniemia inde (cqueretur, ur ott?«em gtnerdtiommjiliormn tttomm, qui tamen iisdem mccum cru«ci3 iegibus, ex lapientilflmo tuo decreto öcinten,fiiTimo in eos affeftu fubjici iolenr, "»mjö perji'<l/s defererem aut contra eam agtrtm ? Dirt£le r<>zg. 19. 20. petiro argumemo lojidilflmo ab im-piorura tn?gico ac niaxime limenrabili .cxitu. I-

-82 A

12

La tamen hoc allegar nofter, ut in anrecHmoftcndat, quomodo in allati argumenti medita-tionem incideric. Id facit, rum »-emo/me v. i^-tnonftrando, quomodo non potuefit iilud per,*lpicere, quamdiu non ingreffus eller wjkcrarid2}ttskd citra illam in ea introfpicicndi curanidiu multumqve co^?^^ irrito conam,cum res illa

labor tantum 6c moleftia m oculls^ judiciiö5 mentis ejuz? tum v. 17: pöfttim, fignificans,quo randem paclo ipfi in nientem venerir, vi»delicet cum /nil^ei in /^s^^/^ Dii, Numeromukitudinis fine dubio refpicitur quidem ad va^rias partes tabernaculi Mofis; (ö) intenditur ra-men id, quod tabernaculutn figurabar, ur fen-ius fic,rum demum hieropfalren krupulis fuis 6cpcriculofis cogitationibus penitus liberarum fuifle,cum pia meditatione, coeli, ecelcfiae, Chrifti,snam horum typum fuifle tabernaculum paretex Hebr. 9: 9. 12. cap. 10:19. Åpoc. 21.' 22,Dan. 9 t 24.) atqve adeo rayfterii crucis, quodad regnum ejus perriner, indolem, in verbi re-revelati facrariis, intimius fcrutanus, fapienriffi-

mani<ö) 'D. (3eier Adb. 1. refpici put.it ettArn <,<^ aliAprtcAti-

«nh & pHltlic<e informAtionis UtA, fyaAg^grti (f fciolat, \>bitröghetArum *lebA»tur flit.

mam decrétorurh diuinorum, cum de piis, tumde impiis, connexionem perfpexi(Ter,fimulque i*ta ad horum flebilerr? citte^^et /^c??? dum i-girur hoc modo veram improborum infelicita-t"m iallaci eorum lplendoti 6c lmi!O^^ imdginip::>anta(lictts ut v. 20. habet, oppofitam, (oli-tie demonftrar, eoqve fimul /^//ttie vi conrra-rii digitum ad piorum longe meliorem forremintendit, 6c hac ratione iufficienter vcrfumNmum probat.-non alio fåne, quam fupra in*dicatum eft, <,m'/7?s, id agir, ut fuo videk-cer moneret exemplo, qui fatanx ignira telaöc corruptx carnis fuggeftiones, dum hinc fi-korum Oei miferiam 6c amimnas, illinc eo«rum, qui prauis cupiditatibus ftrenue indui-genr, contrariam lortem nobis objiciunt, re^pelli debeant 6c exftingui. Hoc fa£to fequiturtandem a v. 21. ad Knem, luculentiffimumDeo conftanter adhXrendi propofitum / quodparrim negativum e^ ( »i«"r' «fm^) de eo quodpofthac virare conftituir , qvando v. 2t- 6c il,priorem luum errorem 6c repugnantiam aJvcr-flis Dei confilia brutalitatis , ur fic ioqu^r (inEbr. ijra V'si°>o,l2 inftar bruri 6c beftiamm),

accä*

n

14>4accufat l partim />o/i/^«m ( x«rav }ém )v. 23- hizverbis; -^vv 'vvn "On". kaque ego /sm^er ier^m,(übinteil. ero, Cujus propofm duplicem affercrarionem moventem, akeratn in hoc codem_iverlu ; apprehendtfti </e^tr^^« meam : in fequcn-ti, qui j2m (upra adduÄus eft , alteram, hacconncxione ac fenlu l ideo Ttbi, mi Deus ,femper adhxrebo, quia ficur me huc usque lpi-ritus Tuj auxilio luffukum fuft^ntafti , ( id e-ntni innuit n apprtbtndert e/exir^m) ita procofjfitio ducis 6c poft hac duces we, (Z* t<l«i/e^itttm gloria re^/tt : qux mox plenius explica-buntur. Reiiqua hujus Plalmi ad finem , nonnifi ad idem propofituni novis medns terminisconfirmandum pertinent J quod, fi vacaret ,in procltvi eflet monftrare. 3i itaque fuccin<ilam totius Plalmi partitioncm (c ) defidera-

rnus ,( c) D. Schmidius ftc partitur, r.o ditendorurn fummz v,

l, ;\o iffium pii bominis fcanÅalum atqut perifulum v. 2.

j. idque j',o tx imp:orum fdicitare P. 4.-"*.?. (f piorutnmi'ma i>. Is. 14. n-tum : fied tanten 4\o fanföitribus en-ris dt cnfifurn iS diffp<ium z>. \r --20, mdt tandem jropsfierroris tmendationem v, 21. %2 , ingenua (f grata sonfeffiein Deum t>. 23 - 2s. fequitur, In mn adeo i muitunt.,a noftra riqtdit

»5mus, h*c erirl 1:0 ipfa thefis^de piorum bc-atirare v. I. lljo dubia adverlus eam v. 2-14.lIIJo eorum refutatio , cum implicira thefeosprobatione 15 ,20. IV:o porifma hinc deriva*tum, propofirum puta Deo conftanter adh^ren-di j cum fuis aetiologiis v. zi'-ls*

V.§.U l/Ec cperofius paullo confukum duximus de'

KA ducere, quo omnia ad noftrum inftitu:rum fpeftantia non majori modo luce donen-tur, verum fic etiam appareat tantum abefle,nt vel fcopus Plalmi generalis, vel fpccialis, velantecedentia 6cconlequentia confilii fignificationéantea daram v. 24. afpernentur, ur eam po-tius poftularc quodammodo videantur , fakem ,fi ea admitratur , eun&a lponte 6c naturali o*

mnino nexu fluant. Quod fi enim heic eo ten-dunt omnia , ut contra fcrupulos 6c dubia demira Dei providentia eirca pios 6c impios , ii-lorumque vcra, horum autem fluxa bearitudineinftruatur tenratus : certe in ejusmodi calu re-ätistime fapientjllimum Numinis decretum , perquod confilium ejus explicuimus, allegatur ,

ur

M

16ur hoc perlpcKo, in benevolentißtni Patrisvolunrate fvaviffime*

$" VI.$.

CUmque ex data analyfi pateat v. 24. eff<3>,senologiam propofiu , quo hieropfakes le

in perpetua cum Deo unione manere velie de-cernir , fatis hinc claret, quis fit diÄi noftrifeopus fpscialisfimm , quX fumma, quod ar-gumentum : nimirum iftius decretae unionis ms-ti.vum five rationem moventem indicare* Hoelolum vero itidem noftro inftituto apprime con*venire quis non videt? Qua enim quis ratio*ne mekus 6c efficacius ut in fuaviftima cunufupremo Numine conjunckone perfeverare velit,vel le ineendere , vel in ea confirmare poteft,quam fi jugi 6c vivida meditarione cum lum.m.^ Dei (apientiae , tum voluntans ejus oprim^animum pafcat ? Per illam novir Deum, czu^:iofi mixirofl falutaria fint, exacliikme, fint_,vel leviffimo erroris periculo perfpicere : pCrh,ne vero, fiquidem ardenrilfuno intimenres sgwiiu^r amore, non pofle non perlpeéia Jdecer-ncrc, Nihil igirur mirum fi uttumque vocé

I^^?>'

l?'-°-m!ly confilio i^o pfakes complecli credaturpraefertim cum nec ufus facn codicis repugnet,ceu deinceps videbimus,cum loca parallela fumuzp-rluftraruri. E contrario tolle akerutrum horum6c fimul akerum fulcrum propofiu pii fuftule,ris, kmge (ummam fapienriam, led deftirutaraoprima voluntare: kier illa quidem meliora ffcd deceriora deccrnet. Finge voluntatem opri,mam, quae careat iumma sjpiennaj annon pcri-culum eft, n^-, cu«n optime cupir, deteriora ra-men in deecrnendo imprudens lequat-ur, aut inrnediorurn eledione aberrans, fine cetera opti-aio pr^etcr opinionem excidat ? JNurnvero talsquis Deo, qui re akerutra careat, iibi propp-ner ccniianttr ydhaerere ?

$"VII,F TLterius verborum etjam noftri verficuli piu-

v' /o überior dancla cft expkcatio, ur, indcnumquicjL argumenn pro noftra fententia petipolkr, eluceac. Cum confilium Dei varma»fit, ur facile dernonftrari poteft, hinc mcrito,quodnam fpeciatirn noftro in locoinnuatur, quae,ritur. Id optimc docebunt praedicata adjcda,

(^ quo"

quorum primmn eft, i/^5/5 me. Huod verbumproprie äétutn defigmt ilkus, qui åkeri viammonftrat, eumqae, fi viribus deficiar, ita luften-tar 6c manu fubleuat, ut ptogredi poffit, acmeram, quam pcr le nequijller, akcnus bene-jfieio ex voto attingat. Quia vero propria fig-mficatio heic locum cirra abfurdltarem haberenequit, 6c mctaphorica confequenter admitren-da eA, fermo etiam eft de ducendi aäu tali,quo Dcus circa plalten 6c ejus fimiles, h. e. fi-deles (nulla namque adferri ratio poteft, cur hisidem, quod illi beneÄeium non obftngat ) ver,sarur.' nihil hic p?r m <ckcer< inn. i porell ,mfi mira ac fpecialis Dei providcntia circa fide-Us åc concwfus gratiofus, quo in luam giori-am, 6c ipforutn commodum 0?««/^, etiam aljfii-öiones ac infortuma dingit 6c gubernar. Per-tinct igitur ad hunc divinum 6c lapicntlllimumdu&um, quod, ficut Deus auåorem faltiris no-Krae per pafkoneni ac mortem confummavit Heb.2110. ita cum illo pati finat eos ac velut igne quo-dam docimaftico purgari, qui gloria: per iptumpartx cojjfortium anhclant» Qtiam in rem proftat

fylva

ig

55

lylva locorum (cripturaes fed euolue interimProv. is: 33.' Roai. g: \7- Hpoc.l4: 12. 2. Tim.2MI, N Ad hane Deo familiarilkmam viam hticpeculiariter refpici, eo eft credibilius, quod noniolum fupra de admiranda eius circa pios provi-denria aéium fir, verum etiam qux mox lequu-tur verha, V' poftea (<^) fiue i^«i/em cwn«gloria, recipies me, (quibue beatuj piorum exitusf. Pet. 1: 9. dehneatur) non folum irnpiorurnNiiferabili ilni v. 17. indicato, fed proborurn eti-am adfiiäionibus 6c contemtui lans clare oppo-nantur. Caeteroquin obfervandum eft, fi -o^ncum röra lua emphäfi verti debear, fic redden-dum: <^«^ 6^ M«5 me. Hinc }oh. Hen. IVlicha-ehs in überiorioribus annor. praeclare ad hunc

d 2 locumCd) Grotius quidem opinatur , Datidem optaffe ä Deo fi-

tri "i"Do "*n >ie ef 'ugen"timm quandam gtort<e & luciéfUvintper dona(f idrttttes, cell. Zuh. 2* 12. Verum nequsdfam aliud de re ipfa monem, buk interpretationi fA*ter Acctntuum entextui apertrffime refrågatur, qui qttum

0J

~!12D afe nsutuofeiungat ? totra qitm all.Zacb, herr, oftendrt, zo-em".r\i htic neutiquam notninu t

/k<^ «e prtp^fitionu a«/H<V /s«/«/« /e,^<, quumfic «e »> graqt»maticu-s i"i,»/'««<?^^?« reqttirati /e</ e^«/»- partjcuU Adlttr»jttAiis poftea, tandem, ttmfirvAre.

55

iocum fic t dueispet ö<-lce iem/>s^, V' dd aettrnddiduces me. Notiikmum enmi iuter l Dilojogos eft,terba futuri temporis, quale hoc noftrum, ina<3u cörttinuo lXpe prxfens 6c imperiecwm in-eludere. (e) lndicarur adeo firnuiiima rcpl^l-tae fiducia aefpes, qua, non ut eor.upta .ar.fölet, quae tantum ad pedes posira eredit, pre-fentem modo fortena fu^m, led luturani etiamDt <j

CommendatilTimam esse, eerusTime fibl pcrlvadet»Hinc perfpicue kquet, quid ad propofiram

cjuacftiortem refpondendum fitl mmiruni Ipeua-tim fäte hic intelligi cortfilium, fecundum quodab aeterno conceptum, sp^cialis ifta, cujus men,tionem fecimus, Prouidenria, 6c concunus gra-tiofus in tempore 2ttemperatur 6c difigkur. Quo-niaM enirn duÄus divinus a coniiho diftinguirur^Aoe aliquid ab operationibus Dci in tempore 5ijvas duceridi notio, ut modo explicata eft, invol-i^zr, divcrfum, confequenter aeternum fit opor-«et. Paret autem hanc, quam aftenmus verbo-en»» explicationem rurfum non parum noftrae

f^ve-£e) eonf Tarm)nii Gram. Hebr. Bbticap. _>o,r übi etiam e-

xtmplum aßus continui adducitur iliud Pfal. i : 2. in tegé<ejus mcditnhtur dit ae mflé.

z»

favere fententiae, I^cque enim Deus luos autfecundum folarn fapiennam aur folum volunra-tis deeretum, led fecundum hoc prout in l//<§fun.latur , duck 6c cum gk,r;a recipir : necu-fla sdpaitt n>tio, cur^ cun? akerum cum ake-r. commodc ccnfiftere queat> hic afc inuicemdebcant fcjung^ s. VIII.

S\m ad skerum randem prögredimur fubfidiumH -xrgcti-um, quod par;i!.limi ncmine spudii ck_,rts mfignin 10l t. Paili aurem quisqve ne-g^tlo praruidet, qvid heic cUmprimis cursc debe-ar efie. addueenua vidckcet nen talia modo pa-rallela diet^, qui'»us notionem fapicnriae confilii,cum Deo tribuitur, fignificationcm ingredi pa-teat; fed 6c quae decreri vim eid^m inefie pro-bent, Priorls generis ut muka prodire jubea-mus, nihil eft opus, cum 6c origo vocis n-' 6cconjugata feu univeria cjus familia relarioneniquartaam ad intelkOum ejusqve perfeäiones cla-ri(tme 'loquanrur. Unum tamen iremque all-rum locum tetigifle juvabir. El. XXXV!.- 5 fitmentio confilii ad b-dlum gcrendum. Quid hoc

eft

«l

22est aliud, quam fcientia optimorum mediorumad hunc fineni obtinendum? C. XU 13. verbisjGhi\s vir co^/tt aur confikarius tpfm i«^rmi mm?negatur Deo confilio ajieno opus efle. Quodidem eft, ac fi dieeret! tantum abeft ut Deusab alio, quomodo res fuas finibus convenienterdifponat, inftrui debear, ut id eminentiflima rati-one per fe ipfe norir. Qucm fenfum confirmatverfus fequens, übi per v^,2 quocum a<e//'öe-rabitt inrelligitur confultririo confibum pofcentisjqiuam fignificarionem in torna Niphal huic ver-bo comperere, inter o.tines e.onyenit, panque ra-tione alieni confilii necffFiratem a Deo removet,Itaque verba allata fic rxnonit D. öezelius ad h,f Ingen hafwcr trust Jptfrranom \ått och wag/hnruledes han sina fdar wisiigen regera ffufle/jåfom Jordiske jlonun^nrsädant bchöftra. An*non hic aperrissime digitus ad inteileäum divi-num ejufquefapicntiam intenditur? Quod itidemfir Prov. s. 74. ns>" m//)i con/l/mm , hoc eft,l^ur^ichaellz exp!icat,.(/)poffideo aliisque imperti-l?or confultsndi peritiam. idque paullo c larms D.Ge-zelius ad h. I jta cfifert: QSti Mig ar et pbe-

gN-(/) Uherioribus annot, Pbilohgico Ixeg, tid Prov, Si 14.

sr?23

Meligit räd/ at iag tvtt «ft mitt tvishetSlittö/ hwad uti alla ting tmflicp fice eller icke

kan-§. IX.§.

NEc locorum pofterioris ordinis, h.e. quae di<! äione ftxydecreti poreftarem continen euin-cant? ulla laboramus inopi3. Talis eft, ifque e-videniffimus Eldrx iot 3. übi verba 5-^xlCrri wn /ec^^^m ca/^MM principum, non pol-sunt non de illorum decreto aecipi. unde D*Gezeltus confikum in notis ad h. 1 reddit perSlut. Neque »lirer sumi pottft eadem vox cumSalomo Prov. 19/ 21. confilium inquit T>om\nico«Mei l idem enim hoc eft ac fi diceretj Quic-quid Deus pro fua fapientia decremit five facerefive impedire, five permirrere, evefitus optarusdeftituerc id minime poteft. His gcmina funtverba Pfal. XXXIII: n. lun cum Efaias /k.gy-ptiis poenas promeritas hoftium irrupnone infii#gendas divino inftinåu C. 19: 17, dcnunci.msjica loquirur; omnis apad qttem, quis comtnemo*raverit e<<m (Judaeam puta ) pambit ob conjdwmDomi^i 2^baoth} quod i/ec^e^/i fuper e<sm mmk

xum

rum itgyptum; quis non videt,'dum confiliiDomini Zebaoth mentio injicitur, decretum in-nui divinum de terrae /Egyptiacae per hoftesvaftatione ? nee incommode huc referri pofluntloca Ef. 28! 29= admirdndum feat confiliuw. (Z'Jer. 3^: 19, me?H^^s confilio fff grandis opere.Cum emm ftanm izdditur opus, id induio eft,de ejusmodi confilio, quod cikeax 6c porens fir,h. e. decrero fermonem cfTe. De decruis divi-nis circa l^/uris noftra: negotium confiium mtel-kgendum efle in kquenubus locis, clanor res eft,qva ut u .ae .» debeaHE. kuc. 7: 50 /^b^^/^ei rejece*»-^«i feu nri^u re K'_>^ runt confiium T)u i/e/i^o/tt'.Ad.2123 Ifi cf»-,0-,(i>ri Oi, :r, dd qu m locu clariikmusSiockjwi ita:D^«iio c;>,,ji 0,1 e. decrero,quo De-

us opus icdemuonis p^r paftionem 6c morcem"Fjiii peragtndum Ispienujfime decrevir. c. 4!28. --^ /ii«eM'^M Cft.aecunaue Mtl»^ ii^<l V' con-jtimm ii/^m prim d<finivit m /iere^i cap. 20: 2/.A<om/'n/5l iz??)/5/«ciH^em pc»/^'i om^ T)et confili-tiah Diöium Hcbr. H: 1/. mdem huc pertinete6c res ipla 6c contextus louuuur. Quando v«Apoftolus Epli. N 11. conklium voluntatis com-

M6°

24

2525

memorat, illud fecundum quosdam, ur Hm*gonli de fando vidore verbis utar, fcientiam di-rigenten!, voluntas vvluntarem imperantem, roxe^el-il/^potemiam exfequentem exprimit. Quam-quam nihil obftare video, quo minus, ficur de-crerum voluntatis dico, ira sts^ S»^'««t^ h. l.idem, non exclufa tamen fcienua fiue fapientiadirigente, fignificet. Id vero pr?erereundum noncft, aliata in hac §. fcripturae teftimonia, licetdecreri vim paullo apertius 6c luculentius pro-d-^nr, ita tamen explicanda efse, ut fapientiam,in qua illud fundamentum fuum invenir, mini-me exeludere, fed connotare credanturj quoclex iis qu^ ad §. fequentem diduri fumus, ro^bur 6c lucem accipiet.

§- X,': '"JJTlfce, quae ad §,§, #;tam & 9:am jam dil-J§j| ferunnu3, praepofiris, uti dilucide conftarcpuramus, 5. litteras, cum confilium de Deoprae-dieant, ita loqui, ut non decreta magis divi».na, quam fapientia fumma hac voce defignen-turl ira mcrito inde, ceu nouo argument© con«cjudimus, utrumque fimul in iis lvci§, quae ta-

D letp

26lem senfum commode ferunt, coi.f.i.. fgiv-fica-tu involui, nec neceffe elfe, ur vd l!l.> v^lhane feparanm inrelhgi eredamus, quorics il.z

öc conrextus id non exigir. Nulla enim in e-jusmodi di is rario eft, q-^ difhiadeat utnuiquenotionis conjundionem, cum contra fenfus ficplenior 6c cxplicatior cuadat, quod urique Spi-ritu Sandö magis dignum eft cenlendum De«inde pro noftra (entenria plurimum nfilirar ana-logia vocum facrarum, quas in fenfu pra_:gnanri,h. c» eo, quo plures cognatac res uno vocabulocomprehenduntur, faepilkme occurrere, maxi»Mo omnium conlenfu eredirur. Prxbuit ejus reilpecimen quoddam fupra verbum bv?J 6c ni-il properandum nobis effet perplurima alia fup-peterent. unicusi tamen adjiciam Quis dubitacverbum >^^ fimplicem fciennam figmficare? at-tamen, inprimis cum de fandilkmo Numineadhibetur, faepilfime in ienfu praegnanti, prae-ter nudam notitiam etiam curam circa res co-gnitas compledentc, ufurpatur: annon vero fa-pientia 6c decretum itidem inter res cognaras de-bet haberi, quae fpecies funt eodem genere con.

ten-

27tentae, ium ädus fint mentis? (^uod li verum eft,Nfkil pn: .do habet ablurdi, öc iplas in lenfu prae»g; _ .no comprehendi vocabulo. Accedit tan-dc uod ,^>^, ut iupra notatum eft a t;yi, quodaltl.i-n inte!!?dus proprie Lc pfiM3rio notat, oria»tur; öc t3men, quod contra tot didorum fidem ne»gare haud licet, non nudum eonfultandi adum,ieddecretum quoqve fignlficet: cujus fåne rei nulla red-di poteft ratio , nik admitratur, id proptere.» fieri»ut innuatur non nudum deeretum, led quod con-fulto intelledus juckeio lit conceptum, Quo conces-io, quod'volumuG .'aflecuti fumus.

Erat quidem B. L- inanimo aliud caput, idquedo^msticum adjicere, q«od öc perlcriptum öi proinftituti ratione plene e!»bor2cum in locuiis rneis 2f-fervatur. Quoniam vero temporis ardifkmi limiresa fuperioribus imperati poftularunt, ut IZ^or typo-grapho redderetur, quam pofler, breviffimus, fa«dum, ut, quam dixi, hujus opellae partem priva-torum tenebris clauftrorum rZnrilper mancipandamjudicarem. Alio forfan eoque commodiori tempo-re, fi rerum ita tulerint vices , nec penitus dilpli-cuerint, qu» jam Tua; fubmitto cenlurs, caput

prolatura eft.

CONSPECTUS,

i, Prdhquimn de ntcesptatefcmtandi (lilum hi-blitWm*

§. 2, Definitionem Confiln Drvini proponit.§, 3, Eatn uoet rm- competere fldtmt.§§. 4. & $. Hos per anaijpn totins Pf, ex con*

textu probant,§. 6,l_dem evincit ex Scopo Specialifömo,§. 7« Expdcatione -verborum ver/ictfit 14: H idem

c&nfirmat,SS- 8-9- & lO.addußo parallelifino, & analogts

"vQcmn facrarum i'»/^^//^^ vogatt, so^e?/stmdunt.