Ewa Studziñska Europejskie drogowskazy · 2. Paszkowska-Rogacz A., Doradztwo zawodowe w systemach...

Materia³ opracowany przezDolnoœl¹skie Centrum Informacji Zawodowej

i Doskonalenia Nauczycieli w Wa³brzychui Warmiñsko-Mazurski

Zak³ad Doskonalenia Zawodowego w Olsztynie

Europejskie drogowskazy - wybrane elementy doradztwa zawodowego

w krajach Unii Europejskiej i w Polsce

Publikacja sfinansowana ze œrodkówRz¹dowego Programu

"Pierwsza Praca"w ramach realizacji projektu

Mobilnych Centrów Informacji Zawodowej Ochotniczych Hufców Pracy

www.ohp.pl

Ewa Studziñska

156

3

Europejskie drogowskazy

12. Sk³odowski H., Projekt Kodeksu Etyczno – Zawodowego

Doradcy Zawodowego, £ódŸ 2002.

13. Wojtasik B., Doradca zawodu: Studium teoretyczne z zakresu

poradoznawstwa, Wroc³aw 1993.

14. Wojtasik B., Poradnictwa zawodowe w realiach

ponowoczesnego œwiata, Dolnoœl¹ska Szko³a Wy¿sza Edukacji

TWP, Wroc³aw 2003.

15. Zeszyty informacyjno – metodyczne doradcy zawodowego,

nr14, Krajowy Urz¹d Pracy. Departament Szkolenia Kadr,

Warszawa 2002.

Europejskie drogowskazy

SPIS TREŒCI:

Wstêp .......................................................................................................

I. Uwarunkowania prawne .......................................................

II. Wymiar europejski doradztwa zawodowego ..................

II.1. Cechy wspólne ..........................................................................

II.2. Ró¿nice ........................................................................................

III. Modele pracy doradczej w wybranych krajach Europy ..........................................................................................

III. 1. Doradztwo w Holandii ...........................................................

III. 2. Doradztwo w Danii .................................................................

III. 3. Doradztwo w Wielkiej Brytanii ...........................................

III. 4. Doradztwo we Francji ............................................................

III. 5. Doradztwo w Niemczech ......................................................

III. 6. Doradztwo w Luksemburgu .................................................

III. 7. Doradztwo w Irlandii ..............................................................

III. 8. Doradztwo w Polsce ................................................................

IV. Przysz³oœæ eurodoradztwa .....................................................

Podsumowanie .....................................................................................

Bibliografia ............................................................................................

5

15

17

18

21

21

23

25

28

31

33

34

36

40

51

54

552

6. Rachalska w., Poradnictwo zawodowe jako jedna z form

kszta³towania cz³owieka – cz³onka wspó³czesnego spo³eczeñstwa,

Uniwersytet Wroc³awski, Wroc³aw 1982.

7. Rozporz¹dzenie MEN z dnia 15.02.1999, w sprawie

dopuszczenia do u¿ytku programów nauczania

(Dz. U. Nr 14, poz. 14).

8. Rozporz¹dzenie MEN z dnia 15.02.1999, w sprawie podstaw

programowych kszta³cenia ogólnego

(Dz. U. Nr 14/99, poz. 129 i Dz. U. Nr 60/99, poz. 642).

9. Rozporz¹dzenie MEN z dnia 15.01.2001, w sprawie zasad

udzielania i organizowania pomocy psychologiczno-

pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szko³ach i

placówkach (Dz. U. Nr 13, poz. 10).

10. Rozporz¹dzenie MEN z dnia 21.05.2001, w sprawie ramowych

statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkó³

(Dz. U. Nr 61, poz. 624 oraz z 2002 Nr 10, poz. 96, za³. Nr 3).

11. Rozporz¹dzenie MENiS z dnia 7.01.2003, w sprawie udzielania

i organizowania pomocy psychologiczno-pedagogicznej

w publicznych przedszkolach, szko³ach i placówkach

(Dz. U. Nr 11, poz. 114, 4, pkt. 7).

Europejskie drogowskazyEuropejskie drogowskazy

354

Wstêp

„Inwestowanie w m³odzie¿, to inwestycja w rozwój

nowoczesnej gospodarki”- tak rozpoczyna³a swoj¹ wypowiedŸ na

³amach broszury „Europejski Fundusz Spo³eczny” by³a minister

edukacji, pani Krystyna £ybacka. Nale¿y zgodziæ siê z cytowan¹

wypowiedzi¹, gdy¿ jako jeden z krajów cz³onkowskich Unii

Europejskiej nie mo¿emy pomin¹æ spraw zwi¹zanych z edukacj¹,

a tym samym pomoc¹ m³odzie¿y w planowaniu jej kariery

edukacyjno-zawodowej.

M³ody cz³owiek nie powinien byæ pozostawiony sam z proble-

mem wyboru kolejnego etapu kszta³cenia, a w konsekwencji

wyboru zawodu.

Funkcjonuje przecie¿ w spo³eczeñstwie jako jedno z jego ogniw.

W³aœnie ta przynale¿noœæ spo³eczna uprawnia go

do korzystania z profesjonalnej pomocy oœro-

dków, w których mo¿e znaleŸæ odpowiedŸ na

nurtuj¹ce go pytania oraz uzyskaæ pomoc

w realizacji swoich planów ¿yciowych.

Niepewnoœæ jutra i zmagania

z codziennoœci¹ nie u³atwiaj¹

m³odemu cz³owiekowi

i jego rodzicom podjê-

cia jednoznacznej decyzji.

Bibliografia:

1. Kargul A., Wojtasik B. (red.), Materia³y ze œwiatowego Kongresu

Poradnictwa Zawodowego, Doradca – Profesja, Pasja, Powo³anie?,

Warszawa 29 – 31 maja 2002 r.

2. Paszkowska-Rogacz A., Doradztwo zawodowe w systemach

szkolnych krajów Unii Europejskiej ze szczególnym uwzglê-

dnieniem Irlandii i Danii, KOWEZ, Warszawa 2001.

3. Paszkowska-Rogacz A., Zarys systemów doradztwa zawodowego

w krajach Unii Europejskiej, w: Psychologiczna problematyka

doradztwa zawodowego, red. H. Sk³odowski, Wydawnictwo

Uniwersytetu £ódzkiego 1999.

4. Rachalska W.(red.), Poradnictwo zawodowe w wymiarze

europejskim – materia³y z miêdzynarodowej konferencji

zorganizowanej w Z³otym Potoku..., Czêstochowa 1999.

5. Rachalska W., Poradnictwo wobec problemów jednostki

i rynku pracy, Pedagogika Pracy nr 38, Warszawa 2001.


534

my, bêdziemy mogli pochwaliæ siê i podzieliæ z innymi, naszymi

rozwi¹zaniami i doœwiadczeniami w dziedzinie pomocy m³odemu

cz³owiekowi ju¿ nied³ugo?

Od zawsze rodzice pragnêli dla swoich dzieci szczêœcia. Nasze,

doros³ych, rozumienie szczêœcia czêsto „k³óci” siê z wyznawanymi

przez nie wartoœciami. Dzieje siê tak dlatego, ¿e zabiegani,

sfrustrowani, zmêczeni, dbamy o materialn¹ stronê wychowania,

kosztem postrzegania naszych dzieci jako pe³noprawnych

obywateli, którzy ju¿ nied³ugo maj¹ sprawdziæ siê na polu

zawodowym i ¿yciowym. Zwykle ich s³uchamy, ale nie s³yszymy.

Co zatem zrobiæ? Co zmieniæ? Jak im pomóc? Sk¹d czerpaæ

informacje? Na te i jeszcze wiele innych pytañ postaram siê daæ

odpowiedŸ w niniejszej broszurce, która dedykowana jest g³ównie

do osób zainteresowanych problematyk¹ poradnictwa zawod-

owego dla dzieci i m³odzie¿y, zarówno w Polsce, jak i w niektórych

pañstwach Europy.

G³ównym celem powstania niniejszej broszury jest zapoznanie

odbiorców z systemami doradztwa zawodowego w wybranych

krajach Europy, w tym te¿ Polski. Przedstawienie uwarunkowañ

prawnych oraz podanie przyk³adowych scenariuszy zajêæ i metod

pracy doradczej. Zainteresowani t¹ problematyk¹ bêd¹ mogli

znaleŸæ w niej przyk³ady wspó³pracy doradcy zawodowego

z rodzin¹, szko³¹ oraz innymi instytucjami spo³ecznymi, dla których

trafnoœæ wyborów edukacyjno-zawodowych m³odego cz³owieka

jest wa¿na. W koñcowej czêœci przedstawiony zostanie wykaz

literatury oraz artyku³ów, które pos³u¿y³y mi do napisania niniejszej

publikacji i pozwol¹ czytelnikom na pog³êbienie wiedzy w tym

zakresie.

A zatem, zapraszam do lektury.


552

I. Uwarunkowania prawne

Ka¿de nowoczesne spo³eczeñstwo opiera swoje funkcjonowa-

nie na mechanizmach instytucjonalnych. Wspó³praca pomiêdzy

krajami europejskimi zastrzega sobie prawo do indywidualnoœci,

jednoczeœnie okreœla standardy, które w sposób znacz¹cy musz¹

przewartoœciowaæ zadania instytucji poradniczych.

Nale¿y jednak siêgn¹æ do pocz¹tków doradztwa

w Europie, by zrozumieæ tendencje jego zmian.

Pocz¹tki doradztwa europejskiego siêgaj¹

Traktatu Rzymskiego z 1957 roku, który obej-

mowa³ treœci doradztwa zawodowego, nie

uwzglêdniaj¹c jednak osobno problema-

tyki edukacji, skupiaj¹c siê g³ównie na

szkolnictwie zawodowym. W wyniku

podpisania traktatu, w roku 1963, Rada

Ministrów Wspólnoty Europejskiej

ustanowi³a jednolite zasady edukacji

zawodowej dla krajów cz³onkow-

skich i ustali³a wspólne dzia³a-

nia w obszarze budowania

systemu informacji i dora-

dztwa zawodowego dla

odkrywania mo¿liwoœci dokonywania wyboru. Temu w³aœnie

powinno s³u¿yæ doradztwo zawodowe. Jakie informacje otrzyma

i jak je wykorzysta, w du¿ej mierze zale¿y od niego samego. Jednak

niepodwa¿alna jest tutaj rola doradcy zawodowego, który jako

przewodnik i zarazem towarzysz w planowaniu procesu

edukacyjno – zawodowego, ma do spe³nienia wa¿n¹ rolê.

W niniejszej broszurce stara³am siê pokazaæ elementy za³o¿eñ

pracy doradczej w wybranych krajach europejskich i w Polsce.

W wiêkszoœci z nich doradztwo, maj¹ce pod³o¿e prawne spe³nia

swoj¹ rolê, która skierowana jest na ucznia i dokonywanie przez

niego wyborów edukacyjno-zawodowych. Coraz czêœciej pomoc

doradcza wkracza do szkó³ ni¿szego szczebla edukacji i zaczyna byæ

nieodzownym jego elementem. Coraz wiêksza liczba uczniów ma

mo¿liwoœæ skorzystania z pomocy doradcy. Praca doradcza

w krajach unijnych opiera siê na tradycjach danego narodu, ale

coraz czêœciej opiera siê na doœwiadczeniach innych pañstw.

Wspomniany ju¿ przeze mnie traktat w Maastricht mówi

o suwerennoœci pañstw w dziedzinie edukacji, dlatego te¿ nie

bójmy siê ingerowania innych pañstw Unii Europejskiej w nasze

polskie doradztwo. Starajmy siê jednak wykorzystaæ to, co ju¿

zosta³o osi¹gniête na tym polu i modyfikuj¹c, dostosowaæ do

naszych realiów, przenoœmy jak najwiêcej na nasz grunt. Warto

podpatrzeæ i skorzystaæ z niektórych rozwi¹zañ. A mo¿e to w³aœnie


516

Podsumowanie

Cz³owiek przychodzi na

œwiat jako istota aktywna. Jego

aktywnoœæ ma okreœlony cel,

któremu j¹ podporz¹dko-

wuje. Im bardziej cel jest

atrakcyjny, ciekawy i przemy-

œlany, tym wiêksz¹ wywo³uje

motywacjê i zainteresowanie.

Dla wielu m³odych ludzi celem

jest ich przysz³y zawód.

Wa¿ne zatem jest, by jego wybór nie by³ przypadkowy, dokony-

wany pod wp³ywem emocji, ale jako decyzja przemyœlana, zgodna

z mo¿liwoœciami i realiami ekonomicznymi.

Aktywne uczestnictwo ucznia w procesie decyzyjnym oznacza

z jednej strony poczucie wspó³odpowiedzialnoœci z drugiej pomoc

doradcy (rodzica, nauczyciela, pracownika poradni specjali-

stycznej, itp.) w podnoszeniu jego motywacji i samodzielnego

m³odzie¿y i doros³ych, opieraj¹c siê na wiedzy psychologicznej.

Dopiero w 1992 roku Komisja Europejska, podpisuj¹c Traktat

w Maastricht, rozszerzy³a dzia³ania doradztwa zawodowego na

zagadnienia zwi¹zane z edukacj¹. Zgodnie z treœci¹ art. 126 i 127

Unia Europejska nie ingeruje w sprawy edukacji poszczególnych

krajów cz³onkowskich, ich strukturê doradztwa i kwalifikacje

doradcy, ale zastrzega sobie zachowanie wspólnoty koncepcji

miêdzy innymi: z³agodzenia problemu startu zawodowego

m³odzie¿y, wi¹¿¹c silnie ze sob¹ kwestie edukacji i szkolenia

zawodowego na ró¿nych etapach kszta³cenia. Rok 2000 przyniós³

podpisanie Memorandum on Lifelong Learning w Brukseli,

zapewniaj¹c ³atwy dostêp do rzetelnych informacji i porad oraz

umo¿liwiaj¹c kszta³cenie na obszarze ca³ej Europy dla wszystkich

grup wiekowych.


750

Innym wa¿nym instrumentem prawa wspólnotowego jest Bia³a

Ksiêga Kszta³cenia i Doskonalenia, w której zamieszczone zosta³y

podstawowe cele, jakie powinny osi¹gaæ systemy edukacji

w pañstwach cz³onkowskich. W dokumencie nazwanym przez

ministrów edukacji pañstw cz³onkowskich: Bia³¹ ksiêg¹ M³odzie¿y

(2001 r.) za g³ówne wyzwania uznano, miêdzy innymi:

• zachêcanie do zdobywania nowej wiedzy i umiejêtnoœci,

• upowszechnienie bieg³ej znajomoœci jêzyków obcych,

• zbli¿enie szko³y i sektora przedsiêbiorstw, i inne.

Mo¿na zatem stwierdziæ, ¿e doradztwo zawodowe jest niezbêd-

nym elementem wchodz¹cym w sk³ad okreœlonego systemu spo³e-

cznego, który pozwala w sposób okreœlony przepisami, pracowaæ

z m³odym cz³owiekiem. Nale¿y jednak zastrzec, ¿e zachowuj¹c

swoj¹ odrêbnoœæ pañstwow¹, kraje cz³onkowskie Unii Europejskiej,

oprócz wspólnych elementów, posiadaj¹ charaktery-styczne dla

swoich pañstw cechy doradztwa zawodowego.

zawodowy zmuszaj¹ go do ci¹g³ego poszukiwania wzorca

osobowego, podnoszenia kwalifikacji i udoskonalania umiejêtnoœci

ju¿ posiadanych. Wa¿ne dlatego jest sta³e i systematyczne œledzenie

przez niego aktualnoœci rynku edukacyjno – zawodowego, nie tylko

w jego kraju ale coraz czêœciej poza jego granicami.

Wed³ug autora projektu kodeksu etyczno – zawodowego, „wymogi

moralne wobec przedstawicieli zawodu doradcy s¹ nastêpuj¹ce:

- troska o dobro klienta (czyli cz³owieka poszukuj¹cego pracy

lub zmieniaj¹cego pracê zawodow¹),

- troska o godnoœæ zawodu (doradcy zawodowego),

- doskonalenie w³asnej wiedzy,

- dochowanie tajemnicy w zakresie wiedzy o cz³owieku

poszukuj¹cym pomocy doradczej”.

Oczywiœcie tak pojête zasady kodeksu etycznego, nie stanowi¹

prawa w œcis³ym tego s³owa znaczeniu, a raczej okreœlaj¹ standard

odpowiedniego zachowania i postêpowania doradcy zawodowego.

Nie zwalnia to jednak doradcy z obowi¹zku w³asnej wra¿liwoœci

i osobistej odpowiedzialnoœci za przebieg niesienia pomocy

doradczej. Wobec powy¿szego nale¿y przyj¹æ, ¿e tak pojmowane

i realizowane zadania doradcze przez polskich doradców

zawodowych, pozwol¹ na osi¹gniêcie standardów europejskich

i œwiatowych w dziedzinie pracy poradniczej.


498

przedsiêbiorstw prywatnych i innych, którym zale¿y na dobrym

przygotowaniu m³odych ludzi do pe³nienia roli Europejczyka.

Oczywiœcie niesie to za sob¹ wiele niepokojów i rozterek wœród (nie

tylko polskich) doradców zawodowych. G³ówn¹ ich przyczyn¹ jest

upowszechnianie siê jednolitego wzoru kulturowego „globalnego

6nastolatka” , zmiany znaczenia terminu „praca”, skurczenie siê

rynku pracy, zmiana struktury pracy ludzkiej i zanik tradycyjnie

pojmowanych zawodów. Czy podo³a temu wszystkiemu

wspó³czesny doradca? Proces doradczy, oparty na szczególnego

rodzaju relacji miêdzy osob¹ prosz¹c¹ o pomoc, a doradc¹

7zawodowym jest integralnie zwi¹zany z problematyk¹ etyczn¹ ,

o której nie wolno zapominaæ we wspó³czesnym procesie

pomagania i wspierania m³odego cz³owieka. Ci¹g³y wzrost

zainteresowania poradnictwem zawodowym wœród m³odzie¿y

i nauczycieli, oraz osób odpowiedzialnych za doradzanie m³odym

ludziom, niesie za sob¹ bardzo du¿¹ odpowiedzialnoœæ dzia³añ

zwi¹zanych z pomaganiem (wspieraniem). Dwa czynniki tworz¹

prawdziwego doradcê zawodowego – wiedza i etyka. Wiedzê,

zdobywaj¹ doradcy na zajêciach w ramach studiów, natomiast

wymiar etyczny doradcy wi¹¿e siê z jego osobowoœci¹ i wewnê-

trznymi przekonaniami dotycz¹cymi wiary w s³usznoœæ dzia³añ

doradczych. Predyspozycje, które winien posiadaæ doradca

St¹d wniosek, ¿e Unia nie narzuca swoim pañstwom cz³on-

kowskim jednolitego modelu doradztwa, jednak¿e zastrzega sobie

prawo do okreœlenia korzyœci, które maj¹ wynieœæ w wyniku

procesu doradczego m³odzi ludzie. S¹ to:

• z³agodzenie startu zawodowego,

• zmniejszenie dystansu miêdzy poda¿¹ si³y

roboczej, a wymaganiami rynku pracy,

• wzmocnienie motywacji do pracy,

• podwy¿szanie kwalifikacji

pracownika.


6Kargul. A., Wojtasik B. (red.), Materia³y ze Œwiatowego Kongresu Poradnictwa zawodowego,

Doradca Profesja, Pasja, Powo³anie?, Warszawa 29-31 maja 2002r.7Sk³odowski H., Projekt Kodeksu Etyczno-Zawodowego Doradcy Zawodowego, £ódŸ 2002r.

948

Oczywiœcie, wymienione powy¿ej stwierdzenia, to tylko niektóre

korzyœci spo³eczne spoœród wielu, które jednostka mo¿e osi¹gn¹æ

w efekcie dzia³alnoœci doradczej danego pañstwa.

Chcia³abym teraz przedstawiæ uwarunkowania prawne,

reguluj¹ce zadania z zakresu orientacji i poradnictwa zawodowego,

obowi¹zuj¹ce w Polsce. Doradztwem zawodowym zajmuj¹ siê dwa

resorty: edukacji i pracy. Oba te resorty posiadaj¹ odrêbne przepisy

prawne reguluj¹ce i okreœlaj¹ce dzia³ania w zakresie orientacji,

poradnictwa i informacji zawodowej. Nie mamy zatem spójnego

i jednolitego systemu prawnego dotycz¹cego dzia³añ doradczych.

Jaskó³k¹ w polskim systemie rozwi¹zañ

miêdzyresortowych mo¿na jednak nazwaæ

Narodowe Centrum Zasobów Poradni-

ctwa, które zosta³o utworzone na

mocy porozumienia pomiêdzy

Krajowym Urzêdem Pracy, a Minister-

stwem Edukacji Narodowej zawa-

rtym w dniu 6 lipca 1999r. Podsta-

wow¹ jego funkcj¹ jest realizacja

programów Unii Europejskiej

wspieraj¹cych poradnictwo zawo-

dowe.

Dlaczego?

Poniewa¿ coraz czêœciej z us³ug doradcy zawodowego bêd¹

korzystali:

• pracownicy zagro¿eni zwolnieniem,

• d³ugotrwale bezrobotni,

• mniejszoœci etniczne, niepe³nosprawni,

• przedstawiciele gin¹cych zawodów,

• doroœli wybieraj¹cy nowy zawód.

Oka¿e siê, ¿e fundusze przeznaczone na poradnictwo mog¹

spe³niaæ funkcjê wyrównywania szans z uwzglêdnieniem relacji

miêdzy systemami edukacji, kooperacji miêdzy resortami edukacji

i pracy. Czy zmiany te dotyczy³yby równie¿ Polski?

Jak najbardziej. Polska jako pe³noprawny cz³onek struktur Unii

Europejskiej ma prawo korzystaæ z jej funduszy. Przedtem jednak

nale¿y odpowiednio zaplanowaæ i przemyœleæ sposób zainwe-

stowania i wykorzystania œrodków, o które mo¿na siê staraæ.

A starania takie mog¹ dotyczyæ nie tylko samego pañstwa, ale

równie¿ jego podmiotów, tzn. struktur samorz¹dowych, szkó³,


4710

• doradcy finansowi,

• specjaliœci marketingu,

• inni specjaliœci ds. kontaktów z ludŸmi.

Innymi przyk³adami zmian w doradztwie europejskim s¹

dzia³ania zmierzaj¹ce do zmian struktury organizacyjnej doradztwa

zawodowego w Unii Europejskiej. Coraz czêœciej uwa¿a siê, ¿e

poradnictwo zawodowe powinno byæ zlokalizowane jak najbli¿ej

osób potrzebuj¹cych, tzn. w placówkach edukacyjnych i urzêdach

zatrudnienia, które wspó³pracuj¹c ze sob¹, powinny siê wzajemnie

wspieraæ i uzupe³niaæ we wszystkich dzia³aniach doradczych.

Zwierzchnictwo na struktur¹ organizacyjn¹ nale¿y powierzyæ

centralnym urzêdom pañstwowym. Wi¹¿e siê z tym równie¿

spojrzenie na metody finansowania doradztwa. Otó¿ okazuje siê, ¿e

w wiêkszoœci pañstw istnieje jeszcze forma pe³nej lub czêœciowej

p³atnoœci za us³ugi doradcze, a nale¿a³oby je uczyniæ bezp³atnymi,

¿eby faktycznie spe³nia³y swoj¹ rolê. Z us³ugowej na wspieraj¹c¹.

Przyjrzyjmy siê na pocz¹tek, jaka jest podstawa prawna dzia³añ

zwi¹zanych z doradztwem zawodowym w resorcie edukacji.

W Polsce ustawa z dnia 7 wrzeœnia 1991 roku „... o systemie oœwiaty

...”(Dz. U. Nr 67 z 1996r), zobowi¹zuje placówki oœwiatowe do „...

przygotowania uczniów do wyboru zawodu i kierunku

kszta³cenia”.

W zwi¹zku z powy¿szym, dzia³alnoœci¹ t¹ zajmowa³y siê ca³y czas

placówki podleg³e resortowi edukacji; poradnie psychologiczno-

pedagogiczne i inne specjalistyczne w ramach swojej dzia³alnoœci

statutowej. Jednak okaza³o siê, ¿e systematycznie zaczê³o wzrastaæ

zapotrzebowanie na us³ugi doradcze. Ograniczenia kadrowe

ww. placówek spowodowa³y, ¿e zaczêto zastanawiaæ siê nad

rozszerzeniem tych us³ug. Rozporz¹dzenie MENiS z dnia 21 maja 2001


1146

roku oraz z 2002 roku „w sprawie ramowych statutów publicznego

przedszkola oraz publicznych szkó³” na³o¿y³a na dyrektorów

obowi¹zek okreœlenia w statucie „...organizacjê wewn¹trzszkolnego

systemu doradztwa zawodowego... oraz zajêæ zwi¹zanych z wyborem

kierunku kszta³cenia”. Najbardziej czytelne jest Rozporz¹dzenie MENiS

z dnia 7 stycznia 2003 roku „w sprawie zasad udzielania

i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej

w publicznych przedszkolach, szko³ach i placówkach”

(Dz. U. Nr 6 poz. 65) zawieraj¹ce zapis dotycz¹cy

udzielania pomocy uczniom w dokonywaniu

wyboru kierunku dalszego kszta³cenia, zawodu

i planowania kariery zawodowej oraz infor-

macji w tym zakresie. W tym rozporz¹dzeniu,

po raz pierwszy umieszczono zapis mówi¹cy

o tym, ¿e obok pedagoga i psychologa

w szkole doradztwem zawodowym mo¿e

zajmowaæ siê równie¿ szkolny doradca zawodu.

Efektem tego mo¿e byæ transformacja poradnic-

twa zawodowego w œrodowisku edukacyjnym

ucznia. Tak¹ jaskó³k¹ na terenie wielu szkó³

w Polsce s¹ dzia³aj¹ce ju¿ Szkolne Oœrodki Kariery

(tzw. SZOKi). Ju¿ w samej swojej idei powstania,

zak³ada³y pomoc m³odemu cz³owiekowi w zapla-

nowaniu w³asnej œcie¿ki kariery edukacyjno –

zawodowej. Zgromadzone w SZOK-ach

materia³y i informacje dotycz¹ce edukacji

i rynku pracy pozwalaj¹ m³odym ludziom

5Zdaniem J. Rifkina nadszed³ wiek informacji, trzecia rewolucja

przemys³owa. Technologie informatyczne spowoduj¹, ¿e produkcja

bêdzie zupe³nie zautomatyzowana, a maszyny zast¹pi¹ cz³owieka.

Dzisiaj wszystkie trzy sektory gospodarki – rolnictwo, przemys³,

us³ugi – doœwiadczaj¹ zmian technologicznych. Cena postêpu jest

taka, ¿e w spo³eczeñstwie tworz¹ siê dwie grupy – elity profe-

sjonalistów i coraz liczniejsza grupa bezrobotnych. Wymieniony

wy¿ej przeze mnie autor, prognozuje, ¿e postêp w informatyce

i telekomunikacji wyeliminuje wielu pracowników, natomiast sektor

naukowo – techniczny bêdzie w stanie zatrudniæ nowe osoby,

nieliczn¹ grupê przedsiêbiorców, naukowców, techników, progra-

mistów, specjalistów, konstruktorów, instruktorów, konsultantów.

Osoby, które otrzymaj¹ pracê w tych nowych warunkach, bêd¹

stosowa³y najnowoczeœniejsze technologie informatyczne, aby

zidentyfikowaæ, analizowaæ i rozwi¹zywaæ rozmaite problemy.

Przypuszcza siê, ¿e bêd¹ to:

• twórcy,

• dostawcy informacji,

• naukowcy,

• projektanci, konstruktorzy,

• specjaliœci ds. public relations,

• prawnicy,

• znawcy bankowoœci inwestycyjnej,

• konsultanci ds. zarz¹dzania,


5Kargul. A., Wojtasik B. (red.), Materia³y ze Œwiatowego Kongresu Poradnictwa zawodowego,

Doradca Profesja, Pasja, Powo³anie?, Warszawa 29-31 maja 2002r.

4512

7.Integracji dzia³alnoœci doradczej i poœrednictwa pracy

w aspekcie merytorycznym, metodycznym i organizacyjnym.

8.Rozwoju i doskonalenia poradnictwa zawodowego w przed-

siêbiorstwach – wspieranie europejskiej wymiany myœli.

9.Postrzegania podmiotu poradnictwa jako ca³oœci – cia³a, myœli

i uczuæ.

Na pewno nie wymieni³am tutaj wszystkich zadañ stoj¹cych

przed eurodoradztwem, ale s¹ to te, które jako przedmiot badañ

teoretyków zas³uguj¹ na szczególn¹ uwagê. Wielu doradców uwa¿a,

¿e w realiach ponowoczesnego œwiata niemo¿liwe jest typowe

poradnictwo zawodowe. Nikt nie jest w stanie przewidzieæ,

w jakich zawodach bêdzie praca za kilka czy kilkanaœcie lat. Co

doradzaæ obecnemu gimnazjaliœcie, który pyta, kim ma zostaæ i czy

bêdzie w przysz³oœci dla niego praca? Jak wspomagaæ osoby

bezrobotne w uzyskiwaniu dodatkowych kwalifikacji?

na bardziej œwiadome przygotowanie siê do wejœcia na rynek

edukacyjno – zawodowy.

W rozporz¹dzeniu cytowanym powy¿ej, znajdujemy zadania

doradcy zawodowego, które w sposób ogólny okreœlaj¹ ramy

dzia³alnoœci doradczej w placówkach podleg³ych resortowi edukacji

oraz wymagania kwalifikacyjne kandydata ubiegaj¹cego siê o to

stanowisko.

Kolejnym aktem prawnym jest Rozporz¹dzenie MENiS z dnia 23

kwietnia 2004r. „w sprawie szczegó³owych zasad sprawowania

nadzoru pedagogicznego, wykazu stanowisk wymagaj¹cych

kwalifikacji pedagogicznych...” (Dz. U. Z 2004r. Nr 89, poz. 845).

W rozporz¹dzeniu tym przedstawione zosta³y przyk³adowe

wskaŸniki dzia³añ wychowawczych szkó³ i placówek miêdzy innymi:

dzia³ania zwi¹zane z orientacj¹ zawodow¹ i planowaniem kariery

uczniów. Instytucje podleg³e resortowi gospodarki i pracy, zatrudniaj¹

doradców zawodowych s³u¿¹cych pomoc¹ g³ównie uczniom ostatnich

klas szkó³ ponadgimnazjalnych i bezrobotnym.

Do podstawowych obowi¹zuj¹cych aktów prawnych w zakresie

poradnictwa zawodowego w s³u¿bach zatrudnienia nale¿¹:

• Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia

i instytucjach rynku pracy

(Dz. U. z dnia 1 maja 2004r.)

Niniejsza ustawa dokonuje w zakresie swojej regulacji wdro¿enia

nastêpuj¹cych dyrektyw Wspólnot Europejskich:

• dyrektywy z dnia 15 paŸdziernika 1968 r. o zniesieniu


1344

restrykcji dotycz¹cych przemieszczania siê oraz pobytu we

Wspólnocie pracowników z pañstw cz³onkowskich oraz ich

rodzin,

• dyrektywy z dnia 28 lipca 1990 r. o prawie pobytu,

• dyrektywy z dnia 29 paŸdziernika 1993 r. o prawie pobytu

studentów.

Dane dotycz¹ce og³oszenia aktów prawa Unii Europejskiej,

zamieszczone w niniejszej ustawie – z dniem uzyskania przez

Rzeczypospolit¹ Polsk¹ cz³onkostwa w Unii Europejskiej – dotycz¹

og³oszenia tych aktów w Dzienniku Urzêdowym Unii Europejskiej –

wydanie specjalne.

S³u¿by zatrudnienia organizuj¹ us³ugi poradnictwa miêdzy

innymi: w Powiatowych Urzêdach Pracy, „Akademickich Biurach

Karier” dzia³aj¹cych przy niektórych uczelniach i s³u¿¹cych

informacj¹ oraz pomoc¹ studentom. Istniej¹ równie¿ Centra

Informacji i Planowania Kariery Zawodowej. Ponadto przy

urzêdach pracy zatrudnieni s¹ doradcy Eures, którzy mog¹ pomóc

m³odym ludziom w poszukiwaniu zatrudnienia na terenie Europy.

Integraln¹ czêœci¹ systemu poradnictwa zawodowego jest

ogólnopolska sieæ 49 Mobilnych Centrów Informacji Zawodowej

OHP, które kieruj¹ swoje us³ugi do ca³ej populacji m³odzie¿y

pomiêdzy 15 – 25 rokiem ¿ycia, w tym:

• uczniów i absolwentów szkó³ gimnazjalnych

i ponadgimnazjalnych,

• m³odzie¿y bezrobotnej, która ma problemy z zaistnieniem

na rynku pracy,

czasów model poradnictwa. Uwa¿a siê, ¿e popyt na poradnictwo

bêdzie systematycznie wzrasta³. Stanie siê to za spraw¹ zwiêksza-

j¹cej siê systematycznie œwiadomoœci spo³eczeñstw, które coraz

czêœciej zadaj¹ pytania: Jak ¿yæ? Kim byæ? Jak postêpowaæ?

Z drugiej jednak strony przyjmowany jest pogl¹d, ¿e masowy

popyt na poradnictwo wykreuje poradniczy rynek (œrodki

masowego przekazu, w tym Internet, agencje reklamowe, wydawcy

poradników). Zabraknie wiêc w ca³ej tej „maszynie” miejsca dla

doradcy, który czêsto traktuje doradztwo jako ¿yciowe powo³anie.

Zmieniaj¹ siê równie¿ pytania dotycz¹ce ca³ego procesu

poradnictwa, z „Jak dzia³aæ? Jak ¿yæ?” na pytanie „Kim byæ?” Coraz

czêœciej reklama zastêpuje wiedzê naukow¹, staj¹c siê Ÿród³em

odpowiedzi na nurtuj¹ce m³odego cz³owieka pytania. Wobec

powy¿szego mo¿na przypuszczaæ, ¿e g³ówne trendy poradnictwa

powinny zmierzaæ do:

1.Umocnienia roli doradcy zawodowego.

2.Przygotowania aktualnych i zró¿nicowanych informacji o szko-

³ach, kszta³ceniu zawodowym, studiach i pracy w Europie.

3.Opracowywania nowych metod przekazywania informacji.

4.Rozbudowanie europejskiej oferty doradczej i informacyjnej.

5.Rozwijania mobilnoœci zawodowej m³odych ludzi.

6.Wspierania i rozwoju motywacji do szkolenia i zatrudniania

osób poszkodowanych, d³ugotrwale bezrobotnych i wyklu-

czonych ze spo³ecznoœci.


4314

Z powy¿szymi zmianami dzia³alnoœci doradczej wi¹¿e siê zmiana

spojrzenia na cechy doradcy zawodowego.

S¹ to:

• œwiadomoœæ siebie,

• szacunek dla ró¿nic,

• wiara w rozwój jednostki,

• szacunek dla autonomii klienta,

• aktywny stosunek do zmian,

• otwartoœæ na nowe informacje,

• profesjonalizm,

• podnoszenie w³asnych kwalifikacji.

Dwa ostatnie elementy sk³adaj¹ce siê na wizerunek doradcy

mo¿na uzyskaæ poprzez odpowiedni system kszta³cenia i odpo-

wiednio dobrane treœci edukacyjne (psychologia, socjologia,

ekonomia, prawo, statystyka, doradztwo, inne pokrewne wymie-

nionym wczeœniej). Zaleca siê, by dobrze przygotowany doradca

zawodowy mia³ ukoñczone pe³ne studia dzienne b¹dŸ

naprzemienne (wieczorowe). Ponadto korzysta³ systematycznie

z treningów i superwizji, które pozwol¹ mu na wzbogacanie

i udoskonalanie umiejêtnoœci doradczych. Maj¹c na uwadze

powy¿sze zmiany nale¿y uwzglêdniæ zmieniaj¹cy siê na przestrzeni

• m³odych ludzi, którzy wypadli z systemu edukacji

przed ukoñczeniem szko³y i nie maj¹ wyuczonego zawodu,

• uczestników stacjonarnych i mobilnych form aktywizacji

prowadzonych przez jednostki dzia³aj¹ce w ramach systemu

Ochotniczych Hufców Pracy.

Dzia³alnoœæ doradztwa zawodowego w Polsce, z roku na rok,

nabiera coraz konkretniejszych kszta³tów. Coraz czêœciej w³¹czaj¹

siê w ni¹: organizacje pracodawców (Izby Handlowe, Izby

Rzemieœlnicze), prywatne agencje doradztwa personalnego i orga-

nizacje pozarz¹dowe, zajmuj¹ce siê problematyk¹ rynku pracy

i pomagaj¹ce osobom poszukuj¹cym pracy.

Pañstwo polskie stara siê dostosowaæ tê dziedzinê pomocy do

standardów europejskich zw³aszcza teraz, kiedy jesteœmy

pe³noprawnymi cz³onkami struktury Europy. Mimo, ¿e brakuje nam

jeszcze czytelnych i jednolitych rozwi¹zañ systemowych w skali

kraju, to i tak nale¿y cieszyæ siê z ju¿ istniej¹cych i mieæ nadziejê, ¿e

wraz z „wrastaniem” Polski w struktury Unii Europejskiej,

doradztwo zawodowe stanie siê nieod³¹cznym elementem ¿ycia

spo³ecznego Polaków. Przyjrzyjmy siê wiêc europejskiemu

doradztwu zawodowemu. Nale¿a³oby posi¹œæ wiedzê na temat

wypracowanych i sprawdzonych w Europie dzia³añ doradczych,

poniewa¿ m³odzi Polacy coraz czêœciej bêd¹ planowali swoj¹

karierê edukacyjno-zawodow¹, uwzglêdniaj¹c w niej europejskie

rynki kszta³cenia i zatrudnienia. Niektóre z elementów pracy

doradczej mo¿emy ju¿ odnaleŸæ w pracy polskiego doradcy

zawodowego.


1542

II. Wymiar europejski doradztwa zawodowego

Konsekwencj¹ niepewnego jutra,

dokonywania ci¹g³ych wyborów, jest

szukanie pomocy u doradcy zawodowego. Wspó³czesne

doradztwo zwraca uwagê na fakt, ¿e jednostka nie dokonuje

w ¿yciu jednorazowych wyborów, a zwykle s¹ one wynikiem ca³ej

serii decyzji. W czasach szybkich przemian zarówno spo³eczno-

ekonomicznych, jak i politycznych, planowanie kariery zawodowej

powinno iœæ dwutorowo. Z jednej strony musi uwzglêdniaæ

wewnêtrzne potrzeby i wyznawane wartoœci m³odego cz³owieka,

a z drugiej strony wspieraæ rynek pracy. A zatem ma zharmonizowaæ

indywidualne potrzeby ucznia z oczekiwaniami i interesami

spo³ecznymi. Ma przystosowaæ jednostkê do otaczaj¹cej j¹

rzeczywistoœci. Jednym ze sposobów realizacji tych d¹¿eñ jest

w³aœnie doradztwo zawodowe. Proces doradczy jest wspólnym

dochodzeniem do celu radz¹cego siê i doradcy. Podejmowanie

decyzji zwi¹zanej z planowaniem kariery edukacyjno-zawodowej to

proces, w którym uczeñ powinien byæ samodzielny, ale nie

samotny, a powodzenie w du¿ej mierze zale¿y od wypracowania

odpowiedniej strategii pracy doradcy. W wielu krajach Unii

Europejskiej zauwa¿yæ mo¿na, ¿e im wczeœniej uczniowie musz¹

dokonywaæ wyboru kolejnego poziomu kszta³cenia, tym wczeœniej

Zmiany form pracy doradcy maj¹ na celu przestrzeganie nowych

trendów doradztwa zawodowego w Europie.

A mianowicie:

• umocnienie roli doradcy zawodowego,

• odformalizowanie pracy doradczej,

• traktowanie doradztwa jako procesu obejmuj¹cego

ca³e ¿ycie cz³owieka,

• modelu otwartego – wspó³praca z wieloma instytucjami,

• postrzeganie klienta jako aktywnego podmiotu

procesu doradczego,

• komputeryzacja us³ug doradczych.


doradca wkracza z pomoc¹ doradcz¹. Taka forma pomocy

przyniesie na pewno wymierne korzyœci w doros³ym ¿yciu ka¿dego

cz³owieka. Przede wszystkim ustrze¿e go przed dokonaniem

niew³aœciwego wyboru, który poci¹ga za sob¹ konsekwencje natury

ekonomicznej i psychologicznej. W ostatnich latach tradycyjne

kierunki dzia³añ doradczych zosta³y uzupe³nione o nowe

wyzwania, które przynosi ze sob¹ ¿ycie w czasach ponowocze-1snych . Charakterystyczne zjawiska tej epoki, to:

• globalizacja,

• kurczenie siê wewnêtrznych rynków pracy,

• zastêpowanie kwalifikacji przez kompetencje,

• planowanie karier zawodowych w mniej znanych kierunkach,

• zacieranie siê granic geograficznych, narodowych

i kulturowych.

4116

W literaturze mo¿na znaleŸæ powinnoœci doradcy zawodowego,

które zmieniaj¹ formê jego dzia³ania, a zatem doradca powinien

miêdzy innymi:

• wspieraæ rozwój,

• nie oceniaæ, a towarzyszyæ,

• oœwietlaæ pole problemu,

• zachêcaæ do poszukiwañ nowych rozwi¹zañ,

• ukierunkowywaæ,

• informowaæ,

• towarzyszyæ klientowi.


1 Wojtasik B. Poradnictwo zawodowe w realiach ponowoczesnego œwiata, Dolnoœl¹ska Szko³a Wy¿sza Edukacji TWP, Wroc³aw 2003r.

1740

II. 1. Cechy wspólne doradztwa zawodowego

2„Mobilnoœæ transnarodowa” to obecnie zjawisko postrzegane

pozytywnie w krajach Unii Europejskiej, szczególnie w odniesieniu

do m³odzie¿y. Niesie ze sob¹ integracjê w wymiarze spo³eczno-

politycznym, ale tak¿e edukacyjnym, informacyjnym i doradczym.

Coraz bardziej widoczna jest potrzeba ponadnarodowej wymiany

zarówno myœli, jak i si³y roboczej. W tym kontekœcie m³odzi ludzie

maj¹ szansê na stworzenie tzw. "to¿samoœci europejskiej”, która

pozwoli im na lepsze zaplanowanie i realizacjê kariery. Wobec

takiego postrzegania doradztwa mo¿emy wyró¿niæ wspólne jego

elementy:

• jest to proces s³u¿¹cy cz³owiekowi w ci¹gu ca³ego ¿ycia,

• radz¹cy siê jest aktywnym podmiotem procesu doradczego,

• w pe³ni dostêpny i bezp³atny dla dzieci i m³odzie¿y w okresie

edukacji, a tak¿e w „momentach krytycznych” podejmowania

kolejnych decyzji edukacyjno-zawodowych.

IV. Przysz³oœæ eurodoradztwa

Eurodoradztwo jest terminem czêsto u¿ywanym zamiennie 4

z poradnictwem transnacjonalnym , ponadnarodowym w wymia-

rze europejskim. Wiele wyzwañ stoi nadal przed poradnictwem

w krajach Europy. Doradzanie nie powinno byæ sprowadzane

jedynie do wymiaru warsztatu pracy i posiadania odpowiedniego

wykszta³cenia. Powinno byæ postrzegane w szerszym wymiarze,

jako rozwijanie œwiadomoœci kulturowej. Takie rozumienie

poradnictwa stawia wci¹¿ nowe zadania i przyczynia siê do zmiany

form dzia³alnoœci doradców zawodowych.


2 Rachalska W. (red.), Poradnictwo zawodowe w wymiarze europejskim materia³y z miêdzynarodowej konferencji zorganizowanej w Z³otym Potoku..., Czêstochowa 1999r.4

Kargul. A., Wojtasik B. (red.), Materia³y ze Œwiatowego Kongresu Poradnictwa zawodowego, Doradca Profesja, Pasja, Powo³anie?, Warszawa 29 31 maja 2002r.

3918

M³odzi ludzie planuj¹c swoj¹ przysz³oœæ zawodow¹ nie mog¹

rezygnowaæ z aspiracji w wyznaczaniu sobie ambitnych celów.

Proces podejmowania decyzji zawodowej sk³ada siê z kilku etapów.

1.Okreœlenie decyzji, któr¹ chce siê podj¹æ (jaki wybraæ zawód?).

2.Wyszukanie alternatywy (wypisanie co najmniej trzech

innych zawodów, w których móg³bym pracowaæ, zdobywaj¹c

doœwiadczenie w kolejnych szczeblach kariery edukacyjno –

zawodowej).

3.Zastanowienie siê nad konsekwencjami alternatyw.

4.Podjêcie decyzji (ju¿ wiesz?).

35.Przyjêcie odpowiedzialnoœci za podjêt¹ decyzjê.

Nale¿y mieæ nadziejê, ¿e teraz kiedy ju¿ jesteœmy cz³onkami Unii

Europejskiej, systematycznie zmieniaæ siê bêdzie pogl¹d na

doradztwo zawodowe. Traktowane bêdzie jako coœ oczywistego

i niezbêdnego oraz zostanie na sta³e wpisane w pomoc

psychologiczno – pedagogiczn¹ ucznia i m³odego cz³owieka.

Instytucje rynku pracy i edukacyjne oraz jednostki naukowe, mog¹

otrzymaæ wsparcie ze œrodków bud¿etu pañstwa lub ze œrodków

Funduszu Europejskiego na realizacjê dzia³añ zwi¹zanych

z poradnictwem zawodowym.

II. 2. Cechy ró¿ni¹ce doradztwo zawodowe

Ró¿nice miêdzy pañstwami istniej¹ przede wszystkim

w strukturze i jakoœci us³ug. Specyfika narodowa powoduje, ¿e nie

we wszystkich krajach europejskich dostêpnoœæ poradnictwa

zawodowego jest pe³na na ka¿dym etapie ¿ycia jednostki. Ró¿nice

strukturalne dotycz¹ g³ównie:

• umiejscowienia s³u¿b doradczych (szko³a, centra informacji

i orientacji, kuratoria oœwiaty i itp.)

• przedmiotu doradztwa (edukacyjne, zawodowe, personalne).

Kraje cz³onkowskie zgadzaj¹ siê, ¿e doradztwo zawodowe

powinno z³agodziæ problem startu zawodowego i zmniejszyæ

dystans miêdzy poda¿¹ si³y roboczej a wymaganiami rynku pracy.

Jednak ró¿nie (w zale¿noœci od kraju) rozumiana jest jakoœæ us³ug

doradczych.

Ró¿nice jakoœci us³ug zwi¹zane s¹ przede wszystkim z:

• formami dzia³alnoœci doradców (informowanie, diagnoza,

udzielanie porad),

• przyjêtymi modelami pracy doradczej (ekspert, informator

i inne).


3 Powiatowy Urz¹d Pracy Informacja o us³ugach œwiadczonych ...na rzecz pracodawców

1938

Poniewa¿ Unia Europejska nie narzuca swoim pañstwom

cz³onkowskim okreœlonego modelu doradcy zawodowego, st¹d

ró¿ny jest w poszczególnych krajach ich status zawodowy

w szkole.

I tak:

• nauczyciel – doradca w Danii,

• nauczyciel – doradca zawodowy w Niemczech i Luksemburgu,

• doradca zawodowy w Irlandii i Hiszpanii,

• nauczyciel kariery w Grecji, Holandii i Wielkiej Brytanii,

• koordynator – doradca we W³oszech,

• we Francji rolê doradcy pe³ni wychowawca, a do 1993 roku

by³ to doradca informacji pracuj¹cy w instytucji zewnêtrznej

i najczêœciej by³ to psycholog,

• szkolny doradca zawodowy w Polsce.

Oprócz nazwy, kraje bêd¹ce do 2004 roku w strukturach Unii

Europejskiej, posiadaj¹ tak¿e ró¿ne zakresy funkcji i obowi¹zków

dotycz¹cych pe³nienia roli doradczej. £¹czy je jednak fakt

towarzyszenia uczniowi w momencie dokonywania przez niego

wyboru i konstruowania w³asnego planu kariery edukacyjno-

zawodowej. M³ody cz³owiek ma mo¿liwoœæ skorzystania z pomocy

profesjonalisty i unikniêcia w ten sposób b³êdnych, nietrafnych

i zgubnych w skutkach (zarówno ekonomicznych, jak i psycholo-

gicznych) decyzji. Do pog³êbienia œwiadomoœci ucznia, doradcy

zawodowemu bardzo czêsto s³u¿y wspó³praca z innymi partnerami.

Zmianom doradztwa w Europie ulega jego umiejscowienie. Coraz

czêœciej z instytucji „obok” przenosi siê je do szkó³. Wymiar lokalny

zamienia siê na wymiar globalny, by przygotowaæ ucznia do

skorzystaæ z porad profesjonalnych doradców. Na podkreœlenie

jednak zas³uguje fakt zwiêkszenia siê œwiadomoœci wœród w³adz

lokalnych samorz¹dowych i oœwiatowych, które rozumiej¹c wagê

problemu pomocy m³odym ludziom, staraj¹ siê coraz czêœciej

i w coraz dogodniejszy dla nich sposób udostêpniaæ im pomoc

profesjonalnego doradcy.

Pomimo braku rozwi¹zañ systemowych w naszym kraju, pasja

i zaanga¿owanie doradców zawodowych pozwala im na opraco-

wywanie programów, poszukiwanie nowych ciekawych, czêsto

adaptowanych z innych krajów rozwi¹zañ metodycznych i boga-

cenia warsztatu pracy.

Równie¿ Ministerstwo Gospodarki Pracy i Polityki Spo³ecznej

aktywnie uczestniczy w dzia³alnoœci zwi¹zanej z doradztwem

zawodowym dla absolwentów oraz osób poszukuj¹cych pracy

(bezrobotnych), tym samym dzia³aj¹c na rzecz aktywizacji

zatrudnienia m³odych ludzi. Jak rozpoznaæ profesjonaln¹ agencjê?

Otó¿ nale¿y przede wszystkim:

• zg³osiæ siê do najbli¿szego Powiatowego Urzêdu Pracy, by

w efekcie;

• skorzystaæ z szerokiej oferty szkoleñ,

• zapoznaæ siê z ofert¹ dzia³añ na rzecz absolwentów (programy

specjalne, np. „Pierwsza Praca”),

• odwiedziæ sale informacji zawodowej i poradnictwa

zawodowego,

• porozmawiaæ z doradc¹ zawodowym.


3720

doskonal¹ce z zakresu doradztwa zawodowego. Nie mo¿emy

pochwaliæ siê jednak osobnymi programami, zawieraj¹cymi treœci

orientacji zawodowej na wszystkich poziomach kszta³cenia

uczniów. Nie ma równie¿ opracowanej siatki godzinowej dla

prowadzenia tego typu zajêæ na terenie szko³y. W niektórych

rejonach naszego kraju, pensum godzinowe dla doradców ustalaj¹

organy prowadz¹ce.

Wiêkszoœæ zajêæ odbywa siê g³ównie na lekcjach wychowa-

wczych jednak niektóre treœci przygotowuj¹ce uczniów do

zaplanowania w³asnej œcie¿ki edukacyjno – zawodowej, realizo-

wane s¹ przez nauczycieli przedmiotów w ramach wiedzy

o spo³eczeñstwie i podstaw przedsiêbiorczoœci. Zawieraj¹ one

elementy orientacji i informacji zawodowej. Uczniowie szkó³

œrednich maj¹ mo¿liwoœæ skorzystania z zajêæ prowadzonych przez

doradców w powiatowych urzêdach pracy, centrach informacji lub

poradniach psychologiczno - pedagogicznych. Dyrektorzy szkó³,

zdaj¹c sobie sprawê z wagi problemu, coraz czêœciej zapraszaj¹

profesjonalistów na zebrania z rodzicami i rad¹ pedagogiczn¹.

Niektóre szko³y w Polsce pokusi³y siê o stworzenie na swoim

terenie „Szkolnych Oœrodków Kariery”, które maj¹ na celu

gromadzenie i udostêpnianie informacji oraz wspomaganie

uczniów w trafnym dokonywaniu wyborów i planowaniu œcie¿ki

edukacyjno-zawodowej.

Pomimo braku odpowiedniej bazy lokalowej i wyposa¿enia,

szko³y polskie w du¿ym stopniu realizuj¹ pracê z zakresu orientacji

i informacji zawodowej, a uczniowie maj¹cy nadal w¹tpliwoœci

zwi¹zane z podejmowaniem decyzji edukacyjno-zawodowej, mog¹

pe³nienia nowej roli – roli Europejczyka. W ten sposób mo¿e posi¹œæ

umiejêtnoœæ poruszania siê po rynku edukacyjno-zawodowym

wspólnoty europejskiej. Ró¿norodnoœæ kultur europejskich

wymusza na doradcy ci¹g³ego poszukiwania, doœwiadczania

innych, czêsto zupe³nie nieznanych mu dotychczas, metod pracy.

Podwy¿szanie kwalifikacji i zdobywanie nowych informacji

zmierza do systematycznego wzbogacania warsztatu pracy oraz

wymiany doœwiadczeñ pomiêdzy doradcami zatrudnionymi na

terenie Europy i coraz czêœciej poza ni¹.


2136

III. Modele pracy doradczej

w wybranych krajach Europy

III. 1. Doradztwo w Holandii

W Holandii nauczyciel kariery

zatrudniany jest przez Ministerstwo Edukacji

. Dotychczas nie ma on jednak odrêbnego statusu

zawodowego, który okreœla³by godzinowy limit pracy doradczej.

Coraz czêœciej pracê doradcz¹ wykonuj¹ wychowawcy klas

odpowiednio przygotowani w trakcie studiów i wspierani

w swoich dzia³aniach ( oko³o siedem godzin tygodniowo) przez

profesjonalistów – nauczycieli kariery. Poniewa¿ czas dokonywania

pierwszych wyborów przez uczniów zosta³ przesuniêty

z 12 na 15, 16 rok ¿ycia, wprowadzono treœci zwi¹zane z orientacj¹

zawodow¹ do przedmiotów szkolnych, a w niektórych szko³ach s¹

one traktowane jako osobny przedmiot. Jednak w wiêkszoœci szkó³,

ka¿dy uczeñ ma przydzielonego nauczyciela opiekuna, który stara

siê pomóc mu w rozwi¹zywaniu problemów i wspiera go

w trudnych dla niego sytuacjach spo³ecznych oraz sytuacji stresu

czy lêku. Uczniowie za poœrednictwem opiekuna mog¹

kontaktowaæ siê z nauczycielem kariery, który na sta³e nie jest

zatrudniony w szkole, lecz w resorcie pracy.

III. 8. Doradztwo w Polsce

Orientacj¹ i poradnictwem zawodo-

wym w Polsce zajmuj¹ siê specjaliœci

zatrudnieni w placówkach podleg³ych

dwóm resortom: edukacji i pracy.

S¹ to miêdzy innymi: poradnie

psychologiczno – pedagogiczne,

specjalistyczne poradnie zawodoznawcze, Centra

Informacji i Planowania Kariery Zawodowej, Akademickie

Biura Kariery, Mobilne Centra Informacji Zawodowej Ochotni-

czych Hufców Pracy, Powiatowe Urzêdy Pracy i coraz czêœciej,

w sk³ad pomocy doradczej wchodz¹ szko³y ze swoimi Szkolnymi

Oœrodkami Kariery. Niepodwa¿alna jest, w ca³ym systemie pomocy

doradczej, rola szko³y, która dziêki wdro¿onej reformie oœwiaty

posiada silny atut w postaci nowych programów szkolnych,

zawieraj¹cych w zapisie dzia³ania wspieraj¹ce ucznia w planowaniu

drogi rozwoju zawodowego. Dzia³alnoœci¹ doradcz¹ na terenie

szkó³ zajmuj¹ siê g³ównie pedagodzy lub psycholodzy zatrudnieni

w szko³ach. Wspierani s¹ w swojej pracy przez wychowawców

i nauczycieli przedmiotów oraz doradców zawodowych zatrudnio-

nych w placówkach specjalistycznych. Jednak coraz czêœciej

w strukturze szkolnej, obejmuj¹cej pomoc psychologiczno–

pedagogiczn¹, zatrudniani s¹ szkolni doradcy zawodowi. Na uwagê

zas³uguje fakt, ¿e coraz wiêcej nauczycieli stara siê podwy¿szaæ

swoje kwalifikacje, koñcz¹c studia podyplomowe lub kursy


3522

s³u¿by zatrudnienia. Prowadzone s¹ zajêcia w ostatnich klasach

szkolnictwa podstawowego. Czyli uczniowie w wieku 12 – 15 lat

objêci s¹ wstêpnym szkoleniem zawodowym. W wiêkszoœci szkó³

wprowadzany jest eksperymentalny program „Kariera”, którego

zadaniem jest rozwijanie œwiadomoœci w³asnych zdolnoœci,

umiejêtnoœci, kwalifikacji, potrzeb, wartoœci i zainteresowañ. Inn¹

mo¿liwoœci¹ dla uczniów jest pe³ne szkolenie zawodowe, które

odbywa siê w wieku 15 – 18 lat (na drugim poziomie kszta³cenia).

Polega na przygotowaniu m³odych ludzi do wejœcia w ¿ycie

zawodowe poprzez specjalnie przygotowany program Przygoto-

wanie zawodowe i szkolenie sk³ada siê z dwóch poziomów:

jednorocznego, podstawowego i cyklu kursów szkoleniowo –

praktycznych. Po jego ukoñczeniu, uczniowie otrzymuj¹

œwiadectwa posiadaj¹ce akredytacjê z Narodowej Rady ds.

Kwalifikacji Zawodowych. Tak przygotowani uczniowie, posia-

daj¹cy tego typu œwiadectwa, mog¹ ubiegaæ siê o zatrudnienie

w wybranych przez siebie zak³adach pracy. W Irlandii jest dobrze

rozwiniêty system doradztwa, zdominowany przez pañstwo

i czêœciowo wspierany przez Koœció³. Uczniowie i m³odzi ludzie

mog¹ skorzystaæ z pomocy doradczej równie¿ po ukoñczeniu

edukacji na szczeblu podstawowym, gdy¿ przy kolegiach

i uniwersytetach oraz w Urzêdach ds. Szkolenia i Zatrudnienia

zatrudnieni s¹ specjaliœci zajmuj¹cy siê tego typu pomoc¹.

Przygotowanie metodyczne nauczycieli pozwala na to, by zajêcia

dotycz¹ce rozwoju kariery odbywa³y siê w szkole. Nauczyciele maj¹

za zadanie przekazanie wiedzy na temat zwi¹zku miêdzy

nauczanym przedmiotem a zaplanowan¹ przez ucznia karier¹

zawodow¹. W niektórych holenderskich szko³ach œrednich

uczniowie maj¹ mo¿liwoœæ skorzystania z programu praktycznej

orientacji zawodowej. Jest to program eksperymentalny, stworzony

z funduszy Unii Europejskiej Polega na trzytygodniowym szkoleniu

przygotowawczym w szkole, nastêpnie uczniowie odbywaj¹

tydzieñ sta¿u w zak³adzie pracy i znowu trzy tygodnie zajêæ

w szkole. W tym czasie uczniowie przygotowuj¹ siê do

wykonywania zadañ zawodowych; poznaj¹ stanowiska pracy,

narzêdzia i warunki, z którymi w przysz³oœci mogliby siê zetkn¹æ.

Nie jest to traktowane jako praktyka zawodowe, a jedynie jako

wstêpne zapoznanie siê z sytuacjami ludzi pracuj¹cych. Nad

koordynacj¹ dzia³añ doradczych w szko³ach czuwa Rada Doradztwa

Kariery i Informacji powo³ana przez Biura Doradztwa i Informacji,

która inspiruje zarówno nauczycieli, jak i doradców zatrudnianych

w resorcie pracy do wspólnych us³ug na rzecz uczniów. Integracja

dzia³añ doradczych i wspólne ustalenia dotycz¹ce treœci

i programów pracy doradczej z uczniami. Zwykle odbywaj¹ siê one

na kursach przeprowadzanych przez Radê, a uczestnicz¹ w nich

zarówno nauczyciele, jak i doradcy z resortu pracy. Rada na wniosek

Biura Doradztwa i Informacji pe³ni w szkole oprócz roli

koordynuj¹cej równie¿ rolê eksperck¹. Nauka radzenia sobie ze

zmianami i wychodzenie naprzeciw nowym sytuacjom daje zatem

m³odemu Holendrowi szansê na rozwijanie œwiadomoœci


2334

w planowaniu w³aœciwej drogi kszta³cenia i w efekcie znalezienia

odpowiedniego zatrudnienia.

Mimo, i¿ Holandia od wielu lat nale¿y do krajów Piêtnastki nadal

nie posiada zintegrowanego, ró¿norodnego i systemowego

oddzia³ywania doradczego na terenie szko³y. Na podkreœlenie

jednak zas³uguje fakt przygotowywania nauczycieli (w ramach zajêæ

na studiach i podczas zebrañ organizowanych przez wymienion¹

wczeœniej Radê) do pomocy uczniom.

III. 2. Doradztwo w Danii

W Danii nauka obowi¹zkowa trwa

9 lat. Nie oznacza to jednak, ¿e

m³odzie¿ na tym etapie koñczy swoj¹

edukacjê. Mog¹ oni kontynuowaæ naukê w uzupe³-

niaj¹cych szko³ach spo³ecznych, na kursach zawodowych,

w gimnazjach traktowanych jako szko³y œrednie, które koñcz¹ siê

dwuletni¹ szko³¹ przygotowuj¹c¹ ich do wst¹pienia na uczelnie

wy¿sze. Wed³ug ustawy duñskich w³adz oœwiatowych doradztwem

zawodowym objêci s¹ uczniowie wszystkich szczebli edukacji. Dla

m³odszych uczniów prowadzone s¹ zajêcia z elementami orientacji

zawodowej, a w ci¹gu ostatnich dwóch lat nauki, uczniowie

Partnerami szko³y w procesie pomocy uczniom w zaplanowaniu

dalszej edukacji i nastêpnie zawodu s¹ s³u¿by doradcze resortu

pracy i zatrudnienia. W 1987 roku w Luksemburgu powo³ano

Komisjê Informacji i Szkolnego Doradztwa Zawodowego, której

zadaniem jest pe³nienie roli koordynatora pomiêdzy edukacj¹

i œwiatem pracy. Do zadañ Komisji nale¿y te¿ opiniowanie i reko-

mendowanie programów instytucji zajmuj¹cych siê doradztwem.

III. 7. Doradztwo w Irlandii

W szko³ach Irlandii do pe³nienia funkcji

zwi¹zanej z orientacj¹ i informacj¹

zawodow¹ powo³any jest doradca

zawodowy. Wybierany jest z grupy

nauczycieli danej szko³y. Ma ustalony

czas pracy nauczycielskiej w wymiarze 3 godzin

tygodniowo, a pozosta³e pensum poœwiêca na czynnoœci

doradcze. Doradcy zawodowi oraz wychowawcy klas i nauczyciele

przedmiotów wspó³pracuj¹ ze sob¹ w opracowywaniu szkolnych

programów wychowawczych, praktyk zawodowych i kszta³towaniu

umiejêtnoœci przydatnych w ¿yciu codziennym. W Irlandii

doradztwo zawodowe jest zwi¹zane g³ównie ze szko³¹. Ponadto

wspierane jest tak, jak i w innych krajach Unii Europejskiej, przez


3324

III. 6. Doradztwo w Luksemburgu

Pierwsze decyzje w planowaniu przy-

sz³ej kariery uczniowie podejmuj¹ w wieku

12 lat. Na pocz¹tku siódmej klasy zapoz-

naje siê ich z ramowymi treœciami

programowymi przysz³ych przed-

miotów, wœród których musz¹ doko-

naæ wyboru pod koniec roku szkolnego. Ca³y czas

towarzyszy im szkolny doradca zawodowy. Zadania doradcze

w szkole, tak jak w wiêkszoœci krajów europejskich, prowadzone s¹

przez wychowawcê. Oczywiœcie wspierany jest on przez

nauczyciela doradcê i doradców z resortu pracy. Ze wzglêdu na

zwiêkszenie obowi¹zków nauczycieli o zajêcia z obszaru orien-

tacji zawodowej, w kszta³ceniu ich zwraca siê szczególn¹ uwagê

na kszta³cenie przedmiotowe i rozwijanie ich kompetencji

pedagogicznych. Coraz czêœciej nauczyciele prowadz¹ zajêcia

metodami warsztatowymi i w wiêkszoœci szkó³ Luksemburga

eksperymentalnie wprowadza siê program „Kariera”, którego

jednym z podstawowych celów jest rozwój umiejêtnoœci radzenia

sobie w nowych sytuacjach i radzenia sobie ze zmianami. Czêœæ

zajêæ dotycz¹cych planowania kariery odbywa siê w szkole.

Uczniowie uczestnicz¹c w grach biznesowych, symulacyjnych,

zajêciach technicznych, poznaj¹ œwiat pracy. W wieku 14 lat zobo-

wi¹zani s¹ do odbycia sta¿u (2, 3 dni) w ró¿nych firmach. Wizyty

w firmach zwykle maj¹ za zadanie pokazanie i obserwacjê pracy

oraz czynnoœci pracowniczych w ich naturalnym œrodowisku.

uczestnicz¹ w obowi¹zkowych zajêciach z orientacji zawodowej

prowadzonych przez wychowawców, których wspieraj¹

nauczyciele doradcy. Polega to na „œledzeniu” pracy, czyli towarzy-

szeniu konkretnemu pracownikowi przez okreœlony czas, obserwu-

j¹c wszystkie jego zadania. Ju¿ najm³odsi uczniowie (8 – 10 lat) maj¹

mo¿liwoœæ obserwacji pracy, które jest jedn¹ z technik doradczych

stosowanych w krajach Unii Europejskiej. Natomiast uczniowie klas

starszych uczestnicz¹ w zajêciach symulacyjnych podczas lekcji

przedsiêbiorczoœci. Pozwala to na kszta³towanie u nich w³asnej

aktywnoœci zawodowej.

Narodowa Rada Edukacji i Doradztwa Zawodowego zrzesza

zarówno doradców wychowania, jak i doradców zawodu. Jest

koordynatorem obu dzia³añ na terenie szkó³ i w lokalnych urzêdach

zatrudnienia. Jednak ca³a odpowiedzialnoœæ za indywidualne

i grupowe doradztwo spoczywa na wychowawcy, który prowadzi

uczniów przez dziewiêæ lat ich nauki podstawowej. Odpowiednie

przygotowanie do tego typu dzia³añ uzyskuj¹ nauczyciele podczas

studiów. Pierwsze wybory zawodowe w Danii maj¹ miejsce oko³o

16 roku ¿ycia i wówczas uczniowie mog¹ skorzystaæ z porad

profesjonalnych doradców, którzy staraj¹ siê przekazaæ im

informacje zwi¹zane z rynkiem pracy. S¹ to przede wszystkim

doradcy pracuj¹cy w instytucjach pozaszkolnych. W tym te¿ czasie

m³odzie¿ szkó³ œrednich uczestniczy obowi¹zkowo w programie

„Doœwiadczenie pracy”. Trwa to przez oko³o dwa tygodnie,

pozosta³e zajêcia prowadzone s¹ w szkole. Nie jest to jednak, tak jak

u nas w kraju typowa praktyka zawodowa, ale raczej w³¹czenie

elementów doradztwa zawodowego do programu orientacji


2532

zawodowej w szkole. Uczniowie mog¹ zatem rozwijaæ swoj¹

œwiadomoœæ zwi¹zan¹ z przysz³ym zawodem, w bezpoœrednim

kontakcie z pracodawc¹ pozyskaæ wiedzê na temat ich oczekiwañ

wobec potencjalnych pracowników itp.

Dania posiada rozbudowany i szeroko dostêpny system

stypendialny, co umo¿liwia wielu uczniom mo¿liwoœæ kontynuo-

wania nauki na poziomie wy¿szym, ni¿ szko³y 9 – letnie równie¿

w szko³ach prywatnych.

Mo¿na stwierdziæ, ¿e doradztwo edukacyjno-zawodowe w Danii

to ca³y system pracy na rzecz m³odego cz³owieka, który czêsto

zagubiony potrzebuje pomocy i informacji s³u¿¹cych mu

w planowaniu jego przysz³ej drogi ¿yciowej, a szko³a razem z innymi

jej podmiotami jest w stanie mu pomóc.

III. 3. Doradztwo w Wielkiej Brytanii

Podobnie jak w wielu krajach Unii

Europejskiej, w Wielkiej Brytanii bardzo

du¿¹ rolê w pomocy uczniom przy

planowaniu ich drogi edukacyjno-

zawodowej spe³niaj¹ wychowawcy.

Praca doradcza w szkole to codzienne

spotkania ucznia z wychowawc¹. Na podkreœlenie

zas³uguje fakt wprowadzania zadañ wychowawczych w postaci

Po piêtnastym roku ¿ycia uczniowie maj¹ mniej zajêæ z orientacji

zawodowej na rzecz przygotowania zawodowego i rozwoju kariery.

Odbywaj¹ sta¿e zawodowe, trwaj¹ce czasami oko³o kilku tygodni.

Zajêcia dydaktyczne, zwi¹zane z przygotowaniem zawodowym,

odbywaj¹ siê, specjalnie do tego typu lekcji, w przystosowanych

gabinetach symulacyjnych. Na uwagê zas³uguje te¿ rozbudowane

w Niemczech doradztwo zawodowe na poziomie naszych szkó³

ponadgimnazjalnych (zawodowych). Pracownie praktycznej nauki

zawodu s¹ bardzo czêsto usytuowane obok zak³adów pracy i ucznio-

wie maj¹ mo¿liwoœæ bezpoœredniego poznania wybranej przez

siebie profesji oraz œledzenia pracy poprzez towarzyszenie przy

pracy pracownikowi danego zak³adu, obserwuj¹c jego czynnoœci

zawodowe.

Kiedy powo³ano Edukacyjn¹ S³u¿bê Doradcz¹, wœród nauczycieli

pojawi³ siê niepokój zwi¹zany z tym, ¿e umniejszona zostanie ich

rola w pracy doradczej. Niepokoje okaza³y siê nies³uszne, poniewa¿

w przepisach prawa oœwiatowego okreœlono wiod¹c¹ rolê

nauczyciela- doradcy zawodu w szkole, a doradcy z urzêdów pracy

maj¹ jedynie wspieraæ ich dzia³alnoœæ. Taka wspó³praca ma równie¿

odzwierciedlenie podczas spotkañ z rodzicami, którzy zapraszani

na ko³a dyskusyjne, mog¹ skorzystaæ z doœwiadczeñ pracowników

resortu pracy. Ponadto niektóre ze spotkañ odbywaj¹ siê tak¿e

w centrach informacji zawodowej. Na spotkaniach psychologów

szkolnych z doradcami zawodowymi z urzêdów pracy, opracowy-

wane s¹ szkolne programy doradcze. Maj¹ one za zadanie

dostarczenie uczniom podstawowej wiedzy na temat œwiata pracy

i przygotowanie ich do zaplanowania w³asnej kariery zawodowej.


3126

III. 5. Doradztwo w Niemczech

W Niemczech doradc¹ zawodowym

w szkole jest nauczyciel, który zatrudniany

w dodatkowym wymiarze godzin ma

obowi¹zek zajmowania siê prac¹

z uczniami z zakresu orientacji

i informacji zawodowej. Poniewa¿

szkolny doradca zawodu jest w g³ównej mierze

odpowiedzialny za dostarczanie uczniom wiedzy na temat

œwiata pracy, istnieje œcis³a wspó³praca z Federalnym Biurem

Zatrudnienia, którego doradcy z resortu pracy odpowiedzialni s¹ za

dostarczanie szko³om informacji o rynku pracy i wymaganiach

pracodawców. Uczniowie w niemieckich szko³ach bardzo wczeœnie

kierowani s¹ do ró¿nego typu kszta³cenia, st¹d te¿ i faza orientacji

zawodowej wczeœniej siê rozpoczyna – oko³o 10, 11 roku ¿ycia.

Program orientacji zawodowej realizowany jest bardzo intensywnie

zw³aszcza, dla uczniów w wieku 13, 15 lat. S¹ to specjalnie

opracowane treœci, wplatane w programy nauczania poszcze-

gólnych przedmiotów. Czasami s¹ to osobne przedmioty. Do

tworzenia programów z zakresu orientacji zawodowej zapraszani s¹

doradcy zawodowi z urzêdów pracy, którzy œciœle wspó³pracuj¹c

z nauczycielami i psychologami szkolnymi, opracowuj¹ szkolne

programy doradcze i w³¹czaj¹ siê do pracy z zakresu orientacji

i informacji na terenie szkó³.

planowanych, specjalnie opracowanych programów: „Planowanie

dzia³ania” i „Rejestracja osi¹gniêæ”. Realizacja ich odbywa siê

podczas indywidualnych spotkañ z uczniami. W czasie rozmów

uczniowie mog¹ zaplanowaæ swoje cele zawodowe. Na podkreœ-

lenie zas³uguje tutaj fakt, ¿e bardzo czêsto tym spotkaniom

towarzysz¹ rodzice. W Wielkiej Brytanii prowadzone s¹ systema-

tyczne pogadanki dla rodziców przez doradców zawodowych.

A zatem mog¹ oni w pe³ni uczestniczyæ w planowaniu przysz³oœci

zawodowej swoich dzieci. Czy jest to dobre rozwi¹zanie? Trudno

daæ jednoznaczn¹ odpowiedŸ. Uwa¿am, ¿e w du¿ej mierze zale¿y to

od sposobu postrzegania przez rodziców ich dzieci.

Oprócz spotkañ indywidualnych z uczniem du¿o miejsca

poœwiêcono w programach nauczania poszczególnych przed-

miotów na zagadnienia zwi¹zane z planowaniem kariery

zawodowej. W szkole zatrudniony jest koordynator do spraw

planowania kariery, który miêdzy innymi jest obecny przy

budowaniu programów nauczania, st¹d w treœciach zajêæ

lekcyjnych mo¿na znaleŸæ, np. zagadnienia zwi¹zane z procedurami

poszukiwania pracy. Bardzo popularny w szko³ach brytyjskich jest

program „Gra w ¿ycie”, poprzez który uczniowie mog¹

uczestniczyæ w symulacjach projektowania swojej kariery. Program

ten zosta³ zaadoptowany z Kanady i dostosowany jest do ró¿nych

grup wiekowych. Przedstawiê go w dalszej czêœci niniejszej

broszury.


2730

W Wielkiej Brytanii integracja doradztwa z prac¹ szko³y jest

widoczna od najni¿szych szczebli nauczania. Ju¿ od pi¹tego roku

¿ycia w niektórych szko³ach wprowadzany jest program: „Wczesna

orientacja zawodowa”. Zajêcia prowadzone metodami

warsztatowymi, pozwalaj¹ m³odym ludziom na dok³adniejsze

poznanie siebie, wczeœniejsze ni¿ w innych krajach „zarz¹dzanie

sob¹”. Uczniowie szkó³ œrednich zdobywaj¹ doœwiadczenia

zwi¹zane z prac¹ tu¿ przed etapem wyboru przedmiotów

nauczania na zajêciach szkolnych, uwzglêdniaj¹cych przede

wszystkim metody aktywne. S¹ to np. gry symulacyjne, pomagaj¹ce

tworzyæ miniprzedsiêbiorstwa.

Nauczyciele kariery i doradcy kariery to czêsto osoby z grona

pedagogicznego danej szko³y. Zatrudniani s¹ w niepe³nym

wymiarze godzin i s³u¿¹ swoj¹ pomoc¹ wychowawcom oraz staraj¹

siê koordynowaæ prac¹ zwi¹zan¹ z orientacj¹ zawodow¹ na terenie

szko³y. Pieczê nad ustalaniem standardów jakoœci pracy zwi¹zanej

z doradztwem zawodowym rz¹d Wielkiej Brytanii powierzy³

zwi¹zkowi utworzonemu z ró¿nych stowarzyszeñ. Poniewa¿ bardzo

du¿¹ wagê przywi¹zuje siê w Wielkiej Brytanii do odpowiedniego

przygotowania osób udzielaj¹cych porad organizuje siê dla nich

szkolenia, na których mog¹ wspólnie (doradcy resortu edukacji

i pracy), wymieniaæ swoje doœwiadczenia i wzbogacaæ wiedzê.

Kontakty doradców z rodzicami ograniczaj¹ siê do niezbêdnych

i zaplanowanych. Otó¿ wiêkszoœæ doradców uwa¿a, ¿e obecnoœæ

rodziców mo¿e byæ przeszkod¹ w szczerym wyra¿aniu przez ucznia

pragnieñ, d¹¿eñ i swoich celów ¿yciowych.

We Francji widoczna jest autentyczna troska pañstwa

o przygotowanie m³odych ludzi do wype³niania w przysz³oœci ról

zawodowych. Rozbudowane poradnictwo zawodowe ³¹czy ze sob¹

przedstawicieli zarówno ministerstwa edukacji, jak i resortu

gospodarki. Taka œcis³a wspó³praca ma zapewniæ m³odemu

cz³owiekowi mo¿liwoœæ dokonywania przemyœlanych i trafnych

decyzji. Doradcy towarzysz¹ cz³owiekowi na ka¿dym etapie jego

¿ycia zawodowego, a zw³aszcza w „momentach krytycznych”, kiedy

zagubiony i niepewny boi siê podejmowania nowych ról

zawodowych. S³u¿¹ temu Misje Lokalne zatrudniaj¹ce pracowni-

ków zajmuj¹cych siê doradztwem i informacj¹ zawodow¹. Syste-

mowe rozwi¹zania, przygotowywanie uczniów do œwiadomego

planowania kariery, doradztwo dla uczniów z trudnoœciami

w uczeniu siê oraz doradztwo dla doros³ych zas³uguje na szczególn¹

uwagê zw³aszcza tych, którzy decyduj¹ w poszczególnych

pañstwach o doradztwie edukacyjno–zawodowym.


2928

W zwi¹zku z tym widoczny jest du¿y nacisk, jaki po³o¿ono na

kszta³cenie uniwersyteckie nauczycieli. Podczas praktyki studenckiej

poznaj¹ techniki pracy z grup¹ oraz nabywaj¹ podstawowe

umiejêtnoœci doradcze. Decyzje edukacyjne za uczniów w szkole

podejmuje Rada, w której sk³ad wchodz¹: dyrektor szko³y,

wychowawca i doradca zawodowy zapraszany z zewnêtrznej

instytucji, który w szkole pe³ni rolê koordynatora do spraw

zwi¹zanych z orientacj¹ i informacj¹ zawodow¹. Jest to psycholog

zatrudniony przy Kuratorium Oœwiaty. Nie oznacza to jednak, ¿e

uczeñ szko³y francuskiej pozbawiony jest pomocy przy planowaniu

swojej przysz³oœci. Programy nauczania poszczególnych

przedmiotów zawieraj¹ treœci orientacji zawodowej. Ponadto uczeñ,

który ma nadal problem z zaplanowaniem swojej kariery edukacyjno-

zawodowej mo¿e zg³osiæ siê do doradcy przy Kuratorium, b¹dŸ

skorzystaæ z zajêæ prowadzonych na terenie szko³y przez

pracowników Uniwersyteckiego Centrum Informacji i Doradztwa.

Jednak podstawowymi ogniwami zajmuj¹cymi siê orientacj¹ szkoln¹

i zawodow¹ s¹ Centra Informacji i Orientacji, które przygotowuj¹

dokumenty, prowadz¹ kartoteki szkó³ i zawodów oraz opracowuj¹

programy kszta³ceniowe dla szkó³. Obecnoœæ doradców z CIO

w szko³ach ogranicza siê do kilku godzin w tygodniu.

We Francji wypracowano dwa modele orientacji. Pierwszy z nich

to system oparty o wiedzê ekspertów traktuj¹cy orientacjê jako

moment, jednorazowy wybór. Drugi zak³adaj¹cy etapy i margines

b³êdów to edukacja dla orientacji. Oparty jest o samodzielne

poszukiwanie i dochodzenie ucznia do zamierzonych celów.

III. 4. Doradztwo we Francji

We Francji poradnictwo zawodowe

osadzone jest w kontekœcie ca³oœci systemu

edukacyjnego i podporz¹dkowane

zosta³o Ministerstwu Edukacji Naro-

dowej. Dzieje siê to w myœl zasady, ¿e

prawo do porady, orientacji i infor-

macji jest czêœci¹ prawa do edukacji. Zadaniem

pañstwa jest stwarzanie warunków, które umo¿liwi³yby

ka¿demu m³odemu cz³owiekowi otrzymanie pomocy i informacji,

jakich potrzebuje, aby zrealizowaæ swój projekt planowania

przysz³oœci. Poniewa¿ system poradnictwa zosta³ podporz¹dkowany

edukacji, to w³aœnie na szkole spoczywa odpowiedzialnoœæ za

przygotowanie uczniów do podejmowania decyzji edukacyjno–

zawodowych. Do 1993 roku doradztwem zawodowym w szko³ach

zajmowali siê g³ównie doradcy informacji. By³y to osoby spoza szko³y,

które swoje dzia³ania opiera³y g³ównie na testach. Testy te mia³y za

zadanie „dopasowaæ ucznia do zawodu”. Uczeñ traktowany by³ raczej

przedmiotowo i niewiele mia³ do powiedzenia w planowaniu swojej

kariery. Po 1993 roku odpowiedzialnoœæ za dostarczanie uczniom

informacji oraz prowadzenie zajêæ o charakterze doradczym z³o¿ono

w rêce wychowawców. Du¿a wobec tego odpowiedzialnoœæ

spoczywa na nauczycielach francuskich szkó³, którzy po pierwsze

musz¹ posiadaæ odpowiednie kwalifikacje i po drugie umieæ

wspó³pracowaæ z instytucjami wspomagaj¹cymi ich w dzia³aniach

doradczych.


Ewa Studziñska Europejskie drogowskazy · 2. Paszkowska-Rogacz A., Doradztwo zawodowe w systemach...

Documents

Transcript of Ewa Studziñska Europejskie drogowskazy · 2. Paszkowska-Rogacz A., Doradztwo zawodowe w systemach...