Evolutie / biodiversiteit - Natuurpunt › sites › default › files › ... · 1 Evolutie /...
Transcript of Evolutie / biodiversiteit - Natuurpunt › sites › default › files › ... · 1 Evolutie /...
15/03/2016
1
Evolutie / biodiversiteit
Cursus Natuurgids
Overzicht van de les:
2
o Evolutietheorie
o Bewijzen voor de evolutietheorie
o Ontstaan van soorten
o Biodiversiteit
15/03/2016
2
1. Evolutietheorie
3
Oude opvatting: creationisme
alles bestaat onveranderlijknaast elkaar vanaf de schepping
4
1. Evolutietheorie
15/03/2016
3
Evolutie / biodiversiteit – Cursus Natuurgids 5
1. Evolutietheorie
Tot op vandaag zijn er veel individuen, godsdiensten en samenlevingen die geloven in het creationisme
James Ussher(1581-1656)
De wereld is geschapenop de avond voor23 oktober 4004 v. Chr.
6
1. Evolutietheorie
15/03/2016
4
Bernard Nieuwentyt(1645-1718)
Natuurtheologie: ‘parabelvan de kei en de zakhorloge’
7
1. Evolutietheorie
Maar deze opvatting botste steeds meer met waarnemingen van wetenschappers:- classificaties (cf. Linnaeus) suggereren
verwantschap tussen soorten- fossielen verwijzen naar verdwenen
levensvormen- geologie toont grote veranderingen aan
in de loop van (heel lange) periodes eind 18de eeuw: de meeste weten-
schappers zijn ervan overtuigd dat de natuur veranderlijk ismaar hoe?
8
1. Evolutietheorie
15/03/2016
5
Lamarck (1744-1829)
Transformisme: het levenwordt complexer in de loop der tijden volgens een blinde kracht
‘la fonction crée l’organe’
9
1. Evolutietheorie
Charles Darwin
(1809-1882)
1859: On the Origin ofSpecies (…)
10
1. Evolutietheorie
15/03/2016
6
Evolutietheorie:
- organismen hebben meer nakomelingen dan kunnen overleven
- nakomelingen binnen een soort zijn niet identiek
- de best aangepaste overleeft = survival of the fittest
11
1. Evolutietheorie
1. Evolutietheorie
12
Hoe kan een vogel uit een ‘halve vogel’ ontstaan zijn?
15/03/2016
7
Alfred Russel Wallace(1823-1913)
Medeontdekker evolutietheorie
In later leven spiritualist
13
1. Evolutietheorie
MAAR hoe worden eigenschappen doorgegeven?
Darwin: via pangenese: cellen geven ‘gemulles’ door die eventueel tijdens het leven van een organisme kunnen veranderen (cf. domesticatie huisdieren)
MAAR dit is een vorm van Lamarckisme!
14
1. Evolutietheorie
15/03/2016
8
Gregor Johann Mendel(1822-1884)
Proeven met erwten
eigenschappen zijn een resultaat van erfelijk materiaal van de ouders
15
1. Evolutietheorie
Hugo De Vries(1848-1935)
Onderzoekt teunisbloemen
evolutie gebeurt nietlangzaam maarsprongsgewijs viamutaties
16
1. Evolutietheorie
15/03/2016
9
James Watson, FrancisCrick, Maurice Wilkinsen Rosalind Franklin ontdekken de structuur van DNA (1953)
= drager van het erfelijk materiaal: de genen
17
1. Evolutietheorie
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
18
15/03/2016
10
Paleontologie
In oudere aardlagen worden fossielen van meer primitieve planten en dieren gevonden gidsfossielen
19
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
trilobiet
ammoniet
‘Levende fossielen’
20
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
15/03/2016
11
Vergelijkende anatomie
21
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
homologie
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
22
analogie
15/03/2016
12
(Bio)geografie
23
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
24
verspreiding kameelachtigen
15/03/2016
13
Vergelijkende ethologie
25
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
winterkoning
Carolina winterkoning
Atavisme
26
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
15/03/2016
14
Embryologie
27
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
Ernst Haeckel (1834-1919)Grote propagandist vanDarwin
recapitulatietheorie
28
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
aangepaste
tekeningen leiden
tot ‘ontmaskering’
door
creationisten
15/03/2016
15
Rudimentaire organen
29
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
Serologie
30
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
neerslag
antistof tegen paardenbloed in: paard +
zebra +
ezel +
vogel -
krokodil -
15/03/2016
16
Moleculaire biologie, biochemie, genetica
31
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
2. Bewijzen voor de evolutietheorie
32
gewone celdeling:
verdubbeling DNA-
streng
reductiedeling
(meiose)
gewone celdeling
(mitose)
2n 2n
2
2n n 2nn
n
15/03/2016
17
3. Ontstaan van soorten
33
Veranderingen (mutaties) in het genetisch materiaal
kunnen gunstig zijn als het milieu verandert
kunnen voortbestaan als populaties geïsoleerd geraken van andere (en dus geen concurrentie aangaan)
> geografisch
> temporeel (dag x nacht; seizoenen)
> ethologisch (gewijzigd gedrag, vb. vogelzang)
34
3. Ontstaan van soorten
15/03/2016
18
Co-evolutie: verschillende soorten beïnvloeden elkaar
35
3. Ontstaan van soorten
galwesp
gallen op eik
3. Ontstaan van soorten
36
graafwesp
Argogorytes
mystaceus
vliegenorchis
15/03/2016
19
3. Ontstaan van soorten
37
vingerhoedskruid
hommel
Seksuele selectie op mannetjes door wijfjes
38
3. Ontstaan van soorten
Niets begrepen
van de natuur?
wijfjes selecteren
partner grote
selectiedruk
mannetjes paren
willekeurig
geen selectiedruk
15/03/2016
20
4. Biodiversiteit
39
Biodiversiteit komt en gaat
40
4. Biodiversiteit
door de mens!
massa-extincties
15/03/2016
21
41
4. Biodiversiteit
Grapje van een geoloog: ‘waar maken we ons druk over? Binnen 1 miljoen jaar ziet de wereld er toch helemaal anders uit.’
Wat denken jullie over deze uitspraak?
Ecosysteemdiensten: biodiversiteitten dienste van de mens
Maar moet de natuur diensten verlenen om respect te verdienen?
42
4. Biodiversiteit
15/03/2016
22
Ondersteunende diensten
43
4. Biodiversiteit
Regulerende diensten
44
4. Biodiversiteit
15/03/2016
23
4. Biodiversiteit
45
Bevoorradende diensten
46
4. Biodiversiteit
15/03/2016
24
Culturele diensten
47
4. Biodiversiteit
4. Biodiversiteit
15/03/2016
25
49
4. Biodiversiteit
11 400 € /jaar
> 150 000 € /jaar
> 230 000 € /jaar
3 894€ /jaar &2 mio €stock
Voorbeeld:168 ha bos te Geel (Bel)
50
4. Biodiversiteit
Bevoorradend• voedsel• zoet water• hout en vezels• brandstof…
Regulerend• klimaatregulering• waterregulering• ziekteregulering• waterzuivering…
Cultureel• esthetisch• spiritueel• educatief• recreatief…
Ondersteunend• stoffenkringlopen• bodemvorming• fotosynthese…
15/03/2016
26
Oefening: kijk op biodiversiteit
51
4. Biodiversiteit