Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren
description
Transcript of Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren
![Page 1: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/1.jpg)
Theo Prins, Remi Laane, Hanneke Baretta-Bekker (RIKZ)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren
Nutriënten en ecologische effecten
![Page 2: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/2.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 2
Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren
• OSPAR / KRW• Effecten eutrofiering• Effecten saneringsbeleid• Normstelling voor nutrienten• Bronnen en maatregelen
![Page 3: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/3.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 3
OSPAR strategievastgesteld rond 1990
• Doelstelling:– “to combat eutrophication in the maritime area, in order to
achieve, by the year 2010, a healthy marine environment where eutrophication does not occur”
• Maatregel:– 50 % reductie van riviervrachten van N en P (t.o.v. 1985)
• Toetsing aan ecological quality objectives:– Nutrientenconcentraties (< 50% boven natuurlijke achtergrond)– Algenconcentraties (< 50% boven natuurlijke achtergrond)– Specifieke plaagalgen (< grenswaarde)
• Voorzorgsbeginsel• Inspanningsverplichting
![Page 4: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/4.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 4
Beoordeling volgens OSPAR Comprehensive Procedure
Update (2007)Incl indicatorsoorten Excl indicatorsoorten
1e beoordeling (2003)
![Page 5: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/5.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 5
KRW
• Goede ecologische toestand in 2015– “geringe afwijking van onverstoorde staat”
• Ecologie leidend– Geen aparte toetsing voor nutriënten
• DPSIR (bron-effect)• Doelstellingen en biologische maatlatten
– Nationaal ontwikkeld– Internationale afstemming via Intercalibratie
• Concrete maatregelen in stroomgebiedsbeheersplan 2009
![Page 6: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/6.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 6
KRW en eutrofiering
• EU Eutrophication Guidance
– Voor KRW zoveel mogelijk aansluiten op OSPAR
Ecological Quality Objectives with respect to nutrients and eutrophication
effects
Further Assess-
ment
Non-Problem Area Problem Area
OSPAR COMP
Initial Assess-
ment
Non-Problem Area
Potential Problem Area
Problem Area
WFD High Good Moderate Poor Bad
Ecological Quality Objectives with respect to nutrients and eutrophication
effects
• Nadere omschrijving van Goede Ecologische Toestand• “Geen secundaire ecologische effecten van verhoogde algengroei”
(bijv zuurstofloosheid, sterfte bodemdieren, vis, etc)
![Page 7: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/7.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 7
Effecten van eutrofiëring in Nederlandse kustwateren• Vaak genoemde effecten
– Toxische algenbloeien– Schade door Phaeocystis
(schuimalg)– Zuurstofloosheid– Zwarte vlekken in de Waddenzee
– Maar ook: minder fosfaat. minder vis
![Page 8: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/8.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 8
Algenbloeien in de Noordzee
REVAMP IVM/Brockmann ConsultPeters et al. (2005)
• Vooral in kustgebieden met rivierinvloed
• Globaal verband met nutrientenbelasting
![Page 9: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/9.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 9
Effecten van eutrofieringNederlandse kustwater
• relatie tussen nutriënten en fytoplanktonbloeien
– Chlorofyl– Maximale bloei Phaeocystis
• Grote natuurlijke variatie– Slibconcentraties– Weer / NAO– Stromingspatronen Noordzee– Biologische interacties
• Nutrienten niet de enige sturende factor
0 20 40 60 80 100Stikstof
0
10
20
30
40
50
60
70
Alg
en
bio
ma
ssa
Zeeuwse kustWadden kustHollandse kustEems-Dollard kustDelta kustopen zee
Gebied
0 20 40 60 80 100Stikstof
0
10
20
30
40
50
60
70
Alg
en
bio
ma
ssa
(DIN wintergemiddeld in uM)
(90
-perc
enti
el C
hlf
-a in u
g/l)
Phaeocystis
0 20 40 60 80 100Stikstof
0
50000000
100000000
150000000
Ma
x ce
laa
nta
l
![Page 10: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/10.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 10
Waargenomen veranderingen
• Noordzee (1985-2005)– Sterke vermindering van
nutriëntenvrachten naar zee en nutriëntenconcentraties in kustwater
– Stikstof (DIN) -35%– Fosfaat (PO4) -60% 1970 1980 1990 2000 2010
0
20
40
60
80
Stik
stof
1985-2005: -35%
Hollandse kust
1985-2005: -60%
1970 1980 1990 2000 20100
1
2
3
Fo
sfa
at
![Page 11: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/11.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 11
Waargenomen veranderingen
• Grote natuurlijke variatie overschaduwt effect van nutriëntenreducties
19751980
19851990
19952000
20052010
0
10
20
30
40
Alg
en
bio
ma
ssa
Noordwijk 2
19751980
19851990
19952000
20052010
0
50000000
100000000
150000000
Ma
x P
ha
eo
cyst
is
![Page 12: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/12.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 12
Waargenomen veranderingen
• Grote natuurlijke variatie overschaduwt effect van nutriëntenreducties
Terschelling 4
19751980
19851990
19952000
20052010
0
10
20
30
40
Alg
en
bio
ma
ssa
19751980
19851990
19952000
20052010
0
50000000
100000000
150000000
Ma
x P
ha
eo
cyst
is
![Page 13: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/13.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 13
Waargenomen veranderingen
• Westelijke Waddenzee (1970-2003)
– Sterke vermindering nutriëntenvracht en –concentraties
– Veranderingen vooral in soortensamenstelling (algen, bodemdieren, vogels)
– Geen duidelijke verandering in biomassa
– Verandering in voedselweb
![Page 14: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/14.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 14
Conclusies
• Saneringsbeleid succesvol voor P (-70%), en in mindere mate voor N (-45%)
• Effect op ecologie in kustzone niet waarneembaar
– Grote natuurlijke variabiliteit
• Wel effect in westelijke Waddenzee (30 jaar waarnemingen)
• Nutriënten niet enige sturende factor• Effectiviteit van saneringsbeleid deels
onzeker
![Page 15: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/15.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 15
• Aangetoond– Weinig goed gedocumenteerde
effecten•geen effect of geen monitoring?
– Lokale zuurstofproblemen•Oosterschelde (2001)•Doggersbank•Duitse Bocht
– Invloed van meteorologie/NAO– Nauwelijks overlast door schuim
(Belgische studie: recreanten, visserij)
– Duidelijke problemen in zoete water (nitraat, P)
2000: <6.5 mg/L
1981: <4.0 mg/L
1982: <4.0 mg/L
1983: <4.0 mg/L
1989: 4.0 mg/L
1994: <4.0 mg/L
2003: <4.0 mg/L
-6°E -4°E -2°E 0°E 2°E 4°E 6°E 8°E 10°E
seit 1981 gelegentlich beobachteter Sauerstoffm angel
49°N
51°N
53°N
55°N
57°N
59°N
61°N
H um ber
Tham esScheldt
R hine
Em s
Seine
Som m e
W ash W eser
E lbe
Lim fjordF irth of Forth
M oray F irth
O slo F jord
Secundaire effecten van eutrofiëring (Nederlandse kustwateren)
Volkerak-ZoommeerJuni 2007
![Page 16: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/16.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 16
Afleiding doelstellingen nutriënten voor KRW
• Biologie is leidend• Dosis-effect relatie tussen nutriënten en
biologisch kwaliteitselement• Nutriënten-norm moet leiden tot
verwaarloosbare kans op het niet halen van goede toestand (EU Eutrophication Guidance)
• Gehanteerd als: 90% kans op halen goede toestand
![Page 17: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/17.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 17
Norm gebaseerd op relatie tussen nutriënten en fytoplankton
• In Kust- en overgangswateren 5 verschillende watertypen
– Meren (M31), estuaria (O2): geen statistisch verband tussen nutriënten en fytoplankton
– K1, K3: kustwateren met redelijk identieke fysische omstandigheden
• Data aangevuld met gegevens open zee (niet-gestratificeerde delen zuidelijke Noordzee)
• Monitoring gegevens 1991-2006• Werknorm voor stikstof 35 uM (=0,49 mg/l)
(wintergemiddeld bij saliniteit 30)
![Page 18: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/18.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 18
DPSIR benadering
• Kwantificeerbare relatie tussen “pressure” (bijv nutriënten) en “state” (bijv chlorofyl, biologische maatlat)
Pressure gradient
Bio
logi
cal m
etr
ic o
r m
ultim
etr
ic
Pressure gradient
No relationship. Boundary setting cannot proceed
Relationship.Proceed to next step
Bio
logi
cal m
etr
ic o
r m
ultim
etr
ic
Bio
logi
cal m
etr
ic
Descriptor of impact(s) on relevant supporting elements
High
Bad
High-good boundary determined by reference criteria
Good-moderate boundary at a distinct discontinuity
![Page 19: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/19.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 19
Relatie tussen biologische maatlat en nutriënten-norm
0 20 40 60 80 100 120N
0.0
0.2
0.4
0.6
0.8
1.0
EK
R
0 1 2 3Overschrijdingsfactor norm
0.20.30.40.50.60.70.80.91.0
EK
R
Zeeuwse kustWadden kustHollandse kuEems-DollardDelta kustBreeveertien
GEBIED
K1, K3, open zee
![Page 20: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/20.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 20
Huidige beoordelingkust- en overgangswateren
• Ecologie goed– stikstof < norm: Grevelingen, Veerse Meer (vanaf
2005)– stikstof +/- norm: Wadden kust (sommige jaren)– stikstof > norm: Oosterschelde, Eems-
Dollard, Westerschelde, Eems-Dollard kust, Hollandse kust (sommige jaren)
• Ecologie niet goed– stikstof < norm: -– stikstof +/- norm: Waddenzee, Wadden kust
(sommige jaren)– stikstof > norm: Zeeuwse kust, Delta kust,
Hollandse kust (sommige jaren)
• Stikstof concentratie 10-40% te hoog (2000-2005)
![Page 21: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/21.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 21
Bronnen van stikstofVrachten naar zuidelijke Noordzee
Stikstof vracht naar zuidelijke Noordzee
1500 miljoen kg / jaar
Kanaal44%
Frankrijk8%België
2%
Nederland21%
Duitsland12%
Denemarken1%
Verenigd Koninkrijk
12%
Noordzeestromingspatroon
![Page 22: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/22.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 22
Herkomst van stikstof 1997-2003
Het Kanaal Atlantische Oceaan NL rivieren
Fractie N in fytoplankton
Blauw et al., 2006 (WL | Delft Hydraulics)
![Page 23: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/23.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 23
Bronnen van stikstofVrachten naar Nederlandse kustwater
Kuststrook 1 mijl
Kuststrook <34 sal.
centrale Noordzee >34
sal.Bronomschrijving N N NFrankrijk 3% 4% 7%België (incl Schelde) 5% 5% 2%Nederland totaal 72% 64% 15%
Nieuw e Waterw eg / Haringvliet 52% 45% 12%
IJsselmeer 15% 14% 2%
overige bronnen NL 5% 5% 1%
Duitsland (incl Ems) 2% 1%Verenigd Koninkrijk 1% 2% 13%Kanaal 16% 23% 40%
1-5%5-15%15-30%30-50%>50%
![Page 24: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/24.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 24
Bronnen van stikstofVrachten vanuit Nederland
• Rijn (D) ca 70%
• Maas (B) ca 12%
• NL ca 18%, waarvan:
– landbouw 65%
– RWZI 25%– atm depo
10%
0
200
400
600
In Uit Vracht naarzee
N i
n m
iljo
en k
g
Retentie
Vracht naar zee (NL)
Vracht naar zee(buitenland)
Atm depositie
Diffuse bronnen (NL)
Puntbronnen (NL)
Import door rivieren
![Page 25: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/25.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 25
Afwenteling ook internationaalbijdrage Nederlandse rivieren
Fractie N in fytoplankton
Blauw et al., 2006 (WL | Delft Hydraulics)
![Page 26: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/26.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 26
Afwentelingook internationaal
België kuststrook <34
sal.Bronomschrijving NFrankrijk 6%België (incl Schelde) 21%Nederland totaal 44%
Nieuw e Waterw eg / Haringvliet 36%
overige bronnen NL 8%
Verenigd Koninkrijk 1%Kanaal 28%
Duitsland kuststrook <34
sal.Bronomschrijving NFrankrijk 5%België (incl Schelde) 2%Nederland totaal 28%
Nieuw e Waterw eg / Haringvliet 19%
IJsselmeer 6%
overige bronnen NL 3%
Duitsland (incl Ems) 24%Verenigd Koninkrijk 5%Denemarken 4%Kanaal 9%noordelijke rand 24%
1-5%5-15%15-30%30-50%>50%
![Page 27: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/27.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 27
• Doorvertaling van stikstof-norm voor kustwateren naar norm voor bovenstroomse wateren
• Afhankelijk van aannames:• Verband tussen zoutgehalte en
nutriënten• Natuurlijke
achtergrondconcentraties• Natuurlijke
verwijderingsprocessen in binnenwateren, rivieren, estuaria
• 1e schatting op basis van jaren 1995-2005
•Voor grote rivieren:•TN norm = 2-2,5 mg/l
Van een zoute naar een zoete norm
0
1
2
3
4
5
6
7
1985 1990 1995 2000 2005
Jaar
gem
idde
lde
tota
al N
in m
g/l
Lobith Maassluis
![Page 28: Eutrofiëring van de Nederlandse kust- en overgangswateren](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/568144ac550346895db1763f/html5/thumbnails/28.jpg)
27 juni 2007
Eutrofiëring van de Nederlandse kustwateren 28
Conclusies
• Vermesting leidt tot verhoogde algenbloeien in kustwateren
• Alleen incidenteel secundaire effecten van eutrofiering in Nederlandse kustwateren waargenomen
• Afwenteling naar Belgische en Duitse kustwateren speelt een rol
• Verdergaande reductie van nutriëntenvrachten
– Wat is effect van huidige beleid?– afspraken maken in internationale
stroomgebieden