EUSKERA - CASTELLANO - bakio.eus · Cuba, regresando a finales de Siglo y constru- ... Clotilde,...

15
EUSKERA - CASTELLANO

Transcript of EUSKERA - CASTELLANO - bakio.eus · Cuba, regresando a finales de Siglo y constru- ... Clotilde,...

EU

SK

ER

A -

CAS

TELL

AN

O

AURKEZPENABakioko haranak betirik euki dau lur baketsu eta emonkorraren irudia. Ga-nera, itsasotik hurren egon bada be, horrek ez dau itsas jarduerarik eka-rri, Bizkaiko itsasertzean kontrakoa gertatu arren. Beraz, esan daiteke Biz kaiko Kolkoagaz euki dauzan har-tu-emonak Bakioko Areaga hondar-tzearen bitartez baino ez dirala izan.

Baserritar giroaren eta itsasertzaren arteko nahasketeak izakera berezia emon deutso Bakiori; era berean, na-tur paisaiaren balio handia eta eder-tasuna gure bisitariei atsedena es-kaintzeko baliabide ezin hobeak dira.

Turismo Bulegoak eta udako informa-zio puntuak ondo etorria emon gura deutsue eta, gure artean zagozen bitartean, era guztietako argibideak eskainiko deutsuez atsegin handiz.

PRESENTACIÓNEl valle de Bakio siempre ha ofre-cido la imagen de tierra tranquila y abundante, donde su proximidad al mar no ha supuesto, paradóji-camente, una actividad marinera, propia de la costa vizcaína, siendo actualmente su playa casi la única relación con el Cantábrico.

El binomio entre ruralidad y costa, imprime a esta localidad un ca-

rácter propio y distintivo creando una mezcla de paisajes y bellezas natu-rales capaces de propi-ciar bienestar y descanso

a nuestros visitantes.

La oficina de turismo y el pun-to de información de verano les

dará la bienvenida y les informará encantados durante su estancia entre nosotros.

HISTORIA DE BAKIOEn su origen medieval, Anteiglesia de Bakio, se organizaba en barriadas, con dos núcleos principales: por un lado Basigo —dentro del cual existió un enclave perteneciente a Mungia hasta 1882— Anteiglesia independiente, que cuenta con iglesia parroquial; y un segundo nú-cleo, que sería el formado por Zubiaurralde y San Pelaio, ambos pertenecientes a la Villa de Bermeo hasta la anexión a Bakio en 1927.

Su economía rural giraba en torno al caserío, sin apenas contacto económico con el entorno. A partir del Siglo XIII, fruto de una mayor activi-dad económica, ciertas familias se hacen con el control del municipio. Surgen entonces las ferrerías y los molinos.A finales del Siglo XVIII se produjo una progresiva concentración de la propiedad en manos de un grupo de poderosas familias del propio municipio.

Hacia 1870, con motivo de las Guerras Car-listas, y las crisis económicas, muchos bakio-tarras se vieron en la obligación de emigrar a Cuba, regresando a finales de Siglo y constru-yendo grandes mansiones (Quinta-Torre, Villa Clotilde, Feliena...) que hoy día se conservan.

En el Siglo XX surgirán las primeras residen-cias veraniegas: como Etxegorri (Pili-Palas), Itxas-Begi, Bitz-Gane, Itxas-Ondo, etc. A partir de 1970 proliferarán en mayor medida, exten-diéndose a lo largo del municipio.

BAKIOKO HISTORIAErdi Aroan sortu zanean, Bakioko Eleizatea auzunetan anto-latuta egoan eta gune nagusi bi eukazan: alde batetik, Basi-go –beraren barruan Mungiakoa zan barrendegi bat egoan– Eleizate independientea, parroki eleizea dauana; eta, beste alde batetik, Zubiaurrealdek eta San Pelaiok osotutako gu-nea. Gune horretako auzo biok Bakiok 1927an beretu arte Bermeo urikoak ziran.

Bertako ekonomia landakoa zan, baserria ardatz eukana, eta ia ez egoan ingurukoakazko ekonomi hartu-emonik.

XIII. mendetik aurrera, ekonomi jarduera handiagoaren on-dorioz, familia batzuk udalerriaren jaube egin ziran. Orduan sortu ziran burdinolak eta errotak

XVIII. mendearen amaieran jaubetza udalerriko bertako fami-lia boteretsuen talde baten eskuetan bildu zan arian-arian.

1870 inguruan, Gerra Karlisten eta ekonomi krisien ondorioz, bakiotar askok Kubara joan behar izan eben, eta mendearen amaieran itzuli eta sekulako etxeak (Quinta-Torre, Clotilde etxea, Feliena...) eregi ebezan, egun irauten dabenak.

XX. mendean udako lehenengo egoitzak sortu ziran: Etxe-gorri (Pili-Palas), Itxas-Begi, Bitz-Gane, Itxas-Ondo eta abar. 1970etik aurrera eraikin mota honeek ugaritu eta udalerrian zehar zabaldu ziran.

ONDAREAERLIJIOSOA San Pelaio derrigorrean bisitatu beharreko ermitea da, Euskal Herriko erromanikoaren bitxi bat dalako. Horretaz ganera, az-pimarratzekoak dira Andra Mari eleizea, San Martin, Santa Urtsula, San Esteban, San Kristobal eta Santa Katalina.

ZIBILA Eraikin tradizionalen erakusgarri diran Ormatza eta Elexpuru jauregiak; eraikin neokantabriarrak eta neoeuskaldunak, berbarako Quintatorre, Alkortene, Torrea, Itxas-Ondo, Rosario Enea, Balanda torretxea.

Eraikin honeek ez eze gaur egungo uri arkitekturea be azpimarratu beharra dago, Jose Ramon Anda eskulturagile ospetsuaren “Belak Lau Haizeetara”, Iturri Argiduna, Askadako ikustokia edo Nestor Bas-terretxeak txakolinari dedikatutako eskultura.

PATRIMONIORELIGIOSO La ermita de San Pelaio es visita obligada por ser una joya del románico rural vasco.

Además, también destacan la Parroquia de Andra Mari, San Martín, Santa Ursula, San Esteban, San Cristóbal y Santa Catalina.

CIVIL Palacios de Ormaza y Elexpuru, ejemplo de construcciones tradicionales vascas; edificios neocántabros y neovascos como Quin-tatorre, Alkortene, Torrea, Itxas-Ondo, Rosario Enea, Casa Torre Ba-landa.

Además de estos edificios también cabe destacar la arquitectura ur-bana de nuestros días como las Velas cruzadas al viento de José Ramón Anda, la Fuente iluminada, el mirador de Askada o la escultura dedicada al txakoli de Nestor Basterretxea.

ITSASERTZABakioko itsasertza 6 kilometro luze da. Labarrek, hondar-tzek, kalek eta ibilbide estuek marrazten dabe gure itsaser-tza; horren barruan, azpimarratu beharra dago Gaztelugatxe-ko biotopo babestua.

Bakioko Areaga hondartzea kilometro 1 da luze eta, ho-rrenbestez, Bizkaiko luzeena dogu; ur garden eta garbiak daukaz eta itsas kiroletan jarduteko ezin egokiagoa da, ber-barako surf, wave-ski eta kayak-surf egiteko. Horren erakus-garri dira Bakion surfaren inguruan egiten diran nazioarteko txapelketa garrantzitsuak.

2005etik Areaga hondartzeak kalidadezko ISO 9001, inguru-meneko ISO 14001, 2008ko “Ecoplayas” bandera eta EMAS eta egiaztagarrik lortu dauz; horrek agirian ipinten dau Biz-kaian kalidaderik onenetarikoa daukan hareatza dala.

LA COSTALa zona costera de Bakio se extiende a lo largo de 6 kiló-metros. Acantilados, playa, calas y paseos dibujan nuestra línea costera donde cabe destacar la zona del biotopo prote-gido de San Juan de Gaztelugatxe.

La espléndida playa de Bakio, la más amplia de la costa vizcaína, con 1 km de longitud, caracterizada por la limpieza de sus aguas, es afortunada por la diversidad que ofrece en cuanto a la práctica de baño y deportes como el surf, wave-ski, kayak-surf, etc. No en vano es escenario de importantes campeonatos a nivel estatal e internacional.

Desde el año 2005 ha obtenido los certificados ISO 9001 de Calidad, ISO 14001 de medio ambiente, la bandera Eco-playas 2008 y EMAS acreditándola como una de las playas de mejor calidad de la provincia.

BARRUALDEABakiok 16,2 km2 daukaz eta Burgoa, Garbola, Sollube eta Jata mendiek inguratuta dago; Bakiok, beraz, zelai zabalak, berdegune handiak eta landa eremu ikusgarriak daukaz; horreetan oraindino be laborantza esparruak eta ortuak topau leitekez.

Estepona edo Zarragako errekea udalerriaren erdiko eremutik abiatzen da, auzo nagusien arteko mugak zehaztuz.

Mendeetan barrena ekonomiaren oinarria nekazaritzea izan da; gaur egunean be mediterranear giroko laborantzak dagoz, berba-rako mahatsa, laranjak, limoiak eta ortuariak.

EL INTERIORCon una extensión de 16,2km2 y rodeada por los montes Bur-goa, Garbola, Sollube y Jata , Bakio posee zonas amplias de esparcimiento, paseos de césped y áreas de carácter rural don-de aún se mantienen campos de cultivo.

El río Estepona recorre la zona central del municipio dividiendo perfectamente los diferentes barrios.

En el transcurso de los siglos la agricultura ha sido la base de la economía, caracterizándose por la existencia de cultivos me-diterráneos como agrios y vid, y las importantes extensiones de huertas.

CULTURA Y TRADICIONESSon muchos los eventos y celebraciones que se dan cita en Bakio a lo largo del año. El 19 de marzo, festividad de San José, se organiza una feria donde se presenta la nueva cosecha de txakoli.

Durante los meses de mayo y junio se cele-bran campeonatos de surf, concurso de pintu-ra y las festividades de San Juan y San Pelaio. Durante la temporada estival destacan los conciertos de música clásica. El festival de folclore internacional en el mes de julio. La festividad de la Virgen, la feria de artesanía, la feria agrícola y las fiestas patronales en agosto. Posteriormente podemos destacar la festividad de San Miguel en septiembre y el Olentzero en Nochebuena.

KULTUREA ETA TRADIZINOAKHainbat eta hainbat dira Bakion urtean zehar egiten diren ekimen eta ospaki-zunak. Martiaren 19an, San Jose eguneko jaia ospatzen da eta egun horretan txakolin uzta barria aurkeztu ohi da.

Maiatzean eta bagilean surf txapelketak, pintura lehiaketak eta San Joan nahiz San Pelaioko jaiak ospatzen dira. Udan Musika asteko ekitaldi garrantzitsuak eta Nazioarteko Folklore Jaialdia. Abuztuan ospatzen dira Andra Mari eguna, artisautza azokea, nekazaritza azokea eta San Joan Doloz jaiak. Era berean, ezin dira ahaztu irailaren 29an ospatzen den San Migel jaia eta Gabonetako Olentzeroren jaialdia.

GASTRONOMIAItsasoaren hurrentasuna dala eta, Bakio eremu epel ba-teko babesgunetzat hartu daiteke; tenperaturak leunak dira eta, horren ondorioz, edurteak edo izozteak eukiteko arriskua txikiagoa da.

Horregaitik, Bizkaian ohikoak diran produktuak ez eze bestelako ortuari mediterranearrak be topau daitekez: piper berdeak, esparragoak, tomateak, limoiak eta, batez be txakolina; ardaogintza mueta honetan Euskal Herriko ekoizlerik onenetarikoak daukaguz Bakion.

Abio, Zabala eta Gorrondona txakolingintza honetako zeregin onaren adibideak dira eta, beraz, ardao honeek dastatzea guztiz gomendagarria da. Turismo bulegoak txakolindegiak ikusteko taldeentzako bisitaldi gidatuak antolatzen dauz.

GASTRONOMÍAEl carácter de zona abrigada es la base de un típico microclima caracterizado por las temperaturas suaves, menor riesgo de nevadas y heladas, y unas precipitacio-nes abundantes.

Por eso a los productos típicos de Bizkaia se le suman los productos mediterráneos destacando los pimientos verdes, espá-rragos, tomates, limones, pero sobre todo el txakoli donde nos encontramos con los mejores representantes de todo el Pais Vasco en el arte de su elaboración.

Abio, Zabala y Gorrondona son tres ejem-plos del buen hacer y por lo tanto aconse-jable la degustación de sus caldos. La ofi-cina de turismo organiza visitas guiadas para grupos.

IBILBIDEAKMENDI BIZIKLETAKO IBILBIDEAK Ibilbide 2 seinaleztatuta dagoz, Valentin Uriona eta Jesús Loroño izenekoak.

OINEZKOENTZAKO IBILBIDEAK Ermiten ibilbidea: 11 kilometroko ibilbidea da. 3 orduko epean Euskal Herriko erromanikoaren erakusgarri nagusienetariko bat, San Pelaio, ezagutu ahal izango dogu, bai eta Gaztelugatxeko San Joan ikusgarria be.

Jauregi eta oinetxeen ibilbidea: 4,5 kilometroko ibilbidea da; horrela bada, ordubete eta erdiko ibilbidean labar ikusgarriak eta XX. mendearen hasike-ran eragiteko hainbat estilotako oinetxe eta jauregi apartak ikusi ahal izango doguz.

Barrualdeko Bakio: 9 kilometroko ibilbide honeri esker, Bakioko jatorrizko gu-nera sartu ahal izango gara; bertan Andra Mari eleizea ikusi ahal izango dogu, landa eta mahastiez jositako natur ingurune eder batean.

RUTASRUTAS EN BTT Existen rutas señalizadas y bautizadas con los nombres de Valentín Uriona y Jesús Loroño.

RUTAS A PIE Ruta de las ermitas: Un recorrido de 11km. nos llevará durante 3 horas a conocer una de las joyas del románico, San Pelaio, y la ermita de San Juan de Gaztelugatxe.

Ruta de los palacios y las villas: Un recorrido de 4,5km que durante hora y media pasearemos por el acantilado y también contemplaremos un excep-cional conjunto de suntuosas mansiones de diversos estilos edificadas a principios del siglo XX.

El Bakio de interior: Un recorrido de 9km que durante 2 horas y media nos adentrará en el núcleo original de Bakio, donde destaca la parroquia de Andra Mari, en un entorno rural de prados y viñedos.

Gaztelugatxeko San Juan / San Juan GaztelugatxeUrdaibai

MundakaBakio

INGURUA / ENTORNO

Bisalde

Gaztelu-begi

Basarte

Arimune

GIDA / GUÍA

ALOJAMENDUAK / ALOJAMIENTOS

Agroturismo Bisalde: Tel. 94 619 30 19

Agroturismo Basarte: Tel. 605 02 61 15

Pensión Arimune: Tel. 94 619 40 22

Pensión Gaztelu-begi: Tel. 94 619 49 24

JATETXEAK / RESTAURANTES

Arimune: Tel. 94 619 40 22

Eneperi: Tel. 94 619 40 65

Gaztelu-begi: Tel. 94 619 49 24

Gotzon: Tel. 94 619 40 43

Itxas-begi: Tel. 94 619 43 20

La Bakiense: Tel. 94 619 42 32

Ondartza-bide: Tel. 94 619 43 24

Sabinen Jatetxea: Tel. 94 619 40 41

Zintziri Errota: Tel. 94 619 32 23

TXAKOLINDEGIAK / BODEGAS

Abio: Tel. 94 619 43 45

Gorrondona: Tel. 94 619 47 95

Zabala: Tel. 94 619 42 71

TELEFONO INTERESGARRIAK / TELÉFONOS DE INTERÉS

Udaletxea / Ayuntamiento: Tel. 94 619 40 01

Kultur Etxea / Casa de Cultura: Tel. 94 619 33 69

Udaltzaingoa / Policia Municipal: Tel. 656 788 623

Osasun zentrua / Centro Médico: Tel. 94 619 42 07 / 94 600 71 50

Kiroldegia / Polideportivo: Tel. 94 619 41 94

Farmacia / Farmacia: Tel. 94 619 44 72

SOS Deiak: 112

Bizkaibus: Tel. 902 222 265

Taxi Mungia: Tel. 94 480 09 09

ZERBITZUETAKO ENPRESAK / EMPRESAS DE SERVICIOS

4x4 Ocioaventura: Tel. 94 619 41 38

Itxaslehor: Tel. 94 619 58 61

Bakio Cat: Tel. 620 834 856

SURF

Bakio Surf Rip Curl Eskola: Tel. 94 619 58 35

Bakio Surf Taldea: Tel. 666 650 569

PRODUKTU TIPIKOAK / PRODUCTOS TÍPICOS

Arna - Opariak / Artículos de regalo: Tel. 94 619 49 16 / 94 619 33 42

Cashina - Souvenirs: Tel. 94 619 32 71

Habana Etxea - Souvenirs: Tel. 94 619 34 80

Patxi Harategia - Delicatessen: Tel. 94 619 40 08

Vitoria-Gasteiz

A-8A-68

Mundaka

NOLA HELDUKotxez: Mungiako errepidetik, BI-2101, Lemoizko errepidetik: Lemoiztik Armintzara BI-2153eta Armintzatik Bakiora BI-3152Bermeoko errepidetik: BI-3101

Autobusez:Bilbao - Mungia - BakioBilboko geltokiak: Moyua (Barclays Bank) eta Deustuko Unibertsitatea (Pz. San Pío X).* Udan Bermeo - Bakio autobusa ere izaten da.

CÓMO LLEGAREn coche: Carretera desde Mungia, BI-2101. Carretera desde Lemoiz: de Lemoiz a Armintza, BI-2153 y de Armintza a Bakio, BI-3152. Carrete-ra Desde Bermeo: BI-3101

En autobús:Bilbao - Mungia- BakioParadas Bilbao : Plaza Moyua (Barclays Bank) y Universidad de Deusto (Pz. San Pío X)* En verano también autubús Bermeo - Bakio.

BAKIOKO TURISMO BULEGOAOFICINA DE TURISMO DE BAKIOAgirre Lehendakaria Plazea,3T: 946 193 395 . F: 946 193 [email protected] . www.bakio.org

BAKIOKO INFORMAZIO PUNTUAPUNTO DE INFORMACIÓN DE BAKIOSan Pelaioko Bide Nagusia, 48T: 946 195 721 [email protected]: Ekainaren 13tik irailaren 13ra, 10etatik 20etaraHorario: Del 13 de junio al 13 de septiembre, de 10h a 20h

Ordutegia: Urtarrilaren 1etik ekainaren 12ra eta irailaren 14tik abenduaren 31ra:Astelehenetik larunbatera: 10etatik 14etara eta 16etatik 19etaraIgande eta jaiegunetan: 10etatik 14etaraEkainaren 13tik irailaren13ra:Egunero: 10etatik 14etara eta 16etatik 20etara

Horario:Desde el 1 de enero al 12 de junio y del 14 de septiembre al 31 de diciembre:De lunes a sábado: de 10 a 14 y de 16 a 19Domingos y festivos: de 10 a 14Del 13 de junio al 13 de septiembre:Todos los días: de 10 a 14 y de 16 a 20