Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014 Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
-
Upload
ihobe-sociedad-de-gestion-ambiental-gobvasco -
Category
Documents
-
view
222 -
download
2
description
Transcript of Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014 Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
EUSKADIKO JASANGARRITASUN-TXOSTENA 2012-2014TOKIKO AGENDA 21EN AURRERAPENAK EUSKADIN
LA AGENDA LOCAL 21
EN EUSKADI EN CIFRAS
6.103 acciones evaluadas
812 agentes municipales
implicados en Agenda Local 21
80% de municipios vascos con Agenda Local 21
81 municipios evaluando anualmente su
plan de acción y/o calculando indicadores
de sostenibilidad local (40.5% en 2014)
4.601 indicadores de sostenibilidad calculados
calculan su Inventarios de Gases de Efecto Invernadero (GEI)62
municipios
Basque Declaration
VIDRIO
PAPEL Y CARTÓN
ENVASES YPLÁSTICOS
TEATRO
IKA
ST
OLA
8ª CONFERENCIA EUROPEA DE CIUDADES Y PUEBLOS SOSTENIBLES
AZOKA-MERCADO
@Ihobe S.A., 2016ko apirila
Argitaratzailea: Ihobe, Ingurumen Jarduketarako Sozietate PublikoaIngurumen eta Lurralde Politika SailaEusko JaurlaritzaAlda. Urquijo, 36 - 6º solairua48011 BilbaoTel: 900 15 08 64www.udalsarea21.netwww.ihobe.euswww.ingurumena.eus Itzulpena: Traductores e Intérpretes Edukia: Ihobek honako honen laguntzarekin egin du dokumentu hau: ENEA, Iraunkortasunerako Autore-aholkularitza, S.L.
Liburu honen edukiak, edizio honetan, ondoko lizentziaren babespean argitaratu dira: Errekonozimendua - Ez komertziala - Eratorritakoobrarik gabe 3.0 Unported, Creative Commons (informazio gehiago: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/deed.es_ES).
1. GARAPEN JASANGARRIAN UDALERRIEK DUTEN EGINKIZUNA: TOKIKO AGENDA 21 4
2. EUSKADIKO TOKIKO AGENDA 21 ETA GARDENTASUNAREKIKO DUEN KONPROMISOA 5
3. TOKIKO AGENDA 21EN EBALUAZIOA ETA SEGIMENDUA 8
4. TOKIKO AGENDA 21EN EKINTZA PLANEN EZARPENA 9
4.1. TOKIKO AGENDA 21EN EKINTZA-PLANAK ETA 2006-2014 DENBORALDIAN IZANDAKO BILAKAERA 9
4.2. TOKIKO AGENDA 21EK AALBORGEKO KONPROMISOEI EGINDAKO EKARPENA 13
4.3. TOKIKO AGENDA 21EN EKINTZA-PLANAK EUSKADIN EZARTZEA 15
5. TOKIKO AGENDA 21 PROGRAMEK TOKIKO JASANGARRITASUNEAN DUTEN ERAGINA: TOKIKO JASANGARRITASUNAREN ADIERAZLEAK 19
5.1. TOKIKO JASANGARRITASUNAREN ADIERAZLEAK 19
5.2. EKINTZAK TOKIKO JASANGARRITASUNEAN IZAN DITUEN EMAITZAK 22
6. 10 AGENDA NABARMEN 27
7. BALANTZEA ETA ETORKIZUNEKO ERRONKAK 37
AURKIBIDEA
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
4
Jasangarritasunak, bere adiera zabalenean ulerturik —hots, jasangarritasun sozial, ekonomiko eta ingurumenekoak—, erronka ugari egiten dizkigu oraindik ere. Eta tokiko administrazioak funtsezkoak eta nahitaezkoak dira erronka hauei aurre egiteko eta pertsonen onurarako jardun ahal izateko.
Kontsulta publikoen eta gizarte zibilarekiko eta mundu osoko beste alderdi interesdun batzuekiko elkarreraginaren emaitza da NBEren Garapen Jasangarrirako 2030 Agenda eta, datozen 15 urteetan, mundu osoko garapen-programak zuzenduko ditu. Hainbat eraldaketa global erdiestea izango da haien helburua, haien bitartez muturreko txirotasuna nabarmen murrizteko, ezberdintasun-egoeren eta bidegabekerien aurka borrokatzeko eta klima-aldaketaren gaiari heltzeko.
Parisko COP21 (2015) konferentzian, tokian tokiko eta lurraldean lurraldeko gobernuek klima-aldaketa murrizteko eta hari egokitzeko burutzen dituzten ekimenen konpromiso eta eragin eztabaidaezinak azaldu ahal izango dira; izan ere, sarritan, estatuen aitzindariak izaten dira. Klima-erregimen global berri honek akordiora eta elkarlanera bultzatzen ditu gobernu-maila ezberdinak eta, klima-aldaketa murrizteko eta hari egokitzeko, udalerri-sareek eta lurralde-gobernuek duten potentziala nabariarazten du.
Ingurumenaren alorreko Zazpigarren Ekintza Planean, «Ondo bizi, gure planetaren mugak errespetatuz» izenekoan, Europar Batasunak ikuspegi interesgarri eta partekatu bat azaltzen du 2050erako: karbono-isuri urriko gizartea, ekonomia berde eta zirkularra, eta biztanleriaren ongizatearen oinarriak finkatuko dituzten ekosistema erresilienteak.
Eta, hurbilagoko esparru batean, Eusko Jaurlaritzak tokiko administrazioen eginkizuna
1. GARAPEN JASANGARRIAN UDALERRIEK DUTEN EGINKIZUNA: TOKIKO AGENDA 21
aintzatetsi du eta bere iritzia txertatu du azken sasoian ingurumen-politikak definitu eta abiarazi dituztenean. Politika hauen artean, honako hauek daude: 2050erako Klima Aldaketaren Euskadiko Estrategia, 2020rako Hondakinak Prebenitzeko eta Kudeatzeko Plana, Geodibertsitate Estrategia 2020, edo etorkizuneko 2020rako Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen Programa.
Testuinguru honetan, nabarmentzekoa da izaera integrala duen Tokiko Agenda 21en erabilgarritasuna; izan ere, antolamendurako zeharkako aterki gisa balio du, baina baita erronka hauei aurre egiteko balio duten politika publikoak aurreikusi, diseinatu eta abiarazteko kudeaketa-tresna gisa ere. Horregatik, Udalsarea 21ek, Jasangarritasunerako Udalerrien Euskal Sareak, 15 urte daramatza tokiko jasangarritasun-prozesu hauek sustatzen, betiere nazioarteko gidalerroei eta Eusko Jaurlaritzaren politikei jarraikiz, euskal gizartearen ongizatea eta bizi-kalitatea hobetzeko.
ICLEIk (Jasangarritasunerako Tokiko Gobernuen erakundeak) Euskadi izendatu du Europako Hiri eta Herri Jasangarrien 8. Konferentziako egoitza izan dadin 2016ko apirilean. Hau ez da kasualitatea; sarea nazioartean aintzatetsi egiten dela frogatzen du, eta euskal administrazioek gai honen inguruan aurrerapausoak egiten jarraitzeko bultzada bat da. Europa osoan, tokiko garapen jasangarriari buruzko jardunaldi garrantzitsuena da hau, eta lehenago honako hiri hauetan egindako konferentzien testiguari heltzen dio: Aalborg (Danimarka, 1994 eta 2004), Lisboa (Portugal, 1996), Hannover (Alemania, 2000), Sevilla (Espainia, 2007), Dunkerque (Frantzia, 2010) eta Geneva (Suitza, 2013). Europaren etorkizuna taxutzeko, tokiko gobernuek premiaz jarduteari ekitea beharrezkoa dela frogatuko du konferentziak.
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
5
Tokiko Agenda 21ek Euskadin duen presentziaEstatuan, Tokiko Agenda 21 udalbatzan onetsi duten herri- eta hiri-portzentaia altuena duen autonomia-erkidegoa da Euskadi (198 udalerri, hau da, guztizkoaren % 79). Jarraian, Balear Uharteak (% 76) eta Nafarroa (% 63) daude, Espaniako 2012ko Ingurumen Profilaren datuen arabera.
Halere, agenda hauen ezarpena era ezberdinetan bilakatu da denboran zehar. Udalerri batzuek ez zuten beren kudeaketa-sisteman integratu. Beste batzuek, ehun inguruk, era egonkor eta sendoan txertatu dute Tokiko Agenda 21 beren kudeaketan eta, gainera, haietako askok apustu tinkoa egin dute tokiko garapen-eredu jasangarri baten alde. Ondorioz, lehenengo planen indarraldia bukatu-rik, beren Tokiko Agenda 21 berrikusi dute eta tokiko ekintza-plan berriak definitzeari ekin diote. 2014an, analizatutako planen % 80 bigarren belaunaldikoak dira.
Tokiko Agenda 21en jarduerek eta kontsolidazioak aldaketak eragin dituzte tokiko gobernuen jardunbideetan. Besteak beste, herritarren partaidetza, helburuen araberako kudeaketa publikoa eta kontuak ematea ekarri dituzte.
Hiru lurralde historikotan banaturik egotea eta, haietako bakoitzean, tokiko gaien kudeaketan funtsezko eginkizunak burutzen dituzten eskualde-erakundeak finkatu izana dira Euskadiren ezaugarrietako bi.
Tokiko Agenda 21ean, eskualde-erakundeek zeregin garrantzitsuak dituzte; bereziki, udalerri oso txikiak dituzten eskualdeetan.
Udalsarea 21en Tokiko Agenda 21en ereduaEuskadin, lehenbiziko Tokiko Agenda 21 planei 2000 urtean ekin zitzaien. 2002an, hamasei udalerri aitzindarik Udalsarea 21 sortu zuten. 2014ean, 198 dira Udalsarea 21en parte hartzen duten udalerriak. Haiekin batera, honako erakunde hauek daude: Ingurumen eta Lurralde Politika Sailaren Garraio Azpiegituraren Zuzendaritza eta Uraren Euskal Agentzia (URA), Eusko Jaurlaritza-ren Osasun Saila eta sarearen Idazkaritza Tekniko gisa, Ihobe, Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa.
2000-2010 hamarkadan, gainera, martxan jarri ziren prozesu hauen kalitatea bermatzea posible egin duten lan-ildoak.
Udalsarea 21eko kideek sustatutako kudeaketa-eredua da haietako lehenengoa, eta txosten hau egiteko oinarritzat hartu dira bere emaitzak. Ekintza-planen ebaluazio objektiboa eta, jasangarri-tasun-adierazleen bitartez eta urteko aldizkakotasuna duen metodologia komun batean oinarrituz, beren emaitzen segimendua egitean oinarritzen da eredu hau.
Arduradun politikoen eta tokiko jasangarritasun-politikak garatzeko gako-elementuen le-hentasuntzat, ICLEIk zenbait gomendio eman ditu. Haien artean, garrantzi berezia dute jasangarritasun-politiken ebaluazioak eta segimenduak, prozesuaren segimendurako eta hobekuntza jarraiturako laguntza tekniko gisa, eta bai informazio kuantitatibo eta kualita-tiboa eskuratzeko ere1.
Estatuan, TA 21 udalbatzan onetsi duten herri- eta hiri-portzentaia altuena duen erkidegoa da Euskadi.
Euskadiko TA21ek honako hauetan oinarritutako gobernantza-eredu bat sustatzen du:helburuen araberako kudeaketa publikoa, herritarren partaidetza eta gizarteari urtero kontuak ematea.
2. EUSKADIKO TOKIKO AGENDA 21 ETA GARDENTASUNAREKIKO DUEN KONPROMISOA
1«TOKIKO JASANGARRITASUNERAKO ESPARRU EROPARRAK Tokiko konpromisoa konfiguratzeko, ikertzaileek, arduradun politikoek eta Europako erakundeek duten eginkizuna». 2012. Egileak: Stefan Kuhn eta Cristina Garzillo
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
6
Lehen ekintza-planaren indarraldia amaitzear dagoenean, Tokiko Agenda 21 programaren bi-garren etapa edo belaunaldi baterako trantsizioa erraztea du helburu bigarren jarduera- ildoak. Tokiko Agenda 21 beren benetako beharrizanetara egokitzen dituzten udalerri helduagoe-tan definitu diren eta kalitate handiagoa duten plan berriak egitean datza. Ondorioz, ekintza-plan integratzaileagoak lortzen dira, bereziagoak, eta udalerrien berariazkotasunei egokituagoak. Tokiko Agenda 21 berrikusteko prozesuaren aurretik, borondate politikoa izango da Tokiko Agenda 21 ingurumen-plangintzarako tresna edo udal estrategia global gisa finkatuko duena.
Bi lan-ildoek «Mugi21» kudeaketa-tresna darabilte, Udalsarea 21ek diseinatutako aplikazio in-formatikoa. Alde batetik, udalerrietan, planaren prozesua eta kudeaketa errazten ditu, bai eta pu-blikoki hedatzeko txostenak sortzea ere, eta, beste alde batetik, informazio zentralizatua ematen dio Udalsarea 21en idazkaritza teknikoak kudeatutako EAEko Jasangarritasun Behatokiari.
Hamarkada honetan, gainera, Udalsarea 21ek «tak21» izeneko eredu berritzaile bat garatu du Tokiko Agenda 21 programen kalitate globala neurtzeko. Lineako aplikazio bakun batean oinarritutako sistema hau kanpo-egiaztapeneko eta irizpide anitzeko autoebaluazioan datza, eta Euskadiko Tokiko Agenda 21 programen ereduaren araberakoa da.
Udalerriek tak21 sistema honetan parte hartzean, bi urtean behin beren Tokiko Agenda 21en kalitatea era globalean zehazteaz gain, honako arlo hauetan egin beharreko hobekuntzak ere identifika ditzakete: estrategia eta lidergoa, sailarteko zeharkakotasuna, herritarren partaidetza, jasangarritasun-politiken plangintza eta egikaritzea, eta udalerriko ingurumenaren, gizartearen eta ekonomiaren jasangarritasunaren adierazleak. Gainera, deialdi ezberdinetan parte hartzen duten EAEko udalerriekin neur daitezke.
Euskadiko udalerrietako Tokiko Agenda 21 eta gardentasun-legea.Abenduaren 9ko 19/2013 Legeak, gardentasunari buruzkoak, garrantzi handia du azken aspaldi-ko agenda politikoan eta herritarrenean, eta gardentasuna, informazio publikoa eskuratzeko ahalbidea eta gobernu ona ekintza politiko guztien funtsezko ardatz bilakatzeko asmoz, hainbat idatz-zati xedatzen ditu.
Idatz-zati hauek lau esparrutan laburbil daitezke:
Lege honek tokiko administrazioetan duen aplikagarritasunari buruz eta, zehazki, tokiko jasanga-rritasun-politikei aplikatutako publikotasun aktiboaren kontzeptuari buruz, 6. artikulua nabar-mentzen da bereziki, erakundeari, antolamenduari eta plangintzari buruzko informazioari buruzkoa. Legearen idatz-zati honek honako hau azpimarratzen du: helburu zehatzak xedatzen dituzten urtebeterako eta hainbat urtetarako plan eta programak administrazioek argi-taratu behar dituztela, eta bai horiek gauzatzeko beharrezkoak izango direla aurreikusi-tako jarduerak, baliabideak eta denbora ere. Jarraian, beren betetze-maila eta emaitzak ebaluatu eta periodikoki argitaratu ahal izatea proposatzen du artikuluak, neurketa- eta balorazio-adierazleekin batera.
Udalsarea21ek ebaluazioan, segimenduan eta urteroko hobekuntza-ziklo jarraituan oinarritutako TA 21 sustatzen du.
PUBLIZITATE AKTIBOA INFORMAZIO PUBLIKOA ESKURATZEKO ESKUBIDEA
GARDENTASUN ETA GOBERNU ONERAKO KONTSEILUA
GOBERNU ONA
2. EUSKADIKO TOKIKO AGENDA 21 ETA GARDENTASUNAREKIKO DUEN KONPROMISOA
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
7
EKINTZA
Indarreko ekintza-planaren argitalpena Gutxienez, arduraduna, epea eta lehentasuna dituzten ekintza zehatzak, helburu estrategikoak eta helmugak barne hartzen dituzten hainbat urtetarako planak (oro har, zortzi urtetarakoak).
Ezarpen-mailaren ebaluazio periodikoaEbaluazio-irizpide homogeneoak dituzten ebaluazio- eta segimendu-programa partekatuen bitartez. Normalean, urte baterakoak izaten dira.
Tokiko iraunkortasunaren adierazleakPlanaren ezarpenaren ondoriozko joerak eta emaitzak analizatzea ahalbidetzen dute. Normalean, urte baterakoak izaten dira.
200 udalerri inguru
100 udalerri inguru
100 udalerri inguru
ADIERAZLEA
2. EUSKADIKO TOKIKO AGENDA 21 ETA GARDENTASUNAREKIKO DUEN KONPROMISOA
TA21en ekintza- planak eta programak argitaratzeak, eta horien betetze-maila eta emaitzak argitaratzeak ere, erantzuna ematen diote gardenta-sun-legearen publikotasun aktiboaren errekerimen-duari.
Metodologia-kontzeptualizazioaren fasetik, Udalsarea 21en aurrezko ekintzak kontuan izan zuen herritarrek informazioa eta emaitzak eskura izatea bermatzeko beharrizana eta, horri esker, gaur egun, Euskadiko 100 udalerri baino gehiagoko tokiko jasangarritasun-politikak gardentasun- legearen idatz-zati honekin bat datoz.
Zehazki, aipatu artikuluak proposatutako eta, Udalsarea 21ek sustaturik, Euskadiko udalerrien Tokiko Agenda 21 programen eredura eramandako ekintzak honako hauek dira:
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
8
2014an, Udalsarea 21en TA21en Ebaluazio eta Segimendu Programaren 8. edizioa burutu da, eta 2013 eta 2014 urteetarako ekintza-planen egikaritze-maila ebaluatzea erraztu du, bai eta 2012 eta 2013 urteetarako jasangarritasun-adierazleak kalkulatzea ere.
2013ra arte, ebaluazio- eta segimendu-programetako udalerrien partaidetza geroz eta handiagoa izan zen eta, azkenik, ehun bat udalerritara iritsi zen. Urtero, ekintza-planak ebaluatu eta tokiko jasangarritasun-adierazleak kalkulatzen zituzten udalerri hauek. Aitzitik, azken programan, udalerri parte-hartzaileak gutxiago direla ikus daiteke. Batez ere, 2013ra arte zerbitzu hau kanpoan kon-tratatzen zutela da horren arrazoia. Eta, gainera, deialdia udalerri batzuetako Tokiko Agenda 21n berrikuspen-prozesuekin batera izan zen.
Udalsarea 21en sendo-tasunetako bat sarean egindako eta udalerri askori zerbit-zua ematea ahalbidet-zen duten baliabide partekatuetan oinarritutako lan-eredua da.
3. TOKIKO AGENDA 21EN EBALUAZIOA ETA SEGIMENDUA
1. taula. EAEko Tokiko Agenda 21 programenen ebaluazioaren eta segimenduaren irismena (2014).
Iturria: EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Behatokia (2015)
1. grafikoa. Tokiko Agenda 21 programen ebaluazioan eta segimenduan parte hartu duten udalerrien bilakaera (2007-2014)
Iturria: EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Behatokia (2015)
2014AN EAEN IZANDAKO TOKIKO AGENDA 21 PROGRAMEN EBALUAZIO ETA SEGIMENDUA
6.103 tokiko ekintza ebaluatu dira
812 udal eragile inplikatu dira
4.601 adierazle kalkulatu dira
62 udalerrik eta 62 udaletxek negutegi-efektuko gasen inbentarioa egin dute
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
9
4.1 Tokiko Agenda 21en ekintza-planak eta 2006-2014 denboraldian izandako bilakaera
Udalsarea 21eko kideei eskainitako ebaluazio- eta segimendu-programen ibilerak Tokiko Agenda 21en planen bilakaera behatzea ahalbidetzen dute. Analisiak planen aspektu bereizgarriak azaltzen ditu, hala nola planifikatutako ekintza kopuruaren araberako irismena, plana gauzatzean inpli-katutako udal arduradunen kopurua edo heldutako gaiak.
4. TOKIKO AGENDA 21EN EKINTZA PLANEN EZARPENA
2. grafikoa. Udalerriaren tamainaren arabera, tokiko ekintza-planetako ekintzen batez besteko kopuruaren bilakaera (2006, 2010, 2013, 2014)
Iturria: EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Behatokia (2015)
3. grafikoa. Udalerriaren tamainaren arabera, tokiko ekintza-planetako eragile inplikatuen batez besteko kopuruaren bilakaera (2006, 2010, 2013, 2014)Iturria: EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Behatokia (2015)
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
10
4. TOKIKO AGENDA 21EN EKINTZA PLANEN EZARPENA
TOKIKO AGENDA 21EN EKINTZA-PLANEN EZAUGARRIAK
> UDALERRI ERTAIN-HANDIAK: Tamaina jakin batetik gorako udalerrietan (5.000 biz-tanletik gorakoetan), ekintza-planetako ekintzen kopurua mugatuago bilakatzen ari da progresiboki. Zenbat eta handiagoa izan udalerria, hainbat eta nabarmenagoa da joera hori. 2006 eta 2014 urteen arteko bilakaera alderatuz, zera beha daiteke: lehenengo etapako planak zabalegiak ziren, kontuan hartuz, gainera, lehenengo planek lau urteko indarraldia zutela. Bigarren etapan, 2009. urtetik aurrera onetsitako planak dira nagusi, eta ekintza kopuru txikiagoa eta plangintza-denboraldi handiagoak dituzten planak ari dira burutzen (8 urtetakoak). Ondorioz, udalak esku-hartzeko duen gaitasunera hobeto ego-kitzen diren planak sortzen dira. Honek harreman zuzena du planak gauzatzean inplika-tutako eragileen kopuruarekin. Denborarekin, planak egikaritzean parte aktiboa hartzen duten eragileetara murriztu da eta, gainera, pentsa litekeenaren aurka, udal kudeaketako alor gehiago ordezkatzen dituzte, bigarren belaunaldiko planetan udalerrietako aspektu sozial eta ekonomikoak sendotu egin baitira.
> UDALERRI TXIKIAK: Hala ere, azpimarragarria da udalerri txikietan joera alderantzizkoa dela, planak gorantz doitu baitira progresiboki. Inplikatutako eragileen kopuruaren joeran ere ikus daiteke hau islaturik; izan ere, urteak igaro ahala, eskualde-erakundeak geroz eta era aktiboagoan hartu dute parte planen egikaritzean.
Ekintza planak artikulatu egiten dira berrikusten diren heinean, tokiko errali-tateari hobeto egokitzeko eta bideragarria-goak izateko.
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
11
4. TOKIKO AGENDA 21EN EKINTZA PLANEN EZARPENA
Ingurumen-as-pektuek eta aspektu sozioekono-mikoek beren pisu erlatiboa alderantzikatu dute 2006tik 2014rako ekintza-pla-netan.
2. taula. Ekintza-planetan planifikatutako ekintzen bilakaera, esparru tematikoen arabera (2007-2011-2014)
Iturria: EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Behatokia (2015)
Lurraldeari dagozkion alderdiakLurraldea eta antolamenduaBiodibertsitatea eta ingurune naturalaMugikortasuna eta garraioaIngurumen-alderdiakUraHondakinakEnergiaSentsibilizazioa eta kontsumo jasangarriaUdal administrazioaren ingurumen kudeaketaJarduera ekonomikoen ingurumen-kudeaketaAlderdi sozialak eta ekonomikoakGarapen ekonomikoaLan-merkatuaOngizatea eta gizarte-inklusioaOsasunaGobernantzari buruzko alderdiakKomunikazioa eta herritarren parte-hartzea
2007% 8,6% 6,5
% 11,22007% 6,5% 7,5% 4,9% 8,2% 7,6% 3,82007% 5,5% 2,2% 9,2% 1,42007% 2,8
2011% 7,3% 7,3
% 11,02011% 5,7% 7,9% 5,5% 4,7% 6,5% 2,72011% 6,6% 1,8% 7,2% 2,32011% 6,5
2014% 6,3% 6,7
% 11,22014% 4,7% 6,2% 5,7% 3,3% 6,1% 2,62014% 9,1% 3,5% 8,1% 2,02014% 5,3
Bilakaera
Bilakaera
Bilakaera
Bilakaera
Ekintza-planetan planifikatutako ekintzak (%)
4. grafikoa. Tokiko Ekintza Planetako ekintzen banaketa, esparru tematikoen arabera (2006-2014).
Iturria: EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Behatokia (2015)
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
12
TOKIKO AGENDA 21EN EKINTZA-PLANEN ESPARRU TEMATIKOAK
> Tokiko Agenda 21 finkatzearekin batera, Euskadin gehien nabarmentzen ari den gaie-tako bat honako hau da: nagusiki ingurumenari buruzkoak diren planak alde batera utzi eta ingurumenaz eta lurraldeaz gain ekintza sozial eta ekonomikoak uztartzen dituz-ten planetara igarotzea, garapen jasangarria begien bistatik kendu gabe.
> Egonkorren mantendu diren lurralde-aspektuak epe luzeagorakoak izan dira; izan ere, hasieratik eta orain arte, % 27 eta % 24ko pisu erlatiboa izan dute planetan, 2006-2014 denboraldian aldaketa handirik egon ez delarik.
> Aitzitik, aspektu sozioekonomikoak eta ingurumenari buruzkoak bai urritu dira 2006 eta 2014 urteen arteko planetan. Batez beste, Tokiko Agenda 21 planetan, 2006an % 23ko presentzia izatetik, 2014an % 41ekoa izatera igaro dira aspektu sozial eta ekonomikoak. Bien bitartean, ingurumen-aspektuak 2006an % 50 izatetik, 2014an % 35 izatera igaro dira.
> Gai zehatzei xehetasun handiagoz begiratuz, hazkunde handiena garapen ekonomi-koarekin eta lan-merkatuarekin erlazionatutako ekintza planifikatuetan dagoela ikus daiteke. Tokiko Agenda 21en kontzeptualizazioaren bilakaera azpimarragarria adieraz-ten du honek, ingurumen-planak izatetik tokian tokiko garapen jasangarrirako politika izatera igaro baitira.
> Gainera, energiaren alorrean planifikatutako ekintzak geroz eta gehiago izan dira, udalerrietatik energia-eraginkortasunaren edo klima-aldaketaren aurkako borrokaren moduko beharrizan gainerakorrei erantzuna emanez.
4. TOKIKO AGENDA 21EN EKINTZA PLANEN EZARPENA
5. grafikoa. Ekintza Planetan planifikatutako ekintzak, esparru tematikoen arabera (2014)Iturria: EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Behatokia (2015)
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
13
4.2. Tokiko Agenda 21ek Aalborgeko Konpromisoei egindako ekarpena
1994an, Danimarkako Aalborg hirian, hiri eta herri jasangarriei buruzko Europako I. Konferentzia egin zen. Jardunaldi horiek «Aalborgeko Karta» dokumentuan jaso ziren eta, beranduago, udale-rri askok bere egin zuten. Hamar urte beranduago eta bere laugarren edizioan, Aalborgen egin zen berriz ere Konferentzia, eta Aalborgeko 10 Konpromisoak taxutu ziren han. Konpromiso hauei esker, tokian tokiko jasangarritasunari buruzko konpromisoak ardaztu eta zehaztu ahal izan dira Europa osoan.
Sareko kideek erabilitako baliabide ezberdinen bidez, udal-kudeaketa eta konpromiso horiek erla-zionatzeko era bat ezarri zuen Udalsarea 21ek. Eta, 2007tik, Tokiko Agenda 21 programen plan-gintza eta konpromisoen egituraren araberako planen ezarpen-maila neur daiteke.
2014an, Aalborgeko Kartak 20 urte bete zituen, eta Aalborgeko Konpromisoek 10 urte.
Udalsarea 21 Aalborgeko Konpromisoei atxiki zitzaien 2004an eta, ordutik, konpromiso haien muinak nabarmen eragin du Euskadiko Tokiko Agenda 21 programetan.
4. TOKIKO AGENDA 21EN EKINTZA PLANEN EZARPENA
6. grafikoa. Ekintza Planetan planifikatutako ekintzak, Aalborgeko konpromisoaren arabera (2007 eta 2014)Iturria: EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Behatokia (2015)
7. grafikoa. Ekintza Planetan gauzatutako ekintzen ehunekoa, Aalborgeko konpromisoaren arabera (2014)Iturria: EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Behatokia (2015)
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
14
UDALSAREA 21EK AALBORGEKO KONPROMISOEI EGINDAKO EKARPENA
Udalsarea 21ek Aalborgeko Konpromiso hauei egingo die ekarpena, batez ere:
> 9. konpromisoa. Berdintasuna eta gizarte-justizia Pertsonen ongizatea azpima-rratzen duten gai ezberdinak barne hartzen ditu konpromiso honek, hala nola: lan- merkatua, ongizatea eta gizarteratzea, berdintasuna, etxebizitza, bizikidetasuna, kultura eta euskara. Bere zabaltasunaz gain, nabarmentzekoa da esparru hauek Tokiko Agen-da 21en zeharkakotasuna areagotu den heinean eta aspektu sozioekonomikoak erantsi zaizkion heinean hasi direla gailentasuna izaten. Azpimarragarria da, baita ere, plangintzaren eta ezarpenaren arteko koherentzia, gehien egikaritutako konpromi-soak bat baitatoz tokian tokiko ekintzak planifikatzerako orduan presentzia gehien duten konpromisoekin. Hala, 9. konpromisoa, berdintasunari eta gizarte-justiziari buruzkoa, egikaritutako planek batez beste dituzten lau urteetan, % 20an egikaritu da.
> 3. konpromisoa. Ondasun natural komunak. Udalerrietako ingurumen-kudeaketari buruzko aspektuetako asko daude hemen jasota. Zehazki, konpromiso honek honako esparru hauek hartzen ditu barne: biodibertsitatea eta inguru naturala, ura, energia, at-mosfera, zoruak, akustika, ingurumen-arriskua eta jarduera ekonomikoen ingurumen- kudeaketa. Beren presentzia erlatiboa txikitu bada ere, udalek gauzatutako ekintzen zati esanguratsu bat jasotzen du. Ekintza horiek ekosistemak kontserbatzea, uraren eta energiaren moduko baliabide naturalen erabilpen eraginkorragoa eta herri eta hirietako ingurumen-kalitatea hobetzea dute xede. Tokiko Agenda 21 programetan gehien agertzen den bigarren konpromisoa da eta egikaritze-ehuneko handiena duen bigarren konpromisoa da ere, % 13arekin. Kasu honetan ere koherentzia dago.
> 4. konpromisoa. Kontsumo eta bizimodu arduratsuak. Esparru honek ere garrantzi handia du. Barne hartzen ditu sentsibilizazio-ekintzak, kontsumo jasangarria, hondaki-nak eta baliabide material gutxiagoren kontsumoa dakarten ekintza mota guztiak. Ho-nen helburua baliabide eta hondakinen kudeaketa jasangarria sustatzea da. Aurre-ko bietan bezala, konpromiso honetan kointzidentzia hau gertatzen da: Tokiko Agenda 21 programetako hirugarren konpromisorik planifikatuena eta egikarituena da.
> 8. konpromisoa. Tokiko ekonomia bizi eta iraunkorra. Konpromiso honek bar-ne hartzen ditu garapen ekonomikoak eta jarduera ekonomikoen ingurumen- kudeaketak aintzat hartutako ekintzak.
> Euskadiko Tokiko Agenda 21 programen bi belaunaldiek argiki eragin zieten 2007 eta 2014 urteei, eta urte hauen artean Udalsarea 21eko udalek Aalborgeko Konpromisoei egindako ekarpena alderatuz, bigarren belaunaldiko planetan bere presentzia areagotu duen konpromisoa 9.a izan dela ikus daiteke. Berdintasuna eta gizarte-justizia, 8. konpromisoa. Tokiko ekonomia bizi eta iraunkorra eta 10. konpromisoa. To-kian tokitik esparru globalera. Azken honetan planifikatutako ekintzek Tokiko Agenda 21en planetan integratutako klima-aldaketaren aurkako programak eta energia-planak irudikatzen dituzte.
> Aitzitik, konpromiso sendoagoen alde beheratu dute beren apustua bigarren belaunal-diko planek; adibidez, 4. konpromisoaren alde. Kontsumoa eta bizitzeko modu ar-duratsuak, edo 2. konpromisoa. Jasangarritasuneranzko udal kudeaketa. Azken konpromiso honen barruan jasota daude Tokiko Agenda 21 prozesuaren kudeaketa finkatzeko eta tokiko erakundeetan zeharkako bihurtzeko helburua duten ekintzak. Bigarren belaunaldiko planei, ereduaren definizioaren arabera suposatzen zaizkie gai hauek.
4. TOKIKO AGENDA 21EN EKINTZA PLANEN EZARPENA
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
15
4. TOKIKO AGENDA 21EN EKINTZA PLANEN EZARPENA
4.3. Tokiko Agenda 21en ekintza-planak Euskadin ezartzea
Euskadiko Tokiko Agenda 21 ekintza-planen izaeraren eta zabaltasunaren ondorioz, urteko hel-burutzat hartzen den erreferentziazko ezarpen-maila bat xedatzen da, lor daitekeen ezarpena-mai-larik altuena % 82,5 izanik.
8. grafikoa. Helburuarekin alderatuz, ekintza-planen batez besteko ezarpen-maila (2014)Iturria: EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Behatokia (2015)
Ebaluatutako planen batez besteko egikaritze-denboraldia: 4 urtePlanen batez besteko ezarpen-maila: % 394 urteren ondoren, helburuaren ezarpen-maila: % 49,5
TOKIKO AGENDA 21EN EZARPEN-MAILA
> Aztertutako planen batez besteko egikaritze-denboraldia 4 urtekoa da, eta batez besteko ezarpen-maila % 39koa, urte horretarako ezarritako helburuko balioa % 50 izanda. Hala ere, hainbat udalerrik helburuko balioa gainditzen dutela datu positiboa da.
> Bigarren belaunaldiko planen egikaritze-erritmoa lehenengo belaunaldikoena bai-no bizkorragoa da. Hainbat arrazoik laguntzen dute hartara: plan berriagoak dira eta, beraz, indarrekoagoak eta udalerriko errealitateari doiagoak eta, udalek beren lehenen-go Tokiko Agenda 21 kudeatzen ikasi ondoren, planifikatutako ekintzen irismena eta izaera are gehiago zehazten dituzte.
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
16
4. TOKIKO AGENDA 21EN EKINTZA PLANEN EZARPENA
Besteak beste, mugikorta-sunak, garapen ekonomikoak, hondakinen kudeaketak edo gizar-te-ongizateak garapen na-barmena izan dute.
ESPARRU TEMATIKO EZBERDINEN GARAPEN-MAILA
Nabarmengarria da burututako ekintza hauek 2014an aztertutako planei dagozkiela, eta gehienbat bigarren belaunaldiko planak direla; beraz, aurreko planetan gauzatutako ekintza guztiak gehitu behar zaizkie.
> Ekintzen 2014ko egikaritze-egoerak garapen-maila nabaria izan duten esparruak dau-dela adierazten du, hala nola Mugikortasuna. Esparru honetan burututako 281 ekintza daude; haien bidez, udalerriek honako hauekin erlazionatutako ekintzak gauzatzen di-tuzte: bidegorri-sarea luzatzea, segurtasuna hobetzea (gainbideak eta semaforoak jarriz edo espaloiak egokituz), edo garraio publikoaren zerbitzuak hobetzea, motorizatutako garraiobide pribatuen aurrean haren erabilera areagotzeko.
> Garapen ekonomikoa, burututako 207 ekintza dituelarik, nabarmenarazi beharreko hurrengo esparrua da; izan ere, tokian toki sustatutako ekintzen artean, besteak bes-te, honako ekintza hauek azpimarra daitezke: tokiko enplegua sustatzeko merkataritza suspertzea; enpresarien eta ekintzaileen proiektuei laguntzea; berrikuntza eta lehiakor-tasunaren alorrean, enpresei laguntza eta aholkularitza ematea; turismo-sektorea profe-sionalizatzea; eta nekazaritza ekologikoa sustatzea.
9. grafikoa. Ekintza-planek, aurreikusitako ekintzen aldean, egikaritutako ekintzak, esparru tematikoen arabera (2014).
Iturria: EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Behatokia (2015)
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
17
4. TOKIKO AGENDA 21EN EKINTZA PLANEN EZARPENA
> Hondakinen kudeaketari dagozkien 191 ekintza gaikako bilketaren sistemak aztertze-ra eta hobetzera bideratu dira. Azken urteotan, bereziki sustatu dira frakzio organikoa biltzeko irtenbideak (komunitate-konpostajea, autokonpostajea eta bosgarren kontaine-rra). Sentsibilizazioaren, kontzientziazioaren eta kontsumo arduratsuaren bitartez ere lan handia egiten da.
> Gizarte-ongizatea, burututako 188 ekintza dituelarik, Tokiko Agenda 21 programetako esparru konstanteenetako bat da ere. Horren inguruko ekintzen artean, besteak beste, honako hauek daude: etxeko indarkeria-kasuetan jarduteko protokoloak; udalerriko pertsona immigranteen integrazioa errazteko ekintzak; gazteei eskaintza egonkorra duen topagu-neak ematea; edo gizartetik bazterturik gelditzeko arriskuan dauden pertsonentzako etxe-bizitzak egokitzea eta abiaraztea.
> Komunikazioari eta herritarren partaidetzari dagozkien ekintzek (guztira, 136) na-barmenarazi egiten dute Tokiko Agenda 21 programek urteotan izan duten rola. Batetik, herritarrak erantzunkide egin dituzte eta, bestetik, bereziki, tokiko politikak hurreratzeko eta herritarrekiko erabaki-hartze partekatua sustatu dituzte. Tokiko Agenda 21en espa-rru honetako ohiko ekintzen artean, teknologia berrien erabilpen mailakatua dago. Honen bidez, informazioa, komunikazioa eta herritarren partaidetza hobetu nahi dira eta, zentzu honetan, sare sozialen erabilpena areagotzen ari da. Ezarpen eta presentzia orokor han-diena duten ekintzak Eskola Agenda 21ekin erlazionatutakoak dira. Eusko Jaurlaritzaren Ingurugelen lanaren eta ikastetxeen lankidetzaren bitartez, Euskadin oso finkaturik dagoen irakaskuntza-tresna da.
> Kasu batzuetan, Biodibertsitatean esaterako (burututako 131 ekintza), helburu zehatzeta-rako diru-laguntzak sustatuz, hauen moduko ekintzak bultzatu dira: udalerriko balio natu-ralen identifikazioa eta zabalkundea; inguru naturalen berreskuratzea; espezie inbaditzai-leak desagerrarazteko lanak; eta herritarrei eskainitako ortu ekologikoak edo aisialdirakoak sustatzea.
> Energia (burututako 117 ekintza) Tokiko Agenda 21 planifikatzerako orduan gailentasuna irabazi duen esparru bat da, eta finantzaketa-testuinguru nabarmena du. 2014 urterako planifikatutakoaren aldean, ekintzen % 34 egikaritu dira. Esparru honetan, ematen dituz-ten itzulkin handien zioz udalek bereziki sustatzen dituzten ekintzez gain —hala nola, argi-teria publikoaren edo eraikuntzetako hobekuntzen inguruko ekintzak—, nabarmengarriak dira smart city kontzeptuarekin erlazionatutako zenbait ekintza.
> Klima-aldaketaren esparruan burututako ekintzei dagokienez (21 ekintza), berez egika-ritze-maila baxua dutela eman dezakeen arren, aintzat hartu beharra dago esparru hone-tan arintzeari eta egokitzeari buruzko plangintza-ekintza zehatzak baino ez direla kontuan hartzen, eta haiei erantsi egiten zaizkie eta lagundu egiten diete energiaren eta mugikor-tasunaren esparruetan gauzatutako ekintza gehienek eta, hein handi batean, hondakinen esparruan egindakoek ere.
> URA, Uraren Euskal Agentziak Udalsarea 21en parte hartzeari esker, Uraren esparruak (burututako 100 ekintza) bultzada nabarmena izan du eta, gai honi buruz planifikatu-takoaren aldean, ekintzen % 35 gauzatu da. Esparru honetan abiarazitako ekintzak dira, esate baterako, saneamendu- eta hornikuntza-sarea hobetzea; ur ez edangarria ureztatzeko eta bideak garbitzeko erabiltzea sustatzea; ura zentzuz erabiltzeko eta aurrezteko sentsibi-lizazio-kanpainak egitea eta uraren erabilpena sustatzea; edota udal instalazio eta zerbitzue-tan ura aurrezteko neurriak ezartzea.
> Inbertsio handiagoak behar dituzten esparruetan, testuinguru ekonomikoak garapena mu-gatu egiten du, esaterako Etxebizitzaren edo Lurzoruen kutsaduraren alorretan.
> Orain arte, protagonismo handirik izan ez duten Tokiko Agenda 21en beste esparruetako bat izan da Osasuna ere. Halere, Udalsarea 21 Eusko Jaurlaritzaren Osasun Sailean sartu
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
18
ondoren eta, gai honen inguruan, sarearen testuinguruan gauzatutako ekimenen on-doren, garatutako ekintzen kopurua handiagotu dela dirudi. Ekintza horien artean, ho-nako hauek daude: toki publiko irekietan hiri-gimnasioak instalatzea; udalerrietako kirol-eskaintza hedatu eta egokitzea; edota drogen kontsumoa prebenitzeko politika aktiboak egitea.
4. TOKIKO AGENDA 21EN EKINTZA PLANEN EZARPENA
Udalerriek ekintza-planen bidez sortutako jarduerez gain, Udalsarea 21ek sareko kideei laguntza ematen die lan- edo zerbitzu-ildo ezberdinen bitartez. 2014an sareak izandako jarduera 2014ko Jardueraren Memorian kontsulta daiteke, www.udalsarea21.net webgunean eskuragarri.
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
19
5.1. Tokiko jasangarritasunaren adierazleak
Euskal udalerri eta eskualdeen jarduera jasangarriak eta beren emaitzak tokiko jasangarrita-sun-adierazleak kalkulatuz neurtzen dira. Udalsarea 21ek adierazle-sistema komun bat du, uda-lerriek kalkulu hori egin dezaten urtero.
Horrela, Tokiko Agenda 21 kudeatzerako orduan, udalerriek informazio gaurkotua dute barne-era-bakiak hartzeko. Emaitza hauek erabilgarriak dira ingurumenari buruzko ezagutzak eta informazioa herritarrei helarazteko, eta tokiko kode eta testuinguruan egin dezaten.
Udalerri bakoitzeko adierazleen kalkuluaren emaitzak EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Be-hatokian zentralizatzen dira. Era honetan, tokian tokiko emaitzak agregatu egiten dira eta, honi esker, erreferentziako balio globalak eta lurralde-mailako ondorioak atera daitezke.
Jarraian, tokian tokiko jasanga rritasunari buruzko adierazle nagusien bilakaera azaltzen da, eta, ahal dela, baita EAEko eta estatuko erreferentziako datuak ere.
Udalsarea 21en ebaluazio eta segimendu-programei esker udalerrietan adierazleak kalkulatzeko prozesua finkatzearen ondorioz, urtez urte, lortutako balioen kalitatea handituz joan da, hobekuntza-prozesu jarraitu batean.
2012 eta 2013rako, Udalsarea 21en emaitzak 50-65 udalerriko talde batek emandako informazioari dagozkio, kalkuluaren urtearen arabera. Gutxi gorabehera, udalerri hauetako % 50ek 5.000 biztanle baino gutxiago dituzte.
5. TOKIKO AGENDA 21 PROGRAMEK TOKIKO JASANGARRITASUNEAN DUTEN ERAGINA: TOKIKO JASANGARRITASUNAREN ADIERAZLEAK
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
20
5. TOKIKO AGENDA 21 PROGRAMEK TOKIKO JASANGARRITASUNEAN DUTEN ERAGINA: TOKIKO JASANGARRITASUNAREN ADIERAZLEAK
-- 28 130
26 -- 0,21
3.46
6
118,
7
1,28 18 --
JASA
NGAR
RITA
SUNA
REN
ADIE
RAZL
EAK
(200
7-20
13)
Adie
razl
ea
LURZ
ORUA
REN
ERAB
ILER
A JA
SANG
ARRI
A
Udal
lurz
oru
artifi
zial
izat
ua (%
)
Babe
stut
ako
azal
era
(%)
URAR
EN Z
IKLO
AEt
xeko
ura
ren
kont
sum
oa (l
itroa
k/bi
z/eg
un)
Ur e
dang
arria
ren
bana
keta
n, z
enba
tets
i ga
beko
ur-
bolu
men
a (%
) Sa
neam
endu
sar
eare
kin
lotu
ta d
aude
n ud
aler
riko
etxe
bizi
tzak
(%)
ENER
GIA
KONT
SUM
OA
Elek
triz
itate
aren
eta
gas
nat
ural
aren
etx
eko
kont
sum
oa (p
etro
lio b
alio
kide
tona
/biz
/urt
e)
Ener
gia
berr
izta
garr
ien
toki
ko e
koiz
pena
(k
Wh/
bizt
/urt
e)
Argi
ztap
ener
ako
ener
gia-
kont
sum
oa (k
Wh/
bizt
/urt
e)
HOND
AKIN
EN S
ORRE
RA E
TA K
UDEA
KETA
Hiri-
hond
akin
en s
orku
ntza
(kg/
bizt
/egu
n)
Gaik
a bi
ldut
ako
hiri-
hond
akin
ak (%
)
SENT
SIBI
LIZA
ZIOA
ETA
KON
TSUM
O JA
SANG
ARRI
A
Ingu
rum
en-h
ezku
ntza
ko ja
rdue
rak
US21
2007
22,6
23 139
74 38
0,18
5
95 207
1,26 28 6
US21
2009
23,0
19 132
30 87
0,18
5
174
194
1,28 28 12
US21
2011
23,6
20 128
30 96
0,19
3
1.10
4
178
1,24 29 8
US21
2012
17,5
18 123
29 85
0,22
6
2..7
29
185
1,23 33 11
US21
2013
17,1
20 119
27 91
0,22
2
2.81
5
158
1,21 34 11
Bila
kaer
aEA
EEs
pain
ia
-- 20,3
123
20 86
0,21
6
2.24
2
-- 1,38 30 --
(201
3)(2
012)
(201
3)(2
013)
(201
3)(2
013)
(201
3)(2
013)
(201
3)(2
013)
(201
3)(2
013)
(201
3)(2
013)
Azke
n ur
teet
an, l
urra
ldea
ren
artifi
zial
izaz
ioa
naba
ri ge
lditu
da
. Tok
ian
toki
ko m
aila
n, e
zber
dint
asun
oso
esa
ngur
atsu
ak
beha
dai
tezk
e. U
dals
area
21e
ko u
dale
rrie
n ar
tean
, bat
zuen
ar
tifizi
aliz
azio
a %
90e
koa
bain
o ha
ndia
goa
da, b
aina
bes
te
batz
ueta
n %
1 in
guru
koa
da.
Etxe
ko u
r ko
ntsu
moa
nab
arm
en m
urriz
tu d
a az
ken
urte
e-ta
n, e
ta E
uska
di E
spai
niak
o zo
rtzig
arre
n es
kual
dea
da b
iz-
tanl
e ba
koitz
eko
kont
sum
o gu
txie
n du
tene
n ar
tean
. Or
aind
ik b
ehar
rezk
oa d
a ze
nbat
etsi
gab
eko
bolu
men
en
mur
rizke
ta e
ta s
arer
a ko
nekt
atut
ako
sist
emet
an d
agoe
ne-
ko b
iltze
n di
ren
hond
akin
-ure
n tra
tam
endu
a na
barm
entz
ea.
Aurr
ezpe
nare
n et
a en
ergi
a-er
agin
kort
asun
aren
al
deko
ap
ustu
arg
ia a
ri di
ra e
gite
n eu
skal
uda
lerr
iak.
Arg
izta
pen
publ
ikoa
eki
ntza
hau
hob
eren
isla
tzen
dut
en e
spar
ruet
ako
bat
da,
bere
ene
rgia
-kon
tsum
oa e
ra m
aila
katu
an m
urri-
ztuz
bai
toa.
Nab
arm
enga
rria
da
ener
gia
berr
izta
garr
ien
ekoi
zpen
a ha
ndia
gotu
egi
n de
la. O
rain
dik
hazt
eko
auke
ra
hand
iak
ditu
, bai
na, d
atu
haue
k an
aliz
atze
an, k
ontu
an h
ar-
tu b
ehar
da
info
rmaz
ioar
en k
alita
tea
ere,
azk
en u
rtee
tako
a ho
bea
baita
.
Frog
atu
egin
da
hond
akin
en so
rkun
tzak
txik
iago
tzek
o jo
era
due-
la, e
ta b
ai b
irzik
lape
nak
hand
iago
tzek
oa d
uela
ere
. Fra
kzio
org
a-ni
koar
en g
aika
ko b
ilket
aren
bid
ez a
ri da
sen
dotz
en a
zken
joer
a ho
ri. E
B-28
ren
datu
ak (2
013)
: 1,3
2 kg
hiri
-hon
daki
n bi
ztan
le e
ta
egun
bak
oitz
eko,
eta
hiri
-hon
daki
nen
% 4
2 ga
ika
bild
urik
.
Ingu
rum
enar
i bu
ruzk
o he
zkun
tza-
jard
uera
k m
aila
na
-ba
rmen
ean
man
tent
zen
dira
, diru
-lagu
ntza
bid
ez e
mat
en
zaie
n ba
besa
txi
kiag
otu
den
arre
n. E
skol
a Ag
enda
21e
n te
stui
ngur
uan
egin
dako
lana
nab
arm
enar
azi b
ehar
ra d
ago.
(201
3)
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
21
5. TOKIKO AGENDA 21 PROGRAMEK TOKIKO JASANGARRITASUNEAN DUTEN ERAGINA: TOKIKO JASANGARRITASUNAREN ADIERAZLEAK
JASA
NGAR
RITA
SUNA
REN
ADIE
RAZL
EAK
(200
7-20
13)
Adie
razl
eaKL
IMA-
ALDA
KETA
Udal
errik
o ne
gute
gi-e
fekt
uko
gase
n in
bent
ario
a (C
O 2-bk
kg/b
izt/u
rte)
(ind
ustr
ia
kanp
o)
Negu
tegi
-efe
ktuk
o ga
sei b
uruz
Uda
lak
egin
dako
inbe
ntar
ioa
(CO 2-b
k kg
/biz
t/urt
e)
AIRE
AREN
KAL
ITAT
EA
Zenb
at e
gune
tan
duen
aire
ak k
alita
te o
na
edo
onar
tzek
o m
oduk
o ka
litat
ea (%
)
LAN-
MER
KATU
A ET
A EK
ONOM
IARE
N BI
ZITA
SUNA
Lang
abea
den
biz
tanl
eria
akt
iboa
(%)
Emak
umez
ko b
izta
nler
ia a
ktib
o la
ngab
ea (%
)
Enpr
esen
sor
rera
(uda
lerr
ian
1.00
0 bi
ztan
leko
dau
den
salto
kien
alte
n et
a ba
jen
arte
ko b
alan
tzea
)
Txik
izka
rien
azal
era
kom
ertz
iala
(m2 /1
.000
bi
ztan
le)
HERR
ITAR
REN
PART
AIDE
TZA
Herr
itarr
en p
arte
-har
tze
bile
rak
(urt
ean
egin
dako
bile
ra k
opur
ua)
Herr
itarr
en p
arta
idet
zari
buru
zko
bile
reta
ra
berta
ratu
ak (u
rteko
bile
ra k
opur
uan
berta
ratu
tako
per
tson
a ez
berd
inen
guz
tizko
a)
US21
2007 -- -- -- 8,5
11,1
4,7
1.04
5
7 96
US21
2009 6,8
0,15 90 9,5
10,7
-0,2
1.12
1
6 65
US21
2011 6,0
0,14 97 11,2
13,1 -3 986 8 79
US21
2012 6,4
0,15 98 13,3
14,8
-3,5
929
10 140
US21
2013 6,2
0,12 99 13,5
15,2
-1,7
973
11 131
Bila
kaer
aEA
EEs
pain
ia
8,9
(201
3)
-- 99 (201
3)
15,9
(201
3)
17,1
(201
3)
-2,4
(201
3)
1.43
4(2
013)
-- --
7,1
(201
3)
-- -- 25,7
(201
3)
26,2
(201
3)
-- -- -- --
Iturr
ia: E
AEko
Tok
iko
Jasa
ngar
ritas
unar
en B
ehat
okia
(201
5)Eu
sko
Jaur
larit
zare
n In
guru
men
eta
Lur
rald
e Po
litik
a Sa
ila, B
erot
egi-
Efek
tuko
Gas
-isu
rket
en in
bent
ario
a; E
uska
diko
ene
rgia
-dat
uak,
EVE
; EUS
TAT;
EUR
OSTA
T; IN
E.
Inbe
ntar
ioak
eta
tok
ian
toki
ko e
mai
tzen
seg
imen
dua
hu-
rrer
atze
n di
tu b
erot
egi-e
fekt
uko
gase
n is
urke
ten
toki
an
toki
ko k
alku
luak
. Uda
lsar
ea 2
1en
negu
tegi
-efe
ktuk
o is
ur-
keta
k Es
pain
iare
n is
urke
ten
antz
ekoa
k di
ra.
Azke
n ur
teot
an E
uska
din
izan
dako
aire
aren
hob
ekun
tza
isla
tzen
dut
e em
aitz
ek, E
uska
diko
indu
stria
-, en
ergi
a- e
do
garr
aio-
polit
ika
sekt
oria
l des
berd
inen
ond
orio
.
Ekon
omia
-kris
iare
n er
agin
a la
ngab
ezia
-indi
zean
et
a en
pres
en s
orku
ntza
n na
bari
da.
Hala
eta
guz
tiz e
re, U
dals
area
21e
ko u
dale
rrie
n em
aitz
ak
esta
tuko
ak b
aino
hob
eak
dira
.
Hain
bat
udal
errik
akt
ibo
man
tent
zen
ditu
zte
herr
itarr
ek
part
e ha
rtze
ko m
ekan
ism
oak.
Tok
iko
Agen
da 2
1en
berr
i-ku
spen
-pro
zesu
ek, k
asu
asko
tan,
jard
uera
mur
riztu
a du
ten
best
e pr
ozes
u ba
tzuk
ber
riz a
ktib
atze
ko b
alio
dut
e.
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
22
5. TOKIKO AGENDA 21 PROGRAMEK TOKIKO JASANGARRITASUNEAN DUTEN ERAGINA: TOKIKO JASANGARRITASUNAREN ADIERAZLEAK
5.2. Ekintzak tokiko jasangarritasunean izan dituen emaitzak
Jarraian, Ingurumen eta Lurralde Politika Sailaren 2012-2016 denboraldirako helburu estrategikoetan duten lehentasunagatik, interes berezikotzat hartu diren lau esparruen azterketa sakona egingo da.
• Baliabideen eta hondakinen kudeaketa jasangarria
• Klima-aldaketa
• Ekosistemen hobekuntza
• Alderdi sozialak eta ekonomikoak
Esparru bakoitzari dagokionez, Tokiko Agenda 21en testuinguruan gauzatutako ekintza eta lortu-tako emaitzak batera aztertzen dira. Ekintza zehatzen adibide batzuk ematen dira, eta bai Udalsa-rea 21en analisi globala ere.
JASANGARRITASUNERAKO TOKIKO POLITIKEN EMAITZAK
> Tokiko jasangarritasunari buruzko adierazle nagusien bilakaerak zera adierazten du: azken urteotan, herritarren erantzunkidetasunean aurrerapenak egin direla. Ura-ren etxeko kontsumoa, hondakinen sorkuntza edo gaikako bilketa bezalako esparruen emaitzak positiboki bilakatu dira.
> Orain, ohitura-aldaketa hori energiaren erabilpenera ere eramateko beharrizana mahaigaineratu da. Esparru hau klima-aldaketaren edo ekonomiaren moduko aspek-tuekin dago erlazionaturik.
> Udal-kudeaketan eta udalen gainetiko kudeaketan, politika eta eredu anitzak finkatu dira eta, orain, aurrerapausoak eskatzen dituzte, jasangarritasunaren aldeko auke-ra gehiagoren bidez emaitzak hobetzeko. Frakzio organikoaren gaikako bilketaren edo energia berriztagarriak aprobetxatzeko sistemen ezarpenaren kasua da.
> Esparru sozial eta ekonomikoan, orokorrean, uneko testuinguruak mehatxu egiten die herritarren bizi-baldintzei eta -kalitateari, eta hau, argiro, eragile ezberdinentzako erronka bat da. Ekintzak eta beroiek burutzeko beharrezkoa den lankidetza egituratzeko testuingurua eskaintzen du Tokiko Agenda 21ek.
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
23
5. TOKIKO AGENDA 21 PROGRAMEK TOKIKO JASANGARRITASUNEAN DUTEN ERAGINA: TOKIKO JASANGARRITASUNAREN ADIERAZLEAK
UDALERRIEN JARDUKETAK
Baliabideen kudeaketa jasangarria ekoizpen eta kontsumo arduratsuaren bitartez sustatzen da. Hauetan, ingurumen-aspektuak barne hartzen dituzten produktu eta zerbitzuak aukeratzen dira. Diseinu, ekoizpen, erabil-pen eta azkeneko helburuaren etapetatik, ingurumen-inpaktuaren murrizketa bultzatzen da honako hauen bidez: prebentzioa, iraunkortasuna, berrerabilpena eta birziklapena eta gertuko komertzializazio-zirkuituak.
Herritar bakoitzak sortutako hiri-hondakinak geroz eta urriagoak dira, eta 2007an 1,26 kg/biztanle/egun izatetik, 2013an 1,21 kg/biztanle/egun izatera igaro da. Balio horiek Espainiako batez bestekoaren azpian daude (2013an, 1,28 kg/biztanle/egun), eta bai 28 herrialdeen Europaren batez bestekoaren azpian ere (2013an, 1,32 kg/biztanle/egun). Iturria: INENabarmengarria da lehenbizikoz abiarazi direla Europar Batasunak definitutako hondakin-kudeaketaren hierarkia azpimarratzen duten hondakinen prebentzio-planak.Udalsarea 21eko udalerrietako hondakinen bilketa % 34ko baliora iritsi zen 2013an. Hala ere, frakzio orga-nikoaren gaikako bilketa ezartzeari esker, gaur egungo balioak gaindika ari dira 2013ko balio hori hobetzen. Gaikako bilketa hori hainbat ereduren arabera antolatu da, hala nola 5. kontainerra ipiniz, autokonpostajearen bidez eta atez ate hondakinak biltzeko hainbat aukeraren bidez, % 75era ere iritsiz.Paraleloan, erosketa eta kontratazio berdea sustatzeko ekintza asko gauzatu dira, eta bai kontsumo ardu-ratsua sustatzekoak ere, eta baliabideak era eraginkorragoan erabiltzean jartzen dute enfasia.
•HirihondakinakprebenitzearengainekoEskualdeko Programa.
•Hondakinakbiltzekosistemakonbinatubat ezartzea, kontainerrak eta atez ateko bilketa uztartuz.
•Etxekohondakinenfrakzioorganikoarenautokonpostajea ezartzea.
•Frakzioorganikoarengaikakobilketarako, 5. kontainerra ezartzea.
Gaikako bilketa-tasa Espainian:
% 18 (2013)
Gaikako bilketa-tasa Europar Batasunean: % 42 (2013)
Gaikako bilketaren tasa, frakzio organikoa barne, Euskadiko hainbat ereduren arabera:
% 75era arte (2013)
BALIABIDEEN ETA HONDAKINEN KUDEAKETA JASANGARRIA
TOKIKO AGENDA 21EKO PLANIFIKAZIOA
EMAITZAK
Sentsibilizazioa eta kontsumo
jasangarria
4. konpromisoa. Kontsumo
eta bizimodu arduratsuak
Hondakinak 374 ekintza
197 ekintza
Ekintzen% 11,7
Iturria: EAE-ko tokiko jasangarriatsunaren behatokia
Iturria: EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Behatokia (2015)
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
24
5. TOKIKO AGENDA 21 PROGRAMEK TOKIKO JASANGARRITASUNEAN DUTEN ERAGINA: TOKIKO JASANGARRITASUNAREN ADIERAZLEAK
UDALERRIEN JARDUKETAK
Klima-aldaketa arintzeko eta hari egokitzeko ekintzak bideratzeko beharrizana begien bistakoa da nazioartean. Zeregin honetan, herriena eta hiriena da protagonismoa, eta beren gain hartzen dute, alde batetik, arintze horretan eragin argia duten esparru ezberdinen inguruan Tokiko Agenda 21ek jasotzen dituen ekintzen plangintza eta egikaritzea: energia, mugikortasuna, lurraldea, atmosfera, hondakinak, etab. Beste alde batetik, egokitza-penean ere lan egiten dute, besteak beste, biodibersitatearen, ingurumenaren, uraren eta ingurumen-arriskuaren moduko esparruetan.
Ondoz ondoko bosgarren urtez, Udalsarea 21eko 62 udalerrik udaleko eta udalerriko negutegi-efektuko gasen inbentarioa kalkulatu dute eta, honi esker, negutegi-efektuko gasek izan duten tokiko bilakaera eza-gutzeko datuak izan ditzakegu. 2013an, Udalsarea 21eko udalerrietako negutegi-efektuko gasen isurketa 6,2 T CO2-bk/biztanle izan zen (kontuan hartu gabe industria-isurketak). Garraioa izan zen isurketa gehien izan zuen sektorea, eta bigarren postuan etxebizitza-sektorea egon zen. Udalen esparruan, lehenbizi, ahalegin nabarmenak egin dira argiztapen publikoak sortutako isurketak mu-rrizteko, eraginkortasun- eta aurrezpen-ekintzak burutuz. Udal-eraikinen isurketak murrizteko ekintzak ere gauzatu dira, udalen isurketen zatirik handiena eragiten baitute.Negutegi-efektuko gasen inbentarioak kalkulatzeko, Udalsarea 21ek dituen tresnek erantzuna ematen dio-te Alkateen Hitzarmenari eta ISO 14064ari. Gainera, Klima-aldaketaren aurkako 2050erako Euskal Estrate-giaren eskakizunetara eta Nazio Batuen Compact of Mayors moduko nazioarteko ekimenen eskakizuneta-ra egoki daitezen, berraztertu egin dira.
•«Donostia-CO2:Familiakklimarenalde» proiektua eta «Smartkalea». Etxebizitzetan energia-kontagailu adimentsuak instalatzeko 6. kanpaina (Donostia-San Sebastián).
•Energiarenudal-kudeatzailearenfigura sortzea (Balmaseda)
•Udalerrikoauzoezberdinakkonektatzen dituen udal-autobus bat martxan jartzea (Legazpi)
KLIMA-ALDAKETA
TOKIKO AGENDA 21EKO PLANIFIKAZIOA EMAITZAK
Energia
10. konpromisoa. Tokian tokitik esparru
globalera
Mugikortasuna eta garraioa
Udaleko negutegi-efektuko gasen
isurketak, sektorearen
arabera (2013)
Udalaren negutegi-efektuko
gasen isurketa, sektorearen
arabera (2013)
676 ekintza
344 ekintza
Ekintzen% 6,8
Iturria: EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Behatokia (2015)
Iturria: EAE-ko tokiko jasangarriatsunaren behatokia
Hondakinak% 9
Zerbitzuak% 12
Bizitegiak% 19
Garraioa% 60
Eraikinak% 62
Udal-flota% 11
Argiztapen publikoa
% 27
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
25
5. TOKIKO AGENDA 21 PROGRAMEK TOKIKO JASANGARRITASUNEAN DUTEN ERAGINA: TOKIKO JASANGARRITASUNAREN ADIERAZLEAK
UDALERRIEN JARDUKETAK
Giza-jardueren inpaktuaren ondorioz eta azpiegituren eta hirigintzaren garapenaren ondorioz, biodibertsitatea oso bizkor ari da galtzen azken urteotan. Dibertsitate biologikoa kontserbatzea eta era jasangarrian ustiatzea funtsezkoa da ekosistemen garapen jasangarria lortzeko. Lurralde-administrazioekin lankidetzan, ildo honetantxe ari dira lanean udalak dibertsitatearen galera geldiarazteko.
Tokiko Agenda 21eko ekintza gehienak bertako basoak berreskuratzera eta erriberak berroneratzera daude bideraturik. Udalsarea 21en testuinguruan, bi ekitalde sortu dira, eta, biodibertsitatearen esparru anitzei heltzeko eta alor honetako udal-ekintza sustatzeko, euskal administrazio ezberdinetako ordezkariak dituen berariazko lantalde bat ere sortu da, eta espezie inbaditzaileen inguruan ari da lanean. Dibertsitate biologikoaren kontserbazioari dagokionez, udalaz gaindiko administrazioen laguntza gehitu be-har zaio udalen jarduketari, esparru honetan lurralde-ikuspegiarekin egiten baita lan. Zentzu honetan, tokiko jarduerak sustatzeko, biodibertsitatea kontserbatzea xede duten proiektuak diruz laguntzen ditu Eusko Jaurlaritzak; 2011-2013 denboraldian, 75 proiektu lagundu ditu, 2,7 milioi euro baino gehiagoko inbertsioa eginez.
•Eskupribatuetandaudenetaingurumen-interesa duten guneak bere egitea udalak, babestu eta sustatu ahal izan ditzan (Amurrio)
•Espezieinbaditzaileenportaeraaztertueta segitzea eta beroiek desagerrarazi edo kontrolatzeko planak abiaraztea (Donostia-San Sebastián)
•Muskizkoibaietaerrekeningurukolurrenzaintza (Muskiz)
•Onurapublikokomendietakoespezieautoktonoen erabilpena sustatzea (hainbat udalerri)
Euskadiko azaleraren
% 20 Natura 2000 Sareak
babesturik dago
58 gune ezberdinek osatzen dute
Euskadiko Natura 2000 Sarea.
Eusko Jaurlaritzak 2,7 milioi euroko aurrekontuarekin diruz
lagundutako 75 proiektu
(2011-2013)
ANIZTASUN BIOLOGIKOA ETA EKOSISTEMAK MANTENTZEA
TOKIKO AGENDA 21EKO PLANIFIKAZIOA
EMAITZAK
Biodibertsitatea eta ingurune naturala
3. konpromisoa. Ondasun natural
komunak (biodibertsitatearen eta ingurumenaren inguruko ekintzak)
405 acciones
Ekintzen% 16
Iturria: EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Behatokia (2015)
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
26
5. TOKIKO AGENDA 21 PROGRAMEK TOKIKO JASANGARRITASUNEAN DUTEN ERAGINA: TOKIKO JASANGARRITASUNAREN ADIERAZLEAK
UDALERRIEN JARDUKETAK
Mendebaldeko herrialdeak jasaten ari diren krisi ekonomiko, sozial eta ingurumenekoak zuzenean eragiten die herritarrei. Udalek, beren gertutasunagatik, beste sektore batzuekin lankidetzan aritzeko erantzukizuna hartu dute beren gain, jarduketa ekonomikoa sustatzeko eta erdietsitako ongizate-maila mantentzeko. Bere zeharkako izae-ragatik, Tokiko Agenda 21ek lan-testuinguru ezin hobea eskaintzen du hartarako.
Azken urteotan egoerak txarrera egin duela erakusten dute ekonomiaren adierazleek —hots, langabezia-ta-sak eta enpresen sorkuntza-tasak—. Hala ere, Euskadin, langabezia tasa % 13,5 izan zen 2013an; tasa hau Espainiakoa baino askoz txikiagoa da (2013an, % 25,7). Tokiko Agenda 21ek ibilbide luzea egin du bai sektore-esparruak integratzen eta bai zeharkakotasunetik egindako lan politiko eta teknikoan ere, eta, beharrezko diren neurrien premiaren aurrean, udalen ekintzak egituratzeko testuinguru egokia izaten ari da.Ebaluatutako planek 2.000 ekintza baino gehiago dituzte esparru sozial eta ekonomikoan, eta hau ekintza guztien % 41 da.Sektore ezberdinetako jarduera ekonomikoa sustatzera daude bideraturik ekintza hauek, eta bai krisiaren ondorioek gehien erasandako biztanleria-sektoreetako efektu negatiboak arintzera ere.
•Turismoasustatzea,landa-inguruarenetanatura- nahiz paisaia-baliabideen balioa nabarmenaraziz (Aguraingo kuadrilla).
•Enpresa-ekimeneietapertsonaekintzaileeilaguntzeko zerbitzua (Urretxu)
•Tokikomerkataritzarekinbaterakoekintzakgaratzea (Ermua)
•Sendotubeharrekosektoreeizuzendutakozerbitzuak: mendekotasuna duten pertsona nagusiak, etorkinak, haurrak, gazteak, etab. (hainbat udalerri)
ALDERDI SOZIAL ETA EKONOMIKOAK
TOKIKO AGENDA 21EKO PLANIFIKAZIOA
EMAITZAK
Garapen ekonomikoa
Ongizatea eta gizarte-
inklusioa
Lan-merkatua
Kultura eta Euskara
Berdintasuna
Elkarbizitza
8. konpromisoa. Tokiko ekonomia
bizi eta iraunkorra
9. konpromisoa. Berdintasuna eta
gizarte-justizia
546 ekintza
489 ekintza
212 ekintza
425 ekintza
148 ekintza
93 ekintza
Ekintzen% 11
Ekintzen% 19,8
Iturria: EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Behatokia (2015)
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
27
Euskadiko Tokiko Agenda 21 programak beren helduaroan daude, eta honek berezko nortasun-zeinuak dakartza. Kasu gehienetan, bigarren fase batean izanik, udalerri bakoitzari egokitutako tokian tokiko erreferentzia-politika bilakatu dira.
Beren jardunbideagatik, tak21 ebaluazio-sistemaren bidez neurtutako prozesuen kalitateagatik eta Udalsarea 21en izandako partaidetzagatik, Euskadin erreferentzia diren hamar Tokiko Agenda 21 aur-kezten dira jarraian.
6. 10 AGENDA NABARMEN
Udalerria
Arrakastarako gakoak
BertakoTokiko Agenda 21en ezaugarriak
Amurrio Arabako Lurralde Historikoko ipar-mendebaldean kokaturik da-goen udalerria da. Aiaraldean dago, probintziako hiriburu den Gasteiztik 35 km-ra. 10.000 biztanle inguru ditu eta, herriguneaz gain, beste bede-ratzi herri ditu.
Amurrioko ekonomia industrian oinarritzen da. Aipatzekoak dira metala-rekin zerikusia duten sektoreak (oinarrizko metal-industriak), egurra eta horren deribatuak (lantegi txikiak eta altzarigintza), elikagai-industriak, eraikuntza, etab.
2001ean, Amurrioko Udalak Aalborgeko Karta onetsi zuen eta, udalerrian Tokiko Agenda 21 ezarriz, jasangarritasunaren aldeko herri-lanak egiteko konpromisoa hartu zuen. Bi ekintza-plan ezarri ondoren, 2014ko azaroan, jasangarritasunaren aldeko Tokiko Hirugarren Ekintza-plana onetsi zuen. Tokiko jasangarritasunean aurrerapausoak egiten jarraitzeko eta begirada 2020. urtean jarrita, udal-jarduerak bideratuko dituen ibilbide-orria da plan hau.
Tokiko Agenda 21 ezarri eta garatzeko zuzendaritza jasangarritasun-batzordeak hartu du bere gain. Komisio hau politikariz nahiz Udaleko arlo guztietako teknikariz dago osaturik, eta prozesuaren zeharkakotasuna bermatzea da bere helburua.
2003an, Arnasa eratu zen, herritarrek parte hartzeko foroa. Jasangarritasunaren arloko eta herritarrek erabiltzeko kontsul-ta-organotzat, komunitatearen interes bateratuak ordezkatzea du eginkizun nagusia. 2006tik, gainera, herritarrek parte hartzeko erregelamendu bat du. Herritarren parte-hartzea hasiberria ze-nean abiarazi zen partaidetza-foro hau, eta, Tokiko Agenda 21en herri-partaidetzaren testuinguruan, erreferentziakoa izan da Eus-kadin.
Politika honek gardentasunarekiko duen konpromisoa ere Amurrion arrakasta izateko gakoetako bat izan da. Urtero argita-ratzen dituzte webgunean Tokiko Agenda 21en ekintza-planean hartutako konpromisoen ezarpenaren ebaluazioaren emaitzak.
AL 21
AMUR
RIO
Informazio gehiago:www.amurrio.org
i
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
28
6. 10 AGENDA NABARMEN
Udalerria
BertakoTokiko Agenda 21en ezaugarriak
Areatza herri landatarra da, 9 km2-ko azalera du, Arratia-Nerbioi eskual-dean dago eta 1.211 biztanle ditu. Udal-mugartearen zati handi bat Gor-beiako Parke Naturalaren barruan dago. Izan ere, Areatza parke horreta-rako sarbide nagusietako bat da. Bere ondare natural azpimarragarriaz gain, ongi finkatutako eta monumentu multzotzat katalogatutako herrigu-ne historiko bat du.
Jasangarritasuna erdiesteko Areatzaren konpromisoak 2001. urtean egin zituen bere lehen pausoak eta, 2004ko amaiera aldean, bere lehen ekintza-plana onetsi zuen (2004-2008).
Tokiko Agenda 21en lehen etapa honetan, Tokiko Agenda 21 hobetzeko eta sektore-politikak are gehiago definitzeko lan egin zuen Areatzako Udalak. Haien artean, bereziki nabarmen-garria da Tokiko Agenda 21ean genero-ikuspegia txertatu izana. Udalsarea 21en lantalde baten testuinguruan gauzatu zuen Areatzako Udalak integrazio hau eta, honen bitartez, ge-nero-ikuspegi txertatzeko, ez zuen ekintza-plana aldatu bakarrik; emakume aipagarrien pre-sentzia sinbolikoki irudikatzeko mapa bat ere egin zuen, udaleko kaleen, plazen, monumen-tuen eta eraikinen izenak aldatuz.
Bigarren ekintza-plana 2009an onartu zen eta, aurreko Tokiko Agenda 21en jardunbide osoaren balioa nabarmenaraziz, 2020rako udaleko plan estrategikoa da. Hurrengo urteetan, jasangarriagoa den udalerri bat lortzea da honen helburua, enfasi berezia jarriz klima-aldake-taren aurkako borrokan, emakumeen eta gizonen arteko berdintasunean, immigrazioan, mu-gikortasunean eta euskararen normalizazio eta erabilpenean.
AL 21
Arrakastarako gakoakTokiko ekintza-planean udalaren hainbat plan eta politika integratzea izan da Areatzako Tokiko Agenda 21en arrakastaren gakoetako bat. Honi esker, hainbat politikaren segimendu siste-matikoa eta analisia egin daiteke.
AREA
TZA
Informazio gehiago:http://www.areatza.net
http://www.arratia.net
i
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
29
6. 10 AGENDA NABARMEN
UdalerriaDonostiak ia 187.000 biztanle ditu, eta inguru pribilegiatu batean kokatu-tako kostaldeko hiri bat da. Estrategikoki kokatutako eta mugaz gaindiko ardatzari konektatutako hiria da. Gipuzkoako Lurralde Historikoko hiri-burua da, eta Kantauri itsasoaren ertzean dago. Hiru hondartza eta portu txiki bat ditu. Erliebe malkartsua duen arren, hirigunearen zati handi bat osatzen duten gune lauak ere badaude.
Merkataritza eta turismoa erreferentziako jarduerak dira hirian. Gaine-ra, kulturaren alde egiten duen apustuari dagokionez, 2016an Donostia Europako kultur hiriburua izango dela azpimarratu beharra dago.
Donostiak 2004. urtetik du Tokiko Agenda 21 programa eta, 2014ra arte, bi ekintza-plan definitu eta garatu ditu. Hasieratik, hiriko ingurumen-ekintzak planifikatzeko testuinguru gisa planteatu izan da Tokiko Agenda 21, ingurumenarekin zerikusia duen izaera duten sek-tore-politikak uztartuz.
Tokiko Agenda 21en hirugarren ekintza-plana 2015-2022 denboraldirako aurreikusi da eta, gainera, Alkateen Hitzarmenetik eta kutsadura akustikoaren aurkako Planetik eratorri-tako Energia Jasangarrirako Ekintza-plana barne hartzen du.
Indarrean dagoen ekintza-plan berria, programa-dokumentu bat izateaz gain, kudeaketa- eta lan-tresna bat ere bada Donostiako Udalarentzat. Aldi berean, Hiri Berdea 2030 inguru-men-estrategian jasotako helmugetara iristeko tresna bat da.
AL 21
Arrakastarako gakoakIngurumenaren Aholku Batzordearen jarduera arautzeaz gain, sail ezberdinen lan koordinatua ere arautzen duen Erregelamendu bat edukitzea izan da Donostiako Tokiko Agenda 21en arrakasta-rako gakoetako bat. Sei mahai teknikoren bitartez, Tokiko Agenda 21 ezarri eta segitzeko funtsezko zeregina dute.
Tokiko politika honen bitartez, jasangarritasunaren alorreko eki-menik aurreratuenei heldu izan die Udalak; horretarako, behar haineko aurrea hartuz, proiektu berritzaileei ekinten die, eta hau-xe izan da Donostiako Tokiko Agenda 21en arrakastarako beste gakoetako bat.
DONO
STIA
SAN
SEBA
STIÁ
N
Informazio gehiago:https://www.donostia.org/
i
BertakoTokiko Agenda 21en ezaugarriak
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
30
6. 10 AGENDA NABARMEN
Udalerria
BertakoTokiko Agenda 21en ezaugarriak
Durango zerbitzu-hiri ertaina da, eta estrategikoki kokaturik dago auto-nomia-erkidegoko geografian. Gehienbat galdaketaren eta tresneriaren fabrikazioaren inguruko industria-sektore garrantzitsua du. Durangaldeko hiriburua da. Ibaizabal ibaiaren ibarreko erdialdea eta gune altua hartzen ditu eskualde honek, eta, bertan, zerbitzuen sektorea oso garaturik dago merkataritzan, zerbitzu publikoetan, garraioetan, bankuetan eta ase-guruetan. 10,79 km2-ko hedadura eta 28.618 biztanle ditu.
Durangok 2002an hartu zuen Tokiko Agenda 21ekiko konpromisoa, aho batez onetsiz Aalborgeko Karta udalbatzan. Bertako lehen ekintza-plana (2007-2011) % 73an egikaritu zen eta, 2013an, 2020rako udalaren ikuspegi estrategikoa duen bigarren ekintza-plana onetsi zen.
2013-2020 plana aurrerapauso erabakigarria da Durangoko Tokiko Agenda 21ean, funtsezko hiru arrazoirengatik: udal-ekintzako politika eta eremu guztietan jasangarritasun-irizpideak lehenengo aldiz txertatzeagatik, Udalak gauzatutako programa eta jarduera guztientzako tes-tuingurutzat jokatzeagatik, eta herritarren aburua kontuan hartu izanagatik, bai gizarte- eta ingurumen-diagnostikoan eta bai udalerriaren nahiz komunitatearen etorkizunerako ikuspegi eta proposamenetan ere.
AL 21
Arrakastarako gakoakHasieratik, alkatetzak emandako bultzada izan da udal-poli-tika honen arrakastarako gakoetako bat, Tokiko Agenda 21 ze-harkako bilakatzea sustatu baitzuen Udalean, eta bai prozesua udal-kudeaketan txertatzeko beharrezkoak ziren giza-baliabide eta baliabide teknikoak eskura izatea ere.
Durangoko Tokiko Agenda 21en herritarrek parte hartzeko foroaren eta haren mekanismoen (lantaldeen) mantentze jarrai-tua izan da arrakastarako gakoetako beste bat. Hasieratik, akti-bo mantendu du Tokiko Agenda 21 udalerrian.
2014an, Durangok «2014ko Udalerri Jasangarria» saria jaso du, eta aipamen bikoitza izan du: batetik, herritarren partai-detzagatik eta gardentasunagatik eta, bestetik, udalerrian jasan-garritasun-politikak ezartzeari dagokionez, estrategia-ikuspegi in-tegralagatik eta lidergoagatik.
DURA
NGO
Informazio gehiago:http://www.durango-udala.net
i
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
31
6. 10 AGENDA NABARMEN
UdalerriaPraktikoki hiru euskal hiriburuen erdibidean dagoen udalerri gipuzkoarra da Legazpi. 41,8 km2-ko azalera eta 8.547 biztanle ditu, eta honek Uro-la Garaiko eskualdeko udalerririk populatuena bihurtzen du. Legazpiko ekonomia, neurri handi batean, udalerrian bertan dagoen industrian dago oinarrituta. Denborarekin, industria horren jarduera-eremua aldatuz joan da eta, gaur egun, automobilaren sektoreko industria osagarriak du pisu handiena.
1998an Aalborgeko Karta sinatuz, Tokiko Agenda 21en aldeko apustua egin zuten lehe-nengo euskal udalerrien artean dago Legazpi.
Ildo honetan, Udaltalde 21ek 2001ean Euskadiko Tokiko Agenda 21en ekintza-planak lantze-ko helburuarekin sustatutako froga-ekimenean parte hartu zuen eta, 2002an, Legazpik eta beste hamabost udalerrik Udalsarea 21 sortu zuten, jasangarritasunerako udalerrien euskal sarea.
Ordutik hona, jasangarritasunaren aldeko apustua eta lana egiten jarraitu du Legazpik eta, garapen jasangarriari buruzko hausnarketa-prozesu baten ondoren, Tokiko Agenda 21en hirugarren ekintza-plana onetsi zuen 2008an.
AL 21
Arrakastarako gakoakHerritarren foroaren egonkortasuna izan da Legazpiko Tokiko Agenda 21en arrakastaren gakoa. 14 urte baino gehiagoko jar-dunbidea du foro honek, eta era aktiboan hartu du parte uda-lerrian ondoz ondo egindako ekintza-planen segimenduan eta lanketan.
Herritarren partaidetza aktiboak, Tokiko Agenda 21en barne-ku-deaketa zorrotzak, sailarteko zeharkakotasunak eta emaitzen historiak eragin nabaria izan dute gobernuan izandako udal-kor-porazio ezberdinek udalerriko Tokiko Agenda 21en alde jokatze-ko azken urteotan.
Euskadiko Tokiko Agenda 21 programen kalitatea —tak21— aintza-testeko sarien lehenengo edizioan, Legazpik lehen golardoa jaso zuen, Urrezko tak21, bertako Tokiko Agenda 21en kalitate inte-gralagatik. Noraezeko jotzen zaizkion funtsezko bost ezaugarriak aztertu ondoren hartu zen erabakia, hots: udala kudeatzeko tres-na estrategikoa, zeharkakoa, operatiboa eta partaidetzan oina-rritua izatea eta tokiko jasangarritasunaren adierazleen emaitzak izatea.
LEGA
ZPI
Informazio gehiago:http://www.legazpi.eus
i
BertakoTokiko Agenda 21en ezaugarriak
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
32
6. 10 AGENDA NABARMEN
UdalerriaMaruri-Jatabe herri landatarra da, Jata mendiaren magaleko inguru na-turalean dago kokaturik eta 15,8 Km2-ko azalera du. 945 biztanle ditu eta hauetako gehienak auzo sakabanatuetan bizi dira.
Uribe-Butroeko Zerbitzu Mankomunitatearen parte da Maruri-Jatabe, eta honen bitartez udalerriko herritarrei nahiz bisitariei zuzendutako oinarrizko zerbitzuak eskaintzen dira.
Tokiko Agenda 21i dagokionez, Maruri-Jatabek 2001ean eman zituen lehen pausoak, es-kualdeko gainerako udalerriekin batera, Udaltalde 21 Mungialde ekimenean parte har-tuz. Hartan, tokiko diagnostikoa egitea, Tokiko Agenda 21eko ekintza-planak sortzea eta, 2003an, Udalsarea 21en sartzea zuen helburu.
Bere lehenbiziko Tokiko Agenda 21en ekintza-planaren indarraldia bukatu da, eta Tokiko Agenda 21eko planak berrikusteko Udalsarea 21ek editatutako gidan jasotako metodologia gidatu zuten zortzi udalerrietako bat izan zen, eta ekintza-plan berria onetsi zuen 2010-2020 denboraldirako.
Maruri-Jatabek era esanguratsuan egin du lan jasangarritasun-adierazleen segimendua egiterako orduan, eta udalerri txikiei zuzendutako jasangarritasun-adierazleak definitzen lagundu du.
AL 21
Arrakastarako gakoakUdalerriko auzo ezberdinak konektatzen dituzten hainbat ele-menturen bidez, udalerria kohesionatzearen alde lan egitea izan da Maruri-Jatabeko Tokiko Agenda 21en arrakastaren gakoetako bat.
Tokiko Agenda 21en testuinguruan, jasangarritasunarekin erlazio-natutako ekintza ezberdinak garatu diru Maruri-Jatabek, udalerri txiki baten testuinguruan horrelako tokiko politika bati zentzua emanez. Haien artean, nabarmengarriak dira energiaren espa-rruan gauzatutakoak, energia garbien aldeko apustua egin baita. Argiztapen publikoko farola fotovoltaikoetan instalatutako ener-gia-sistema berriztagarri ezberdinetan islatzen da apustu hori.
«Euskadiko 2014ko Udalerri Jasangarria» sariaren testuinguruan, Maruri-Jatabek aipamen berezia jaso zuen ingurumenaren, gizartearen eta ekonomiaren arloetan udalerriaren kalitatea hobetzeagatik.
MAR
URI-
JATA
BE
Informazio gehiago:http://www.maruri-jatabe.net
i
BertakoTokiko Agenda 21en ezaugarriak
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
33
6. 10 AGENDA NABARMEN
UdalerriaTolosa, Tolosaldeko hiriburua, Gipuzkoako barrualdean dago eta 18.396 biztanle ditu, eskualdeko biztanleriaren ia % 40. Eskualdeko udalerriek izaera landatar sendoa duten arren, Tolosa da industria kopuru handie-na duena, eta haietako asko paperaren transformazioarekin erlazionatu-rik daude. Eskualde-zerbitzu nagusiak ere udalerri honetan daude, hala nola ospitalea, auzitegia, dendak, etab.
Tolosak 2001ean eman zituen Tokiko Agenda 21en lehenbiziko pausoak, Aalborgeko Konpromisoak eta Tokiko Agenda 21en lehen ekintza plana onetsiz (2003-2009).
Lehen etapa honetan, bereziki errepideko zirkulazioak sortutako isurpenak murrizteko egin zen lan, honako hauek sustatuz: udalerri barruan mugitzeko garraiobide ezberdinak erabiltzea, garraio publikoa erabiltzea eta oinezkoentzako eta txirrindularientzako sareak hobetzea. Lan honengatik, atmosferaren kategorian, «Hiri Jasangarria» saria eman zion Fòrum Ambiental fundazioak 2009an.
Tokiko Agenda 21en bigarren etapak 2010 eta 2015 urteen arteko tartea hartzen du, eta udalerriko 100 eragile eta auzokide baino gehiago barne hartu zituen hausnarketa- eta partaidetza-prozesu herritar bati ekin zitzaion.
AL 21
Arrakastarako gakoakLaia izeneko partaidetza herritarrerako eta koordinazio tekni-korako mekanismoa izan da Tolosako Agenda 21en arrakasta-rako gakoetako bat. Tokiko Agenda 21en bigarren etapan egon da indarrean. Laiaren mahai teknikoa udal-arlo ezberdinetako ordezkariz dago osaturik, eta bertan udalarentzat interesgarriak diren eta zeharkako izaera sendoa duten gaiak aztertzen dituzte batera. Udaleko ordezkari teknikoen laguntzarekin, mahai tekni-koak landutako gaiak herritarrei aurkezten zaizkie eta haiekin ba-tera lantzen dira mekanismo ezberdinen bitartez: foroak, bisitak, hitzaldiak, etab.
Gehienbat egitura berritzaile eta eraginkor honengatik, 2014an, «Euskadiko 2014ko Udalerri Jasangarria» sariaren testuinguruan, Tolosak aipamen berezia jaso zuen udalerrian jasangarrita-sun-politikak hedatzeko dituen egituragatik eta barne-anto-lamenduagatik.
TOLO
SA
Informazio gehiago:http://www.tolosa.eus
i
BertakoTokiko Agenda 21en ezaugarriak
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
34
6. 10 AGENDA NABARMEN
EskualdeaBizkaiko Lurralde Historikoko mendebaldean kokatuta dagoen eskual-dea da Uribe Kosta, eta zazpi udalerriz osaturik dago. Eskualdearen nor-tasuna eta jarduera probintziako hiriburu den Bilbo hiriarekiko gertuta-sunari dago hertsiki loturik, eta bai udalerrietako kostaldeari eta inguru naturalari ere; izan ere, eta bereziki udan, bisitari kopuru handia jasotzen du.
Tokiko Agenda 21en eskualde osorako ekintza-plan bat izaten lehenengo eskualdea izan zen Uribe Kosta, 2006an onetsi zuelarik.
2009an, erkidetutako udalerrien garapen jasangarria sustatzeko, eskualdearen nortasuna sendotzeko eta udalerrietako Agenda 21en prozesuak finkatzeko asmoz, Mankomunitateko Bulegoa 21 sortu zen —Ekogunea—.
Tokiko Agenda 21en bigarren etapan, eskualdeko zazpi udalerriek komunean dituzten erronkei batera erantzutea eta udal-estrategiak osatzea du helburu Uribe Kostako Zerbitzu Mankomunitateko 2020rako eskualdeko Ekintza-planak.
2014an, Uribe Kostak tak21 neurketa-sistemaren bigarren edizioan hartu zuen parte, Tokiko Agenda 21en kalitate globala neurtzen zuen lehenbiziko eskualde-erakunde bilakatuz.
AL 21
Arrakastarako gakoakEkogune eskualde-bulegoaren bitartez egindako kudeaketa eta sustapena da Uribe Kostako Tokiko Agenda 21en arrakas-tarako gakoetako bat. Interes-esparru komunetan, ikuspegi geografiko batekin hasitako eta koordinatutako ekintzen bitartez, udalerrien tokiko jasangarritasun-estrategia burutzea ahalbidetzen du ikuspegi honek. Interes-esparru horien artean, honako hauek daude: mugikortasun jasangarria, hondakinen kudeaketa, hirita-rrak bizimodu arduratsuekiko sentsibilizatzea eta kontzientziatzea eta ingurumenari nahiz jasangarritasunari buruzko hezkuntza.
Bulego honen bidez, planaren egikaritzea ebaluatuz eta jasanga-rritasun-adierazleak kalkulatuz, eskualdeko planaren urteko segi-mendua egiten da, eta laguntza ematen zaie udalerrietako Tokiko Agenda 21 programei beren ebaluazio eta segimenduetan.
Gainera, inguruko ongizatea, gizarteratzea eta biztanleen osasuna sustatzeari dagokienez, zeregin berezia du Ekogunek.
URIB
E KO
STA
Informazio gehiago:http://www.uribekosta.org
i
BertakoTokiko Agenda 21en ezaugarriak
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
35
6. 10 AGENDA NABARMEN
UdalerriaVitoria-Gasteiz Arabako Lurralde Historikoko hiriburua da eta 242.082 bi-ztanle ditu. Duda gabe, erreferentzia da jasangarritasunaren arloan. Hiri ertaina da, trinkoa, biologia- eta paisaia-aberastasun handiko inguruan dago eta bertako bizi-kalitatea handia da. Etxebizitzei, merkataritzari, hezkuntzari, osasunari, kulturari eta kirolei dagokienez, eskaintza zabala du. Hiriak berak eta aldiriek naturarekin, historiarekin eta aisiarekin erla-zionatutako hainbat interesgune ditu.
2012an, European Green Capital izan zen, baina Gasteizek betidanik egin du apustu bizi-kalitatearekiko konpromisoa duen hiri-eredua izate-ko.
Euskadin, Tokiko Agenda 21i heldu zion lehenengo hiria izan zen Gasteiz, 1995ean izenpetu baitzuen Aalborgeko Karta.
Ordutik, Tokiko Agenda 21ek tokiko ekintzei buruzko bi plan izan ditu: lehenengoa, 2002-2007 denboraldikoa, ingurumen-aspektuetan ardaztu zen eta, bigarrenak, 2010-2014 den-boraldikoak, ingurumen-aspektuak, ekonomikoak eta sozialak uztartu zituen.
1998tik, Tokiko Agenda 21en buletin bat argitaratzen du urtero. Haren bidez, alde batetik, ingurumenari, ekonomiari eta gizarteari buruzko gaietan izandako egoera eta bilakaera jaki-narazten dizkie herritarrei, hainbat jasangarritasun-adierazleren bitartez. Beste alde batetik, udal-mugartean jasangarritasunaren alde azken urtean gauzatutako ekintza nabarmenga-rrienak ere jakinarazten dizkie.
AL 21
Arrakastarako gakoakHiriak ingurumena zaintzearen eta bizi-kalitatea hobetzearen aldeko apustu egitea balio nagusienetakotzat jo izan du, eta hauxe izan da Gasteizko Tokiko Agenda 21en arrakastaren gakoetako bat. Gai-nera, zera ulertu du: Tokiko Agenda 21en eginkizuna, batez ere, kontzeptu bi horiek tokiko politika guztietan zeharkako bilakatzeko motorra izatea dela.
2000. urtetik, Ingurumen Kontseilu Sektoriala du Gasteizek eta, hartan, talde ekologistak, auzo-elkarteak, sindikatuak, uni-bertsitatea eta erakundeak ordezkatzen dituzten 40 kolektibok hartzen dute parte.
«Euskadiko 2014ko Udalerri Jasangarria» sariaren testuinguruan, Vitoria-Gasteizek aipamen berezia jaso zuen udalerrian jasan-garritasun-politikak planifikatzeagatik eta egikaritzeagatik.
VITO
RIA-
GAST
EIZ
Informazio gehiago:http://www.vitoria-gasteiz.org
i
BertakoTokiko Agenda 21en ezaugarriak
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
36
6. 10 AGENDA NABARMEN
UdalerriaIzaera eta dinamika hiritarrak dituen udalerri gipuzkoarra da Zarautz. Kostaldean dago kokaturik, balio natural nabarmengarria duten mendiz inguraturik. Zarauzko hondartza da bertako balio natural eta turistiko azpimarragarrienetako bat. Kokapen natural honek eta Gipuzkoako hi-riburuarekiko gertutasunak potentzial turistiko nabarmena ematen diote udalerriari. 14,8 km2-ko azalera eta 22.890 biztanle ditu, udan areagotu egiten badira ere. Urola Garaiko eskualdeko udalerrik populatuena da, beraz.
Tokiko jasangarritasunaren aldeko politiken sustapenean, aitzindaria izan da Zarautz. 2001ean, EAEko beste udalerri askorekin batera, Udaltalde 21en hartu zuen parte. Aalbor-geko Karta sinatzen eta bere ekintza-plana abiarazten, udalerri horietako lehenengoetarikoa izan zen.
Ordutik hona, Tokiko Agenda 21en bi ekintza-plan izan ditu Zarauzko Udalak. Lehenen-goak zazpi urteko indarraldia izan zuen (2002-2008). Lehenengo plan honen berrikuspen- eta hausnarketa-prozesu baten ondoren, 2009an, Zarauzko Tokiko Agenda 21en bigarren ekintza-plana onetsi zen. EAEn, berrikusitako lehenengo planetako bat izan zen eta, gaine-ra, klima-aldaketaren aurkako programa aitzindari bat txertatu zuen.
Zarauzko Udalak Tokiko Agenda 21ekiko eta politika honen bidez bultzatutako herritarren partaidetzarekiko hartutako konpromisoaren ondorioz, honako bi esparru hauek uztartzen dituen udal-arlo zehatz baten bitartez islatzen du udal-egiturak garrantzi hori: Tokiko Agenda 21 eta herritarren partaidetza.
AL 21
Arrakastarako gakoakTokiko jasangarritasunari era integralean heltzen dio planak eta, gainera, klima-aldaketari aurre egiteko eta hari egokitzeko plan bat ere badu, bi planak aldi berean segitzea ahalbidetuz. Hauxe izan da Zarauzko Tokiko Agenda 21en arrakastarako gakoetako bat.
Tokiko Agenda 21en eta herritarren partaidetzaren arteko ha-rreman estua udal-arlo zehatz batean mamitu izana eta, tamai-na honetako udalerri batean, barne-baliabide egonkor eta aski gaituak edukitzea izan dira epe luzera politika honen egonkorta-suna bere horretan mantentzeko arrakastaren gako nagusietako beste bat.
ZARA
UTZ
Informazio gehiago:http://www.zarautz.eus
i
BertakoTokiko Agenda 21en ezaugarriak
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
37
7. BALANTZEA ETA ETORKIZUNEKO ERRONKAK
Balantzea
1. Udalsarea 21en harremanetarako eta lanerako eredua berezia da Europan. Izan ere, erakundeen konpromisoaren isla da eta jasangarritasunaren helburuak lortzeko erakundeen arteko lankidetza zein garrantzitsua den erakusten du.
2. Estatuan, Tokiko Agenda 21 ezarrien duen erkidegoa da Euskadi. Tokiko Agenda 21en aldeko apustua egin duten Euskadiko udalerrien kopurua finkatuz doa, eta ia ehun dira.
3. Udalsarea 21en Tokiko Agenda 21en ereduak, Aalborgeko Konpromisoekin ardaz-turik, udalerriek urtero konpromiso horiei egindako ekarpena zenbatestea ahalbidetzen dute, garrantzi handiena duten konpromisoak identifikatuz. 2014an, 9. konpromisoa izan da hori: berdintasunari eta gizarte-justiziari buruzkoa, alegia.
4. Bigarren belaunaldiko planetarako trantsizioak hedatzen darrai; 2014an, azter-tutako planen % 80 bigarren belaunaldikoak ziren. Udalerri bakoitzaren nolakotasun zehatzetarako egokiagoak eta integratzaileagoak izateagatik nabarmentzen dira plan hauek.
5. 2006 eta 2014 urteen artean, ingurunearekin erlazionatutako izaerako ekintzek duten pisu erlatiboa —tokiko ekintza-planetako aspektu sozial eta ekonomi-koekin erlazionatutako ekintzekin alderatuz— alderantzikatu egin da. Aspektu sozial eta ekonomikoek garrantzia hartu dute, 2014an % 23 eta % 41 artean hazi baiti-ra; aitzitik, ingurumen-aspektuekin erlazionatutako ekintzek protagonismoa galdu dute, guztizkoaren % 50 eta % 35 artean badaude ere.
6. Tokiko Agenda 21en aldeko eta udal-kudeaketaren bikaintasunerako hobekuntza jarraituaren aldeko apustu sendoa egiten duten udalerriak daude. Kalitate global edo integral handiena duten agendak saritzen dituen tak21 programaren 2014ko edizioan 41 udalerrik parte hartu izanak hala frogatzen du.
7. Udalsarea 21ek politikak urtero ebaluatzea sustatu du Tokiko Agenda 21en es-parruan, eta horrek helburu zehatzak lortzen saiatzen den kudeaketa publikoaren kultura sortu du. Gainera, Gardentasun legearekin, informazio publikoa eskura-garri egotearen eta gobernamendu onaren alde egin duenez, errazagoa da parte- hartzaileentzat legeaz derrigorrezkoa den publizitate aktiboaren printzipioa betetzea.
8. Udalsarea 21ek berrikuntzaren aldeko apustua egiten jarraitzen du eta, apustu horrekin, sareko beste udalerriak gauza bera egitera bultzatzen ditu. Ondorioz, ekimen berriak sortzen dira honako esparru gainerakor hauetan: Tokiko Agenda 21 planen eta smart city edo hiri adimentsuen planen arteko elkarbizitza; hondakinen esparruko ikuspuntutzat hartutako ekonomia zirkularra; klima-aldaketarekiko egokitzape-na; edo Tokiko Agenda 21 programen ikuspuntutzat hartutako osasuna.
Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin
38
Etorkizuneko erronkak
1. 2016an, Hiri eta Herri Jasangarrien Europako 8. Konferentzia jasoko du Euskadik. Euskadiko Tokiko Agenda 21en ereduaren eta Udalsarea 21en lanaren balioa nabarmenarazteko aukera izango da hau, eta bai esperientziak ezagutze-koa eta tokiko ekintza jasangarrirako hautabide aitzindariak eztabaidatzeko ere.
2. Krisi-testuinguru honetan egin beharreko gizarte-berreraiketan, ingurumena kontuan hartzen dela bermatzea. Jasangarritasunaren udal-kudeaketan, in-gurumen-ikuspegi hau kontuan hartzea esparru sozial eta ekonomikoetan. Tokiko Agenda 21 programetan garrantzi berezia hartu dute esparru hauek eta, beraz, arreta berezia jarri behar zaie.
3. Berrikuntzaren eta esparru gainerakorren aldeko apustua eginez, eta tokiko ja-sangarritasunarekin eta sektore pribatuarekin erlazionatutako politiken beharriza-nei erantzuteko asmoz, uneko joera eta erronka esanguratsuenei aurre egiteko, lankidetza publiko-pribatuan testuinguru koherentetzat Tokiko Agenda 21ek duen balioa azpimarratzea
4. Udalerrietako herritarrek parte hartzeko mekanismoetan, eskolan ikasten ari zi-ren bitartean oso finkaturik eta sozializaturik dagoen Eskola Agenda 21ean parte hartu zuten pertsona gazteen partaidetza sustatzea. Kudeaketa publikoan inplikatuago dagoen eta erantzunkideagoa den gizarte baten etorkizunera begira.
5. Honako hauek bermatzea: erabakiak hartzerako orduan, partaidetzak markatu-tako gobernantza-eredua, erakundeen kudeaketak hartutako konpromisoen arabera egiteko erantzukizuna eta kontuak ematea. Zentzu honetan, Tokiko Agenda 21en bigarren belaunaldiko aurrekontuak Tokiko Agenda 21en eza-rritako udal-helburuen arabera programatzen direla bermatzeko, sareko kideen konpromisoa bermatzea.
6. Helburuen araberako kudeaketa hobetzen jarraitzeko eta, ebaluazioan baino, programazioan oinarritutako Tokiko Agenda 21 programetaranzko pausoak ema-teko, udaletako antolamenduan zeharkako politikak hobeto txertatzeko beharrizanean sakontzea.
7. Herritar aktibo eta erantzunkideen oinarrian, ekimen jasangarri asko ari dira agertzen, eta irtenbideak sortzeko, emaitzak lortzeko eta gizarte demokratikoago bateranzko aurrerapausoak egiteko aukera ematen dute.
8. Ekintzarik ez bikoizteko eta mezu ulergaitzik ez emateko, esfortzuak errentagarri egiteko eta, ahalik eta kostu gutxienean, ahalik eta efektu biderkatzailerik handie-na lortzeko, erakundearteko komunikazioa eta lankidetza sendotzea.
7. BALANCE Y RETOS DE FUTURO
V INFORME DE SOSTENIBILIDAD DEL PAIS VASCO
LA AGENDA LOCAL 21
EN EUSKADI EN CIFRAS
6.103 acciones evaluadas
812 agentes municipales
implicados en Agenda Local 21
80% de municipios vascos con Agenda Local 21
81 municipios evaluando anualmente su
plan de acción y/o calculando indicadores
de sostenibilidad local (40.5% en 2014)
4.601 indicadores de sostenibilidad calculados
calculan su Inventarios de Gases de Efecto Invernadero (GEI)62
municipios
Basque Declaration
VIDRIO
PAPEL Y CARTÓN
ENVASES YPLÁSTICOS
TEATRO
IKA
ST
OLA
8ª CONFERENCIA EUROPEA DE CIUDADES Y PUEBLOS SOSTENIBLES
AZOKA-MERCADO