+

ISABEL II (1833-1868)ISABEL II (1833-1868)

REXENCIA DE Mª CRISTINA (1833-1840)REXENCIA DE Mª CRISTINA (1833-1840)

REXENCIA DE ESPARTERO (1840-1843)REXENCIA DE ESPARTERO (1840-1843)

DÉCADA MODERADA (1844-1854)DÉCADA MODERADA (1844-1854)

BIENIO PROGRESISTA (1854-1856)BIENIO PROGRESISTA (1854-1856)

UNIÓN LIBERAL (1856-1868)UNIÓN LIBERAL (1856-1868)

+

SituaciónSituación políticapolítica

+

6.16.1 REXENCIA REXENCIA DE Mª DE Mª CRISTINACRISTINA

(1833-1840)(1833-1840)

+

6.26.2REXENCIA DE REXENCIA DE ESPARTEROESPARTERO

(1840-1843)(1840-1843)

+ 6.36.3 TOMA DE POSESIÓN DE ISABEL II (1843)TOMA DE POSESIÓN DE ISABEL II (1843)

+6.4 Monarquía constitucional

Antigo Congreso dos Deputados

Novo Congreso dos Deputados, construído entre 1845 e 1850.

+ 6.5 Ideoloxías políticas

PROGRESISTASPROGRESISTAS MODERADOSMODERADOS CARLISTASCARLISTAS

AbsolutistasLiberais

Soberanía da naciónDivisión de poderes

Cidadáns con dereitos garantidosIgualdade ante a lei

Participación política cidadá Propiedade privada

Liberdade económica

Soberanía real Poder absoluto do monarca

Sociedade estamentalLeis e foros tradicionais

+6.6 Os “espadóns”

Isabel II

Prim Espartero O´ Donnell

Serrano Narváez

+6.7 1ª Guerra Carlista (1833-1840)

Os carlistas tiveron un grande apoio popular (do campesiñado) na zona do interior de Cataluña e de Castellón, en Teruel, en Navarra e en zonas rurais do País Vasco. As loitas entre carlistas e liberais tiveron momentos de grande crueldade e afectaron, de cotío, á poboación civil. Máis ca un conflicto dinástico, as guerras carlistas foron unha longa guerra civil.

+6.8 1ª Guerra Carlista: Personaxes

Carlos María Isidro

ZumalacárreguiMaroto

CabreraPartida do cura Merino

+6.9 1ª Guerra Carlista: Convenio de Vergara

O xeneral cristino Espartero e o xeneral carlista Maroto asinaron o Convenio de Vergara (1839), tamén coñecido como “Aperta de Vergara”, que puxo fin á primeira guerra carlista e que suporía a entrada

de moitos dos oficiais carlistas no exército liberal.

+6.10 Estado centralizado

División provincial impulsada polo ministro Javier de Burgos (1833)

+6.11 Estatuto Real (1834)

Martínez de la Rosa Estamento dos Próceres

SOBERANÍA

Real

PODERES:

Executivo Lexislativo

CoroaMinistros

Coroa (iniciativa)Cortes bicamerais (consultivas):

Estamento dos Próceres (carácter estamental)Estamento dos Procuradores (sufraxio moi restrinxido)

FORMA DO ESTADO:

Monarquía con amplos poderes

+6.12 Pronunciamento de “La Granja” (1836)

Os sarxentos sublevados obrigan a Mª Cristina a restablecer a Constitución de 1812

6.13 Constitución de 1837

Nacional

SOBERANÍA

Censitario masculino

SUFRAXIO DEREITOS E LIBERDADES

Lexislativo “Poder Xudicial”

Coroa (certas limitacións)Ministros

XuícesXurado (delictos de imprenta)

ARTICULACIÓN TERRITORIALEstado unitario

Elección de Concellos e Deputacións

FORZAS ARMADAS

Milicia Nacional

PODERES:

División/Interacción

Executivo

Monarquía limitadaFORMA DO ESTADO:

Amplos (civís e políticos)Mantemento da relixión católica

Cortes bicamerais: Congreso e Senado (con poderes iguais)

Coroa (veto absoluto)

Regulamentados por leis ordinariasEstado confesional (catolicismo)

6.14 Constitución de 1845

Compartida(Coroa e Cortes)

SOBERANÍA

Censitario masculino(moi restrinxido)

SUFRAXIO DEREITOS E LIBERDADES

Executivo “Administración de Xustiza”

Coroa (reforzamento)Ministros

Coroa (supremacía)Cortes bicamerais: Congreso e

Senado (nomeamento real, vitalicio)

TribunaisSupresión do Xurado

ARTICULACIÓN TERRITORIAL

Estado unitario e centralizadoNomeamento de Alcaldes e Deputacións

FORZAS ARMADAS

Supresión da Milicia Nacional

PODERES:

Supremacía rexia

Lexislativo

Monarquía con amplos poderesFORMA DO ESTADO:

+6.15 Creación da Garda Civil

A creación da GARDA CIVIL polo Duque de Ahumada no ano 1844, relaciónase coas condicións sociais e políticas do campo español: presencia de partidas carlistas, bandoleirismo e revoltas agrarias. A ilustración

amosa varios exemplos da indumentaria empregada por este corpo ó longo da súa historia.

+6.16 2ª Guerra Carlista (1847-1849)

+6.17 O clero e o carlismo

“Cría cuervos y te sacarán los ojos”

Caricatura da revista “La Flaca” (1869) na que se critica ó clero como cómplice do carlismo

Asalto a un convento en Madrid (1834) durante a primeira guerra carlista.

+6.18 Revolución de 1854

Un membro da Milicia NacionalEspartero e O´Donnel aclamados polo pobo

6.19 Constitución “non nata” de 1856

Nacional

SOBERANÍA

Censitario masculino (ampliado)

SUFRAXIO DEREITOS E LIBERDADES

Executivo “Poder Xudicial”

Coroa (poderes limitados)Ministros

Cortes bicamerais(primacía do Congreso sobre o Senado)

Coroa

Xuíces e TribunaisXurado (delictos de imprenta)

ARTICULACIÓN TERRITORIAL

Estado unitario Elección de Concellos e Deputacións

FORZAS ARMADAS

Milicia Nacional

PODERES:

División/Interacción

Lexislativo

Monarquía limitadaFORMA DO ESTADO:

Amplos (políticos, non sociais)Tolerancia relixiosa

+ 6.20 Pronunciamento de San Gil (1866)

Axustizamento dos sarxentos participantes na “cuartelada” de San Gil

6.21 Tendencias políticas liberais

PROGRESISTASMendizábal

Xeneral Espartero

PROGRESISTASMendizábal

Xeneral Espartero

MODERADOSMartínez de la Rosa

MODERADOSMartínez de la Rosa

ESQUERDARivero

DEREITAEspartero, Madoz

PURITANOSXeneral Serrano

CENTROXeneral Narváez

AUTORITARIOSBravo Murillo

DEMÓCRATASRivero, Castelar,

Figueras, Pi i Margall

DEMÓCRATASRivero, Castelar,

Figueras, Pi i Margall

PROGRESISTASXeneral Prim, MadozSagasta, Ruiz Zorrilla

PROGRESISTASXeneral Prim, MadozSagasta, Ruiz Zorrilla

UNIÓN LIBERALXeneral O´Donnell

Xeneral Serrano

UNIÓN LIBERALXeneral O´Donnell

Xeneral Serrano

MODERADOSXeneral Narváez

MODERADOSXeneral Narváez

COALICIÓN REVOLUCIONARIA DE 1868COALICIÓN REVOLUCIONARIA DE 1868

Soberanía nacionalSufraxio ampliado

Ampliación de liberdades Tolerancia relixiosa

Limitacion do poder da CoroaDescentralización

Libre elección alcaldesLibrecambismo

Soberanía compartidaSufraxio moi restrinxidoRecorte de liberdades

Oficialidade do catolicismoSupremacía da Coroa

CentralizaciónNomeamento dos alcaldes

Proteccionismo

+

EconomíaEconomía

+6.22 Desamortizacións: protagonistas e resultados

Valor dos bens desamortizados (en millóns de reais)

Clero Beneficencia

Concellos Outros Total

1798-1814 1.505 - - 1.505

1820-1823 - - - - 100

1836-1844 3.447 - - - 3.447

1855-1856 324 167 160 116 767

1858-1867 1.253 461 1.998 438 4.150

1868-1900 888 327 1.415 309 2.939

Total 8.372 3.573 863 12.908

Mendizábal (1836) Madoz (1855)

+6.23 Aplicación xeográfica das desamortizacións

Desamortización de Mendizábal (1836) Desamortización de Madoz (1855)

+ 6.24 Estructura da propiedade agraria

+6.25 Os inicios do ferrocarril

Construcción da rede ferroviaria (1855)

Construcción da rede ferroviaria (1865)

+6.26 Ferrocarril: Os primeiros trens

Tren na estación de Córdoba (1867)

Primeiro tren que circulou en España (Barcelona-Mataró, 1848)

Ferrocarril Madrid-Aranjuez (1851)

+6.27 Ferrocarril: financiamento privado

Modelos de obrigacións emitidas por dúas compañías constructoras de ferrocarrís

+6.28 Industria, minería e agricultura

+6.29 Producción e exportacións mineiras

Mina de cobre a ceo abertoRío Tinto (Huelva)

Producción

Exportación

+6.30 Sistema fiscal

División fiscal do Estado español

Caseta de consumos ou “fielato”

+6.31 Sistema financeiro

En 1856 nace o Banco de España, como banco nacional controlado polo Goberno que se irá estendendo, a través das súas sucursais, por todo o país. O billete de arriba é un dos primeiros emitidos por dito Banco, todavía co seu valor en escudos. A peseta, como unidade monetaria oficial, nace en outubro de 1868, inda que as primeiras moedas acuñadas nese valor son de 1869, mentres que a primeira emisión de billetes en pesetas realízase en xullo de 1874 (abaixo)

+6.32 Colonialismo en Cuba

Mercado escravista en Cuba a mediados do século XIX

+

SociedadeSociedade

+ 6.33 Demografía

Crecemento demográfico por rexións durante o séc. XIX (en ‰)

+6.34 Hexemonía da burguesía

O dominio económico e político da burguesía tamén se manifestou no aumento da súa influencia e singularidade social, que se expresa mediante a moda e a construcción das súas casas. Nas

vivendas burguesas tiveron grande importancia os salóns, centro de reunión e de afirmación dos ideais desta clase social dominante

+6.35 Desequilibrios sociais

Salón dunha vivenda burguesa Un faiado de Madrid

Pazo de Punxín (Ourense) Unha casa do Courel

+6.36 O lento medrar do proletariado

+6.37 Aumento das tensións sociais: motínsAsalto a un palacio (Madrid, 1854)

Queima dun “fielato” (Barcelona, 1872)

Mulleres contra as “quintas” (Madrid, 1868)

Revolta agraria (Córdoba)

+6.38 Aumento das tensións sociais: represión

Ramón Casas: “La Carga”

+6.39 Condicións de vida: beneficencia

O labor social da Igrexa, ou mellor, dalgúns sectores do clero regular, foi encomiable como amosan ámbalas dúas ilustracións. O torno da inclusa, onde se recollían as crianzas abandoadas (á esquerda) e o reparto de comida entre a poboación marxinada (á dereita) eran algúns dos labores de caridade ós que se adicaban determinadas ordes relixiosas, pero que tamén reflicten as condicións de pobreza que sufría unha importante parte da sociedade española.

+

Cultura e mentalidadeCultura e mentalidade

+6.40 A instrucción pública

Patio dunha escola, 1872

Caricatura periodística sobre as dificultades económicas da escola pública

+ 6.41 Analfabetismo

A ilustración (O escribano no portal, 1839) reflicte perfectamente o alto grao de analfabetismo da poboación española desta época (arredor do 65-70% dos homes e do 85-90% das mulleres). Situación entendible pola escasa dotación e calidade do ensino, malia os intentos reformadores levados a cabo a mediados de século.

+6.42 Reformas educativas

Pidal (1845)

Moyano (1857)

TAXAS DE ANALFABETISMO

1855 1870

HOMES 70% 65%

MULLERES 90% 85%

TOTAL 80% 75%

ENSINO PÚBLICO

1855 1870

ESCOLAS ELEMENTAIS(Alumnado)

16.301

(654.308)

21.006

(1.187.134)

INSTITUTOS(Alumnos)

54(17.592)

61(28.698)

UNIVERSIDADES(Alumnos)

10(6.104)

10(12.023)

Na institucionalización dun ensino público liberal destacan os planos elaborados por Pidal (1845), que fundamentou o intervencionismo do Estado, e por Moyano (1857), que configurou un marco institucional que se mantivo nas súas liñas básicas ata 1970, asumindo o ensino obrigatorio e gratuíto durante a etapa elemental.

Nembargantes, cómpre destacar que este modelo educativo partía do suposto de que a educación da muller era menos importante cá do home, como amosan as acusadas diferencias nas respectivas taxas de analfabetismo e os seguintes datos esclarecedores:

•Ata 1857 non se establecen escolas para rapazas.

•Ata esa mesma data non se fundan as primeiras “Escuelas Normales de Maestras”, vinte anos despois das de Mestres.

•Ata 1883 non se autorizou a matrícula das mulleres nos Institutos, e ata 1888 non se fixo o propio na Universidade.

•O primeiro Instituto de Segunda Ensinanza femimino non funcionou ata 1910, con 70 anos de retraso respecto dos primeiros masculinos.

+6.43 A prensa

+ 6.44 A cultura aburguésase

Ateneo de Madrid(1835)

+ 6.45 Lecer

+6.46 Romanticismo

Esquivel: “Los poetas contemporáneos”