ERZURUMLU ŞEYHULiSLAM SEYYiD FEYZULLAH EFENDi

SEMPOZYUMU (31 EKİM-2 KASIM 2014 ERZURUM)

-TEBLİGLER-

EDİTÖR PROF.DR. ÖMER KARA

ERZURUM - 2015

···-----· .. ····---······--------------------------------------· -----------------------------------------------·-·----------··

İstanbul Feyzullah' Efendi Medresesi ve XVIII. Ydzyıl i Osmanlı Medrese Mimarisindeki Yeri

ı___ _ - ~~~~~~--~:~?~~~~~~:f~~~~~l - ' Fatih'te Macar Kardeşler Caddesi ile Feyzull~ Ef~ndi Sokağı'nın kesiştiği noktada

yer alır. Medrese, 1112 H./1 700 M. yılında Şeyhülislam Feyzullah Efendi tarafından yaptırılmıştır1• Aslında küçük bir külliye oluşturan yapı; medrese, kütüphane, çeşme, şadırvan, kuyu ve mektepten oluşmaktadır.

Çevresindeki yeni yapılanmalardan olumsuz şekilde etkilenen medrese, XX. yüzyılın başlarına harap bir şekilde ulaşmıştır. Günümüze ulaşmayan mektep ise 1912 yılmda Macar Kardeşler Caddesi'nin açılması sırasında ortadan kaldırılmış olmalıdır3.

Medrese 1914 yılmda harap olması nedeniyle darülhilafe medreseleri kadrosuna almmamış, yapının yıktırılıp fen dairesinde yeniden inşası halinde talebenin ikamet edebileceği belirtilrniştiıA. I. Dünya Savaşı sırasında belediye tarafından medresenin yıktınlarak yerine meydan açılması düşünülmüş, ancak İstanbul Muhibleri Cerniyeti ve Evkaf nazırı Mustafa Hayri Efendi'nin çabaları ile 1916 yılında onarılarak yok olmaktan kurtarılmıştır5. Aym yıl kütüphanesinde bulunan Feyzullah Efendi Vakfı

M. Serhan Tayşi, "Şeyhü'l İslam Seyyid Feyzullah Efendi ve Feyziyye Mcdresesf' Tiirk Dünyası Araştırmaları, sy. 23, İstanbul, Nisan 1983, s. 64; M.Serban Tayşi, "Feyzullah Efendi, Seyyid" Mad., TDV. Islam Ansiklopedisi, c. 12, İstanbul, 1995, s. 527-528; Mübahat Kütükoğlu, "l869'da Faal İstanbul Medreselerf' Tarih Enstitüsü Dergisi, sy.7-8, İstanbul, 1977, s. 322; Yılmaz Öztuna, Devletler ve Hanedanlar Tiirkiye (1074-1990), Ankara, 1996, s. 662-663; Oktay Aslanapa, Osmanlı Devri Mimarisi, İstanbull986, s. 365.

2 Şeyhülislam Feyz;ullah Efendi'nin evabiri Muharrem llllH. tarihli vakfıyesinde külliye yapıları ile ilgili şu bilgiler geçmektedir" ..... ve darussaltanat-ı aliyye-i Konstantiniyyede merhum Ebu'!- FeLh Sultan Mehmet Han Camiikurbunda Mustafa Bey Mahallesinde etraf-ı erbaası tarik-i amm ile mahdlıd bir bab kargir dershaneve bir bab kütüphane ve bir sofa ve dehliz on bab talebe-i ulumhucuratı ve bir mek-tepvesofa ve şadırvan ve üç adet kenif ve kanvat-ı memluke ile şadırvan ve çeşrneye cari iki buçuk masura ma-i lezizi rnüştemil kendi atyeb-i emvaileriyle rnüceddeden bina ettikleri medrese-i celileyi ve medrese-i rnezbılreyi multasile olup hududı mezburede dahilinde eşear-ı müsınire ve gayr-ı müsmireyi rn~ernil bahçelerini halisen li-vecbillahı teala vakfetmek.le azirnet buyurub .. . :' VGMA., No: 2225, s.llO.

3 Zeynep Ah un bay, "Feyzullah Efendi Medresesi': Mad., !stanbul Ansiklopedisi, c. 3, İstanbul 1994, s. 308.

4 Mübahat Kütükoğl u, "Darü'l- Hilafeti'l- Aliyye Medresesi ve Kuruluşu Arefesinde İstanbul Medreseler i': ls/am Jetkikieri Enstitüsü Dergisi, c.Vli, cuz, 1-2, İstanbul 1978, s.l57.

5 Mübahat Kütükoğlu, XX. As ra Erişen İstanbul Medrese/eri, Ankara 2000, s. 264-265; Abdüsselam Uluçam, "Fcyzullah Efendi Medres esi': TD V. islam Ansiklopedisi, c. ı 2, İstanbull995, s.S28; Ah un bay, s.308.

222 • istanbul Feyzullah Efendi Medresesi ve XVIII. Yüzyıl Osmanlı Medrese ... 1 Yrd.Doç.Or. Zerrirr KÖŞKLÜ

yazma eserlerine ilaveten Ali Erniri Efendi'nin bağışladığı 16.000'i aşan kitaplaMillet Kütüphanesi adı altında genel bir kütüphane haline getirilmiştir. Günümüzde de Millet Kütüphanesi olarak hizmet vermeye devam etmektedir6.

Medrese, 1891, ı91ı, ı913, 1915 ve 1916 yıllarında onarım görmüştür. ı91ı onarımında medresenin suyolları, ı913 onarımında kütüphanenin kurşunları ve 1916 onarımında kalem işleri de yenilenmiştir7• 17 Ağustos 1999 depreminden etkilenen medresenin 2008 yılında restorasyon u tamamlanmıştır.

Medrese, dikdörtgen planlı bir avlunun etrafında L şeklinde dizilen medrese hücreleri ile dersane-mescit ve kütüphane kısmından oluşmaktadır ( Çizim 1) (Foto. ı).

Medresenin Feyzullah Efendi Sokağı üzerindeki ön cephesinde avlu giriş kapısı ve duvarın köşesinde çeşme yer almaktadır (Foto. 2-3). Sokak zemininin yükselmesiyle çeşme ve kapı aşağıda kalmış, bu nedenle de yıllarca kullarulmamıştır. Yapıya bir süre avlunun doğusunda açılan eski arka kapıdan girilmiştir. 1983 yılında gerçekleştirilen restorasyondan sonra asıl giriş kapısı tekrar işlevini kazanmıştır. Basık keınerli kapının üzerinde sülüs hatla yazılmış dört satırlık Arapça kitabesi bulunmaktadır8 (Foto. 4). Kitabe metni şu şekildedir:

Lillallahi derru şey hi meşayihi'l-İslam müfti'l-enam ınuallimü's-Sultani'l-'Azamü'l­Azam dame bi'l-izzi

Ve'l-h işe m el-İmam el-mevslık fi külli ma yümli ve yüsmi'u ve yervt ve yuhaddisu es-Seyyid Feyzullah

İbnü's-Seyyid Muhammed Habib ehabbe infaka ma efade'llahu aleyhi min sicali ni'metihi febena hazihi

el-medresete'l-celtlete halisen li-vechihi'l-Kerim senete isnetey aşerete ve mietin ve elf9

Anlamı: Şeyhülislamiarın hocası, halkın müftüsü, Sultan ın muallimi-Saltanatı şeref ve haşmetle payidar olsun-yazdırdığı, okuttuğu, rivayet ettiği ve (hadis alanında) anlattıklarının tamamında güvenilir imam olan, Seyyid Muhammed Habib'in oğlu Feyzullah Allah'ın kendisine verdiği bol nimetleri (Allah yolunda) infak etme istedi de bu yüce (güzel) medreseyi sırf Allah rızası için bina etti (yaptırdı). Sene 1 ı 12.

Kapının avlu tarafı tekkubbe ile örtülü bir giriş mekanı şeklindedir. Aviuyu güney ve batıdan L biçiminde saran medrese hücreleri önünde on mermer sütuna oturan revak sırası bulunur. Baklavalı sütun başlıklan üzerine oturan sivri kemerler kesme taştan

6 Havva Koç, •Millet Kütüphanesi'; İstanbul Ansiklopedisi, c.5,lstaobul1994, s. 463.

7 Kütükoğlu, XX. Asra Erişen !stanbul Medrese/eri, s. 264.

8 Ahunbay, s.309; Uluçam, a.g.m., s. 528.

9 Valdiye ve kitabeleri okuyan Prof. Dr. Selami Bakırcı'ya çok değerli katkılanndan dolayı teşekkür ederim.

ERZURUMLU ŞEYHULiSLAM SEYYiD FEYZULLAH EFENDi SEMPOZYUMU • 223

yapılmıştır. Her kemerin ortasında bir rozet vardır. Günümüzde kemer aralıkları carnekanla kapatılarak okuma salonu haline getirilmiştir (Foto. 5).

Revakın arkasında bulunaı;ı medrese hücreleri, tnin uzun kolunda altı, kısa kolunda dört olmak üzere on adettir10• 4x4 m. ölçillerindeki kare planlı hücrelerin üzeri kubbe ile örtülü olup, kubbeye geçiş pandantiflerle sağlanmıştır. Hücreler arka bahçeye ve revaka birer pencere ile açılmaktadır. Dışa açılan pencereler dikdörtgen açıklı söveli olup, üzeri tuğladan yüzeysel alınlık şeklindedir. Bu cephe üstte iki sıra kirpi saçak ile sonuçlanmaktadır (Foto. 6). Yalnız L şeması kısa kolunda ilk hücre ve köşe hücresinin dışa bakan iki penceresi vardır. Revaka açılan pencereler mermer söveli dikdörtgen açıklıklardır. Hücrelerin revaka açılan giriş kapıları mermerden yuvarlak kemerlidir. Hücrelerin içerisinde niş ve ocaklar bulunur. Medresede cephe duvarlarında kesme taş, diğerlerinde almaşık örgü uygulanmıştır. Medresı:: bacaları, kare gövdeli, üzeri basık kubbemsi külah şeklinde bir form göstermektedir.

Avlunun güneydoğusunda fevkani olarak inşa edilmiş dersane-mescit ile simetriğinde kütüphane yer almaktadır (Foto. 7). İki eş değerli kütle olan dersane-mescit ve kütüphane yapısı ortak bir ara mekan ile birleştirilmiştir. Ara mekana giriş avludan üç hasarnakla yükseltilen cephenin ortasında yer alan basık kemer li bir kapı ile sağlanır. Mermer kapının yan sövelerinde mukarnas ve palmetlerle yapılan süsleme ile kemer üzerinde üç rozet, üzerinde kitabe, onun da üzerinde mukarnas ve palmet dizisi görülmektedir. Kapı ajur tekniği ile yapılmış bitkisel motifli zarif bir m ermer işçiliği gösteren taç kısmıyla sonuçlanmaktadır (Foto. 8). Kapının üzerinde talik hatla yazılmış olan kitabenin metni şu şekildedir:

Hace Feyzullah Efendi Hazret-i Müfti'l-enarn eyledi bünyadına bu dar-i ilmin ilitimarn

Lafz ü mani didim itmamına tarihi tam binyüz oniki de hakka medrese oldu temam11

Giriş sahanlığındaki bu kapıdan basamaklada dersane-mescit ve kütüphane seviyesine ulaşılır. Dikdörtgen planlı ara mekanın merdiven ve geçitlerden geri kalan

lO Feyzullah Efendinin ll ll h. tarihli vakfıyesine göre medresede tefsir ve hadis ilimlerine vakıf ulum-ı arabiyye ve ulum-ı aliye tedris edebilecek bir müderris va-ıifelendirilecekti. Belirli zamanlarda ders verecek müderrisin vazifesi günde altmış akçe idi. Odalardan biri tahsis edilen muid on akçe, diğer dokuz hücredeki ıalebe ise sekizer akçe alacaklardı. Medresenin bir hücresi darilikuna olacak ve burada vazifeli şeyh ilikurraya otuz akçe, halifelerine ise üçer akçe vazife verilecekti. VGMA. No:2225, s. 94; Kütükoğlu, XX. Asra Erişen İstanbul Medrese/eri, s. 264;Vakfıyesinde de on hücreli olduğu belirtilen medrese; 1792 sayımında Feyziye Medresesi olarak geçmektedir ve o sırada medresenin öğrenci sayısı on beştir. 1869 tarihli İstanbul medreseleri listesinde yirmi altı, 1914 yılında hazırlanan raporda ise ancak on öğrencinin barınahileceği kayıtlıdır. Kütükoğlu, "1869'da Faal İstanbul Medreseleri" Tarih Enstitüsü Dergisi, sy.7-8, s. 290; Kütükoğlu, "Darü'l- Hilafeti'l- Aliyye Medresesi ve Kuruluşu Arefesinde İstanbul Medreseleri': ls/am Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, c.VII, cu:ı, 1-2, s.l57.

ll Tayşi, "Şeyhü'l İslam Seyyid Feyzullah Efendi ve Feyziyye Medresesi" Türk Dünyası Araştırma/an, sy. 23, , s. 66-67.

224 • Istanbul Feyzullah Efendi Medresesi ve XVIII. Yüzyıl Osmanlı Medrese ... / Yrd.Doç.Dr. Zerrin KÖŞKLÜ

kısımlarında döşeme yükseltilerek sekiler oluşturulmuştur. Ara mekan, ikisi gömme sekiz sütun üzerinde kemerlerle destekleruniş dokuz bölümden meydana gelir. Bu mekanın girişinde iki yanda yer alan sütunlarda mukarnaslı, iç kısımdaki sütunlarda baklavalı başlık formu görülmektedir. Ara mekanın üzeri kubbe ve tonoz çeşitleriyle örtülüdür. Orta eksende merdivenin üzeri çapraz tonoz, dersane ve kütüphane girişlerinin önü aynalı tonoz, avluya bakan sekiler kubbe, üç pencere ile dışa açılan seki ortada kubbe ve yanlarda iki çapraz tonoz ile kapatılmıştır. Üst örtü ve geçiş sistemlerinde görülen zengin kalem işi kompozisyonlar döneminin özelliklerini yansıtmaktadır (Foto. 9). Ön kısmı m ermer korkuluk şeklinde düzenlenen ara mekanın üzeri geniş bir saçakla örtülüdür. Demir gergilerle desteklenen saçağın altı ahşap kaplama olup boyanmıştır12•

Dersane-mescit 7.50x7.50 m. ölçülerinde kare planlı, üzeri kubbe ile örtülüdür. Yapının doğu, güney ve batı cephelerinde altta dikdörtgen açıklıklı sivri kemer alınlıklı iki, üstte sivri kemerli alçı şebekeli üç penceresi vardır (Foto. 10). Giriş cephesi ise iki pencere ile ara mekana açılmaktadır. İki sıra kirpi saçakla sonuçlanan cephelerde ayrıca kuş köşkleri bulunmaktadır. Yapının içerisinde kıble duvarında mihrabı, diğer duvarlarında dolap nişleri vardır (Foto. ll). Dersane-mescidin giriş kapısı dış ve iç yüzünde mermer olup, bezerne ve kitabelerinde altın yaldız uygulanmıştır. Yuvarlak kapı kemeri üzerinde üç rozet, çerçevenin köşelerinde zengin bitkisel bezerne dikkat çeker. Kemerin üzerinde kitabe, onun üzerinde mukarnas dizisi ve en üstte palmet dizisi ile kapı çerçevesi tamamlanmaktadır. Kapının yan sövelerinde mukarnas ve ters düz palmetlerle yapılan bezemesel detay dikkat çekmektedir (Foto. 12). Kapı kemerinin dış yüzündeki kitabe metni şu şekildedir:

li müfti'l-asri Feyzullah-i tebka meaşiru li'l-cinani ğadet meşileh ve kullun nazirine yekulu er-rih ecade ve şade medreseten cemileh

Anlamı: Asrın müftüsü Feyzullah için cennetiere örnek olan eserler vardır. Bütün bakanlar tarih düşür diyorlar. Güzel bir medreseyi yapıp yükseltti. ·

Dersane-mescit kapısının iç yüzü dış yüzü ile benzer olup, yalnız kapı kemerinin üzeri istiridye kabuğu şeklinde yivli bir bezemeye sahiptir (Foto. 13). Kemerin üzerindeki kitabe metni şu şekildedir:

'an İbn-i Sirine kale inne haze'l-'ilme dinun fenzuru 'ammen te'huzune dillekum

Anlamı: İbn-i Sirin der: Buyurdu ki kuşkusuz bu ilim dindir. Öyleyse dininizi kimden aldığınıza dikkat ediniz.

Dersane-mescitin içerisinde alt pencere, kapı ve niş alınlıkları üst pencerelerin çevresi, mihrap, kubbeye geçişte pandantifler ve kubbe kalem işi kompozisyonlada bezenmiştir. Kubbenin ortasında çiçek ve yaprak motiflerinden oluşan dairesel kompozisyon şemsesa'lbek motifleriyle zenginleştirilmiştir. Ayrıca kubbe geçişlerinde

12 Ahunbay, s.309.

ERZURUMLU ŞEYHULiSLAM SEYYiD FEVZULLAH EFENDi SEMPOZYUMU • 225

madalyon içerisinde Allah lafzı, Hz. Muhammed, Dört Halife, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin'in isimleri yazılıdır (Foto. 14).

Kütüphane dersane-mescit ile aynı özelliklere sahip olup, farklı olarak üçü avluya, ikisi ara mekana açılan beş penceresi bulunmaktadır. Arka ve yan duvarlan sağır olan kütüphanede iki sıra kirpi saçağın altında yer alan ~uş evleri Osmanlı vakıf geleneği içerisinde hayvanlara duyulan sevgi ve merhametin estetik bir ifadesi olarak karşımıza çıkmaktadır (Foto. 15).

Kütüphane giriş kapısı dış ve iç yüzünde dersane-mescit kapısına benzemektedir: Kapının dış yüzünde kemer üzerinde rozet, kemer köşelerinde bitkisel bezeme, üzerinde kitabe ve en üst kısimda mukarnas ve palınet fırizi yine altın yaldızla belirlenmiştir (Foto. 16). Kapının üzerinde yer alan kitabenin metni şu şekildedir:

li- müfti'l-vakt Feyzullah şadu binaen ke'l-cin~n men yenahu fe-lemtna temme kale's- Sadu errih li-Feyzullah ruha ma benalın

Anlamı: Zamanın müftüsü Feyzullah için görenler için cennet misali bir bina yaptılar. (Yapımı) Bitince Sad dedi: Tarih söyle ne mutlu Feyzullah'ın yaptığı bina.

Kapının iç yüzünde ise dış yüzünden farklı olarak kemer köşelerine bitkisel süsleme yerine iki rozet yerleştirilmiştir (Foto. 17). Üzerinde bulunan kitabe metni ise şu şekildedir:

Lillahi min beytin bihi tehka'l-ulumü'l-aliyat ni me's- sevabu errahU ve'l-bakıyatu's-salihat

Anlamı: Allah'a and olsun ki, (bu kütüphane) yüce ilimierin payidar olduğu evierden biridir. Ne güzel mükafattır. Tarih dediler: ve'l-bakıyatu's-salihat (baki kalan salih arneller)

Kütüphanenin içerisi de dersan e-mescitte olduğu gibi kalem işi kompozisyoıılarla bezenmiştir. ·

Medrese avlusunda altıgen planlı bir şadırvan bulunmaktadır. Altı mermer sütunla taşınan, üzeri içten kubbe, dıştan basık bir külahla örtülü olan şadırvan mermer haznesi ve demirden havuz şebekesiyle medresenin estetiğine önemli katkılar sağlamaktadır (Foto. 18). Ayrıca avluda kesme taştan yapılmış çıkrıklı bir kuyu dikkat çekmektedir.

Medresenin ön cephe duvarının köşesinde yer alan çeşmesi İstanbul'da klasik üslupta yapılmış örneklerden birisidir. Çeşme, düz silmelerle sınırlandmlmış, cephesinde sivri kemeri, kilit taşında bulunan rozeti ve kemerin üzerindeki kitabe ve kitabenin iki yanında da Mühr-i Süleyman rozetleri ile sade bir görünüm sergilemektedir13

• Çeşme üzerinde bulunan talik hatlı kitabenin metni şu şekildedir:

13 Haluk Kargı, "Fey:ıullah Efendi Çeşmesi'; İstanbul Ansiklopedisi, c. 3, İstanbull994, s. 308.

226 • istanbul Feyzullah Efendi Medresesi ve XVIII. Yüzyıl Osmanlı Medrese ..• 1 Yrd. Doç. Dr. Zerrin K6ŞKLÜ

Hace-i Hakan-ı azam Hazret-i fetva-penah Seyyidü'l-afak Feyzullah kudsiyyu'l-hisal Bu nümudar tahuru su- be- su icra edüb Eyledi asar-ıpürenvarını cennet misal Ctlşiş-i ma'ü'l-hayatıdır ferah balışay-ı can Hod be-hod olm~ sada-yı kalkall zib-i makal Lüle gördüm Kfuniya tarih için atşane der Gel gel iç bu çeşme-sar -ı ntlrdan ab-ı zülal ı ı 1214

Anlamı: Büyük sultanın hocası ve kendisinden fetva aldığı (Şeyhü'l-islamı) kudsi ve güzel ahlaklı Seyyid Feyzullah Efendi, bu çok temiz suyuyla akan çeşmeyi yaptırıp, cennetteki benzerleri gibi eserlerine bir yenisini daha ekledi. Oradan coşkunlukla akan su, cana hayat ve sevinç verir. Çeşmenin küçük musluğundan su, kendi kendine akarken çıkardığı ses şu güzel sözleri söylemekte ve yapıroma tarih düşürürcesine susamış olan insanlara şöyle der: Gel gel, iç bu çeşmeden akan berrak ve güzel soğuk sudan15.

Erken Osmanlı döneminden itibaren külliyenin bir parçası ya da bağımsız olarak yaptırılan medreseler XVII. ve xvrn. yüzyılda da değişen külliye anlayışı içerisinde yer almaya devam etmiştir. Küçük külliyeler ya da kompleks medreseler olarak isimlendirilen bu yeni külliye anlayışında odak noktası medrese olan değişik

fonksiyonlu yapılar bir araya getirilerek etkili kütlesel kompozisyon arayışlarına gidilmiştir. Bunlardan İstanbul Kuyucu Murat Paşa (ı 606-16 ll) ve İstanbul Ekmekçizade Ahmet Paşa (1606- ı618) Külliyelerinde dersane-mescit, türbe ve se bilin yan yana getirilmesi ile oluşturulan mimari kompozisyonların yanı sıra, İstanbul Seyyit Hasan Paşa Külliyesinde (ı 745) dersane-mescit ve sıbyan mektebi medrese avlusunun iki köşesini sınıriayacak şekilde yerleştitilerek uygulananın farklı denemelerine gidilmiştir16•

Odak noktası medrese olan küçük külliyelerin bir diğer örneğini oluşturan

Feyzullah Efendi Külliyesinde dersane-mescit ve kütüphane yapısı farklı ve etkili bir kompozisyon arayışı ile bir araya getirilmiştir. Bu tasarımda iki eş kütle dersane-mescit ve kütüphane avlu zemininden yükseltilerek ortak bir ara mekan ile birleştirilmiştir.

Aynı uygulama farklı bir kompozisyon arayışı ile İstanbul Damat jbrahirn Paşa Külliyesinde (1720) 17 karşımıza çıkmaktadır (Çizim 2). Burada yine kare planlı, üzeri kubbe ile örtülü olan dersane-mescitve kütüphane eyvan niteliği taşıyan bir girişin iki

14 Tayşi, "Şeyhü'l İslam Seyyid Feyıullah Efendi ve Peyziyye Medresesi~ Türk Dünyası Araşhrma/arı, s.68.

ı 5 Osmanlicalisani.blogspotcom.tr

16 A. Vefa Çobanoğlu, "Kuyucu Murad Paşa Külliyesi': Istanbul Ansiklopedisi, c. 5, istanbul 1994, s.l42-144; Zeynep Ahunbay, "Ekmekçizade Ahmed Paşa Medres esi~ istanbul Ansiklopedisi, c. 3, lstanbul1994, s.l46-ı 47; Doğan Yavaş, "Seyyid Hasan Paşa Külliycsi': Istanbul Ansiklopedisi, c. 6, İstanbul ı 994, s. 543-544.

17 Semavi Eyice, "Damad İbrahim Paşa Külliyesi': TDV.lslam Ansiklopedisi, c. 8, İstaobull993, s. 443-445; Doğan Kuban, "Damat İbrahim Paşa Külliyesi~ !stanbul Ansiklopedisi, c. 2, !stanbul 1994, s. 547-549.

ERZURUMLU ŞEYHULiSLAM SEYYiD FEYZULLAH EFENDi SEMPOZYUMU • 227

yanında önlerinde revak düzenlemesi ile özel bir tasarım örneği sergilemektedir18 (Foto. 19).

Feyzulah Efendi Medresesi, L planlı klasik Osmanlı medrese şemasın~ devam ettiren, dersane-mescit ve kütüphane yapısının farklı ve etkili kütlesel arayışı ve kalem işi bezemeleri ile batılılaşma döneminin etkilerini y~nsıtan, XVIII. yüzyılın başlarına ait dengeli ve ahenkli bir yapı örneğidir.

Ahunbay, Zeynep, "Feyzullah Efendi Medresesi': İstanbul Ansiklopedisi, c. 3, İstanbul 1994, s. 308-309.

____ , "Ekmekçizade Ahmed Paşa Medresesi", İstanbul Ansiklopedisi, c. 3, İstanbı:ıl 1994, s.146-147.

Aslanapa, Oktay, Osmanlı Devri Mimarisi, İstanbul 1986.

Çobanoğlu, A. Vefa, "Kuyucu Murad Paşa Külliyesi': İstanbul Ansiklopedisi, c. 5, İstanbul 1994, s.l42-144.

Eyice, Semavi, "Damad İbrahim Paşa Külliyesi", TDV. İslam Ansiklopedisi, c. 8, İstanbul 1993, s. 443-445.

İslam Ansiklopedisi "Feyzullah Efendi'', c. IV, İstanbull964, s. 593-600.

Kargı, Haluk, "Feyzullah Efendi Çeşmesi': İstanbul Ansiklopedisi, c.3, İstanbull994, s. 308.

Koç, Havva, "Millet Kütüphanesi': İstanbul Ansiklopedisi, c. 5, İstanbul 1994, s. 463.

Köşklü, Zerrin, "18. Yüzyıl Kütüphanelerinden 2 Örnek: İstanbul Damat İbrahim Paşa Kütüphanesi ve İstanbul Feyzullah Efendi Kütüphanesi" Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sy. 15, Erzurum 2000, s. lS- 31.

Kuban, Doğan, "Damat İb rahirn Paşa Külliye s( İstanbul Ansiklopedisi, c. 2, İstanbul 1994, s. 547-549.

Kütükoğlu, Mübahat, "1869öa Faal İstanbul Medreseleri': Tarih Enstitüsü Dergisi, sy.7-8, İstanbul1977, s. 277-392.

____ , XX. Asra Erişen İstanbul Medreseleri, Ankara 2000:

____ , "Darü'l- Hilafeti'l- AliyyeMedresesi ve Kuruluşu Arefesinde İstanbul

18 Zerrin Köşklü, "18. Yüzyıl Kütüphanelerinden 2 Ömek: İstanbul Damat İbrahim Paşa Kütüphanesi ve İstanbul Feyzullah Efendi Kütüphanesi'; Atatürk Oniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sy. ıs, Erzurum 2000, s. 15-3 ı.

228 • istanbul Feyzuıtah Efendi Medresesi ve XVIII. Yüzyıl Osmanlı Medrese ... 1 Yrd.Ooç.Or. Zerrin K6ŞKL0

Medreseleri" islam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, c.Vll, cuz, ı -2, İstanbul ı978, s. ı-21l.

Öztuna, Yılmaz, Devletler ve Hanedanlar Türkiye ( ıo7 4-1990), Ankara 1996.

Tayşi M. Serhan, "Şeyhü'l İslam Seyyid Feyzullah Efendi ve Feyziyye Medresesi" Türk Dünyası Araştırmaları, sy. 23, İstanbul ı983, s. 9-100.

___ , "Feyzullah Efendi, Seyyid': TDV.lslam Ansiklopedisi, c.ı2, İstanbul ı995, s. 527-528.

Uluçam, Abdüsselam, "Feyzullah Efendi Medresesi': TDV. İslam Ansiklopedisi, c. ı2, İstanbul ı995, s. 528-529.

Yav~, Doğan, "Seyyid Hasan Paşa Külliyesi': istanbul Ansiklopedisi, c. 6, İstanbul 1994, s. 543-544.