ErrEfErEntziazko EspEriEntziEn Gida - crana.org · 6 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta...
Transcript of ErrEfErEntziazko EspEriEntziEn Gida - crana.org · 6 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta...
ErrEfErEntziazko EspEriEntziEn GidaURA ETA IBAIAK IRAUNKORTASUNEZ KUDEATZEKO
www.interreg-sudoe.eu
www.sudeau.eu
Sustatzaileak: Proiektuko bazkideak :
ErrEfErEntziazko EspEriEntziEn Gida URA ETA IBAIAK IRAUNKORTASUNEZ KUDEATZEKO
Sarrera .......................................................................................................................................................... 4
Zer da Gida hau?............................................................................................................................. 5
Nola garatu proiektu eta jarduketak?................................................................................... 7
Ibai-lurraldeetako esku-hartzeak .................................................................................................. 8
Metodoa ........................................................................................................................................... 11
Erabilera publikoari lotuta dauden esku-hartzeak .................................................... 27
Boluntarioen bidezko jarduketak ....................................................................................... 30
Ura iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriak ................................................... 34
Metodoa .......................................................................................................................................... 35
Gauzapen bidea .................................................................................................................................... 52
Gizartearen, politikarien eta teknikarien inplikazioa .......................................................... 54
Gehiago jakiteko... ................................................................................................................................ 56
I. Eranskina. Garatu diren Erreferentziazko Esperientziak .............................................. 58
II Eranskina. Ur eko-auditorietarako galdetegiak ................................................................. 76
AurkibideA
Argitaratzailea: CRANA
Egilea: Gustavo Gutiérrez
Jatorrizko diseinua: ondeuev.net
Maketazioa: Diego Gutiérrez
Irudiak:
Gustavo Gutiérrez
Didier Taillefer
CRANA
CIMA
AIMRD
SMEAG
CMP
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.6 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 7
Sarrera
SUD’EAU proiektuaren barnean, Erreferentziazko
18 Esperientzia landu dira. Bada, Gida honetan
ageri dira esperientzia haietan oinarriturik lortu
diren ondorio metodologikoak. Esperientziok bi
kategoriatan sailkatu dira:
• Esku-hartzeak ibai-lurraldean
• Ura iraunkortasunez erabiltzea
Gidaren osagarri, gonbidatzen zaitugu
Web www.sudeau.eu webgunean sartzera,
non SUD’EAU proiektuan landu diren
Erreferentziazko 18 Esperientziei dagozkien
fitxak aurkituko dituzun, xehetasunez beterik
aurkitu ere.
1.1.Zer da Gida hau?
Agiri honek oinarrizko tresna izan nahi du,
erreferentziazkoa, tokian-tokian uraren
kudeaketa eta ibai-lurraldearen egoera
hobetzea xede duten proiektu, azterlan eta
esku-hartzeak garatzeko. Hemen ageri diren
ondorioak Erreferentziazko Esperientzia sorta
zabal batetik atera ditugu, guztiak ere SUD’EAU
proiektuaren babespean garatutakoak eta gida
jartzea, esperientziok jardunbide ona izatera
irits daitezen ura iraunkortasunez kudeatze
aldera. Esperientzia horiek parte-hartzean
oinarritutako prozesuen bidez gauzatuko dira,
denok ikas dezagun zer-nolako neurriak hartu
behar diren ura iraunkortasunez erabiltzeko,
neurri horiek, gero, Europako beste eskualde
.batzuetan erabil ditzaten
Agiria hau ez da inola ere bere kasa dabilen gida
bat, beste argitalpen batzuen sorta barrenean
baitago. Hiru gida dira, guztira, hirurak elkarren
osagarri eta praktikoak. Hona hemen:
• Jardunbide Onen Gida
• Erreferentziazko Esperientzien Gida
• Parte-hartzeari buruzko Gida
Gidek helburu dute ikasitako kontuak oro eta
esperientzia beste alde batzuetara etengabe
isurtzea, ura iraunkortasunez kudeatzeko
ekimen parte-hartzailearekin lotuta dauden
proiektuak garatzen laguntzeko.
Sarrera
1SArrerA
SUD’EAU proiektua, hau da, “Europako
hego-mendebaldeko ura eta ibaiak tokian
kudeatzeko ekimen parte-hartzailea”, Europako
Hego-mendebaldeko Espazioaren Lurralde
Lankidetzarako Programa Eragilearen barruan
dago (PO SUDOE), eta haren helburu nagusia
hobekuntza eta iraunkortasuna dira, aipatu
SUDOE espazio horretako ingurumena eta
natur ingurunea babestu eta zaintzeko.
SUD’EAU proiektuak abiapuntu du Urari
Buruzko Zuzentarauaren (UBZ) gogoeta eta
ardatz nagusietako bat:
• Ingurumena, helburu baitu uren eta
ibaien egoera ekologiko ona lortzea.
• Ekonomikoa, ura iraunkortasunez erabil
dadin ziurtatzeko, kosteak berreskuratuz
eta eskaria behar bezala kudeatuz.
•Gizartea, helburu baitu herritarrek
ekimenean eraginkortasunez parte har
dezaten lortzea.
Proiektuak, bere aldetik, helburu du tokian
tokiko esperientzia frogagarriak abian
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.8 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 9
Sarrera
ADIBIDEA
PARTE-HARTZEA
OINARRIZKO AHOLKUA
zerrendatuta ageri dira 3. epigrafean, bere
osoan baitago haiei eskainita. Parte-hartzeari
dagozkion zereginen metodologia liburuki
honekin batera dagoen Parte-hartzeari buruzko
Gidan garatuta dago, Jardunbide Onen
Gidarekin batera. Horrenbestez, ez dira haren
metodoak jorratuko, baizik eta ohar batzuk
eginen dira gizarte-eragileen parte-hartzea
zer unetan erabili behar den azaltzeko eta,
era berean, agertuko da zer xede zehatz lortu
behar diren proiektuen funtzionamendu ona
bermatzeko.
1.2.Nola garatu proiektuak eta esku-hartzeak?
Askotan, ura hiri-inguruneetan (edo, ibai-
lurraldearen inguruneetan) iraunkortasunez
erabiltzeko programetan esku hartzeko
ekimenak garatzeak oztopo nabarmen bat
dauka metodologiari dagokionean, hainbat
alternatiba baitaude, eta haietako zenbait,
gainera, ez dira praktika bidez egiaztatu.
I. Eranskinean dauden Erreferentziazko
Esperientziak garatzearen bidez ondorioztatu
egin dira agiri honetan era sistematikoan ageri
diren metodologia-elementu nagusiak. Bi
esperientzia mota desberdindu dira: batetik,
ibai-esparruan egiten diren esku-hartzeak, eta,
bestetik, ura iraunkortasunez kudeatzea, eta
biotarako ere kontsulta-informazioa eman nahi
dugu, bai eta aise erakusteko moduko irizpide
argiak ere.
da erabiltzaileari aholkuak ematea, proiektuak
gauzatzerakoan edo gainbegiratzerakoan.
Hartara, lerrootan azaldutako gogoeten eta
oinarrien adibide onak diren Erreferentziazko
Esperientziak argi eta zehatz sartu ditugu.
Horrez gain, lan-metodoaren puntu kritikoak
ere adierazita daude, hau da, oinarrizko aholku
bat aintzat hartzea gomendatzen dutenak.
Halaber, beste puntu kritiko batzuetan batzuk
adierazi ditugu, Parte Hartze Publiko aktiboa
erabiltzea gomendagarria dela nabarmentzeko.
Gidan barrena, erabiltzaileak hiru alderdi
hauei buruzko erreferentziak aurkituko ditu
(adibideak, oinarrizko aholkuak eta noiz erabili
parte-hartze publikoa), guztiak ere laukien
bidez behar bezala nabarmenduak, haiei
dagozkien ikurrak eta guzti :
Ikur eta koloreak, agirian bilduta dauden Esperientzia-
adibideei, Oinarrizko Aholkuei eta Parte-hartze
Publikoa sartzeari dagozkien iruzkinetarako.
Adibidetzat balio duten esperientziak gida
honetako I. Eranskinean daude garatuta. Modu
berean, oinarrizko aholkuak sekuentzialki
Sarrera
honetako I. Eranskinean bildutakoak.
Esperientzia horiek ezaugarri dute era askotako helburuak ezarri
izana eta askotariko metodoak erabili izana; eta, horrez gain,
denetariko gizarte- eta ingurumen-giroetan garatu izana. Horrek
aukera eman digu jakiteko zer-nolako eragina duen haietako
bakoitzak esperientzien garapenean; bereziki, erreplika gisa
ideiatu diren haietan (adibidez, Ibai-lurraldean esku-hartzeko
azterlanetan, Nafarroan eta Akitanian barrena egin direnak;
edo, SUD’EAU proiektuaren geografia-lurraldeko makina bat
udalerritan garatu diren uraren ekoauditorietan). Esperientzia
batzuen izaera bereziak balio handiko informazio gehigarria eman
digu, eta ondorioz, bestelako esperientzietatik ateratako ondorioak
baino baliagarriagoak lortzeko aukera eman digu, erabakiak
hartzerakoan. (Esaterako, boluntarioak hartzearekin edo haien
erabilera publikoarekin lotutako esperientziez ari gara, betiere
Ibai Lurraldeetan esku-hartzea izenburuko esperientzietan),
edo bestela, erantzuna ematea beste esperientzia batzuen
diagnosiek ziurrenera agertuko zituzten akats batzuei (adibidez,
Udal Hornidurarako Sarearen Kontrol Harigabearen Sistemaren
Kudeaketa Informatizatua).
Horrek guztiak makina bat ondorio praktiko lortzeko bidea
eman digu, eta interesgarriak izan daitezke bai teknikari, bai
ingurumeneko enpresa, bai talde, bai udalentzat. Ondorioak
agirian barrena sailkatuta daude. Garrantzia handia du toki
entitateei laguntza emateak, aurrera begira zer lan edo zer
jarduketa-ildo landu erabakitzerakoan, uraren kudeaketa eta
ibai-lurraldea hobetzea helburu hartuta. Esperientzien emaitzek,
beraz, gidariak izan daitezke, proiektuen garapenerako Baldintza
Pleguak idazteko.
Horregatik guztiagatik, xedea da jendearen eskura tresna bat
paratzea, edozein proiektu motaren helburuak lortzea bermatzeko
eman behar diren pauso guztiak gidatzeko; eta, era berean, xedea
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.10 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 11
Ibai-esparruko esku-hartzeak
ibaian esku-hartzen da, esparru horiek zaintzea
eta bere onera ekartzea xede hartuta. Baina,
egia esan, zeregin hori ez da inola ere erraza
eta oztoporik gabea; izan ere, konplexua da
zinez ibaien eta haiei lotuta dauden sistema
bizigabeen eta bizien funtzionamendua,
eta, konplexua ere, haiei buruzko mordoilo
administratibo eta soziala.
Beraz, kaltetuak dauden ibai-inguruneak
hobetzeko proiektuak ongi garatuko badira,
ezinbestekoa da gutxienez harreman natural
eta sozial horiek ezagutzea, esperientziak ongi
atera daitezen.
Ibai-lurraldeetako esku-hartzeen helburu
nabarienak hauek dira:
•
Lurraldearen erabilerak eta ibaien
hobekuntza naturala toki esparruan
iraunkortasunez harmonizatzea.
•Ibaiaren berezko funtzionamendua ahal
den neurrian bere onera ekartzea. Ibaia
berez leheneratzeko gauza izan dadin
lortzea, naturak eta gizakiak eragindako
kalteen aurrean.
• Ibaien eta ibaiertzen edertasuna
leheneratzea, eta auzokideek eta
erabiltzaileek beren lurralde eta ibai-
paisaiarekiko harremana hobetzea.
Helburu orokor horiek betetzeko, kontuan hartu
behar dira zer-nolako berezitasunak dituzten
esku-hartze mota horiek, beste proiektu mota
batzuen aldean beren ezaugarriak dituztelako.
Berezitasunok, funtsean, ibaien izaera
dinamikoan daude oinarrituta.
Ibai bakoitzak, baita ibai-tarte bakoitzak ere,
bere portaera du, eta bestela erreakzionatzen
dute perturbazioen edo jarduketen aurrean;
beraz, proiektu zehatzak ezin dira beste toki
batera eraman. Gainera, beste esku-hartze mota
batzuen aldean, erdietsi nahi ditugun helburuen
lorpenaren benetako egilea ibaia bera da:
horrenbestez, holako proiektuetan naturarekin
eskutik helduta lan egin beharra dago, eta, ibai-
dinamikaren portaera eta bilakaera, ahal dela,
aurrez iragartzen saiatu beharra dago. Hori
dela-eta, esku-hartzearen emaitzak nekez izaten
dira berehalakoak, eta eskuarki, zentzuzko
denboraldi bat behar da, esku-hartzeek eragina
Ibai-esparruko esku-hartzeak
2 Ibaiak eta haiei lotuta dauden esparruak
gizakiak nabarmen esku hartutako eta
aldatutako eremuak dira. Hainbat arrazoik
eragindako aldaketak izan dira. Batetik, ibai-
uraren erabilerari lotuta dauden azpiegiturek
mendez mende hartu dute ibai-lurraldea.
Izan ere, gure ibaietan nonahi daude errotak,
presak eta aroztegiak. Azpiegitura horiek eta
zubi batzuek ibai-ondare aberatsa osatzen
dute, gizakiak ibaiekin betidanik izan duen
harremanaren erakusgarri. Egungo erabilera
batzuek, ordea, nabarmen kaltetu dute gure
ibaien berezko funtzionaltasuna eta nabarmen
hondatu dute ibaiek paisaiari begira duten
kalitatea; esaterako, aipatu beharrekoak
dira landak urbanizatzea (higiezinak urpean
gelditzeko arriskua handiagoa da eta uholdeari
aurre egiteko azpiegiturak eraikitzen dira),
aprobetxamendu hidroelektriko, zubi eta
zaldainak ugaritzea, oihan-laborantzak, ubideak,
eta ura hartzeko azpiegiturak industrian eta
nekazaritzan erabiltzeko.
Ibaiek berez duten funtzionaltasun hori
galtzearen ondorioz, zenbaitetan ibaiarentzako
esparruak berreskuratzeko beharra sortzen da,
aldi berean inguruko biztanleek eta bisitariek
huraxe goza dezaten. Behar hori asetzeko,
ibAi-eSpArruko eSku-hArtzeAk
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.12 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 13
Ibai-esparruko esku-hartzeak
• Ekintza Planerako proposamena
• Ebaluazio eta Jarraimendu sistema
Faseok batasun bat osatzen dute, eta batasun
horrek osotarikoa eta homogeneoa izan beharko
luke. Hala ere, zenbaitetan, esperientzien
ondorioak edo emaitzak ondoren gauzatu
beharreko jarduketa-proposamenak izanen dira.
Hori dela-eta, ez dugu ahaztu behar, askotan, eta
helburuen eta emaitzen arabera, esperientziak
etorkizunerantz proiektatuko direla, esku-hartze
zehatzen forma hartuta (gauzapen-proiektuak),
eta esku-hartze bakoitzak bere Lan Plana eta
bere helburu zehatzak izanen dituela.
Azalpen metodologikoan barrena, adibide
zehatzak aipatuko ditugu, eta aipatu ere noiz
eta nola sartu prozesuan herritarren parte-
hartzea, bai eta oinarrizko aholkuak ere.
Esan beharra dago ibai-lurraldeetako esku-
hartzeek jarduketa sorta zabala eta askotarikoa
biltzen dutela; horregatik, esan daiteke
ezinezkoa dela haiek guztiak tankera honetako
agiria batean ezaugarritzea; horrenbestez,
oinarrizko kontu orokorretan jarriko dugu arreta;
hau da, antzeko edozein proiektu eta planetan
aplikatu daitezkeen haietan.
2.1.Metodoa
Ibai-lurraldeetan egiten diren esku-hartzeek
hainbat garapen-fase izaten dituzte; aurrerago
azalduko ditugu. Dena dela, faseok ez
dira nahasi behar proiektuetako edukien
egituraketa klasikoarekin, egituraketa horrek
funtzio operatibo desberdina betetzen baitu,
eta lotuagoa dago administrazioak beti
obrak proiektatu eta gauzatzeko eskatzen
dituen baldintzekin, zereginak sekuentzialki
deskribatzearekin baino.
Hasiera batean, lerrootara ekarritako
metodologia-oinarriak estu-estuki lotuta
daude aldez aurreko lanak osatu, idatzi eta
gauzatzearekin, betiere jarduketa zehatzak
definitze aldera; beraz, egia da emaitza
horietako batzuk zuzenean eraman daitezkeela
esku-hartze zehatzetarako Proiektuen Txosten
Teknikora edo Plegura, baina proiektuok
aurrerago planifikatu beharko dira.
Hona hemen lana zer fasetan banatua dagoen:
• Aurrekariak deskribatzea, helburuak
finkatzea eta Lan Plana
• Aurretiazko agiriak
• Diagnosia
• Alternatibak osatu eta aztertzea
Ibai-esparruko esku-hartzeak
izan dezaten; beraz, nahitaez, sistemaren
bilakaerari jarraimendua egin behar zaio.
Gainera, gehienetan ez da obra fisikorik egiten,
edo hobe esan, gehienetan ez da halako
produktu ukigarri eta berehalako bat lortzen;
eta horrek argi eta garbi bereizten ditu holako
esku-hartzeak azpiegituretako ingeniaritza-
proiektu klasikoen artetik.
Begi bistakoa da ibai-esparruetako esku-
hartze batzuk konplexuak direla eta,
zenbaitetan, emaitzek ez dituzte inola ere
helburuak betetzen, edo, ibaiari bestelako
kalteak eragiten zaizkio. Ez da arraroa gure
ibaietan elkar gainka jarriak dauden jarduketak
aurkitzea, eta bakoitza saiatzen da aurreko
jarduketak eragindako arazoak zuzentzen.
Hori dela-eta, behar adina informaziorik ez
dagoenean, xehetasunik batera ez dagoenean,
hobe izaten da ahaleginak ezagutza
handitzera bideratzea, eta, behin akatsak
zuzentzerakoan. ganoraz esku hartzea.
Gida honen iturri diren Erreferentziazko
Esperientziak, nolabait, askotarikoak dira,
eta horrek aukera ematen digu hainbat lan-
formularen zirrikituak ezagutzeko, eta era
berean, helburu eta irismen desberdinak
dituzten proiektuak ezagutzeko. Oro har,
garatu diren esperientzia gehienek esku-
hartzeetan jarri dute arreta; egin litezkeen
esku-hartzeetan. Beraz, lerrootara ekarri
ditugun jarraibideak kasu horretara daude
lehentasunez bideratuta.
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.14 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 15
Ibai-esparruko esku-hartzeak
• Hondakin-uren eta euri-uren kolektoreak.
• Uholdeei eta higadurari aurre egiteko harri-lubetak eta bestelako azpiegiturak.
• Presa txikiak, presak, ur-harrerak eta bestelako oztopoak.
• Ur-emarien desbideratzeak, ureztapen-ubideak eta ubide nabigagarriak.
• Funtzioan eta paisaian eragin handia duten bestelako azpiegiturak dituzten tarteak.
• Higadura edo kolmatazio arazoak dituzten eremuak.
• Kultura edo etnografia balioa duten ondare-elementuak, edo tokian tokiko herritarrek baloratutakoak.
• Ibaiertzeko aisia eremuak eta/edo erabilera publiko handikoak.
• Ibaiertzeko landaretzan gabeziak dituzten eremuak.
• Landaretza aloktono inbaditzaileak jota dauden eremuak.
• Ibaiak ekartzen dituen zaborrez edo bestelako gauzez osaturiko metaketen eraginpeko tarteak.
• Kontrol gabeko isurtegiak.
• Uholde-eremuan dauden ondasun higiezinak.
Borondate politikoa, teknikoa eta soziala nolakoa den,
eta baliabide ekonomikoak ere zenbatekoak diren,
baliteke elementu horietako bat baino gehiago aurkitzea
aukeraturiko tartean edo tarteetan, edo bestela, azterlanak
edo esku-hartzeak arreta haietako batean jartzea.
Ibai-esparruko esku-hartzeak
I. Aurrekariak deskribatzea, helburuak adieraztea eta Lan Plana
PARTE-HARTZEA
Esku-hartzeetarako aurrez ezartzen diren
helburuek lehentasunez sortu behar dute, oro
har, herritarren borondatetik, edo batez ere,
hautaturiko esparruan erabakiak hartzeko
garatu diren prozesu parte-hartzaileetan
ari diren gizarte eragileen borondatetik.
Hori dela-eta, ahal bada, komeni da
plangintza hidrologiko parte-hartzaileetarako
prozesuetan sortu diren diagnosi eta
neurrietatik abiatzea, edo bestela, Tokiko
Agenda 21eko prozesuei berariaz dagozkien
ekintza-planetatik. Holako aurrekaririk
ez badago, edo esku-hartzeari heltzeko
borondatea bakar-bakarrik politikoa edo
teknikoa bada, komeni da herritarrei hasieratik
beretik horren berri ematea.
Arestian adierazi diren helburu orokorrak lortuko
baditugu, zehaztu beharko dugu azterlaneko
edo esku-hartzeko proiektuen izaeraren
definizioa, eta, horretarako, ezinbestekoa izanen
da oinarrizko erabaki batzuk hartzea, lanaren
garapena baldintzatuko dutenak:
Non? Esku-hartze eta azterketa esparruak
definitu behar ditugu. Ibai-giroak, dakigunez,
materia, energia eta organismo bizidunen
luzetarako eta zeharkako fluxuen mendean
daude. Horrexek eraginda, azterlan-esparruak
askoz ere zabalagoa izan behar du esku-
hartzeko eremuak baino, beharrezkoa baitzaigu
ibaiaren egoera nolakoa den jakitea eremu
hartatik gora eta behera: uretan gora eta
uretan behera, alegia. Askotan, gainera, kalte-
iturri jakin batzuk zuzentzeko esku hartu
behar dugun eremua desberdina da arazoak
dituen eremuarekin; horrexegatik, fluxu haiek
ongi ezagutu beharko ditugu, eta kausalitate
funtsatu eta zorrotzak ezarri. Horrela, hasierako
fase honetan ez du zurruna izan behar gure
esku-hartzea jasoko duen eremu zehatz baten
definizioak, eta litekeena da, eremua aldatu
behar izatea, ondoko faseetako xehetasun-
azterlanen ondorioz.
Gauzak horrela, esku-hartzeko eremuaren
neurriak aukeratzea lotuta egonen da eskuartean
izanen ditugun baliabide teknikoei eta
ekonomikoei; lotuta ere, esku hartzeko dugun
egiazko aukerei, eta, lotuta ere, zuzendu nahi
ditugun prozesuen edo azterlanak egin ondoren
antzeman ditugun dimentsio funtzionalei.
Nolanahi ere, hona hemen kontuan hartu behar
diren lurralde-elementu batzuk, esku-hartzeari
heltzerakoan edo huraxe planifikatzerakoan:
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.16 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 17
Ibai-esparruko esku-hartzeak
Norekin? Komeni da herritarrek eraginkortasunez parte hartzea
erabakiak hartzeko prozesuetan; hortik heldu da, beraz, gizarte-
eragile aunitzekin elkarreragin beharra proiektuak garatu bitartean.
Herritarren parte-hartzea prozesuan sartzea hainbat faktoreren
mendean dago: gizarte-testuingurua nolakoa den, jarduketa-
esparruko jendeak parte hartzeko ohitura duen; baina, aldi
berean, proiektua gauzatuko den enpresaren izaeraren mendean.
Horrenbestez, enpresaren profila arretaz aukeratu beharko da,
proiektuaren beharrekin bat.
Lehentasunezkoa da testuinguru horri komeni zaion formula
parte-hartzailea finkatzea. Horretarako, garrantzitsua da aurretik
udalerrian edo eskualdean izan diren esperientzia parte-hartzailetan
oinarritzea. Zenbaitetan, komeni da lana lagin zabal batekin egitea;
beste zenbaitetan, ordea, hoberena izaten da aurretik erabakitako
lagin partzial bat aukeratzea, baina, oro har, ez da halakorik komeni.
• Udal arduradunak eta teknikariak.
• Udalez gaindiko administrazioko teknikariak edo ordezkariak.
• Uraren ziklo integralaren kudeaketako ardura duen entitateko arduradunak eta teknikariak.
• Urari lotuta dauden industrietako ordezkariak.
• Ureztatzaileak.
• Urari lotuta dauden aisia-enpresetako titularrak.
• Talde naturazaleak.
• Kirol eta kultur taldeak.
• Tokiko Agenda 21eko foroetan edo ura kudeatzeari lotuta dauden beste prozesu parte-hartzaileetan ari diren toki eragileak.
• Urari lotuta dauden edo urari buruzko ezagutzak dituzten herritarrak.
Ibai-esparruko esku-hartzeak
Zer? Proiekturako aurreikusi dugun irismenaren arabera,
hemen proposatu ditugun jarduketek proiektuarentzako
aurrez definitutako helburua izan daiteke, edo bestela,
guztiekin alternatiba sorta bat osa daiteke, etorkizunean
ebaluatzeko eta proiektatzeko. Nolanahi ere, zerrenda honetan
laburbildurik bildu ditugu zer jarduketa egin daitezkeen, ibaiak
ingurumenaren aldetik toki esparruan hobetzeko:
• Ibai-esparrua leheneratzea.
• Erregimen naturaletik hurbil dagoen emari-erregimen bat ezartzea.
• Oztopoak iragazkortzea edo ezabatzea.
• Saneamenduak hobetzea.
• Ibaiari aurre egiteko azpiegiturak ingurumenaren aldetik hobetzea.
• Ibai-habitata hobetzea.
• Paisaia hobetzea.
• Ibaiertzeko landaretza leheneratzea.
• Landaretza inbaditzailea murriztea.
• Hiri-tarte hondatuak berriz naturalizatzea.
• Ibai-bazterretako higadura moteltzea.
• Nekazaritza eta abeltzaintza kutsaduraren kontra babestea.
• Ibaiak ekarritako hondakin solidoak kentzea.
• Kontrol gabeko isurtegiak ezabatzea.
• Ibai-ondarearen balioa nabarmentzea.
•Erabilera publikorako moldatzea.
Proiektu zehatz horiek gauzatzeko, ibaiak leheneratzeko lanei
berariaz dagozkien argitalpenak kontsultatu egin behar dira.
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.18 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 19
Ibai-esparruko esku-hartzeakIbai-esparruko esku-hartzeak
Nola? Lan planak errealista izan behar du, eremura
eta arestian aipatu eta aukeratu ditugun aldaeretara
moldatutakoa; plan horretan, gainera, fase bakoitzean
egin beharreko zereginak banatu behar dira, zeregin
bakoitzak ekarriko duen lan-zamaren arabera. Planak,
halaber, bestelakoak ere hartu behar ditu kontuan;
esaterako, zeregin teknikoen kokapena; parte-
hartzearen bidez, informazioa eta iritziak lortzea;
eta aurreikusita dauden izapide administratiboak,
hiru osagai horiek esku-hartzearen garapena
baldintzatzen baitute, eta horrez gain, elkarren artean
ere baldintzatzen dira; beraz, aztertu behar da aurretik
edo ondotik gauzatu behar diren. Bestalde, lan plan on
bat landuko badugu, hurrengo faseetan deskribatzen
diren zereginak eta gogoetak hartu beharko ditugu
kontuan, horiek ere aurretiazko zirriborro horretan
sartzeko. Horrela, sakon garatu ondoren, zirriborroa
sartu eginen dugu esku-hartzeko proiektu zehatzen
Baldintza Pleguetan.
Noiz? Lan planak kronograma bat hartu behar
du kontuan, proiektuaren beharren araberakoa;
eta kontuan ere hartu beharko ditu zereginak
sekuentziatzeko adierazi ditugun osagaiak. Horrela,
legezko epeen arabera araututa daude informazioa
emateko eskarietatik datozen izapide administratiboak,
eta epe horiek heien handian baldintzatuko dute
informazioa aldez aurretik lortzea. Era berean, zeregin
parte-hartzaileak garatu egin behar ditugu, zeregin
haietan lortzen diren lehentasunezko iritziak lan-
fase teknikoetan sartzeko; eta horrek ere delako lan-
fase teknikoen garapena baldintzatzen du denborari
dagokionean. Horregatik, hala izapide administratiboak
nola parte-hartzea prozesuan aintzat hartzea ibilbide
kritikoko osagaitzat jo behar ditugu.
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.20 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 21
Ibai-esparruko esku-hartzeak
kontraesan esanguratsuak izanen direlako.
Holakoetan, saiatu beharko dugu erabakitzen
zein ote den iturririk fidagarriena, hainbat
gauza kontuan hartuta: datuak nolako
zorroztasunarekin lortu diren; aspaldiko lanetan
bildutako datuak zaharkituak ote dauden; edo
lurraldearekiko inplikazio edo hurbiltasun maila.
Fidagarritasun-hurrenkerarik ezartzerik ez
badago, datu horiek era orientagarrian erabiliko
ditugu eta ahalik eta kontu handienarekin.
Gauza bera gerta daiteke xehetasun
azterlanetan inkoherentziak agertzen badira,
arroko eskalan eginda dauden azterlanetatik
heldu diren datuen aldean.
Uraren eta ibai-habitataren kalitateari buruzko
balorazioak eskura ez baditugu, beharbada
komeniko zaigu datuak bilketa xume bat egitea,
kalitaterako (fisiko-kimikoa, hidromorfologikoa
eta biologikoa) erabili ohi diren protokolo eta
jarraibideak baliatuz.
Era askotako bitartekoak erabilita eskuratzen
dugu informazioa eta, hein handian, jasotzea
espero dugun informazio motaren edo
dokumentu motaren mendean daude, eta
informazioa ematen duenaren izaeraren
mendean ere bai. Erakunde publikoek, esaterako,
informazio-iturri funtsezkoak dira, baina tartean
prozedura administratiboak bete behar dira, eta,
zenbaitetan, oso luze jo dezake. Informazioaren
xede den lurralde-esparrua zenbat eta txikiagoa
izan, informazioa lehenago jasoko dugu. Egia
• Hiriak eta industriak hornitzeko sistemak.
• Putzuak, punpatzeak eta bestelako hornidura-azpiegiturak.
• Presa txikien eta presen inbentarioak.
• Datuak hartzeko estazioen datuak.
• Erabilera inbentarioak (hidroelektrikoa, aisia, nabigazioa)
• Configuración de los sistemas de saneamiento urbano.
• Hiri-saneamenduko sistemak osatzea.
• Abeltzaintza-jatorriko kutsadura.
• Kontrol gabeko isurtegien inbentarioak.
• Erregistratu gabeko ur-hartuneak eta deribazioak.
• Naturgune Babestuekiko lotura.
• Legez babestuta dauden espezieak.
• Bainu eremuak.
OINARRIZKO AHOLKUAZenbaitetan, elementu dokumental batzuk ez
dira aurrez garatuak izanen; beraz, azterlan
txikiak landu beharko ditugu, funtsezko
egoera batzuk ezagutzeko; bestela, oinarrizko
datuak bilatu beharko ditugu, egoera nolakoa
den jakin dezagun.
Aurretiazko informazioa arretaz berrikusi
beharra dago, zenbaitetan inkoherentziak eta
Ibai-esparruko esku-hartzeak
II. Aldez aurreko dokumentazioa
Arestian azaldu dugun bezala, ibai-lurraldeetako esku-
hartzeei dagokienez, behar bezalako informazioa lortu beharra
dago, ahalik eta osoena, ibai-sistemak tarte aukeratuan eta
ondoko ingurunean zer-nolako funtzionamendu zehatza
duen jakin dezagun. Hori, oro har, zailtasun bat da enpresa
edo entitate batzuentzako, ohituta baitaude gehienetan
tokikoa baino hedadura handiagoko esparruetan lan egitera.
Horrek zer ikusi handia dauka aurretiazko informazioaren
eskuragarritasunarekin, zeina, oro har, ugaria baita arro-
eskalarako edo ur-masa handirako. Dena dela, gehienetan
ez da ibai-tarte zehatzei buruzko edo azpiegitura zehatzek
eragindako gaitzei buruzko xehetasun azterketarik izaten;
horrenbestez, aldez aurreko dokumentazioaren zati handi bat
sortu egin beharko dute kontratua gauzatzeko ardura bere gain
hartu dutenek, hainbat metodo erabiliz.
Lan teknikoa funtsatzeko aurrez behar dugun informazioa
elementuotako zenbaitez osatua egon daiteke:
•Lege-esparrua.
• Testuinguru geologikoa eta ezaugarri hidrogeologikoak.
• Caracterizaciones hidromorfológicas.
• Arroari buruzko azterlan integralak.
•Arroko emari-erregimenen azterlanak.
• Emari-emakiden erregistroa, hala xede den tartean nola ibaian gora.
• Urari lotuta dauden Kultur Ondareko inbentarioak.
• Uraren kalitatea kontrolatzeko sareen datuak eta serie tenporalak.
• Uholde-arriskuari buruzko xehetasun azterlanak.
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.22 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 23
Ibai-esparruko esku-hartzeak
III. Diagnosia
Behin datuak bildutakoan, datu horien bitartez
tartearen egoera zeharkakotasunez aztertu
beharko dugu eta, datuok balio beharko
digute tartearen ezaugarri funtzional nagusiak
zein diren jakiteko eta munta eta garrantzi
desberdineko kalteak antzemateko. Arestian
azaldu dugun bezalaxe, egoerara doituta
dagoen diagnosia, hein handian, aurrez eskura
dagoen informazioaren mendean dago; eta,
proiekturako bereziki garatu den informazioaren
mendean.
ADIBIDEAGarona hidroelektrikoa iraunkortasunez
kudeatzeko azterketaren esperientzian (3.
fitxan zehaztua), diagnosiak hau azaltzeko eta
frogatzeko aukera eman zuen: hots, presak
betetzea (jarduera nautikoei kalte egiten
ziena) gehiago zor zitzaiela arrazoi naturalei
antropikoei baino, herritarrek eta erabiltzaileek
bestela pentsatzen bazuten ere.
Kalitatea neurtzeko parametro eta indize
estandarizatuen balorazioak aukera ematen
du ibai-sistemak tarte aukeratuan nolako
egoera duen jakiteko, edota, nolako egoera
duen jakiteko tartea zatitu daitekeen azpi-
tarte morfologikoetan eta funtzionaletan.
Beraz, zehaztasunez identifikatuko ditugu
zer parametrok ematen dituzten baloraziorik
apalenak; hau da, kritikotzat jo ditzakegun
parametroak. Hain zuzen ere, parametro
horietan eragin beharko da, xede dugun
eremuaren egoera eta funtzionaltasuna
hobetzeko. Lehentasunez ikusi beharko da,
indarrean dagoen legeria noraino betetzen ote
den.
OINARRIZKO AHOLKUAHona hemen tarteari buruzko informazioa
eta bertako arazoak sistematizatzeko era
aproposa: azpi-tarte homogeneoak definitzea,
eremua zabala izatekotan, eta deskribapen-
fitxak egitea, diagnosia egiteko behar den
informazio zehatza biltzeko. Balorazioek
kategoriak ezartzeko aukera emanen digute,
sistemak nolako egoera duen kontuan hartuta.
Izaera finalistako proiektuei dagokienez, hau da,
azterlanak edo esku-hartzeak aurrez ezarrita
dituzten helburuak eta/edo jarduketa-tarteak
dituztenak, diagnosiaren balorazioa bakar-
bakarrik bideratuko da esku-hartzearen arlo
zehatzarekin zerikusia duten alderdietara,
edo bestela, a priori ezarrita dauden haietara.
Azken buruan, garatzen ari den proiektuaren
izaerak eta irismenak baldintzatzen dute
diagnosiaren izaera eta irismena. Horrenbestez,
ibai-lurraldean etorkizunean zer-nolako
jarduketak egin definitzeko azterlan batean, era
integralean eta azalekoan aztertu beharko da
tartearen egoera; aldiz, aldez aurretik ezarritako
jarduketa zehatzak gartzeko azterlanetan,
Ibai-esparruko esku-hartzeak
da gero eta informazio ofizial gehiago eskura
dagoela askatasunez kontsultatzeko, baina lanik
zaharrenak oraindik ez daude digitalizatuak, eta
kontsula zailagoa izaten da.
Informazio-emaile partikularren informazioa
lortzeko, elkarrizketak erabiliko ditugu, edo,
bestela tailer parte-hartzaileak edo landa-
bisitak.
Beharrezkoa den dokumentazio guztia lortzeko,
hainbat informazio-iturritara jo dezakegu;
esaterako, administrazioko maila guztietako
erakundeak, herritarrak, e.a.
ADIBIDEAGaresko esperientzian (17. fitxan bilduta
dago), hainbat erabilera hartu dira kontuan,
baita erabilera ludikoak ere, eta, era berean,
interes sozial eta sinbolikoa duten lekuan
hartu dira aintzat.
Hona hemen, besteak beste, zer informazio-
iturritara jo dezakegun:
•Arroko organismoa.
•Toki administrazioa.
•Erregio Administrazioa
•Unibertsitateko erakundeak.
• Estatistika institutuak.
•Fundazioak.
•Lurraldea ezagutzen dute funtsezko eragileak: inguru-zainak eta natur inguruneko eragileak, besteak beste.
•Adituak.
•Urari lotuta dauden herritarrak.
PARTE-HARTZEAHerritar batzuek beren egunerokotasunean
harreman estua dute ibaiarekin; esaterako,
arrantzaleek, arraunlariek eta, oro har,
kirolariek, besteak beste). Egia esan, lehen
mailako xehetasunezko informazio-iturria dira;
beraz, komeni da herritarren parte-hartzea
kontuan hartzea puntu honetatik bertatik
aurrera.
Adierazi berri dugunez, fase honetan landa-
lanik handiena egin behar dugu, bilduz joan
garen aurretiazko informazioa zuzena ote den
ikusteko eta, era berean, aurrez antzeman
ez ditugun eta interesekoak izan daitezkeen
kalteez, azpiegiturez edo bestelako elementuez
ohartzeko. Xede horretarako, interesgarria izan
daiteke adituak laguntzaile izatea; hau da, lan-
esparruaren egoera ezagutzen duen jendearen
laguntza izatea.
Informazio guztia datu-base geo-erreferentziatu
batean erabiltzeak erraztu egiten du izaera
desberdineko datuak antolatzea, prozesatzea
eta gurutzatzea, diagnosiaren ondorengo
fasean.
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.24 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 25
Ibai-esparruko esku-hartzeak
IV. Alternatibak adierazi eta aztertzea
Parte-hartzean oinarriturik osatu den
diagnosi teknikoan bildutako iritzi-
elementuak aztertu ondoren, iritsi da
iritsi denez alternatibak aztertzeko
unea, hartan antzeman diren arazoak
(hala bada) zuzentze aldera. Askotan,
diagnosiak berak esanen digu zer-nolako
jarduketak egin, eta zer-nolako inplikazio
eta irismenarekin, gure ibaia eta ibaiertzak
hobetzeko.
Maiz, ordea, ez da posible eta gogokoa
izanen, helburu gisa, planteatzea
erreferentziazko baldintzak lortzea;
hau da, ahalik eta egoera ekologikorik
hoberena lortzea gure tarterako. Horrek,
izan ere, berekin esku-hartze garestiegiak
ekarriko lituzkeelako, edo, zenbaitetan,
ibaiertzeko erabilera eta okupazio batzuei
uko egin behar izatea. Eta, hori, egungo
testuinguruan ez da batere errealista. Alde
horretatik, behin diagnosiaren edukia
ezagututa eta barneratuta, erabilgarria
izaten da helburu-irudi bat definitzea,
egungo egoeraren eta idealaren arteko
erdibidean dagoena, lor daitekeen
helmuga gisa. Helburu-irudi horrek,
ingurumen-helburu batez edo hainbatez
osatutakoak, argia eta zehatza izan
behar du, eta horrexek berak lagunduko
digu alternatiba teknikoak definitzen,
ingurumen-helburu horiek lortze aldera.
PARTE-HARTZEAHerritarren parte-hartzeak, fase honetan, bi eginkizun
betetzen ditu. Batetik, herritarrek irtenbideak
proposatzen dituzte arazoak konpontzeko, errealitate
sozialaren ezagutzan oinarrituta, eta proiektuan
inplikatzen dira. Bestetik, fase honetan neurtuko
dugu zer-nolako sostengua edo zer-nolako liskarra
duten alternatibek, hori lehenestearen funtsezko
elementuetako bat baita. Gomendatzen da berariazko
dinamikak diseinatzea, alternatiben balorazio soziala
egiteko.
Alternatiba horietako asko halako puntu zehatzetan
egin beharreko jarduketak eta esku-hartzeak izanen
dira, diagnosiaren fasean antzeman ditugun alderdi
kaltegarri batzuk arintzeko. Beste batzuetan, prozesu
batzuen gaineko ezjakintasunak eraginda, ez da
komeni izanen teknikoki oso funtsatua ez dagoen
irtenbidea hartzea; beraz, alternatiba izanen da
xehetasun azterlanak egitea, inoiz esku-hartze
berariazkoak egitea ahalbidetzeko. Beste batzuetan,
berriz, kalteren bat zuzenduko bada, hainbat ekintza
egin beharko dira batera.
ADIBIDEAArangurenen egindako esperientzian (1. fitxan
garatutakoa) lehentasuna eman zaio uraren erabilerari
buruzko jardunbide oneko eskuliburu bat egiteari,
baratzeko erabiltzaileentzako: xedea da jardunbide
horiek ibaiaren emarian (udan, bereziki) duten eragina
eta presioa murriztea, eta horrela, sareko eta aisia
baratzeko ura eraginkortasun handiz erabil dezaten
lortzea. Eskuliburua plazan dago, jadanik.
Ibai-esparruko esku-hartzeak
diagnosia zertxobait partzialagoa izanen da,
eta proiektuari berariaz lotuagoak dauden
kontuetan sakondu beharko du.
ADIBIDEAHarri-lubetak kentzeko azterlan pilotuek
edo Garonaren alboko Kanala erabiltzeko
azterlanek (I. Eranskineko 2. eta 4. fitxetan)
aurretik definitutako azterlan eta esku-
hartze esparrua dute; beraz, izaera integral
garbia badute ere, lanak, aukeratutako
azpiegituretara bideratu ziren, eta bazterrean
utzi ziren ibaiaren errealitatean jokoan sartzen
diren parametro generikoago batzuk.
Alderatu egin behar dira erreferentziazko
baldintza batzuk dituen edo halako helburu
bat definitua duen tarterako edo azpi-tarterako
lorturiko datuak. Datu horiek teknikarien eta
gizarte-eragileen parte-hartzeari esker lortu
dira. Hori guztia lagungarri gertatuko da
lurralde aukeraturako nahi ditugun ingurumen-
helburuak osatzeko; hurrengo faseetan, beraz,
proposamenen bidez, erantzuna emanen zaie
helburu horiei lotuta dauden arazoei.
Zenbaitetan, diagnosi teknikoak ez datoz bat
parte-hartzearen bidez lortzen diren diagnosi
sozialekin. Hainbat arrazoi daude horren atzean:
besteak beste, gizartean aurretik finkatutako
ideiak izatea; begi-bistako arazoen identifikazio
kolektiboa, eta beste arazo sotilago batzuen
berri ez izatea; gizarteak ibai-lurraldeari
berariaz dagozkion kalte batzuen aurrean duen
sentiberatasun maila; edo, diagnosi teknikoaren
planteamendu oker bat (edo, aldez aurreko
informazio txarrak edo zehaztasun gabeak
eragindakoa).
PARTE-HARTZEADiagnosi teknikoa dibulgaziozko dokumentu
batean laburbildu beharra dago; horrek, izan
ere, aukera emanen die erabakiak hartzeko
prozesuan ari diren herritarrei, teknikarien
iritziak arrazoi bidez ezagutzeko eta
baloratzeko. Ikuspuntu teknikotik, komeni da
herritarren iritzia kontuan hartzea, gutxienez
arazoen gaineko pertzepzioa baloratzeko
eta, era berean, oinarrizko hainbat irizpide
bateratzeko, proposamen errealistak
planteatze aldera.
ADIBIDEAMilagroko diagnosi sakonari esker (18. fitxan),
Aragoi ibaiak herriko dermioan duen balioa
aurkitu eta aintzat hartu da. Balioa, betiere,
naturari, paisaiari eta ondareari begira.
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.26 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 27
Ibai-esparruko esku-hartzeak
Hona hemen, besteak beste, zer eremu komeni
den jarduketa-fitxa bakoitzean sartzea:
• Ingurumen helburua(k).
• Esparrua eta geografia-erreferentzia.
• Neurriaren tipologia (zaharberritzea,
erabilera publikoa hobetzea,
sentsibilizatzea, moldatzea...).
• Neurria, ekintza edo alternatiba
definitzea.
• Haren interes teknikoa deskribatzea.
• Gizarte onarpena.
• Lehentasuna.
• Zer jarduketaz dagoen osatua.
• Behar diren baliabideak.
• Aurrekontua eta finantzaketa-modua.
• Ingurumena noraino hobetu daitekeen
jotzea.
• Egutegia.
• Arduradunak.
Fitxa guztiek eta ekintzen denborazko
antolaketak (bai sekuentziala edo elkar
gainkakoa den) Ekintza Plana osatzen dute.
PARTE-HARTZEA
Teknikoki landu ondoren, herritarrek berriz
ere jarduketen proposamena gainbegiratu
beharko dute. Herritarrei azaldu behar zaie
zer jarduketa proposatuko diren behin betiko
eta zergatik; era berean, zer arrazoi teknikori
erreparatuta bota diren atzera edo aldatu diren
aurreko fasean proposatutako alternatibak.
Horrela, halako errepide-mapa bat sortzen da,
ezarpenerako aurreikuspenak eta guzti.
Helburu den tarterako lehenetsi diren ekintzak
denboran banatu behar dira, kronogramak
ezarriz, eta garapenerako estrategia global
bat diseinatuz; hau da, zeregin zehatzak,
arduradunak eta izan daitezkeen finantzaketa-
iturriak adierazi behar dira, ekintza bakoitzerako,
bai eta noiztik noiz arte aplikatuko diren. Horrela,
aurrerago, konpromisoak noraino bete diren
ebaluatzeko modua izanen dugu.
OINARRIZKO AHOLKUA
Oso gomendagarria da Planean proposatu
diren ekintza guztiak fitxa moduan
sistematizatzea, ekintzei buruzko oinarrizko
informazioa jasotzeko; halaber, berariazko
eremu bat erantsiko zaie lehentasunerako,
aurreko fasean ebaluatutakoa.
Ibai-esparruko esku-hartzeak
Nolanahi ere, alternatibak adierazi ondoren, behar bezala
gauzatu behar dira. Altenatibei buruzko azterketak,
besteak beste, neurriak lehenetsi behar ditu. Oinarrizko
hiru elementu hartu behar dira aintzat, neurriak
lehenesterakoan:
1. Interesa soziala; proiektuari lotuta dagoen prozesu
parte-hartzailean ebaluatu behar da, eta neurtu
daiteke, kasuko alternatibak gizartean duen sostengu
edo errefusatze mailaren arabera, bai eta sor
dezakeen liskarraren arabera ere.
2. Ingurumen-helburuak lortzeko dagoen premia;
ikuspuntu teknikotik definitzen da, baina horri
buruzko balorazio soziala kontuan hartuta.
3. Aurreikusita dauden jarduketa bakoitzaren koste
ekonomikoa.
Behin neurriak lehenesterakoan, ekintza sorta bat aukera
daiteke, haien bidez modu arrazoigarrian helburu-irudia
lortzeko.
V. Ekintza Planerako proposamena
Horrenbestez, bereizi egin dugu zer ekintza egin
daitezkeen ingurumen-helburuak lortzeko. Ondotik,
ekintzak antolatu behar ditugu eta halako denbora-plan
bat taxutu, ekintzak zentzuz garatzeko. Hori zeregin
teknikoa da, baina ez du ahaztu behar herritarren parte-
hartzea kontuan hartu behar duela.
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.28 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 29
Ibai-esparruko esku-hartzeak
PARTE-HARTZEAKomeni da jarraimendu sistemaren emaitzak
eta txostenak jendaurrean jakitera ematea, eta
proiektuaren sorreran eta garapenean aritu diren
eragileei helaraztea. Komeniko zen, halaber, toki
mailan, Tokiko Agenda 21erako ezarrita dagoen
jarraiimenduan ere txertatzea, hala bada.
Jarraimenduak proiektua ongi ote dabilen
egiaztatzeaz harata jo behar du; hau da, aukera
eman behar digu egoera anomaloak eta proiektutik
desbideratzen direnak onbideratzeko.
2.2.Erabilera publikoari lotuta dauden esku-hartzeak
Zenbaitetan, halako ibai-lurralde jakin baterako
planteatzen den esku-hartzea ez da horren lotuta
egoten ibaiaren funtzionaltasun ekologikoa
eta hidromorfologikoa babestearekin edo
leheneratzearekin, lurralde hori erabilera publikorako
erabiltzearekin baizik. Bai jende asko ibai-esparru
jakin batera joaten delako, bai ibai-lurralde horretan
jendeak gozatzea merezi duen historia eta natura
arloko ondare-baliabideak daudelako, proiektu
batzuen helburua izan daiteke herritarrek delako
esparruak erabiltzeko dauden baldintzak hobetzea;
baina, jendearen artean natur ondarearen aldeko
sentsibilizazioa sustatzearen ikuspegitik.
esku-hartzea gauzatzeko fasea aurreikusia
duen ala ez, edo mugatua dagoen egin
litezkeen esku-hartzean planteatzera.
Gizartea gogobetea ote dagoen neurtzen
duen adierazlea kasu guzietan hartu
beharko litzateke kontuan, proiektuek
duten izaera parte-hartzaileari erreparatuta.
Gauzapen-adierazleei dagokienez, hainbat
parametro sartu behar dira; esaterako,
kronogramak noraino bete diren neurtzeko,
edo proiektuaren balantze ekonomikoa
aurreikusita zegoenaren aldean neurtzeko,
besteak beste.
Helburuak bete ote diren neurtzeko
adierazleak, oro har, izan daitezke
diagnosiaren fasean erabilitako berberak;
beraz, fase hartan datuak hartzeko erabili
genituen protokoloei jarraiki, egiantz
handiz jakinen dugu gure helburu-
eremua noraino hobetu den ingurumenari
dagokionez. Markatu ditugun ingurumen-
helburuak nolakoak, halakoak izan
behar dute adierazleek; gainera, izan
daiteke bai adierazle fisiko-kimikoak (pH,
konduktibitatea, tenperatura, oxigeno
disolbatua, uhertasuna, nitrato-maila,
bakterio fekalen presentzia) biologikoak
(uren edo ibaiertzeko landaretzaren
kalitatea neurtzeko indize biotikoak) bai
hidromorfologikoak (emari-erregimena,
oztopoen iragazkortasun biologikoa,
higadura eta/edo kolmatazio tasak).
Ibai-esparruko esku-hartzeak
ADIBIDEAArangurenen, Beran, Garesen, Tafallan eta
Milagron egindako esperientzietan (fitxak:
1., 15., 16., 17. eta 18.) jarduketa potentzialak
antzeman dira, eta konpromisoz osaturiko
programazio batez hornitu dira, eta, urtez urte,
haien inguruan jarduten hasi dira.
VI. Ebaluazio eta jarraimendu sistema
Aurreikusi egin behar da esku-hartzerako
azterlan horien ondorioei jarraimendua egiteko
sistema bat, alde guztiek hartu dituzten
konpromisoak noraino bete diren jakiteko;
horrela, izan ere, esku-hartzeak bururaino
eramanen dira, ongi eraman ere, haiei dagozkien
proiektu zehatzak, kontusailak eta gauzapen-
kronogramak barne.
Aurrekontu apaleko jarduketa errazak
aurreikusita dauden kasuetarako, eta obra
publikorik ez bada, esku-hartzeak eginen dira
proiektu sakonik idatzi behar izan gabe edo ohi
kanpoko kontusailik baliatu gabe. Halakoetan,
ebaluazio eta jarraimendu sistemak esku-
hartze txiki horietara moldatu beharko du,
eta tresna baliagarria izanen da gauzapena
bera baloratzeko, bai eta aurretik definitutako
ingurumen-helburuak eta helburu teknikoak
noraino bete diren ikusteko ere.
OINARRIZKO AHOLKUA
Esku-hartzeko proiektuak ebaluatzeko
sistemak aurreikusi beharko du litekeena dela
gauzapen-fasean ustekabeko gorabehera
batzuk gertatzea ingurumenean, ibai-
sistemetan egiten den esku-hartze orok
berekin dakarren zalantzak eraginda;
gorabeherak ahalik eta gehien arindu
beharko dira. Horretarako, onena izaten da
holako gorabeherak aurretik aurreikustea,
bai ikuspuntu teknikotik, bai ikuspuntu
ekonomikotik.
Ebaluazioa sistemak, horrenbestez, hiru
parametro mota neurgarri izan beharko
ditu, elkarren artean oso desberdinduak, eta
bakoitzak bere adierazleak ekarri beharko ditu:
•Aurreikusitako ekintzak garatzeko
adierazleak
• Ingurumen helburuak lortzeko
adierazleak
•Gizarte gogobetetasunaren adierazleak
Proiektu bakoitzak izaera teknikoko lehen edo
bi lehen adierazle motak hartu beharko ditu
kontuan: horretarako kontuan hartu behar da
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.30 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 31
Ibai-esparruko esku-hartzeak
Kontua ez da bide edo bidexka berriak
definitzea, daudenak balorizatzea eta
gutxienezko lotura bermatzea baizik, haien
funtzioa betetzeko. Hori dela-eta, ahalik eta
lan gutxien egin behar da bideak moldatzeko,
eta ingurua errespetatu behar dute, natur eta
historia ondarean kalterik ez eragiteko eta, era
berean, lanak gauzatzeaz eta mantentzeaz
arduratzen den erakundearentzako diru-zama
ahalik eta txikiena izan dadin. Azpiegitura
berriak egiten badira, bai haien erabilerak bai
ezaugarri arkitektonikoak ibai-dinamikarekin
bateragarriak diren irizpideei jarraiki egin
behar dira; esaterako, uholde-eremua eta
iragazkortasun maila egokiei eusteko beharra.
ADIBIDEAAranguren, Bera, Gares eta Tafallako
udalerrietako ibai-dinamika kudeatzeko
esperientzietatik (1., 15., 16. eta 17. fitxetan
bildutakoak), ondorioztatzen da jendeak
batez ere ibairaino iristea eta ibiltzeko
moduko pasabide bat mantentzea eskatzen
duela herrietan; horrek, izan ere, ingurumen-
balioetara hurbiltzeko aukera emateaz gain,
udalerriko natur ondarea aintzat hartzeko
parada ere ematen baitu, ibai-bidexken eta
informazio-taulen bitartez, bai eta ingurumen-
heziketako esku-hartzeen bidez ere; bereziki,
azken kasu horri dagokionean, eremurik
urbanoenetan.
Jarduketen tipologia eta diseinuari dagokienez,
hainbat ohar ere egin behar dira:
Gogoratuko dugu ibaiek eta haiei lotuta
dagoen lurraldeak korridore lineal luzeak
osatzen dituztela; hau da, osaketa berezia
dute espazioan, eta horrek eraginda, ingurune
horietan asko eta nabarmenak izaten dira
ondareari lotutako elementuak eta, ondorioz,
interpretazio ibilbideak. Espazio horiek, gainera,
azpiegitura linealak har ditzakete; bidegorriak,
esaterako, betiere ingurunearen osotasuna
errespetatzen badute eta hartan aldaketa
nabarmenik eragiten ez badute.
Ibilbideek iraupena, zailtasuna eta nori
zuzenduta dauden hartu behar dute kontuan,
eta arrazoizko tarteetan banatu, izaera propio
eta bateratuari eusteko.
OINARRIZKO AHOLKUA
Ibilbideak mugarritu behar dira eta ibilbide
ofizialen sareetan sar daitezke; beraz,
gomendagarria da holako ibilbideak
kudeatzen dituzten erakundeekin elkarlanean
aritzea; gehienetan, mendi federazioak izaten
dira. Ibilbideak sare horietan
Dirua izanen dela bermatzeko, edo garapena
sekuentziatzeko, ibilbideen hainbat segmentu
lehenetsi daiteke, hainbat fasetan gauzatzeko.
Ibai-esparruko esku-hartzeak
PARTE-HARTZEAGizarteak eskaturik heldu dira erabilera publikoa
hobetzeko esku-hartzeak; bestela, holako esku-
hartzeen xedea izaten da herritarren eta haien ibai-
ondarearen beraren arteko lotura afektiboa sendotzea.
Hori dela-eta, garrantzitsua da parte-hartze publikoa
behar bezala egituratzea, herritarrek eta gizarte
eragileek parte hartzeko duten borondatearekin bat;
borondate hori ase behar baita. Halaber, kontuan
hartu behar dira zer eginkizun beteko dituzten
herritarren eta gizarte eragileek lanak garatzerakoan.
Prozesuan bermaturik gelditu behar dute elementu
naturalen gaineko ezagutza eta balorazioa.
Kasuotan, aldez aurreko informazio bilketak osagarri
izan behar du herritarrengandik heldu diren datuak
biltzetik dagoen dokumentazioaren kontsultarekin.
Horretarako, fitxak eta inkestak erabil daitezke, baina
errazak izan behar dute, eta ohartu beharra dago
irismenez eta erantzunez mugatuak eta zedarrituegiak
direla. Komeni da landa-eremuan inkestak eta fitxak
konfiantzazko toki eragileek banatzeaz; horregatik,
oso lankidetza estua izan behar da bai toki entitateekin
bai gizartearekin.
Horregatik, hobe da jarduera parte-hartzaileak
diseinatzea, herritarrenganaino are gehiago hurbiltzeko
aukera dakartenak. Alderdi afektiboak, ñabardurak eta
xehetasunak, berriz, aurrez aurreko bileretan agertzen
dira; izan ere, holako bileretan, batzuek eta bestek
esaten dituztenek, eta batzuek eta bestek ematen
dituzten iritziek sekulako eragin katalizatzailea izaten
dute.
Esku-hartze mota horiek izaera finalista
badute ere, metodologiari dagokionean
ez dira nabarmen aldentzen aurreko
epigrafean era orokorrean azaldu
dugunetik; hala ere, berezitasunak izan
badira, ondotik jorratuko ditugun bezala.
ADIBIDEAEsaterako, erabilera publikoa hobetzera
bideratutako esku-hartzeen adibide
garbiak5. fitxan aurkituko dugu; hots,
ibai-ondarearen balioa nabarmentzea.
Bai eta 6. fitxan ere; hots, ureztapen-
azekia bat erabilera publikorako
moldatzea.
Esku-hartze horiek izaera sozial
nabarmena dute, eta herritarrak biziki
daude haiei lotuta. Beraz, hori herritarren
parte-hartze bizi eta handirako bermea
da, proiektua ernamuintzen hasten
denetik. Gizarte eragileek eta herritarrek
horrelako jarduketak eskatzen dituen
masa kritikoa osatzeaz gain, beste bi
eginkizun ere betetzen dituzten: batetik,
informazio baliagarria ematen dute
antzeman ez diren lehentasunezko
erabilera batzuei buruz eta, era berean,
ondare-elementuei buruz, eta, bestetik,
erabilitako informazio zientifikoaren
balidatzaileak dira.
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.32 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 33
Ibai-esparruko esku-hartzeak
ADIBIDEABoluntarioentzako programetarako adopzio-
gida bat prestatzea (7. fitxa) oso gauza
erabilgarria da eta, behar bezalako aholkularitza
teknikoarekin osatuta, aukera ematen die
boluntarioei beren tarteetan jarduketei ekiteko.
Boluntarioei berez dago atxikia lanerako gogoa.
Hori ikusita, boluntarioak ekintzarako gaitzeko
tresnak sortzeak aurreikusia egon behar du
programen jatorrizko planteamenduetan, baina
era berean sortu daiteke boluntarioek berek
eskatutakoaren arabera. Boluntarioek definituko
dute tresnaren osaera, irismenari, gaiei eta
edukiei dagokienez.
Boluntarioei ematen zaien informazioa erraz
adierazi behar da, baina mezuak hutsaldu
gabe, eta ingurunearekiko koherentzia,
bideragarritasuna eta errespetua bermatu
behar dituzte. Horrez gain, zer tokitan sortzen
den, hango gizarte eta politika testuinguruaren
gizarte eta administrazio konplexutasuna
aurreikusi behar du.
Edukiek erabilgarriak izan behar dute, eta hala
metodologiak nola prozedurak islatu. Fase
operatibo argiak ezarri behar ditu, proiektu
zehatzak planifikatu, diseinatu eta gauzatzeko,
zeinak, hein handian, bat baitatoz gida honen
ibai-lurraldeetako esku-hartzeen atalean
Ibai-esparruko esku-hartzeak
PARTE-HARTZEAIbaietako boluntarioak parte-hartze publikoko
modalitate oso berezia dira. Berezitasun
hori honetan funtsatzen da: batetik,
boluntarioek zereginak egiten diharduten ibai-
lurraldearen tartearekiko duten harremanaren
intentsitatean, eta, bestetik, zereginen izaera
erabat parte-hartzailean.
Ibaietako boluntarioei berez dagozkien
zereginek hainbat motatako esku-hartze handi-
txikiagoak biltzen dituzte; horrelako programen
fase helduenetan, behintzat. Esku-hartzeok
berezitasun bat dute: beren borondatez
gure ibai-inguruneak zaindu eta hobetzeko
lanean sartzen diren pertsonek garatzen
dituztela. Pertsona horiek ez dute beti ez
ibai-egoera xehetasunez ezagutzen, ez haren
konplexutasuna, ez ibai-tarteetan antzeman
diren arazoei erantzuna emateko moduko
alternatiba teknikorik, ez alternatibak garatzeko
metodoak ere.
Hori dela-eta, programa horien sustatzaileek
eta koordinatzaileek behar diren tresna
guztiak eman behar dizkieten boluntarioei,
haien gaikuntza bermatzeko, eta, horrez gain,
autonomia maila handiz hornitu behar dituzte,
ekimen handienarekin ari diren taldeek edozer
jarduketa ongi eta zuzen egin dezaten.
Ekimenek berekin mantentze-lanak eta bisita
gidatuak badakartzate, gomendatzen dugu
tokian tokiko jendea lotzea aprobetxamendu
faseari berariaz dagozkion zeregin horietan.
2.3. Boluntarioen bidezko jarduketak
Azken urteotan, ingurumen-boluntarioentzako
hainbat programa mota ugaritu dira SUD’EAU
proiektuaren lurraldean, ibaietan esku-hartzeko;
holako programak ohikoak dira beste lurralde
batzuetan, aspalditik hona; mundu anglosaxoian,
batez ere.
Lehenik eta behin, bereizketa argia egin
beharra dago: alde batetik, zentsu hertsian,
boluntarioentzako programak daude, eta,
bestetik, izen hori erabiltzen badute ere,
ingurumen-heziketaren arloan aritzen direnak.
Lehen programek boluntarioz osatua egotea
dute ezaugarri; hau da, adin nagusiak dira;
beraz, autonomi osoz jokatzeko gaitasuna
dutenak. Bestelako kolektiboak (eskolaumeak,
adibidez) programa horietan sartzen badira
(ez da egokiena) bigarren mailan sartu behar
dira; programa horien eduki hezigarrien
onuradun gisa, eta betiere, egiazko boluntarioen
babespean; hau da, irakasle arduradunen
babespean.
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.34 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 35
Ibai-esparruko esku-hartzeakIbai-esparruko esku-hartzeak
islatutakoekin; hori bai, behar bezala berrikusita
eta egokituta.
OINARRIZKO AHOLKUA
Ez dugu inoiz ahaztu behar boluntarioek
protagonista izan behar dutela; hori funtsezko
printzipioa da. Eta printzipio hori gogoan
hartu behar dugu boluntarioak ekintzarako
gaitzeko tresnak lantzerakoan, bai eta
ibaietako boluntarioentzako programen beste
alderdi orotan ere.
Haien osaerarako, aldez aurreko esperientzia
praktikoak izan behar ditugu oinarri, esperientzia
erreproduzigarriak eta mugikorrak, boluntarioek
alderdi ukigarriak idazten eta ikusten
lagundu dezaten. Horretarako, funtsezkoa
da boluntarioentzako antzeko programekin
batera sarean lan egitea, bai eta bestelako
gizarte eta lurralde esparruetan txertatuak
badaude ere; horrek irakaskuntza kolektiboa
nabarmen bultzatzen baitu, eta era praktikoan
egiaztatutako erreferentzia metodologikoak
erabiltzea. Hori dela-eta, boluntarioentzako
hainbat programa izatea abiapuntu egokia
izaten da. Programa guztietako edukiek
baliokideak izan behar dute, baina xede-
lurraldearen gizarte-egoerara egokitutakoak.
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.36 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 37
Ura iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriak
identifikatzea eta kontrolatzea ahalbidetzen
du, irregulartasunak eta gabeziak zuzenduta,
eta erabilera desegokiak arinduta. Gainera,
kudeaketa eredu iraunkorrera hurbiltzeko
behar diren aldaketen eragilea heldu da
hobekuntza-prozesu honetan ari diren pertsona
bakoitzarengandik; beraz, prozesu horri on
egiten diote herritarren parte-hartzeak ekartzen
dituen abantaila guztiek.
Zenbaitetan, uraren eko-auditoriak berez ez
dira gauza uraren kontsumoak eta erabilera
moduak optimizatzeko, eta ekintza osagarriak
behar zaten dituzte. Beraz, SUD’EAU lurraldean
Erreferentziazko Esperientzia osagarriak
garatu dira, tresna horien osagarri. Esate
baterako, hortxe daude informazio-lanabesak
ura iraunkortasunez erabiltzeko, eta era
berean, tokian tokiko hornidura-sareen kontrol
eta alarmarako sistema informatizatuak; bai
batzuek bai bestek informazio zehatza ematen
dute denbora errealean kontsumoen eta sareko
funtzionamenduaren gainean; bereziki baliosa
diagnosi eta jarraimendu fasean, eta sarearen
egiturari buruzko ezagutza zehatza dakartenak.
Gainera, proiektu eta azpiegitura berrietarako,
proiektua sortzen den une beretik, ura
zentzuz erabili beharra dago, uraren eko-
auditoriak oinarri hartzen duen abiapuntua
aldekoa izan dadin. Halakoetan, lanabesaren
aplikazio-eremuak sistemaren eraginkortasuna
izaten du oinarri, baina ez du inola ere alde
batera utzi behar ezusteak gerta daitezkeela
azpiegituraren funtzionamenduaren fasean,
ezta sistema zaharkitua egoteak sor ditzakeen
desegokitasunak ere.
3.1.Metodoa
Auditoria bakoitzerako erabili behar den metodo
zehatza oso aldakorra izaten da, aldatu ahal
eta behar delako (era arrazoituan) bi helburu
hartuta: batetik, dagokion testuinguruan
egokitzea, eta, bestetik, helburu partikularrak
lortzeko modurik eraginkorrena bilatzea. Dena
Ura iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriak
3urA irAunkortASunez kudeAtzeA: urAren eko-AuditoriAk
Ura iraunkortasunez kudeatzea; horra hor zein
den administrazio publikoek eta herritarrek
aurrean duten erronkarik handienetakoa.
Helmuga horretarako bidean aurrerapausoak
emateko dugun tresnarik eraginkorrena uraren
eko-auditoriak dira.
Uraren eko-auditoriak kudeaketa-tresna parte-
hartzaileak eta dinamikoak dira, eta aukera
ematen digute halako ingurune zehatz batean
zer-nolako ingurumen-jardunbideak dauden
jakiteko (instalazio publikoak, eraikinak,
berdeguneak…), eta, aukera ere, estrategia
eraginkorrak marrazteko, uraren kudeaketa
integralean hobekuntza esanguratsuak sartze
aldera. Helburu hori lortzeko metodoak
ebaluazio sistematiko, aldian behingo eta
objektiboari jarraitu behar dio, prozesua behar
bezala dokumentatuta.
Behar bezala garatzen diren tresnak, xede
duten ingurunearen baldintza eta beharretara
ezin hobeki doitutako lanabes bihurtzen
dira, sistemak dituen puntu kritiko guztiak
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.38 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 39
Ura iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriak
• Zerbitzu publikoetako beste zentro batzuk (3. adineko egoitzak, kultur zentroak, anbulatorioak…).
• Berdeguneak / lorategiak.
• Futbol-zelaiak.
• Igerileku publikoak.
• Industrialdeak.
• Udal baratzeak.
Eko-auditoria garatuko den udal esparru
zehatzaren baitan, aukeratu behar dugu zer
instalaziotan lan eginen dugu. Udalerri txikietan,
udal instalazio eta esparru guztiak bere barnean
hartuko lituzkeen eko-auditoria bat proposa
daiteke. Udalerri handian, ordea, zeregin hori
munta handiegikoa izan liteke; beraz, onena
izan daiteke elementu bakoitzerako auditori bat
egitea.
Elementu haietako batzuetan, uraren
kontsumoan eragina duten hainbat unitate
daude (komunak, dutxak, berogailu-sistemak,
ureztapen-sistemak...) eta, guztiak ere, xehe-
mehe tratatu behar dira.
Aukeraketak baldintzatu eta lagunduko
digu beharrezkoa izanen zaigun aurretiazko
informazioa zedarritzen, bai eta zehazten zer
aldaerak eragiten duten ur-kontsumoan edo zer
eragilerekin lan egin beharko dugun.
I. Helburuak adieraztea eta lan-plana osatzea
Uraren eko-auditoriari ekiterakoan, lehen urratsa
da haren helburuak ezarri eta adieraztea; hau
da, helburuak lana zuzenduko duten oinarri
zuzentzaileak izanen dira. Komeni da fase
honetan finkaturiko puntuei egonkor eustea;
baina, arrazoiak tarteko badira, puntuak alda
daitezke lanek aurrera jo ahala, eta aukera
berriak edo gaindiezineko zailtasunak agertu
ahala.
Lanabes mota horietako metodologia eta
helburuak nahiko homogeneoak eta aski
ezagunak badira ere, beharrezkoa da puntu
batzuen inguruan erabakiak hartzea, zereginak
sortzeko eta garatzeko oinarrizko baldintzak
ezartze aldera.
Hona hemen puntuak:
Non? Auditoriaren xedea den esparru
mugatua definitu behar dugu. Lan honek oinarri
dituen esperientziak denetariko instalazioetan
egin dira; kontsumo handiko zerbitzu publikoak
lehenetsita. Esaterako:
• Udaletxeak
• Kiroldegiak.
• Liburutegiak.
• Ikastetxe publikoak.
Ura iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriak
dela, fase orokorrak egon badaude eta aplikatzen dira
SUD’EAU proiektuak hartzen duen lurraldearen ur
eko-auditoria guztietan.
Hona hemen faseak:
• Helburuak adieraztea eta lan-plana osatzea
•Aldez aurreko dokumentazioa
•Diagnosia
•Alternatibak adierazi eta aztertzea
•Ekintza Planerako proposamena
•Ebaluazioa eta jarraimendu sistema
Etapa horietako bakoitzak bere funtzioak eta
metodoak ditu, baina denak elkarri oso lotuta
daude. Izan ere, aldez aurreko fasearen garapena eta
emaitzek hurrengo faseetako emaitzak baldintzatuko
dituzte; beraz, komeni da fase guztietan arreta eta
ahalegin berberaz aritzea, emaitza homogeneoa eta
koherentea izan dadin.
Fase bakoitzerako, adibidetzat balio duten
Erreferentziazko Esperientziak aipatuko dira; aipatu
ere, zer puntu kritikotan txertatuko den parte-hartze
publikoa, bai eta oinarrizko aholkuak ere.
Ikus dezagun nola ekin diezaiokegun arestian
zerrendatu dugun oinarrizko pauso bakoitzari.
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.40 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 41
Ura iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriak
• Ingurune horietako uraren
erabilerei buruzko edo
aukeratutako instalazioei buruzko
ezagutzak dituzten herritarrak.
• Udal instalazioetako erabiltzaileak.
• Irakasleak, ikasleak eta guraso
elkarteak.
Nola? Lan-plana osatzea lotu behar
zaie arestian azaldutako kokapen eta
aldaera batzuei; aukeratzen ditugunei,
hain zuzen ere. Planak aurreikusi behar
du fase guztietako zereginen banaketa
arrazionala, zeregin bakoitzak dakarren
lan-kargaren arabera. Planak, gainera,
kontuan izan behar du non lanaren zer
puntutan sartu zeregin teknikoak, eta
parte-hartzearen bidez lortzen diren
informazioa eta ondorioak. Osagai horiek
auditoriaren garapena baldintzatzen dute,
elkarren artean baldintzatzeaz gainera;
beraz, jatorria aztertu behar da, parte-
hartzea txertatzea aztertzerakoan. Planak
hurrengo faseetarako definituta dauden
zereginak txertatu behar ditu.
Noiz? Lan-planak kronograma bat
aurreikusi behar du, zehatz-zehatza, lanak
denboran antolatzeko eta, era berean,
auditoriaren jarraimendua eta epeak
betetzea ahalbidetzeko.
Ura iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriak
Aldaera horiek behar diren inbentarioak osatuko
dituzte, informazioa hartzea sistematizatzeko,
kontsumoen egoera aztertzeko eta sareetako
akatsak atzemateko. Era berean, mahai gainean
jarri diren neurriak hartuko dituzte, uraren
kudeaketaren eraginkortasuna hobetze aldera.
Norekin? Holako lanak garatu behar dira
auditoria egiten den instalazioetan uraren
kudeaketan, zuzenean edo zeharka, ari
diren gizarte eragileekin elkarlanean; beraz,
eragileak arretaz aukeratu beharko ditugu,
haien garrantziarekin, ezagutzarekin edo
parte-hartze aktiborako duten jarrerarekin
bat. Izan ere, aukeraketa horren mendean
egonen dira hein handian hala estrategia parte-
hartzailearen diseinua nola, azken buruan,
proiektuaren arrakasta. Ingurune horietan,
eragile mota bereizgarri asko eta asko daude.
Hona hemen, batzuk:
• Udalaren arduradunak eta teknikariak.
• Uraren ziklo integrala kudeatzeko
ardura duen erakundeko arduradunak
eta teknikariak.
• Mantentze eta atezaintza arloko
langileak.
• Ura kudeatzeari lotutako prozesuetan
edo Tokiko Agenda 21eko foroetan ari
diren tokian tokiko eragileak.
Zer? Era berean, auditoriari lotuta egonen
den ur kudeaketari dagozkion aldaerak defini
ditzakegu. Auditoriak osokoa izan behar
baldin badu ere, esan dezagun azterketak,
instalazio motak edo esparruak finkatu egiten
dutela zer aldaera nagusi aztertu behar dugun.
Horrela, ondotik ageri diren batzuk zenbaitetan
hutsalak izan daitezke edo halakorik ez izatea.
Aldaerak, guztira, hauek dira:
• Hornidura eta saneamendu sistemak,
sareak eta iturrien osaketa egoera.
• Kontsumoak kontrolatzeko gailuak eta
sistemak.
• Zerbitzuaren kalitatea (presioa, uraren
kalitate fisiko-kimikoa, mantentzea,
ihesen kontrola).
• Indarrean dagoen araudia betetzea.
• Erabilera orduak.
• Kontsumoen ordu banaketa.
• Afluentzia.
• Erabilerak eta ohiturak (ureztapen
modalitateak, garbiketa sistema,
erabilera irregularrak…).
• Isurketa puntuak.
• Saneamendu sistema.
• Arazketa sistemak.
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.42 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 43
Ura iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriak
Litekeena da holako datu batzuk ez izatea edo
eskura ez izatea, gure geografia-esparruan
defizit handia baitago sareen osaerari,
funtzionamenduari eta egoerari dagokienez;
beraz, informazio hori guk geure aldetik sortu
beharko dugu, eta kasuan kasuko metodorik
egokienak aplikatu beharko ditugu; halaber,
informazio esanguratsua eman dezaketen
gizarte-eragileengana jo beharko dugu, lanak
gauzatzeko aldiaren bilketan.
OINARRIZKO AHOLKUA
Askotan, udal teknikariak eta langileak edo,
bestela, mantentze-lanez arduratzen direnak
izaten dira informazio-iturri fidagarri bakarra,
instalazioetako sareen osaerari buruz. Izan ere,
horri buruzko ezagutza handia eta erabilgarria
gordetzen dute, inolako dokumentutan jasota
ez badago ere. Hori dela-eta, pertsona horiekin
batera landa-bisitak egitea, edo elkarrizketak
eta informazioa jasotzeko galdetegiak oso
bide egokia izaten dira halako kontuen berri
izateko.
Lan dokumentalen osagarri, landa-bisitak egin
behar dira, behar hainbat eta behar bezain
sakon, ordura arte jaso dugun informazioaren
egiazkotasuna ikusteko eta, era berean,
agertu gabe gelditu diren bestelako egoerak
atzemateko.
Gainera, komeni da xede-ingurunean egiten
diren erabilerei lotuta dauden beste datu batzuk
biltzea:
• Irekiera orduak.
• Afluentzia: gaitasun potentziala eta erabilera.
• Erabilera eta ohiturak (ureztaketa modalitateak, garbiketa-sistemak, erabilera irregularrak... barne).
Hona hemen besteak beste zer iturri kontsultatu behar dugun, eskura dagoen informaziorik
onena biltzeko:
• Toki Administrazioa.
• Erregio Administrazioa.
• Unibertsitateko erakundeak.
• Estatistika Institutuak.
• Fundazioak.
• Uraren Ziklo Integralaren zerbitzuak emateaz eta kudeatzeaz arduratzen diren erakundeak (mankomunitateak...).
• Sareko elementuak mantentzeaz, garbiketaz edo bestelako zerbitzuez arduratzen diren teknikariak.
• Sistemak ezagutzen dituzten eragile gakoak.
• Instalazioaren edo esparruaren
erabiltzaileak.
Ura iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriak
• Aplikatzekoa den araudia, eta ardura politikoak
eta teknikoak esleitzea.
• Eskura dauden ur baliabideak, eta herriko
hornidurarako sistema orokorra egituratzea
(iturriak, putzuak, hornidura-sistema handiak...).
• Hornidura eta saneamendu plan erregionalak.
• Sistema orokorrerako izan daitezkeen ur
baliabide berriak.
• Sareko osagaien inbentarioak eta gailuak.
• Azpi-sistema bakoitzeko uraren jatorria.
• Instalazioaren edo esparruaren sarearen
planoak edo deskribapenak.
• Eskura dauden kontsumoen gaineko datu
historikoak eskalan eta xehetasunak (hornidura
orokorra, instalazioaren kontsumoak...).
• Ihesek eragindako galera-datuak.
• Uraren kutsadura-datuak arazketan sartzean
eta handik ateratzean.
• Tarifikazioa eta uraren kostea batez beste, m3
bakoitzeko.
• Ura berrerabiltzeko sistema (hala bada).
• Ihesak kontrolatzeko sistema.
• Mantentze-lanen aldizkatasuna eta izaera.
II. Aldez aurreko informazioa eta dokumentazioa
Behin helburuak eta diseinatu dugun
plana ezarrita eta barneratuta, iritsi
zaigu lanak garatzeko behar den
informazio tekniko eta soziala biltzeko
unea. Horretarako, informazioa hartzeko
prozesua egokiro planifikatu behar
dugu, eta iturriak, eskura dagoen
aurretiazko dokumentazioa eta huraxe
lortzeko metodoa ongi identifikatu
behar dugu.
ADIBIDEABerako ur Auditoriaren Esperientzian
(15. fitxan) aldez aurreko
dokumentazio-lan handi-handia egin
zen; izan ere, iturri dokumental aunitz
kontsultatu, eta herriko berriemaileen
lekukotasunak bildu zituzten,
hornidura sareen egoera balorizatzeko
eta aztertzeko.
Behar ditugun datuak hein handian daude
aukeratzen ditugun ingurune, aldaera
eta eragile moten mendean. Haietatik,
ondoko hauek behar-beharrezkoak dira:
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.44 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 45
Ura iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriak
PARTE-HARTZEAFase honetan, eta hurrengoetan berdin, garrantzitsua da
gizarte eragileen parte-hartzea aintzat hartzea. Hartara,
aurretiazko lanen emaitzen berri eman behar diegu.
Era berean, eragileen esku-hartzea ahalbidetu behar
dugu, lortua dugun informazioa datu berriekin edo
xehetasunezko zuzenketekin osatzeko. Parte-hartzearen
egituraketa funtsatu daiteke hurrengo hiru faseetako lan
teknikoen helburu beretan; beraz, aldi berean egin behar
dira eta elkarren arteko lotura estuan, gainera.
Baldintza horiek, aurretik bildutako datuak gurutzatzean
lortzen diren emaitzekin batera, aukera emanen digute
sistemaren eraginkortasuna ebaluatzeko, eta, aukera ere,
hobetu daitezkeen puntu kritikoak atzemateko.
Fase hau garatzeko, oinarrizko irizpide objektiboak erabili
beharko ditugu; horrela, aztertzen ari garen esparruko ur
kudeaketaren egoeraren iraunkortasun maila jotzeko aukera
izanen dugu. Irizpide horietariko batzuk oinarrituta daude
ur-sarean erabiltzen diren gailu guztien eraginkortasunaren
balorazioan edo berdeguneetako landare-espezieek
dituzten ur beharretan.
Horrez gain, kontsumoen kalkulu xehea egin beharko
dugu, sail eta ur-hartune mota bakoitzerako. Horrek aukera
eman behar digu kontsumoari buruzko balio zehatzak
lortzeko eta, era berean, ur kontsumoaren dinamikaren
eta magnitudearen ezagutza aurreratua erdiesteko.
Gero, datu xehe horiek erreferentziazko balio batzuekin
alderatutakoan, jakinen dugu zein diren kontsumo
handieneko puntuak eta zein izan daitezkeen zergatiak,
balio altuegiak badaude.
III. Diagnosia
Diagnosiak sistemak nolako egoera
duen jakiteko parada eman behar
digu, bai eta instalazioan edo
esparruan urarekin lotuta dauden
elementu guztien egoera ere;
hau da, instalazio edo esparruko
egiturari edo/eta funtzionamenduari
dagozkion puntu ahulak zein eta
nolakoak diren bereizi behar dugu.
Behin aurretiazko dokumentazio-
fasean garatutako deskribapen-
galdetegi guztiak diseinatu eta
betetakoan (zeinetan, jadanik
aurreratu dugun interesa duten
puntu batzuen balorazioan; sareko
elementuen egoera, adibidez),
sistemaren eraginkortasuna neurtu
behar dugu, osagai bakoitzaren
ebaluazioaren bidez.
Horretarako, zenbaitetan, beharrezkoa
izanen da erreferentziazko baldintza
batzuk jartzea, ahalik eta baloraziorik
objektiboena egin dezagun.
Parametro horietako batzuk
sistemako osagai bakoitzarentzako
kontsumo eraginkorrak izanen
dira; esaterako, txorrotak edo
berogailu-sistema, afluentziaren eta
erabileraren arabera.
Ura iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriak
beharko ditugu kontuan: diagnosian eta Ekintza
Planean, alegia. Hau da, neurrien kategoria
eman beharko diegu, Ekintza Planean sartuta,
aurrera begira egoera gainditzeko bidea eman
diezaguten.
ADIBIDEAKantabriako Alfoz de Lloredo udalerrian
esperientzia bat egin da kudeaketa-sistema
informatizatua ezartzeko (14. fitxa). Tresnak
garatzea ona izaten da sareari buruzko
ezagutza handitzeko, eta herri horretako
esperientzia, esaterako, horren adibide ona
da. Teknologia berriak erabiltzeak, izan ere,
aukera ematen digu unetik unera xehetasunez
beteriko informazioa eskuratzeko, denboran
antolatua gainera, bai eta sistemaren egoera
eta portaera ongi kontrolatzeko bidea ere.
Informazio oro era sistematikoan bildu behar
da; hartara, datu-taulak edo baseak erabiliko
ditugu, bildutako informazioa ongi sailkatzeko
eta hurrengo faseetan aise kontsultatzeko.
Instalazio mota bakoitzean azterturiko
aldaera bakoitzak bere galdetegia izan behar
du, alderdirik esanguratsuenak laburbilduta
azaltzeko, eta funtsezkoa da egiazko egoera
zein den jakitea. Gida honetako II. Eranskinean
inkesta mota batzuei dagozkien galdetegiak
ageri dira, eta egokiak izan daitezke informazioa
biltzeko lanetan erabiltzeko, betiere xede-
ingurunearen egoerara egokitu ondoren.
Uraren azturei eta erabilera partikularrei
dagokienez, iturririk zuzenena erabiltzaileak
berak izaten dira. Hartara, azturei buruzko
galdetegiak edo inkestak osa ditzakegu,
informazio hori guztia biltzen laguntzeko.
Bilketa-bide horiek baliozkoak izanen badira,
behar bezalako lagin bat aukeratu beharko
dugu, esparruan dauden erabiltzaile edota
langile mota guztiak era erakusgarria betetzeko.
Zenbait kontu ez daitezke ohiko bidez antzeman;
esate baterako, erabilera desegokiak eta
legez kontrako ur-harrerak; eskuarki, holakoak
bilduko ditugu, egoera horien berri izaten duten
gizarte-eragileen esanda edota eskura dugun
informazioa aztertzerakoan.
OINARRIZKO AHOLKUA
Kontuan hartu beharko dugu galdetegiak
ez direla oso eraginkorrak izaten, baldin eta
erabiltzailearen ondoan teknikaririk ez badago
galdetegiak betetzerakoan. Holako azterlanak
egiteak aukera ematen digu eskura dagoen
informazioa antolatzeko, askotan barreiatua
baitago eta ez da dokumentuetan ageri.
Zenbaitetan, ez da instalazioetan sarearen
daturik eta planorik izaten, eraikin batzuk
oso aspaldikoak direlako; bestetan, ez da
kontrolatzeko gailurik izaten (kontagailuak,
kasu), eta ezin izaten dugu funtsezko informazioa
lortu; beraz, kontu horiek guztiak, auditorian
ezin moldatu baditugu, hurrengo faseetan hartu
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.46 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 47
Ura iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriak
IV. Alternatibak adierazi eta aztertzea
Diagnosiari buruzko informazioak adieraziko digu zer parametroren
gainean eta nola joka dezakegun, xede-esparruan uraren kudeaketa
hobetzeko. Eko-auditoria garatzeaz arduratzen diren teknikariek
adieraziko dituzte alternatiba gehienak fase honetan herritarren parte-
hartzeari bide eman dakiokeen arren, beti komenigarria izaten baita.
PARTE-HARTZEAEko-auditorian ari diren herritarrek eta gizarte-eragileek alternatibak
proposatuko dituzte auditoria jaso duen sistemaren eraginkortasuna
hobetzeko. Alternatiba aunitz azturei buruzko neurriak izanen dira, ez
baditugu eduki tekniko ulergarriz hornitzen.
Jarduketa horiek lau kategoria desberdinetan ezaugarritu daitezke,
baina zenbaitetan ez da erraza izaten proposamen bakoitza kategoria
bakar batean sartzea, ñabarduraz hornituta daudelako eta, horien
arabera, kategoria batean baino gehiagotan sar zitekeelako. Dena dela,
osagai bat izaten da beti nagusi eta harexek esanen digu nola sailkatu.
Hori garrantzitsua da, kategoria bakoitzak arduradun jakin batzuk
inplikatzen dituelako, eta arduradun horiek neurrien ezarpenaren
eragile izanen dira.
Horrela, egiturazko neurriak udal arduradunei eta zerbitzuko teknikariei
dagozkie, bai eta instalazioko arduradunei ere; kudeaketa arloko
neurriak bezala. Azturei lotutako neurriak, aldiz, erabiltzaileek eta
mantentze-teknikariek edo lorazainek onartu eta gauzatu behar dituzte.
Arau-neurrien ardura, azkenik, tokian tokiko politikarien eskuetan dago.
Ondotik, alternatiba tekniko batzuk ageri dira, guztiak ere adibide
erakusgarriak:
Ura iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriak
oso urrun daudenak. Kontu hori metodoaren
ahultasuna izan beharrean, lanabes baliosa
izaten da, kontagailuak badaude, pertsona
horiek nahi duten irudi ideala ezaugarritzeko
aukera dakartelako. Horrela ondorioztatutako
kontsumoen eta egiazko kontsumoen arteko
aldea izaten da jendearen egiazko portaeraren
eta uraren eko-auditoriarekin lortu nahi den
portaera idealaren artean dagoen aldea.
Bestela, erabilera desegokiak gerta daitezke, edo
gehienetan, ihesak, oso ugariak sare zaharkitua
duten eraikin zaharretan. Kasu hau zaila da
egiaztatzeko, ez baitago kontsumo objektiboen
inguruko daturik. Horregatik guztiagatik,
kontagailurik ez izatea arazoa da, eta premiaz
moldatu beharra dago, eko-auditoriaren fase
batzuen garapenean garrantzi handia dutelako.
ADIBIDEANafarroako Bera, Gares, Tafalla, Milagro,
Buñuel eta Ribaforada herrietan garatu
diren uraren eko-auditorien esperientzietatik
ondorioztatzen da erabilera-egoeraren
kontsumoen eta analisien kuantifikazioak
aukera eman duela ihesak eta hobetu
daitezkeen praktikak atzemateko, bai eta
erabilera desegokiak ere. Esperientziak 9., 15.
16. 17. eta 18.fitxetan daude.
Diagnosiak aukera eman behar digu hurrengo
fasean tratatuko diren jarduketa-proposamen
batzuk aurreratzeko.
Datu horietako batzuk lortuko ditugu, teknikariek
zuzenean egindako kalkuluetan oinarrituta, eta,
beste datu batzuk, berriz, oso kasu jakinetan,
lortuko ditugu, estatistika-kalkuluak oinarri
harturik, erabiltzaileek eta langileek betetako
aztura-galdetegietan oinarriturik.
OINARRIZKO AHOLKUA
Neurketa, askotan, gaizki erlazionatua
dago kontsumoaren fakturazioarekin edo
ordainketarekin. Neurketa ezinbestekoa
da kudeaketarako, eta neurketarik gabe,
ezinezkoa zaigu ezer hobetzea.
Askotan, fase hau ongi garatzeko oztoporik
handienetakoa izaten da ez dagoela kontsumoak
kontrolatzeko kontagailu bidezko sistemarik;
beraz, mantentzeaz arduratzen diren langileen
lekukotasunaren bidez lortu beharko dugu edo,
salbuespenezko kasuetan, zeharka kalkulatu
beharko dugu, gailu mota bakoitzaren emari
bateratua oinarri harturik eta, era berean, aztura-
galdetegien bidez, estatistikoki kalkulaturiko
batez besteko datuetan oinarrituta. Nolanahi
ere, kontagailurik bada, zeharka kalkulatutako
kontsumoen eta kontagailuek neurtutako
kontsumoen arteko desbideratze nabarmenak
antzeman daitezke.
Haietako bat galdetegien zehaztasun eza izan
daiteke; izan ere, aztura imajinarioak islatzen
dituzte, gutxi gorabehera idealak, zenbaitetan
erabiltzaileen eta gure eguneroko errealitatetik
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.48 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 49
Ura iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriak
Aztura-neurriak. Adibideak
• Txorrota eraginkortasunez erabiltzea
• Ihesen eta zerbitzuko irregulartasunen
berri ematea.
• Komuna paperontzitako ez erabiltzea
• Herritarrak sentsibilizatzeko kanpainak
• Espaloiak eta errepideak lehorrean
garbitzea eta, ahal den bakoitzean,
instalazioak eta sailak.
• Ur-mahukak salbuespeneko egoeretan
bakarrik erabiltzea.
Arau-neurriak.Adibideak
• Ordenantza bat idaztea, zaintza
bermatzeko eta uraren erabilera
desegokiak zigortzeko.
• Tarifak tarteka ezartzea, ura aurrezten
duten herritarren eta erakundeen
aldekoak.
Ura iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriak
Egiturazko neurriak. Adibideak
• Sare aztertuen xehetasun planoak osatu
behar dira.
• Kontagailu-sistema bat ezarri behar da.
• Euri-urak biltzeko eta berrerabiltzeko
sistemak jartzea.
• Sareetan sektorizazio-giltzak jarri behar
dira.
• Tantaz tantako ureztapen sistemak
jartzea.
• Ureztapenerako, hezetasun eta euri
sentsoreak jartzea.
• Txorrota eraginkorrak jartzea.
• Presioa murrizteko gailuak jartzea.
• Perlizadoreak eta ura aurrezteko beste
gailu batzuk jartzea.
• Deskarga erdiko eta geldialdi sakagailua
duten zisternak jartzea.
• Zisternen gaitasuna murriztea, haietan
botilak edo merkatuan eskura dauden
beste gailu batzuk sartuta.
Kudeaketa / mantentze neurriak. Adibideak
• Sistema zaharkitua egoteak eragindako
ihesak antzeman behar dira, ahalik eta
lasterren, neurriak hartzeko.
• Ihesak atzemateko sistema
automatikoak jartzea.
• Mantentzeko eta konpontzeko sistema
egonkorrak ezartzea.
• Larrialdiko protokolo bat garatzea,
ihesetarako.
• Ureztapen eraginkorrerako ordutegi-
plan bat diseinatzea.
• Ur kontsumoa murrizteko hartzen den
neurri oro jakinaraztea.
• Irakurketen aldian behingo jarraimendua
eta datu-basera igortzea, konbsumoen
gaineko historiala sortzeko.
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.50 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 51
Ura iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriak
Kronograma bat egin ondoren, jarduketa-lerroen
fitxak eginen ditugu, zeinetan alternatibak
jasoko diren. Alternatiba horietarako, eremu
hauek daude definituta:
• Helburua.
• Esparrua.
• Neurria, ekintza edo alternatiba.
• Lehentasuna.
• Zer jarduketaz dagoen osatua.
• Behar diren baliabide pertsonalak,
ekonomikoak eta materialak.
• Eraginkortasunaren hobekuntzaren
estimazioa.
• Egutegia.
• Arduradunak.
• Hartzaileak.
Hortaz, ekintza guztiek osatzen dute Ekintza
Plana; hori bai, denboran egokiro antolatuta
eta behar den informazioaz hornituta, ongi
gauzatzeko.
PARTE-HARTZEAJarraimendurako Toki Batzordea eratzeak
eragileen artean konfiantza sortzen du;
gutxienez, toki politikariek egon behar dute
ordezkatuak, alkateak barne, teknikariek eta
gizarte zibilak.
VI. Ebaluazio eta jarraimendu sistema
Uraren eko-auditoriek Ekintza Planaren
garapenaren ebaluazio sistematikoa egiteko
fase bat aurreikusten dute. Fase hori plana bete-
betean gauzatzen ari garenean egin daiteke,
eta planaren martxa bera gainbegiratu beharra
dago, hainbat irizpide erabilita; besteak beste
nabarmentzekoak dira neurriak bere baitan
hartzen dituen ekintzak banan-banan noraino
gauzatu diren ikustea, eta aurreikusita dagoen
kronograma noraino bete den.
Horrez gain, komeni da adierazle batzuk
definitzea, ingurumen-neurriek ematen diguten
aurrerapen-maila kuantifikatzen lagunduko
digutenak. Adierazleak hauek izan daitezke:
Ura iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriak
Lehentasunari dagokionez, gomendatzen da
aukeratzen dugun lehentasun-irizpide bakoitzari
zenbakizko balioak ematea, neurri bakoitzerako
puntuazioak lor ditzagun, eta puntuaketa horiek
batzeko. Horrek aukera emanen digu neurriak
lehentasunezko balio orokor horren arabera
antolatzeko.
PARTE-HARTZEAEkintza Planaren fasearen barruan neurriak
lehenestea oso ekintza garrantzitsua da, eta
herritarren parte-hartzea lagungarri gerta
dakioke. Herritarren parte-hartzea bereziki
emankorra izaten da, aurreko faseetan zehar
herritar inplikatuei behar bezalako informazioa
eman zaienean, eta alternatibak adierazteko
faseetan proposamenak aurkeztu dituztenean.
Parte-hartzaileek lagundu dezakete
lehentasunezko irizpideei balioak esleitzen,
edo bestela, gizarte sostenguaren mailari balio
gehigarri bat ematen.
Ekintza Planak, horrela, halako sekuentzia jakin
bat jasoko du, zeinaren arabera abiaraziko diren
aintzat hartutako alternatiba guztiak, nahiz eta,
zenbaitetan, alternatiba haietako batzuk gauza
daitezkeen auditoriak antzeman ahala. Hori
bereziki egia da aintzat hartutako gainerako
alternatiben kontra ez doazen koste ekonomiko
apaleko eta langile dituzten alternatibetan.
V. Ekintza Planerako Proposamena
Ekintza Plana lantzeak berekin dakar
proposatutako neurriak lehenetsi beharra,
espero den eraginkortasunari buruzko premia,
behar edo hobekuntza irizpideekin bat,
ondotik, neurriak sistematizatu eta denboran
antolatuko ditugu. Hiru lehentasun-irizpide
horiek erabiliko ditugu, baina zenbaitetan, gerta
daiteke haietako batek besteek baino askoz ere
pisu handiagoa izatea; beraz, beste biak bazter
utziko genituzke. Beste zenbaitetan, ordea,
erabakiak hartzeko laguntzen duten irizpide
gehigarriak daude; esaterako, balio eredugarria.
ADIBIDEA13. fitxan baratza ekologikoak ureztatzeko
sistemaren jarduketa plana jasoa dago. Plan
horrek elementu eredugarri batzuk dakartza;
besteak beste, punpatzeetarako, energia
garbiak erabiltzea, edo ur-biltegiak aukera
ematen du zenbat urte gelditzen den ikusteko,
eta horri esker, erabiltzaileek kudeaketa
eraginkorragoa eta arduratsua egiten dute.
Horretarako guztirako, komeni da parametro
batzuk aintzat hartzea, interesa duten datu
batzuk oro har ezagutzeko, neurri zehatza bana
daitekeen ekintza bakoitzarekiko.
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.52 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 53
Ura iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriakUra iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriak
• Ingurumenekoak; esaterako, ur
kontsumoa murriztea, hainbat
parametroren bidez neurtua: adibidez,
guztizko kontsumoak, urtaroz
urtarokoak, kontsumo-ratioak, etab.
• Ekonomikoak; esaterako, kontsumo
jaitsierak eta ur zerbitzuen batez
besteko prezioen murrizpenak
eragindako aurrezpen ekonomiko
kuantitatiboa.
• Gizarte arlokoak; herritarrek lorpenei
buruz duten ezagutza eta/edo
gogobetetasuna erakusten dute.
Gainbegiraketak eta ebaluazioak ez dute
balorazio-egintza hutsa izan behar, eta haratago
jo behar dute; hau da, proiektua hobetzen
lagundu behar dute, hala gauzapen fasean
nola etorkizunean aplikagarriak diren aldaketen
bidez.
OINARRIZKO AHOLKUA
Ur erabileraren aurrezpenaren kuantifikazio
ekonomikoak ez du eragin handirik, askotan
uraren balioa gutxietsia baitago. Dena den,
aurrezpena kontsumitzen den bolumenean
agerraraztea jendea sentsibilizatzeko gauza
garrantzitsua izan daiteke.
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.54 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 55
Gauzapen bideak
erabiltzeari dagozkion eskumenak dituzten
entitateei, ura hiri-ingurunean iraunkortasunez
kudeatzeko proiektuetan; bereziki, esperientziak
erabat eredugarria izan nahi duenean.
Era berean, ibaiko kultur ibilbideek kultur
departamentuetan aurki dezakete laguntza.
Eta, azkenik, izaera pribatuko entitate batzuek
ere proiektuak diruz lagundu ditzakete; esate
baterako, finantza-entitateetako gizarte
ekintzek eta hainbat fundaziok.
izan ere, berariaz jartzen dituzte Estatuko
administrazioak eta administrazio autonomikoek
(barne direla Frantziako lurralde-esparruak:
adibidez, -Departements eta Régions-)
udalerrien eta mankomunitateen eskura.
Beste zenbaitetan, jarduketen eskumen-
esparrua erregioko edo estatuko administrazioko
organismoei dagokie; horrenbestez, entitate
horiek diru-laguntza eman dezakete edo, are
gehiago, proiektu osoa finantzatu dezakete,
proiektuari behar bezalako funtsa aurkitzen
badiote.
Ibai-lurraldeko esku-hartzeei dagokienez,
arroko organismoak, Uraren Agentziak, eta
natur ingurunea zaindu eta hobetzeaz berariaz
arduratzen diren departamentuak finantza-iturri
nagusiak izan daitezke.
Gauza bera aplikatzen zaie ura iraunkortasunez
Gauzapen bideak
Esperientzien arrakasta bermatzeko, lanak
hasten direnetik ikuspegi errealistaz jokatu
beharra dago, baina, horrez gain, helburuak
zehazteko fasean bertan, kontuan ere hartu behar
dira Ekintza Planean aukeraturiko proposamen
eta alternatiben bideragarritasunari lotutako
kontuak. Haietako bat finantzaketa da.
Hau ez da beti funtsezko elementua izanen;
askotan, izan ere, jarduketa-proposamenak
arazo handiegirik gabe egin daitezkeelako toki
entitateen baliabideekin.
Hainbat bide daude lehentasunezko jarduketak
finantzatzeko. Ohikoena izaten da toki
administrazioek (jarduketen egiazko bultzatzaile
dira) jarduketen finantzaketaz arduratu nahi
izatea. Dena dela, denok jakin badakigu toki
entitateen aurrekontua mugatua izaten dela,
eta gehienetan berariazko diru-laguntzetara
jo behar izaten dutela. Diru-laguntza horiek,
4GAuzApen bideAk
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.56 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 57
Gizartearen, politikarien eta teknikarien inplikazioa
Inplikazio politikoa bultzatu beharra dago, hainbat
lanabes erabilita, Ekintza Plana eta hari lotuta
dauden neurriak udalaren osoko bilkuran onetsi
beharko liratekeelako, haien garapena ziurtatzeko.
Horretarako garrantzitsua da Jarraimendurako Toki
Batzorde bat sortzea.
OINARRIZKO AHOLKUA
Bultzatu behar da inplikatuta dauden eragile guztien
arteko harremana, elkarlan giroak esperientzia
arrakastatsua izan dadin nabarmen bultzatzen
duelako. Emaitzarik onenak lortu dituzten aholku-
emaileak dira informalki toki aholkulari bihurtu
direnak.
Tokian tokiko gizartea ekintzari lotzerakoan,
oso gauza ona izaten da irteera gidatuak ibai-
inguruneetara egitea, horrek gizartearen inplikazioa
eragiten eta sendotzen duelako. Holako irteerak
hainbat eta eraginkorragoak izanen dira, herritarrek
zenbat eta lotura afektibo handiagoa izan bisitatzen
den eremuarekin.
Bestelako elementu materialek ere gizartearen
inplikazioa bultzatzen dute; esaterako, dibulgaziozko
materialek, berariaz diseinatutakoak tokian tokiko
gizartea esperientzia horietara erakartzeko.
ADIBIDEANafarroan garatu diren Erreferentziazko
Esperientzien artean, herri bakoitzean
ibaira bisita gisatuak egiteaz gain,
hainbat elementu material ere sortu
ziren; esate baterako, DVDak, bideoak,
esku-orriak eta beste. Guztiek ere
eginkizun nabarmena bete zuten
esperientzia bakoitzari lotutako hedapen
kanpainetan.
Era berean, ez dugu ahaztu behar
zeinen garrantzi handia duen herritarren
inplikazioak ibaietako boluntarioentzako
programetan. Izan ere, Esperientzien
garapena jendea biltzeko tresna
garrantzitsua izan daiteke. Alde horretatik,
funtsezkoa da tokian tokiko giza talde eta
erakundeekin elkarlanean aritzea.
Teknikarien, politikarien eta tokiko
gizartearen arteko harreman egokia
bermatzeko, gomendagarriena izaten da
tokiko jarraimendu batzorde bat eratzea,
haiek guztiak kide izan daitezen; eta onena
da haiek guztiek batzordeko bileretan
parte hartzea. Horretan ahalegindu beharra
dago, beraz.
Gizartearen, politikarien eta teknikarien inplikazioa
5GizArteAren, politikArien etA teknikArien inplikAzioA
Ura eraginkortasun handiagoz erabiltzera
edo ibai-lurraldean esku hartzera bideratuta
dauden proiektuek funtsezko hiru zutabetan
oinarritu behar dira, orain arte azaldutakotik
ondorioztatzen den bezalaxe. Eskuarki, holako
jarduketa bat garatzeko ekimena etorriko da
inplikatuta dauden hiru sektoreetako batetik.
Zenbaitetan, proiektuaren ekimena udalerriko
edo erregioko arduradunen borondate
politikoan oinarrituko da, aldez aurretik ezarrita
dauden ildo estrategikoen baitan edo ildo
berriekin bat. Bestetan, irizpide teknikoek
aholkatuta eginen dira holako proiektuak.
Kasurik aldekoena izanen da jarduketaren
ernamuina herritarrengan datzanean, parte-
hartze publikoa garrantzi handia baita; gainera,
gizartearen inplikazioa lortzea zaila izan daiteke.
Haien kalitatea eta arrakasta lortuko bada,
zentzuzko oreka lortu beharra dago sektore
bakoitzaren inplikazioan. Hiru zutabeen
artean, bakar bat ere ez daiteke falta edo
ez daiteke behar bezainbesteko garapenik
gabe egon. Horregatik, eta ekimena zer
sektoretatik datorren, estrategia bat garatu
behar da, gainerako sektoreak ere lotu daitezen.
Estrategia horrek irmo bermatua egon behar
du komunikazio arin eta eraginkorrean, eta
egokia izan behar du haietako bakoitzaren
interesentzako.
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.58 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 59
Gehiago jakiteko...
VVAA; (2005); Jardinería con menos agua.
Manual de Xerojardinería. Ecologistas en Acción.
Halaber, interesgarria izan daiteke arroko
zenbait erakunderen webguneetan sartzea:
Kantauriko Konfederazio Hidrografikoa: http://
www.chcantabrico.es/
Dueroko Konfederazio Hidrografikoa:
http://www.chduero.es/
Ebroko Konfederazio Hidrografikoa:
http://www.chebro.es/
Administração da Região Hidrográfica do
Norte: http://www.arhnorte.pt/
Agence de l’eau Adour-Garonne:
http://www.eau-adour-garonne.fr/
Office National des Milieux Aquatiques:
http://www.onema.fr/
Agència Catalana de l’Aigua:
http://aca-web.gencat.cat/aca/appmanager/
aca/aca/
LÓPEZ RODRIGUEZ, R.; GARCÍA GANDOY,
J.A.; (2004). A Axenda 21 Escolar Galega. Ed.
Xunta de Galicia.
OTAOLA-URRUTXI, M.; A. REY & G. SCHMIDT
(1996): La aplicación de estaquillas de sauces
en la restauración fluvial: Ejemplos prácticos.
Revista AEMS.
ONEMA, CEMAGREf (2010) , Opérations de
restauration hydromorphologique: éléments
pour une harmonisation des concepts et des
méthodes de suivi scientifique minimal.
SCHMIDT, G. & M. OTAOLA-URRUTXI (1996):
Manual práctico para la aplicación de técnicas
de bioingeniería en la restauración de ríos y
riberas. AEMS.
VIñUALES, V.; fERNáNDEZ, M.; GONZáLEZ, E.;
(coord..) (2001). Guía práctica. La ecoauditoría
de agua en la oficina. Fundación Ecología y
Desarrollo.
VIñUALES, V.; fERNáNDEZ, M.; GONZáLEZ, E.;
(coord..) (2001). Guía práctica. La ecoauditoría
de agua en el hospital. Fundación Ecología y
Desarrollo.
Gehiago jakiteko...
6GehiAGo jAkiteko…
Bibliografia zabal-zabala dago, gida honetako
edukiei lotuta dagoen informazioa xehetasun
handiz lortzeko. Hona hemen agiri interesgarri
zenbait:
AGENCE DE L’EAU ADOUR GARONNE (2010),
Accompagnement des mâitres d’ouvrage dans
la révision de leur programme pluriannuel de
gestion des cours d’eau : Proposition d’une
démarche.
CEDEX (1995): Curso sobre Principios y
Técnicas para la Restauración de Ríos y Riberas.
MOPTMA.
DE LA fUENTE, V. & D. SáNCHEZ-MATA (1985):
Las riberas de agua dulce. MOPU.
ECHARRI, f.; (2010); Xerojardinería. EUNSA.
fERRERO, L.M. (1996): Vegetación de ribera y
sumergida: Estructura y función. Revista AEMS.
GONZáLEZ DEL TáNAGO, M.; GARCÍA DE
JALÓN, D.; (2007). Restauración de Ríos, Guía
metodológica para la Elaboración de Proyectos.
Ministerio de Medio Ambiente.
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.60 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 61
I. Eranskina. Garatu diren Erreferentziazko Esperientziak
URAREN ERABILERARI BURUZKO AZTERLANA GARONA IBAIAREN ALBOKO KANALEANAkitania - Midi-Pyrénées
Garona ibaiaren Kanala nabigagarria da eta ia 200 km ditu. Tolosa eta Bordele lortzen ditu. XIX. mendean eraiki zuten, Midi deritzon Kanalari jarraipena emateko. Ibaiaren bi
bazterretan barna doa, aldizka, eta azalean 18 metroko zabalera du.
Jarduketa honen xedea da kanalean hartzen den uraren erabilera ezagutzea, bai eta ihesak ere. Kontua da ikustea ur-galera horiek nola laguntzen duten natur inguruneak sortzen eta mantentzen; era berean, proposamen berriak adierazten lagundu nahi du, guztiek ere kanala, erabilerak eta natur inguruneak errespetatzen dituztenak.
Esperientzia hau egin zen, Atturri-Garona ibaien Ur Agentziarekin elkarlanean, baimendutako bolumenak berrikusteko azterlanaren baitan.
BIZTANLEAK
Zehaztu gabe
SUSTATZAILEA
SMEAG
GAUZAPENAHYDRATEC-ASCONIT
AURREKONTUA
43.000 €
2IBAI LURRALDEAN ESKU-HARTZEA
I. Eranskina. Garatu diren Erreferentziazko Esperientziak
IBAI LURRALDEAN ESKU HARTZEKO AZTERLANAK Aranguren, Nafarroa
A ranguren ibarra Iruñerrian dago eta aitzindaria izan da udal instalazioetan
ura aurrezteko ekimenetan. Udalerria zortzi herriz osatua dago, eta, guztira, 7.000 biztanle ditu; gehienak Mutiloan bizi dira.
Arangurengo Udalak bere interesa agertu zuen Sudeau proiektuan parte hartzeko, Sadar ibaiaren egungo egoera ezagutzea helburu hartuta. Ibai horrek Argan isurtzen ditu urak. Ez da arro nabarmena eta ia ez dago daturik.
Lanen azken helburua izan zen “errepide-mapa” bat ezartzea, nola jokatu aintzat hartzeko. Horrela, Udalak, etorkizunean, erabakiak hartzeko aukera izanen du, ibaiaren osasun-egoera hobetzeko.
BIZTANLEAK
7.000
SUSTATZAILEA
CRANA
GAUZAPENAEcolan S.L
AURREKONTUA
10.600 €
I. ERANSKINA. GArAtu diren erreferentziAzko eSperientziAk
1IBAI LURRALDEAN ESKU-HARTZEA
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.62 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 63
I. Eranskina. Garatu diren Erreferentziazko Esperientziak
TOKIAK AZTERTZEA, HARRI-LUBETA KENTZEKO OBRA PILOTURAKOMidi-Pyrénées
A zterlan honek helburu du hainbat
agertoki ebaluatzea (teknikoak,
ekonomikoak, sozialak), 5 tokitan harri-
lubetak kentzeko, etorkizunean gauzatzeko.
Azterlan honek harri-lubeta bat kentzeko
moduak probatu nahi ditu, toki horretan ibai-
ibilbidea eta ibai-bazterrak lehengoratzeko,
eta, era berean, kudeaketari buruzko
jardunbide onak identifikatu eta hedatzeko.
BIZTANLEAK
Zehaztu gabe
SUSTATZAILEA
SMEAG
GAUZAPENALYNDENIA eta ECOLAB Laborategia
AURREKONTUA
55.500 €
4IBAI LURRALDEAN ESKU-HARTZEA
I. Eranskina. Garatu diren Erreferentziazko Esperientziak
GARONA HIDROELEKTRIKOA IRAUNKORTASUNEZ KUDEATZEKO PROPOSAMENAKMidi-Pyrénées
A urreikusitako jarduketa partaidetzan
oinarrituriko diagnosi bat egitea izan
zen eta, horrekin batera, ekintza plan bat,
Boussens eta Carbonne udalerrien artean,
erabilera guztiak eta natur ingurunea
bateragarri egiteko.
Ibaiaren funtzionamendu hidromorfolo-
gikoa eta ekologikoa zehaztea izan zen
helburua, eta, era berean, ibaiaren erabilerei
buruzko balantzea egitea (hidroelektrikoa,
piraguismoa, edateko ura, etab.), arazoak
hierarkizatzea eta eragile guztiekin
adostutako helburuak proposatzea.
BIZTANLEAK
14.500
SUSTATZAILEA
SMEAG
GAUZAPENAGEODIAG-ECCEL ENVIRONNMENT
AURREKONTUA
37.800 €
3IBAI LURRALDEAN ESKU-HARTZEA
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.64 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 65
I. Eranskina. Garatu diren Erreferentziazko Esperientziak
UREZTAKETA-ERRETEN BAT MOLDATZEA, OINEZKOEK ETA TXIRRINDULARIEK ERA BATERAGARRIAN ERABILTZEKO
Laguna de Duero, Gaztela eta Leon
Azterlanaren helburua izan zen Erreten batentzako irtenbiderik bideragarriena zehaztea. Erretena Duero ibaiaren eta Leongo Errege Ardibidearen artean dago, Laguna de
Duero udalerrian, eta erretenak betidanik izan duen funtzioa aisiarako erabilerarekin bateragarria egitea izan zuen xede.
Zerbitzuan jartzeak hau guztia ahalbidetuko du:
•Bidegorri bat eta oinezkoentzako ibilbide bat sortzea, tokiko eta eskualdeko sarean txertatzeko.
•Laguna de Dueroko auzokideek egun erabiltzen duten bidexka nabarmen hobetzea, bai eta gauza gehiagotarako erabiltzea ere.
•Erretenaren ur-ibilbidea hobetzea, haren ezaugarri hidraulikoak bultzatuz.
•Oihan, osasun, ingurumen eta ekologiaren aldetik aberastea, ibaiari lotutako landaretzan jardunez, eta ibaiertzeko basoko zuhaitz gaixoak edo zaharkituak kenduz eta bertakoak jarriz.
Azterlan honek proiektu bat dakar berekin. Proiektua Duero ibaiaren bazterrak bere osoan eta alde guztietatik begira tratatu nahi dituen planaren baitan sartuko da, Laguna de Duero udalerrian ibai-lurraldea lehengoratzeko eta integratzeko.
BIZTANLEAK
22.110
SUSTATZAILEA
AIMRD
GAUZAPENAJavier Escobar Fernández, Industria Ingeniaria
AURREKONTUA
17.880 €
6IBAI LURRALDEAN ESKU-HARTZEA
I. Eranskina. Garatu diren Erreferentziazko Esperientziak
URAREN IBILBIDEA: IBAIKO ONDARE HISTORIKOAREN BALIOA NABARMENTZEA Corvera de Toranzo, Kantabria
Corvera de Toranzok urari lotutako ondasun asko eta askotarikoak ditu: iturburua, bainuetxea, izotza gordetzeko putzua, iturriak, etab. Aipatu elementuak hala edo hola
elkarren artean lotuta zeuden; esaterako, nabarmentzekoa da putzuan gordetako izotzaren eta Ontanedako izozki-tradizioaren arteko lotura.
“Uraren Ibilbidea” ekimenak helburu du elementu horien guztien balioa nabarmentzea; hartara, dokumentazio historikoa bildu eta aztertu zen, eta ibilbideak diseinatzeaz gain, informazioa emateko elementuak ere diseinatu ziren (adibidez, seinaleak, gidak, edukiak, weba).
Dokumentatze lanari dagokionez, zirkuitu harekin zuzenean edo zeharka zerikusia izan zuten auzokideen lekukotasunak bildu ziren.
BIZTANLEAK
2.200
SUSTATZAILEA
CIMA
GAUZAPENAGEA Impulso Global S.L
AURREKONTUA
10.150 €
5IBAI LURRALDEAN ESKU-HARTZEA
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.66 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 67
I. Eranskina. Garatu diren Erreferentziazko Esperientziak
PARTE-HARTZEARI ETA URARI BURUZKO GEO-ATARIA Kantabria
K antabrian hainbat ekimen egin dira parte-hartze publikoari eta urari buruz; besteak
beste, hauek nabarmendu behar dira: Tokiko Agenda 21 ekimenak garatzearen bidez
udalek egindako lana, plangintza hidrologikoari eta Urari buruzko Esparru Zuzentarauari
lotutako prozesu parte-hartzaileak garatzea, eta ibaietako ingurumen-boluntariotzarako
proiektuak. Ekimen horiek informazio ugari sortu dute; gehienetan, zatikatua, barreiatua eta
eskuratzeko zaila.
Geo-atariak helburu du Interneten esparru bat sortzea, Kantabriako Iraunkortasunaren
Tokiko Sareari, Kantabriako Parte-hartze Hidrologikorako Bulegoari eta Ibaiak deritzon
Proiektuari lotutako informazioa biltzeko, bai dokumentala nola espaziala. Geo-atariak
aukera ematen du oinarri kartografikoko kontsultak egiteko, bai gaiz gai bai tokiz toki.
BIZTANLEAK
592.000
SUSTATZAILEA
CIMA
GAUZAPENACIMA
AURREKONTUA
8.000 €
8IBAI LURRALDEAN ESKU-HARTZEA
I. Eranskina. Garatu diren Erreferentziazko Esperientziak
IBAIEN ADOPZIO GIDA Kantabria
Herritarrek gero eta inplikazio handiagoa dute ibai-esparruen zainketan eta
hobekuntzan. Bada, horrekin batera, gero eta interes handiagoa ere badago,
lurraldea zaintzeko proiektuen inguruan.
Boluntarioen ikuskatze gaitasunak finkatu
ahala, gora egin du adopziorako jauzia
emateko beharrak; hau da, proiektu jakin
bat diseinatu eta gauzatzeak, ibai-tarte bat
hobetzeko, betiere boluntario talde baten
eskutik.
Zainketa-proiektu orok berekin nolabaiteko
zailtasun teknikoak dakartzanez, berariazko
informatika-lanabes bat garatu zen
(eskuliburu bat), boluntarioen lana erraztea
xede hartuta.
BIZTANLEAK
1.200
SUSTATZAILEA
CIMA
GAUZAPENACIMA
AURREKONTUA
8.000 €
7IBAI LURRALDEAN ESKU-HARTZEA
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.68 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 69
I. Eranskina. Garatu diren Erreferentziazko Esperientziak
URAREN EKO-AUDITORIA UDAL ERAIKINETAN Reinosa, Kantabria
Administrazio Publikoek eredugarri
izan behar dute ura iraunkortasunez
kudeatu eta erabiltzerakoan. Eta hori
funtsezko eginkizuna da.
Eko-auditoria Reinosako Udalaren bi
sailetan egin zen, ur kontsumoa aztertzeko.
Eraikinetan ur kontsumoa egun zertan den
aztertu zen zehatz-mehatz, eta ondoren,
proposatutako irtenbideak aplikatzeko
azterlan bat egin zen. Eko-auditoria
egin bidenabar, bertako herritarrentzako
tailerrak antolatu ziren, ura erabili eta
aurrezteari buruz.
BIZTANLEAK
10.200
SUSTATZAILEA
CIMA
GAUZAPENAInnovación y Desarrollo Local S.L.
AURREKONTUA
7.103 €
10URA IRAUNKORTASUNEZ KUDEATZEA
I. Eranskina. Garatu diren Erreferentziazko Esperientziak
URAREN EKO-AUDITORIAK Buñuel eta Ribaforada, Nafarroa
B uñuel eta Ribaforada Nafarroako
Erriberan daude, eta bi-bietan uraren
eko-auditoria egin zuten; zehazki, bertako
kirol instalazioetan, parke eta lorategietan,
baliabideak ahalik eta hobekien erabiltzeko
eta ura iraunkortasunez erabiltzeko.
Auditoriak eraikinen eta instalazioen
ezaugarri nagusiak aztertu zituen; aztertu
ere, haietan kontsumitzen den ura (edateko
ura), ondoren neurriak eta prozedurak
proposatzeko, eta aprobetxamendu
eraginkorra lortzeko; horrela baliabide
preziatu hori aurrezten baita.
BIZTANLEAK
6.000
SUSTATZAILEA
CRANA
GAUZAPENAEIN S.L.
AURREKONTUA
8.850 €
9URA IRAUNKORTASUNEZ KUDEATZEA
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.70 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 71
I. Eranskina. Garatu diren Erreferentziazko Esperientziak
URAREN EKO-AUDITORIA UDAL BERDEGUNEETAN Penafiel, Oporto
P roiektu horren baitan, Penafiel hiriak (Oporto) uraren kudeaketa aztertzeko eko-
auditoria bat egin zuen udal berdeguneetan. Laburbilduz, ia 160.000 metro koadro
aztertu ziren, dena parkeak eta lorategiak, diagnosi bat eta ekintza plan bat osatzeko.
Azterlanaren emaitza hobekuntza proposamen bat izan da: egungo ekipamenduak hobetzea;
ureztapen sistema iraunkorragoak jartzea eta uraren erabilerari buruzko jardunbide onak
zabaltzea. Era berean, auditoriak laguntza teknikoa emateko programa bat proposatu du,
ura ahalik eta hobekien erabiltzeko planak gauzatze aldera, eta jarduketa gida bat lantzea,
ura udalerrian eraginkortasunez erabiltzeko eta aurrezteko.
BIZTANLEAK
71.800
SUSTATZAILEA
Cámara Municipal de Penafiel
GAUZAPENAEspaço Visual, Consultores de engenharia Agronómica, L.D.A
AURREKONTUA
20.146,50 €
12URA IRAUNKORTASUNEZ KUDEATZEA
I. Eranskina. Garatu diren Erreferentziazko Esperientziak
URAREN EKO-AUDITORIA UDAL INSTALAZIOETANLaguna de Duero, Gaztela eta Leon
U rari lotutako egungo egoera
energetikoa ezagutu eta
kontrolatzeko, ingurumen arloko auditoria
bat egin zen udalaren hainbat eraikinetan,
herri liburutegian eta kiroldegian, bai eta
Laguna de Dueroko udaletxean bertan ere.
Horrela, antzeman ahal zen nola hobetu
uraren kudeaketa eta erabileraren
eraginkortasuna hogei milatik gora biztanle
dituen herri horretan. Duero ibaiaren
erriberan kokatua dago, Valladolidetik 10
kilometrora.
BIZTANLEAK
22.100
SUSTATZAILEA
AIMRD
GAUZAPENAINGEMAP Estudios y Proyectos S.L.
AURREKONTUA
11.800 €
11URA IRAUNKORTASUNEZ KUDEATZEA
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.72 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 73
I. Eranskina. Garatu diren Erreferentziazko Esperientziak
HORNIDURA SAREA KONTROLATZEKO SISTEMA HARIGABEAREN KUDEAKETA INFORMATIZATUA
Alfoz de Lloredo, Kantabria
A lfoz de Lloredoko Udala Ura Kudeatzeko Plan bat lantzen hasi da, hornidura eta banaketa egokitasunez kontrolatzea helburu hartuta. Hartara, ura banatzeko eta
punpatzeko 10 biltegi aztertu dira.
Erreferentziazko esperientziaren bidez aplikazio informatiko bat landu da, denbora errealean hornidura-sarea nola dagoen ikusteko aukera ematen duena, eta hainbat aldagairen datuak neurtzeko parada ere bai (ur mailak, uhertasuna, kloro maila, ihesak, etab.). Halaber, neurketarako gailuak kontrolatzen dira.
Kontrol-aplikazioak, gainera, hau guztia dauka: bisore geografiko bat, kontsumoen eta parametroen bisore grafikoak, datuen historiala, alerta moduluak SMS mezuen bidez, kontsulta modulua, grafikoak, eta udalerriko herritarren eskura dauden funtsezko txostenak.
BIZTANLEAK
2.500
SUSTATZAILEA
CIMA
GAUZAPENAServim@ps
AURREKONTUA
6.000 €
14URA IRAUNKORTASUNEZ KUDEATZEA
I. Eranskina. Garatu diren Erreferentziazko Esperientziak
JARDUERA PLANA, URA BARATZE EKOLOGIKOETAN IRAUNKORTASUNEZ ERABILTZEKO
Colindres, Kantabria
Inguru horretan, Ingurumen Kontseilaritzak proiektu bat abiarazi du, habitat naturalak hobetzeko eta fauna finkatzeko baldintzak hobetze aldera; hartara, istilak sortu ditu eta
egungo aintzira moldatu.
Era berean, xedea zen ingurua jendearen erabilerarako moldatzea. Alde horretatik, baratze ekologikoak jartzeko inguru bat moldatu zen, auzokideentzako, bai eta herriko hezkuntza erkidegoarentzako ere. Baratze bakoitzak bere ureztaketa-ahoa dauka.
Azaleko isurketarako hainbat kanal zeudenez eta, aldamenean aintzira bat dagoela kontuan hartuta, Ura Ureztaketan Zentzuz Erabiltzeko Plan bat diseinatu zen, eta era berean, ura aipatu baratzeetan berrerabiltzeko aukera aztertu zen. Plana gauzatzeko, jakin behar izan zen zenbat ur egonen zen eskura, kalitatea, urtean noiz, etab. Horrek instalazioa egokiro dimentsionatzeko aukera eman zuen, eta, aukera ere, instalazioa ongi kudeatzeko plangintza egiteko.
BIZTANLEAK
7.700
SUSTATZAILEA
CIMA
GAUZAPENAAcroproyectos S.L.
AURREKONTUA
7.935 €
13URA IRAUNKORTASUNEZ KUDEATZEA
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.74 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 75
I. Eranskina. Garatu diren Erreferentziazko Esperientziak
URAREN EKO-AUDITORIA ETA IBAI-LURRALDEAN ESKU HARTZEKO AZTERLANATafalla, Nafarroa
Tafallak ura udal instalazioetan aurrezteko planari ekin dio eta, era berean, zenbait jarduketa abiarazi ditu Zidakos ibaiaren ibai-lurraldea hobetzeko. Ibaiaren tarte
gehienak erabat daude gizakiaren presiopean (bai hiriko presioa bai nekazaritzakoa).
Sudeau proiektuak aukera eman zion herriko udalari ur kontsumoa udal eraikinetan murrizteko; beraz, koste ekonomikoak ere behera egin zuen. Zehazki, zerbitzu-eraikin, eskola, kiroldegi, industrialde, parke eta lorategi publiko guztiak aztertu ziren.
Herriko jendeak parte hartuta, lerroak ezarri ziren aurrera begira nola jokatu jakiteko, ibaia iraunkortasun handiagoz kudeatze aldera. Horrela, aurrerapausoak eman nahi dira Urari buruzko Esparru Zuzentarauak agindutakoa betetzeko, eta, era berean, ibaiaren egoera ekologikoa hobetzeko.
BIZTANLEAK
11.400
SUSTATZAILEA
CRANA
GAUZAPENATENADA S.L.
AURREKONTUA
18.500 €
16MISTOAK
I. Eranskina. Garatu diren Erreferentziazko Esperientziak
URAREN EKO-AUDITORIA ETA IBAI-LURRALDEAN ESKU HARTZEKO AZTERLANABera, Nafarroa
Bera 3.800 biztanlez osaturiko udalerri bat da eta Bidasoa ibaiaren arroan dago (Kantauriko arroa), Nafarroako iparraldean. Herriko udalak hitzarmen bat sinatu zuen
CRANA Fundazioarekin, uraren eta ibai-lurraldearen kudeaketan jarduketa integralak egiteko.
Batetik, udal eraikin batzuen inguruko uraren eko-auditoria egin zen (udaletxea, kiroldegia, igerilekuak eta eskoila), bai eta berdeguneena ere. Horrela, Udalak berak ura aurrezteko eta eraginkortasunez erabiltzeko neurriak ezarri zituen, herriak hornidura arazo asko baititu.
Era berean, ibai-lurraldearen egoeraren inguruko diagnosi bat egin zen, eta halaber, egoera ekologikoa hobetzeko neurriak ezarri ziren, herrian bertan sustatzeko modukoak.
Metodoak tokia egin zion herriko jendearen parte-hartzeari; beraz, eragile guztiek izan zuten beren iritziak emateko aukera aipatu neurrien gainean.
BIZTANLEAK
3.800
SUSTATZAILEA
CRANA
GAUZAPENAEkolur Asesoría Ambiental S.L.L., Durso S.L. eta Haizea Ikerketa S.L.
AURREKONTUA
19.000 €
15MISTOAK
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.76 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 77
I. Eranskina. Garatu diren Erreferentziazko Esperientziak
URAREN EKO-AUDITORIA ETA IBAI-LURRALDEAN ESKU HARTZEKO AZTERLANA Milagro, Nafarroa
M ilagrok 3.000 biztanle ditu eta Nafarroako Erriberan dago, Ebro eta Arga ibaien elkargunean. Urak industriari eta nekazaritzari lotuta dagoen herri honen izaera
definitu du. Herriak, izan ere, garapen ekonomiko nabarmena izan du hainbat sektore estrategikotan; adibidez, nekazaritzako elikagaietan eta energia berriztagarrietan.
Nafarroako beste sei udalek bezalaxe, Milagrok ere hitzarmen bat sinatu zuen CRANA Fundazioarekin, ur kontsumoari eta erabilerari buruzko azterketa bat egiteko bai udalaren kirol instalazioetan (gehien kontsumitzen dutenak baitira) bai berdeguneetan.
Era berean, urak Ebron isuri aurretik, Aragoi ibaiak jasotzen dituen presio eta eragin nagusiak aztertu ziren, eta jarduketa-ildoak planteatu ziren, ibaiaren egoera ekologikoa babesteko eta ibaiak herrian duen egoera hobetzeko.
BIZTANLEAK
3.000
SUSTATZAILEA
CRANA
GAUZAPENAEIN S.L.
AURREKONTUA
19.600 €
18MISTOAK
I. Eranskina. Garatu diren Erreferentziazko Esperientziak
URAREN EKO-AUDITORIA ETA IBAI-LURRALDEAN ESKU HARTZEKO AZTERLANA Puente la Reina, Nafarroa
2010. urtean, eta proiektuaren baitan, Garesko Udalak azterlan bat sustatu zuen ibai-ingurunea hobetzeko; era berean, uraren eko-auditoria sustatu zuen udal instalazioetan.
Egungo egoerari buruzko diagnosiaz gain, jarduketa-alternatibei buruzko proposamen bat ere egin zen, bai Arga eta Robo ibaietan, bai Gomazingo errekan, betiere udal barrutian.
Era berean, uraren erabilerari buruzko auditoria egin zen, eta egin ere, ekintza plan bat, hainbat eraikinetan ura iraunkortasunez erabiltzeko (udaletxean, kiroldegian, eskoletan eta mankomunitatean), bai eta udal lorategi eta iturrietan ere.
Hasieratik beretik, herritarrek parte hartzeko prozesu bat abiarazi zen, auzokideei eta erakundeei ahotsa emate aldera. Horrela, haiek guztiek beren iritzia emateko eta konpromisoa agertzeko aukera izan dute, ibaia hobetzeko eta ura zuhurtasunez eta zentzuz erabiltzeko.
BIZTANLEAK
2.800
SUSTATZAILEA
CRANA
GAUZAPENACamino Caso, Concha Fernández de Pinedo eta Carmelo Satolaya
AURREKONTUA
19.900 €
17MISTOAK
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.78 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 79
II. Eranskina. Ur eko-auditorietarako galdetegiak
Nola ureztatzen dira berdeguneak?
Mahuka bidezko zorrotada: Mahuka mikrozulatua:
Ihinztagailuak: Ureztapen automatikoa:
Zenbat denboraz ureztatzen dira berdeguneak? Noiz ureztatzen dira?
Ordu kop. astean goizez arrats gauez
Egokiak al dira landare motak ur-eskuragarritasunarekin?
Bai Ez
Elkartuta al daude landareak haien ur beharren arabera?
Bai Ez
OHARRAK
PIXATOKIAK
Egoera Kopurua Egoera Kopurua Ura aurreztekogailuak
Teknologíaonena
Ona Txarra Kop Bai Kop Bai
Halahola
Erabileradesegokia
Kop Ez Kop Ez
OHARRAK
ZISTERNAK
Egoera Kopurua Egoera Kopurua Ura aurreztekogailuak
Teknologíaonena
Ona Txarra Kop Bai Kop Bai
Halahola
Erabileradesegokia
Kop Ez Kop Ez
OHARRAK
Komunen eta zisternen fitxa
Berdeguneen fitxa
II. Eranskina. Ur eko-auditorietarako galdetegiak
HARI-
TXORROTA
Egoera Kopurua Egoera Kopurua Ura aurreztekogailuak
Teknologíaonena
Ona Txarra Kop Bai Kop Bai
Hala hola Erabileradesegokia
Kop Ez Kop Ez
OHARRAK
TXORROTAAGINTE-
BAKARRA
Egoera Kopurua Egoera Kopurua Ura aurreztekogailuak
Teknologíaonena
Ona Txarra Kop Bai Kop Bai
Hala hola Erabileradesegokia
Kop Ez Kop Ez
OHARRAK
TXORROTA
AUTOMATIKOA
Egoera Kopurua Egoera Kopurua Ura aurreztekogailuak
Teknologíaonena
Ona Txarra Kop Bai Kop Bai
Hala hola Erabileradesegokia
Kop Ez Kop Ez
OHARRAK
DUTXAK
Egoera Kopurua Estado Kopurua Ura aurreztekogailuak
Teknologíaonena
Ona Txarra Kop Bai Kop Bai
Hala hola Erabileradesegokia
Kop Ez Kop Ez
OHARRAK
Ur puntuen fitxa
II. ERANSKINA. ur eko-AuditorietArAko GAldeteGiAk
1. AURRETIAZKO DOKUMENTAZIO FASEA
1.1. INSTALAZIOAK DESKRIBATZEKO FITXAK (bana, saileko edo esparruko)
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.80 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 81
II. Eranskina. Ur eko-auditorietarako galdetegiak
Erabiltzaileen azturei buruzko galdetegiak
Zenbat aldiz erabiltzen dituzu, batez beste, egunean txorrotak edo dutxak?
bi lau bost sei Zortzi edo gehiago
Uzten al dituzu txorrotak zabalik, erabili ondoren?
Inoiz ez Inoiz bai Maiz Gehienetan Beti
Ixten al dituzu txorrotak, irekiak edo tantaka ikusten badituzu?
Inoiz ez Inoiz bai Maiz Gehienetan Beti
Batez beste, zenbat aldiz erabiltzen dituzu zisternak egunean?
bat bi hiru lau bost edo gehiago
Botatzen al dituzu komun-ontzira edo konketara, paperontzira edo edukiontzira botatzekoak diren hondakinak?
Inoiz ez Inoiz bai Maiz Gehienetan Beti
Botatzen al dituzu komun-ontzira edo konketara, toxikoak edo arriskutsuak izan daitezkeen produktuak?
Inoiz ez Inoiz bai Maiz Gehienetan Beti
Deitzen al diozu arduradunari, gailu matxuratuak ikusterakoan?
Inoiz ez Inoiz bai Maiz Gehienetan Beti
Zure ustez, justifikatzen al du ura ordaintzeak mugarik gabe kontsumitzea?
Bai Ez
Ezagutzen al duzu txorrotentzako sistemarik, ura aurrezteko?
Bai Ez
Ezagutzen al duzu zisternentzako sistemarik, ura aurrezteko?
Bai Ez
Zure ustez, interesgarriak al lirateke txorrotentzako eta zisternentzako sistema horiek?
Bai Ez Berdin dio
Zure ustez, antolatu beharko al lirateke kanpainak ura zentzuz erabiltzeko eta kontsumoa murrizteko?
Bai Ez Berdin dio
1.3. AZTUREI BURUZKO GALDETEGIAK
II. Eranskina. Ur eko-auditorietarako galdetegiak
Berogailu sistemaren fitxa
Kontsumoetako eta kudeaketako fitxa
Erabilitako sistema
Erabilera denborazkotasuna
Zer nolako bolumenari ematen dion zerbitzua
Zenbat aretori ematen dion zerbitzua
OHARRAK
Urtean kontsumitutako bolumena Prezio bateratua Uraren kostea urtean
Instalazioen kalitatearen gaineko pertzepzioa Mantentzea
Ona Hala hola Txarra ED/EE Bai Ez ED/EE
Kontsumoa murrizteko kudeaketa neurriak (zer neurri)
Ez Bai
Lortutako murrizpenak
Ur kontsumoa Aurrezpen ekonomikoa
OHARRAK
* Interesgarria da informazioa prozesatzea, denboraldiz denboraldi edo ordu-lerrunez atalkatutako ur-kontsumoak lortzeko.
1.2. KONTSUMOAK
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.82 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 83
II. Eranskina. Ur eko-auditorietarako galdetegiak
Sistema minimoa Sistema egokia Teknologia hobea
TXORROTAK
Minutuko 15 litrotik beherako emaria duen tenporizadorea
Aireatzailea edo perlizadorea duen tenporizadorea. Emaria minutuko 8 litrotik behera
Aginte optiko elektronikoa (gaitzea: azpigorriak). Emaria: 5 l./minutuko
DUTXAK
Tenporizadorea nahasgailuarekin
Tenporizadorea, nahasgailuarekin eta ura aurrezteko alkatxofarekin. Gehienezko emaria, 10 l./minutuko
Eraginkortasunik handiena nahasgailuetan eta alkatxofetan
ZISTERNAK
Zisterna bakuna (9-10 litro), deskarga etengailuarekin
Sakagailu bikoitza duen zisterna husterakoan (deskarga gehienez: 6 l.)
Sakagailu bikoitza duen zisterna husterakoan (deskarga gehienez, 3 eta 6 litro artean)
PIXATOKIAK
Gehienez 3,3 litroko deskarga duen fluxometroa ( 20 l./min. 10 segundoz)
Gehienez minutuko 1,0 litroko deskarga duen fluxometroa ( 10 l./min. 6 segundotan)
Zelula optiko-elektroniko pixatoki bakoitzarentzat (gehienezko deskarga,1,0 litro)
Eraginkortasun betebeharrak gailuetarako
Landareen behar hidrikoak
Apala Ertaina Handia
LANDAREAK
Prezipitazio naturalaren erregimenarekin bizitzeko gauza diren landare autoktonoak.
Apainketa espezie exotikoak, edo berdegunean dagoena baino giro hezeagoetan hazten direnak
Soropilak
Landare aloktono inbaditzaileak
2. DIAGNOSI FASEA
2.1. OINARRIZKO INFORMAZIO TEKNIKOA
II. Eranskina. Ur eko-auditorietarako galdetegiak
Mantentze eta garbiketa arloko langileen azturei buruzko galdetegia
* Azturei buruzko galdetegiekin batera balio jakin batzuk ezarri behar ditugu, eman daitezkeen erantzun guztietarako, galdetegi bakoitzerako zenbakizko balio batzuk lortze aldera. Horrez gain, lerrunak ere finkatu behar dira, horien bidez, balorazio erdi-kuantitatiboa egiteko, erabiltzaileen eta langileen kontzientziatze maila baloratze aldera.
Batez beste, zenbat aldiz erabiltzen dituzu egunean txorrotak, dutxak edo ureztapen-ahoak?
bi lau bost sei Zortzi edo gehiago
Uzten al dituzu txorrotak irekita, zure zereginetan ari zaren bitartean?
Inoiz ez Inoiz bai Maiz Gehienetan Beti
Ixten al dituzu txorrotak, irekita edo tantaka ikusten badituzu?
Inoiz ez Inoiz bai Maiz Gehienetan Beti
Batez beste, zenbat aldiz egunean erabiltzen dituzu zentroko zisternak?
bat bi hiru lau bost edo gehiago
Botatzen al dituzu komun-ontzira edo konketara, paperontzira edo edukiontzira botatzekoak diren hondakinak?
Inoiz ez Inoiz bai Maiz Gehienetan Beti
Botatzen al dituzu komun-ontzira edo konketara, toxikoak edo arriskutsuak izan daitezkeen produktuak?
Inoiz ez Inoiz bai Maiz Gehienetan Beti
Deitzen al diozu arduradunari, gailu matxuratuak ikusterakoan?
Inoiz ez Inoiz bai Maiz Gehienetan Beti
Saiatzen al zara ura aurrezten, zure eguneroko zereginetara lan handiagoa ekarri arren?
Bai Ez
Ezagutzen al duzu txorrotentzako sistemarik, ura aurrezteko?
Bai Ez
Ezagutzen al duzu zisternentzako sistemarik, ura aurrezteko?
Bai Ez
Zure ustez, interesgarriak al lirateke txorrotentzako eta zisternentzako sistema horiek?
Bai Ez Berdin dio
Zure ustez, antolatu beharko al lirateke kanpainak ura zentzuz erabiltzeko eta kontsumoa murrizteko?
Bai Ez Berdin dio
Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.84 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 85
II. Eranskina. Ur eko-auditorietarako galdetegiak
Helburua Esparrua
EKINTZA Lehentasuna
Ganapenerako jarduketak Behar diren baliabideak
Hobekuntzaren estimazioa Egutegia
Arduradunak Hartzaileak
Jarduketa ildoen fitxa
Jarraimendu fitxa
Data
Helburua Esparrua
EKINTZA
Garapenerako jarduketak Jarduketa bakoitzaren gauzapen egoera
Adierazleen balorazioa Iruzkinak
Ur kontsumoa Ekonomikoa
4. EKINTZA PLANAREN FASEA
5. EBALUAZIO FASEA
II. Eranskina. Ur eko-auditorietarako galdetegiak
2.2. KONTSUMO KALKULUA
Kontsumoak kalkulatzeko fitxaTxorrotak Pixatokia Zisternak Dutxak Garbiketa Sukald Ureztapena
A
EMARI BATERATUA
l. / minutuko l. / erabilera l. / erabilera l. /
minutuko - - l. / minutuko
B
ALDIZKATASUNA
Batez beste erabilera /
egun
Batez beste erabilera /
egun
Batez beste erabilera /
egun
Batez beste erabilera /
egun- -
Zenbat erabilera /
asteko
C
ERABILERA DENBORA
Erabilera minutuak
batez beste- -
Erabilera minutuak
batez beste- -
Erabilera minutuak
batez beste
D
ERABILTZAILE KOP.denek gizonek denek denek - - -
E
EGUNEROKO EMARIA
a x b x cx d
a x b x gizon kop. a x b x d a x b x c
x dKalculua Kalculua -
F
ASTEKO EMARIAe x 5 e x 5 e x 5 e x 5 e x 5 e x 5 a x b x c
GDENBORALDI
BALIODUNEKO EMARIA
f x aste baliodunak
f x aste baliodunak
f x aste baliodunak
f x aste baliodunak
f x aste baliodunak
f x aste baliodunak
f x aste baliodunak
Hobekuntzak proposatzeko fitxa
ARAZOA ZERK ERAGINDA HOBEKUNTZA PROPOSAMENA
Egiturazkoak
Kudeaketan
Lehentasuna Zailtasuna Azturetan
Araudia
3. ALTERNATIBAK PROPOSATZEKO FASEA
3.1. HOBEKUNTZAK