Erdem TOKUŞ -satinalma usulleri

download Erdem TOKUŞ -satinalma usulleri

of 33

Transcript of Erdem TOKUŞ -satinalma usulleri

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    1/33

    11

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    SATIN ALMA ETM

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    2/33

    2

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    ERK

    SATIN ALMA NEDR?

    GENEL EREVE

    GENEL SRE

    SATIN ALMA USULLER

    DORUDAN TEMN

    SATIN ALMA SRELERNN ZLENMES

    PAZARLIK USUL

    AIK HALE USUL

    ZEL DURUMLAR

    SATIN ALMA STRATEJS / PLANI

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    3/33

    3

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    SATIN ALMA NEDR?

    Satn alma, mal alm, hizmet temini ve yapm ilerinde;

    1) lgili kuruluun proje hedeflerinin ve amalarnn detayl bir

    ekilde aklanmas2) Rekabette adillik, doruluk ve effafln salanmas

    3) Ekonomiklik ve parann en etkin kullanmnn salanmas

    hususlarnn dikkate alnarak ihtiya duyulan almlarnzamannda gerekletirilmesi ilemidir.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    4/33

    4

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    GENEL EREVE1. Geriye dnk ihale yaplmamas: Satn alma szlemeleri hibir koulda

    geriye dnk olarak karara balanamaz

    2. Ayrm gzetmeme: Teklifin maliyet etkinlii ve nerdii kalite dnda herhangi birtemelde ayrm yaplamaz

    3. Adil rekabet: Btn isteklilere kazanabilecekleri tekliflerle gelebilmeleri iin eit bilgi,frsat ve ortamn salanmas nemlidir.

    4. Yeterli artnamelerin hazrlanmas: artnamenin satn alnacak unsurunsahip olmas gereken teknik zelliklerini, alm ileminin hukuki, ticari mali ve idari esas veusullerini ierir.

    5. Etkin duyuru: Rekabet koullarn salayacak ekilde ok sayda potansiyel istekliye

    ulatrlmas gerekmektedir.

    6. Yeterli sre tannmas: Potansiyel isteklilere baarl teklif hazrlyabilmeleri iiniin niteliine gre yeterli zaman verilmelidir.

    7. Uygun objektif kriterlerin kullanm: Deerlendirme kriterlerininbelirlenmesinde tarafszlk ve ihtiyalara uygunluk kriterlerinin karlanmas g

    erekir.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    5/33

    5

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    8. Kaytlarn tutulmas:Satn alma faaliyetleri kapsamnda gerekletirilen tm yazmalar, raporlar,faturalar ve ilgili dier mali belgeler kayt altna alnmal ve son deme tarihindenitibaren en az 5 yl saklanmaldr.

    9. Standart Belgelerin Kullanlmas:Yararlanclar, ihalelerde ve szlemelerde satn alma faaliyetleri iin hazrlanmstandart belge ve formlar kullanmaldrlar.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    6/33

    6

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    SATIN ALMA STRATEJS/PLANI

    Mali destek yararlanclar gerekletirecekleri tm ihalelerile ilgili olarak ihale ilann yaynlanmas, al vedeerlendirme, teslimat ilemleri, geici/kati kabul vebenzeri bilgileri ieren bir Satn alma Plan

    hazrlayacaklardr.

    Destek yararlancs hazrlam olduu ve ilan, al,deerlendirme, szleme imzalama ve geici kabultarihlerini ieren satn alma plann projesini uygulamaya

    balad ikinci ayda ajansa gndermeli ve al tarihindenen az iki hafta nce ajansa bildirimde bulunmaldr. Ajansuzmanlar, mali destek yararlancs tarafndan dav

    etedilmeden de deerlendirmelere gzlemci olarakkatlabilirler.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    7/33

    7

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    1. PROJE HTYALARININ TANIMLANMASI2. SATIN ALMA STRATEJLERNN KARARLATIRILMASI

    3. TEKNK ZELLKLERN BELRLENMES / ARTNAMELERNHAZIRLANMASI

    4. HALE DOSYALARININ HAZIRLANMASI5. SATIN ALMA DUYURUSUNUN YAYINLANMASI / STEKLLERN

    DAVET

    6. YAZILI TEKLFLERN ALINMASI

    7. TEKLFLERN DEERLENDRLMES

    8. SZLEME YAPILACAK TEKLFN SELMES VE BAARSIZOLANLARIN BLGLENDRLMES

    9. SZLEMENN MZALANMASI VE UYGULAMANINYNETLMES

    GENEL SATIN ALMA SREC

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    8/33

    8

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    YARARLANICILARAjanstan destek almaya hak

    kazanan gerek veya tzel kiiler

    4734 sayl Kamu haleKanununa tabi olan

    yararlanclar

    4734 sayl Kamu haleKanununa tabi olmayan

    Yararlanclar

    SATIN ALMA USULLERAk hale UsulPazarlk Usul

    Dorudan Temin Usul

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    9/33

    9

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    DORUDAN TEMN

    Dorudan temin, Szleme makamnn isteklilerle mali veteknik unsurlarn grerek fatura veya geerli harcama belgelerikarlnda ihtiyalarn satn alma usuldr.

    20.000 TLye kadar olan almlarda sadece piyasa aratrmasyaplarak dorudan temin yoluna gidilebilir. Kamu kayna niteliinde

    olan mali destein harcanmasnda piyasa aratrmas byk nemarz etmektedir. Yaplan piyasa aratrmas kaytlar iledesteklenmelidir.

    Alnacak mal-hizmet-inaat ii iin temel zelliklerin satnalma yaplmadan nce tespit edilmesi gerekli grld taktirdeteknik artnamenin hazrlanmas zorunludur.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    10/33

    10

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    PAZARLIK USUL

    Pazarlk usul, ihtiya duyulan almn salaycs olabileceken az 5 adayn belirlenmesinden sonra bu adaylara teklif sunmakzere yazl davetiye gnderildii usuldr.

    150.000 TLye kadar yaklak maliyeti olan almlarda bu usulkullanlr.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    11/33

    11

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    PAZARLIK USUL SREC1. htiyalarn belirlenmesi / Teknik artnamenin ( Tanm) ve hale Dosyasnn

    hazrlanmas, Deerlendirme Komitesinin oluturulmas2. Belirlenen ihtiyalara cevap verebilecek nitelikte olduuna inanlan teklif

    verebilecek en az be adaydan oluan bir ksa listenin hazrlanmas

    3. hale konusu iin teknik detaylar ve gerekletirme yntemleri gibi hususlardafiyat iermeyen teknik tekliflerin alnmas

    4. htiyalar en uygun ekilde karlayacak yntem ve zmler zerine, her biristekli ile grme yaplmas

    5. Teknik grmeler sonucunda artlarn netlemesi zerine, teknik artnameyedayal olarak fiyat tekliflerini de ieren son tekliflerinin alnmas

    6. Tekliflerin deerlendirilmesi, artname ile karlatrlmas, uygunluunun

    denetlenmesi7. Verilen teklifler zerinde fiyat grmesi yaplmas, son indirimli fiyat tekliflerinin

    yazl ve kapal olarak alnmas

    8. Son fiyat tekliflerinin almas ve en uygun teklif veren istekliye ihalenin verilmesi

    9. Szlemenin imzalanmas ve uygulanmas

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    12/33

    12

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    1. htiyalarn belirlenmesi / Teknik artnamenin ( Tanm) vehale Dosyasnn hazrlanmas, Deerlendirme Komitesininoluturulmas

    Teknik artlar netletirilerek ihtiya duyulan mal-hizmet-yapm

    ilerine ilikin artlar ve hedefleri tanmlayan, eer gerekiyorsakullanlacak yntem kaynak ve sonular ieren bir artnameoluturulmaldr.

    artname hazrlandktan sonra ihale dosyas oluturulacaktr. haleduyurusu ilan ya da yazl davet usulyle yaplr.

    Teklifin deerlendirilmesi ve pazarlk mzakerelerini ynlendirecekolan deerlendirme komitesi ilgili standart formu doldurularakoluturulur.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    13/33

    13

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    2. Belirlenen ihtiyalara cevap verebilecek nitelikteolduuna inanlan teklif verebilecek en az be adaydanoluan bir ksa listenin hazrlanmas

    Deerlendirme komitesi tarafndan yaplacak ksa liste oluturmailemi benzer ilerde teknik yeterlilie sahip ve yle itibar grengemi dnemlere ait i bitirme durumunu belgeleyebilen isteklilerinarasndan objektif kriterlere gre tercih yaplacaktr.

    hale konusu iin teknik detaylar ve gerekletirmeyntemleri gibi hususlarda fiyat iermeyen tekniktekliflerin alnmas

    3 .

    Ksa listede yer alan adaylara, fiyat iermeyen teknik tekliflerinisunmak iin ihaleye davet mektubu gnderilir. Tekliflerinihazrlamalar iin yazl davet yaplanlara en az 7 gn, ilanyoluyla ulalanlara en az 10 gn sre tannr.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    14/33

    14

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    4. htiyalar en uygun ekilde karlayacak yntem vezmler zerine, her bir istekli ile grme yaplmas

    Alnan tekliflerin idari uygunluu kontrol edildikten sonra teknikihtiyalar iin adaylarla ayr ayr mzakereler yaplr. Bumzakereler kayt altna alnr ve her bir tutanak karlkl olarakadayla yararlanclar tarafndan imzalanr.

    Teknik grmeler sonucunda artlarn netlemesizerine, teknik artnameye dayal olarak fiyat tekliflerinide ieren son tekliflerinin alnmas

    5.

    artlar netletirilmi teknik artnameye dayal olarak 7 gngememek zere belirlenen sre iinde son teklif sunumuistenir.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    15/33

    15

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    6. Tekliflerin deerlendirilmesi, artname ilekarlatrlmas, uygunluunun denetlenmesi

    steklilerinde bulunduu al oturumunda teklif zarflar alarakteklif sunum kurallarna uygunluklar incelenir.

    Teklif mektubu ve eer isteniyorsa geici teminatlarn usulneuygun olup olmad kontrol edilir. Usulszlk grlmse teklifdeerlendirmeye alnmaz ve durum tutanakla tespit edilir. Bu sonoturumda indirimli son fiyat istenir. Geerli teklif says 3n altnaderse ihale iptal edilir.

    stekliler ve teklif fiyatlar tutanaa balanarak aklanr veisteyenlere Deerlendirme Komitesi bakan tarafndan onaylsureti imza karl verilir.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    16/33

    16

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    7. Verilen teklifler zerinde fiyat grmesi yaplmas, sonindirimli fiyat tekliflerinin yazl ve kapal olarak alnmas

    Bu son oturumda isteklilerden ayn artlar altnda son indirimli fiyattekliflerini yazl ve kapal sunmalar istenir.

    Son fiyat tekliflerinin almas ve en uygun teklif verenistekliye ihalenin verilmesi

    8.

    steklilerin huzurunda verilen son indirimli teklifler alrkenuygun teklifi veren belirlenir ve ihale sonulandrlr. Durum

    tutanakla tespit edilir. Seilen teklifin tercih nedenini ieren tmsreci kapsayan deerlendirme raporu hazrlanr.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    17/33

    17

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    9. Szlemenin imzalanmas ve uygulanmasKazanan istekli en ge 5 gn iinde szleme imzalamaya davetedilir. Davet tebliinden en ge 7 gn iinde gerekli belgelerinimzalamak iin hazr bulundurulmalar gerekir. Aksi halde teminatlarirad edilebilir ve szleme hakk ortadan kalkar.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    18/33

    18

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    AIK HALE USUL

    Yaklak maliyeti 150.000 TL den byk olan almlar, akihale usul ile gerekletirilir.

    Ak ihale usul ile yaplacak olan almlarda ihale ilanlar ,ihale al tarihinden en az 20 gn nce yaynlanmaldr.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    19/33

    19

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    1. htiyalarn belirlenmesi / Teknik artnamenin ( Tanm) vehale Dosyasnn hazrlanmas, Deerlendirme Komitesininoluturulmas

    2. hale duyurusunun yerel ve ulusal basnda, yararlancnn ve

    Ajansn internet sayfasnda duyurulmas,

    3. Tekliflerin yazl olarak alnmas

    4. Tekliflerin deerlendirilmesi

    5. halenin verilmesi / seilmeyenlerin bilgilendirilmesi

    6. Szlemenin uygulanmas

    AIK HALE USUL SREC

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    20/33

    20

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    1. htiyalarn belirlenmesi / Teknik artnamenin ( Tanm)ve hale Dosyasnn hazrlanmas, DeerlendirmeKomitesinin oluturulmas

    Pazarlk usulnde uygulanan sre bu aamada aynen uygulanr.

    2. hale duyurusunun yerel ve/veya ulusal basnda,yararlancnn ve Ajansn internet sayfasnda duyurulmas

    hale ilanlar ihale al tarihinden en az 20 gn nceyaynlanmaldr.

    200.000 TLyi geen almlarda ulusal gazetelerde ilanzorunludur.

    lanlar detaylaryla birlikte Ajansa gnderilir, varsayararlancnn internet sayfasndan yaynlanr.

    lan yapldktan sonra zorunlu olmas haricinde deiiklikyaplmaz.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    21/33

    21

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    3. Tekliflerin yazl olarak alnmasTeklifler belirtilen yer ve saatte kayt altna alnr. Karlnda teklifalnd belgesi verilir.

    4. Tekliflerin deerlendirilmesi

    Teklifler kayt srasna gre alp ncelikle idari uygunluk tablosu kullanlarakdeerlendirilir.

    Bu deerlendirme sonucu tekliflerin zn etkilemeyecek ve ksa sredetamamlanabilecek eksiklikler iin 5 gn verilmelidir. Daha sonra tekliflerin teknikve mali deerlendirilmelerine geilir. Bu deerlendirme sresi tekliflerin aldtarihten itibaren 15 i gnn gememelidir.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    22/33

    22

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    4. TekliflerinDeerlendirilmesi

    a) Hizmet alm iin teknik vemali deerlendirme

    b) Mal alm ve yapm ileriihaleleri iin

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    23/33

    23

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    a) HZMET ALIMI N TEKNK VE MAL DEERLENDRME

    Teknik deerlendirme tablosuna uygun olarak her bir teklif 100 puan zerindenllecektir. Deerlendirme sonucunda ortalama puanlar alnarak 80 puanalamayan projeler reddediler.

    Teknik deerlendirmeler sonucu en yksek puana sahip teklife 100 puan verilerekdier tekliflere verilen puanlar ayn oranda deitirilir.

    Ayn ilem mali puanlara da uygulanr.

    Teknik puanlarn arl 0.8 mali puanlarn arl 0.2 olacak ekilde mali ve teknikpuanlar birletirdiimizde ihale en yksek puan alan teklife verilir.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    24/33

    24

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    b) MAL ALIMI VE YAPI LER HALELER

    halenin verilmesinde tek kriter fiyattr. hale teknik artnameye uyan tekliflerarasnda en dk fiyat veren istekliye verilecektir.

    SR.Ek-3de rnei grlebilir.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    25/33

    25

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    5. halenin verilmesi / seilmeyenlerin bilgilendirilmesihaleyi kazanan istekli en ge 5 gn iinde szlemeyi imzalamakiin davet edilir. Tebli tarihinden itibaren 7 gn iinde de gereklibelgelerin hazr olmas gereklidir.Aksi durumda teminad iradedilerek szleme hakk yitirilir.

    Szleme imzalandktan sonra 10 gn iinde seilmeyen ilgililereteekkr edilir.

    6. Szlemenin uygulanmasSzleme imzalandktan sonra yklenicinin ykmllkleri erevesindeuygulamay ynetme ve izleme gerekletirilmelidir.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    26/33

    26

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    KAYITLARIN TUTULMASI

    Ajans tarafndan salanan mali desteklerkapsamnda gerekletirilecek tm satn alma faaliyetleriyararlanc tarafndan kayt altna alnmal ve gerek ajans

    ve gerekse dier ilgili kurumlarca yaplacak denetimlerdeyetkili kiilerin incelemesine ak tutulmaldr. Satn almafaaliyetleri kapsamnda gerekletirilen tm yazmalar,raporlar, faturalar ve ilgili dier mali belgeler salkl birekilde kayt altna alnmal ve mali destek kapsamndakison deme tarihinden itibaren en az 5 yl sreylesaklanmas temin edilmelidir.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    27/33

    27

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    SATIN ALMA SRELERNN ZLENMES

    Satn alma srecinin her aamas kayt altna alnacak veilgili tm belgeler Szleme Makamnca oluturulacakbir ihale ilem dosyasnda muhafaza edilecektir.

    Bu dosyada;

    Yaklak maliyete ilikin hesap cetveli, ihale dosyas,iln metinleri, adaylar veya istekliler tarafndan sunulan bavurularveya teklifler ve dier belgeler, Deerlendirme Komitesi tutanak vekararlar gibi ihale sreci ile ilgili btn belgeler ve yazmalarbulunur.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    28/33

    28

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    Satn alma faaliyetlerinde, yararlanclar iin

    belirlenmi olan kurallara uyulmamas halinde,gerekletirilen almlar uygun maliyet olarakdeerlendirilmez ve yaplm olan harcamalar destekbtesinden karlanamaz.

    Dier taraftan, yararlanclara salanan avanstanyanl, kurallara uymayan veya usulsz harcamayapldnn sonradan tespit edilmesi durumundaverilen destek yasal faizi ile birlikte yararlancdan gerialnr.

    Harcama ve satn alma belgelerinin tamamnn yetkilimakamlarca gerekli incelemelerden geirilecektir; busebeple, kaytlarn salkl bir ekilde tutulmas veilgili tm belgelerin muhafaza edilmesi gerekmektedir.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    29/33

    29

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    SATIN ALMA SRECNN PTAL:hale usullerinin baarsz olduunda, ihale ilan edildikten sonra projeninteknik ve mali verileri kkl bir deiiklie uram ise, mcbirsebeplerin szlemenin ileyiini srdrlemeyecek hale getirmesiyle,tekliflerin mevcut mali kaynaklar amas durumunda ve usulszlklerinortaya kmas durumunda satn alma sreci iptal edilebilir.

    TRAZLAR:

    stekliler zarar grm olduklarna inandklarnda mali destekyararlancsna bavurabilirler. Yararlanc bu bavurulara 45 gn iindeyazl cevap vermek zorundadr.

    TEKLF GEERLLK SRES:Tekliflerin geerlilik sresi ,tekliflerin son teslim tarihinden itibaren 60gnden az olmamaldr.

    SZLEME DEKL:Szlemelerin herhangi bir deiiklie yol amayacak ekildedzenlenmesi esastr ancak szlemenin uygulanmasn olumsuzynde etkileyecek ihale koullarnn deimesi halinde szlemededeiiklik yaplabilir. Bu deiiklikler SRde Genel Koullar da belirtilen

    hkmler dorultusunda yaplmaldr.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    30/33

    30

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    ZEL DURUMLAR

    1. Ortaklardan herhangi birinin kamu ihale mevzuatna tabi olmasdurumunda, satn alma faaliyetleri sz konusu mevzuat hkmleridorultusunda gerekletirilir.

    2. Satn Alma Rehberinde yer almayan hususlar iin 4734 sayl Kamuhale Kanunu ve ilgili mevzuat hkmleri kyasen uygulanabilir.

    3. Maliye Bakanlnn mevzuat hkmlerince 2000 TL yi aan hizmetalmlarnda szleme gereklidir.

    4. Bir projenin hazrlanmasna katlan herhangi bir uzman ya da firma,

    satn alma veya ihale hazrlklarna ynelik ilerden haritutulmaldr.

    5. Uygulanacak ihale usuln deitirmek ve parasal limitleri amakamacyla, btnlk arz eden iler suni bir ekilde ksmlara ayrlarakihale edilemez.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    31/33

    31

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    ZEL DURUMLAR

    6. Satn alma srecinde yaanacak gecikmeler projenin zamanndatamamlanmasn tehdit ettiini unutmaynz.

    7. Belli bir marka, model, patent, menei, kaynak veya rnbelirtilemez ve belirli bir marka veya modele ynelik zellik ve

    tanmlamalara yer verilemez.

    Ancak, ulusal ve/veya uluslararas teknik standartlarn bulunmamasveya teknik zelliklerin belirlenmesinin mmkn olmamashallerinde "veya dengi" ifadesine yer verilmek artyla marka,

    patent veya model belirtilebilir.

    8. Mal ve Yapm ileri ihalelerinde, ihalenin verilmesinde tek kriterfiyattr. hale, teknik artnameyi karlayan ve zm nerileriuygun nitelikte teklifler arasndan en dk teklifte bulunanistekliye verilecektir.

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    32/33

    32

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    ZEL DURUMLAR

    9

    . Ak ihale usulne gre yaplan ancak sonusuz kalmasnedeniyle pazarlk usulnn uygulanmasna karar verilen ihalelerdeyaklak maliyetin 250.000,00 TLyi amamas ve Ajans onaynnalnmas gerekir

  • 8/6/2019 Erdem TOKU -satinalma usulleri

    33/33

    33

    UKUROVA KALKINMA AJANSI

    Aadaki durumlarda izleme uzman, erkenuyar/usulszlk raporu hazrlar:

    1. Satn alma dokmanlarnda belirtilen zel bir kalemindorulanamamas

    2. Malzemenin, ikinci el olduu phesi

    3. Malzemenin seri numaralarnn deitirildiine dairphe

    4. Herhangi bir baka sahtekarlk teebbs.

    DKKAT