Univerzitet “Sv. Kiril i Metodij” - SkopjeMedicinski fakultet

Seminarska rabota po predmetotNevrologija

Na tema

Epilepsija i `enskiot pol

Mentor : Izrabotila:

Nau~en sor. D-r Boltevska Ivana 15323

Natalija D.Baneva Grupa A2

1

Dekemvri 2009

[to e epilepsija?

Epilepsija e povremeno naru{uvawe na nervnen sistem koj nastanuva poradi prekumerno i nepravilno prenesuvawe na nervni impulsi vo mozokot i e prosleden so nepravilnosti na encefalogramot.

Epilepsija e eden od naj~esti nevrolo{ki zaboluvawa, 1% od op{tata populacija. Mo`nosta da edna individua dobie epilepsija vo tekot na `ivotot iznesuva 2-4 %, dodeka za eden epilepti~en napad duri 8%. Deneska vo svetot ima okolu 50 milioni lu|e koi boleduvaat od epilepsija.

Epilepsija denes Za `al, pove}eto koi imaat epilepsija se ~ustvuvaat

diskriminirani i pomalku vredni za okolinata, poradi predrasudite vo sredinata vo koja `iveat. Zatoa tie ~esto ja ~uvaat vo tajnost svojata bolest i se izoliraat. Se veruva deka bolnite od epilepsija se ograni~eni vo obavuvawe na svoite osnovni `ivotni potrebi i pokraj toa {to se znae deka mnogu poznati lica ja imale tokmu istata bolest kako: Cezar, Aleksandar Makedonski, Napoleon Bonaparta, Vladimir Lenin, Vinsent Van Gog. Za da se izbegne ponatamo{nata izolacija na ovie lu|e se pokrenati brojni akcii kako "Out of the shadows" od SZO.

Etiologija na epilepsijaIdiopatski (primarni, vrodeni, funkcionalni, nasledni) - nemo`e

da se potvrdi pri~initelot na sostojbata, osven naslednata predispozicija (no poradi heterogenosta na bolnite te{ko e da se utvrdi edinstven tip na nasleduvawe).

Simptomatski (sekundarni, organski, steknati) - pri~ina e nekoe hroni~no organsko o{tetuvawe ili bolesti koi go zafa}aat CNS kako: prirodno poremetuvawe na razvojot, infekcii, tumor, traumi, dolg i intenziven telesen napor, nedovolno snabduvawe na mozokot so kislorod, u`ivawe na droga i sl.

Kriptogeni - epilepsii za koi se veruva deka deka se simptomatski i deka imaat organski supstrat vo osnova, no e nemo`no da se doka`e.

Vidovi na epilepti~ni napadi i klini~ka slikaEpilepti~nite napadi se vidliva manifestacija na prethodno

opi{anite mozo~ni promeni.Postojat 4 vidovi na napadi i toa:

2

Generaliziran napad - Se karakterizira so zafa}awe na pogolem del od mozokot bez lokaliziran po~etok so zafa}awe na svesta. Toni~no-kloni~en oblik se manifestira so pad na bolniot i tipi~ni muskulni gr~evi. Bolniot gr~evito di{i, go pregrizuva jazikot, mokri bez kontrola i gubi svest . Ova e najdramati~en oblik od site epilepti~ni napadi. Apsans ,mal napad (vo prevod otsutnost) naj~esto se javuva vo detskata vozrast i se odlikuva so nagli i kratkotrajni gubewa na svesta. Liceto ja prekinuva svojata aktivnost, kratkotrajno e odsuten i zagledan vo nekoj predmet, prestanuva da di{i, da zboruva, glavata mu pa|a, mu pa|aat predmeti od raka. Vakvi napadi mo`e da se javat i 100 pati na den i zna~itelno ja namaluvaat koncentracijata . Parcijalen napad - Zapo~nuvaat vo eden del od CNS no mo`at da se pro{irat niz celiot mozok. Mo`at da bidat ednostavni kaj koi e so~uvana svesta ili kompleksni kaj koi e zafatena istata. Ednostavni parcijalni napadi zavisat od lokalizacijata na epilepti~noto `ari{te. Dokolku e zafaten motorniot del od CNS ke se manifestiraat so gr~evita kontrakcija na muskulaturata, zafa}awe na senzorniot del na CNS se odlikuva so naru{en oset za miris, vid, zvu~ni halucinacii, ~uvstvo na trnewe. Mo`ni se kombinirani senzomotorni. Kompleksni parcijalni napadi naj~esto se javuvaat kaj postari lica i najte{ko se kontroliraat so terapija. ^esto se javuva karakterisi~no pred~uvstvo (aura), po {to sledi poremetuvawe na svesta. Ovie napadi obi~no se kratki i trajat okolu 3 minuti. Licata izgledaat kako da se budni, no gubat kontakt so okolinata. ^esto se javuvaat avtomatizirani facijalni ekspresii, puckawe na prsti, povtoruvawe na isti zborovi, neusmereno odewe, pa duri i soblekuvawe. Tie ne se svesni za svoeto odnesuvawe, a posle padot se pospani, zvuneti i se `alat na glavobolki. Specijalni epilepti~ni sindromi - 1)Lennox-Gastaut sindrom e eden od najte{kite oblici na epilepsija . Naj~esto se javuva kaj deca so mentalna retardacija. Napadite se od me{an tip (toni~ni, toni~no-kloni~ni, miokloni, atonski). Se javuvaat i vo tekot na denot i vo no}ta, a odgovorot na antiepilepti~ni lekovi ne e zadovolitelen. 2) Juvenilna mioklona epilepsija ~esto e neprepoznaena i e naj~est oblik na idiopatska epilepsija. Se javuva vo pubertet i predstavuva nasledno poremetuvawe kaj nevrolo{ko zdravo dete. Se karakterizira so kombinirani toni~ni i kloni~ni gr~evi koi se javuvaat nekolku sati po budeweto i po~esto gi zafa}aat gornite ekstremiteti. Ovoj oblik na epilepsija ne ja naru{uva intelegencijata, obi~no trae cel `ivot i

3

dobro reagira na terapija. 3) Infantilni spazmi se nenadejni kratki spazmi koi gi zafa}aat ekstremitetite i vratot. Obi~no se opi{uvaat kako del od t.n. West sindrom, koj e prosleden so aritmii na EEG i te{ka encefalopatija so psihomotorna retardacija. Se javuva vo prva godina od `ivot kako rezultat na cerebralni malformacii, perinatalen o{tetuvawe, postnatalen mozo~en insult ili od nepoznati pri~ini. 4) Atoni~en napad se odlikuva so naglo gubewe na muskulniot tonus i rezultira so pa|awe i ~esti povredi. Status epilepticus - Pretstavuva dolgotraen epilepti~en napad koj trae polovina ~as ili kratkotrajni no ~esti napadi. Ova e `ivotnozagrozuva~ka sostojba.Napadi koi ne se epilepsija* Febrilni konvulzii * Vospalenie na mozokot (meningitis, encefalitis) * Kontuzii (nagme~uvawa)* Metabolni poremetuvawa - niski vrednosti na {eker vo krvta,

nedostatok na kalcium Dijagnosticirawe na epilepsijaEden epilepti~en napad ne se deklarira kako epilepsija.

Potreben e detalen nevrolo{ki pregled. Potrebna e temelna anamneza, utvrduvawe na pri~ina za epilepti~en napad, isklu~uvawe na site mo`ni ostanati pri~initeli, odreduvawe na op{t i nevrolo{ki status na bolniot i EEG. Poslednoto slu`i za utvrduvawe na dijagnozata na epilepsija i za odreduvawe na oblik na epilepti~en napad. Vo nekoi slu~ai mo`e da se koristi i KT ili MR za da se utvrdi nekoe organsko o{tetuvawe ili da se isklu~at drugi sostojbi.

4

Terapija na epilepsijaEpilepsijata treba da se lekuva u{te od samiot po~etok t.e. od

momentot na postavuvawe na dijagnoza. Obi~no so terapija se zapo~nuva posle 2 napada ili vo nekoi slu~ai i posle prviot napad dokolku postojat promeni na EEG koi odat vo prilog na epilepsija. Vo terapija se vklu~ini specijalist nevrolog ili nevropedijatar vo sorabotka so ginekolog i psiholog. Tie ja odreduvaat antiepilepti~nata terapija, koja naj~esto e kombinirana. Nekoga{ e potrebno po izvesno vreme da se smeni. Potrebni se ~esti i redovni kontroli, a lekarstvata treba da se zemaat redovno za da se spre~i napadot. Vo dve tretini od slu~aite mo`e da se postigne potpolna kontrola na napadite. Posebno vnimanie treba da se obrne na deca i `eni, osobeno poradi vlijanieto na psiholo{kiot razvoj na deteto, a kaj `enite poradi bremenost, poroduvawe, doewe i vlijanie vrz razvoj na deteto.

Lekovi koi denes se dostapni za tretman na epilepsija mo`at da se podelat vo dve grupi: 1) Antiepilepti~ni lekovi od stara generacija: metilfenobarbiton, fenobarbiton, fenitoin, primidon, etosuksimid, klonazepam, karbamazepin, valproična kiselina i 2) Antiepilepti~ni lekovi od nova generacija: lamotrigin,gabapentin,topiramat.

Antiepilepti~nite lekovi od nova generacija imaat ist efekt kako i onie od stara generacija edinstveno podobruvawe e {to ima pomalku nuspojavi.

Epilepsija kaj `enskiot pol

^estotata na epilepsija kaj `enite e ista kako i kaj ma`ite, no poradi osobeni promeni vo hormonskiot status potrebno e posebno vnimanie. Se smeta deka 0.3-0.6% od trudnici imaat epilepsija, a 1:250 plodovi vo tekot na bremenosta se izlo`eni na antieplilepti~ni lekovi (AEL) .

Poremetuvawe na reprodukcijaKaj `enskiot pol zafaten so epilepsija postoi pogolem rizik za

poremetuvawe na reprodukcija. Broj na partusi kaj `eni koi imaat epilepsija e 1/3 - 2/3 od zdravata `enska populacija. Neplodnosta se povrzuva so nepravilnosta vo menstrualniot ciklus, ciklus bez ovulacija, poremetuvawe na hormonite od hipofiza. Vo 40% od epilepti~ni lica imaat seksualni poremetuvawa.

Mehanizmot na reproduktivnite poremetuvawa ne e seu{te jasen, a se povrzuva so fiziolo{ki, farmakolo{ki i psiholo{ki vlijanija (strav od maj~instvo, strav od anomalii na deteto). AEL isto taka mo`at da dovedat do reproduktivni disfunkcii preku namaluvawe na nivo na steroidi vo plazma (karbamazepin, feniton, fenobarbital) ili preku

5

zgolemuvawe na nivo na gonadalni androgeni vo plazma (Valproat).

Kontrola na ra|awe@enskite individui koi imaat imaat epilepsija i koi sakaat da

zemaat oralni kontraceptivni piluli moraat prethodno da se posovetuvaat za nivno koristewe ne samo so ginekolog tuku i so nevrolog. Poedini AEL (karbamazepin, fenobarbiton, primidon, topiramat) go namaluvaat dejstvoto na oralni kontraceptivi.

Postapki koi se primenuvaat kaj `eni so epilepsija koi sakaat da imaat potomstvo:

- postavuvawe na to~na dijagnoza na epilepti~en sindrom poradi odreduvawe na primarna terapija;

- planirawe na bremenosta vo dogovor so nevrolog i ginekolog;- liceto koe nemalo napadi 2-5 godini treba da razmisli za prekin

na antiepilepti~na terapija (po konsultacija so lekar);- primenuvawe na eden lek vo terapija na epilepsija koga i da e

toa mo`no i opredeluvawe na najniska efektivna doza;- inicijalni izbirawe na lek AEL koj ima najmal mo`en teratogen

efekt ( karbamazepin od starite AEL i lamotrigin ili gabapentin od novite AEL).

Menstruacija Mnogu `enski lica koi boleduvaat od epilepsija zabele`uvaat

~esti epilepti~ni napadi vo poedini fazi na menstrualen ciklus. Naj~esto se javuva pred ili za vreme na menstrualnoto krvarewe. Toj vid na epilepsija se narekuva katamenijalna epilepsija ili vo prevod menstrualna epilepsija (spored American Heritage i Meiram-Webster katamenija e sinonim za menstruacija).

Ovaa pojava prv ja opi{al Sir Charles Locock 1857 godina vo medicinskoto spisanie “Lancet” opi{uvaj}i oblik na epilepsija kaj `eni koj e karakteriziran so periodi~ni pojavi na ~esti napadi povrzani so menstualniot ciklus. Sepak pominalo mnogu vreme dodeka katamenijalna epilapsija e definirana ,vo 2004 godina. Za katamenijalna epilepsija se zboruva koga `ena vo generativen period ima ~esti epilepti~ni napadi vo odredeni fazi na menstrualen ciklus (luteinska, ovulaciska ili menstruaciska faza). Dijagnozata se postavuva ako se javat najmalku 2 pati po~esto vo opredelena faza od mensturlaniot ciklus i toa 2-3 posledovatelni ciklusi. Ovoj termin

6

ne se odnesuva na vidot na napadot, gi opfa}a site vrsti. Denes se smeta deka ovoj vid na epilepsija se javuva kaj 1/3 od `enskite individui koi boleduvaad od epilepsija.

Zavisno od toa vo koja faza se javuva epilepti~niot napad postojat 3 vida na katamenijala epilepsija:

1. C1 (perimenstruaciska) - po~esto se javuva dewe i toa vo period 3 dena pred pred se do 3 dena posle krvareweto;

2. C2 (periovulaciska) - povrzana e so sozrevawe na jajce kletkite, 10-13 den od menstrualniot ciklus;

3. C3 (luteinska) - povrzana e so sozdavawe na `olto telo po ovulacijata, od 12 od prethodna do 4 den pred slednata menstruacija

Katemenijalna epilepsija C3 se narekuva u{te i neadekvatna luteinska ,zatoa {to e zabele`ano deka se karakterizira so mnogu niska koncentracija na progesteron vo serumot i kaj tie lica ciklusot e bez ovulacija (anovulatoren). Taa pojava doveduva do neplodnost kaj `eni. Koncentracija na hormonot progesteron se meri vo serum vo faza na ovulacija ( se meri bazalna temperatura na teloto koja e toga{ zgolemena i vo toa vreme se zema krv za analiza) ili so biopsija na tkivo od kavumot na uterusot vo taa faza. Vlijanie na epilepti~nite napadi imaat nivoto na hormoni vo serumot kako i odnosot na estrogen i progesteron koj e najvisok pred ovulacija i vo tekot na menstruacija.

Progesteron ima antikonvulzivno dejstvo i ima vlijanie na namaluvawe na epilepti~nite napadi. Estrogenot ima prokonvulzivno dejstvo, pa spored toa zgolemena koncentracija na ovoj hormon vo krvta ke gi favorizira epilepti~nite napadi. Osobeno od golema va`nost e nivniot odnos. Toa zna~i deka pojava na ~esti napadi mo`e da se javi pri zgolemeno la~ewe na estrogen pokraj normalna koncentracija na progesteron ili pri niski vrednosti na progesteron pokraj normalnite vrednosti na estrogen. Isto taka sostojbi pri koi ima zgolemeno la~ewe na dvata hormona ({to zna~i so~uvan e nivniot odnos) ne mora da predizvika epilepti~en napad. Vlijanie na androgenite hormoni kaj `enite koi imaat epilepsija seu{te ne e dovolno prou~en, iako e zabele`ano deka brojot na napadite e reduciran koga koncentracijata na androgenite vo krvta e povisoka.

Utvrdeno deka AEL imaat vlijanie na hormonite. Koncentracijata na AEL vo serumot vo tekot na menstrualniot ciklus kaj `eni so katamenijalna epilepsija ne e postojan. Imeno i aktivnite supstanci na AEL kako i hormonite se vrzuvaat za plazma proteini, a koristat i nekoi isti enzimi vo procesot na metabolizacija vo heparot. Pa na toj na~in nekoi AEL mo`e da vlijaat na koncentracija na razni hormoni vo krvta preku zafa}awe na isti enzimi za razgradba vo heparot. AEL lamotrigin koristi drug pat na metabolizam vo crn drob, a gabapentin se metabolira preku bubregot. Pa spored toa ovie lekovi ne vlijaat na biotransformacija na hormoni i mo`e da se primenuvaat kaj lica so katamenijalna epilepsija.

7

Oralni kontraceptivni sredstva imaat pozitivno dejstvo kaj individuite koi imaat katamenijalna epilepsija preku stabilizacija na hormoni vo krvta. Acetazolamid 200/250 mg/den vo period od 7-10 dena pred menstruacijata pa se do krajot na krvareweto mo`e da se koristi kako terapija, a so tek na vreme ovie dozi se zgolemuvaat poradi tolerancijata koja se razviva. Antagonisti na estrogen se retko primenuvaat zatoa {to imaat ~esti nuspojavi. Hormonsko le~ewe so priroden progesteron ima pozitiven efekt kaj 50-70% od slu~ai.

Menopauza@enite vo menopauza koi imaat epilepsija im e dozvoleno da

zemaat hormonska nadomestna terapija. Mali dozi na estrogen nemaat negativno vlijanie na bolesta (pozitivno vlijaat vo spre~uvawe na osteoporoza). Pojava na osteoporoza kaj `eni so epilepsija mo`e da dojde ne samo poradi namalena koncentracija na estrogen ,tuku i poradi dolgotrajna terapija so AEL (femiton, fenobarbiton, primidon) ,ova ne va`i za AEL od nova generacija (lamotrigin, topiramat, gabapentin).

Bremenost i porodEpilepti~nite napadi se za~esteni pri krajot na prviot trimestar i

po~etokot na tretiot. Se povrzuva so razni fiziolo{ki promeni vo tekot na bremenosta, no i so neredovno zemawe na AEL. Dokolku epilepti~nite napadi se javuvaat za prv pat vo tekot na bremenosta stanuva zbor za gestaciska epilepsija. Mnogubrojni fiziolo{ki promeni koi se slu~uvaat vo toj period pridonesuvaat do namaluvawe na pragot na nadrazlivosta na mozo~nite kletki, a so toa i do pojava na epilepsija. Pokraj izostavuvawe na AEL (poradi strav od negativni efekti vrz plodot), zna~aen faktor e i stresot koj vodi do nedostatok na son {to e rizik faktor za epilepsija. Zgolemuvawe na telesnata te`ina doveduva do namaluvawe na koncentracija na AEL vo plazma. Toa e zabele`ano kaj fenobarbiton vo prviot trimestar i kaj karbamazepin vo tretiot trimestar. I lamotrigin e povrzan so pad na koncentracijata vo tek na bremenosta pa zatoa e potrebno da se zgolemi dozata. Po poroduvaweto vo tek na 2-8 nedeli se normaliziraat vrednostite, pa zatoa e potrebno povtorno da se adaptira terapijata so cel da se izbegne toksi~noto dejstvo na lekot.

Teratogenost na AEL

8

Zgolemen e rizikot za ra|awe na deca so pogolemi ili pomali malformacii kaj `enite koi boleduvaat od epilepsija (za razlika od zdravata populacija kade iznesuva 2-3%). Pri~ina za toa mo`e da se AEL vo tekot na bremenosta i epilepti~nite napadi vo tekot na istata. Pod poimot golemi anomalii se misli na onie koi imaat medicinski, hiru{ki i kozmeti~ki posledici kako: srcevi malformacii, rascep na nepce, malformacii na CNS i na rbeten mozok. Rizikot za anomalija kaj deteto e ista bez razlika na toa dali se zemaat ili ne AEL. Rizikot se zgolemuva pri dolgotrajni epilepti~ni napadi. Pri monoterapija rizikot e 2.9% (lamotrigin) i 7.2%(valproat). Rizikot e dva pati pogolem pri kombinirana terapija, duri 12.7% (valproat vo kombinacija so drugi AEL). Istra`uvawata poka`ale deka mo`e da se javi poremetuvawe i vo pokasniot razvoj na deteto, od blagi re~isi neprimetni promeni do te{ka mentalna retardacija. AEL so potencijalno visok rizik se vbrojuvaat: valproat, fenitoin i fenobarbiton. Osobeno teratogen e valproat koj mo`e da predizvika intelektualen zastoj vo razvoj na fetusot in utero. Me|utoa ovie pojavi ne se karakteristi~ni za lekovite od nova generacija.

Spored podatoci od "International Lamotrigine Pregnancy Registry" kade se obraboteni podatoci od 1992 do 2004 godina, od 414 trudnici koi primale lamotrigin, kaj 12 od niv (2.9%) e zabele`ana vrodena anomalija. Ovie podatoci uka`uvaat na toa deka rizikot e ist kako i kaj zdravata populacija. No rizikot se zgolemuva pri koristewe na istiot lek vo kombinacija na nekoj drug AEL, a namnogu so valproat (10-12%). Sledeweto na razvojot na decata koi se bile izlo`eni na AEL in utero uka`uva deka kaj niv naj~esto e afektiran verbalniot IQ, a se zabele`ani i promeni vo EEG. Decata od predu~ili{na vozrast od majki koi vo tek na bremenosta primale valproat, fenitoin, karbamazepin ili fenobarbiton poka`ale poslabi rezultati na testovite na intelegencija vo sporedba so svoite vrsnici.

Preporaki za gravidnite `eni:- Kvaliteten son i ishrana vo tek na bremenosta;- Izbegnuvawe na drugi lekovi i konsultacija na lekar;- Izbegnuvawe na konsumacija na alkohol i cigari;- Ultrazvu~en pregled vo period od 18-20 gestaciska nedela;- Sledewe na koncentracija na AIL vo serum;- Podesuvawe na dozi na lekarstvata;- Zemawe na folna kiselina vo tek na prviot trimestar i vitamin

K ~etiri nedeli po poroduvawe.

DoewePove}eto AEL se izla~uvaat vo maj~inoto mleko. Me|utoa

doeweto so maj~ino mleko mu dava podobar imunitet ,pa zatoa i se prepora~uva.

Zaklu~ok

9

Bidej}i ne postoi prevencija od epilepsijata, edinstvena preporaka e redovno primawe na terapija prepi{ana od specijalist nevrolog i redovni kontroli.

Koristena literatura:

- Prof.d-r V.Petrova i sor: Osnovni principi na sovremena nevrologija, Skopje, AD Prosvetno delo, 2002

- http://www.vasginekolog.rs/index.php?option=com_content&view=article&id=195:postupak-za-smanjenja-rizika-od-raanja-deteta-sa-malformacijama-anomalijama-ili-usporeni

- http://www.centar-zdravlja.net/bolesti/378/epilepsija/- http://bs.wikipedia.org/wiki/Epilepsija#Etiologija- http://www.zracenja.ozdravljenje.net/Mjerenje/U_vasem_domu/

Aritmija/Ateroskleroza/Bolovi_u_koljenima/epilepsija.html- http://www.stetoskop.info/Epilepsija-597-c31-sickness.htm-  www.consultantsinneurology.com/treatment_17.htm

10

- http://health.howstuffworks.com/epilepsy.htm

11