Energiemaatregelen in...

Energiemaatregelen

in sportinfrastructuurEnergiediensten voor Lokale Besturen

Sander Van Herzeele 23 maart 2017

Welkom

Agenda

Inleiding

Inzicht verbruik

Reductie verbruik

Duurzame energie

Efficiënt gebruik fossiele brandstoffen

Werking Energiediensten23/3/2017 ISB-Congres2

Eandis

Eandis geeft raad, ondersteunt, coördineert en

voert uit in 229 steden en gemeenten.

Infrastructuurwerken

Buitenverlichting

Synergie en

minder hinder

Lokale productie

Intelligent

energienetwerk

Duurzame mobiliteit

Duurzame gebouwen

Warmtenetten

Datadiensten en

energiemonitoring

Energieleveringen

Inspelen op nieuwe

behoeften

“De samenleving duurzaam verbinden met onze

netwerkoplossingen.”23/3/2017 ISB-Congres3

Energiediensten voor Lokale Besturen (EDLB)

2003: Vrijmaking energiemarkt

Ecologische openbare dienstverplichtingen

– Energieboekhouding

– Adviesverplichting

2009: EDLB opgericht, start 2010

Doel: A tot Z ontzorging van lokale besturen bij de

uitvoering van energiezorg voor hun patrimonium

100% samenwerkingsgraad in 2016 (229 LB)

23/3/2017 ISB-Congres4

Energiebeleid en aanpak

EU 2020/2030

Burgemeestersconvenant

VL Renovatiepact

BEN tegen 2050

Aanpakken volgens

Trias Energetica


Agenda

Inleiding

Inzicht verbruik

Reductie verbruik

Duurzame energie


Werking Energiediensten 23/3/2017 ISB-Congres6

Meestal intensief gebruik

Betekenisvol aandeel

Inzicht energieverbruik

Grote sporthal

Polyvalente

zaal

Kleedkamers,

toiletten en berging

Cafetaria en Admin

Buiten-

terrein?

Atletiek

Voetbal

Tennis

Tech

nis

ch

e r

uim

te23/3/2017 ISB-Congres7

Inzicht energieverbruik

Vb. 2000m²

Gas: 450.000kWh ~ 22.500€/j

El: 100.000kWh ~ 20.000€/j

Benchmarks (Centernovem)

Energieboekhouding

vb. Comeet


Agenda

Inleiding

Inzicht verbruik

Reductie verbruik

Duurzame Energie



Reductie verbruik

Energie in gebouwen

Duurzame

Mobiliteit

(Semi)

(Openbare)

verlichting

HVAC GebouwschilHVAC

HVAC Hernieuwbare energieVerlichting

MS- cabine


HVAC Isolatie

Verlichting Energie

Isolatie

Gebouwschil

Dakisolatie

Buitenschrijnwerk

Muurisolatie

Vloerisolatie


Voor

Ongeïsoleerd dak, U = 1.0 W/m²K

Enkelwandige lichtstraat, U = 5 W/m²K

Ongeïsoleerde kopse kanten, U = 2 W/m²K

Verouderde dakbedekking met onvoldoende

stabiliteit

Dakisolatie (1/2): Sporthal Kortenberg

HVAC Isolatie

Verlichting Energie


Na 10 cm PIR 2.200 m² ~ 0,24W/m²K

2.500 m² witte reflecterende bitumen dakbaan

540 m² lichtstraat vijfwandige polycarbonaat ~ 1,6W/m²K

Kopse kanten lichtdoorlatende polycarbonaat ~ 1,3W/m²K

Investering 413.625 €

Besparing 34% 19.000 €/j

TVT 15,5 j

Dakrenovatie (1/2): Sporthal Kortenberg

HVAC Isolatie

Verlichting Energie


Voor

+/- 2300m²

Weinig of geen isolatie

Condensatieproblemen

Grindbalast

Dakrenovatie (2/2): Sporthal Lede

HVAC Isolatie

Verlichting Energie


Na Geschatte besparing 2.165 €/j

Investeringskost 291.000 €

Kostprijs isolatie 115.000 €

Premie 16.000 €

Terugverdientijd (4 % stijging elektriciteitsprijs per jaar) 46 jaar

Stenen verwijderd, bestaande roofing dampscherm

Rotswol 16cm en PIR 8cm (U 0,20 W/m²K)

Nieuwe roofing

CO2 reductie: 10 ton/j

Indien TiO2: 1.107 ton/j

Zelfreinigend en

luchtzuiverend

Dakrenovatie (2/2): Sporthal Lede

HVAC Isolatie

Verlichting Energie


Beglazing: Turnhout Sporthal Stadspark

Voor

niet-geïsoleerde stalen profielen

506m² gewoon dubbel en enkel glas

HVAC Isolatie

Verlichting Energie


Beglazing: Turnhout Sporthal Stadspark

Na Geschatte besparing (15%) 3.253 €/j


Terugverdientijd (4 % stijging elektriciteitsprijs per jaar) NVT jaar

Aluminium schrijnwerk

Dubbel glas Ug = 1,1W/m²K

80m² Zonnewering, mat glas 36m², asbest,..

Verhoogd comfort, uitstraling, functionaliteit,

veiligheid (opengaand vs kip/draai)

Verlaagde onderhoudskosten

HVAC Isolatie

Verlichting Energie


Buitenmuurisolatie

~ 200 €/m² isolatie U 0,3 W/m²K,

incl. afwerking vb crepi

Besparing ~ 10%

Vloerisolatie

Specifieke eisen vloer

Afwezigheid kruipkelder

~ 5%

OP MAAT

Buitenmuur- en vloerisolatie

HVAC Isolatie

Verlichting Energie


*Kleur Weergave Index

HVAC Isolatie

Verlichting Energie

Verlichting


Verlichting

HVAC Isolatie

Verlichting Energie

T5 of LED

vanaf 2016 all-LED

Meest efficiënte lichtbron

– besparingen tot 70%

– TVT 3-8j

Langere levensduur

Geen lampvervangingen

en onderhoudskosten

Meer licht en comfort:

tevreden gebruikers


T12

T8

T5

Verlichting

HVAC Isolatie

Verlichting Energie

Spaarlampen of LED

vanaf 2016 all-LED

Besparing tot 80%

2 x 46 W = 92 W 20-30 W

Én geen lampen meer

te vervangen!


Verlichting

HVAC Isolatie

Verlichting Energie

Zelf of door experten

Geen standaardoplossing

– Lichtniveau: 300/500/750 lux

training/competitie/nation.

– Sturing:

» Lichtniveau 300/ 750 lux

» Detectie

» Aan/Afwezigheid

» Daglicht

» Zonering

– Juiste armatuur» Lichtrendement/levensduur/onderhoudsfactor/lumenbehoud/kleurtemperatuur

& Kleurweergave-index/Uitstralings-patroon/Cos phi/Flikker/Kleurbehoud

Al beter, toch nog veel ‘rommel’

Specialistenwerk!


Zelf of door experten

Kleine ingrepen zelf

– Bewegingsdetectie in bergingen en WC’s

– Timers bvb. in gangen

– Astronomische klok op buitenverlichting

– Halogeenspotjes => ledspotjes

– Sensibilisering

– Af te raden: TL-lampen vervangen door ledbuizen

Negatieve ervaringen in de praktijk

HVAC Isolatie

Verlichting Energie

Verlichting


Welke verlichting is er vandaag?

Gloeilampen

Halogeenlampen

Hogedrukkwikdamplampen

Hogedruknatriumdamplampen

TL T12

TL T8 KVSA

Relighting =

noodzaak

CFL (“spaarlampen”)

TL T8 EVSA

T5 (altijd EVSA)

Interessant

indien

>> branduren

Interessant indien

>>> branduren

HVAC Isolatie

Verlichting Energie

Verlichting


Verlichting (1/2): Sporthal Aalst Ten Rozen

Cijfers (1.813m²)

Geschatte besparing (energie-, lampen onderhoudskosten) 8.150 €/j

Besparing elektriciteit op verlichtingsinstallatie 75 %

Besparing op het totale elektriciteitsverbruik 55 %

Raming maximale investeringskosten 33.000 €

Terugverdientijd (4 % stijging elektriciteitsprijs per jaar) 4 jaar

Lichtsterkte (norm) en gelijkmatigheid ↑ ↑

Verbod op kwikdamplampen vanaf 2015

HVAC Isolatie

Verlichting Energie


Verlichting (2/2): Grimbergen KFC Piereman

HVAC Isolatie

Verlichting Energie


150 lux

8 efficiënte armaturen 2.000 W

Weekklok

Nieuwe voedingskabels

Masten met klimhaken

Reden voor relighting:

Te weinig licht

Agenda

Inleiding

Inzicht verbruik

Reductie verbruik

Duurzame energie



Duurzame energie

PV fotovoltaïsch

Zonneboiler

Wind

Samenaankoop energie voor groene stroom


PV: Lochristi Sporthal ‘t Veerveld

Cijfers (AC vermogen omvormer 70kVA)

Geschatte Opbrengst 7.009 €/j

Groenestroomcertificaten (15j) 4.342 €/j

Raming maximale investeringskosten 104.331 €

Terugverdientijd (4 % stijging elektriciteitsprijs /jaar) 10 jaar

Dimensionering Hoogte, type en toestand dak

Isolatie, beschaduwing, helling, stabiliteit

PV na relighting onder 10kVA?

1e PV: De Mixx - Herselt


Zonneboiler: Dendermonde Sporthal Ottoy

Cijfers (8 collectoren 20m² + 2x500L zonneboiler)

Geschatte besparing (35%) 460 €/j

Premie 8.000 €



Sanitair Warm Water

Initieel via platenwisselaar

In stookplaatsrenovatie afgesplitst

82kW + 600L (22 spaardouches)


Agenda

Inleiding

Inzicht verbruik

Reductie verbruik

Duurzame Energie



HVAC

HVAC Isolatie

Verlichting Energie

Stookplaatsrenovatie

Ventilatie

Regeling

(Zonneboiler)

Warmtepomp

WKK

Koeling

Onderhoud


Stookplaats (1/2): Melle Sporthal Kleuter

Voor

Lekkende ketel 360 kW

1 regeling voor sporthal, kleuterschool en cafetaria

Na

Defect tijdens studie: mobiele stookplaats

2 x 160 kW en collector verplaatst


HVAC Isolatie

Verlichting Energie

Stookplaats (1/2): Melle Sporthal Kleuter

Nieuwe digitale regeling

Isolatie pompen, kranen, flenzen

Investeringskost: 84.895 €

Energiebesparing 25 %: 4.150 € /j

Terugverdientijd: 14,5 j


HVAC Isolatie

Verlichting Energie

Stookplaats (2/2): Vilv Draaghal Koningslo

Voor

Warmteverlies

Condensatie

Na

Condenserende gasgestookte

warmeluchtgenerator: 210 kW

Nieuwe regeling, ruimte-

thermostaat en overwerktimer

Investering: 48.000€

Besparing: 15.420€

Terugverdientijd: 3 jaar


HVAC Isolatie

Verlichting Energie

Stookplaatsrenovatie

Correcte dimensionering

Logische indeling distributiekringen

Regeling up-to-date

Een brandveilige stookplaats, die voldoet aan de

normen (bouwkundige aanpassingen)

Stookolie naar aardgas (27% minder CO2)

Afsplitsen sanitair

warm water

Besparing ~ 25%

Terugverdientijd

~ 7 – 15 jaar23/3/2017 ISB-Congres39

Stookplaats > 20 jaar

HVAC Isolatie

Verlichting Energie


Check up regeling

Meetcampagne

Optimalisatie

kringindelingen

Uitlezen op afstand

Besparing tot 10 %


HVAC Isolatie

Verlichting Energie


Na-isoleren

Warmte-afgifte

enkel waar nodig

Besparing

5 tot 10 %


HVAC Isolatie

Verlichting Energie

Afgifte

Verwarming met ventilatie

CO2 en vocht-sturing

– Beperken verse lucht

– Recirculatie binnenlucht

Recuperatie ~ systeem D

Condenserende

gasgestookte

luchtverhitters

Stralingspanelen

..

OP MAAT23/3/2017 ISB-Congres42

HVAC Isolatie

Verlichting Energie

Binnen

17°C

Buiten

-10°C70%

Stookplaatsrenovatie: Legionella

25 – 55 °C

Legionellabesluit van 9/2/’07, update Matig risico: publiek toegankelijk, collectieve warmwatervoorziening

– Beheersplan

– Volledig volgens Best Beschikbare Techniek of met staalnames, update in

September 2017

Productie: 60°C of bij opslag 1x/week 1 uur op 60°C

Verdeelsysteem: Vertrek min. 60°C, overal > 55°C (tenzij < 3l en 5m => 15m)

Tappunt: 70°C kunnen bereiken

Vrijstellingen indien max < 40 p, meestal niet het geval

Maatregelen T ook energiebesparend

Isolatie recirculatieleiding en beheersing pompdebiet

Isolatie boiler, of warmtewisselaar en buffervat

Scheiding koud en warmwaterleiding

Automatisch spoelsysteem werkt ook waterbesparend23/3/2017 ISB-Congres43

HVAC Isolatie

Verlichting Energie

http://www.isbvzw.be/content/downloads/record.php?ID=871

Legionella: Sint-Niklaas Sporthal Ter Beke

Cijfers (76 douches)

Geschatte besparing 1.900 €/j

Vermeden aardgasverbruik (op 23.500kWh) 8.000 kWh

Vermeden waterverbruik (op 912m³/j) 330 m³/j



76 gewone douches naar spaardouches

Water en energiebesparend 6l/min

Automatische spoeling

(vb 1x/3d, ‘s nachts)

Bedieningssensoren + Elektronisch

zelfsluitend: tot 45% besparing

Aanwezigheidsdetectie tijdens spoelen


HVAC Isolatie

Verlichting Energie

Hybride installaties

Warmtepomp (45°C) + ketel (80°C)

lucht, water, grond, gas

Nieuwbouw ~ 45°C

Renovatie ~ 70°C

– Complexe regeling

– OP MAAT

REG premies


HVAC Isolatie

Verlichting Energie

Onderhoud

Pro’s Veiligheid (CO,..)

Zuinigere werking

Vermijden grote kosten

Milieu (CO2, koelmiddel)

Comfort


Onderhoud

Preventief

Correctief (= verhelpen storingen)

Wettelijke verplichtingen, controles en audits

Periodieke preventieve onderhoudsbeurten (jaarlijks)

Technisch beheer

Preventief

Optimale energetische werking en comfort

– Fijne afstelling, bediening installatie

– Verbetervoorstellen TVT <5j

– Energieboekhouding en rapportering

Andere– Legionellabeheersplan

– Emissiemetingen (> 300kW)

– Reinigen luchtkanalen



Energie in gebouwen

Duurzame

Mobiliteit

(Semi)

(Openbare)

verlichting

HVAC GebouwschilHVAC

HVAC Hernieuwbare energieVerlichting MS- cabine


Cabines bij steden en gemeenten

1 000 MS-cabines bij steden en gemeenten

Zwembaden/Sporthallen

Grotere gebouwen

Heel wat ‘ARAB-cabines’

(van vóór 1983)

Vaak in slechte staat en onveilig

Aanpassing (AREI) vóór 1/1/’17!

– Keuring en risico-analyse

Optie : overschakeling naar laagspanning

– Evaluatie piek- en jaarverbruik

– Berekening terugverdientijd renovatie t.o.v. overgang

naar laagspanning23/3/2017 ISB-Congres51

Voorbeeld projectuitvoering - prefab

Onderdeel excl. btw

Prefab-gebouw met uitrusting € 12 000

MS-cellen € 20 000

Transformator en toebehoren € 9 000

Allerlei (LS, grondwerk, keuringen) € 10 000

Totaal € 51 000


Behoud vermogen

TVT: NVT

Kleinere transfo

TVT: 6 - 15j

Top 5

CO2

Isolatie gebouwschil

Relighting

PV

Renovatie HVAC

Quick wins stookplaats

en onderhoud

Terugverdientijd

Relighting ~ 5j

Quick wins stookplaats en onderhoud ~ 5j

PV ~ 10j

Renovatie HVAC ~ 10j

Isolatie gebouwschil > 20j


Agenda

Inleiding

Inzicht verbruik

Reductie verbruik

Duurzame Energie



Werking energiediensten

Klassieke

situatie

Samen-

werking

met

Eandis

Eandis / DNB

Studiebureaus

Lokaal bestuur

Aannemers

Fabrikanten

Lokaal bestuur

Studiebureaus

Aannemers

Banken

Eandis / DNB

Banken

Lokaal bestuur

Lokaal bestuur

…



e-boekhouding

2

Energie-advies

Projectadvies

3

Ontwerp(lastenkohier + meetstaat)

Aankoop

Projectuitvoering

4 5

Sensibilisering

Communicatie

Opleiding

6

Opvolging

Onderhoud

Monitoring

1

Financiering

(dossier-

behandeling)

Ge

bo

uw

en

Mo

bili

teit

Werkwijze EDLB : 6 stappen

Stap voor stap of stap apart

-gratis

-betalend

Steeds in overleg met lokaal bestuur




[email protected]

mailto:[email protected]

Energiemaatregelen in...

Documents

Transcript of Energiemaatregelen in...