Empresa Chiki Oktober 2009

21
10/11 Disfrutá di kuminda salú Mishon eksitoso pa Colombia 5/6 Kon pa traha apstentismo  www.empresachiki.com Moveshon na trabou mes 20 12/13 9 Kandidatonan pa Premio Inovashon  Kon tene empleado i empresario  GRATIS òktober 2009 den kondishon  página  página  página  página  página  página 7 página 7  página 15 página 15  Laga empleado krese komo hende  Laga empleado krese komo hende Fakansi a trese pareha  Kòrsou pa biba i traha Fakansi a trese pareha  Kòrsou pa biba i traha Un publikashon mensual di Kámara di Komérsio Un publikashon mensual di Kámara di Komérsio Página Diferente

Transcript of Empresa Chiki Oktober 2009

8/9/2019 Empresa Chiki Oktober 2009

http://slidepdf.com/reader/full/empresa-chiki-oktober-2009 1/20

10/11Disfrutá di

kuminda salú

Mishon eksitoso

pa Colombia

5/6Kon pa traha

apstentismo

 

www.empresachiki.com

Moveshon na

trabou mes

20

12/13

9

Kandidatonan pa

Premio Inovashon

 Kon tene empleado i empresario 

GRATIS òktober 2009

den kondishon

 página

 página

 página

 página

 página

 página 7  página 7 

 página 15  página 15 

 Laga empleado

krese komo hende

 Laga empleado

krese komo hende

Fakansi a trese pareha

 Kòrsou pa biba i traha

Fakansi a trese pareha

 Kòrsou pa biba i traha

Un publikashon mensual 

di Kámara di Komérsio

Un publikashon mensual 

di Kámara di Komérsio

Página

Diferente

8/9/2019 Empresa Chiki Oktober 2009

http://slidepdf.com/reader/full/empresa-chiki-oktober-2009 2/20

22

Den e mas ku shete añanan di eksistensia di Empresa Chikí, nunka ni remotamente a pretendé ku

hasi negoshi ta fásil. Di otro banda, promoshon di negoshi ta vital pa ekonomia di kualke pais òf isla.

Hustamente pa esei a funda e revista aki i un di su metanan a keda pa yuda (potensial) empresarionan

ku informashon pa hiba un maneho ku ta sostené un desaroyo sano i duradero pa e empresa. Ku e

meta ei ta varia e temanan pa e diferente edishonnan i ta kambia e ángulo for di kua ta tira un bista

riba loke por ta traba pa un posibel negoshi nobo, kon pa prepará pa opstákulo den kaminda òf tambe

pa evaluá tur loke por drecha si akaso asuntunan ta menasá di bai robes.

Normalmente ta fiha hopi atenshon riba e kondishonnan (fiskal, atministrativo, organisatorio, etc.)

konsiderá nesesario pa e negoshi mes. Pero pa e edishon aki a skohe pa para ketu un biaha eksplísi-

tamente na e balor di tin hende den bon kondishon pa manehá i pa traha na e negoshi. Laga nos ta

franko, si e hende ei – sea ku ta doño, gerente òf empleado – ta malu na kas, e ta afektá e funsho-

namentu di e negoshi. A fondo ta bèrdat ku niun hende no ta indispensabel, pero esei no ta kita ku

tur hende tin un papel di hunga den funshonamentu di e negoshi. Pa nan por ehersé nan papel di un

forma optimal i produktivo, ta imperativo pa nan sinti nan bon na ofisina, tantu pa loke ta nan kondishon

físiko, komo ku e ambiente di trabou. Sino, nan ta hasi un trabou mediokre loke ta hasi tur esfuerso

kontraproduktivo.

Den e edishon aki ta fiha atenshon riba aspektonan manera kiko ta e prinsipal problemanan ku

empleadonan ta konfrontá na boka di trabou i kon por solushoná nan. Arbo Consult ta un instansia ku

a profundisá hopi riba e tereno aki i nan por duna konseho dirigí pa drecha situashonnan na trabou pa

e empleadonan ta bini trabou i ta traha ku smak.

Kondishon físiko ta importante pa tur hende den tur rango na kualke organisashon òf negoshi. Sigur si

e trabou diario ta nifiká ku mester sinta hopi, ta importante pa stimulá tur esnan pa move ku regularidat,

sea den un gym òf den nan ora liber. Lo e lesadó ripará ku por pensa tambe riba sierto ehersisio na

trabou mes òf ku masashi spesial pa tene e kurpa den kondishon. Di mes manera ta importante pa

sa kiko mester hasi ora hende bira malu i kon por prevení mas tantu posibel pa hende bira malu – por 

ehèmpel atraves di kuminda nutritivo i salú. Tep di un dietista no por keda afó.

Pa tene un hende motivá, ta importante pa e siña kos nobo i kada be realisá ku ta spera di dje tambe

pa e sigui kontribuí na bienestar di e negoshi kaminda e ta gana su pan di kada dia. Ku kurso dirigí i

otro formanan di entrenamentu, sea ta atraves di e departamentu di rekurso humano òf no, ta traha na

lealtat di e empleadonan i ta krea un ambiente sano dentro di e organisashon. Paden ta duna diferente

sugerensia kon por traha riba e parti aki di e empresa. Pero tin mas kos ku por hasi pa perkurá pa e

situashon na trabou ta higiéniko, limpi i salú.

E loke tin deskribí den e edishon aki no ta pa e empleado so. E ta konta pa tur hende envolví den e

proseso di e negoshi – nan tur mester ta den bon kondishon pa ehersé nan tareanan i tambe pa si

akaso temporalmente un kolega ta ousente pa enfermedat òf fakansi, e organisashon por sigui drei

optimalmente pa e brinda e produkto i servisio ku por spera di dje.

E esfuersonan pa por logra un situashon na trabou ku ta bon i sano no ta dependé di e dunadó di

trabou so, anke por spera ku e ta konsiderá esaki ta un di su prinsipal obligashonnan. E empleado, di

ariba te abou, tambe tin un responsabilidat den esaki. Ki nodi tin pa yena bo kurpa ku kuminda i kos

dushi ku bo sa ku alo largo nan ta hasi bo malu i ku bo no por fungi drechi na trabou, ni na kas? Si

kada un karga su propio responsabilidat, negoshinan tambe por floresé muchu mas for di un base salú

di bèrdè mes.

Gerente i empleado trahando den un ambiente salú

Empresa Chikíta un publikashon di

Kámara di Komèrsio i

Industria di Kòrsou

Su meta ta pa informá i

eduká empresario chikí

pa e por sigui kontribuí

na desaroyo

ekonómiko di Kòrsou.

Redakshon:

Un tim di Kámara di Komèrsio

huntu ku diferente kolaborador 

Aviso:

Spotlite Productions

Farley Lourens

Telefon: 461-0907

Telefon: 510-8284/560-8284

E-mail:

[email protected]

Kompaginashon i imprenta:

Drukkerij Amigoe

Kordinashon:

Intermediate N.V.

Telefon: 737-1070

Tur derecho reservá ©

8/9/2019 Empresa Chiki Oktober 2009

http://slidepdf.com/reader/full/empresa-chiki-oktober-2009 3/20

Billy Hoogenbergen:

Nunka den historia di humanidat unpersona so a krea algu signifikante

“Ku otro palabra semper bo mester di un grupo pabo por logra un resultadosignifikante. Si bo empre-sa apliká e prinsipionan diteambuilding , bo por logratur e metanan ku bo ponepa bo empresa”. – segunBilly Hoogenbergen.Teambuilding  ta un pal-abra hopi popular denorganisashon sosial i tur instansia kaminda e metaprinsipal ta formashon di eindividuo òf miembro. Denorganisashon sosial tapromové trabou den grupopasó ta probá ku esakita trese e mihó resultado.Tin un struktura organisáku diferente aktor den egrupo i nan funshon spe-

sífiko. Kada individuo taresponsabel pa ehekutánan parti di e proyektofinal ku ta un akumulashondi e diferente partinan. Tinasta partinan ku ta depen-dé di otro; e ehekushon diunu no por sosodé te ora eotro ta kla. Si e miembro-nan den e grupo no aplikáprinsipionan di teambuild-ing  nunka nan por logrames tantu òf na un kalidathaltu, kompará ku si nantraha na so.E definishon ofishal diteambuilding  ta e pro-seso kaminda ta forma untotalidat for di individuon-

an di un grupo. Awendiateambuilding  ta aseptá iaplikabel den empresananeksitoso rònt mundu. E taun di e tareanan di masimportante ku un manager òf supervisor lo ehekutáden su empresa. Tur diae tin di traha internamenteriba formashon di sutim. Kaminda ta nesesa-rio por uza empresananeksterno ku ta spesha-lisá den organisá trainingdi teambuilding , adaptána e nesesidatnan spe-

sífiko di bo empresa. Siun manager òf supervi-sor ke dedikashon di suempleadonan, e mester dediká tempu na forma unbon tim. Un tim kamindatur hende ta dispuesto ita komprometé na duna dinan mes pa logra e meta-nan proponé .Sin dedikashon e resul-tado di trabou nunka lota 100%. Teambuilding suimpakto ta visibel na dife-rente manera. Si ta alguku esnan ku ta partisipán’e ta kere aden, antonan lo no keda sin miraresultado. Algun ehèmpeldi e impakto di teambuild-ing  ta: e ta lanta moral diempleado, e ta mehoráefisiensia, e ta perkurá kuun empleado ta sostenéotro den nan trabou. Sibo empleado ta influenshá

positivamente, bo servisioi òf produkto ku bo empre-sa ta ofresé outomátika-mente ta mehorá. E klien-tenan lo ta mas ku satis-fecho ku e adelantonan kubo empresa su produkto iservisio ta demonstrá, kuna su turno ta influensháe kresementu finansiero dibo kompania. E sírkulo takompletu, ku otro palabrae ta afektá tur área di boempresa positivamente.Ki ora ta e momentu kue empresario tin ku disidísi su empresa por bene-fisiá di teambuilding ? Takeda na kada empresario

pa disidí ki ora ta mihó pae invertí den teambuilding .E resultado por ta durade-ro si tin dedikashon marána e deseo. Segun señor Hoogenbergen, kadaempresario tin ku evaluápa su mes kompania ki orateambuilding ta nesesario.Algun señal klave ta oratur hende ta ripará meso-ra kaminda no tin union,esfera ta malu, tin individ-ualismo i mas importanteno tur nanishi ta den emesun direkshon. Ora ta

bai kuminsá ku e prosesodi teambuilding  ta bon pamotivá bo empleadonanadelantá. Kaminda tin unsierto konfiansa den emanager i òf e supervisor lo no ta difísil pa konvenséempleado pa partisipá nae training di teambuilding .

Un bon splikashon di kikoe benefisionan ta pa nankomo empleado perso-nalmente i pa e kompa-nia, produkto i òf servisioen general, ta yuda dene proseso di motivashoninmensamente. “Tin ora emedaya to bòltu i ta e

trahadó ta ripará ku suambiente di trabou por benefisiá di teambuilding .

Den e kaso aki ta kedana e trahadó pa motivá isplika su dunadó di traboue benefisionan ku a ampliariba dje kaba”, asina señor Hoogenbergen a bisafinalmente.Den un tim ku koheshonfuerte, trahadó ta sostenéotro, koregí otro, instruíotro, motivá otro, ku resul-tado final un trabou di bonkalidat.

Hoogenbergen Manage-ment & Training N.V.

Kaya Meiberg 25,Sun Valley.

Telefon/faks: 7367209 / 5620631

[email protected] &[email protected] 

33

Si bo ke gana un partido di futbòl, bo no por hunga sin un timbon prepará. Meskos ta konta tambe pa éksito den negoshi.

Un tim formá pa mas hende ta yega leu basta ku nan tin emesun meta. Esaki ta e nifikashon básiko di e palabra teambuilding .Billy Hoogenbergen ta splika ku teambuilding su importansha ta kedailustrá pa e ehèmpelnan: Colon, Vasco da Gama i Magelhaens nunkapor a diskubrí nada nan so. Michael Jordan no por a hasi niun timkampion e so. Einstein i Edison etc no por a logra nada nan so. AstaHesus a buska 12 apòstel pa trese Evangelio rònt mundu. Den bidareal Rambo no ta eksistí.

Billy Hoogenbergen

8/9/2019 Empresa Chiki Oktober 2009

http://slidepdf.com/reader/full/empresa-chiki-oktober-2009 4/20

Temporada salúE marshe aki ta bai tumalugá djis despues di Kar-naval, den e periodo di

kuaresma kaminda pue-blo di Kòrsou kompleto tadediká mas tantu tempuna salú, esta baha manna algu ku nan ta gustahopi entre otro uso dialkohòl, sigaria i tene undieta òf mihó bisá dedikámas tempu na komementusalú, etc. E marshe lo durasolamente un dia, ku tariba un djadumingu for di10 or di mainta te 10 or di anochi. Lo parti e dia itambe e sala mes den dife-rente espasio pa no sola-mente eksponé produkto,pero tambe pa duna infor-mashon pa medio di char-la, segun Jenny de Windta splika.

“Nos mester invertí dennos salú i den e kaso akinos ta konta tambe ku eaporte balioso di esnan kuta hasi e Marshe di Salúaki posibel. E dia aki WTCExhibition Hall ta kedarepartí den kuater zona.Esaki ta un zona kamindata bai topa ku profeshonal-nan riba tereno médiko, unzona di deporte i tur loketa enserá rondó di esaki,

un zona kon kome i bebedi un forma saludabel itambe ku oportunidat di“purba” kos saludabel. Eotro zona ta kuido di nossalú den su totalidat.

Lo por topa ku dòkternanku lo t’ei pa duna charla,lo tin instansia ku ta bendeprodukto sano pa dunacharla, lo tin eksposishondi produkto i servisio, perotambe lo tin oportunidat papruf produkto salú.

Booth i mesaLo tin no solamente booth,

pero tambe mesanan kuinformashon. Esaki, segunJenny de Windt, nan tahasi teniendo na kuentaku hopi di esnan ku taduna informashon denkuadro di prevenshon disalú no ta instansia kuta hasi ganashi i no tinentrada propio. Mester ahasi posibel pa nan tambepor t’ei sikiera ku un mesaku nan por kubri e gastu-nan di esaki. Sinembargo,

empresanan por spònser e instansianan aki tambeku ke trese nan produkto iservisio dilanti, pero no tine moda pa hasi esaki.

Importante peempresario

E Marshe di Salú ta suma-mente importante pa

empresarionan i nan tra-hadónan. P’esei Jenny deWindt ta kere na promélugá ku empresarionantin di konsientisá nantrahadónan pa bishita emarshe. E ta importantepa e empresario, pasobrasi evitá ku e trahadó ta biramalu, e gastunan di per-sonal tambe ta baha, yaku no tin nodi buska otrohende pa traha ora esakita malu.

Jenny de Windt ta pensaden direkshon di konsien-tisá e trahadó pa e kanai move, Paul Maarlevelda menshoná aki ku naHulanda tin empresa kuta duna nan trahadó oradi trabou liber pa nan baikaba. Move ta salú i taprevení hopi malesa.

Kasi 90 espasioE marshe aki tin espasiopa mas òf ménos 90 booth i mesa. Pa Jenny de Windte kalidat di informashonku e marshe tin di tresekuné pa e bishitante tamasha importante. El aaserká mayoria instansiai organisashon na Kòrsouenkargá ku informashoni servisio den salubridatkaba. E ta sigur ku nan

lo partisipá, pasobra emarshe ta masha impor-tante pa pueblo di Kòrsouen general.

Un invitashon for di awor pa subi website www.denbalansa.com i hañatur informashon primera-mente di Fundashon paMotivá i Rekreá pa des-pues bo primi riba e ban-ner  bèrdè na man drechikaminda pa subi e websitedi e Marshe di Salú mes,esta www.denbalansa.com/gezondheidsbeurs ihaña tur informashon tantukomo partisipante dene Marshe di Salú komotambe kiko bo por sperakomo bishitante. Ta bonpa menshoná ku e dia akino ta solamente por bishi-tá e stèntnan, pero tambeta bai tin vários forma dimoveshon.

PartisipashonJenny de Windt a splikaku partisipashon na emarshe di salu no ta sinmas. Tin regla mará naesaki. Entre otro e dia akiden e sala di eksibishonno mag huma, no ta bendealkohòl i bebida energé-tiko ku eksepshon di biñakòrá, i lo bende kos di

kome salú. P’esei e instan-sianan ku ta partisipá tindi tene nan mes na esaki,esta no aseptá niun di etipo di produktonan ei paeksponé na e marshe.

44

Programá pa kuminsamentu di otro aña na WTC 

Promé Marshe di Salú na Kòrsou

D

ia 28 di febrüari 2010 awor lo introdusí na Pueblo di Kòrsou unkonsepto diferente di un Marshe di Salú ku ta bai tuma lugáentre otro den Exhibition Hall di WTC ku e título ‘Bo Salú den

Balansa’. Fundashon pa Motivá i Rekreá, ku ta eksistí pa 7 aña kaba,ta organisá e evento aki. E fundashon tin konosementu amplio ribae tereno di salu a base di programanan ku durante di 7 añanan el aatendé kuné, manera programa di prevenshon na radio i tambe awor na televishon. Jenny de Windt huntu ku Paul Maarleveld ta na kabes diorganisashon di e promé Marshe di Salú.

Jenny de Windt i Paul Maarleveld ta trahando riba organisashon di e

Marshe di Salú pa empleado i empresario na febrüari 2010.

 

8/9/2019 Empresa Chiki Oktober 2009

http://slidepdf.com/reader/full/empresa-chiki-oktober-2009 5/20

 ARBO Consult tin amplio eksperensia

Baha grado di apsentismo na trabouARBO Consult ta dunaservisio na empresananna momentu ku pa motibudi salú òf otro rason untrahadó kai for di e pro-

seso laboral. Manera señor Nivillac a splika den algunpalabra, ta atendé ku tur loke ta stroba un trahadódi funshoná optimalmentena trabou.ARBO Consult su ofisinaprinsipal ta na Brievengat.Banda di ta brinda servisiona Kòrsou, e ta hasi esakitambe na Aruba, Boneirui Sint Maarten. Aktual-mente e organisashon,ku entretantu ta eksistí10 aña, tin 180 empresa iorganisashon na kua nanta brinda servisio. ARBOConsult ta representá e.o.dòkternan di kas, i empre-sa i ekspertonan riba tere-no di seguridat (higienista,ergonomista, etc.)

Motibunan paapsentismo

Riba e pregunta kiko tae malesanan ku ta poneku tin hopi apsentismo naKòrsou señor Nivillac akontestá: “Serka nos naARBO Consult nos no tapapia di malesa. Nos masbien ta buska na sa kiko tae motibunan ku a okashonáku un hende ta kai for di e

proseso di trabou. E moti-bunan por ta riba terenodi salubridat, seguridat i/òf siko-sosial (bienestar). Nosta wak, pa loke ta trata efaktor di bienestar, tantu esituashon na trabou komoesun na kas, esta su bidaprivá.”

Problemananpersonal

Un porsentahe hopi haltudi hende ta kai for di pros-eso di trabou pa motibudi asuntu personal. “Eparti somátiko, pues ku unhende ta físikamente malu,

ta un porsentahe relativa-mente chikí. E faktornan kuta dominá ta problemananna trabou i bida sosial ifamiliar. Trahadónan ta kaiafó mas tantu pa kosnan kuta molestiá nan na trabouòf den bida privá”, segunseñor Nivillac.

Motivashon abouDi kada 100 hende ku aser-ká ARBO Consult komo kunan no ta sinti ku nan por 

traha optimalmente, alre-dedor di 70 no ta malusomátiko. Nan ta kai for di e proseso di trabou, seapa motibu di stress, depre-shon, problemanan privá ifamiliar òf no ta satisfechoku sierto kos ku ta tumalugá na trabou. “E moti-vashon dado momentu tabira asina abou ku nanta kai for di e proseso ditrabou. Ami ta bisa ku untrahadó motivá ta keda tra-bou ounke en no ta sintisu mes 100%. E ta kedapasobra e ta sinti ku e tin

un responsabilidat pa loketa su koleganan, kliente,dunadó di trabou i famia.Pero ora tin hopi kos kuna su opinion no ta kanabon, no ta konsistente, tainhustu etc. e ke bòikotiá ita bisa ku e no ta sinti bon ita buska un manera pa salifor di e proseso di trabou.E arma ku ta pa bòikotiáta di bisa ku bo ta malu,kaminda mayoria biahafísikamente e trahadó ta

bon. Pues, físikamente eta kapas pa traha”, señor Nivillac a bisa.

InseguridatUn otro faktor ku taokashoná ku trahadónanta kai afó ta e inseguri-dat. “Tin hopi proseso dikambio ta tumando lugáaktualmente na Kòrsouku ta trese inseguridatbou di trahadó. Esei nosolamente ta tumandolugá bou di trahadónandi Gobièrnu. Den liña ge-neral nos tin problema ku

dunamentu di informashoni guia prosesonan di kam-bio. Bon informashon tabaha inseguridat serkatrahadónan Otro punto tae kompetensia profesho-nal ku tin awendia. Esakitambe ta motibu pa inse-guridat bou di trahadónan.Tin tiki puesto di traboudisponibel i hopi oferta diprofeshonalnan ku ta bus-kando trabou. Tur kos kuta tuma lugá den un komu-

nidat ta reflehá na boka ditrabou. Puntonan manerainkonsistensia, antipatia òf simpatia etc. ku tin na hopiboka di trabou, ta motibu distress i prekupashon. Denmuchu kaso aki na Kòrsouta privilegiá un riba otro.”

Problema na kasARBO Consult e.o. taintermediá riba kehonanku nan ta risibí di trahadóòf dunadó di trabou pawak kon por drecha situ-ashonnan di inkonsisten-sia, empatia/apatia etc. na

trabou. “Den nos kulturabo ta nota ku hopi biahae pro-blema tin su orígenna kas. Den e relashondi hòmber ku muhé, pro-blemanan ku e yunan, usodi alkohòl i droga, etc. Unpunto ku ta difikultá nostrabou den hopi kaso tamiedu. Miedu di papia,miedu pa ekspresá lokerealmente e persona tapasando aden. Miedu parepresaya. Tur esaki ta

pone ku hopi hende ta kedatene kos paden. Empre-sario i managernan mes-ter yega na un grado mashaltu di frankesa ku nan

trahadónan. Mester dunabalor na potensial di kadatrahadó i usa nan mihóposibel i sin abusá di nan.Baha bin abou serka nanpa sa kiko ta pasa den nakabes i na mundu. Purbakomprondé nan inkie-tut i buska solushonnan.”

Invertí den bokapital humano

Mayoria biaha trahadónanta drenta ku hopi amor panan trabou, pero diferentedesaroyo por pone nandemotivá, señor Nivillac abisa mas aleu. “Ami sem-per ta duna komo konsehopa inbertí den bo kapitalhumano. Esaki lo duná abokomo dunadó di traboumas benefisio ku invertíden kapital ekonómiko. Tinhende ku nunka a hañaun oumento ni tampoko edunadó di trabou a inbertípa e mehorá su konose-mentu. Den nos leinan lab-oral tin stipulá p.e. ku etrahadó mester tin tualèt,un kantina, un kamindaku nan por relahá durantepousa. Ta kosnan básikoku sea ta defisiente òf no

ta eksistí mes.”

MonotoniaUn otro motibu ku ta poneku hopi trahadó ta demotivái ta kai afó ta monotonia.“Bo no ta krese ni sikológi-kamente, ni spiritual-

mente si bo mester hasi e mesun kos dia adendia afó. Mi ta rekomendápa duna e trahadó masespasio pa e karga respon-sabilidat. Lag’é sinti kuabo, komo doño di trabouta balorá su kapasidatnani ta konfi’é. Den nos profe-shon na Hulandes ta bisa

ku pa bo papia di un lugápa traha ku ta sano, mester tene kuenta ku 4 A:

1. Arbeidsomstan-digheden (kondishonnan ditrabou optimal)

2. Arbeidsinhoud  (kontenido di trabou)

Apsentismo na trabou ta algu ku ta stroba desaroyo positivo ditur empresa. Tin hopi indikashon ku sifranan di apsentismo taoumentando na Kòrsou i ta motibu di prekupashon. Señor Arthur 

Nivillac, kordinadó pa trabou sosial pa empresa i alabes konseheroriba tereno di ‘arbo’ na ARBO Consult, a konta di su eksperensiananku e fenómeno aki.

 Arthur Nivillac (ARBO Consult): 'Ku motivashon abou eempleado por pèrdè bastante dia di trabou'.

 página 6 >>>>

55

8/9/2019 Empresa Chiki Oktober 2009

http://slidepdf.com/reader/full/empresa-chiki-oktober-2009 6/20

66

Ofisina pa Propiedat Intelektual ta informá

Kuido di derechi di marka 

Despues ku un marka keda registrá, e doño di e marka mester

sigui vigilá su marka. Hopi bes despues di registrashon sa surgi

peligernan. E doño di marka mester tuma medidanan korekto

pa defendé su derechi. Prinsipalmente, si ta trata di un markaku tin òf ku a haña un éksito grandi riba merkado. E peliger ta

sinta ora ku un terser persona tambe ke probechá di e

“goodwill” atkirí.

Kuido di derechi di marka ta kana huntu ku hopi esfuerso i

algun gastu. Pa evitá hopi gastu ta konsehabel pa un doño di

marka tuma un abono riba un Merkenblad. Un Merkenblad ta e

publikashon mensual di Ofisina pa Propiedat Intelektual, den

kua tur marka ku keda registrá i e markanan ku keda renobá i

kambionan hasi na un registrashon ta keda publiká. E doño di

marka mes por tuma nota di tur publikashon i tambe vigilá si

tin marka igual òf paresido na esun di dje ku a keda deponé dor

di un terser persona.

Tin e posibilidat tambe ku e doño di marka por pidi unapoderado di marka pa yuda vigilá su marka. Den kaso ku tin

un marka meskos òf paresido na esun ku e ta outorisá pa vigilá,

e ta pone e doño di marka na altura. E doño di marka mester

disidí ku e ta tuma akshon kontra di e persona aki òf no.

Kuido di un marka ta nesesario pa mantenshon di e balor di e

marka.

Editá pa: Ofisina pa Propiedat Intelektual di Antia Hulandes 

Berg Carmelweg 10ª

Telefòn: 465-7800

Email: [email protected] 

Web: www.bureau-intellectual-property.an 

pa registrá bo marka pa protehá bo patènt pa proba ku ta Bó kreashon

 ARBO Consult tin amplio eksperensia

Baha grado di apsentismo na trabou

3. Arbeidsvereisten (eksigensianan na

trabou)4. Arbeidsrelatie 

(relashon di trabou)

Leinan laboralKòrsou ta mará na kasitur akuerdo internashonalriba tereno laboral. “Lokaltambe nos tin masha hopilei, regla i stipulashon peroen realidat ta kumpli kumasha poko di nan. Tambenos tin diferente instan-sia ku mester kontrolá iperkurá ku ta kumpli kue leinan, pero ku no tafunshoná manera mester ta. Kon bo ta kere ku untrahadó por trata un klientebon si e mester para ribasu pia hinter dia, òf si efalta hopi kos básiko papor funshoná i sinti bon,

kómodo i apresiá na sutrabou?”, señor Nivillaca puntra. “Problemananprivá na Kòrsou ta múltipleku ta kousa ku trahadónanta kai afó. Perkurá papia

mas ku bo trahadónan ribanan bida sosial. Perkurátambe pa e trahadó por risibí yudansa di un tra-hadó sosial òf sikólogo sibo nota ku e trahadó mes-ter di esei. Wak e trahadósu bienestar, dun’é rèspèti mustr’é ku ta balor’é pae loke e ta komo perso-na i loke e ta nifiká pabo negoshi. Si abo komodunadó di trabou dunarèspèt i balor, lo bo hañaesaki bèk di bo trahadónani alabes mas produkshon.Lo bo nota ku nan ta masmotivá.”

 ARBO Consult Telefon: 736-6455 

www.arboConsult.com

<<<< página 5 

Arthur Nivillac: 'Ami ta konsehá pa invertí den kapital humano'.

8/9/2019 Empresa Chiki Oktober 2009

http://slidepdf.com/reader/full/empresa-chiki-oktober-2009 7/20

77

Carla Hueck-Martina di Experientia:

E mihó invershon ta esun pa boempleadonan por krese komo hende

Experientia ta un empre-

sa spesialisá den dunaguia sikológiko (sikologiata e estudio riba kom-portashon di hende) denorganisashonnan. CarlaHueck-Martina, direktor general di Experientia,a informá ku banda diduna guia sikológiko, suempresa ta duna alabespreparashon na studian-tenan di Universidat diAntia den ramo di Man-agement Skills, Hospi-talidat (studiantenan diCurises) i LeadershipManagement. “Pa loketa trata e guia sikológikoku nos ta duna na orga-nisashonnan en general,esaki ta enserá ku nosta buska na haña sa kikoe pidanan di hèrmènt taku e hende mester papor funshoná mas opti-mal posibel den e orga-nisashon kaminda e tatraha.”

Señora Carla Hueck-Martina a konta ku ge-rentenan di empresa iorganisashonnan ku re-gularidat ta aserká Expe-rientia pa duna konseho

i guia na personal di eempresanan en kestionpa asina e personal fun-shoná mas efikasmenteposibel komo tim. “Patrahadónan por funshonámihó komo tim nos tahasi un ‘scan’ pa wak konta ku puntonan esensialmanera konfiansa, rès-pèt, komprenshon, toler-ansia, lealtat, Traha pametanan komun, Duna irisibí feedback, flèksibi-lidat, liderato, ko-respon-sabilidat, planifikashon,disiplina, honestidat etc.”

Detektá problematrempanHopi biaha un doño òf gerente di un empresano ta konsiente ku tin unproblema den su empre-sa òf e ta pensa ku e mespor solushoná esaki. Tana benefisio di tur tipodi empresa/organisashonpa detektá problema tem-pran i purba na sa kikoe mihó sistema ta paatendé ku nan. “Mayoria

biaha ora ku aserká nospa duna asistensia, nosta nota ku tin konfliktoentre e trahadónan òf kunan no ta konfia otro.Trahadónan tin miedu dibisa otro algu i no tatuma responsabilidat. Epuntonan aki ta kos kuta trese iritashon serka

trahadónan i ta okashonárelashonnan ku no tasano i ku naturalmentetin konsekuensia nega-tivo pa un empresa.”

Den literatura di e mate-ria ta kategorisá 5 áreaprinsipal di frustrashon kuta stroba un bon funshon-amentu di trahadó den unempresa/organisashon:• Oranotinkonfiansa• Miedudikonflikto

• Faltadiembolbimentu• Nokarga

responsabilidat• Notrahadirigíriba

resultado konhunto.

Pa un grupo di trahadópor traha efikas i den unbon esfera komo ekipo tinsierto puntonan ku mes-

ter ta kana bon pa lograbon resultado. Algun dinan ta:

• Konfiansa,• Komunikashon,• Toleransha,• Koperashon• Motivashon

Señora Carla Hueck-Mar-tina a bisa ku e liña kòráku mester kore den unorganisashon ta ku e tra-

hadónan mester ta kon-siente ku kada kliente tapaga parti di nan salarioi pa e motibu ei mester trata e kliente bon. “Nosta nota serka hopi orga-nisashon ku e esaki ta unpunto ku no ta biba serkatrahadónan. E doño ditrabou mester stipulá kon

e ta deseá pa su tra-hadónan duna servisio.Nos e ora ei, den e train-ingnan ku nos ta duna, tatraha dirigí pa mehorá epunto ei. Durante e train-ingnan ku nos ta dunanos ta siña e emplea-donan e.o. kon pa trataku kliente.”

Balornan básikoUn empresa òf organ-isashon ta stipulá su ba-

lornan básiko. “Den nos

‘scan’ nos ta wak kon ebalornan ta biba serkae empleadonan. E train-ingnan ku nos ta dunata partí den tres fase. Epromé fase ta un ‘quickscan’ di e organisashon(investigashon pa studiae situashon aktual dene organisashon). Des-pues ta stipulá kontenidodi e trainingnan for die puntonan di atenshonku a sali for di e investi-gashon pa por traha ribamehorashon di funsho-namentu di áreanan spe-sífiko. Den e di dos faseta ehekutá e trainingnan.“E ehekushon ta tumalugá tin ora ku yudansadi un (òf mas) aktor. Eaktor(nan) ta hunga unròl i e trahadónan mes-ter reakshoná riba e ròl.Mayoria biaha nos ta hasiuzo di tareanan kamindae grupo tin ku solushonáproblemanan no usual. Ekos mas importante dene training ta ku despuesdi kada tarea ta komentátokante kiko a bai boni kiko por a bai mihóteniendo kuenta ku e

puntonan importante difunshonamentu den timòf di servisio na kliente òf e balornan básiko. Nosta traha segun e sistemadi ‘experiential learning’(siña dor di eksperensiáun kos). Pa e di tresfase ta stipulá un dia pabin huntu atrobe. Kadaempresa mester karga eresponsabilidat di siguimónitòr e proseso des-pues di e di dos fase.”

KonsehoSeñora Carla Hueck-Mar-tina a konta ku empre-

sanan mester realisá enesesidat di organisá etipo di trainingnan aki por lo ménos un biaha paaña. “Esaki ta yuda pae trahadónan por kono-sé otro mihó i traha denunion pa logra metananspesífiko. Den tur orga-nisashon tin sistemanan.

Tin diferente tipo di training ku un empresa por organisá pa suempleadonan pa mehorá prosesonan i produkshon na trabou.Si tene na kuenta ku rekurso humano ta e faktor mas importante

den kualke organisashon, ta di komprondé ku e personal mester trahaden bon esfera ku otro pa un bon funshonamentu di e organisashon.

Carla Hueck (Experientia): “Kada kliente ta paga parti di e salario di e empleado”.

 página 8 >>>>

8/9/2019 Empresa Chiki Oktober 2009

http://slidepdf.com/reader/full/empresa-chiki-oktober-2009 8/20

RBTT Travel Card

Ora bo biaha bo ke disfrutá sin límite. RBTT Travel Card,

optenibel na Euro i Dòler, ta bo kompañero di biahe ideal.

Na kua parti di mundu ku bo ta, na tur momento. Bo ta paga

ku siguridat den pakus, pa hür outo òf na hotèl.

Depositá e montante deseá riba e karchi personal pre-pagá

i eksperenshá e benefisionan di RBTT Travel Card:

• Rekargabel te ku 2000 US dòler òf Euro

• 24/7 sèn kèsh na tur bankomátiko ku tin e logo di  VISA

• Uso lokal i internashonal

• Rekargabel via RBTT Netbank

Pa mas informashon yama 763 8438 òf pasa serka nos!

Eksplorá mundu kuRBTT Travel Card!

TT . : :

88

Carla Hueck-Martina di Experientia:

E mihó invershon ta esun pa boempleadonan por krese komo hende

Atraves di tempu esaki-nan ta sali for di balanse.Ami semper ta bisa ku bo

por siña un hende algu,pero final di kuenta ta emes ta disidí kiko e kehasi.”

Señora Hueck a bisa final-mente ku kambio di kom-

portashon no ta algu kuta logra di un dia pa otro.“Nos trainingnan tin komoophetivo yuda e trahadókrese komo hende. Tur esfuerso ku abo komodunadó di trabou hasi

pa laga bo empleadonankrese komo hende, bopersona i kompania tinbenefisio di dje. Invertíden bo kapital humanoi lo bo mira e bon resul-tado.”

Experientia Concordiastraat 52A,

Waaigat Telefon: 4615168 

E-mail:[email protected]

<<<< página 7 

8/9/2019 Empresa Chiki Oktober 2009

http://slidepdf.com/reader/full/empresa-chiki-oktober-2009 9/20

E empresario taduna ehèmpel

Hiba un bida salú no ta so-lamente move físikamente,pero e ta un kombinashon

di físika, mente i espíritu.Angeline Bakhuis a bisaku na promé lugá e doñodi e negoshi tin di kuminsámove pa e sinti e benefi-sio i asina e por kontagiásu empleadonan. E bene-fishinan den empresa tahopi.E trahadó ta kuminsá papiai pensa otro, pensa i papiapositivo, papia riba salú.El a pensa riba premio-nan ku e dunadó di traboupor pone pa su emplea-donan ku ta move. E por paga pa e trahadó bishitáun sentro di moveshoni hasi ehersisio. E esunku kumpli kabalmente tagana un ke otro premio.Tur esaki ta benefisiá edunadó di trabou tambe. Ekos aki yama invershon papor haña benefisio di dje.Dor ku e empleado ta birakonsiente di su salú, e nota bira malu fásil mas, etin mente positivo i e taprodusí mas pa e propiodunadó di trabou.

Balansa den e kurpaFitness ta trese balansaden kurpa di e hende.

Kurpa di hende ta konsistídi e parti mente, físiko ispiritual. Ta e tres kompo-nentenan ei tin di alimentápa yega na e bon balansa.Por alimentá esaki asinaaki.- Spiritualmente: bishitá

un iglesia,- Pa loke ta mente: sòru

pa no kana den hendenegativo, no papia kosnegativo, pero pensapositivo,

- Físikamente hasimoveshonkonstantemente.

Tur esaki e empresario

mes tin di kuminsá hasi.No murmurá riba e tra-hadó, pero duna e bonehèmpel, tantu mental-mente, spiritualmentekomo físikamente.E empresario tin di kedaden positivismo apesar kon difísil e situashon por ta. Ta e empresario taesun ku ta duna ehèmpeli e ta esun ku ta sòru pae trahadó produsí, segunAngeline Bakhuis.

Move 20 pa25 minüt pa dia

Moveshon durante por loménos 20 pa 25 minüt padia ta bon. Ounke e kurpano ke tur ora, e mente tindi dun’é e tarea pa hasie moveshon. No bai hasimoveshon kon ku ta, kukualke paña bisti, ku pañaku buraku òf mancha. “Ta

masha dushi pa ora tahasi moveshon bo wakden spil i atmirá bo mes.Esta dushi ora bo ta wakden spil i mira kon bunitabo ta”. Angeline Bakhuisa bisa ku no ta eksistíun hende bisa ku e tamove hopi na kas kabaku su yunan. Pues, e notin mester di bai un sen-tro. Angeline Bakhuis takonvensí ku pa moveshone hende tin di sali for di

su kas, bai kana òf unsentro i e mente ta dunaindikashon na e kurpa ku

e hende ta hasiendo algup’e mes. Despues di e 20pa 25 minüt bo ta sintibo

viktorioso.

Den grupo òf bo soNa B-Fit e kliente por move riba su mes pero

tambe den grupo. Semper bai nan tin instruktor dis-ponibel pa duna guia na ekliente. Por usa mashin itambe tin trainingnan dengrupo manera di baila-mentu etc.Angeline Bakhuis a bisaku tin hende por move nanso, pero tin otro hendeku mester di e grupo pamotivá nan i p’esei mesna B-Fit nan ta duna tur dos opshon. “Ora ta hasimoveshon, sòru pa sintibona kas. E kliente no por bai un kaminda, si e sitiono ta kuadra ku e kliente ita keda einan djis pasobrae ta serka. E kliente mes-ter buska e kos ku ta mihóp’e apesar ku e sentro dientrenamentu ta un pokoleu”.

Den kuadro di move dengrupo Angeline Bakhuis abini ku e idea di Ban Movepa Kòrsou kompleto. El ahaña masha bon reakshoni akohida serka gobièrnu ita gruponan masha grandia partisipá na Kòrsou BanMove na sèptèmber últimona SDK. Ta e intenshon

pa sigui ku e aktividatnanaki, pa asina trese e kon-siensia serka pueblo di eimportansia di moveshonku ta bon pa salú.

Move na trabouAngeline Bakhuis a kumin-sá awor tambe pa ofre-sé empresanan bishitakaminda e ta siña e tra-hadónan ku den nan tra-bou nan por move. Kisassintá na nan lèsenar mesnan por move. AngelineBakhuis ya tin empresarioku e ta bishitá i ta dunatep pa moveshon. E por 

hasié den diferente forma.E por bai un biaha i dunaun charla kon move natrabou, pero e empresariopor pidi’é tambe pa biniun biaha pa siman i hasientrenamentu ku e tra-hadónan na trabou mes.

B-Fit  Angeline BakhuisTelefon: 736-8088 

99

 Angeline Bakhuis di B-Fit:

Move bo por hasi na trabou tambe

Señora Angeline Bakhuis ta kere ku moveshon no solamente taposibel den ora liber, pero asta durante trabou. Ku un eksperensiaamplio riba tereno di moveshon físiko, awor Angeline Bakhuis

ta drenta un otro era di su karera kaminda e ta ofresé moveshon paempresa.

 Angeline Bakhuis: 'BanMove a haña bon akohida

na Kòrsou'.

 

8/9/2019 Empresa Chiki Oktober 2009

http://slidepdf.com/reader/full/empresa-chiki-oktober-2009 10/20

Pa por logra e meta diun bon nutrishon ta kontaalgun punto importante:1. Desayuná tur dia2. Kome balansá tres bes

pa dia3. Bebe por lo ménos

1.5 liter di awa pa dia4. Kome sufisiente fibra

gròf 5. Kome fruta i bèrdura

tur dia6. Evitá alkohòl i kòfi .7. Kome ménos produkto

ku vèt, salu i suku .

Desayuno ta e fuente pri-mario di energia i nutrishonpa bo kurpa por ranka saliriba un dia di trabou. Segunseñora Alvarez tur kos takuminsá ku e desayuno:Un tayó di fruta, beker diyoghurt  ku cornflakes òf musli , un snechi pan brùinku keshi i belèg.“Tres kuminda balansa takonsistí di poko karni, masberdura i produkto maneraaros, pasta, batata i fun-chi di forma mas moderá.Kome mas ku dos bes pasiman piská, fuente grandidi Omega 3 ku ta bon pakurason i benanan. Awata base di nos kurpa, noremplas’é pa djus ni otrobebida. Fibra gròf ta dunahopi vitamina i sòru paun bon funshonamentu di

tripa. tambe e ta yuda rùimòp kolèsteròl den e kurpa.Pan brùin, meergranen,musli , quaker oats, aros ipasta brùin tur ta hasi bokuminda mas riku na fibra”,asina el a splika. Dosfruta pa dia i un porshon dibèrdura diario lo duna bosufisiente vitamina i min-eral ku lo yuda pa evitámalesanan i mester evitáalkohòl. Esaki ta duna boenergia bashí. Di mas nakafeina tampoko ta positivopa bo salú, segun señoraAlvarez. 

El a sigui splika ku mester baha man na vèt. “Kum-pra karni i galiña sin vèt.Rabu, repchi salu etc.no tin balor nutritivo! Ku-shiná ku ménos vèt no uzamanteka i vèt pareu. Evitáprodukto manera chips etc.Kuminda fast food  ta kon-tené hopi vèt i salu”, segunseñora Alvarez. El a bisaku mester baha man nasalu; esaki ta traha fuerteriba bo nirnan i sòru tambe

pa problemanan ku pre-shon haltu. Produktonan

ku ta kontené hopi saluta: sason kompletu, souspretu, kètsup, produkto

den bleki, drop, all season-ing\spice.

Kos dushi, bolo, chukulati,ice-cream ta kontené hopisuku i energia. Uza nan de

bes en kuando. Malesa disuku ta bini dor di sobrepe-

so i un mal alimentashonyen di suku rafiná. Evitátambe di pone suku den te,

kòfi i djus.

Den Práktika

* Desayuná promé bo salibo kas. Bo no ta sali kas ku

kabei brua tampoko tòg?Lanta poko mas temprani sòru pa un desayuno nakas. Na trabou ta den oradi dunadó di trabou.* Si bo ta kome balansátres biaha pa dia, bo nomester yena mas energia.Desayuná, kome mèrdia iatardi. Komementu anochina trùk, ches un galiña,batata hasa ku sous, ta dimas.* Alimentá bo mes ora kubo ta na trabou den pousaku fruta i hopi awa.* Ora bo ta kumpra nasupermerkado, planeá bomenú di siman. Konsen-trá kua bèrdura na promélugá ku kua karni, piska òf galiña pa dia, i por ehèm-pel, kònkòmber chikí, filètdi galiña i aros brùin.Realisá ku un par di bla-chi kròpsla no ta sufisiente.Kumpra bèrdura di nos teraòf bisindario, manera pam-puna, kònkòmber, kalbas,papaya etc. Banana hasáno ta bèrdura!* Preferibel kome kumindakayente prinsipal un biaha pa dia i na un maneratrankil. No ta importá si

esei ta mèrdia òf atardidespues di trabou.Na trabou por bai ku un

1010

Dietista Yarmila Alvarez:

Disfrutá di loke bo kome komiendo salú

Nutrishon i un kurpa salú ta dos kos ku nos mester traha ribadje den un balansa perfekto. Dietista Yarmila Alvarez ta kere kuempresanan lokal por duna un man den e afan pa empleadonan

bin traha salú i duna un bon prestashon. Segun señora Alvarez, tur kosta kuminsá ku e base di un bon nutrishon.

8/9/2019 Empresa Chiki Oktober 2009

http://slidepdf.com/reader/full/empresa-chiki-oktober-2009 11/20

salada òf un sèntwich pamèrdia.Traha un baki di salada ipone tuna (50 gram) denawa ku siboyo riba dje. Por kambi’é pa keshi raspa,belèg di galiña.Si bo remplas’é pa un piadi galiña, ya e la para biraun kuminda kayente.Si bo ke bai ku kumindakayente na trabou, uza sal-ada rauwkost apart òf bèr-

dura di diepvries pa kentaden un microwave.Bèrdura di diepvries tinbon kalidat; kenta nanden microwave òf stom unbiaha so!Un sèntwich brùin, belègku salada rauwkost  tambeta un bon kuminda pa tra-bou.Paketá bo kuminda denbaki di plèstik òf saku kuta sera vacuüm.  Atardi nakas no por bolbe komekayente!  Si bo kumpra fast food ,

chines òf roti etc esaki takonta pa kuminda kayente!* Evitá di kome kada bese tipo di kracker  pa tenestoma; ta energia (kaloria)bashí bo ta yena sin satis-fasé bo kuminda kayente.* Bebe awa, te sin suku, ipor un glas 200 cc di djusnatural sin suku (remplasáfruta). Evitá limonada i djusyèn di suku.

Tene kuenta semper kualgun kos- Un kolega a hasi aña:skohe entre loke b’a tresepa kome òf loke e ta trit. Taabo so por bisa NO! Ta bodesishon si bo ta kome tòg.- Si bo sa adelantá, plani-fiká bo dia, kome ménospa bo por disfrutá di e bufètetc.Bo salú, bo peso tabo responsabilidat.

No laga pa malesa hiba bona kambio. No tur biaha tinkura mesora.

Meskos ku bo ta kumprapaña bunita i asesorio pabisti, skohe lo mehor p’abointerior di kurpa.Kuminda salú ta karu?! ...

Wèl ... Fast food ta pió. Bokurpa meresé lo mehor!Sin salú bo no por bistibunita, ni disfrutá di e fies-ta. Ban skohe konsiente,pone nos pòtmòni kamindae mester ta!

Kiko un dunadó ditrabou por ofresé:

* Un kushina pa por keinta kuminda i sintakome den un bonambiente

* Un frishidèr pa por warda kuminda na bontemperatura

* Si tin kantina: unsurtido salú

* Pousa den trabou papor bebe awa i komefruta

* Fiestanan responsabelku aspektonan salú

* Guia\charla informashonpa trahadó tokante salu ibon nutrishon imoveshon

* Posibilidat pa hasiehersisio

* Por inkorporáeksigensha di salu, bonpeso tambe komo metadi motivashon patrahadó. “Un trahadósalu ta produsí mihói trata kliente bon!Finalmente unrekomendashon pa, tasinsero ku bo mes tur dia ora bo ta kome: sibo ta sinti bo tòg ku faltaenergia, konsultá bo

dòkter, hasi uso di unbon vakashon i lo bo tabin bèk den gran forma.Para pa boresponsabilidatnan di

trabou, kas i di bo salú.No tira falta riba otro diloke bo a skohe di komeni hasi. Move, portasimpel dor di kana unpar di bes pa siman 30minüt. Bo no tin nodipaga gym si bo por salibo kas bai kana denbario. No dependé diotro pa por hasiehersisio. Disfrutá diloke bo ta kome. Skohesalú”, segun señoraAlvarez.

 Dietista\Nutrishonista

Yarmila Alvarez Telefon: 510-0308 

1111

Dietista Yarmila Alvarez:

Disfrutá di loke bo kome komiendo salú

Yarmila Alvarez: 'Disfrutá di kuminda, pero kome salú'.

8/9/2019 Empresa Chiki Oktober 2009

http://slidepdf.com/reader/full/empresa-chiki-oktober-2009 12/20

Segun Francis Angelica di SVB:

E trahadó mester sa su derechinanKen ta dunadó di

trabou?

Segun señor Angelica, naAntia tur hende ku laga un

òf mas trahadó hasi traboupa nan, ta un dunadó ditrabou. Den esaki tin dosposibilidat:   A. Bo ta establesé na  Antia Hulandes, i bo tra-hadónan ta hasi trabou pabo na Antia Hulandes;B. Bo ta establesé na  Antia Hulandes, i bo tra-hadónan ta hasi trabou pabo pafó di Antia Hulandes.Un dunadó di traboupor ta un persona natu-ral, pero tambe e por taun asina yamá personahurídiko (rechtspersoon);por ehèmpel un N.V. Tur empresario ku lanta unnegoshi òf empresa tin kuinskribí esaki na SVB. Paregistrá negoshi na SVBmester traha un sita nadepartamentu di inskrip-shon”, asina señor Angel-ica a sigui splika. Tin dossorto di registrashon:1. Kompania sin trahadó

den servisio.2. Kompania ku trahadó

den servisio.Segun señor Angelica, untrahadó ta sigurá pa Segurodi Enfermedat i Aksidentedi SVB for di momento ku

e ta den servisio (inklusosu temporada di prueba)pa tempu definí di 12 diaòf mas. Tambe e salar-io brutu di e trahadó nomester ta mas haltu ku elímite di suèldo brutu (loon-grens). “Pa trahadónan yaden servisio, ta determináriba e fecha di referensia(1 novèmber di kada aña)e sueldo brutu relashonáku e fecha ei. Si e sueldobrutu aki ta igual òf ménosku e límite di sueldo di eaña siguiente, e trahadóta sigurá durante henter e aña siguiente apesar di

kambionan di sueldo. Elímite di suèldo ta kambiatur aña”.Pero tin un otro areglotambe pa seguro di aksi-dente. “Pa Seguro di Aksi-dente e límite no ta aplika-bel. Kada trahadó mester ta sigurá kontra aksidente,sin tene kuenta ku e límitedi suèldo. Tin komponen-tenan ku ta forma parti di esueldo i otro ku no ta partidi e sueldo. Tur empresario

mester konosé e reglananora ta konsiderá e sueldodi e trahadó”, asina señor Angelica a splika.

Ken ta enkargáku e prima dienfermedat?

Segun señor Angelica, eprima di enfermedat pa etrahadó ta kompletamentepa kuenta di e dunadó ditrabou. E porsentahe di

e Seguro di Enfermedatdi e salario di e trahadóta pa kuenta di e dunadódi trabou. Pa Seguro diAksidente e prima ta varia,dependiendo di e riesgodi desgrasia di e empresai ta pa kuenta di e dunadódi trabou. Ta kobra e primapa medio di deklarashoni pago mensual dor di edunadó di trabou. Tambe edunadó di trabou ta retenée parti di e trahadó i taentregá esaki na S.V.B. Tur 

aña mester entregá spesi-fikashon pa kada trahadó:-e durashon di e empleo,- e altura di e sueldo brutupagá, - e prima pagá.“Ora un trahadó bira malu,e ta haña di su dunadó ditrabou un karchi hel pa baidòkter di kas kuné kamin-da ta registrá pa tratamen-tu médiko liber di gastu.Segun señor Angelica,no ta permití di kambia di

dòkter di kas dos bes paaña. Esei por sosodé denlunanan di yanüari i yüli.Mester pidi pèrmit pa esakina Banko di Seguro Sosialden lunanan di desèmber i yüni.

“Ora dòkter deklará kue trahadó ta inkapas patraha (A.O.), e mester yena e fecha di A.O. ribae karchi hel. Si e ta malumas ku dos dia, e di tresdia e mester bai serka e

dòkter di SVB pa kontrolá.Despues di e promé dosdianan ta e dòkter ku takontrolá pa SVB ta deter-miná e inkapasidat patraha. Si e trahadó no pre-sentá na tempu pa kòntròl,e no tin derechi mas ribaplaka di enfermedat. Si etrahadó no presentá na botrabou riba e dia ku nan adeklará bo kapas pa trahaatrobe, mester bai kontrolá

e mesun dia ei na SVB kue karchi pa mèldu enfer-medat òf bo karchi di aksi-dente na trabou”, segunseñor Angelica. Esaki taun di e áreanan ku segunekspertonan di SVB hopibiaha ta trese diskushon imalkomprendementu tantuserka e dunadó di trabou,komo e trahadó. 

Pago durantedi malesa

Segun señor Angelica ta

sigui splika pago durantemalesa, durante e tempuku bo ta den servisio, ta bodunadó di trabou ta obligá

di paga bo plaka di enfer-medat. “Riba dia ku nor-malmente bo ta haña bosueldo pa e dia ku bo amèldu malu i tambe pa edos dianan siguiente. Si boenfermedat, ta dura mas ditres dia inkluso si tin atmi-shon na hòspital, ta pagae pago di enfermedat pa etres dianan ya menshoná.Komo prueba e trahadómester presentá su karchiaprobá pa SVB. E porsen-tahe ta 80% di e sueldo padia. Den kaso di embaraso,e trahadó hende muhé tinderechi riba pago di sueldodurante e 6 siman proméku e fecha ku probable-mente e ta duna lus i 6siman despues (zwanger-schapsverlof )”, asina e fun-shonario di SVB a splika.

Un aksidente na trabou taun aksidente durante, òf relashoná ku ehekushon die trabou, i ku ta kondu-sí na inkapasidat di trahaòf na kuido médiko. Denkaso di un desgrasia fatalna trabou, esnan ku tadependé di e persona kon-serní tin derechi riba ayudo

finansiero. Pago di aksi-dente na trabou durante epromé aña 100%; durantee siguiente añanan 80%.Den kaso di invalides par-sial, lo tin pago di akuerdoku e porsentahe di inkapa-sidat.

Finalmente señor Angelicaa enfatisá ku e aseguradotambe mester sa kiko e tinderechi riba dje pa loke tapago. “Si bo no logra kon-sultá e médiko pa kontroláriba e fecha indiká, bo tapèrdè bo derecho di pago.Si bo no ta di akuerdo

ku e desishon di Bankodi Seguro Sosial, bo por hasi opheshon por eskritodenter di tres siman di efecha di e desishon serkaDirektor di Banko di Segu-ro Sosial”.

Pa mas informashon:Francis AngelicaHoofd Registratie

Sociale Verzekeringsbank (SVB)

5999-434-4000 www.svbna.an

1212

O

ra ku bo haña trabou den kualke área, tin sierto regla ku bomester kumpli kuné. Pero ora ku bo haña trabou ta bon pa bo tana altura di tur e benefishinan sekundario ku bo tin derechi riba

dje tambe. Tantu pa abo komo bo dunadó di trabou. SVB ta e instanshana Antia Hulandes ku ta enkargá ku tur loke ta seguro médiko di etrahadó. Francis Angelica, enkargá ku registrashon (Hoofd Registratie)na SVB, ta duna splikashon amplio riba derechinan ku e trahadó tin pakumpli ku su trabou di un forma debido. Pero aparte di esei e dunadódi trabou tambe mester kumpli.

SVB: E dunadó di trabou tambe mester kumpli ku su trahadónan.

8/9/2019 Empresa Chiki Oktober 2009

http://slidepdf.com/reader/full/empresa-chiki-oktober-2009 13/20

Colombia merkado ku potensial grandi pa empresanan di Kòrsou

Eksitoso mishon komersial pa Colombia E mishon komersial tabataenkabesá pa Diputado Dicki señor Thuis. Mayoria die empresanan partisipantetabata di e sektor finansierointernashonal konsistiendo

di kompania fidusiario (trust companies), ofisina di abo-gado i kompanianan ku taduna konseho fiskal. Bandadi esei tabatin kompani-anan ku ta duna servisiodi edukashon, teknologia diinformashon spesialisá den

sistemanan bankario, unbanko internashonal i unkompania ku ta presta ser-visio di drecha hardin.Komo presidente di Kámaradi Komèrsio señor Thuis aindiká ku e ta satisfechoku e resultado di e mis-

hon komersial. E formakon Embahada di Reino ie Kámara di Komèrsio naColombia a guia e pro-grama polítiko i komersialta di elogiá i apresiá. “Nosmester hasi mas uso di erepresentashon diplomátikodi reino na e diferente pais-nan di interes. Nan tei pa tur partner den Reino, inklusoKòrsou”, segun Ruud Thuis.Durante e mishon a hasibon promoshon pa Kòrsoupa medio di un website www.rutacuracao.com kuKámara di Komèrsio a kreapa e mishon aki i ku lo keda

usa pa otro mishonnan denfuturo. A pone tambe unaviso den e korant ‘El Tiem-po’, e korant ku mayor sirku-lashon na Colombia. Via unmailing  atraves di Emba-hada, e Cámara Colomboi Kámara di Komèrsio diKòrsou a trese e bishita boudi atenshon di e empresa-rionan Kolombiano. Sitanandi negoshi tabata un partiimportante di e programadurante e mishon komer-

sial. Tabatin sitanan, ‘matchmaking’, ku Cámara Colom-bo a traha pa e empresa-rionan di Kòrsou, i tambe eempresarionan mes a hasisita ku personanan ku seanan tabata konosé kabaòf ku nan a siña konosé

durante di eventonan kolek-tivo. “E kompanianan ku apartisipá na e programa dimatch making tabatin huntuun total di 177 sita. Di e kan-tidat di sitanan aki, seguninformashon preliminar di ekompanianan, un total di39 ta konkreto of ta birakonkreto riba tèrmino kòr-tiku. E indikashon aki ta denlapso di un siman despuesdi e mishon. Riba tèrminomas largu lo midi kuantua konkretisá berdadera-

mente i kuantu mas a biradil konkreto. “Mishonnankomersial tin un impakto iun efekto grandi. E echo kudenter di un siman kaba por konstatá ku 25% di sitanantin un forma konkreto, takalifiká e mishon aki komoun éksito rotundo”, asinae presidente di Kámara di

Komèrsio ta bisa.Kámara di Komèrsio taorganisá hopi mishonkomersial i ta risibí tambehopi mishon komersial for di eksterior. “Nos isla taun isla ku tin orientashoninternashonal. Si nos siguitraha huntu i keda eksponée potensialnan ku nos tin

nos por bira un pais dirigíriba eksportashon. Esakiúnikamente por keda lograsi nos sigui traha huntu”,señor Thuis a sigui bisa.Diputado David Dick den su

diskurso na e seminario ku aorganisá na Colombia titulá‘Curacao Como Hub Logis-tico Financiero y Comer-cial’, a mustra riba e ròl stra-tégiko ku Kòrsou por hungapa kompanianan Kolombia-no ku ta mira posibilidatnanpa eksportá pa Karibe i paEuropa hasiendo uso di efasilidatnan i konosemen-tu ku Kòrsou por brinda.Kòrsou ku su servisionanfinansiero i logístiko i suforsa laboral multilingue por komplementá e empresarioKolombiano den su esfuer-

1313

Di 14 pa 18 di sèptèmber último Kámara di Komèrsio i Industria diKòrsou a organisá un mishon komersial pa Bogotá, Colombia.Esaki ta e promé mishon komersial ku Kámara di Komèrsio

ta organisá pa promové e oportunidatnan ku Kòrsou tin di ofresé

na empresarionan Kolombiano. Durante un enkuentro ku prensa naKámara di Komèrsio i Industria despues di regreso Diputado DavidDick di Asuntunan Ekonómiko i Turismo i Presidente di Kámara diKomèrsio Ruud Thuis i representantenan di e 18 kompanianan diKòrsou ku a partisipá na e mishon aki a duna informashon di e mishon,nan eksperiensha i resultadonan di e biahe.

 página 14 >>>>

Luis Santine Jr. (CIFA) presentando dilanti un sala di empresario Kolombiano.

8/9/2019 Empresa Chiki Oktober 2009

http://slidepdf.com/reader/full/empresa-chiki-oktober-2009 14/20

sonan pa hasi negoshi inter-nashonalmente. E man-datario a indiká ku mester stòp di focus riba Europaso, pero usa nos relas-hon ku Hulanda pa fungikomo e bentana di Europapa Latino Amérika, ku tamas serkano, i vise versa.“Colombia ta den desaroyo.Internamente el a krese ita bayendo den bon direk-shon, i ta posishonando sumes mas i mas komo unmerkado konfiabel. Ainda emester logra posishoná sumes internashonalmente. Epais tin potensial pa kreseden eksportashon i ta enka-minando e trayekto aki. Nospor hunga un ròl importanteden e kresementu i trayekto

di eksportashon di Colom-bia loke ta trese benefisiopa Kòrsou komo hub logís-tiko i finansiero pa Colom-bia”, asina diputado Dick atrese dilanti.

Brain pickingE mandatario a kedaimpreshoná pa e nivel diprofeshonalismo di e de-legashon i di e echo kutur e representantenan akitabata di un edat relativa-mente hóben i sumamentedinámiko i determiná. E kesigui traha ku e grupo akii ampli’é ku representan-

tenan di otro sektor impor-tante den forma di ‘brainpicking’ pa huntu sigui trahariba strategia pa konkistamerkadonan riba kua por hasi negoshi kuné i ekspor-tá p’e. “Kòrsou a laga bonimágen i a impaktá tanturiba nivel komersial, komoriba nivel polítiko”, e man-datario a bisa. Durante ebishita na Bogotá diputadoDick a hiba kombersashonku Vise Minister di Finansa

i Vise Minister di KomèrsioInternashonal. Tambe el apapia ku e entidat ku tadesaroyá eksportashon naColombia, esta Proexport.For di e kòmbersashonnan

aki a sali puntonan konkretoku tin ku traha riba dje ribatérmino kòrtiku, mediano ilargu. “Manera m’a yegabèk for di Colombia, mi apapia ku Sekretario di Esta-do Alex Rosaria pa dun’éinformashon i pa e siguiya ku e kontaktonan aki,manera asuntu di tratado,ta toka su kartera. Colombiano tabatin Kòrsou pone ribasu lista di prioridat, perodespues di e bishita aki sinan a pone e tópiko bèkriba mesa i nan a dunainformashon ki paso ku tinku sigui pa e bira prioridatbèk. Awor ta na nos pahasi nos tarea i sòru palòbi pa mas pronto posibelnos logra sera un tratadoku Colombia”, señor Dick asigui bisa.

Dutch CaribbeanSecurities Exchange &

 WhitelistingLuis Santine Jr., direk-tor ehekutivo di CIFA iDutch Caribbean Securi-ties Exchange (DCSE)ku tambe a partisipá na emishon komersial, a trese

dilanti: “Colombia no tabatinbon konosementu di kikoKòrsou tabatin di ofresé, isegun dianan ta bai i a siguiku e programa, a bira maskla kiko Kòrsou tin di ofreséi nos a logra pone Kòrsouriba mapa. E konosementudi e miembronan di e dele-gashon a komplementá otrohopi bon. Awor mester hasifollow-up pa bai ku planmas konkreto un próksimobiaha”.

Nan a introdusí Dutch Carib-bean Securities Exchange iesei organisashon i kompa-nianan individual na Colom-bia a risibí bon. “Tantu CIFAkomo DCSE ta satisfecho

i ke sigui traha huntu kue tim ku a bai Colombiapa sigui desaroyá strategia-nan pa konkista e merkadoKolombiano”, segun señor Santine. E echo ku Kòrsouta riba lista blanku di OECDta un garantia pa transpar-ensia i konfiabilidat.Otro punto interesante kuDiputado Dick a ilustrádurante di su presentashonta “ku apertura di e bolsa dibalor ku lo ta operashonalna yanüari 2010 ta hasi egama di produkto finansieromas atraktivo”. Mas aleu

e asosiashon di kompaniaku ta ópera den e sektor 

finansiero internashonal,CIFA, a mustra pakiko Kòr-sou ta benefisiá e empre-sario Kolombiano pa hasinegoshi via dje.Durante e mishon komersialaki tambe tabatin enkue-ntronan ku organisashon-nan di e sektor finansiero diColombia manera e asosia-shon di banko di Colombia,e asosiashon di kompaniafidusiario di Colombia i easosiashon di koredó dibolsa Kolombiano. Tambe edelegashon a haña un pre-sentashon amplio tokantehasi negoshi ku Colombia

dor di e bufete di abogadoprestigioso Backer & McK-enzie. Miéntras e partisi-pantenan na e mishon akontinuá nan estadia naColombia ku un kantidatdi sita di negoshi, diputadoDick i Presidente di Kámaradi Komèrsio Thuis a hibakòmbersashonnan ku man-datarionan Kolombiano i ahiba un mensahe kla kuKòrsou ta un partner impor-tante den negoshi inter-

nashonal pa empresarion-an Kolombiano i ku lo tinbase sufisiente pa estre-chá e lasonan di un formamas formal. E akohida naColombia tabata grandi itin base pa sigui organisáaktividat riba e merkadoKolombiano.

“Nos tur ta bendeKòrsou”

Cristina de Freitas Bras diErnst & Young NetherlandsAntilles tambe a partisipá nae mishon i e ta satisfechoku e resultado. “E Kolombi-anonan tabata impreshonápa e echo ku nos ta papiatantu idioma asina”. Cristinade Freitas Bras ta konvensíku e i su kompañeronandi e mishon lo saka hopiprobecho di e mishon aki.

“Maske mayoria kompaniata di sektor finansiero inter-nashonal, tur tin ku bendeKòrsou na promé lugá. Taora nan konosé Kòrsou,nan lo mustra interes denloke Kòrsou tin di ofresé”,señora De Freitas Bras aindiká.

“Bolo ta grandi”Paul de Sousa di HBMGroup ta masha kontentui satisfecho ku e mishonkomersial. El a keda impre-shoná pa e echo ku na eseminario riba e promé diadi e mishon, mester a buska

stul èkstra pa akomodá tur hende. “Esei nunka no apasa promé. Portanan ahabri dor di tur e bishita-nan ku a keda hasí na Aso-bancaria i Asobolsa. Mester sigui traha riba e merkadoKolombiano. Kòrsou su sta-bilidat polítiko, su posishonstratégiko den Karibe i pre-parashon di su profeshon-alnan ta hasi nos un kom-petidó fuerte di Panamá.Nos tin sufisiente arma

pa kompetí ku Panamá.E merkado di Colombia tagrandísimo. Tin lugá pa tur.Dor di koperá ku otro paakapará un merkado grandiasina, e logro lo ta mas

grandi”. “No ta e bolo bo taparti, pero huntu bo ta kueun bolo mas grandi i eseibo ta parti”, Diputado Dickta komplementá.

Wilbert Geertruida di C-Gar-dens B.V. tambe a parti-sipá na e mishon komersial,ounke ku otro ophetivo. El abai wak kiko Colombia por ofresé n’e komo un kom-pania di landscaping . El abai wak produkto inovativo,método efisiente i kono-sementu teknológiko ku epor inkorporá den su oper-ashon pa asina su empresapor diferensiá su mes for di otronan na Kòrsou. El aeksperensiá e mishon akikomo sumamente eduka-tivo i el a haña un bon bistadi e merkado Kolombiano.Tambe el a bai ku e pèchi diVise Presidente di ADECKpa asina e por duna infor-mashon na miembronandi ADECK tokante Colom-bia i e posibilidatnan ku tinna Colombia. “Tin mas kusufisiente servisio i produktona Colombia, i mi ta mira kuempresanan chikí na Kòr-sou tambe por hunga un ròl

den fungi komo intermedi-adó entre Colombia i sobrádi Karibe”, señor Geertruidaa indiká.Lo sigui mas mishon komer-sial pa otro merkado tambe.E sektor finansiero inter-nashonal a hasi uso di eoportunidat ku e mishon akia ofresé nan, pero mishon-nan komersial ta habri patur sektor. Lo bai invitá sek-tornan mas dirigí pa asinakada bes e grupo di empre-sa partisipante i sektornanrepresentá bira mas grandi.

1414

Colombia merkado ku potensial grandi pa empresanan di Kòrsou

Eksitoso mishon komersial pa Colombia <<<< página 13

Cristina de Freitas Bras

(Ernst & Young)

Wilbert Geertruida

(C-Gardens)

Ruud Thuis (KdK)

Diputado David Dick 

Paul de Sousa (HB

Management)

8/9/2019 Empresa Chiki Oktober 2009

http://slidepdf.com/reader/full/empresa-chiki-oktober-2009 15/20

1515

Body, mind and soul Jennifer Moesker ke de-mostrá diferente téknikaku el a siña, entre otrona Hulanda ku por tresenan huntu i aki e ta hasiun kombinashon di nan.E no ta hasi masashi so,pero tambe guia personal.Di e forma aki e ta guia

hende den problema direlashon, malesa, trabouetc. Masashi kombiná kue parti spiritual ta loke tahasi’é diferente di otro-nan. Ora e kliente yegaserka dje e ta hasi e hendetransparente. Ta a base diesei e ta bai wak kiko ekurpa ta bis’é i huntu ku epersona e ta skèn henter e kurpa. Na momen-tu ei ta wak no sola-mente e parti físiko pero e

parti emoshonal. Jennifer ta traha ku ‘body, mindand soul’. Den un promébiaha e no por yuda unkliente pero e tin di buskae blokeonan ku e personamester kita mas lihé posi-bel pa asina por sigui dene siguiente nivelnan di su

bida.

BalansaTantu e coaching  komomasashi ta masha impor-tante pa e empresario ie trahadó. Si hende nota den balansa, e no por funshoná. Si e trahadó natrabou su kabes ta yen diproblema, e no ta papiaku su mama, e tin malesaetc, e no por funshonána trabou manera mester 

ta. E trahadó mester tasemper balansá pa presta100%. Si tin un kamber ku 200 hende, 200 hendetin problema, inklusive edunadó di trabou mes.Tur kos ta kon ta atendéku e problemanan. Tur hende individualmente

ta traha riba nan mes.Jennifer Moesker ta kon-sehá empresarionan pamotivá nan trahadónan pabai un  personal coach òf masashi i laga wak kiko epersona tin mester.

 Yen-yenJennifer Moesker taampliando pa asina e por atendé ku mas hende/kliente. Tres aña pasá ela skohe e direkshon aki,

saliendo kompletamentefor di loke el a siña p’e.Te ainda su promoshon tadi hende pa hende i ya eta asina yen ku práktika-mente no por tuma hendepa fecha aserka. Esakita trese kuné ku e nopor aserká empresanan

e mes pa mustra riba eimportansia di atendé iyuda e trahadó pa e salifor di su problemanan. Etrahadó di otro banda notin di warda e dunadó ditrabou konseh’é, pero etrahadó mester tuma sumes inisiativa.

FísikoUn persona mester waksu parti físiko. E perso-na ei mester tene kuenta

ku su komementu salú.I banda di kome salu emester move. No por taasina ku hende no tamove i e kestion di faltadi tempu no mester taun estorbo. Pa loke ta emente Jennifer Moesker a bisa ku e hende mester 

hasi algu, por ehèmpel unhòbi, pa e klara su mentediariamente. Pa hendehòmber el a menshoná undeporte pa asina klara tur loke e mente a apsorbáriba e dia ei pa asina por kontinuá i por konsentrá esiguiente dia.Hari: hopi hende no tapara ketu kuantu kos po-sitivo harimentu por tresekuné.

E diferensiaTantu masashi komo  per-sonal coaching  ta hañames tantu atenshon.

El a ripará ku tin hopihende, sin distinshon, tabai buska informashon iyudansa i pa haña kontes-ta pa nan problemanan.Jennifer Moesker no tapone su mes riba mesunliña ku un sikólogo, ounkee tin su estudio tambe disikologia.

Jennifer Moesker Barbulètè Blanku Telefon: 738-8866 

Señora Jennifer Moesker a desviá for di su profeshon finansieroi awor ta dediká su mes totalmente na masashi, konseho iguianan personal. Barbulètè Blanku ta e nòmber ku Jennifer 

Moesker a skohe pa su empresa ku ta eksistí tres aña. Na momentudi skohe e nòmber el a bai pa unu na Papiamentu. Hopi hende ku eta duna masashi ta bisa na final ku nan ta sinti nan liber. E mente tadividí na diferente pida i e ta trese nan bèk huntu. Jennifer Moesker ta

konsiente ku tin asina tantu problema den e mundu aki, pero mester keda bai na e kurason i traha ku hopi amor. Saliendo for di e parti disinti liber i traha riba su mes, el a wak e blanku pa puresa i e barbulètèsemper a atraé pa sinti su mes liber. P’esei un barbulètè blanku takarakterisá: sinti liber i renasé.

Jennifer Moesker: "Esun

ku no ta den balnsa, no por 

funshoá bib".

Plan di maestro ‘Kòrsou Sosiedat di informashon’

Sosiedat di InformashonSosiedat di Informashon ta un terminologiausá kaminda kreashon, distribushon i manipu-lashon di informashon a bira e aktividat kultural

i ekonómiko mas signifikante.Den un Sosiedat di Informashon e hèrmènt-nan di importansia ta kòmpiuter i Internet. Eproduktonan prinsipal ta informashon i kono-sementu; e rekurso mas balioso ta rekursonanhumano.Pa éksito den un Sosiedat di Informashon tanesesario pa krea konosementu usando e hèr-mèntnan disponibel.

EleváPa nos por yega asina leu pa yama nos mesun Sosiedat di Informashon nos mester di hasihopi pa asina nos elevá komunidat na un Sos-iedat di Informashon.

• Nos mester di eduká nos sosiedat pa usae teknologianan disponibel.

• Mester hasi leinan mester ‘up to date’ pa

por usa e teknologia i pa protehé nos

konsumidónan.• Servisionan gubernamental mester ta

aksesibel elektrónikamente (online).

Oportunidatnan noboDunando nos Sosiedat e saber di kon pausa teknologia ta krea oportunidatnan nobo.Na momentu ku tin demanda pa un servisioòf teknologia esaki ta forsa nos sosiedat pa

kumpli ku e demanda.

KonferenshaStimul-It, Bureau Telecommunicatie & Posti Caribbean Telecommunications Union taorganisá e konferensha internashonal titulá‘Conference on Curacao Information Society.’

E konferensha ta konsistí di tres trayekto.

• Un trayekto dediká na krea un masterplan.• Un pa nos Empresanan Mediano i Chikí

(EMC).• Tambe nos tin un trayekto spesialmente

dediká na nos hóbennan.Un di nan ta dediká spesialmente na e hóben:Internet Awe…Bo Ta On. Lo presentá e tema-nan basá riba e oportunidat i riesgonan kuInternèt ta brinda pa tur nos hóbennan.

E dianan lo ta djamars 27 di òktober 2009 naWTC spesial pa e empresanan mediano i chikíi pa e hóbennan lo ta djarason dia 28 di òkto-ber 2:00 mèrdia, tambe na WTC.Nos ta warda bosnan!!

Pa mas informashon por tuma kontakto ku Stimul-IT via pòst elektróniko: info@stimul-it.

com òf yama 738 6299

Balansa ta importante pa trahadó i empresario

Barbulètè Blanku ta lider i puru

8/9/2019 Empresa Chiki Oktober 2009

http://slidepdf.com/reader/full/empresa-chiki-oktober-2009 16/20

1616

Òktober 

Energy Expo India2009

Energy International Exhibition &Conference

Ahmedabad, India,9-11 òktober 

Lugá: UniversityGround-Ahmedabad,

GujaratWebsite: www.energy-

expo.biz

Global Conference onGlobal Peace / Human

Trafficking & HumanRightNew York, Merka,

27-30 òktober 2009Lugá: American Con-

ference Centre HallE-mail:

rachellejoel [email protected]  /  secretary.wcog-

[email protected]

Novèmber AAPEX 2009

Automotive Aftermar-ket Products ExpoLas Vegas, Merka,

3-5 novèmber Lugá: SandsExpo Center 

Website: www.aapex-sow.com

Air Cargo & SeaCargo Americas

Miami, Merka,4-6 novèmber 2009

Lugá: Double TreeMiami Mart Hotel &

Convention Center Website: www.aircar-

goamericas.comwww.seacargoameri-

cas.com

Americas Food &Beverage Show &

ConferenceFlorida, Merka,9-10 novèmber 

E-mail: [email protected]

Website: www.ameri-casfoodandbeverage.

com

Haiti First Internation-

al Business ExpoPort-au-Prince, Haiti,10 novèmber 

E-mail:   [email protected]

Website: www.haititra-decenter.com

Expo Pesca 2009Lima, Perú,

12-14 novèmber Lugá: Jockey PlazaConvention Center 

Website: www.thais-corp.com

Mercado di Negoshi –Job Fair Aruba, 13-14

novèmber 2009Lugá: Renaissance

Convention Center Website:

www.arubachamber.com

Caribbean Home &Garden ExpoSt. Maarten,

13-15 novèmber Lugá: Sonesta Maho

Resort

Website: www.thecar-ibbeanhomeexpo.com

TranspoQuip LatinAmerica

São Paolo, Brazil,17-19 novèmber 

Lugá: ExpoCenter Norte

Website: www.transpo-quip.com

9th Trade missionDoing Business with

the Kingdom of the Netherlands

& SurinamRotterdam, Hulanda,24-26 novèmber 

Website: www.cura-cao2009.com or www.

interexpo.bizE-mail:

[email protected]

Expo Los CabosHotel and Restaurant 

International Show Los Cabos, Mexico,

25-27 novèmber 

Lugá: Crown Plaza –Los CabosWebsite:

www.prestigeexs.com

Desèmber Aqualie 2009

Spa & Fitness ExpoParis, Fransia,1-2 desèmber 

Lugá: Parc Floral deParis

Website: www.aqualie.com

Exposystems

International Exhibition& Congress onIntegrated Solutionsfor Fairs & EventsSão Paolo, Brazil,

2-4 desèmber Lugá: Parque Anhembi

São PaoloWebsite:

w w w . e x p o s y s t e m s .com.br 

Colombia PetroleumShow

Bogotá, Colombia,1-4 desèmber 

Lugá: Corferias –Centro deConvenciones

Website: www.colom-biapetrolemshow.com

ExpoartesaniasBogotá, Colombia,

8-20 desèmber Lugá: Corferias – Cen-

tro de ConvencionesWebsite:  www.expo-

artesanias.com

Performance RacingIndustry Show

Orlando, Merka,10-12 desèmber Lugá: Orange County

Convention Center Website:  www.perfor-

manceracing.com

2010 Yanüari

Auto ExpoInternational 

 Automotive Trade Fair Lugá: New Delhi, India,

6-13 yanüari

Website: www.autoex-po.in

ExpoGiftTrade Fair for Gifts,Novelties, stationary 

and decorationLugá: Batalha,Portugal,

7-10 yanüariWebsite: www.expos-

alao.pt

HORECAVAInternational Trade Fair for the Hotel & Catering 

Industry 

Lugá: Amsterdam,Hulanda,

11-12 yanüariWebsite: www.horeca-

va.nl

FebrüariWorld of Concrete

Technology for Con-struction

Las Vegas, Merka,1-5 febrüari

Lugá: Las VegasConvention Center 

Website:

www.worldofconcrete.com

Eventonan internashonal

www.businessknowhow.comTur informashon pa bo negoshi bou di un dak.

www.business.gov.auE website aki ta di gobièrnu di Oustralia,

pero e ta duna hopi tep di kon hasi negoshi.

www.curacaoinspectiontrip.comBo ta buskando un kas, wikènthùis òf kantor?

E website aki por yuda bo.

http://www.duurzaam-ondernemen.nl/Awendia hende ta masha di focus riba ‘go green’Empresarionan tambe mester kuminsá pensa dene direkshon ei. Riba e website aki bo ta haña hopi

informashon di kon hasi bo negoshi ‘bèrdè’.

www.expovisie.nlSi bo ke bai un eksposishon na Hulanda subi e

website aki. E ta dunabo un lista i informashon di tur e eksposishonnan na Hulanda i besindario.

www.homebusiness.comSi bo ke kuminsá bo mes negoshi na kas, e website

aki ta dunabo tep.

www.morebusiness.comSi bo ke kuminsá bo mes negoshi, subi e website aki.Tin hopi idea pa plan di negoshi i hopi otro tep balioso

pa kuminsá bo mes negoshi.

www.researchandmarkets.comSi bo ke hasi un investigashon, esta ‘research’,pa kualke idea ku bo tin òf buska informashon

mas en detaye di un estudio ku bo tin ku hasi, ewebsite aki por yudabo.

www.smallbizbooks.comRiba e website aki bo por download hopi buki i revista

relashoná ku hasi negoshi.

www.websitemarketingplan.comBo ke traha un plan di merkadeo i bo no sa unda dikuminsá? E website aki ta dunabo tur informashon i

hopi tep pa merkadeo di bo kompania.

Website ku informashon balioso

8/9/2019 Empresa Chiki Oktober 2009

http://slidepdf.com/reader/full/empresa-chiki-oktober-2009 17/20

1717

Publikashonnan noboE biblioteka di Sentro di Informashon Komersial di Kámara di Komèrsio di Kòrsou ta kontenémas di 5000 dokumento. E biblioteka ta ofresé un variashon amplio di rekurso pa hasi investi-gashon. E biblioteka ta kontené un kolekshon grandi di dokumento relashoná ku komèrsio ku tadirigí riba merkado mundial.

Resientemente nos a risibí e siguiente publikashonnan dennos biblioteka na Sentro di Informashon Komersial.

- Coaching Het vakblad voor leidinggevenden nr.3- TRA Tijdschrift recht en arbeid nr.8/9 2009- Buitenlandse Markten aug/sept 2009 Wereldwijde wegwijzers- Vrij Nederland

- Caribbean Development Bank Annual Report 2008 - Internationaal ondernemen nr.4 / 2009- The Courier The magzine of Africa-Caribbean-Pacific & European Union Cooperation

and relations- Contact MagazineTrinidad Building Small & Medium Enterprises- F & A Actueel Fiscaal en juridisch vaknieuws en advies voor de financieel-administratieve

 professional - Antilliaanse Nieuwsbrief ‘Appeltje van Oranje’ voor Bonaire- WorldCity Miami Trade Numbers- Buitenlandse Markten Zakendoen in ontwikkelingslanden nr.5 / 2009- Bioetanol Bioetanol de Caña de Azucar / Energia para el desarollo sostenible

E orarionan di apertura di e biblioteka ta di djaluna te i ku djabièrnè di 8 or di mainta te 4 or di atardi.

M

inutanan di e promé reunion di Kámara di Komèrsio i Industria di Kòrsou,tené riba djarason 15 di òktober 1884 den sala di Konseho Kolonial.

Apertura di e reunion ta 12’or di mèrdia.Presente: señornan A.W. Abrahamsz, mr. Sol C. Henriquez, A. Jesurun D.z., J.A.Jones, E.S.L. Maduro i S. Senior, miembronan i mr. R.M. Ribbius, sekretario di Káma-ra di Komèrsio.Ousente: Señor J.B. van der Linde Schotborgh.

Despues di a lansa e pregunta si ta deseabel pa aplasá e reunion te ora señor V.d.L. Schotborgh, ku a sali for di stat algun dia pasá, ta bèk den stat, mayoria miembropresente a duna nan opinion al respekto indikando ku aplasamentu di e reunion nota nesesario, ya ku e miembro ku ta ousente lo ta di akuerdo ku e desishonnan tumáden e reunion.Ta pasa pa nombramentu di un presidente pa Kámara di Komèrsio. Señor A. Jesurun D.z. i señor A.W. Abrahamsz kadaun ta risibí dos voto. Despues ta skohe un vise presidente. Den e kaso aki señor Jones ta risibí 4 voto i señor A.W. Abra-hamsz ta risibí 2 voto. Despues ta skohe un tesorero i señor A.W. Abrahamsz ta risibí 4 voto i señor S. Senior ta risibí2 voto. Asina señor A. Jesurun D.z. ta keda skohé komo Presidente, señor J.A. Jones komo Vise Presidente, i komotesorero señor A.W. Abrahamsz, i nan ta aseptá nan nombramentu.Despues ta determiná e skema di bahamentu di e miembronan di Kámara di Komèrsio. Pa medio di lòt ta determiná kue promé aña señornan A. Jesurun D.z., E.S.L. Maduro i S. Senior lo baha. E di dos aña señornan A.W. Abrahamsz i J.A.Jones lo baha, i e di tres aña señornan mr. Sol C. Henriquez i J.B. van der Linde Schotborgh lo baha.Sin otro partikularidat, a sera e reunion.Firmá pa señornan A. Jesurun, Presidente, i R. Ribbius, Sekretario

Esaki ta e minutanan di e promé reunion di Kámara di Komèrsio i Industria di Kòrsou despues di su estable-sementu na aña 1884. For di e dia ei, e organisashon a keda aktivo den komunidat di Kòrsou i ta selebrandoe aña aki 125 aña di eksistensia.

15 di òktober 125 aña pasá 

8/9/2019 Empresa Chiki Oktober 2009

http://slidepdf.com/reader/full/empresa-chiki-oktober-2009 18/20

1818

 

Pa bo ta un empresario eksitoso ta depen-dé di hopi faktor manera: perseveransha,siña for di fayo, liderazgo, bon lokalidat di negoshi, kapital etc.Den nos mundu moderno nos tin ku agregáun punto mas na e lista, kual ta: Mobilidat.Si bo ta un Empresario Mobil esaki por yud á bo hopi pa bo ta un empresario eksitoso.

Kiko ta un Empresario Mobil?Awendia pa bo keda den kontakto ku boklientenan di un manera efektivo ta impor-tante pa bo ta un empresario mobil. Kuotro palabra bo mester ta alkansabel pa boklientenan unda ku bo bai. Bo por komunikáku tur hende ku bo ke sea via di yamadananòf via di manda informashon (E-mail, SMS,MMS).UTS Business ta komprendé e nesesidat akiku espesialmente empresanan chikitu tin, inetamente pa e grupo aki a desaroyá diferenteservisio práktiko manera paketenan di payamadanan, wireless Internet i muchu mas...

 Wireless InternetE mundu di Internet ta unu ku ya mayorianegoshi ta konektá na dje i ta usa esakipa asina informá nan mes di teknologianannobo den nan industria. Otro ta hasi uso didje pa komuniká servisio i produktonan disu empresa na su klientela via di un web-site, Facebook, Twitter ets. Internet Mobil tafasilitá tur esaki pa e empresario unda ku eke, e no mester ta nesesariamente mas denun ofisina pa hasi esakinan. Pago i kompradi produkto online, SMS, shipment Trackingtur ta aktividatnan diario ku un empresariotin ku hasi i ku un wireless Internet e por hasi nan fásil sintá na kualke lokalidat di sueskoho.

Telefón MobilMayoria persona no ta sali kas sin nantelefon. Dor di teknologia moderno ku unsimpel telefon bo por skucha radio, subiInternet, manda SMS, manda MMS, chati muchu mas. Ku e famoso Smart phone

manera entre otro BlackBerry, Nokia Nseries, Iphone ta brinda muchu mas posibi-lidat manera risibí email, usa aplikashonnanmanera Word, Excell i Power Point, sinkro-nisá bo Outlook ku bo Smartphone. Ku tur e posibilidatnan aki riba bo telefon, sigur bo komunikashon lo ta mihó. Bon komuni-kashon ta nesesario pa éksito.

E empresario ku ta mobil ta engrandesésu oportunidatnan di negoshi i na mesmomentu si nivel di éksito. UTS Business tainteresá pa motivá kada empresario pa e taeksitoso i ta ofresé un pakete pa e empre-sario mobil. E siguiente formulá aki ta yudabo yega na ta un empresario eksitoso. Wire-less Internet + Mobile Phone = Empresa-rio Mobil. (chèk e aviso abou)

Pasa awe mes na UTS Business na Orion-weg 18 i laga un di nos personanan di bentasplikabo e paketenan ku ta mihó pa bonegoshi.

Empresario Mobil = Empresario Eksitoso

8/9/2019 Empresa Chiki Oktober 2009

http://slidepdf.com/reader/full/empresa-chiki-oktober-2009 19/20

1919

Famia merikano ta mira Kòrsou komositio ideal pa biba i hasi negoshi

Na 1998 Richard i su kasáa kuminsá pensa, en bistadi e echo ku nan tabatayegando edat pa baha kupenshun, di muda pa un

pais ku un klima tropikal.“Kòrsou a bira nos eskoho,no solamente pa e klimatropikal, pero pa hopi otrokos mas ku e isla aki taofresé ku nos ta enkantákuné. E promé idea taba-ta di biba seis luna naEstádos Unídos i seis naKòrsou. Despues di tempunos a nota ku esei tògno tabata e situashon kupa nos tabata esun ideal.Nos a kuminsá sinti kunos no ta parti di esun, nidi e otro. Kada seis lunanos mester a yama ayóna nos amistatnan na seaesun parti òf e otro i nanos regreso tabata nota kukosnan a kambia bastantedurante e seis lunanan kunos tabata ousente. E oraei nos a opta pa definitiva-mente establesé na Kòr-sou,” Richard Schanze abisa.

Karera di pareha SchanzeNa Estádos Unídos, Rich-ard Schanze a traha unkarera largu den mundubankario. Su último fun-shon tabata di ‘Chairmani Chief Executive’ na un

banko. El a informá nos kumas bien su kasá tabataesun ku pa hopi aña taba-ta e empresario. “Mi kasáa move riba hopi terenoempresarial. Mi por men-shoná ku e.o. el a trahana komo hefe di merkad-eo pa produktonan pa ku-shiná, komo fotógrafo pro-feshonal di kuminda, komoKitchen Consultant , repre-sentante di produkto di ekonosido marka Whirlpooli alabes komo persona kuta renová kas. Den e áreakaminda nos tabata biba,el a renová mas ku 40 kas.

Renovashon tabata alguku e tabata gusta hasi.Pues, bo por bisa ku suhòbi tabata su trabou. ”

Invershon dendiferente negoshi

Unabes establesé na Kòr-sou, e pareha a opta pasigui den e ramo di reno-bashon di edifisionan. “Mipor menshoná ku e.o. nosa kumpra Kinikini Apart-ments na Boká di Samí, a

renová esaki i pa despuesbend’é. Tambe nos a kum-pra tambe e popular Igua-na Café na Handelskadei ta doño di un galeria diarte den e mesun área eina Punda. Tambe nos tabai kuminsá un negoshi kuta spesialisá den benta dieiskrim den Punda.”

Lugá pa warda kosKu tempu e pareha su yu,Jeff Schanze, tambe amuda pa Kòrsou pa e asistísu mayornan den nanaktividatnan empresarial

riba nos isla. Un di e aktivi-dat ku a tuma lugá ta kom-pra di e edifisionan di loketabata HUBO na BuenaVista. E famia a renováe edifisionan riba e tere-nonan na e zona industrialna Buena Vista ku e ophe-tivo pa esakinan sirbi komositio kaminda un individual,famia òf empresa por hür espasio pa warda kos di unforma sigur. “Ta p’esei nosa yama e negoshi Curaçao

Secure Storage. Nos tabrinda posibilidat pa wardakos kompletamente adaptána nesesidatnan di e klien-te segun un kontrato dihür.”

Nesesidat denmerkado

Puntrá kon nan a mira unnesesidat den merkado paun tipo negoshi maneraCuraçao Secure Storage,Richard Schanze a kon-testá: “Nos tabata biba teun tempu atras den un kas

ku nos a kumpra i renována Penstraat. Resien nosa bende esaki pa kumpraun apartamentu na BeauRivage, ku ta den Pen-straat, pero un tiki maspabou di nos kas anterior.Nos a haña nos konfrontáe ora ei ku e problema kunos no tabatin sufisienteespasio den e apartamentupa por a muda tur loke nostabatin den e kas. Esakia pone ku nos mester abuska un sitio kaminda nospor a warda nos pertinen-

sianan kontra pago. Dennos búskeda nos a realisáku no tabatin hopi lugá kutabata ofresé e servisio akina Kòrsou i e tiki ku tin,

sea tabata okupá kaba òf no por a ofresé e loke nostabatin mester. Esei, i eecho ku nos a haña sa ku eanterior doño di Hubo kier a bende su edifisionan nae zona industrial na BuenaVista, a pone ku e ideadi lanta un negoshi ku taofresé espasio pa negoshii individualnan warda kos,a kristalisá.”

FasilidatnanMas aleu Richard a infor-má ku a base den un estu-dio di merkado ku nan ahasi nan a saka afó kulugánan manera ofisinadi notario, abogado etc.,pero tambe empresa chikítabatin nesesidat di un lugákaminda nan por wardanan kosnan di un formasafe. “Nos ta prepará eparti ku e kliente tin mester segun su nesesidatnan. Ekliente tin su mes ‘locker’i akseso na su kosnan.Tambe nos por perkurá patraha porta i rèki konformee petishon di e kliente. Denkaso ku mester warda kosden espasio aire kondi-shoná tambe nos ta ofresé

esaki. Nos tin apénas unluna ku nos ta operashonali tin espasio pa un i tur kutin nesesidat di un lugápa warda kos, sea ta untemporada kòrtiku ò largu.Den kaso di empresa chikími por imaginá mi ku nanlo preferá di tin e espasiokaminda nan ta warda kosaworakí liber pa nan por ehersé e partinan prinsipaldi nan operashon, ku denmayoria kaso no ta esundi warda kos. CuraçaoSecure Storage ta ofresée solushon ideal pa esei.”

Richard Schanze i su kasá a bishitá Kòrsou pa promé biahana 1993 komo turista. E pareha ku tabata biba i traha biba naEstádos Unídos, tur aña tabata skohe un otro destinashon pa

pasa nan fakansi. Pero e pareha a gusta Kòrsou asina tantu ku, kontralina loke ta nan kustumber, nan a regresá Kòrsou di vakashon e añananku a sigui despues di e promé bishita tambe.

Tata Richard Schanze huntu ku su yu hómber Jeff a start un negoshi nobo Curaçao Secure Storage (wak e aviso tambe na página 8).

 Pa “Manual Empresa Chikí”, literaturadi kalidat i tur otro informashon

komersial general, akudi serka nos

 Kamará di Komèrsío i Industría di Kòrsou, Kaya Junior Salas 1, na Pietermaai of Tel. 461-3918 * Faks 461-5692 * E-mail: [email protected]

 Internet: www.curacao-chamber.an

8/9/2019 Empresa Chiki Oktober 2009

http://slidepdf.com/reader/full/empresa-chiki-oktober-2009 20/20

2020

Kandidatonan pa premio di inovashon 2009

E aña aki ta e di 12 biaha ku ICC ta otorgá e premio di Inovashonkonosí komo ‘InnovatiePrijs®2009’. Esaki ta nifiká ku a otorgá e premio11 biaha kaba. Ban wak ken tabata e ganadornan den e 11 biahanananteriormente.E promé premio a otorgá na aña 1996 i e la bai e tempu ei na e fábrikadi limonada yamá Criollita. Na aña 1997 a otorgá e premio na e kompa-nia Tropic Shades. Na 1998 e premio a bai na e kompanianan PelicanAir/ Antilliaanse Beveiligings Dienst. Na aña 1999 e ganador tabataSentro Orto-Físiko Kòrsou. E ganadó na aña 2000 tabata Kaarsenfab-riek Curaçao N.V. Na aña 2001 tabata Maduro & Curiel’s Bank N.V. ina 2002 Habour & Civil Construction Curaçao N.V.. Na aña 2003 tabataCurAloë N.V. komo ganador i na 2004 Sentro Orto-Físiko Kòrsou a salipa di dos biaha. Na aña 2006 a sali Fundashon pa Planifikashon di Idi-oma i na 2008 Better Deals N.V.Na aña 2005 InnovatieCentrum a organisá un seminario riba inovashonku dos trainer for di e siudat di New Mexico, USA. Na aña 2007 Innova-tieCentrum a otorgá un award na Butterfly Garden.

Di e kantidat grandi di organisashonnan ku a mèldu na promé instantepa partisipá na ‘InnovatiePrijs®2009’, ta 8 a logra yega den e fase final

aki. Remarkabel ta ku niun di e partisipante nan aki no a yega di parti-sipá anteriormente na InnovatiePrijs® manera tabata e kaso anterior-mente. E partisipantenan e aña aki ta:Stardeco,Caribbean TemptationMijnmaatschappij Curaçao B.V.BDO Galveras Netherlands Antilles B.V.Art Studio Joes Wanders huntu ku Pelikino FoundationThe Coffee Factory N.V.Dinah Veeris Products N.V.Fundashon Negoshi Pikiña.

Ocho organisashon ku kada unu ku un disiplina diferente. Ocho organ-isashon ku algun tin hopi aña di eksistensia i otronan relativamentehóben riba nos merkado.Ku kua produkto, proseso òf konsepto e organisashonnan menshoná lopartisipá ICC lo publiká den un otro edishon di e korant Empresa Chikí.Na aña 2010 ICC lo bini ku un dimenshon nobo den e InnovatiePrijs®.Esaki lo partisipá na e anochi di premio i despues tambe atraves dientre otro Empresa Chikí. For di e aña aki ICC lo tin dos hurado nobo.Keda pendiente pa e resultado di e ‘InnovatiePrijs®2009’.

InnovatieCentrum CuraçaoTelefon: 737-1360 

E-mail: [email protected] Parke Industrial Brievengat F-1

P.O. Box 4267 Kòrsou 

Ku otro fin di aña atrobe na horizonte i promé ku eseisentro di inovashon ICC ke dediká atenshon na eempresa i organisashonnan ku a inskribí i selektá

pa partisipá na e premio di inovashon di e aña aki.