5516

Prof. Dr. Muhamet Pirraku*

Në gazetën �Shekulli�, të 30 korrikut2009, doli informata:�Propozimi Berisha: Tëndryshohen qytetet me emrat sllave�. Pasak-tësinë logjike në titull e sqaroi teksti hyrës:�Berisha propozon ndryshimin e të gjithatoponimeve të huaja....�, ndaj me gjithëzemër thirra: �I lumtë! Më mirë vonë se kur-rë...!� Kishin kaluar shtatë ditë që shijojabukurinë e Plazhit të Kastriotit (ish-Veli-pojë). Kisha krijuar afërsi me shumë vendës,ua kisha dhuruar rreth 20 ekzemplarë të li-brave të mi (botime të vitit 2008), mepërkushtimin �...Vëllazërisht, Kastriot (ish-Velipojë)....�. Shumica absolute e vendësve,nuk kishin �haber� se çfarë kuptimi kishteemërtimi i vendit të tyre!?! Kjo me jepteshkas për të shpjeguar porosinë e përkush-timit tim. Tani, u qeshej fytyra dhe e �la-nin� veten: �Nuk kemi qeveri për kësopunësh të kombit....Partitë tona luftojnëvetëm për pushtet, që ua mundëson hajn-inë....�!?!

Më 31 korrik, një lexues kastriotas i�Shekullit�, i cilit e kishte lexuar një pjesëtë librit �Adem Guta... �(ku flitej për inicia-tivën e Qeverisë së Mbretnisë Shqiptare (ti-monier i kërkesës - Zëvendëskryeministriedhe Ministër i Punëve Botore, prishtinasiIljaz Agushi), në maj të vitit 1943, përheqjen e emërvendeve dhunë sllave dhe ven-dosjen e emërtimeve shqip mbi bazë tëkujtesës historike e të mikrotoponimisëshqipe, më tha: �Farën që e hodhët dhe po ekultivoni ju kosovarët nisi të bijë edhe nëShqipëri, nëse lejojnë politikanët e sojitMilo...!?!�

Vëllait kastriotas (ish-velipojar) i prem-tova se sapo të kthehem në Kosovë, punëne parë që do ta bëjë do të jetë një shkrim nëpërkrahje të iniciativës së Qeverisë aktualetë Tiranës për standardizimin dhe stabiliz-imin shqip të emërvendeve, me rëndësi përidentitetin shqiptar të Shqipërisë Londin-eze dhe të njënisë shqiptare etnike të ndarëme kufij politikë shtetërorë dhunë ballkan-ike, evropiane e botërore ndaj tërësisë sëkombit shqiptar. Dhe, pasi jetova disa ditëme këtë problem, duke u konsultuar meshumë kolegë, u përcaktova të ndalëm vetëmnë tri kërkesa udhëzuese në �Propozimin� ePresidentit të Shqipërisë dhe në qasjet apoli-tike, hiçshkencore të historianit politikan,Paskal Milo!?!

Fillimisht të nisemi nga konstatimi hyrësi gazetarit, se �Qeveria shqiptare angazho-het të heqë nga përdorimi i përditshëm tëgjithë fjalorin e huaj që lidhet me emërtimete njësive vendore, siç janë fshatrat, qytetetapo edhe të vendeve të ndryshme...�. Nga

viti 1968 jam përpjekur, në vijimësi, tëndikojë në standardizimin shqip të emërti-meve sllave në Kosovë, ndaj nismën eKryeministrit shqiptar mund ta quaj njëfillim fatlum institucional shtetëror për fi-toren e përpjekjeve për kthimin e dinjitetittë kombit shqiptar të nëpërkëmbur nga tëhuajt, edhe me ndihmën e vetë shqiptarëve.

E para: Kryeministri aktual (për mua nukka emër, është zëri i shtetit shqiptar në pritjeqë ëndërroj një jetë) �...ka paralajmëruarndërmarrjen e një nisme për të bërë të mun-dur rikthimin e emërtimeve të mëparshmeshqiptare për të gjitha ato vende që sotmbajnë emra të imponuar nga të huajt, qëgjatë historisë kanë pushtuar vendin tonë�.Kjo nuk duhet të kuptohet vetëm si lajm,është më shumë se detyrë, është amanet iatyre që luftuan dhe u flijuan për ta çliruarShqipërinë, qoftë edhe sakate të vitit 1913,apo 1919, qoftë edhe të vitit 1944, pse joedhe të 1990-s?!? Të gjitha qeveritë në këtohope të �çlirimit të Shqipërisë� e kanë pa-sur për detyrë shtetërore �ndërmarrjen e njënisme� si kjo e Kryeministrit aktual. Tërikujtojmë këshillën e Kantit: �Sapere aude�(Ki guxim)! Çlirimi i një vendi (kombi) ngapushtuesit nënkupton edhe luftën kundërtë gjitha pasojave të pushtimit që prekinidentitetin dhe dinjitetin e një kombi (ven-di). Së këndejmi, �paralajmërimi i nismës...�së Kryeministrit të Shqipërisë duhet të kup-tohet e të pranohet, nga çdo shqiptar, sipërkushtim jetësor për freskimin e dinjitetittë kombit, duke pasur parasysh, gjithmonë,mësimin se �Provenienca e emërtimeve ështëe tapisë së vendit�.

Sipas gazetarit të �Shekullit� �shkas� përnjë ndërmarrje të tillë ishte një kërkesë përemërimin e një shkolle �jopublike me em-rin �Logos...�, me theksimin se �pronarëtqë investojnë në arsim�, emërtimet e shkol-lave duhet t�i bëjnë �në gjuhën shqipe. Poashtu tabelat duhet të jenë me emra sh-qip...!� Një njeri që nuk e pëlqen këtëkërkesë dhe nuk bëhet partizan fanatik përta sendërtuat në jetën e vendit Shqipëri(qoftë Londineze dhunë ndërkombëtare,qoftë Etnike e copëtuar me dhunë ndërko-mbëtare) nuk mund të quhet shqiptar.

E dyta: Kryeministri i Shqipërisë aktu-ale, saktësoi: �Unë inkurajoi qeveritë ven-dore që të shohin toponimet që kanë mbe-tur që nga koha e Dushanit (pse jo edhenga koha romake, bizantine, bullgare mes-jetare etj.-MP) dhe kanë zëvendësuar ato qëne kemi pasur...�. Shikuar nga aspekti i filo-zofisë politike pragmatike, këtë hap mundta bëjë vetëm një Burrë shteti, i cili do të

hyjë në histori si reformator i qenies së sh-tetit e të kombit që përfaqëson, aq më parëkur Ai këtë nismë e projekton si projektqeveritar afatgjatë dhe jo për fushatë par-tiake jetëshkurtër. Qeveritë lokale (komu-nale), të cilat këtë Dritë jeshile të Kryemi-nistrit nuk e marrin si Detyrë kombëtareshtetërore historike duhet t�i ndëshkojëpopulli, sepse janë e mbetën të mallkuaranga gjaku i derdhur për lirinë e kombit sh-qiptar.

E treta: Kryeministri aktual i Shqipërisëpremton: �...do të rikthejmë toponimet qëkanë qenë tonat në mijëvjeçar dhe janë nëmemorien e banorëve...� Planifikimin e këtijaktiviteti kulturor, civilizues dhe komb-freskues Kryeministri i Shqipërisë e ka sh-truar drejt edhe nga aspekti shkencor: �To-ponimet janë një përzierje e trashëguar ngatë gjitha kohërat, prandaj, në bashkëpunimme historianët, në bashkëpunim me të gjithëkomunitetet, të hulumtojnë dhe të gjejnë

1999. Dua të besoj se Qeveria aktuale e Sh-qipërisë, duke pasur timonier një Reforma-tor (që përballoi një tajfun sharjesh, për re-alizimin e Via Doloresit shqiptar (Rruga�Bashkimi� - Durrës � Morinë), do ta kryejkëtë detyrë shtetërore kombfreskuese, tëcilën nuk e kryen qeveritë shqiptare ngaKabineti i Ismail Qemalit përfundimisht meKabinetin Berisha të para Zgjedhjeve të 28qershorit 2009.

Fitorja më e suksesshme e këtij projektitë Qeverisë shqiptare aktuale do të arrihejnëse krerët e partive politike, partitë poli-tike (opozitare dhe nesër të atyre në push-tet), historianet, gjuhëtarët, gjeografët, et-nografet, mediet (e shkruara e televizive) dheintelektualët në përgjithësi, siç konstatovamë herët: Ta kuptojnë e ta pranojnë sipërkushtim jetësor për freskimin e dinjitetittë kombit, e jo në mënyrën joshkencore,partiake inatçore, politikisht të dëmshme përardhmërinë e shqiptarisë, të historianit poli-tikan, Dr. Paskal Milo?!?

Të ndalemi vetën vetëm në pak �marga-ritarë� të historianit �diplomat�: �Kryemi-nistri vazhdimisht po na befason me ndë-rhyrjet dhe direktivat e tij në fushën e sh-kencave albanistike(...), të cilat kërkojnëvërtetë debat dhe profesionalizëm�(!?!).Vërtet, një person nuk mund të jetë spe-cialist për shumë fusha shkencore, por njëKryeministër është, thënë simbolikisht,kokë kolektive që përfaqëson kabinetin meshumë ministra e këshilltarë që nuk duhettë jenë �kovaçë�! Mirëpo, tendencën poli-tike çmendurake të profesor Milos e qartë-son konstatimi në vijim: �Ajo që më bënëpërshtypje është se z. Berisha u është rik-thyer politikave të kaluarës komuniste, kurme porosi të Enver Hoxhës, një numri fsha-trash dhe vendesh të Shqipërisë iu ndry-shuan emrat, sepse ato ishin të papaj-tueshme me ideologjinë komuniste dhe meateizmin e regjimit. Tani, propozimi i z. Ber-isha është një version i ri i kësaj politike tëvjetër dhe kërkon tashmë jo vetëm të shk-ruajë historinë bashkëkohore, sipas kon-cepteve dhe shijes së tij, por kërkon ta shtr-ijë atë thellë edhe në mesjetën e hershmedhe të mesme...�(!?!)

Historiani, apo politikani Milo, këtu nuktregohet as historian as lider politik ko-mbëtar, e aq më pak kritik i drejt i dijes his-toriografike të sistemit monist komunist tëShqipërisë dhe të shoqërisë aktuale politikepluraliste të Shqipërisë. Të barazosh kërke-sat e Hoxhës dhe të Berishës, në fushën qëkemi objekt interesimi, është më shumë setek, është shtënie në qenien e ardhmërisë

emrat e bukur që kanë pasur...�! Vërtet, pasrobërive shekullore në tokat shqiptarembetën pak emërtim (toponime, oronime ehidronime) të prejardhjes ilire (shqipe),mbetën pak emërtime me petkun latin,shumë emërtime bizantine me petkun grek,emërtime vllahe, e me shumicë emërtimesllave (bullgare e serbe mesjetare), si dhedisa sase (gjermane) e ndonjë turke, ose tëveshura me petkun lindor. Vërtet, kush ishkeli tokat shqiptare la emërtime, dhunëkjo e përkrahur nga faktori i jashtëm anti-shqiptar i Kohës së re, kurse ekzistimi i tyrenë vijimësi dhe aktualisht është pasojë, nërend të parë, e paaftësive shtetëformuese ekombfreskuese të drejtuesve politikë e sh-tetërorë të Shqipërisë Londineze, frenueseedhe për hapat që mori Qeveria e Përkohs-hme e Kosovës (e Rambujesë), me 2 dhjetor

55 17

së dinjitetshme të kombit. Të them edhekëtë: Berisha, Milo, pse jo edhe Unë, jemiprodhim i enverizmit. Mohimi i qenies sateështë plëngprishje.

Historiani Milo e di se gjatë mesjetës kapasur �invazione dhe pushtime të përkohs-hme...�, si gjetkë edhe në Shqipëri, por nuke thotë se çka i sollën vendit të shqiptarëveinvadimi dhe pushtimi sllav, së paku nëfushë të onomastikës. Për lexuesin e këtijshkrimi të sjellë vetëm dy konstatime tëkujtesës shkencore, të një serbi e të një evro-piani: Shkrimtari, etnografi dhe diplomatiserb i gjakut shqiptar, Branisllav Nushiq,më 1902, shkroi: Sllavët vendeve të koloni-zuara ua ndërruan fizionominë, �duke përm-bysë ose zëvendësuar me emra të rinj tëvendeve, lumenjve dhe kodrave�, kurse his-toriani i historisë serbe, Konstantin Jireçek,më 1952, shkroi: �modifikimi (ndërrimi) iemrave antikë është kryer ose sipas rregul-lave të njohura gjuhësore, ose ashtu që emrittë vjetër i është vu kuptimi sipas tingëllim-it të ngjashëm të fjalës sllave�. Sa bukur ifle këtu një karikim i maksimës së RobertOrben-it, moto e këtij shkrimi: �Të huajtgjithmonë kanë sjellë probleme në Ballkan.Nëse nuk beson, pyetni shqiptarët!�

Dhe, derisa Kryeministri i Shqipërisëaktuale inkurajon dijetarët, pushtetet lokale,popullin që sakrifikoi për çlirimin e Sh-qipërisë, se�...do të rikthejmë toponimet qëkanë qenë tonat në mijëvjeçar dhe janë nëmemorien e banorëve...�, historiani, ish-dip-lomati që kontribuoi fuqimisht për uljen epazarit të gjakut të derdhur në Luftën Çlir-imtare (Kombëtare) të Kosovës (1997-1999),duke e quajtur �konflikt...�(!?!), siç e qua-jtën dhe e quajnë qarqet historikisht mëantishqiptare, konstatoi: �Po t�i hyjmë kësajhistorie, atëherë ne duhet të zhbëjmë jovetëm një pjesë të mirë të toponimisë aktu-ale shqiptare (siç!), por duhet t�i vëmë ka-zmën edhe fjalorit të gjuhës shqipe, ku siçdihet, ka një numër të madh fjalësh me pre-jardhje nga gjuhët e tjera...�.

Së pari, e vlen të pyesim: a mund të kon-siderohet �shqiptare� toponimia e push-tuesve: latine, bizantine, bullare, vllahe,serbe, sase, turke etj.?!? Nuk jam linguist,por kujtoj se kurrizi i një gjuhe është sin-

taksa e morfologjia dhe jo �fjalori�. Ky �kur-riz� i shqipes u ka përballuar rrebesheve tëkohës, kurse �fjalëve� të huaja, me kohë, uapatën vë �kazmën� rilindësit. Dhe, pse tëmos e vazhdonim atë traditë, siç vepruanitalianët, francezët gjermanët, anglezët,kroatët, rumunët etj. Zëvendësimi i Fjalëvetë huaja, të padëshiruara, bëhet përmesfjalëformimit. E çka i duhet shqipes një�fjalor� i huaj, mesjetar, apo i kohës së re,ose edhe i komunizmit?! Çka i duhen sh-qipes sot fjalët e huaja, këto të çmendurisëpluraliste politike shqiptare, �integruese...�kur i kemi shumë fjalë e sintagma shqipe tëperiudhës �moniste...�?!?

Por jo. Historiani alias diplomati Milo,duket se bën argatin e dreqit, si shumë sh-qiptarë gjithandej trojeve shqiptare, kurthotë se iniciativa e Kryeministrit ështëmënyrë e tij �për t�iu shmangur problemevethemelore që ka Shqipëria dhe veçanërishtvendi, përball detyrimeve serioze që duhenpërmbushur në procesin e integrimit të plotëtë Shqipërisë në Bashkimin Europian, ku njënga pikat dhe standardet kryesore është dherespektimi i diversitetit kulturor, etnik dhegjuhësor dhe i trashëgimisë historike qëshpreh këtë doversitet�. Heu, heeeu!?!

Nuk dua të besoj se historiani, diplomati të �...zezës Shqypni...!� të mos e kuptojëse cila është kërkesa e �Bashkimit Europi-an� në porosinë:�respektimi i diversitetitkulturor, etnik dhe gjuhësor dhe i trashëgi-misë historike...�!?! Shkurt: BE-ja kërkonqë minoriteteve të mos u cenohet e drejtapër kultivimin e identitetit etnik dhe�trashëgimia historike�, e jo që shumicës,kombit të një vendi, t�i mohohet e drejtakombëtare dhe politike demokratike për tëhequr dorë përjetësisht nga pçrpjrkja nëvijimësi për t�u çliruar nga vargonjtë erobërisë shekullore. Nëse nuk është kësh-tu, atëherë, detyrë e historianit (shkencës)dhe e politikanit (partive politike) është tështrojnë kërkesa para BE-së dhe botës, qëEvropa dhe bashkësia ndërkombëtare nëpërgjithësi, t�i japin fund politikës antish-qiptare historike për interesa kolonialiste epushtuese të fqinjëve sllavë e grekë!

Së fundi, një pyetje mund t�u shtrohethistorianit (politikanit) Milo dhe diplo-

matëve të lagjes së tij: A ka ndonjë vend nëbotë që minoritetet, mbetje e pushtuesve,të kenë liri e të drejta më shumë se sa au-toktonët, pjesëtarë të kombit të një shteti,siç është rasti me Shqipërinë, Kosovën e metokat shqiptare të tjera nga Perandoria Os-mane deri në kohën e Berishës e të Thaçit,sot?!!! E, pse të mos kërkojmë përgjigje edhepër faktin se kur, diplomacia shqiptare, e�kosovare�, kërkoi nga BE-ja, e qeveritë evendeve fqinjë, reciprocitet për liritë e sh-qiptarëve në Greqi e gjetkë nën robërinësllave, krahasuar me liritë që kanë minori-teti grekë e minoritetet sllave, ish çifçi tëbejlerëve shqiptarë nga mesi i shek. XVI-II?!?

Historiani dhe politikani Milo, për habi,e quajti të �pamundur� realizimin e nismëssë Kryeministrisë së Shqipërisë, për kthimine emërvendeve shqip, si dhe të �objekteve tëndryshme (do të thotë të emrave të shkol-lave, të dyqaneve etj.) me dekret qeveritar,apo të një institucioni tjetër shtetëror�, ibindur se na qenkan të ngulitura �nëkujtesën e popullit�!?! Ky është një ogur ikeq. Dihet se të gjitha emërvendet dhe em-rat e institucioneve fetare në Shqipërinëaktuale dhe në tokat shqiptare, janë dhunëhistorike të vendosura �me dekret qeveritar,apo të një institucioni tjetër shtetëror�-kryesisht të kishave të huaja. E, se popullinuk do të hiqte dorë nga �kujtesa...�, kjovaret në rend të parë nga shkalla e sabotim-it të kësaj iniciative nga partitë opozitare tëetura për pushtet me çdo çmim në dëm tëqenies së kombit, por edhe nga vendosmëriae qeverisës së Shqipërisë dhe të pushtetevekomunale, vendore. Për këtë e kemi përvojëne keqe të qeverive qendrore e komunale, sidhe të partive politike të Kosovës nga viti1999 deri sot, të cilat iu shtruan kërkesavetë Serbisë për jetësimin e onomastikës sllavenë trajta të dyfishuara sllave, më të çorodi-tura se sa në kohën e Titos e të Miloshevi-qit.

Se populli i Kosovës nuk i do ato emërv-ende sllave (edhe aty ku kurrë nuk ka pasurserbë as ka sot, mjafton të shikohen tabelate vendbanimeve, të bojatisura e të shkarrav-itura si është zi e më zi, nga një dorë qënesër mund të ngrihet edhe kundër qever-isë, edhe kundër �miqve� të Kosovës, argatëtë Serbisë! Vërtet, populli e di se �Qeveria eKosovës� nuk i vuri në zbatim emërvendetqë i standardizoi dija albanistike e Kosovësnë vitet 1999-2002, për t�i qëndruar besnikkurthit ndërkombëtar ahtisaarian, që Koso-va edhe më tutje të mbetet, së paku, sferë enomenklaturës administrative, kulturore dheetnike e Serbisë.

Mirëpo, nga përmbyllja në fund të inter-vistës së Dr. Paskal Milos shihet se ky his-

torian, politikan e ish-diplomat i Shqipërisënuk ka besim në qenien e Shqipërisë si sh-tet i pavarur, as zot i vetes dhe u ka frikën�fqinjëve�, e �miqve� sikur Shqipëria t�uakishte aneksuar atyre gjymtyrët më vitale tëvendit, e jo ata Shqipërisë!?! Madje, Milo nadel edhe si një argat i një force politike, ecila përpiqet që e nesërmja e Shqipërisë tëjetë edhe me më pak identitet shqiptar -�in-tegruese rajonale�, që do të thotë sa mëshumë greke, bullgaro-maqednone, serbe,malaziase, boshnjake, pse jo edhe mishmashgabelësh!?! Ta dëgjojmë politikanin Milo:�Një deklaratë e tillë (e Kryeministrit sh-qiptar) kam përshtypje se do të ngjallë rea-gime fqinje dhe miq, të cilët këtë do tashikojnë si një përpjekje indirekte për tëeliminuar një pjesë të mirë të traditës his-torike dhe integruese rajonale�!?!!

Ta përmbyll: Nisma e Kryeministrit tëShqipërisë për standardizimin shqip të emër-vendeve dhe të mbishkrimeve të institucion-eve arsimore, kulturore dhe të bizneseve tëShqipërisë është një hap shtetëror civilizues,që do të rezultojë me freskimin e identitetitshqiptar të Shqipërisë. Një ndërmarrje të tillëe ka vë në jetë akëcili komb i çliruar ngarobëria e huaj. Ruajtja e identitetit gjuhë-sor kombëtar të akëcilit vendi të lirë siguro-het me ligj. Së këndejmi, nisma e Qeverisëaktuale të Shqipërisë, ritheksoj, duhet tëkuptohet si aktivitet shkencor, kulturor eshtetëror afatgjatë, të bëhet me kujdes,mbështetur në hulumtime shkencore të për-dorura me pjekuri politike kombëtare sh-tetërore demokratike.

Standardizimi me frymë demokratikenënkupton masën e kujdesit në përmbush-jen e shijes së akëcilës njësi të vendbanim-it, duke pasur parasysh përkatësinë etnike ecivilizuese të vendit. Me një fjalë, të shfrytë-zohet përvoja e Komisionit Qendror për Stan-dardizimin e emërvendeve në Kosovë në vitet1999-2002. Projekti të jetë detyrë shtetëroreqë bartet nga një qeveri në tjetrën, ipërkrahur, i mbështetur nga të gjitha forcatpolitike, nga shtypi, radioja dhe TV-të. Nëkëtë mënyrë, suksesi do të jetë madhështor.

Për fund do të thosha: Më me dëshirë dotë shkoja për pushimin veror të viti 2010 nëKastriot sesa në Velipojë! Porosinë e këtijshkrimi do ta ilustroja me konstatimin eDritëplotit Branko Merxhani: �Një kombekziston vetëm atëherë kur fillon të shqetë-sohet për fatin e tij�! Nisma e Kryeministritshqiptar shënon këtë fillim dhe uroj të mosmbetej si �projekti� i Ahmet Zogut i fund-viteve të �20-ta të shek. XX!

*Autori është këshilltar shkencor i degëssë Historisë në Institutin Albanologjik tëPrishtinës

Historiani dhe politikani Milo, për habi, e quajti të

�pamundur� realizimin e nismës së Kryeministrisë së

Shqipërisë, për kthimin e emërvendeve shqip, si dhe

të �objekteve të ndryshme (do të thotë të emrave të

shkollave, të dyqaneve etj.) me dekret qeveritar, apo të

një institucioni tjetër shtetëror�, i bindur se na

qenkan të ngulitura �në kujtesën e popullit�!?!