Embedded value€¦ · Web viewIn het verslag van de Raad van Bestuur is een paragraaf gewijd aan...
89
Embedded value Onderzoek naar de opname van embedded value in de jaarrekening van pensioen- en levensverzekeringsmaatschappijen. Bachelorscriptie Accounting
Transcript of Embedded value€¦ · Web viewIn het verslag van de Raad van Bestuur is een paragraaf gewijd aan...
Embedded value
Onderzoek naar de opname van embedded value in de jaarrekening van pensioen- en levensverzekeringsmaatschappijen.
Bachelorscriptie AccountingNaam: Suzanne Jaspers
Studentnummer: 328571Scriptiebegeleider: C. van der Spek RA
Datum: 08/07/2013
InhoudsopgaveINLEIDING......................................................................................................................................................... 3
HOOFDSTUK 1: PROBLEEMSTELLING......................................................................................................5Onderzoeksvraag en deelvragen............................................................................................................................. 5Relevantie.......................................................................................................................................................................... 6Verantwoording.............................................................................................................................................................. 6Plan van aanpak............................................................................................................................................................. 7
HOOFDSTUK 2: GEBRUIKERS...................................................................................................................... 9Algemeen........................................................................................................................................................................... 9Verzekeringsmaatschappijen................................................................................................................................... 9
HOOFDSTUK 3: EMBEDDED VALUE........................................................................................................11Definitie........................................................................................................................................................................... 12Embedded value reporting...................................................................................................................................... 15
HOOFDSTUK 4: RAPPORTAGE EN BEREKENINGSMETHODE VERZEKERINGSMAATSCHAPPIJEN.........................................................................................................20
Achmea............................................................................................................................................................................ 20Delta Lloyd Group........................................................................................................................................................ 23ING..................................................................................................................................................................................... 26Aegon................................................................................................................................................................................ 27Allianz............................................................................................................................................................................... 28AXA..................................................................................................................................................................................... 31Prudential....................................................................................................................................................................... 35
HOOFDSTUK 5: VERGELIJKING................................................................................................................ 36Vergelijkbaarheid........................................................................................................................................................ 36Transparantie............................................................................................................................................................... 37
HOOFDSTUK 6: REGELGEVING................................................................................................................. 41Balans............................................................................................................................................................................... 41Winst- en verliesrekening........................................................................................................................................ 42IFRS 4................................................................................................................................................................................ 43
ADVIES............................................................................................................................................................. 48
CONCLUSIE...................................................................................................................................................... 50
LITERATUURLIJST....................................................................................................................................... 51
BIJLAGE 1........................................................................................................................................................ 53
BIJLAGE 2........................................................................................................................................................ 55
2
Inleiding
Deze bachelor scriptie gaat over de embedded value van een verzekeringsmaatschappij en zal
kijken naar de toegevoegde waarde van de embedded value wanneer deze wordt opgenomen
in de jaarrekening. De embedded value van een verzekeringsmaatschappij geeft de waarde
van de onderneming aan en wordt gebruikt bij pensioen- en
levensverzekeringsmaatschappijen. Bij het berekenen van deze waarde wordt uitgegaan van
de toekomstige kasstromen van de verzekeringsportefeuille op basis van bestaande contracten
en klanten. De embedded value van een onderneming is bijzonder relevant voor de
aandeelhouder, rating agencies en bij overnames en fusies. Op dit moment is het in de
regelgeving niet vereist of gebruikelijk de embedded value op te nemen in de jaarrekening. Ik
wil gaan onderzoeken of het toegevoegde waarde heeft deze informatie wel op te nemen, en
hoe dit het beste zou kunnen gebeuren.
In het eerste hoofdstuk zal de onderzoeksvraag die in deze scriptie centraal staat worden
behandeld. Vervolgens zal er in gegaan worden op de bijbehorende deelvragen, deze
deelvragen zullen het beantwoorden van de onderzoeksvraag vergemakkelijken. Het eerste
hoofdstuk bevat naast de onderzoeksvraag en de deelvragen ook de relevantie van het
onderwerp, een verantwoording en het plan van aanpak voor het schrijven van de scriptie. De
scriptie richt zich op de embedded value van pensioen- en levensverzekeringsmaatschappijen.
Voordat er in wordt gegaan op het begrip embedded value komt in hoofdstuk 2 de definitie
van een gebruiker aan bod. Er wordt omschreven welke gebruikers de jaarrekening van een
pensioen- en levensverzekeringsmaatschappij heeft en waarvoor zij de jaarrekening
gebruiken. In hoofdstuk 3 zal het begrip embedded value uitgebreid worden uitgelegd.
Allereerst worden de verzekeringsmaatschappijen gedefinieerd, vervolgens de embedded
value en het belang ervan en als laatste komt embedded value reporting aan bod. In hoofdstuk
4 zal het werkelijke onderzoek plaatsvinden. De rapportage- en berekeningsmethoden van de
embedded value zullen worden onderzocht voor zes verzekeringsmaatschappijen, drie uit
Nederland, twee uit Europa en één uit de Verenigde Staten. Bij elke verzekeringsmaatschappij
zal uitgebreid worden ingegaan op de manier waarop er wordt omgegaan met de embedded
value in de externe verslaggeving. Hoofdstuk 5 zal ingaan op de vraag in hoeverre de
embedded value van de verschillende onderzochte levensverzekeringsmaatschappijen
onderling te vergelijken is. Allereerst zullen de begrippen vergelijkbaarheid en transparantie
worden uitgelegd. Daarna zullen de gegevens uit hoofdstuk 4 worden getoetst op
3
vergelijkbaarheid. Er wordt gekeken of de embedded value informatie die openbaar wordt
gemaakt onderling vergelijkbaar is.
Het laatste hoofdstuk van deze scriptie betreft de externe verslaggevingsregels voor
verzekeringsmaatschappijen. De regels voor de balans en voor de winst- en verliesrekening
komen aan de orde, maar ook IFRS 4 ‘Insurance Contracts’ wordt besproken. Als laatste
zullen er mogelijkheden voor opname van de embedded value in de jaarrekening worden
beschreven.
Na het inhoudelijke gedeelte van de scriptie zal er een kort advies worden gegeven aan de
hand van de bevindingen. De scriptie wordt afgesloten met een conclusie, waarin de
onderzoeksvraag wordt beantwoord.
4
Hoofdstuk 1: Probleemstelling
Dit hoofdstuk dient als een introductie op de scriptie, met daarin relevante informatie die
voorafgaande aan het lezen van belang is. Allereerst wordt er aangegeven welke
onderzoeksvraag en bijbehorende deelvragen er in deze scriptie beantwoord zullen worden.
Vervolgens komen de relevantie en de verantwoording van het onderwerp aan bod. Hierin
wordt besproken waarom het onderwerp relevant is en wordt de manier van onderzoek
verantwoord. Als laatste zal het plan van aanpak uiteengezet worden, die gevolgd wordt bij
het schrijven van deze scriptie.
Onderzoeksvraag en deelvragen
De onderzoeksvraag is zo opgesteld dat het kort en bondig het doel van het onderzoek
weergeeft. De deelvragen zijn op een dergelijke manier geformuleerd zodat de
onderzoeksvraag juist en uitgebreid kan worden beantwoord. De onderzoeksvraag en
deelvragen luiden als volgt:
Welke toegevoegde waarde voor de gebruiker van de jaarrekening heeft het opnemen van de
embedded value in de jaarrekening van pensioen- en levensverzekeringsmaatschappijen?
Wie zijn de gebruikers van de jaarrekening van verzekeringsmaatschappijen?
Wat is embedded value?
Hoe wordt embedded value gerapporteerd door grote verzekeringsmaatschappijen in
binnen- en buitenland?
In hoeverre is de door de verzekeringsmaatschappijen berekende embedded value
vergelijkbaar?
Hoe past het opnemen van embedded value in de jaarrekening binnen de huidige
regelgeving?
De indeling van de scriptie houdt de volgorde van de deelvragen aan en elk hoofdstuk zal in
het teken staan van de beantwoording van een deelvraag. De scriptie wordt afgesloten met een
advies en een conclusie. Het advies bevat een aanbeveling die wordt gevormd aan de hand
van de onderzoeksresultaten en de conclusie geeft een antwoord op de onderzoeksvraag.
5
Relevantie
De embedded value is de huidige en toekomstige waarde van een pensioen- of
levensverzekeringsmaatschappij op basis van bestaande klanten en contracten. In tijden van
crisis of een krimpende economie, maar ook in economische gunstige tijden, is het erg
belangrijk om de waarde van ondernemingen vast te kunnen stellen. Vooral in een markt waar
tegenwoordig veel gebeurt en verandert, zoals de markt van pensioen- en
levensverzekeringen, is het vaststellen van de waarde van de onderneming van belang. Er zijn
drie zaken die het belang van de embedded value doen toenemen, namelijk:
1. Door een afname in het vertrouwen van consumenten dalen verkopen en dus de omzet
van pensioen- en levensverzekeringsmaatschappijen.
2. De bevolking wordt de laatste jaren steeds ouder. De zogenaamde sterfte
inschattingen, waar oorspronkelijk vanuit was gegaan, moeten voortdurend worden aangepast.
3. Er komt steeds meer concurrentie van banken voor de pensioen- en
levensverzekeringsmaatschappijen. Banken bieden de consument naast leningen of
geldrekeningen ook spaarverzekeringen voor de oude dag aan (banksparen). Deze
concurrentie zorgt ervoor dat het aandeel in de markt voor pensioen- en levensverzekeringen
krimpt.
De probleemstelling die ik heb geformuleerd valt binnen de vraagstukken van externe
verslaggeving. Het gaat om de vraag of relevante informatie over een verzekeraar zou moeten
worden opgenomen in de jaarrekening. Het onderwerp heeft betrekking op de verslaggeving
en de jaarrekening van een specifiek soort ondernemingen, namelijk pensioen- en
levensverzekeringsmaatschappijen. De sectie Accounting, Auditing & Control houdt zich
onder andere bezig met externe verslaggeving en binnen dit onderwerp wordt onderzoek
gedaan naar de verschillende regelgevingsstandaarden. Een vraagstuk omtrent de opname van
de embedded value in de jaarrekening van pensioen- en levensverzekeringsmaatschappijen
past naar mijn inzien daarom goed binnen het vakgebied van de sectie.
Verantwoording
Om een juist en uitgebreid antwoord te kunnen formuleren op de onderzoeksvraag is
onderzoek nodig en voor de beantwoording van deze onderzoeksvraag zal ik vooral gebruik
maken van literatuuronderzoek. Op basis van relevante literatuur en jaarrekeningen van
enkele grote pensioen- en levensverzekeringsmaatschappijen zullen de deelvragen
beantwoord worden en door de beantwoording van de deelvragen kan uiteindelijk een
6
antwoord worden gegeven op de onderzoeksvraag. Door de jaarrekeningen van pensioen- en
levensverzekeringsmaatschappijen in het binnen- en buitenland door te nemen wordt het
onderzoek toegespitst op de praktijk en daarom tastbaarder.
Op dit moment is er nog geen uniforme regelgeving omtrent de opname van de embedded
value in de jaarrekening van een pensioen- en levensverzekeringsmaatschappij en in deze
scriptie wordt onderzocht of een uniforme standaard een verbetering van de externe
verslaggeving zal zijn. Er zijn verschillende onderzoeken naar de embedded value geweest,
maar weinig die ingaan op de opname van de embedded value in de jaarrekening. Door het
onderzoek te specificeren op Nederlandse pensioen- en levensverzekeringsmaatschappijen en
deze te vergelijken met grote verzekeraars uit de VS en Europa wordt er een deel van de
markt bekeken die nog niet vaak belicht is. De reden voor een vergelijking met buitenlandse
verzekeraars is om het onderzoeksgebied uit te breiden.
Een scriptie schrijven over een origineel en specifiek onderwerp, zoals de embedded value, is
waardevol en voegt hopelijk waarde toe aan al eerder gedane onderzoeken.
Plan van aanpak
Voorafgaande aan het schrijven van de scriptie is het van belang goed voor ogen te hebben
wat er moet gebeuren en hoe dit het beste kan worden aangepakt. Dit plan van aanpak geeft
dan aan op welke manier de scriptie tot stand zal komen.
Allereerst zullen er relevante artikelen worden gezocht. Relevante artikelen met betrekking tot
het onderwerp van deze scriptie moeten bijvoorbeeld gaan over de embedded value, het
rapporteren van de embedded value en regelgeving voor de jaarrekening van pensioen- en
levensverzekeringsmaatschappijen. Het proces zal starten met het zoeken van artikelen, echter
betekent dit niet dat er tijdens het schrijven geen relevante artikelen meer bij kunnen komen.
Naast het zoeken van relevante artikelen zullen ook de jaarrekeningen en embedded value
rapportages van de te onderzoeken verzekeringsmaatschappijen worden verzameld.
Na het zoeken van artikelen volgt het eerste inhoudelijke hoofdstuk, het hoofdstuk over
embedded value. Dit hoofdstuk zal voornamelijk worden geschreven aan de hand van
literatuur. Door eerst de theorie uit te werken wordt het begrip omlijnd en ontstaat er een
goede basis kennis. Wanneer de theorie en het begrip embedded value zijn uitgelegd zal het
werkelijke onderzoek naar de embedded value rapportage van ondernemingen beginnen. De
feiten omtrent embedded value in de jaarrekening van de zeven pensioen- en
levensverzekeringsmaatschappijen worden uitgezocht en uitgewerkt om vervolgens een
7
vergelijking te kunnen maken tussen de verschillende verzekeringsmaatschappijen. Deze
vergelijking zal gedaan worden aan de hand van een aantal criteria en heeft onder andere
betrekking op de manier van rapporteren, de aannames en de gebruikte methodologie en zal
uiteindelijk leiden tot een oordeel over de onderlinge vergelijkbaarheid.
Wanneer het inhoudelijke gedeelte van de scriptie is afgerond zal er een advies worden
uitgebracht. Dit advies zal worden geformuleerd aan de hand van de bevindingen uit de
hoofdstukken. De scriptie zal eindigen met een conclusie, waarin de onderzoekvraag wordt
beantwoord.
8
Hoofdstuk 2: GebruikersDe jaarrekening wordt opgesteld door een onderneming voor het verschaffen van informatie
aan derden. De jaarrekening wordt ook wel externe verslaggeving genoemd, omdat het
informatie over het bedrijf prijsgeeft aan externe partijen. Er zijn bepaalde groepen
geïnteresseerd in de jaarrekening van een onderneming. Zij kunnen niet worden gezien als één
groep, omdat deze groepen eigen belangen en eigen doelen hebben. In dit hoofdstuk zal het
begrip gebruikers aan bod komen. Gebruikers in het algemeen worden gedefinieerd evenals
de gebruikers van de jaarrekening van een pensioen- en levensverzekeringsmaatschappij, die
geïnteresseerd zijn in embedded value informatie.
Algemeen
Het conceptual framework for financial reporting, opgesteld door de IASB in 2010, stelt dat
potentiële investeerders, geldschieters en andere crediteuren worden gezien als de primaire
gebruikers van de jaarrekening. Andere partijen, zoals aandeelhouders, werknemers,
leveranciers of klanten kunnen ook informatie uit de jaarrekening halen, maar dit zijn niet de
partijen waarvoor de jaarrekening in eerste instantie wordt opgesteld. De IASB heeft om
verschillende redenen potentiële investeerders, geldschieters en overige crediteuren gekozen
als de primaire groep gebruikers. Deze redenen sommen zij op in het conceptual framework
for financial reporting (2010) en luiden als volgt:
- Betreffende gebruikers hebben de meeste behoefte aan de informatie uit de financiële
rapporten en zijn vaak niet in staat deze informatie direct te verkrijgen van de
onderneming.
- De verantwoordelijkheid van de IASB focust zich op de behoeften van de
participanten in de kapitaalmarkt.
- De informatie die voldoet aan de wensen en behoeften van een primaire groep is vaak
gelijk aan de behoefte van aandeelhouders en andere geïnteresseerden.
Verzekeringsmaatschappijen
De investeerders en de aandeelhouders zijn de gebruikers die in deze scriptie vaak worden
benoemd als gebruiker. Daarnaast zijn de klanten van een verzekeringsmaatschappij ook
belangrijke gebruikers, vooral wanneer het financieel minder gaat met de onderneming.
9
Investeerders
Huidige en potentiële investeerders zijn een belangrijke groep gebruikers van de jaarrekening.
Zij steken geld in een onderneming, of zijn van plan dit te doen. Om een zo goed mogelijke
investeringsbeslissing te nemen is de jaarrekening van groot belang. De investeerder is
namelijk vooral geïnteresseerd in het rendement van de investering en in de terugbetaling
ervan. De informatie die inzicht geeft in deze zaken staat vermeld in de jaarrekening. Hierin
staat beschreven hoe het in financieel opzicht met een onderneming gaat en welke risico’s er
op dit moment van belang zijn. Investeerders die investeren in een verzekeringsmaatschappij
letten vooral op de winsten die de onderneming in het verleden heeft gemaakt en verwachte
toekomstige winsten. De risico’s en de verzekeringsportefeuille spelen hierbij een grote rol.
Aandeelhouders
De aandeelhouders bezitten aandelen van de onderneming en dit betekent dat ze allemaal een
klein beetje eigenaar zijn van het bedrijf. De winst die hen toebehoort wordt uitgekeerd in de
vorm van dividend, dit kan in de vorm van cash of stock. De interesse in de jaarrekening komt
veel overeen met die van een investeerder, omdat ze beide belang hebben bij de
winstgevendheid van een onderneming. De aandeelhouders zijn zeer geïnteresseerd in de
winstgevendheid. Hoe meer winst de onderneming maakt, hoe meer zij terugzien in de vorm
van dividend en hoe hoger de aandeelhouderswaarde van de verzekeringsmaatschappij zal
zijn. Voor aandeelhouders is dan ook het financiële gedeelte van de jaarrekening erg
belangrijk en vaak zijn zij ook geïnteresseerd in strategie en duurzaamheid.
Klanten
De klanten zijn in het geval van een verzekeringsmaatschappij de polishouders, de
verzekerden. Zij zijn vaak meer geïnteresseerd in de jaarrekening dan bij een ander soort
onderneming. De klant betaalt premie aan de verzekeringsmaatschappij om daar in de
toekomst, conform de voorwaarden, een uitkering voor terug te krijgen. Voor de klant is de
jaarrekening dan ook de manier om na te gaan of het financieel gezien nog wel goed gaat met
de verzekeringsmaatschappij en of de toekomstige uitkering veilig gesteld is. De interesse van
de klant intensiveert ten tijden van financiële crisis of wanneer een bepaalde
verzekeringsmaatschappij veel in het nieuws is.
Volgens het conceptual framework zijn de potentiële investeerders, geldschieters en overige
crediteuren de primaire groep gebruikers. In deze scriptie wordt onder de gebruikers van de
jaarrekening vooral gedoeld op de investeerders, de aandeelhouders en de klanten.
10
Hoofdstuk 3: Embedded value
De waarde van pensioen- en levensverzekeringsmaatschappijen kan worden uitgedrukt door
middel van de embedded value, dit geeft de contante waarde van de toekomstige kasstromen
weer op basis van de huidige verzekeringsportefeuille. De verzekeringsportefeuille is de
belangrijkste inkomstenbron van een verzekeraar en met behulp van de embedded value kan
inzicht worden gegeven in de inkomsten die de verzekeraar in de toekomst zal genereren. Om
een duidelijk beeld te scheppen van de embedded value van dergelijke
verzekeringsmaatschappijen zal eerst worden uitgelegd wat pensioen- en
levensverzekeringsmaatschappijen precies zijn. De meeste verzekeringsmaatschappijen
bieden zowel levensverzekeringen als pensioenverzekeringen aan, zo ook de
verzekeringsmaatschappijen uit dit onderzoek. Vervolgens zal de definitie van de embedded
value worden uitgelegd, de methode die gebruikt wordt om de embedded value te berekenen
en het belang van de embedded value. Als laatste onderdeel van dit hoofdstuk komt embedded
value reporting aan bod. Er wordt uitgelegd wat er precies wordt verstaan onder embedded
value reporting, wat het belang voor de gebruikers van de jaarrekening is en welke nadelen er
eventueel aan zijn verbonden.
Levensverzekeringsmaatschappijen
Een verzekeringsmaatschappij die levensverzekeringen verstrekt aan derden wordt gezien als
een levensverzekeringsmaatschappij. Een levensverzekering wordt in de volksmond ook wel
een overlijdensrisicoverzekering genoemd en houdt in dat de verzekerde tegen betaling van
een bepaalde premie bij overlijden een uitkering voor bijvoorbeeld zijn of haar gezin garant
stelt. Er zijn echter meerdere vormen van een levensverzekering, het kan ook een verzekering
zijn waarbij de verzekerde een uitkering van een bepaald bedrag wenst wanneer de verzekerde
over een bepaald aantal jaren nog in leven is. Dit kan worden omvat in een lijfrente, maar er
zijn meerdere mogelijkheden. De premie wordt door de verzekeringsmaatschappij belegd, om
in de toekomst de uitkering te kunnen betalen. De hoogte van de premie wordt vastgesteld
door middel van tabellen die de overlevingskans berekenen. In het geval van een
overlijdensrisicoverzekering is het voor de verzekeringsmaatschappij gunstig als de
verzekerde lang in leven blijft. Ze kunnen dan langer rendement ontvangen over de premie
voordat er moet worden uitgekeerd. In het geval van een lijfrente is het gunstig voor de
verzekeraar wanneer de verzekerde overlijdt voor de aanvang van de uitkeringen, dan hoeft er
namelijk niet uitgekeerd te worden.
11
Pensioenverzekeringsmaatschappijen
Een pensioenverzekeraar is een verzekeringsmaatschappij die pensioenen uitkeert aan mensen
die daarvoor een verzekering hebben afgesloten en dus premie hebben betaald. De ontvangen
premies worden net zoals bij levensverzekeringen belegd. Hierdoor is de verzekeraar in de
toekomst in staat het pensioen uit te keren. Bijna elke werkende Nederlander heeft een
pensioenverzekering, dit is aanvullend pensioen naast de AOW-uitkering. Deze verzekering
loopt via de werkgever en de te betalen premie wordt dan ook verrekend met het loon. Dit
betekent dat hoe langer de arbeidsperiode is, hoe meer pensioen de werknemer opbouwt.
Naast de pensioenverzekering via de werkgever is het voor een particulier ook mogelijk een
pensioenverzekering af te sluiten, dit is vaak een levensverzekering.
Definitie
Doordat de werkelijke winstbijdrage van een portfolio levensverzekeringen enkel kan worden
gemeten wanneer de laatste premiebetaling is geweest wordt er sinds 20 jaar door pensioen-
en levensverzekeringsmaatschappijen gebruik gemaakt van de embedded value.
Vanaf de jaren ’80 meten en rapporteren pensioen- en levensverzekeringsmaatschappijen
vrijwillig de waarde van lopende verzekeringscontracten om zo een beter beeld te krijgen van
de netto opbrengstwaarde van een contract en het ‘werkelijke’ vermogen van de verzekeraar.
De embedded value van een verzekeringsmaatschappij wordt gebruikt als instrument voor het
op een verantwoorde wijze nemen van economische beslissingen omtrent de ‘werkelijke’
waarde van een dergelijke onderneming en wordt, door het Actuarieel genootschap, als volgt
gedefinieerd:
“De contante waarde van de toekomstige vrije kasstromen, welke verwacht worden voort te
vloeien uit de bestaande verzekeringsportefeuille, en de met die aanwezige
verzekeringsportefeuille èn de met het aanwezige eigen vermogen verband houdende
beleggingsportefeuille, waarbij wordt uitgegaan van een going-concern.”
Dit houdt in dat de embedded value de indirecte opbrengstwaarde van de bestaande
verzekeringsportefeuille en van de bestaande beleggingsportefeuille is. De premies die
worden ontvangen van de verzekerden worden belegd en om die reden staan de
verzekeringsportefeuille en de beleggingsportefeuille met elkaar in verband. Bij de bepaling
van de embedded value gaat het om de bepaling en de waardering van de toekomstige vrije
12
kasstromen, zoals deze voortkomen uit de bestaande verzekerings- en beleggingsportefeuille.
Om zicht te krijgen op die kasstromen, moet allereerst in kaart worden gebracht waar de
bestaande verzekerings- en beleggingsportefeuille uit bestaat (Actuarieel Genootschap, 1995).
Bij het vaststellen van de embedded value moet er ook gekeken worden naar de waarde van
nieuwe contracten (value new business), naast het bepalen van toekomstige vrije kasstromen
uit de bestaande verzekerings- en beleggingsportefeuille (ook wel value in-force business
genoemd). Over deze contracten is nog niet of nauwelijks premie ontvangen, maar zal in de
toekomst ook gaan leiden tot resultaat.
Bij het vaststellen van de embedded value wordt er dus gekeken naar de waarde van de
verzekeringscontracten die zijn afgesloten en welke kasstromen deze verzekeringscontracten
in de toekomst zullen genereren. Deze toekomstige kasstromen zijn onder andere afkomstig
uit beleggingen en om die reden wordt er bij de vaststelling van de embedded value ook
rekening gehouden met de beleggingsportefeuille.
Gebruik maken van de indirecte opbrengstwaarde (of de economische waarde), zoals bij de
embedded value wordt gedaan, is een belangrijke manier voor het aflezen van de performance
van een verzekeringsmaatschappij en voor het beoordelen van financiële beslissingen. Onder
de indirecte opbrengstwaarde van een onderneming wordt immers de waarde van de
toekomstige (positieve of negatieve) vrije kasstromen verstaan. Deze vrije kasstromen vormen
de middelen die in de toekomst kunnen uitstromen naar de eigenaren van de onderneming,
dan wel de middelen die moeten instromen in de onderneming teneinde het bedrijfsproces te
kunnen voortzetten (Actuarieel Genootschap, 1995).
Embedded value-methode
De embedded value-methode is de manier waarop de embedded value van een
verzekeringsmaatschappij wordt vastgesteld. De kracht van deze methode is dat de
verzekeringsmaatschappij wordt gedwongen na te denken over de financiële ontwikkelingen
waarmee ze in de toekomst te maken krijgen. De embedded value-methode heeft veel overlap
met de contante waarde-methode, echter is de embedded value-methode speciaal toegespitst
op (levens)verzekeringsmaatschappijen. De embedded value-methode is echter niet uniform,
verschillende verzekeringsmaatschappijen kunnen de methode op verschillende manieren, met
verschillende cijfers, toepassen.
De bedoelde specifieke gerichtheid van de embedded value-methode op pensioen- en
levensverzekeringmaatschappijen heeft met name betrekking op de wijze waarop de relevante
kasstromen worden bepaald. De contante waarde methode berekent de indirecte
13
opbrengstwaarde van een onderneming als zijnde de waarde zoals die voortvloeit uit het
contant maken van de toekomstige netto-opbrengsten, die worden gegenereerd door de
aanwezige activa en passiva. De embedded value-methode werkt niet met kasstromen in
algemene zin, maar met per saldo uitkeerbare of vrije kasstromen, omdat de waardering
uiteindelijk niet vanuit het perspectief van de onderneming, maar vanuit het perspectief van
de aandeelhouder dient te geschieden. Kasstromen die niet leiden tot een mutatie in de vrije
middelen (het "vrije kapitaal"), maar tot een mutatie in de gebonden middelen (het
"dekkingskapitaal"), zijn per saldo niet van belang voor zolang zij niet alsnog leiden tot een
mutatie in de vrije middelen. De reden hiervoor is dat deze kasstromen geen vrije kasstromen
zijn en dus niet behoren tot de indirecte opbrengstwaarde. In het proces van in- en uitstroom
van vrije middelen van een levensverzekeraar is de interactie tussen het dekkingskapitaal en
het vrije kapitaal erg belangrijk (Actuarieel Genootschap, 1995).
Het dekkingskapitaal kan worden gedefinieerd als het kapitaal dat de verzekeraar moet
aanhouden om aan zijn verplichtingen en solvabiliteitseisen te kunnen voldoen. Dit kapitaal is
vaak een fonds met verschillende beleggingen en de verplichtingen hebben vooral betrekking
op uitkeringen aan verzekerden. Het dekkingskapitaal behoudt de vereiste grootte door
premieontvangsten en beleggingsopbrengsten.
Het vrije kapitaal is het geheel van middelen dat niet tot het dekkingskapitaal behoort en
waarover de verzekeraar dus vrij kan beschikken. Vrij kapitaal wordt veelal aangehouden als
extra buffer boven het dekkingskapitaal om daaruit toekomstige kastekorten voor het op peil
houden van het dekkingskapitaal te kunnen financieren. Toekomstige kastekorten kunnen
worden veroorzaakt door een onverwacht sterke groei van de bedrijfsactiviteiten of door een
koersval inzake de beleggingen (Actuarieel Genootschap, 1995). Vaak stelt de
verzekeringsmaatschappij intern een maximum aan die extra buffer en al het kapitaal
daarbovenop zal vrijvallen als bijvoorbeeld dividend voor de aandeelhouders.
Belang
De embedded value geeft een realistischer beeld van de waarde van een
verzekeringsmaatschappij dan het boekhoudkundig resultaat en is daarom van groot belang
voor aandeelhouders, investeerders, verzekerden en bij eventuele fusies of overnames. De
boekhoudkundige regels voor verzekeringscontracten staan verder van de economische
werkelijkheid af dan voor bijvoorbeeld bancaire producten. Vanwege de lange looptijd komen
de baten en lasten van levensverzekeringen niet in hetzelfde jaar tot stand en worden dus niet
tegelijkertijd beoordeeld. Het boekhoudkundige resultaat is dus geen goede afspiegeling van
14
de performance, omdat het enkel rekening houdt met het gerealiseerde resultaat. Het mag
echter waarschijnlijk worden geacht dat bestaande verzekeringscontracten ook winst zullen
opleveren in de toekomst en enkel de weergave van het boekhoudkundig resultaat zal
bijvoorbeeld in een jaar met minder gerealiseerde winsten leiden tot een onderwaardering van
de onderneming. Dat is ook de reden geweest voor het ontwikkelen van de embedded value-
methode in de (levens)verzekeringsbranche die een eerste stap was in de richting van
marktwaarde (Doff, 2005).
De embedded value van een pensioen- en levensverzekeringsmaatschappij is ook van groot
belang voor de onderlinge vergelijking van dergelijke verzekeringsmaatschappijen. Op basis
van de boekhoudkundige winst kan men niet veel zeggen over de prestatie van een
verzekeringsmaatschappij ten opzichte van een andere verzekeringsmaatschappij, maar door
middel van de embedded value wordt er rekening gehouden met de toekomstige winsten uit
verzekeringscontracten en is het mogelijk onderling te vergelijken. In de komende
hoofdstukken zal duidelijk worden hoe verzekeringsmaatschappijen hun embedded value
berekenen en openbaar maken en of dit vergelijking door de gebruiker mogelijk maakt.
Embedded value reporting
Embedded value reporting houdt in dat een pensioen- of levensverzekeringsmaatschappij de
embedded value van de onderneming rapporteert en openbaar maakt. Embedded value
informatie wordt gepubliceerd sinds het midden van de jaren ’80, echter was het openbaar
maken van methodologie en aannames over het algemeen nog zeer beperkt. Tien jaar later
werd er meer embedded value informatie openbaar gemaakt dan eerder.
Verzekeringsmaatschappijen gaven commentaar over bedrijfskosten en behaalde winsten,
maar ook spraken ze gedetailleerder over belangrijke aannames en methodologie. De behoefte
naar consistentie in de gebruikte methodologie en aannames groeit sinds
(levens)verzekeringsmaatschappijen steeds vaker embedded value rapporten toevoegen aan de
aanvullende informatie. Deze embedded value rapporten zijn bekeken door een
onafhankelijke accountant die geen controle uitvoert, maar enkel een beoordeling geeft over
de gebruikte methodologie en aannames. In sommige gevallen is dit dezelfde accountant als
die de jaarrekening controleert. Het komt ook voor dat deze beoordeling gedaan wordt door
een andere accountant, maar meestal zijn het wel accountants van hetzelfde kantoor. De
behoefte aan consistentie leidde tot verschillende richtlijnen zoals de ABI (2001), richtlijnen
voor embedded value reporting opgesteld door de Association of British Insurers in 2001, en
15
de ‘European Embedded Value principles’. ABI (2001) vereist openbaar maken van de
methodologie en aannames bij het rapporteren van de embedded value, tezamen met de
gevoeligheid van de resultaten wanneer de belangrijkste aannames veranderen. De gevonden
resultaten moeten ook worden gepresenteerd aan de hand van een standaard format. De
‘European Embedded Value Principles (EEV Principles)’ bevatten verschillende richtlijnen,
maar EEV Principle 12 is de grootste en meest gedetailleerde op het gebied van de embedded
value. Deze richtlijn stelt dat de embedded value resultaten bekend gemaakt moeten worden
op geconsolideerd groepsniveau. Verder stelt de richtlijn ook eisen aan de inhoud van de
informatie, deze moet namelijk de volgende zaken bevatten; aannames, methodologie,
veranderingsanalyse, verhouding tussen vrije middelen en GAAP vermogen, gevoeligheden,
segmentale informatie en verklaringen van de directie en beoordelaars. Met gevoeligheden
wordt aangegeven in hoeverre de informatie verandert bij een verandering van aannames of
veronderstellingen en segmentale informatie geeft aan hoe verschillende segmenten
(bijvoorbeeld regio’s) bijdragen aan embedded value van de verzekeringsmaatschappij. De
EEV Principles moedigen de ondernemingen sterk aan embedded value informatie te
openbaren (O’Keeffe et al., 2005).
De EEV Principles geven een goede richtlijn voor (levens)verzekeringsmaatschappijen bij het
rapporteren van de embedded value. Echter is de ontwikkeling van richtlijnen omtrent
embedded value doorgegaan en zijn er verbeterde, marktconsistente richtlijnen ontstaan. Deze
richtlijnen worden ook wel de ‘Market Consistent Embedded Value (MCEV) Principles’
genoemd. Binnen deze richtlijnen worden activa en passiva gewaardeerd tegen marktprijzen.
Dit betekent dat elke kasstroom wordt gewaardeerd tegen de disconteringsvoet die ook geld
op de kapitaalmarkt voor dergelijke kasstromen. De waarde van de activa is dus gelijk aan de
marktwaarde van dergelijke activa. De voornaamste reden waarom veel
(levens)verzekeringsmaatschappijen zijn overgegaan op de MCEV Principles is doordat de
EEV Principles geen rekening houdt met verlengde verzekeringscontracten. De verlenging
van verzekeringscontracten zal leiden tot toekomstige kasstromen en de embedded value zal
hoger uitvallen wanneer de verlengingen ook worden meegenomen in de berekening.
De (levens)verzekeringsmaatschappijen zijn dus wel gebonden aan richtlijnen en moeten om
die reden dezelfde dingen vrijgeven. De verzekeraars zijn echter vrij in de keuze van
methodologie, aannames en dergelijke van de bekendmaking en hebben ook keuze vrijheid in
de manier waarop de informatie wordt vrijgegeven. Dit kan gebeuren in de jaarrekening of in
een afzonderlijk embedded value report.
16
Om embedded value reporting verder te ontwikkelen is het van belang dat er een universeel
geaccepteerde methodologie komt. Zolang er geen methodologie is die alle landen en alle
(levens) verzekeringsmaatschappijen gebruiken is het onmogelijk om de procedure omtrent
openbaarmaking van de embedded value informatie te standaardiseren (O’Keeffe et al. 2005).
Belang
Het openbaar maken van embedded value informatie, of te wel de embedded value
rapporteren, is voor verschillende partijen van belang, zowel voor de onderneming zelf, voor
de aandeelhouder, de investeerder en de polishouder zou er ook geïnteresseerd in kunnen zijn.
IFRS en U.S. GAAP erkennen beide geen toekomstige winsten. In tegenstelling tot zulke
winsten worden alleen de winsten en verliezen van nieuwe contracten erkent in het jaar dat de
contracten zijn afgesloten. Embedded value accounting erkent de waarde van
verzekeringscontracten gedurende de gehele looptijd van zo’n contract (Serafeim, 2011).
In algemene zin kan worden gezegd, dat de informatiebehoefte van de aandeelhouder zich
voornamelijk richt op de waarde creatie zoals die plaatsvindt binnen een onderneming. De
embedded value richt zich op het bepalen van de waarde van de bestaande verzekerings- en
beleggingsportefeuille, en dus op de waarde van de verzekeringsmaatschappij. Informatie
over de embedded value en de ontwikkeling ervan levert een waardevolle bijdrage aan de
beeldvorming omtrent de gecreëerde waarde (Actuarieel Genootschap, 1995).
De traditionele accountinginformatie geeft een resultaat weer dat lager is dan het resultaat
onder embedded value accounting en de aandeelhouder is juist geïnteresseerd in de waarde
van een verzekeringsmaatschappij inclusief de te verwachten toekomstige winsten. Wanneer
er een verzekering wordt afgesloten leidt dit per definitie tot kasstromen in de toekomst.
Doordat de toekomstige kasstromen van de verzekeringscontracten niet worden meegenomen
in de traditionele winstberekeningen is de verzekeringsmaatschappij ondergewaardeerd en
wordt niet de waarde weergegeven waarin de aandeelhouders geïnteresseerd zijn.
Naast het feit dat de waarde van de onderneming lager is onder de traditionele accounting
begrippen wordt de waarde van huidige verzekeringscontracten (value in-force business) niet
erkent als zijnde een actief volgens de conceptual frameworks van de International
Accounting Standards Board (IASB) en de Financial Accounting Standard Board (FASB)
(Serafeim, 2011). Dit leidt ertoe dat de toekomstige kasstromen die worden gegenereerd uit
de huidige verzekeringscontracten nooit op de balans te zien zullen zijn.
17
Het belang van embedded value reporting is ook zichtbaar bij de discussie over informatie
asymmetrie. Informatie asymmetrie houdt in dat de ene partij over meer of kwalitatief betere
informatie beschikt dan een andere partij, bij een economische transactie. Informatie
asymmetrie in de verzekeringssector speelt een rol bij bijvoorbeeld fusies en overnames. Voor
de overnemende partij is het belangrijk te weten wat de gerealiseerde winst van de (levens)
verzekeringsmaatschappij is, maar ook welke toekomstige winsten er worden verwacht op
basis van de verzekeringscontracten. Wanneer de embedded value van een onderneming
openbaar is gemaakt, bezit de overnemende partij dus dezelfde informatie als de overgenomen
partij en is de informatie asymmetrie op dat gebied verdwenen.
Over het algemeen daalt de informatie asymmetrie wanneer verzekeraars allemaal de
embedded value openbaar maken. Echter zal de kwaliteit en vergelijkbaarheid van de
embedded value methodes moeten verbeteren wil de informatie asymmetrie tussen
verzekeraars helemaal verdwijnen (Serafeim, 2011).
Naast resultaat gerelateerde informatie en de daling van informatieasymmetrie tussen
(levens)verzekeringsmaatschappijen zorgt het openbaar maken van embedded value
informatie ook voor een completer beeld voor de investeerders. Ten eerste zal informatie over
toekomstige kasstromen, disconteringsvoet en risicomarges openbaar worden gemaakt. Ten
tweede zal een bekendmaking van de gevoeligheid van de VIF (value in-force business) en de
VNB (value new-business) op de huidige veronderstellingen de mogelijkheid bieden voor
investeerders om de waarden te beoordelen volgens hun eigen aannames. Ten derde,
ondernemingen zullen operationele- en economische verschillen bekendmaken, bij het
openbaren van de embedded value informatie, die worden veroorzaakt door het afwijken van
de verwachtingen. Investeerders hebben nu de mogelijkheid werkelijke kasstromen van de
verwachtte kasstromen te onderscheiden en kunnen opmaken of het management optimistisch
of pessimistisch is geweest (Serafeim, 2011).
Nadelen embedded value reporting
Ten eerste kan embedded value reporting, door gebruik te maken van inschattingen omtrent
toekomstige ontwikkelingen, als subjectief worden gezien. Dit wordt ook wel aangekaart als
het grootste probleempunt bij het berekenen van een (betrouwbare) embedded value
(Actuarieel Genootschap, 1995). Het grootste gedeelte van de schattingen, omtrent de
embedded value, is namelijk gebaseerd op beoordelingen van het management en complexe
statistische modellen en dit levert subjectiviteit op. Elk management beoordeelt op een andere
18
manier en de complexe modellen worden door verschillende verzekeringsmaatschappijen op
een andere manier geïnterpreteerd. De genoemde subjectiviteit kan ertoe leiden dat de
informatie omtrent de embedded value die openbaar wordt gemaakt onbetrouwbaar is en dit
zal daarom leiden tot weinig economische voordelen, terwijl embedded value reporting wel
veel kosten met zich meebrengt.
Het tweede nadeel heeft te maken met de kapitaalintensiviteit van pensioen- en
levensverzekeringsmaatschappijen. Dergelijke verzekeraars hebben te maken met lange
termijn business, kapitaal staat soms voor 40 jaar vast en dit houdt in dat de
levensverzekeringssector erg kapitaalintensief is. Als in elke kapitaalintensieve sector is er
een trade-off tussen groei en kasstromen. Hoe sneller de embedded value van de
(levens)verzekeringsmaatschappij groeit, hoe negatiever de kasstromen zullen zijn. Hoe meer
nadruk de verzekeraar legt op de embedded value, hoe slechter het kasstroomoverzicht zal
gaan ogen. Een negatief kasstroomoverzicht kan onzekerheid geven over de financiële positie
van de onderneming.
Een derde probleem omtrent embedded value reporting is het huidige gebrek aan
vergelijkbaarheid van de gerapporteerde waarden. De afwezigheid van een centrale autoriteit
kan leiden tot de ontwikkeling van verschillende berekenmethodes van de embedded value.
Verzekeraars gebruiken verschillende disconteringsvoeten en veronderstellingen, dit heeft tot
gevolg dat de vergelijkbaarheid omtrent embedded value informatie daalt en dat tast de
bruikbaarheid van embedded value reporting aan (Serafeim, 2011).
Een internationale autoriteit, zoals de IASB, die zorg draagt voor het ontwikkelen van een
uniforme standaard omtrent embedded value reporting zal de embedded value weer bruikbaar
maken, omdat de betrouwbaarheid en de vergelijkbaarheid wordt verbeterd door een uniforme
regelgeving. De betrouwbaarheid zal worden verbeterd doordat het voor de accountant
mogelijk is de gebruikte methodiek en aannames te controleren aan de hand van de uniforme
standaard. Op dit moment is een onafhankelijke accountant enkel in staat een
beoordelingsverklaring te geven. Dit onderzoek zal ingaan op de huidige mate van
vergelijkbaarheid tussen verschillende pensioen- en levensverzekeringsmaatschappijen en hoe
deze vergelijkbaarheid verbetert kan worden.
19
Hoofdstuk 4: Rapportage en berekeningsmethode verzekeringsmaatschappijen
Dit hoofdstuk onderzoekt op welke manier de embedded value wordt berekend en openbaar
wordt gemaakt bij vier grote Nederlandse pensioen- en levensverzekeringsmaatschappijen en
bij drie grote buitenlandse pensioen- en levensverzekeringsmaatschappijen. Allereerst komen
de Nederlandse verzekeraars Achmea, Delta Lloyd, ING en Aegon aan bod en vervolgens de
buitenlandse verzekeraars, Allianz uit Duitsland, AXA uit Frankrijk en Prudential uit de VS.
De Nederlandse verzekeringsmaatschappijen zijn gekozen omdat dit de belangrijkste spelers
zijn op de Nederlandse markt. De buitenlandse verzekeringsmaatschappijen zijn willekeurig
gekozen. Per verzekeraar zullen de methodologie, berekenmethodes, veronderstellingen en
manier van rapporteren worden besproken. De informatie in dit hoofdstuk is verkregen uit de
jaarrekeningen en embedded value rapporten uit 2012 van de bovengenoemde pensioen- en
levensverzekeringsmaatschappijen.
Achmea
Achmea maakt de embedded value van het pensioen- en levensverzekeringssegment op twee
verschillende manieren openbaar. De embedded value wordt kort vermeld in de jaarrekening
en er is een apart embedded value rapport gepubliceerd.
Jaarrekening
De embedded value wordt op twee plaatsen in de jaarrekening genoemd, namelijk in de
segment informatie over pensioen- en levensverzekeringen in Nederland en in de kerncijfers
van afgelopen vijf jaar.
De segmentinformatie voor pensioen- en levensverzekeringen in Nederland gaat kort in op de
embedded value van Achmea. Dit specifieke segment wordt gekozen, omdat de embedded
value enkel betrekking heeft op pensioen- en levensverzekeringen door het lange termijn
karakter. Allereerst wordt er ingegaan op de richtlijnen die zijn gebruikt. Tot 2011
rapporteerde Achmea volgens de EEV Principles, maar is sinds 2012 overgegaan op de
MCEV. De reden die hiervoor gegeven wordt is dat MCEV een natuurlijke ontwikkeling is
van EEV en dat het ondernemingen de mogelijkheid geeft rekening te houden met risico’s en
de transparantie en samenhang van de berekening en rapportage te verbeteren. Vervolgens
staat vermeld hoe de embedded value is opgebouwd en worden deze definities uitgelegd. De
embedded value is opgebouwd uit de nettovermogenswaarde, dat bestaat uit het
dekkingskapitaal en het vrije kapitaal, en de value in-force business. Het dekkingskapitaal is
20
een verplicht aan te houden hoeveelheid kapitaal om verplichtingen mee te betalen. Het vrije
kapitaal is het deel van de kasstromen dat toekomt aan de aandeelhouders en de value in-force
business is de waarde van toekomstige kasstromen die worden gegenereerd uit bestaande
verzekeringscontracten. Als laatste wordt er verantwoording afgelegd voor de embedded
value daling. Deze daling is het gevolg van herwaarderingen die gedaan moesten worden
omdat de marktwaarde is gedaald.
De kerncijfers van de afgelopen vijf jaar worden achterin de jaarrekening vergeleken. De
embedded value behoort tot de kerncijfers en de ontwikkeling van de embedded value wordt
weergegeven van de afgelopen vijf jaar, van 2008 tot 2012.
Embedded value report
Het embedded value report gaat enkel over de embedded value van het pensioen- en
levensverzekeringssegment en dit zal dan ook uitgebreid worden besproken. In dit rapport
komen de managementsamenvatting, het resultatenoverzicht, de veranderingsanalyse, de
gevoeligheden, de impact van MCEV, de methodologie en de aannames aan bod.
De managementsamenvatting geeft een samenvatting over de opbouw van de embedded value
van 2012 en de redenen dat deze is veranderd ten opzichte van 2011. De embedded value van
Achmea bevat enkel de value in-force business. Er wordt daarnaast een samenvatting gegeven
over de opbouw van de value new-business en het begrip wordt gedefinieerd. Value new-
business kan worden uitgelegd als de waarde van toekomstige kasstromen van nieuwe
contracten en verlengingen van bestaande, aflopende contracten. Het laatste onderdeel van de
managementsamenvatting is een beschrijving van de gevoeligheid van de embedded value.
Embedded value is relatief ongevoelig voor veranderingen in de rentevoet. Echter wanneer
‘equity, property and alternatives’ met 10% daalt zal de embedded value wel met 6% dalen.
Het resultatenoverzicht geeft een specificatie van de resultaten op het gebied van embedded
value weer, waarbij een onderscheid gemaakt wordt tussen resultaten in Nederland en in het
buitenland. De veranderingsanalyse gaat dieper in op de oorzaken van de daling in embedded
value. De redenen voor de daling worden opgesomd en zijn onder andere veranderingen in
levensverzekeringscondities, veranderingen in verwachte sterfte en veranderingen in kosten
en vereist kapitaal.
21
In
het onderdeel ‘sensitivities’ wordt gekeken naar de gevoeligheid van de embedded value
wanneer er bijvoorbeeld aannames veranderen. Het blijkt dat de embedded value wel degelijk
gevoelig is voor veranderingen in aannames. Hierbij worden drie risico’s gespecificeerd;
marktrisico, kostenrisico en verzekeringsrisico. Het marktrisico kent twee gevoeligheden, de
embedded value wordt niet beïnvloed door de rentevoet en de embedded value zal dalen bij
een verlies in ‘equity, property and alternatives’. Het kostenrisico kent één gevoeligheid,
namelijk wanneer de onderhoudskosten dalen zal de embedded value stijgen. Het
verzekeringsrisico kent twee gevoeligheden, één voor de levensverzekeringsbusiness;
wanneer de sterftekans daalt zal de embedded value stijgen, en één voor de
pensioenverzekeringsbusiness; wanneer de sterftegraad daalt zal ook de embedded value
dalen. Wanneer de sterftekans van een verzekerde met een levensverzekering daalt is de kans
kleiner dat de verzekeringsmaatschappij moet uitkeren en dit is gunstig voor de embedded
value. Wanneer de sterftekans van een verzekerde met een pensioenverzekering daalt is de
kans groot dat de verzekeringsmaatschappij een langere tijd moet uitkeren en dit is niet
gunstig voor de embedded value.
De impact die de verandering in richtlijnen heeft wordt in de jaarrekening, maar ook in het
embedded value report opgenomen. Eerst werden de ‘European Embedded Value’ Principles
gevolgd en nu de ‘Market Consistent Embedded Value’. Het gevolg is dat de embedded value
daalt onder MCEV ten opzichte van EEV. Achmea heeft deze overstap toch gemaakt omdat
de richtlijnen voor de MCEV moderner zijn en rekening houden met de marktwaarde.
De methodologie die Achmea gebruikt bij het bepalen van de embedded value wordt globaal
uitgelegd. De embedded value is de som van de nettovermogenswaarde en de value in-force
business. De nettovermogenswaarde is de waarde van de netto activa welke toe te rekenen is
aan aandeelhouders. De value in-force business is de contante waarde van de verwachte
kasstromen die beschikbaar is voor aandeelhouders gegenereerd uit bestaande
verzekeringscontracten. De embedded value wordt berekend door het verschil te nemen
tussen de waarde van de activa en de waarde van de verplichtingen. De waarde van de
Tabel 1 Opbouw embedded value (Embedded value report Achmea, 2012)
22
verzekeringsverplichtingen wordt bepaald door de som van de beste verwachtingen,
waaronder de tijdswaarde van opties en garanties en de kosten van niet afdekbare risico’s,
rekening houdend met de belasting (Achmea, 2012).
Als laatste wordt uiteengezet welke aannames er gedaan zijn voordat de embedded value
berekend kon worden. Er worden een aantal economische aannames gedaan;
- De rentevoet welke als referentie wordt gebruikt is gebaseerd op de ‘swap yield
curves’ waaraan een illiquiditeitspremie wordt toegevoegd. Deze premie varieert
tussen de 0% en de 100%.
- De ‘cost of capital’ is gesteld op 6%.
- De inflatie is gebaseerd op beschikbare data en voorspellingen voor de lange termijn
prijsinflatie.
- Er wordt aangenomen dat de belastingpercentages in de landen waarin Achmea
opereert onveranderd blijven.
Naast economische aannames worden er ook niet-economische aannames gedaan;
- De sterftekansen worden gehaald uit recente analyses.
- De aannames die gedaan worden omtrent kosten zijn gebaseerd op verwachtingen
voor 2013.
Delta Lloyd Group
De embedded value van Delta Lloyd Group is op twee plaatsen te vinden. De jaarrekening
besteedt een paragraaf aan embedded value en er is een afzonderlijk embedded value report
gepubliceerd, met gedetailleerdere informatie omtrent embedded value.
Jaarrekening
In de jaarrekening van Delta Lloyd Group komt de embedded value op vier plekken voor, in
de highlights, in de kerncijfers, als een aparte paragraaf van het verslag van de Raad van
Bestuur en in de toelichting van de geconsolideerde balans. Op de eerste twee plekken wordt
de embedded value genoemd, met daarbij de daling ten opzichte van 2011 en behoeft geen
verdere toelichting.
In het verslag van de Raad van Bestuur is een paragraaf gewijd aan embedded value.
Allereerst wordt ingegaan op de Internal rate of return (IRR), welke wordt gebruikt om de
winstgevendheid van nieuwe levens- en pensioenverzekeringen te identificeren. De IRR
daalde van 9% in 2011 naar 8% in 2012. Vervolgens wordt uitgelegd welke embedded value
er wordt gebruikt en hoe deze wordt bepaald. Delta Lloyd Group maakt gebruik van de
23
Europese embedded value (EEV) en deze waarde bestaat uit de marktwaarde van het eigen
vermogen en de contante waarde van de verwachte toekomstige uitkeerbare winsten na
belasting van de levensverzekeringen, zowel value in-force business als value new business.
Het gaat om een gedetailleerde berekening van de verwachte inkomsten uit de verzekerings-
en beleggingsportefeuilles en de operationele en economische omstandigheden waaronder
deze resultaten worden bereikt (Delta Lloyd Group, 2012). Het laatste onderdeel van de
paragraaf over embedded value betreft de veranderingsanalyse. In 2012 is de Life embedded
value met 14% gedaald ten opzichte van 2011 door een lage rentevoet en overdracht van
Delta Lloyd Lebensversicherung in Duitsland naar ‘non-covered business’. Dit houdt in dat
dit segment niet meer wordt meegenomen in de Life embedded value berekeningen. Het
bedrijfsresultaat is gedaald doordat de winstgevende new business en positieve effecten van
kostenreducties zijn gecompenseerd door nieuwe sterfteveronderstellingen en lagere
varianties ten opzichte van 2011.
De toelichting op de geconsolideerde balans gaat in het kort in op de aannames die gedaan
zijn bij het berekenen van de embedded value. De volgende drie aannames staan vermeld:
- Solvency II rentevoet met een liquiditeitspremie van 58 basispunten en een forward
rate van 4,2%.
- Er zijn geen groeiverwachtingen voor de in-force business.
- De volgende belastingpercentages zijn aangehouden: 25% voor Nederland, 30% voor
Duitsland en 34% voor België.
Embedded value report
Het embedded value report van Delta Lloyd Group is een gedetailleerd rapport over de
embedded value en gaat uitgebreid in op de definities en gebruikte methodes voor het bepalen
van de embedded value. In de introductie wordt de definitie embedded value herhaald, zoals
hij ook in de jaarrekening vermeld staat. Verder gebruikt Delta Lloyd Group de Europese
Tabel 2 Ontwikkeling embedded value (Annual report Delta Lloyd Group, 2012)
24
embedded value (EEV) en niet de market consistent embedded value (MCEV), omdat zij
vinden dat de EEV een beter beeld geeft van de economische waarde van de onderneming.
Delta Lloyd onderscheidt de Life embedded value en de Group embedded value, het verschil
is de non-covered business en hieronder vallen onder andere levensverzekeringen in
Duitsland, algemene verzekeringen en asset management. Het eerste onderdeel van het
embedded value report gaat in op de Life embedded value en geeft een complete, uitgebreide
weergave van de opbouw en veranderingen in de Life embedded value. Er wordt onder andere
een uitsplitsing gemaakt naar regio en ook de varianties waar de berekening van de embedded
value mee te maken kreeg zijn gespecificeerd, dit is onder andere een negatieve variantie van
onderhoudskosten en een positieve variantie van sterfte- en invaliditeitscijfers. Verder wordt
er nog een specificatie van de in-force cashflows gegeven, welke zijn gebruikt bij de
berekening van de embedded value.
Ten tweede wordt er aandacht besteed aan de value new business. Er wordt een specificatie
gegeven van de opbouw en de veranderingen in de value new business. Deze waarde wordt
ook weergegeven naar regio en de twee regio’s in 2012 waren Nederland en België.
Vervolgens wordt er in het kort ingegaan op de Group embedded value, de opbouw en de
veranderingen worden weergegeven.
Na de algemene uitleg van de embedded value en de waarde ervan komen de
sensitiviteitsanalyse, de methodologie en de aannames aan bod. De sensitiviteitsanalyse geeft
aan dat embedded value wordt berekend op basis van de beste schattingen en dat deze waarde
gevoelig is voor een verandering in aannames.
De methodologie voor de berekening van de Life embedded value staat vermeld in dit
onderdeel. Embedded value bestaat uit de som van de nettovermogenswaarde, de
marktwaarde van de activa toewezen aan de covered business en de value in-force business.
De nettovermogenswaarde voor de aandeelhouders bestaat uit een dekkingskapitaal en een
vrij kapitaal. De value in-force business is de waarde die voortvloeit uit de bestaande
verzekeringscontracten (in-force business) en bestaat uit:
Tabel 3 Opbouw embedded value (Embedded value report Delta Lloyd Group, 2012)
25
- De contante waarde van toekomstige winsten (PVFP).
- De tijdswaarde van financiële opties en garanties (TVOG), en
- De kosten van het vereiste vermogen, oftewel kosten voor het dekkingskapitaal.
De veronderstellingen of aannames die gedaan worden bij de berekening en bepaling van de
embedded value staan deels al in de jaarrekening vermeld. In het embedded value report staan
deze aannames verder uitgewerkt en worden er nog 3 andere aannames gedaan, namelijk;
- De “risk discount rate (RDR)” wordt 7% verondersteld.
- Inflatie is gebaseerd op de market-based inflation curve, en
- De swap yield curve is gebaseerd op de EURIBOR swap rates.
ING
De embedded value van ING is nergens te vinden in de publicaties van de onderneming. Het
begrip embedded value komt niet aan bod, terwijl ING zichzelf ziet als onder andere de
nummer één levensverzekeraar in Nederland en een leidende speler in de markt van levens-
en pensioenverzekeringen in centraal Europa. De embedded value werd afzonderlijk
gepubliceerd tot en met 2008, maar tegenwoordig niet meer. De reden hiervoor kan zijn dat de
core business van ING de bank is en niet het verzekeringswezen. Wel staat er in de
jaarrekening het één en ander over verzekeringstechnische voorzieningen, de manier waarop
die worden berekend en de veronderstellingen die gedaan worden. Doordat ING nauwelijks
ingaat op embedded value zal deze onderneming niet worden meegenomen in de vergelijking.
Jaarrekening
Afbeelding 1 Markten ING (Annual Report ING, 2012)
26
De voorzieningen die worden getroffen om de levensverzekeringen te kunnen uitkeren
worden berekend aan de hand van een voorzichtige actuariële methode, gericht op de
toekomst. De condities van de huidige verzekeringscontracten worden in ogenschouw
genomen. Verzekeringstechnische voorzieningen worden berekend aan de hand van
verschillende aannames, met inbegrip van sterftecijfers, levensverwachting, kosten en
investeringsopbrengsten. Deze veronderstellingen zijn gebaseerd op de beste schattingen. De
aannames die ING doet voor het bepalen van de verzekeringstechnische voorzieningen komen
grotendeels overeen met de aannames die in het algemeen gedaan worden bij het berekenen
van de embedded value. Embedded value berekeningen houden ook rekening met aannames
over sterftecijfers, levensverwachtingen, inflatie, belasting en kosten, omdat dit zaken zijn die
van grote invloed kunnen zijn op de uitkomsten.
Aegon
De embedded value van Aegon kwam in voorgaande jaren voornamelijk aan bod in het
afzonderlijke embedded value rapport. Hierin werd een gedetailleerde omschrijving gegeven
van de embedded value van Aegon en de totstandkoming ervan. Echter is er geen embedded
value report uitgebracht over 2012 en is jaarrekening de enige plaats waar de embedded value
openbaar wordt gemaakt. In de jaarrekening wordt er heel kort aandacht besteed aan de
embedded value, maar eigenlijk is dit verwaarloosbaar.
Jaarrekening
Embedded value krijgt in de jaarrekening van Aegon geen overduidelijke aandacht. Het wordt
één keer kort genoemd in de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening van Aegon N.V.
Wanneer het gaat over exit prices bij Aegon Spanje komt embedded value kort aan bod.
Aegon omschrijft de definitie van embedded value, namelijk nettovermogenswaarde of
intrinsieke waarde + de value new-business en de value in-force business, als de appraisal
value (taxatiewaarde). De berekeningen van de embedded value geschieden volgens de markt
consistente methodologie, de methodologie wordt enkel tussen haakjes genoemd, niet
uitgelegd. De belangrijkste aannames die worden gedaan bij het berekenen van deze waarde
hebben betrekking op: een disconteringsvoet van 11%-13,5% voor belasting en naar risico
gecorrigeerd, toekomstige premies, commissies, inflatie, persistentie, sterftecijfers,
levensverwachting en toekomstige beleggingsopbrengsten.
27
Allianz
De embedded value van Allianz wordt op twee plekken openbaar gemaakt. In de eerste plaats
wordt er in de jaarrekening aandacht besteed aan embedded value en op de tweede plaats is er
een afzonderlijk embedded value report gepubliceerd.
Jaarrekening
Allianz geeft de embedded value in de jaarrekening slechts op één plek weer, namelijk in de
toelichting op de geconsolideerde balans en dan onder het kopje immateriële vaste activa met
een onbepaalde levensduur. Deze verzekeringsmaatschappij maakt gebruik van twee
verschillende embedded values. De Market Consistent Embedded Value (MCEV) wordt
gebruikt voor het ‘Life/Health’ segment en is een waarderingsmethode om de waarde te
berekenen van de in-force verzekeringsportefeuille en de value new business. De methode is
risico neutraal en houdt vooral rekening met niet-afdekbare risico’s. Wanneer er geen
adequate waardering van de MCEV mogelijk is, zal de traditionele embedded value in
combinatie met new business berekeningen worden gebruikt voor het bepalen van de waarde
van het ‘Life/Health’ segment. Dit is voor Allianz het geval in Taiwan, de Verenigde Staten
en Italië (Allianz, 2012).
De aannames die gedaan zijn voor de winstschatting van de MCEV en de traditionele
embedded value hebben betrekking op algemene zaken, zoals; premie-inkomsten,
belleggingsrendement, kosten, sterftecijfers, levensverwachting, claims, verhogingen van de
reserves en belastingen en heffingen.
De berekeningen omtrent embedded value verschillen voor de MCEV en de traditionele
embedded value. De MCEV wordt berekend aan de hand van verwachte toekomstige winsten
verdisconteerd met een risico-neutrale rentevoet, met de swap yield curve inclusief
kredietrisico en illiquiditeitspremie als referentiekader. De traditionele embedded value wordt
berekend aan de hand van een rentevoet die gebaseerd is op staatsobligaties met een looptijd
van 10 jaar plus een Equity Risk Premium van 4,5%. Naast de embedded value moet ook de
waarde van new business worden bepaald. Dit gebeurt op basis van een beste schatting van de
value new business en de verwachte toekomstige nieuwe verzekeringscontracten.
Als laatste wordt er ingegaan op de sensitiviteitsanalyse, dit toets de gevoeligheid van de
embedded value bij een verandering in de aannames. De gevoeligheid van de MCEV wordt
getoetst door middel van het referentiekader (zie hierboven) en de gevoeligheid van de
traditionele embedded value wordt getoetst aan de risico rentevoet op een ceteris paribus
28
basis. Dit houdt in dat er vanuit wordt gegaan dat slechts één factor veranderd en de rest van
de factoren gelijk blijft.
Embedded value report
Het embedded value report van Allianz is een uitgebreid verslag over de embedded value van
deze verzekeringsmaatschappij. De definities, resultaten, methodologie en de aannames die
worden gedaan omtrent embedded value worden zeer grondig beschreven.
Het rapport begint met een introductie, hierin staat vermeld wat Allianz onder embedded
value verstaat en welke onderdelen van de onderneming meegenomen worden in de
embedded value berekeningen. Embedded value is in het algemeen de economische waarde
voor aandeelhouders van de in-force levens- en pensioenverzekeringen. De value new-
business zal niet worden meegenomen in de berekeningen van de embedded value, maar apart
worden toegelicht. Allianz gebruikt de market consistent embedded value (MCEV), omdat dit
een consistente waardering van de activa en passiva geeft en expliciet rekening houdt met
niet-afdekbare risico’s. De onderdelen die Allianz betrekt bij embedded value berekeningen
(‘covered business’) zijn alle producten uit het
‘Life/Health’ segment, o.a. levensverzekeringen en
lange termijn zorgverzekeringen. Daarnaast worden
ook de verlengde verzekeringscontracten
meegenomen en de pensioenfondsen die buiten het
‘Life/Health’ segment vallen zullen worden
uitgesloten.
Na de introductie wordt er diep ingegaan op de
embedded value resultaten van 2012. Allereerst wordt
er een gedetailleerde omschrijving gegeven van de
embedded value resultaten, inclusief de veranderingen
ten opzichte van 2011. Vervolgens wordt de value new-business geanalyseerd, de resultaten
die op dit gebied zijn behaald en de veranderingen ten opzichte van 2011.
De gevoeligheden komen vervolgens zeer uitgebreid aanbod. Het analyseren van de
gevoeligheden is een belangrijk onderdeel van embedded value berekeningen, het test de
gevoeligheid van de beste schattingen. Er worden economische- en niet-economische factoren
getoetst. De factoren zijn gecorreleerd, zodat de werkelijke impact van twee factoren kan
worden getest. De volgende gevoeligheden zijn onder andere geconstateerd:
Tabel 4 Opbouw embedded value (Embedded value report Allianz, 2012)
29
- Kapitaalvereisten: eisen voor het dekkingskapitaal zorgen voor een stijging van de
embedded value van 3%.
- Risicovrije renten: dalende rentevoeten hebben een grotere impact op de embedded
value dan stijgende rentevoeten. Een daling van 100 bps (= 1%) leidt tot een daling
van de embedded value van 14%.
- Eigen vermogen op waarderingsdatum: een daling van 10% in het eigen vermogen
zorgt voor een daling van de embedded value met 584 miljoen. Deze gevoeligheid is
toegevoegd om de gevolgen van een plotselinge verandering in de marktwaarde van
het eigen vermogen weer te geven.
- Onderhoudskosten: een daling van 10% in de onderhoudskosten zorgt voor een
embedded value stijging van 3%.
- Sterftecijfers en levensverwachting: hogere sterftecijfers zijn positief voor producten
met een ‘langlevenrisico’ (lijfrenten) en negatief voor producten met een ‘stefterisico’
(overlijdensrisicoverzekeringen).
Naast een algemene omschrijving van de embedded value wordt er ook aandacht besteed aan
een analyse van de embedded value per regio. In het embedded value report staat een
gedetailleerde omschrijving van de embedded value in verschillende regio’s. De regio’s die
betrokken worden bij deze analyse zijn de regio’s waar Allianz opereert, dit zijn; Duitsland,
West- en Zuid-Europa, Latijns-Amerika, groeimarkten (o.a. Centraal- en Oost-Europa,
Noord-Afrika en Azië) en de Verenigde Staten. Er wordt specifiek en iets dieper ingegaan op
de landen waar Allianz een groot marktaandeel heeft op het gebied van levensverzekeringen.
Dit zijn Duitsland, Frankrijk, Italië en de VS.
In de Appendix staan de methodologie die gebruikt is en de aannames die gedaan zijn voor
het berekenen van de embedded value. De methodologie legt eigenlijk nogmaals in het kort
uit wat de embedded value inhoudt en hoe Allianz deze berekend. De embedded value van
Allianz bestaat uit de intrinsieke waarde (dekkingskapitaal en vrij kapitaal) en de value in-
force business (contante waarde van de toekomstige winsten van de bestaande
verzekeringsportefeuille). Deze definities worden zorgvuldig en uitgebreid toegelicht.
Daarnaast worden ook de begrippen new business, participating business en health business
gedefinieerd.
Het laatste onderdeel van het embedded value report betreft de aannames die gedaan zijn bij
het berekenen van de embedded value. Er worden economische, niet-economische en
belastingaannames gedaan. De economische aannames gaan over de:
- Referentie yield-curve
30
- Volatiliteiten voor elke activacategorie: deze zijn gebaseerd op de meest recente
beschikbare informatie.
- Correlatie tussen verschillen activacategorieën
- Wisselkoersen
- Kapitaalvereiste voor de kosten van niet-afdekbare risico’s: deze vereiste is op 3,25%.
- Risicopremie omtrent onroerend goed: 20% van de 10-jarige swap rate.
- Risicopremie omtrent vermogen: 5%
De niet-economische aannames zijn vastgesteld op basis van de beste schatting op de
waarderingsdatum en deze aannames gaan over de:
- Sterftecijfers
- Levensverwachting
- Overige kosten
Als laatste zijn er aannames gedaan omtrent de belastingtarieven. De belastingtarieven die
gelden in de (voor Allianz) belangrijkste landen zijn opgesomd. Dit zijn de tarieven in
Duitsland, Frankrijk, Italië, de VS, Korea en Zwitserland.
AXA
AXA is een pensioen- en levensverzekeringsmaatschappij uit Frankrijk en heeft net als eerder
onderzochte verzekeraars twee plekken waarop de embedded value openbaar wordt gemaakt.
In de jaarrekening van AXA komt informatie omtrent de embedded value voor evenals in een
afzonderlijk embedded value report.
Jaarrekening
In de jaarrekening van AXA komt embedded value op één plek voor, namelijk in hoofdstuk 3.
Dit hoofdstuk gaat over regulatie en risico factoren waar AXA mee te maken heeft gehad in
2012. Allereerst wordt er iets algemeens gezegd door AXA over hun embedded value.
Embedded value (EV) is een waarderingsmethode die vaak gebruikt wordt bij lange termijn
verzekeringen. Het meet de contante waarde van de toekomstige kasstromen die beschikbaar
zijn voor aandeelhouders, deze waarde wordt gepresenteerd na aftrek van belasting en
minderheidsbelangen. Europese embedded value (EEV) is een verfijning van deze
methodologie gebaseerd op de principes ontworpen door het “CFO Forum of European
insurers”. De EEV wordt door AXA alleen gebruik voor het “Life & Savings” segment. Dit is
ook wel het segment voor levens- en pensioenverzekeringen. Naast deze embedded value
wordt er ook nog een “Group EV” berekend. Voor het “Life & Savings” segment is de
31
embedded value gelijk aan de Europese embedded value, maar voor de overige segmenten is
de embedded value gelijk aan de intrinsieke waarde. De embedded value van AXA wordt
berekend aan de hand van de verwachte kasstromen. Deze worden verdisconteerd met de
“reference rate”, ook wel de rentevoet die ervan uit gaat dat alle activa in de toekomst een
risicovrije rentevoet zullen genereren.
De resultaten omtrent de embedded value worden in een schema weergeven, hierin staat de
embedded value van het “Life & Savings” segment, maar ook de totale embedded value van
AXA ten opzichte van 2011.
Deze waarde is niet de reële waarde en omvat ook niet de value new business. De “Life &
Savings EEV” is een belangrijke tool voor het management bij het meten van de voor risico
gecorrigeerde waarden en voor het bijhouden van de evolutie na verloop van tijd. De Group
EV en de EEV moeten los van elkaar worden bekeken, maar worden in deze jaarrekening
door elkaar gebruikt en niet duidelijk onderscheiden.
Naast de introductie van embedded value zullen ook de aannames en de gevoeligheden
worden besproken in de jaarrekening.
De belangrijkste aannames die worden gedaan bij de berekening van de embedded value zijn:
- Actuariële veronderstellingen weerspiegelen de beste schattingen op basis van recente
ervaringen.
- Er worden geen productiviteitswinsten verondersteld, wel een inflatie van 2%.
- De voordelen door verbeteringen van de sterftecijfers zijn meegenomen.
- Niet-financiële risico’s worden voorzien door middel van het benodigde
dekkingskapitaal.
- Het belastingpercentage zal 29,2% zijn.
Tabel 5 Opbouw embedded value (Annual Report AXA, 2012)
32
- De “reference rates” bevatten liquiditeitspremies over de swap curves.
De gevoeligheden zijn berekend voor de “Life & Savings EEV” en voor de “Group EV” en de
meest algemene gevoeligheden zijn weergegeven:
- Wanneer de referentie rentevoet stijgt met 100bps (= 1%) leidt dit tot een 6% stijging
van de “Life & Savings EEV” en een 3% stijging van de “Group EV”.
- Wanneer de referentie rentevoet daalt met 100bps leidt dit tot een 14% daling van de
“Life & Savings EEV” en een 10% daling van de “Group EV”.
- Een 10% hogere waarde van de aandelenmarkt zorgt voor een stijging van de “Life &
Savings EEV” met 3% en voor een stijging van de “Group EV” met 4%.
- Een 10% lagere waarde van de aandelenmarkt zorgt voor een daling van de “Life &
Savings EEV” met 3% en voor een daling van de “Group EV” met 5%.
Embedded value report
Het embedded value report van AXA gaat in op de Life & Savings EEV en de value new
business van dit segment, maar ook op de Group EV. Het rapport is opgedeeld in vier
onderdelen, de highlights met daarin de belangrijkste aspecten van de embedded value, de
embedded value details per regio, de methodologie en de aannames die zijn gedaan bij het
berekenen van de embedded value.
Het eerste hoofdstuk van het embedded value report zijn de highlights en geeft informatie
over de Life & Savings EEV, de Life & Savings value new business, de gevoeligheden en de
Group EV. In de beschrijving over de Life & Savings EEV staat een zeer gedetailleerd
overzicht van de resultaten uit 2012 en wat de oorzaken zijn van de veranderingen ten
opzichte van 2011. Deze veranderingen zijn vooral het gevolg van bijdragen uit de in-force-
en new business. De referentie rente die gebruikt wordt is gedaald doordat de rentevoeten
over het algemeen lager liggen dan in 2011. Daarnaast is de ‘in-force implied discount rate
(IDR)’ ook gedaald door onder andere lagere investeringsveronderstellingen en een lagere
referentie rente. De daling van de IDR weerspiegelt en kleinere kloof tussen de
marktconsistente wereld en de echte wereld. De beschrijving van de Life & Savings value
new business geeft net als bij de EEV informatie over de resultaten en veranderingen ten
opzichte van 2011. Het resultaat is verbetert door positieve ontwikkelingen in Japan, Hong
Kong en China, een gunstige productmix, lagere kosten en het gunstige effect van de gedaalde
rente. De internal rate of return (IRR) die wordt gebruikt bij het berekenen van de value new
business is met 1% gestegen naar 12,5%. Dit is het gevolg van een verbeterde ‘country mix’
en een verbeterde productmix. De gevoeligheden staan in dit hoofdstuk beschreven, de
33
omschrijving is gedetailleerder dan in de jaarrekening van AXA. De value new business heeft
andere gevoeligheden dan de value in-force business, door de verschillen in portfolio’s en
langere levensduur van de nieuwe verzekeringscontracten. Als laatste wordt er informatie
gegeven over de Group EV. De resultaten van de Group EV ten opzichte van 2011 zijn
weergegeven. De Group EV is de som van de Life & Savings EEV en de IFRS Tangible Net
Asset Value, welke is afgeleid van het IFRS aandeelvermogen voor de andere segmenten.
Het tweede hoofdstuk van het embedded value report van AXA geeft details over de
embedded value in de verschillende regio’s waar AXA opereert. De Life & Savings EEV,
Life & Savings new business en gevoeligheden worden beschreven per regio. De resultaten,
veranderingen en bijzonderheden van deze drie categorieën zijn uitgewerkt voor de volgende
regio’s: Frankrijk, de Verenigde Staten, Noord-, Centraal- en Oost- Europa en het Verenigde
Koninkrijk, Azië en de Stille Oceaan en de Middellandse Zee en Latijns-Amerika.
Hoofdstuk 3 van dit embedded value report gaat over de methodologie voor het berekenen
van de embedded value. Allereerst komt de ‘covered business’ aan bod, of te wel de
producten van AXA die worden meegenomen in de embedded value berekeningen. Het Life
& Savings segment is het belangrijkste segment voor de embedded value. Dit segment heeft
een breed aanbod van levensverzekeringsproducten inclusief pensionerings- en
gezondheidsproducten voor collectieven en individuen. Vervolgens wordt besproken waar de
embedded value uit bestaat. Embedded value wordt berekend door de intrinsieke waarde
(dekkingskapitaal + vrij kapitaal) op te tellen bij de value in-force business. Het
dekkingskapitaal moet minstens bestaan uit 1,5 keer de minimale dekkingsgraad in het lokale
solvabiliteitsraamwerk. De basiswaarde van de value in-force business is de contante waarde
van de toekomstige winsten, die voortkomen uit de huidige verzekeringscontracten. Deze
waarde wordt verminderd met een vergoeding voor de tijdswaarde van opties en garanties, dit
is een risico neutrale waarde gecorrigeerd voor alle financiële risico’s, en de cost-of-capital en
overige niet-financiële risico’s. Alle bovengenoemde begrippen worden in het embedded
value report nog uitgebreider en specifieker uitgelegd. Het laatste onderdeel van dit hoofdstuk
is een definitie van de value new-business. Deze waarde wordt op dezelfde manier berekend
als de value in-force business, maar dan niet op basis van de huidige verzekeringscontracten
maar op basis van de nieuwe verzekeringscontracten. Het omvat de kosten van verkoop en de
toekomstige winsten en uitkeringen aan aandeelhouders. Wanneer de premies en verwachte
verleningen van huidige, aflopende, verzekeringscontracten voorspelbaar zijn, worden deze
ook meegenomen in de voorspiegeling van de toekomstige cashflows.
34
Het laatste en vierde hoofdstuk van het embedded value report van AXA bevat de aannames
die zijn gedaan voordat de embedded value berekeningen konden plaatsvinden. Deze
aannames staan uitgebreider beschreven dan in de jaarrekening. Allereerst de economische
aannames:
- De referentie rente heeft een liquiditeitspremie die gebaseerd is op de 50/40 formule.
- De correlaties worden gemeten op basis van historische data en liggen tussen de 5%
en de 15%.
- De inflatie van de euro is 2,4%, van de Amerikaanse dollar 2,9% en van de Engelse
pond 3,3%.
- De wisselkoersen zijn gegeven voor alle landen waar AXA opereert.
Vervolgens de operationele aannames:
- Alle cashflows zijn gebaseerd op de beste schattingen.
- De historische trend van verbeteringen in de sterftecijfers wordt verondersteld door te
zetten.
- De belastingpercentages zijn gegeven voor alle landen waar AXA opereert.
Verder zijn er aannames gedaan omtrent de kosten en krediettarieven.
Prudential
De laatste onderneming die is onderzocht is Prudential. Dit is een grote pensioen- en
levensverzekeringsmaatschappij uit de Verenigde Staten. Echter komt embedded value in de
publicaties van Prudential niet voor. Deze verzekeraar heeft geen embedded value rapport
opgesteld, enkel een jaarrekening waarin niets wordt gezegd over embedded value. Om die
reden wordt Prudential niet opgenomen in de vergelijking.
35
Hoofdstuk 5: Vergelijking
Dit hoofdstuk zal ingaan op de vraag in hoeverre de embedded value van de verschillende
onderzochte levensverzekeringsmaatschappijen onderling te vergelijken is. Als korte inleiding
worden allereerst de definitie en het belang van de begrippen vergelijkbaarheid en
transparantie behandeld. Dit wordt gedaan om aan te geven waarom het openbaar maken van
embedded value wordt vergeleken en waarom vergelijkbaarheid een belangrijk gegeven is in
externe verslaggeving. Vervolgens zullen er een aantal criteria worden genoemd, deze criteria
worden getoetst op de in hoofdstuk 3 onderzochte verzekeringsmaatschappijen en aan de hand
van een overzicht zal worden gekeken of de manier waarop embedded value openbaar wordt
gemaakt onderling vergelijkbaar is.
Vergelijkbaarheid
De definitie van vergelijkbaarheid die de Raad van Jaarverslaggeving in 2007 geeft luidt als
volgt; “Gebruikers dienen in staat te zijn de jaarrekeningen van een onderneming in de tijd te
vergelijken teneinde ontwikkelingen in haar financiële positie en resultaten te onderkennen.
Gebruikers moeten ook in staat zijn de jaarrekeningen van verschillende ondernemingen
onderling te vergelijken, teneinde hun relatieve financiële positie, resultaten en wijzigingen in
financiële positie te beoordelen. Vandaar dat de waardering en weergave van het financiële
gevolg van soortgelijke transacties en andere gebeurtenissen voor alle onderdelen van een
onderneming, en volgtijdelijk voor de onderneming als geheel, op een bestendige wijze
moeten geschieden en tevens op bestendige wijze voor verschillende ondernemingen”.
Kort gezegd betekent dit vergelijkbaarheid op twee vlakken, de jaarrekeningen van
ondernemingen onderling moeten vergelijkbaar zijn, maar ook de jaarrekeningen van één
onderneming moeten in de loop van de tijd te vergelijken zijn.
Gebruikers van de jaarrekening moeten in staat zijn te vergelijken, dit is van belang voor
verschillende gebruikers van de jaarrekening. De aandeelhouders zijn geïnteresseerd in de
positie van de onderneming ten opzichte van ondernemingen in dezelfde sector. Het is voor
hen van belang te weten of de onderneming waar zij aandeelhouder zijn het goed of slecht
doet ten opzichte van de concurrentie. De investeerder is ook een gebruiker van de
jaarrekening waarvoor vergelijkbaarheid een belangrijk punt is. Het is van belang te weten of
het wel zin heeft geld te investeren in een bepaalde onderneming of dat het juist heel veel
rendement kan gaan opleveren. Als laatste is het ook voor de consument van belang,
36
weliswaar in mindere mate, te weten hoe hun verzekeringsmaatschappij er financieel
voorstaat en welk risico zij lopen.
Transparantie
Transparantie kan worden gedefinieerd als de brede beschikbaarheid van relevante,
betrouwbare informatie over de periodieke prestaties, financiële positie,
investeringsmogelijkheden, waarde en risico’s van een onderneming (Bushman and Smith,
2003). Een transparante onderneming geeft veel inzicht in de cijfers van de onderneming en
deze cijfers zijn voor een gebruiker ook gemakkelijk te begrijpen en te vergelijken.
Er zijn verschillende redenen waarom transparantie een belangrijk gegeven is voor
verzekeringsmaatschappijen. Voor de consument zijn verzekeringen een financieel gevoelige
zaak en de polishouder vertrouwt de verzekeringsmaatschappij hun spaargeld toe om zo in de
toekomst een uitkering te kunnen krijgen. Vanuit het oogpunt van de investeerder is
transparantie ook van belang, aangezien de activa en verplichtingen met betrekking tot
verzekergingen ondoorzichtig zijn en dus moeilijk te waarderen.
Financiële verslaggeving speelt een cruciale rol bij het verminderen van informatie
asymmetrie bij zowel klanten als investeerders. De reden hiervoor is dat meer transparantie
zorgt voor minder risico en dus een daling in de risicopremies, een gunstig effect. Wanneer de
kwaliteit en vergelijkbaarheid van de embedded value reporting verbetert, zullen de
verzekeringsmaatschappijen transparanter worden (Serafeim, 2011).
Vergelijking
In de onderstaande tabellen staan de verschillende criteria waarop de onderzochte
levensverzekeringsmaatschappijen zullen worden getoetst. De eerste tabel bevat de
Nederlandse verzekeringsmaatschappijen en de tweede tabel geeft informatie over de
buitenlandse verzekeringsmaatschappijen. Er zal gekeken worden naar de manier waarop de
embedded value openbaar wordt gemaakt, de plaats waar dat gebeurt, de methodologie die
wordt gehanteerd, de covered business en de aannames die gedaan worden bij het berekenen
van de embedded value. De gevoeligheden zijn ook een belangrijk onderdeel van de
embedded value en deze verschillen wel degelijk onder de verzekeringsmaatschappijen.
Echter opereert elke onderneming in zijn eigen markt, met eigen klanten en investeerders en
om die reden worden de gevoeligheden niet vergeleken. Het is logisch dat verschillende
ondernemingen verschillend reageren op bepaalde factoren.
37
De criteria waarop wordt getoetst:
1. Onder embedded value wordt verstaan; de intrinsieke of nettovermogenswaarde + de
value in-force business en de value new-business.
2. Komt embedded value voor in de jaarrekening, en zo ja waar?
3. Is er een aanvullend embedded value report uitgebracht?
4. Aan de hand van welke principes wordt de embedded value berekend?
5. Welke onderdelen worden meegenomen in de embedded value berekeningen?
6. Over welke zaken worden er aannames gedaan, anders dan de disconteringsvoet?
7. Zijn deze aannames gedetailleerd beschreven?
8. Hoeveel bedraagt de disconteringsvoet?
Criteria Achmea Delta Lloyd Aegon
1. Definitie Value new business wordt weggelaten
Ja Ja
2. Jaarrekening Ja, in de kerncijfers en in de segment-informatie.
Ja, in de highlights, kerncijfers, als paragraaf van het bestuursverslag en in de toelichting op de balans.
Ja, heel kort in de
toelichting op de
geconsolideerde
balans.
3. EVR Ja Ja Nee
4. Methodologie MCEV EEV MCEV
5. Covered business Leven & Pensioen Leven Staat niet vermeld
6. Aannames Cost of capital, inflatie, belasting, sterftekansen en kosten.
Solvency II rentevoet, groeiverwachtingen, belasting, risicopremies en inflatie.
Toekomstige premies,
commissies, inflatie,
sterftecijfers,
levensverwachting en
beleggingsopbrengst-
en.
7. Gedetailleerde aannames
Alleen de cost of capital Ja Nee
8. Verdisconterings-voet
Swap yield curve, met illiquiditeitspremie tussen de 0 – 100%.
Solvency II rente met een liquiditeitspremie van 58 basispunten en een forward rate van 4,2%.
11%-13,5% voor
belasting en naar
risico gecorrigeerd.
Tabel 6 Vergelijking Nederlandse verzekeringsmaatschappijen
38
Criteria/ondernemingen Allianz AXA1. Definitie Ja Ja2. Jaarrekening Ja, in de toelichting op de
geconsolideerde balans.Ja, bij de risicofactoren.
3. EVR Ja Ja4. Methodologie MCEV EEV5. Covered business Leven & Gezondheid Leven & Pensioen6. Aannames Volatiliteiten, correlaties,
wisselkoersen, cost of capital, risicopremies, sterftecijfers, levensverwachting en overige kosten.
Inflatie, belasting, wisselkoersen, correlaties, sterftekansen, kosten en krediettarieven.
7. Gedetailleerde aannames Ja Ja8. Disconteringsvoet Swap yield curve inclusief kredietrisico
en illiquiditeitspremie.Liquiditeitspremies over de swap curves gebaseerd op de 50/40 formule.
Tabel 7 Vergelijking buitenlandse verzekeringsmaatschappijen
Uit de vergelijking blijkt dat er redelijk wat verschillen zijn in de manier waarop grote
levensverzekeringsmaatschappijen embedded value informatie bekend maken.
Bijna elke verzekeraar gebruikt dezelfde definitie van embedded value, behalve Achmea. Zij
nemen de value new business niet mee in de berekeningen. Een reden hiervoor kan zijn dat de
embedded value gunstiger uitpakt zonder deze VNB, aangezien die een negatief getal toont.
De overige verzekeraars maken wel gebruik van de bovengenoemde definitie, als ze
überhaupt de embedded value openbaar maken. Echter betekent dit dat de embedded value
van Achmea niet vergelijkbaar is met die van de andere verzekeringsmaatschappijen, omdat
er een verschil zit in de gebruikte definitie.
Wanneer de embedded value openbaar wordt gemaakt komt er informatie omtrent de
embedded value voor in de jaarrekening. Sommigen vermelden de embedded value in de
kerncijfers, anderen in een aparte paragraaf of in de toelichting op de geconsolideerde balans.
De informatie staat in de jaarrekening, maar de plaats en voornamelijk wat er openbaar wordt
gemaakt verschilt tussen de verzekeringsmaatschappijen en dit zorgt voor een lagere
vergelijkbaarheid en minder transparantie.
Vier van de vijf verzekeringsmaatschappijen die embedded value informatie openbaar maken
publiceren ook een aanvullend embedded value report. Dit rapport geeft uitgebreide
informatie over de embedded value. Het wel of niet uitgeven van een embedded value report
ondermijnd de vergelijkbaarheid niet perse, echter geven de ondernemingen met een
embedded value report veel meer informatie weer en dat zorgt ervoor dat het beeld van de ene
onderneming veel uitgebreider is dan die van de ander.
39
De principes die worden gevolgd bij het openbaar maken van embedded value informatie
verschillen ook tussen de verzekeringsmaatschappijen. Er zijn twee mogelijkheden, of er
wordt gebruik gemaakt van de Market Consistent Embedded Value of van de European
Embedded Value. Drie ondernemingen volgen de MCEV principes en twee ondernemingen
volgen de EEV principes. De gekozen methodologie is vaak gekozen op basis van de meest
gunstige uitkomst. De EEV neemt bijvoorbeeld de ‘renewals’ (verlengingen) niet mee in de
embedded value berekeningen en dit kan voor sommige ondernemingen zorgen voor een
minder gunstige uitkomst. Echter komt de vergelijkbaarheid in het gedrang als er
verschillende principes worden gebruikt, een uniforme standaard die verplicht is voor alle
levensverzekeringsmaatschappijen zou een oplossing zijn.
Over het algemeen worden dezelfde dingen meegenomen in de embedded value
berekeningen. De ‘covered business’ is altijd de levensverzekeringsbusiness en in twee
gevallen ook de pensioenverzekeringsbusiness. Allianz is de enige onderzochte
verzekeringsmaatschappij die lange termijn zorgverzekeringen meeneemt in de berekeningen.
De aannames die gedaan worden door de ondernemingen laten veel overlap zien. De ene
verzekeringsmaatschappij is specifieker in de aannames en laat meer aannames zien. Inflatie,
belasting, sterftecijfers en kosten zijn de meest gemaakte aannames. De meeste
ondernemingen zijn ook wel gedetailleerd in hun aannames, en dit is goed voor de
vergelijkbaarheid en voor de transparantie. Wanneer er gedetailleerd wordt beschreven welke
aanname gedaan is vergemakkelijkt dit vergelijkbaarheid, omdat duidelijk is waar de
onderneming vanuit is gegaan.
Het laatste criterium betreft de disconteringsvoet die gebruikt is door de onderneming om de
toekomstige cashflows te berekenen. Deze disconteringsvoet is bij elke
verzekeringsmaatschappij, die embedded value informatie openbaar maken, anders. De
cashflows die gegenereerd worden, zijn totaal niet met elkaar te vergelijken, omdat ze
allemaal met andere percentages verdisconteerd zijn. De toekomstige cashflows zijn echter
erg belangrijk bij het berekenen van de embedded value en is het dus van belang dat deze op
dezelfde manier worden berekend wil er onderlinge vergelijking mogelijk zijn.
Al met al blijkt dat embedded value informatie van levensverzekeringsmaatschappijen, als het
al openbaar wordt gemaakt, niet erg vergelijkbaar is. Er zijn veel verschillen tussen
verzekeringsmaatschappijen in de manier waarop embedded value wordt behandelt, zowel in
de berekening als in de gevolgde principes.
40
Hoofdstuk 6: Regelgeving
Dit hoofdstuk zal zich voornamelijk richten op de regelgeving voor de jaarrekening van
pensioen- en levensverzekeringsmaatschappijen. De verzekeringsmaatschappijen die in
hoofdstuk 3 zijn onderzocht rapporteren allen volgens IFRS. Om die reden zal deze standaard
worden uitgelegd, maar af en toe zal uitgeweken worden naar de Nederlandse wet- en
regelgeving omdat IFRS 4 nog niet compleet is. De Nederlandse wet- en regelgeving heeft
regels opgesteld voor de verslaggeving door verzekeringsmaatschappijen en IFRS 4 heeft
betrekking op verzekeringscontracten.
Allereerst zullen de algemene regels voor de jaarrekening van verzekeringsmaatschappijen
worden beschreven. Er zal ingegaan worden op de balans, de winst- en verliesrekening en
IFRS 4. Vervolgens zal nogmaals kort worden ingegaan op de behoefde aan embedded value
in de verslaggevingsregels en als laatst wordt er gekeken naar de mogelijkheden die er zijn
voor het opnemen van de embedded value in de jaarrekening, zodat de gebruiker in staat is te
vergelijken.
Balans
De balans van een verzekeringsmaatschappij verschilt deels van de balans van een reguliere
onderneming en is op sommige plekken anders ingedeeld. De indeling van een dergelijke
balans staat vermeld in bijlage 1.
De debetzijde van de balans van een verzekeringsmaatschappij bevat, van boven naar beneden
de immateriële vaste activa, gevolgd door de beleggingen, vorderingen, overige activa en
overlopende activa.
De immateriële vaste activa worden gewaardeerd tegen actuele waarde. Het is echter ook
toegestaan deze op te nemen tegen de eigen waarderingsgrondslagen en het verschil ten
opzichte van de reële waarde te activeren. IFRS noemt dit ook wel de ‘gesplitste presentatie’.
Onder beleggingen worden verschillende soorten beleggingen onderscheiden.
Vastgoedbeleggingen worden volgens IAS 40 gewaardeerd tegen reële waarde of tegen
kostprijs minus afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen. Beleggingen in
groepsmaatschappijen en deelnemingen worden gewaardeerd tegen de nettovermogenswaarde
en voor de overige beleggingen laat IFRS de keuze vrij, echter wordt er vaak gekozen voor
een waardering tegen reële waarde (Ernst & Young, 2012).
De creditzijde van de balans is onderverdeeld in het eigen vermogen, technische
voorzieningen, schulden en overlopende passiva.
41
Het eigen vermogen van een verzekeringsmaatschappij is vooral van belang in het kader van
de solvabiliteitseisen. In de toelichting van de balans moeten dan ook de minimaal vereiste, de
door het bestuur gewenste en de aanwezige solvabiliteitsmarge worden vermeld. De minimale
solvabiliteit staat beschreven in het Europese document; Solvency II. Er zijn een aantal
technische voorzieningen te noemen, echter de technische voorziening die vooral gebruikt
wordt bij levensverzekeringsmaatschappijen is de voorziening levens-
verzekeringsverplichtingen (VVP). Deze voorziening omvat de verplichtingen die ontstaan uit
niet verdiende premies, vastgestelde maar nog niet betaalde uitkeringen en andere
verplichtingen uit hoofde van levensverzekeringscontracten. Hierop is het aandeel van de
herverzekeraar, zijn de acquisitiekosten en de te amortiseren rentestandkortingen in mindering
gebracht. De waardering van de voorziening VVP vindt plaats volgens een ‘voldoende
voorzichtige prospectieve actuariële methode’. Er wordt rekening gehouden met
verdiscontering, alle toekomstige kasstromen, het afschrijvingsschema voor rentestandkorting
en de sterftetafel en leeftijdscorrecties. De rentestandkorting is een premiekorting, welke
gebaseerd is op het verschil tussen verschillende verwachte beleggingsopbrengsten. De
pensioenverplichtingen worden onder deze voorziening altijd afzonderlijk verantwoord
volgens IAS 19. Het onderdeel schulden aan de creditzijde van de balans gaat in op alle
schulden van de verzekeringsmaatschappij. Op het gebied van belastingverplichtingen vereist
IAS 12 een nominale waardering (Ernst & Young, 2012).
Winst- en verliesrekening
De winst- en verliesrekening van een verzekeringsmaatschappij kan worden opgedeeld in de
technische rekening en de niet-technische rekening. Er kan onderscheid gemaakt worden
tussen de technische rekening schade en de technische rekening leven. Er zal hier echter
alleen worden ingegaan op de technische rekening leven, omdat de regelgeving specifiek voor
schadeverzekeringen niet relevant is. De indeling van de technische rekening leven staat
vermeld in bijlage 2. De niet-technische rekening begint met het resultaat van de technische
rekening en bevat onder andere overige- en buitengewone basten en lasten.
IFRS bevat slechts de elementaire voorschriften voor presentatie van IAS 1. In de Exposure
Draft voor Phase II van IFRS 4 wil men echter de resultaten op nieuwe productie afzonderlijk
tonen, net als de wijzigingen in verplichtingen als gevolg van afwijkingen tussen uitkomsten
en schattingen en wijzigingen in aannames. Deze splitsing geeft inzicht in de mutaties die
door het management kunnen worden beïnvloed en de mutaties die het gevolg zijn van
externe invloeden. Deze splitsing wordt al gemaakt in rapportages van de embedded value. De
42
zogenaamde “Summarised Margin” presentatie geeft niet langer het premievolume weer, de
premies en uitkeringen moeten worden verwerkt in de toelichting (Ernst & Young, 2012).
De technische rekening leven bevat (zie bijlage 2) de verdiende premies,
beleggingsopbrengsten, overige technische baten en lasten, uitkeringen eigen rekening,
wijziging technische voorziening levensverzekering, winstdeling en kortingen en
bedrijfskosten. De verdiende premies bestaan uit de bruto premies en koopsommen, uitgaande
herverzekeringspremies en de wijziging technische voorziening niet-verdiende premies en
lopende risico’s. Onder IFRS worden de herverzekeringspremies als lasten verantwoord en
IFRS 4 bevat slechts beperkte regels voor de verantwoording van premies. De
beleggingsopbrengsten kunnen worden onderverdeeld in technische- en niet-technische
beleggingsopbrengsten. De technische beleggingsopbrengsten kunnen voor het risico van de
verzekeringsmaatschappij zijn, of voor het risico van de polishouder. IFRS 4 kent geen
specifieke regels voor beleggingsopbrengsten maar de RJ beveelt aan om ongerealiseerde- en
gerealiseerde positieve en negatieve resultaten te salderen op de winst- en verliesrekening. De
overige technische baten en lasten zijn de overige resultaten die samenhangen met de
bedrijfsuitoefening. De uitkeringen betreft betalingen die zijn gedaan aan polishouders met
betrekking tot onder andere overlijdensuitkeringen, pensioenen en lijfrenten. De wijziging van
de technische voorziening levensverzekering bestaat uit het verschil tussen het begin- en het
eindsaldo van deze voorziening. Dit verschil is het gevolg van financiële transacties,
bijtellingen van economisch-actuariële grondslagen en van afwijkingen tussen de
werkelijkheid en eerder gedane aannames. Deze aannames hebben voornamelijk betrekking
op de sterftecijfers en levensverwachtingen. De post winstdeling en kortingen bevat onder
andere bedragen die gereserveerd zijn voor winstdelingen aan polishouder en
premiekortingen. Het laatste onderdeel van de technische rekening zijn de bedrijfskosten en
die worde onderverdeeld in: acquisitiekosten, wijziging overlopende acquisitiekosten,
beheers- en personeelskosten (afschrijving bedrijfsmiddelen) en provisie en winstdeling
ontvangen van herverzekeraars (Ernst & Young, 2012).
IFRS 4
IFRS 4 is de internationale accountingstandaard voor de behandeling van
verzekeringscontracten (insurance contracts). IFRS 4 heeft betrekking op alle
verzekeringscontracten (inclusief herverzekeringscontracten) van een onderneming,
uitzonderingen daargelaten. Deze standaard biedt een tijdelijke vrijstelling van de
voorschriften van sommige andere IFRS standaarden, zoals de verplichting om IAS 8
43
Grondslagen voor financiële verslaggeving, schattingswijzigingen en fouten te gebruiken bij
het selecteren van de grondslagen voor verzekeringscontracten. IFRS 4 werd uitgegeven in
2004 en moet worden toegepast op boekjaren vanaf begin 2005 (Deloitte, 2013).
1 april 2001 Uitgebreid project verzekeringscontracten overgedragen van de IASC aan de
IASB
Mei 2002 Korte termijn verzekeringscontracten gesplitst van het uitgebreide project
31 juli 2003 Exposure Draft ED 5 Insurance Contracts
31 maart 2004 IFRS 4 Insurance Contracts
1 januari 2005 Toepassingsdatum IFRS 4
18 augustus 2005 Aanpassing IFRS 4 voor financiële garantiecontracten
Tabel 8 Geschiedenis IFRS 4 (Deloitte, 2013)
De IASB heeft het ontwikkelen van IFRS 4 voor verzekeringscontracten (IFRS 4) opgesplitst
in twee fasen. De uitkomst van fase 1 (op 31 maart 2004) was een opzet voor de huidige
standaard en ging voornamelijk over de behandeling van verzekeringsverplichtingen. Over het
algemeen werd er niet gedetailleerd in gegaan op de procedures die gevolgd moeten worden
bij verzekeringscontracten en om die reden is er nog steeds sprake van veel onduidelijkheid.
De uiteindelijke standaard wordt opgesteld in fase 2, deze standaard zal zorgen voor een
marktgeoriënteerde waardering van verzekeringscontracten, echter is er tot op heden enkel
een exposure draft uitgebracht in 2010 (Post, 2007).
IFRS 4 gaat in op verzekeringscontracten en niet op verzekeringsmaatschappijen en mag dus
alleen toegepast worden op verzekeringsverplichtingen en posten die daar direct mee
verbonden zijn. De technische samenvatting van IFRS 4 die is verschenen op 1 januari 2012
definieert een verzekeringscontract als volgt: “een verzekeringscontract is een contract
waarbij de ene partij (de verzekeraar) een significant verzekeringsrisico accepteert van een
andere partij (de polishouder), de polishouder wordt door de verzekeraar gecompenseerd als
44
een gespecificeerde onzekere gebeurtenis plaatsvind in de toekomst (de verzekerde
gebeurtenis) welke de polishouder negatief beïnvloed”.
Er zijn drie soorten contracten die niet onder IFRS 4 (mogen) vallen;
- Personeelsbeloningen, wat voor levensverzekeraars kan leiden tot een herrubricering
van de pensioenverzekeringen van eigen personeel.
- Garanties van fabrikant aan de klant.
- De waardering en presentatie van verzekeringscontracten door de polishouder, tenzij
de polishouder een verzekeraar is.
De waardering van een verzekeringscontract wordt gebaseerd op de kasstromen,
verdiscontering tegen actuele marktrente, met toevoeging van een marge voor onzekerheid en
het verschil tussen de eerste waardering van het contract en de ontvangen premie (de residual
margin) (Ernst & Young, 2012).
IFRS 4 heeft twee uitgangspunten geformuleerd voor de toelichting, namelijk dat er een
specificatie van en toelichting op de bedragen in balans en winst- en verliesrekening moet
komen en dat de toelichting informatie moet bevatten over de geschatte omvang en timing
van toekomstige kasstromen en de onzekerheden die daarbij horen (Ernst & Young, 2012).
Verschillende zaken moeten, volgens IFRS 4, openbaar worden gemaakt. De standaard vereist
bekendmaking van:
Informatie die gebruikers helpt de bedragen, die voortvloeien uit
verzekeringscontracten, in de jaarrekening van de verzekeraar te begrijpen. Deze
informatie moet bestaan uit:
o De grondslagen die gehanteerd worden voor verzekeringscontracten en de
daarmee verbonden activa, verplichtingen, baten en lasten.
o De opgenomen activa, verplichtingen, inkomen, kosten en kasstromen die
voortvloeien uit verzekeringscontracten.
o Informatie over de aannames die gedaan zijn bij de beoordeling van activa,
verplichtingen, inkomen en kosten, inclusief een openbaarmaking van deze
aannames.
o De effecten van een verandering in aannames.
o Mutatieoverzichten van de verzekeringsverplichtingen, herverzekeringsactiva,
en, indien van toepassing, hiermee verband houdende acquisitiekosten.
45
o Wanneer de verzekeraar een cedent is, een soort tussenpersoon, zijn er nog
extra toelichtingen vereist.
Informatie die gebruikers helpt om de aard en omvang van risico's die voortvloeien uit
verzekeringscontracten te beoordelen. Deze informatie bevat:
o Doelstellingen en het beleid van risicomanagement.
o De voorwaarden van verzekeringscontracten die een materieel effect hebben
op de omvang, timing en de onzekerheid van toekomstige kasstromen.
o Informatie over het verzekeringsrisico.
o Informatie over het kredietrisico, het liquiditeitsrisico en het marktrisico,
wanneer de verzekeringscontracten vallen onder IFRS 7 (“Financial
Instruments; Disclosures”).
o Informatie over het marktrisico omtrent derivaten, wanneer deze niet worden
gewaardeerd tegen de reële waarde. (Deloitte, 2013)
Embedded value in de jaarrekening
Nadat Phase I van het IFRS 4 project was afgerond en de standaard in gebruik kon worden
genomen bleven verzekeraars lokale regelgeving gebruiken, omdat IFRS 4 slechts globaal
ingaat op verzekeringscontracten en er geen gedetailleerde accountingprincipes in worden
vermeld. Embedded value reporting zal echter, wanneer het uniform wordt geïmplementeerd,
zorgen voor grotere vergelijkbaarheid van de financiële resultaten tussen ondernemingen. De
implementatie van de Europese embedded value principes was een stap in de goede richting,
ze moesten de methodologie omtrent embedded value standaardiseren. Echter is gebleken dat
elke onderneming zijn eigen manieren heeft voor het presenteren van de embedded value, als
de embedded value überhaupt openbaar wordt gemaakt (Serafeim, 2011).
Onder de huidige verslaggevingsregels voor verzekeringsmaatschappijen is het verstrekken
van informatie omtrent de embedded value niet verplicht. De onderneming heeft zelf de keuze
om de informatie te verstrekken, in de jaarrekening of in een aanvullend rapport.
In hoofdstuk 3 is naar voren gekomen dat embedded value reporting van belang kan zijn voor
verschillende gebruikers van de jaarrekening, zoals aandeelhouders en investeerders, en dat
het openbaar maken van de embedded value zal zorgen voor een daling in de informatie
asymmetrie.
46
Mogelijkheden
De embedded value komt op dit moment bij verschillende levensverzekeringsmaatschappijen
voor in de jaarrekening. Echter rapporten deze ondernemingen de embedded value allemaal
op verschillende manieren. Een uniforme standaard voor het rapporteren van de embedded
value lijkt een oplossing voor de gebruiker van de jaarrekening. Dit kan ervoor zorgen dat de
waarde van de verzekeringsportefeuille vergelijkbaar is voor onder andere de aandeelhouders
en de investeerders.
Voor de wijze waarop de embedded value informatie zou kunnen worden verstrekt zijn drie
alternatieven denkbaar;
- Ten eerste is het mogelijk de winstcapaciteit van de verzekeringsportefeuille op te
nemen in de balans als afzonderlijke post.
- Ten tweede kan de embedded value opgenomen worden in de jaarrekening als
aanvullende informatie. Bijvoorbeeld als onderdeel van het bestuursverslag of onder
de kerncijfers.
- De laatste mogelijkheid is de embedded value openbaar maken als “los” gegeven dat
kan worden gebruikt bij presentaties aan aandeelhouders of analisten. De embedded
value zal een apart, op zichzelf staand, onderdeel worden van de jaarrekening.
(Actuarieel Genootschap, 1995)
Op dit moment zijn er een beperkt aantal regels voor het opnemen van embedded value
informatie in de jaarrekening. Doordat de regelgeving niet uitgebreid en gedetailleerd is, past
het opnemen van embedded value informatie in de jaarrekening goed in de regelgeving.
Wanneer de regels strikt zijn is het lastiger deze regelgeving aan te passen of nieuwe regels
toe te voegen. Echter voor de regelgeving omtrent embedded value geldt dit niet, waardoor er
mogelijkheden bestaan voor gedetailleerde, uniforme regels.
47
Advies
Informatie over een onderneming is bruikbaarder wanneer het kan worden vergeleken met
gelijke informatie over een andere periode en met gelijke informatie over andere
ondernemingen. Vergelijkbaarheid is een van de kwalitatieve karakteristieken die ervoor
zorgen dat de jaarrekening bruikbaar is voor gebruikers. (IASB, 2010)
Uit de analyse blijkt dat verschillende pensioen- en levensverzekeringsmaatschappijen de
embedded value rapporteren op hun eigen wijze. De regelgeving die gevolgd wordt is
verschillend, de manier van openbaar maken is verschillend en de manier van berekenen is
verschillend. Alle verschillen leiden ertoe dat embedded value informatie van
levensverzekeringsmaatschappijen niet vergelijkbaar is voor de gebruikers van de
jaarrekening. Daarnaast bevatten de embedded value rapportages accountantsverklaringen
waar de gebruiker weinig aan heeft, omdat deze enkel verklaren dat de gestelde methodologie
en aannames ook daadwerkelijk worden gevolgd. Er wordt geen daadwerkelijke controle
uitgevoerd. Om de vergelijkbaarheid van embedded value informatie te verbeteren zal het van
belang zijn embedded value informatie op gelijke wijze openbaar te maken. Wanneer deze
informatie op dezelfde manier bekend wordt gemaakt aan de gebruikers zullen zij veel beter
in staat zijn de informatie te vergelijken met vorige perioden of met andere
verzekeringsmaatschappijen.
Het op dezelfde manier openbaar maken van embedded value informatie kan enkel gebeuren
wanneer hier uitgebreide regelgeving voor wordt opgesteld. Accountants hebben in dat geval
ook de mogelijkheid een goede controle uit te voeren aan de hand van een checklist op basis
van de regels. Regelgeving omtrent embedded value bestaat al, echter gaat deze regelgeving
niet specifiek in op de manier waarop embedded value moet worden omschreven in de
48
jaarrekening. De Europese embedded value principes en de markt consistente embedded value
principes geven enkel aan wat er openbaar moet worden gemaakt indien er embedded value
informatie wordt vrijgegeven. IFRS 4 omvat enkel de behandeling van
verzekeringscontracten, maar omdat deze standaard niet gedetailleerd genoeg is rapporteren
de verzekeringsmaatschappijen volgens de lokale regelgeving.
Het advies dat aan de hand van deze bevindingen kan worden uitgebracht gaat zodoende over
specifieke regelgeving voor het openbaren van embedded value informatie in een uniforme
standaard die toegepast wordt door alle beursgenoteerde (levens)verzekeringsmaatschappijen.
De ondernemingen die rapporteren volgens IFRS zouden terug moeten kunnen vallen op een
standaard die uitgebreid en gedetailleerd omschrijft hoe er moet worden omgegaan met
embedded value. Wanneer alle ondernemingen rapporteren volgens diezelfde standaard zal de
informatie vergelijkbaar en overzichtelijk zijn voor de gebruikers. De eerste stap is het
gedetailleerder maken van IFRS 4, zodat de behandeling van verzekeringscontracten in ieder
geval uniform gebeurt. Vervolgens zou deze standaard een extra module kunnen krijgen
waarin wordt beschreven hoe embedded value moet worden behandelt en hoe embedded
value informatie openbaar moet worden gemaakt in de jaarrekening.
49
Conclusie
De conclusie staat in het teken van het beantwoorden van de onderzoeksvraag. De
onderzoeksvraag luidt als volgt:
Welke toegevoegde waarde voor de gebruiker van de jaarrekening heeft het opnemen van de
embedded value in de jaarrekening van pensioen- en levensverzekeringsmaatschappijen?
Deze onderzoeksvraag is in het eerste hoofdstuk geïntroduceerd en kan worden beantwoord
aan de hand van de opgestelde deelvragen. De deelvragen zijn elk in een hoofdstuk
beantwoord en de bevindingen die gedaan zijn leiden tot het antwoord op de
onderzoeksvraag.
Uit het onderzoek is gebleken dat het opnemen van de embedded value van toegevoegde
waarde kan zijn voor de gebruikers van de jaarrekening van pensioen- en
levensverzekeringsmaatschappijen. Wanneer embedded value informatie op dezelfde manier
openbaar wordt gemaakt door de verschillende verzekeringsmaatschappijen zal dit leiden tot
een zeer gunstig effect op de vergelijkbaarheid. Op dit moment gebeurt dit niet en om die
reden zijn levensverzekeringsmaatschappijen niet te vergelijken door gebruikers. De
belangrijkste toegevoegde waarde van het opnemen van embedded value informatie in de
jaarrekening is dan ook de vergelijkbaarheid. Embedded value geeft de waarde van een
verzekeringsmaatschappij weer aan de hand van de toekomstige kasstromen van de huidige
(lange termijn) verzekeringsportefeuille. Wanneer elke verzekeringsmaatschappij deze
informatie op een uniforme wijze openbaar maakt, door middel van een eenduidige opname in
50
de jaarrekening, zal de waarde en de toekomstige winstgevendheid van
verzekeringsmaatschappijen een stuk beter te vergelijken zijn.
Voordat er een uniforme standaard kan worden opgesteld voor het openbaar maken van
embedded value informatie in de jaarrekening zal er extra onderzoek moeten worden gedaan.
Extra onderzoek zal meer buitenlandse verzekeringsmaatschappijen moeten meenemen voor
een breder beeld en zal specifieker moeten kijken naar de mogelijke regelgeving.
Wanneer alle verzekeringsmaatschappijen embedded value informatie in de jaarrekening op
dezelfde wijze openbaar maken is dit een verbetering van de vergelijkbaarheid voor de
gebruiker. Echter zal de beste manier om dit te realiseren nog moeten worden onderzocht.
Literatuurlijst
Artikelen
Bushman, R. M. & Smith, A. J. (2003). Transparency, financial accounting information, and corporate governance. FRBNY Economic Policy Review, April 2003, 65-87.
Doff, R. (2005). Economic capital voor verzekeraars. Maandblad Accountancy en bedrijfseconomie, november 2005, 582-589.
O'Keeffe, P. J. L., Desai, A. J., Foroughi, K., Hibbett, G. J., Maxwell, A. F., Sharp, A. C. … Willis, F. J. P. (2005). Current developments in embedded value reporting. British Actuarial Journal, 11, 407-479. DOI: 10.1017/S1357321700003226
Post, T., Gründl, H., Schmidl, L. & Dorfman, M.S. (2007). Implications of IFRS for the European insurance industry – Insights from capital market theory. Risk Management and Insurance Review, Vol. 10, 247-265. DOI: 10.1111/j.1540-6296.2007.00117.x
Serafeim, G. (2011). Consequences and institutional determinants of unregulated corporate financial statements: Evidence from embedded value reporting. Journal of Accounting Research, Vol. 49, 529-571. DOI: 10.1111/j.1475-679X.2011.00401.x
Internet
Deloitte. IFRS 4 – Insurance Contracts. Verkregen op 31 mei, 2013, van http://www.iasplus.com/en/standards/ifrs4.
Technical summary IFRS 4 (2012). Verkregen op 31 mei, 2013, van http://www.ifrs.org/IFRSs/Documents/English%20Web%20summaries/IFRS%204.pdf
IASB (2010). The conceptual framework for financial reporting. Verkregen op 7 juni, 2013, van http://eifrs.ifrs.org/eifrs/stdcontent/2012_Red_Book/Conceptual_Framework.html
51
Boeken
Actuarieel Genootschap (1995). Embedded value. Amsterdam: Nivra.
Ernst & Young (2012). Handboek jaarrekening, Toepassing van de Nederlandse wet- en regelgeving en IFRS. Kluwer.
Raad van Jaarverslaggeving (2007). Richtlijnen voor de jaarverslaggeving. Kluwer.
Jaarverslagen
Achmea (2012). Annual report. Verkregen op 8 april, 2013, van www.achmea.com
Achmea (2012). Embedded value report. Verkregen op 3 mei, 2013, van www.achmea.com
Delta Lloyd (2012). Annual Report. Verkregen op 8 april, 2013, van www.deltalloydgroep.com
Delta Lloyd (2012). Embedded value report. Verkregen op 8 april, 2013, van www.deltalloydgroep.com
ING (2012). Annual report. Verkregen op 22 maart, 2013, van www.ing.com
Aegon (2012). Annual report. Verkregen op 3 mei, 2013, van www.aegon.com
Allianz (2012). Annual report. Verkregen op 8 april, 2013, van www.allianz.com
Allianz (2012). Embedded value report. Verkregen op 7 april, 2013, van www.allianz.com
AXA (2012). Annual report. Verkregen op 8 april, 2013, van www.axa.com
AXA (2012). Embedded value report. Verkregen op 7 april, 2013, van www.axa.com
Prudential (2012). Annual report. Verkregen op 8 april, 2013, van www.prudential.com
52
Bijlage 1
Debet
A Immateriële activa1 kosten van oprichting en van
uitgifte van aandelen …2 kosten van onderzoek en
ontwikkeling …3 concessies, vergunningen en
intellectuele eigendom …4 goodwill …5 vooruitbetaald op immateriële
activa ……
B BeleggingenI Terreinen en gebouwen
1 voor eigen gebruik …2 overige terreinen en gebouwen …
II Beleggingen in groepsmaatschappijen en deelnemingen1 deelnemingen in groepsmaat-
schappijen …2 obligaties uitgegeven door en
vorderingen op groeps- maatschappijen …
3 andere deelnemingen …4 obligaties uitgegeven door
en vorderingen op participantenen op maatschappijen waarinwordt deelgenomen …
III Overige financiële beleggingen1 aandelen, deelnemingsbewijzen
en andere niet-vastrentendewaardepapieren …
2 obligaties en andere vast-rentende waardepapieren …
3 belangen in beleggingspools …4 vorderingen uit hypothecaire
leningen …5 vorderingen uit anderen
leningen …6 deposito’s bij krediet-
instellingen …7 andere financiële beleggingen …
IV Depots bij verzekeraars ……
C Beleggingen voor risico van polis-houders en spaarkasbeleggingen
…
Credit
A Eigen vermogenI gestort en opgevraagd kapitaal
…II goodwill …III herwaarderingsreserve …
53
IV wettelijke en statutaire reserves1 wettelijke …2 statutaire …
V overige reserves …VI onverdeelde winst …
…
B Achtergestelde schulden…
C Technische voorzieningenI voor niet verdiende premies en
lopende risico’s:a bruto …b herverzekeringsdeel …
II voor levensverzekering:a bruto …b herverzekeringsdeel …
III voor te betalen schaden/uitkeringen:a bruto …b herverzekeringsdeel …
IV voor winstdeling en kortingena bruto …b herverzekeringsdeel …
V overige technische voorzieningena bruto …b herverzekeringsdeel …
…
D Technische voorzieningen voor verzekeringen waarbijpolishouders het beleggings-risico dragen en voorspaarkassena bruto …b herverzekeringsdeel …
…
D VorderingenI vorderingen uit directe verzekering op
1 verzekeringsnemers …2 tussenpersonen …
II vorderingen uit herverzekering …III overige vorderingen …IV van aandeelhouders
Opgevraagde stortingen ……
E Overige activaI materiële vaste activa en
voorraden …II liquide middelen …III andere activa …
…
F Overlopende activaI lopende rente en huur …II overlopende acquisitiekosten …III overige overlopende activa …
…
…
Verkregen uit:Ernst & Young. Handboek jaarrekening 2012
E Voorziening1 voor pensioenen …2 voor belastingen …3 overige …
…
F Depots van herverzekeraars…
G SchuldenI schulden uit directe verzekering ...II schulden uit herverzekering ...III converteerbare leningen …IV andere obligaties en onderhandse
54
leningen …V schulden aan kredietinstellingen …VI overige schulden …
…
H Overlopende passiva …
…
Bijlage 2
Verdiende premies eigen rekeningBrutopremies …Uitgaande herverzekeringspremies …Wijziging technische voorziening niet-verdiende premies eigen rekening …
…Opbrengsten uit beleggingen1 Opbrengsten uit deelnemingen …2 Opbrengsten uit andere beleggingen
- terreinen en gebouwen …- overige beleggingen …
…3 Waardeveranderingen van beleggingen …4 Gerealiseerde winst op beleggingen …
…Niet-gerealiseerde winst op beleggingen …
Overige technische baten eigen rekening …
Uitkeringen eigen rekeningUitkeringen- bruto …- aandeel herverzekeraars …
…Wijziging voorziening voor te betalen uitkeringen- bruto …- aandeel herverzekeraars …
……
Wijziging overige technische voorzieningen eigen rekeningVoorziening voor levensverzekering
55
- bruto …- aandeel herverzekeraars …
…Overige technische voorzieningen …
…Winstdeling en kortingen …
Bedrijfskosten1 acquisitiekosten …2 wijziging overlopende acquisitiekosten …
…3 beheers- en personeelskosten; afschrijvingen bedrijfsmiddelen …4 provisie en winstdeling ontvangen van herverzekeraars …
…
Beleggingslasten1 beheerskosten en rentelasten …2 waardeveranderingen van beleggingen …3 gerealiseerd verlies op beleggingen …
…
Niet-gerealiseerd verlies op beleggingen …
Overige technische lasten eigen rekening …
Aan niet-technische rekening toegerekende opbrengst uit beleggingen …
Resultaat technische rekening levensverzekering …
56
