Elżbieta Małkiewicz
description
Transcript of Elżbieta Małkiewicz
Elżbieta Małkiewicz
Uczeń trudny
1
Analiza przykładu
• Dawid, 13 lat, I klasa gimnazjum
• Odpowiedz na pytanie (kolejno dla każdej opisanej sytuacji):
• Co mnie niepokoi w zachowaniu tego dziecka?
2
Sytuacja 1
• Dzieci zostają wpuszczone do klasy przez nauczyciela. • Jeden z chłopców zajmuje miejsce w ławce, gdzie zazwyczaj
siedzi Dawid. Ten krzykiem domaga się ustąpienia swojego miejsca.
• Chłopiec odpowiada, że wcześniej umówili się z sąsiadem
Dawida, że na tej lekcji będą siedzieli razem, bo maja wspólny referat.
• Dawid w odpowiedzi rzuca się na kolegę i wszczyna bójkę.
3
Sytuacja 1
• Silna reakcja emocjonalna na zakwestionowanie jego praw • Nie słucha argumentów kolegów i nie bierze ich pod uwagę • Dochodzenie swoich praw poprzez agresję
• Koledzy wcześniej nie uzgodnili z nim, że zajmą jego miejsce z ważnych powodów – a więc nie liczą się z nim.
4
Sytuacja 2
• W czasie lekcji Dawid odwraca się do kolegi siedzącego w ławce zanim.
• W tym czasie chłopiec siedzący w ławce przed nim
zabiera Dawidowi długopis, który chowa do kieszeni. • Kiedy Dawid zauważa brak długopisu bez namysłu
uderza siedzącego z nim w jednej ławce chłopca pięścią w głowę, krzykiem domagając się zwrotu długopisu.
5
Sytuacja 2
• Silna reakcja emocjonalna na zabranie jego własności
• Próba odzyskania własności poprzez agresję skierowaną do pierwszej osoby, która jest pod ręką
• Kolega sprowokował całą sytuację6
Sytuacja 3
• Dawid zostaje wezwany przez nauczyciela do tablicy.
• Mijając kolegów siedzących w kolejnych ławkach dzielących go od tablicy:
• szczypie chłopca siedzącego w ławce przed nim• kopie kolejnego ucznia• celowo nadeptuje na stopę uczennicy siedzącej
w pierwszej ławce.
7
Sytuacja 3
• Agresywne zachowania wobec kolegów bez
powodu w sytuacji, kiedy nie mogą oddać• Być może przyczyną agresji był fakt wezwania
do tablicy. • Agresja okazana wobec uczniów, bo wobec
nauczyciela trudniej jest ją okazać.
8
Sytuacja 4
• W czasie przerwy jeden z uczniów rzuca w Dawida kulką papieru.
• Dawid ze złością odwraca się w tę stronę obrzuca śmiejącą się grupę chłopców wulgarnymi wyzwiskami.
9
Sytuacja 4
• Silna reakcja emocjonalna na zaczepkę kolegi.
• Silna reakcja emocjonalna na śmiech grupy
• Zaczepki i śmianie się kolegów traktuje jako osobiste poniżenie
• Wyzwiska wobec grupy jako sposób odegrania się za doznane poniżenie
10
Sytuacja 5
• W czasie lekcji Dawid 5-ciokrotnie za zgodą nauczyciela opuszcza klasę w celu udania się do toalety.
• Po jego ostatnim wyjściu wraca z panią sprzątaczką, która skarży się nauczycielce, że złapała Dawida w toalecie nauczycielskiej, gdzie zajęty był:
• rozwijaniem papieru toaletowego,• polewaniem go wodą i rzucaniem nim o ściany i sufit,• umieszczaniem go na klamkach drzwi.
11
Sytuacja 5
• Zbyt częste opuszczanie klasy w celu udania
się do toalety
• Niszczenie przedmiotów służących nauczycielom
• Nasilona złość i agresja wobec nauczycieli
12
Co mnie niepokoi w dziecku -podsumowanie:
• Silna złość i agresja wobec kolegów i nauczycieli
• Nieumiejętność kontroli złości• Brak innych niż agresja sposobów radzenia
sobie w sytuacjach trudnych i problemowych• Silne tendencje odwetowe wobec innych• Konflikt z grupą, kozioł ofiarny w grupie?• Brak więzi z nauczycielami
13
Cechy ucznia
• Zagrażający obraz świata • Źle myśli o sobie? • Trudności z przyswojeniem sobie materiału szkolnego • Może stać się sprawcą lub ofiarą przemocy • Etykietka najgorszego ucznia
14
Mocne strony ucznia
• Chętnie wykonuje zadania indywidualne pod kontrolą nauczyciela
15
Formy pomocy
• Praca nad poprawą stosunków z grupą – zajęcia integracyjne dla klasy
• Grupa socjoterapeutyczna: – Uczenie kontroli złości – Uczenie empatii– Uczenie sposobów prawidłowej komunikacji i rozwiązywania
sytuacji konfliktowych– Praca nad mniej zagrażającym obrazem świata
16
Nauczyciel:
• Nawiązanie bliższej więzi z uczniem
• Pomoc w nauce
• Przeciwdziałanie etykietce najgorszego ucznia
• Szukanie mocnych stron i pomoc w rozwijaniu ich
• Chwalenie za nawet drobne sukcesy
• Brak pozwolenia klasie na robienie z chłopca kozła ofiarnego
• Współpraca z pedagogiem szkolnym
• Podjęcie próby nawiązania kontaktu z rodzicami
17
Uczeń trudny
• Nie spełnia wymagań i oczekiwań szkoły • Wymaga dodatkowej uwagi i dodatkowych oddziaływań
wychowawczych • Motywy i przyczyny jego postępowania są niezrozumiałe dla
nauczyciela • Wywołuje u nauczycieli uczucia takie jak złość,
zniecierpliwienie, bezradność
18
Przykłady
• Uczeń z zaburzeniami zachowania• Uczeń nieśmiały• Uczeń z rodziny alkoholowej itp.
19
• Uczeń jak plama atramentowa
20
Diagnoza etykietująca (oceniająca)
• Sposób interpretacji zachowania: dziecko jest nieznośne, złośliwe.
• Emocje nauczyciela: złość, niechęć, bezradność.
• Działania nauczyciela: kara, brak reakcji.• Konsekwencje: walka między dzieckiem a
nauczycielem.
21
Diagnoza etykietująca (oceniająca)
• Co zyskuje uczeń: potwierdzenie, że jest złym uczniem lub że nauczyciel jest zły.
• Co zyskuje nauczyciel: potwierdzenie, że jest złym nauczycielem lub że uczeń jest zły.
• Diagnoza nie wzbogaca warsztatu nauczyciela, utwierdza go w przyjętym sposobie postępowania, mimo że jest on nieskuteczny
22
Diagnoza rozumiejąca
• Sposób interpretacji nauczyciela: szukanie odpowiedzi na pytanie „co oznacza dane zachowanie”.
• Emocje nauczyciela: spokój, ciekawość.• Działania nauczyciela: postawa badacza (co
mogę zrobić).• Konsekwencje: otwiera drogę do współpracy.
23
Diagnoza rozumiejąca
• Co zyskuje uczeń: został zrozumiany, szkoła jest przyjazna.
• Co zyskuje uczeń: potwierdzenie, że jest dobrem uczniem.
• Co zyskuje nauczyciel: potwierdzenie, że jest dobrem nauczycielem.
• Napotkana trudność rozwija nauczyciela.
24
• Aby coś widzieć, trzeba coś wiedzieć w trakcie patrzenia
H-G. Gadamer
25
Hermeneutyka – rozumienie jako proces intelektualny
• Podmiot poznający jest w relacji z przedmiotem poznania i jest tego świadomy
• Rozumienie podlega rozwojowi• Rozumienie nie ma końca • Koło hermeneutyczne
26
Problemy ucznia z zaburzeniami zachowania
• Negatywny stosunek do reguł życia społecznego
• Podwójne Ja – tzw. fałszywe i prawdziwe• Zagrażający obraz świata społecznego
27
Fałszywe Ja
• wykreowany przez dziecko obraz siebie, niezgodny ze stanem faktycznym, prezentowany innym ludziom jako prawdziwy, odpowiadający rzeczywistości i broniony, jeśli otoczenie go podważa
• Jestem wyjątkowy
28
Prawdziwe Ja
• dziecięce potrzeby, silne emocje – lęk, złość, radość, nadzieja na akceptację
• pozostaje ukryte, dochodzi do głosu w sposób niekontrolowany przez ucznia
• Jestem słaby i bezbronny, pełen złości
29
PROBLEMY SZKOLNE
• zachowania impulsywne, agresja, konflikty z rówieśnikami,
• nieprzestrzeganie dyscypliny szkolnej,• słaba motywacja do nauki, niewykorzystanie
potencjału• Funkcje zachowań agresywnych
30
Mocne strony
• wysoka inteligencja,• bardzo dobra orientacja w rzeczywistości
fizycznej (logiczne myślenie),• własne zainteresowania, zdolność do
długotrwałej koncentracji uwagi na zadaniach własnych,
• ciekawość świata przedmiotów i przyrody,• głęboko ukryta nadzieja na akceptację
prawdziwego Ja.31
Spostrzeganie świata społecznego
• zachwiane poczucie bezpieczeństwa w kontaktach z innymi,
• zależność od innych jako tych, którzy mogą potwierdzić fałszywe Ja,
• nadzieja na akceptację ze strony innych.
32
Spostrzeganie świata społecznego:
• obraz innych ludzi i ich stosunku do dziecka,
• empatia i rozumienie innych ludzi,
• przedmiotowe traktowanie innych i manipulacja,
• podporządkowanie regułom rządzącym światem społecznym
33
Obraz innych ludzi i ich stosunku do dziecka
• użycie innych do potwierdzenia fałszywego Ja
• lęk przed utratą miłości ważnych osób, a więc także i fałszywego Ja zależnego od ich akceptacji
34
• podział ludzi na niezwykle wartościowych, idealnych oraz bezwartościowych
• lęk przed bliskością z drugim człowiekiem
• konflikt między lękiem przed bliskością a dążeniem do bliskiego kontaktu z drugim człowiekiem.
35
Empatia i rozumienie innych ludzi
• Prawa rządzące światem społecznym są niejasne i mało czytelne
• słabo lub wcale nie rozumieją uczuć innych
ludzi.
36
Przedmiotowe traktowanie innych i manipulacja
• wiele form manipulowania ludźmi • słabe poczucie wpływu na innych przy
równoczesnym wywieraniu na nich presji
37
Podporządkowanie regułom rządzącym światem społecznym
• podporządkowanie się pod kontrolą, pod groźbą kary i odrzucenia społecznego
• gdy brak kary, reguły są łamane• dziecko silnie przeżywa fakt
podporządkowania
38
Negatywna uwaga
• dążą do bycia w centrum każdej sytuacji i do koncentrowania na sobie uwagi dorosłych
• stopniowo uczą się całego repertuaru negatywnych zachowań, których funkcją jest uzyskanie tych korzyści
39
• odpowiedzialność za sytuacje konfliktowe jest zawsze przypisywana innym
• odrzucane przez rówieśników grają rolę kozła ofiarnego, prowokującej ofiary lub są samotnikami bezskutecznie zabiegającymi o uwagę innych dzieci
40
Pozycja w grupie
• nie zawsze jest niska • prawie zawsze znajdują się koledzy, którzy je
wybierają • dzieje się tak często dzięki manipulowaniu
innymi, ekspresji fałszywego Ja (przedstawianie siebie jako silnego, wyjątkowego), egzekwowanie swoich praw przy użyciu siły, atrakcyjność fizyczną, dawanie innym prezentów.
41
Przyczyny zaburzeń w zachowaniu
• Cechy emocjonalności dziecka • Nadpobudliwość psychoruchowa • Brak akceptacji dziecka jako osoby • Komunikat: „bądź inny niż jesteś, a będę cię
kochał” 42
Przyczyny zaburzeń w zachowaniu
• Brak granic • Trudności w przestrzeganiu granic • Brak więzi emocjonalnych z osobami bliskimi
43
Drogi pomocy
•
• Akceptowane społecznie formy rozładowania napięcia
• Ukierunkowanie aktywności
• Ograniczenie oglądania TV i gier komputerowych
• Przewidywanie skutków własnego działania
44
• Stawianie w sytuacji wyboru • Akceptacja dziecka jako osoby, brak akceptacji zachowań • Pochwały • Wskazywanie na uczucia • Reguły zachowania
45
• Równoległe do agresji sposoby osiągania celu
• Trudność dziecka jako wspólny problem do rozwiązania
• Dajmy sobie i dziecku czas
• Reguły życia klasy
46
Jak radzić sobie z agresją w szkole
• Uczyć empatii i kontroli złości • Stworzyć jasny szkolny kodeks norm i kar • Dać każdemu uczniowi szansę na sukces • Stworzyć pozytywny system motywacji do nauki • Zapewnić współpracę nauczycieli i rodziców
47
Rady dla nauczyciela
• Szanuj godność uczniów • Bądź sprawiedliwy • Staraj się widzieć coś pozytywnego w swoich najtrudniejszych uczniach • Bądź otwarty na sprawy uczniów • Miej dystans • Ustal granice relacji
48
FORMY PRACY
• praca wychowawcza
• indywidualna praca terapeutyczno-edukacyjna • grupa socjoterapeutyczna • poradnictwo dla rodziców • psychologiczna edukacja nauczycieli
49
Formy pomocy psych.-ped. Projekt rozporządzenia MEN
• Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w przedszkolach, szkołach i placówkach jest realizowana przez, odpowiednio, nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem, tworzących zespół, zwany dalej „Zespołem”.
• Dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki wyznacza osobę koordynującą pracę Zespołu.
• Zespół organizuje swoje posiedzenia w miarę potrzeb, nie rzadziej jednak niż dwa razy w roku.
50
•Do zadań nauczycieli, wychowawców grupy wychowawczej i specjalistów, należy:
• rozpoznawanie możliwości psychofizycznych oraz indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych uczniów, w tym:a) rozpoznawanie przyczyn niepowodzeń szkolnych,b) rozpoznawanie ryzyka wystąpienia specyficznych
trudności w uczeniu sięc) rozpoznawanie i rozwijanie predyspozycji i
uzdolnień
51
• określanie form i sposobów udzielania uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, odpowiednio do dokonanego rozpoznania;
• dokonywanie okresowej oceny efektywności pomocy udzielanej uczniom;
52
• opracowywanie i wdrażanie indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych dla uczniów niepełnosprawnych, z tym, że w przypadku:a) uczniów niedostosowanych społecznie program ponadto
zawiera działania o charakterze resocjalizacyjnym,b) uczniów zagrożonych niedostosowaniem społecznym program ponadto zawiera działania o charakterze
socjoterapeutycznym;• opracowanie i wdrażanie planów działań wspierających
dla uczniów, posiadających opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej,
53
• podejmowanie działań wychowawczych i opiekuńczych, w tym rozwiązywanie problemów wychowawczych;
• organizowanie, koordynowanie i prowadzenie różnych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów, ich rodziców i nauczycieli;
• podejmowanie działań mediacyjnych i interwencyjnych wobec uczniów, rodziców i nauczycieli;
• wspieranie rodziców w innych działaniach wyrównujących szanse edukacyjne uczniów;
• współpraca z instytucjami wspierającymi planowanie i realizację zadań z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
54
55
Literatura
• Małkiewicz E. (2000). Dziecko o narcystycznej linii rozwoju: spostrzeganie świata społecznego, formy pomocy psychologicznej. Pod red. R.Derbisa.,,Jakość rozwoju a jakość życia,, Częstochowa. Wydawnictwo WSP s.233-244.
•