Elle s’appelait Sarah - ...dossier pédagogique / EllE S’aPPElaiT SaraH de Gilles Paquet-brenner...
Transcript of Elle s’appelait Sarah - ...dossier pédagogique / EllE S’aPPElaiT SaraH de Gilles Paquet-brenner...
Elle s’appelait Sarahde Gilles Paquet-Brenner
Dossier réalisé par Colette Sarrey
2Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
TablE dES maTièrES
I. POUR MIEUX CONNAÎTRE LE FILM 3
A)Fichetechniquedufilm 3
B)Informationssurleréalisateur 4
C)Résumédufilm 4
II. POUR TRAVAILLER AVEC LE FILM EN CLASSE 5
A) Avant la séance
Fiche-élèven°1:Découvrirlefilmparl’affiche 6
Fiche-professeurn°1:Découvrirlefilmparl’affiche 8
Fiche-élèven°2:Découvrirlefilmparlabande-annonce 9
Fiche-professeurn°2:Découvrirlefilmparlabande-annonce 10
B) Après la séance
Fiche-élèven°3:Reconstituerl’histoiredufilm 12
Fiche-professeurn°3:Reconstituerl’histoiredufilm 13
Fiche-élèven°4:Étudierlespersonnagesdufilm 14
Fiche-professeurn°4:Étudierlespersonnagesdufilm 15
Fiche-élèven°5:Comprendreundialoguedufilm 17
Fiche-professeurn°5:Comprendreundialoguedufilm 18
Fiche-élèven°6:Souffrancesetlieuxdemémoire 20
Fiche-professeurn°6:Souffrancesetlieuxdemémoire 21
III. POUR ALLER PLUS LOIN 22
A)Analysed’uneséquence 22
B)Dulivreaufilm 24
C)Dérouléséquentieldufilm 26
D)Sitographie 28
Dans ce dossier, les compétences langagières sont abrégées comme suit :
– CE:compréhensiondel’écrit– CO:compréhensiondel’oral– PO : Production orale– PE : Production écrite
3Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
a) FiCHE TECHNiQUE dU Film
long métrage français
Genre :drame
durée :1h47
Sortie en France :octobre2010
réalisateur : Gilles Paquet-Brenner
Scénario :SergeJoncour,GillePaquet-Brenner
(d’aprèsleromandeTatianadeRosnay)
Production :StéphaneMarsil,ClémentSentilhes,
Marie-Line Lafont
image :PascalRidao,RodolpheChabrier
montage : Hervé Schneid
interprétation :
KristinScottThomas(Julia Jarmond)
Mélusine Mayance (Sarah Starzynski)
Frédéric Pierrot (Bertrand Tézac)
Michel Duchaussoy (Édouard Tézac)
Niels Arestrup (Jules Dufaure)
DominiqueDufaure(Geneviève Dufaure)
Gisèle Casadesus (Mamé)
Aidan Quinn (William Rainsferd)
Charlotte Poutrel (Sarah jeune fille)
Sarah Ber (Rachel)
CefilmestbasésurleromanéponymedeTatianadeRosnay,journalisteetauteurefranco-britannique,néeen1961enbanlieueparisienne.«Elles’appelaitSarah»,ÉditionsHéloïsed’Ormesson(2006),2007pourlatraductionfrançaise,estsonpremierromanrédigéenanglais;trente-septpaysenontachetélesdroits.
i. POUr miEUX CONNaÎTrE lE Film
4Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
b) iNFOrmaTiONS SUr lE réaliSaTEUr
GillesPaquet-Brennerestnéen1974.IlconnaîtunpremiersuccèsavecsonlongmétrageLes Jolies Choses (avec les acteurs MarionCotillard,PatrickBruel,Titoff,OphélieWinteretStomyBugsy);sonfilmestrécompenséàDeauville.En2007,deuxdesesfilmssortentàquelquesmoisd‘intervalle:U.V.avecLauraSmetetJacquesDutroncetGomez VS Tavarès,toujoursavecTitoffetStomyBugsy.En2009,ilsignesonpremierfilmaméricain:Walled In,avecPascalGreggoryetDeborahKaraUnger.C‘estunfilmd‘horreuràpetitbudgetsortiaucinémaauMexiqueetenDVDauxÉtatsUnismaistoujoursinéditenFrance.En2010,ilréaliseElle s‘appelait Sarah,avecKristinScott-Thomaset Mélusine Mayance.
C) réSUmé dU Film
Lefilmmetenparallèledeuxhistoires:ilracontel‘histoiredeJuliaJarmond,unejournalisteaméricaine,vivantàParisdanslesannées2000.JuliaprépareunarticlesurlaRafleduVéld’hiv’etfaitdesrecherchessurlesJuifsdéportésen1942lorsdecetterafle.ElledoitemménageravecsonmarietsafilledansunappartementduMarais,au36ruedeSaintongeetapprendquelesgrands-parentsdesonmaris‘ysontinstallésenaoût1942.ElleserendauMémorialdelaShoahpourypoursuivresesrecherchespoursonmagazine.Là,elledécouvreque,dansl’appartementoùellevas’installer,unefamillejuivevivaitavant1942,maisque,silesparentsontétéassassinésàAuschwitz,leursenfants,SarahetMichelnesontmentionnésnullepart.Sonenquêteval‘emmenersurlestracesdeSarah,quiaétédétenueaucampdeBeaune-la-Rolande.Elleapus‘enfuiretaétérecueilliepardesfermiers,lesDufaure.LaquêtedeJulial‘emmèneraàNewYorketàFlorenceenToscane.Aucoursdecepériple,sarelationàsabelle-famillevaévolueretsavieàellevaaussibeaucoupchanger.
5Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
ii. POUr TraVaillEr aVEC lE Film EN ClaSSE
6Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
FiCHE-élèVE N°1 :DÉCOUVRIRLEFILMPARL’AFFICHENiveaux:A2–B1
1 PrEmièrE aPPrOCHE
Lorsquevousvoyezl’affichedecefilm,àquelgenrepensez-vous?
□ un(film)documentaire □ une série télévisée
□ unfilmpolicier □ unecomédie□ unreportage □ undrame□ unfilmd’horreur □ unfilmdescience-fiction
2 l’aFFiCHE
Décrivezl’afficheàl’aidedesélémentsci-dessous. Formulezdeshypothèsessurl’histoire.
boîte à outils
– uncielquis’éclaircit – leregardpensif – degrosnuagessombres – unejeunefillequimarcheverslamer – unemeragitée – unimperméable – faireremonteràlasurface – éclairer – unjournalintime
7Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
FiCHE-élèVE N°1 :DÉCOUVRIRLEFILMPARL’AFFICHE
3 COmParEr aVEC d’aUTrES aFFiCHES
Regardezattentivementlesaffichesdesfilmsci-dessousetdécrivez-les. Quelssontàvotreavislespointscommunsentrecesfilmset«Elles’appelaitSarah»?
– Décrivezlasituationsurcetteaffiche.– Oùsepassel’histoire?Quand?Justifiezvotreréponse.– Quelleatmosphèrecetteaffichecommunique-t-elle?
– Décrivezlespersonnagessurl’affiche.– Formulezdeshypothèsessurlesrelationsquilesunissent.– Mettezenrelationletitreetl’image,toutentenantcomptede
l’époque.
– Décrivezl’affiche.– Quelleatmosphèrecommunique-t-elle?
8Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
FiCHE-PrOFESSEUr N°1 :DÉCOUVRIRLEFILMPARL’AFFICENiveaux:A2–B1
1 PrEmièrE aPPrOCHE (CO/PO)
Lesélèvesvontopterpourlegenredudrame.Onleurdemanderadejustifierleurchoixenutilisantlesélémentsdelaboîteàoutils.Ensuite,ilsformulerontdeshypothèses.
2 l’aFFiCHE (PO)
Demanderauxélèves:
– Décrivezlafemmeaucentredel’affiche?Quetient-elledanssesmains?Aquoipense-t-elle?
– Décrivezl’autrepersonnageen-dessous?Pourquoiva-t-elleauborddel’eau?Est-cequ’elleveutsebaigner?
– Parlezdescouleursdecetteaffiche?Aquoivousfont-ellespenser?Quelleestl’ambiancequisedégagedetoutecetteimage?
3 COmParEr aVEC d’aUTrES aFFiCHES (PO/PE)
Les3filmsci-dessoustraitentd’uneproblématiquequel’onretrouvedans«Elles’appelaitSarah».Ils’agitàlafoisdel’époquedelaSecondeGuerremondialeetdel’épisodedelaCollaboration.Maisilestaussiquestiondedénonciation,desecrets(lesecretdefamille),delaquestionjuive.
Onpourrafairetravaillerlesélèvesenconstituanttroisgroupesquidevrontrépondreauxquestionsposées.Ilschercherontensuitelespointscommunsentrecesfilmsetlefilmqu’ilsvontallervoir.L’exerciceleurpermettraderevoirlevocabulaireconcernantcetteépoqueetdemobiliserlesconnaissanceshistoriquesnécessairesàlacompréhensiondecettesombrepériodedel’Histoire.
Larafle(2010) Unsecret(2007) Mr.Klein(1976)
9Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
FiCHE-élèVE N°2 :DÉCOUVRIRLEFILMPARLABANDEANNONCENiveaux:B1–B2
1 la baNdE aNNONCE
Lisezlesphrases. Écoutezlabandeannoncetroisfois. Remettezlesphrasesdansl’ordredanslequelvouslesentendezdanslabandeannonce.
No DIALOGUESDELABANDE-ANNONCE(DANSLEDÉSORDRE)
1 Leprincipedemontravail,c’estd’échapperauxchiffresetauxstatistiques,pourredonneruneréalitéàchacundecesdestins.
Quandoncommenceàs’intéresseràtoutça,onn’ensortpastoutàfaitindemne.
10 Çafaitplusde50ansqu’iln’apaseudecontactsavecelle.
– Jevoulaisjusteconnaîtrelavérité.C’esttout.– Toutvatellementmieux,là,maintenantqu’onasortilavérité.
5 Vousvoulezaussiemmenerlesenfants?
6 StarzysnskiWladyslaw,StarzynskiRywka,déportésetexécutésàAuschwitzen1942.PasdeSarahnideMichel.Jesuissûrequ’ilssesontévadés.
– Qu’est-cequetucherchesenfait?– Jen’ensaisrien.
Monsieur,jevousensupplie.Faitescequevousvoulezdemoi,maisn’emmenezpasmesenfants.Jevousensupplie.
9 J’apprécieraisquevouscessiezdevousoccuperd’histoiresquinevousregardentpas.
– C’estqui?– C’estunepetitefillequej’essaiederetrouver.
11 – Letmetellyouthewholestory.– Idon’twanttoknow!
Jen’arrivepasàm’empêcherdepenseràmafilleàlaplaced’undecesenfants.
Police,Madame,ouvrez!Vousalleznoussuivre!
2 FOrmUlEz dES HyPOTHèSES SUr lE CONTENU dE l’HiSTOirE.
– Ils’agitd’une(en)quêteindividuelle:quelenestlebut?
– Oùsepassecetteenquête?Surquellapsdetempsporte-t-elle?
– Despersonnesont-ellesdisparu?Lesquelles?
– Cette(en)quêtea-t-elledesconséquences?
– Est-cequelajournaliste,Julia,effectuecetravailseule?
10Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
FiCHE-PrOFESSEUr N°2 :DÉCOUVRIRLEFILMPARLABANDEANNONCENiveaux:B1–B2
1 la baNdE aNNONCE (CO/PO)
Dansunpremiertemps,lesélèveslirontpuisretrouverontl’ordrechronologiquedes(bribesde)phrasesdanslabandeannonce.Lerepéragenécessiterauneécoute(3x)attentivedelapartdesélèvesetceci,bienqu’onaitdonnépresquelamoitiédesbonnesréponses.
la bande-annonce :http://www.youtube.com/watch?v=2ae8XaEkbBU
Onpeutéventuellementindiqueraupréalablequelquesmotsdevocabulaire(échapperà/destin/cesserde/indemne),maiscen’estpasnécessaire,l’exerciceétantbaséenpremierlieusurl’écouteetnonpassurlesens.
Solution :
No DIALOGUESDELABANDE-ANNONCE(DANSL’ORDRECHRONOLOGIQUE)
1 Leprincipedemontravail,c’estd’échapperauxchiffresetauxstatistiques,pourredonneruneréalitéàchacundecesdestins.
2 Jen’arrivepasàm’empêcherdepenseràmafilleàlaplaced’undecesenfants.
3 C’estqui?C’estunepetitefillequej’essaiederetrouver.
4 Police,Madame,ouvrez!Vousalleznoussuivre!
5 Vousvoulezaussiemmenerlesenfants?
6 StarzysnskiWladyslaw,StarzynskiRywka,déportésetexécutésàAuschwitzen1942.PasdeSarahnideMichel.Jesuissûrequ’ilssesontévadés.
7 Qu’est-cequetucherchesenfait?Jen’ensaisrien.
8 Monsieur,jevousensupplie.Faitescequevousvoulezdemoi,maisn’emmenezpasmesenfants.Jevousensupplie.
9 J’apprécieraisquevouscessiezdevousoccuperd’histoiresquinevousregardentpas.
10 Çafaitplusde50ansqu’iln’apaseudecontactsavecelle.
11 -Letmetellyouthewholestory.-Idon’twanttoknow!
12 Quandoncommenceàs’intéresseràtoutça,onn’ensortpastoutàfaitindemne.
13 -Jevoulaisjusteconnaîtrelavérité.C’esttout.-Toutvatellementmieux,là,maintenantqu’onasortilavérité.
Dèslorsqu’onaretrouvél’ordre,correspondantàlachronologiedelabandeannonce,onpeutthématiserlescontenus(probables)dufilm.
11Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
FiCHE-PrOFESSEUr N°2 :DÉCOUVRIRLEFILMPARLABANDEANNONCE
2 FOrmUlEz dES HyPOTHèSES SUr lE CONTENU dE l’HiSTOirE
– Ils’agitd’une(en)quêteindividuelle,quelenestlebut? retrouver une personne / (re)trouver un coupable / récupérer des objets
– Oùsepassecetteenquête?Surquellapsdetemps? en France / en Angleterre / aux États-Unis / en Pologne
– Despersonnesont-ellesdisparu?Lesquelles? les parents de la journaliste / les grands-parents de la journaliste / sa cousine / des inconnus
– Cette(en)quêtea-t-elledesconséquences? beaucoup de problèmes avec les personnes concernées / une dispute / une attaque personnelle / une perte d’emploi / un divorce
– Est-cequelajournaliste,Julia,effectuecetravailseule? d’autres personnes sont impliquées dans l’affaire / elle travaille seule, en secret / une/des institutions travaillent aussi sur ce sujet.
12Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
FiCHE-élèVE N°3 :RECONSTITUERL’HISTOIREDUFILMNiveaux:B1–B2
1 rEPlaCEz CES imaGES daNS l’OrdrE dU Film
Complétezletableauci-dessous.
2 déCriVEz CES imaGES
Pourquoicesmomentssont-ilsimportantspourl’histoire?
Ordred’apparitiondesimagesdanslefilm:
1 2 3 4 5 6
B
D
F
A
C
E
13Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
FiCHE-PrOFESSEUr N°3 :RECONSTITUERL’HISTOIREDUFILMNiveaux:B1–B2
Touslesmotssuivisd’uneétoile(*)renvoientaudossier«lepetitlexiqueducinéma»enlignesurlesitedeCinéfête.http://www.institutfrancais.de/cinefete/IMG/pdf/CINEFETE13_Petit-lexique.pdf
1 rEPlaCEz CES imaGES daNS l’OrdrE dU Film (PO)
Solution :
1 2 3 4 5 6
C A E F D B
2 déCriVEz CES imaGES (CE/PO)
ASaraharéussiàattendrirunpolicierenl’appelantparsonprénom(Jacques)etenluiexpliquantqu’elleveutlibérersonpetitfrèreMichelqu’elleaenfermédansunplacard.Legendarmelalaissepartirainsiquesapetitecompagne.Lesdeuxfillettesprennentlafuite,ellescourentàtraversunchampdeblé.L’imagemontreleursentimentdelibertéaprès leur incarcération dans des conditions inhumaines.
B JuliaretrouveWilliamRainsferdàNewYorkdansuncafé.Ils’excuseauprèsdeJulia,ilestheureuxdelarevoiretdemandeàlapetitefillecommentelles’appelle.EllerépondLucie.Quelquesinstantsaprès,ilapprendquec’estlenomdelagirafeenplastique.Lafillette,elle,s’appelleSarah.Lorsqu’ilentendceprénom,Williamsemetàpleurer.Retrouvaillesdelafindufilm.Juliaestséparée,lepèredeWilliamapumourirenpaix,racontantàsonfilslavéritésursamèreSarah.
CPremièresimagesdufilm:SarahjoueavecsonpetitfrèreMicheldansleurchambred’enfant,surlelit.Elleestheureuse,enjouée.Ellenesedoutepasdecequivaseproduire après : la police va entrer dans leur appartementpourlesarrêteretleurvievabasculerdansl’horreur.
DUnmembredelafamillearéponduàJulia:c’estlapetitefilledeJulesetGenevièveDufaure,Nathalie.EllecontacteJuliaaumomentoùcelle-ciallaitavorter.Juliaprendalorssavoiture,se rend en province et retrouve une piste – celledesRainsferd–àNewYork,cequivaluipermettrederetrouvelatracedeSarah.
EJuliaestaumémorialdeSergeKlarsfelddansleMarais.Elleexpliqueàl’employéqu’ellevaemménagerdansunappartementdanslequelsesbeaux-parentssesontinstallésen1942.Elleexprimesesdoutesetsesangoisses,néesdusujetjournalistiquesurlequelelletravaille.L’employévaluirévélerquec’étaitlafamilleStarzynski,lafamilledeSarah,quivivaitlà.
FEdouardTézac,lebeau-pèredeJulia,l’entraînedanssavoiture.IlsaitqueJuliaafaituneenquêtesurleVéld’hivetilluiracontel’histoiredel’appartement.Ilévoquelejouroù«lapetiteestrevenue»,c’estlemomentoùSarahentredansl’appartementdesesparents(auboutdequelquesjours.C’estainsique,àsontour,Juliavaluifournirdesélémentsquivontlerassurer:lafamilleTézacn’anivolénilésé personne.
14Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
FiCHE-élèVE N°4 :ÉTUDIERLESPERSONNAGESDUFILMNiveaux:A2–B1
1 idENTiFiEz lES PErSONNaGES
Regardezlesphotosci-dessousetidentifiezlespersonnages. Quelleestleurimportancedansl’histoire?
15Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
FiCHE-PrOFESSEUr N°4 :ÉTUDIERLESPERSONNAGESDUFILMNiveaux:A2–B1
1 idENTiFiEz lES PErSONNaGES (CO/PO, éventuellement PE si l’on donne ce travail à faire à la maison)
Unedescaractéristiquesdecefilmestdemettreenscèneungrandnombredepersonnages.L’exerciceci-dessusapourobjectif,dansunpremiertemps,d’amenerlesélèvesàdécrirecespersonnages:leurapparencephysique,leurcomportement.
Dansunsecondtemps,ilsréfléchirontàleurimportancepourl’économienarrativedel’histoire,cequilesamèneraàdiscuterdesondéroulementetàparlerdesaconstruction–cedernierpointconcernelesélèvesauxcompétenceslinguistiquesparticulièrementélevées.
michel, le petit frère de SarahIlapparaîtdèslespremièresimagesdufilm.Onlevoittrèspeu,maisilestlafigurecentrale dans la vie de Sarah.Pourleprotéger,ellel’enfermedansleplacarddelachambre,illuifaittotalementconfianceetsuitsaconsigne.Elleenéprouverauneculpabilitéprofondequilaconduiraplustardàl’exil,puisausuicide.
Julia JarmondC’estlepersonnagecentraldel’histoire:journalisteaméricainevivantenFrance,elleauneculturesolide,del’espritetesttrèsaltruiste. Elle entre dans une histoire qui l’entraînetrèsloinetquivadéchirersaviefamiliale,maislarapprocherdelavérité.Perspicace,ellen’ajamaisabandonnélatracequ’elleavaitcommencéàsuivre,elleréussitmaisellepaieleprixfort.
maméC’estl’aïeuledelafamille,elleavécul’OccupationmaisnesaitriendelafamilleStarzynski.Peut-êtreaussineveut-elleriensavoircarelleaunetrèsbonneintuition(ellesaitd’avancequeJuliaestenceinte).C’estunpersonnaged’uneimportancemoyennepourl’histoire:ellecommuniquetrèsbienavecJuliaetpermetdegarderunregardcritiquesurl’ensembledelafamille.
rachelEllen’estpastrèsimportante,c’estvéritablementunpersonnagesecondairecar,mêmesanselle,Sarahauraittentédes’enfuirducamp.MaiselleretrouvelacléduplacardetlarendàSarah.Ensemble,ellesvontfuirettrouverrefugechezlesDufaure.Aprèssamort,JulesDufaureetsafemmevontapprendreàs’engageretàcourirdesrisques pour les autres.
Jules dufaureC’estluiquirecueilleSarahetRacheletfinalementintègreSarahdanssafamille,commesielleétaitsaproprepetite-fille.C’estunpaysanfermémaisquicachesasensibilitésousdesdehorsbourrus:ilperçoittrèsbienladétressedeSarah.Quand,àl’âgede20ans,Sarahlesquitte,ilensouffrira,maisneluientiendrapasrigueur,c’estunevéritablepreuved’amouretdecompréhensiondesapart.
William rainsferdSamèreSarahestmortealorsqu’ilavait9ans.Ilestélevéparsonpèreetsabelle-mère,maisàl’âgeadulte,ilvavivreenItalieetcoupelespontsavecsafamille.LorsqueJuliafaitsonapparition,ilestchoqué,nietoutenbloccarilneveutpasacceptercethéritagedu passé. Finalement,ilretourneauchevetdesonpère,apprend la vérité et reprend contact avec Julia.Ilestvraimentcapabled’évolueretleprouve.
16Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
Sarah (adulte)Sarahest–avecJulia–lepersonnagecentraldel’histoire,c’estellequimènel’actiondudébutàlafinetmêmeaprèssamort.Elleestfragile,tenace,droite.Aprèslamortdesonpetitfrère,ellerestelongtempstristeettented’effacercettetristesseparletravail,puislafuite:elles’enfuitauxEtats-Unis.AuVél’d’Hiv,sonpèrecrie,luireprochantd’avoirenferméMicheldansleplacard.Ellenes’enremettrajamais.
GendarmeIloccupeuneplaceminimedansl’histoire,maissoninterventionestdécisive:grâceàlui,SarahetRachelréussissentàs’enfuirducampdeBeaune-la-Rolande.Dès que Sarah lui adresse la parole en l’appelantparsonprénom,Jacques,ilsesentconcernépersonnellementetlesaideàsesauver.
bertrand TézacLemarideJuliaseconsacreàsontravaild’architecteoùilabeaucoupdesuccès.Enapparence,ilestsympathique,séduisant,bonpèreetbonmari.MaisilneveutpasvoirlavéritéenfaceetsefâchelorsqueJuliapoursuitsesinvestigations.Surleplanpersonnel,ilsemontreégoïsteetrefuseledeuxièmeenfantcommundontJuliaestenceinte,prétextantqu’ilnesesentpasprêt.LorsqueJuliaquitteParis,ilfaitrapidementlaconnaissanced’uneautrefemme,plusjeune.
Sarah (fille de Julia)Onlavoitsurlesdernièresimagesdufilm.C’estenpartiepourelle/àcaused’ellequelarelationentreJuliaetBertrandsetermine.Elleauraitpuêtrel’enfantdelasecondechancepourleurcouple,maisBertrandn’ytientpas.LefaitqueJulialuiaitdonnéleprénomdeSarahaunevaleursymbolique:autraversd’elle,JuliaavoulufairerenaîtreSarah,qu’elleaportémentalementenellependantplusieursmois.
FiCHE-PrOFESSEUr N°4 :ÉTUDIERLESPERSONNAGESDUFILM
17Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
FiCHE-élèVE N°5 : COMPRENDRE UN DIALOGUE DU FILM Niveaux:A2–B1
1 lES mOTS ENTENdUS
Écoutezunepremièrefoisledialogueetcochezlesmotsquevousavezentendus.
□ une illusion □ vousnevousrendezpascompte □ avant-hier
□ unemanie □ tout reconstruire □ déménagé□ sud-américaine □ soixante-dixans □ àlaguerrecommeàlaguerre□ bonàrien □ toute une vie □ t’esenceinte
2 Vrai OU FaUX ?
Écoutezunedeuxièmefoisledialogueetditessicesaffirmationssontvraiesoufausses:
PHRASES VRAI FAUX
a)Julianes’appellepasTézac,maisJarmond.
b)Juliaestdetrèsmauvaisehumeurcarelleestfatiguée.
c)MamétraiteBertrandde«bonàrien»,maisellel’aimebientoutdemême.
d)Maméapasséplusde60ansdansl’appartementoùJuliaetBertrandvontemménager.
e)MaméetsafamillevoulaientresterruedeTurenne.
f)Juliaveutsavoirpourquoilenouvelappartements’estlibérépendantlaguerre.
g)MamépensequeJuliaestenceinte.
3 réSUmEz la SCèNE QUE VOUS VENEz dE VOir
18Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
FiCHE-PrOFESSEUr N°5 : COMPRENDRE UN DIALOGUE DU FILM Niveaux:A2–B1
SiTUaTiON dU dialOGUE daNS lE Film : 20:53 – 23:09
1 lES mOTS ENTENdUS (CO/PO)
Solution :
□ une illusion ■ vousnevousrendezpascompte ■ avant-hier
■ unemanie □ tout reconstruire □ déménagé□ sud-américaine □ soixante-dixans ■ àlaguerrecommeàlaguerre■ bonàrien ■ toute une vie ■ t’esenceinte
2 Vrai OU FaUX ? (CO/PO)
Faitescorrigerl’affirmationsinécessaire.Solution:
PHRASES VRAI FAUX
a)Julianes’appellepasTézac,maisJarmond. ×b)Juliaestdetrèsmauvaisehumeurcarelleestfatiguée. ×c)MamétraiteBertrandde«bonàrien»,maisellel’aimebientoutdemême. ×d)Maméapasséplusde60ansdansl’appartementoùJuliaetBertrandvont
emménager.×
e)MaméetsafamillevoulaientresterruedeTurenne. ×f)Juliaveutsavoirpourquoilenouvelappartements’estlibérépendantla
guerre.×
g)MamépensequeJuliaestenceinte. ×
19Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
FiCHE-PrOFESSEUr N°5 : COMPRENDRE UN DIALOGUE DU FILM
TraNSCriPTiON dU dialOGUE (20:53 – 23:09)
Julia Jarmond Bonjour
Infirmier BonjourMadameTézac
Mamé Nel’appelezpasMadameTézac,ellepréfèreJarmond.Jarmond,c’estsonnomdejeunefille…MissJarmond.Elleutilisesonnomaméricain,c’estunemanieaméricaine,MissJarmondestaméricaine.
Julia Jarmond Jevoisquevousêtesdebonnehumeur.
Mamé Detoutefaçon,MadameTézac,c’estmoi.
Infirmier Bonnejournée,Mesdames!
Julia Jarmond Tenez,jevousaiapportéça.
Mamé Tuyaspensé!Merci.Alors?Ettonbonàriendemari,commentva-t-il?Ilnevientjamaiscelui-là.
Julia Jarmond Çava,ilesttrèsoccupé,maisilpensebeaucoupàvous.
Mamé Tuparles!Commentvas-tu,toi?Tuasl’airfatiguée.
Julia Jarmond Ahbon?Non,çava.Jesorsd’uneinterviewunpeudifficile.
Mamé Etcetappartement,alors?
Julia Jarmond On y était avant-hier.
Mamé Vousn’alleztoutdemêmepastoutcasser,j’espère.Vousnevousrendezpascomptevousautres,onyapasséplusde60ans.Touteunevie.
Julia Jarmond Soixanteans?
Mamé Etoui!Soixanteans!Etpourtant,audébut,çaneressemblaitpasàgrand-chose.Mais,commeondisaitàl’époque:àlaguerrecommeàlaguerre!
Julia Jarmond Vousyavezemménagépendantlaguerre?
Mamé Oui,enaoût1942.Ah,c’étaitlabohème.Onvivaitdansunepièceàtrois,justeau-dessusdumagasin,ruedeTurenne.Edouardavait9ansàl’époque.Alors,quandnotreconciergenousaditqu’ilyavaitundeux-piècesquis’étaitlibéré,pastrèsloin…
Julia Jarmond Pourquoil’appartementa-t-ilétélibéré?
Mamé Ohça,mapetite,tum’endemandestrop,c’estloinça.Tiens,tuvoudraispasmedonnerunpetitpeud’eaus’ilteplaît?
Julia Jarmond Ouh la la (Julia s’assied sur le lit de Mamé)
Mamé Merci,maismondieu,qu’est-cequetuas?Tuestoutepâle.
Julia Jarmond Non,c’estrien.J’aidûmeleverunpeutropvite,j’ailatêtequitourne.
Mamé Nonmais,disdonc,t’esenceinte,toi?
Julia Jarmond Non,voussavezbien…Déjà,quandj’avaisl’âge,c’était…c’étaitcompliqué. Alorslà…
Mamé Jesensceschoses-là,moi,tuesenceinte!
20Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
FiCHE-élèVE N°6 :SOUFFRANCESETLIEUXDEMÉMOIRENiveaux:B1–B2
1 rECHErCHEz
– Drancy– leportdel’étoilejaune– lemaréchalPétain– laCollaboration– lemémorialdelaShoah– larafleduVeld’Hiv
2 déCriVEz lES imaGES Ci-dESSOUS
Mettez-lesenrelationavecunfaithistoriquedelaSecondeguerremondialeoudesamémoire.
B
D
F
A
C
E
21Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
FiCHE-PrOFESSEUr N°6 :SOUFFRANCESETLIEUXDEMÉMOIRENiveaux:B1–B2
SUGGESTiONS dE TraVail :
– Dansunpremiertemps,onconstituera3ou6groupesenfonctiondunombred’élèvesdanslecours.Onleurdemanded’effectuerleur/srecherche/s,puisonmetencommunlesrésultats.
– Dansunsecondtemps,onleurprésentelesimages:àtourderôle,ilsdécriventlesimagesetlesmettentenrelationaveclesfaitshistoriquessurlesquelsilsonteffectuédesrecherches.
A – La rafle du Vélodrome d‘Hiver (16–17juillet1942)C’estlaplusgrandearrestationmassivedeJuifsréaliséeenFrancependantlaSecondeGuerremondiale.Enjuillet1942,lerégimenaziorganisel‘opération«VentPrintanier»:unerafleàgrandeéchelledeJuifsdansplusieurspayseuropéens.EnFrance,lerégimedeVichymobiliselapolicefrançaisepourparticiperàl‘opération:àParis,9000policiersetgendarmesraflerontlesJuifs.Le17juillet,enfindejournée,lenombredesarrestationsdansParisetlabanlieueétaitde13152selonleschiffresdelapréfecture de police.
B – Camp de beaune-la-rolandeBeaune-la-Rolandeétaitl’undes3campsdetransitimplantésdansleLoiret.Construiten1939,cecampfututiliséparlesAllemandspouryregrouperdesprisonniersdeguerreavantleurenvoienAllemagne.Le17août1942,aeulieuladéportationenmassedesenfants,enmajoritéfrançais,dontlesparentsavaientétédéportés.Environ1.500enfantsducampdetransitdeBeaune-la-Rolandefontpartieduconvoin°20quilesemmèneraversDrancy,dansdesconditionsépouvantables.
C – le journal intime et la clé de Sarah Lejournalintimeetlaclé(queSarahemmèneavecelleauVéld’Hiv)sontdeuxobjetstrèssymboliquesquireprésententàlafoislamémoire(individuelle)etlesecret.Cesdeuxobjetspersonnelsontunevaleurexemplairepourledestindetoutunpeuple.Pendantdesannées,lejournalintimedeSarahaétéenfermé,sonfilsWilliamnesavaitriendelaviedesamèreenEurope,desadouleur,desaculpabilité.Dèslorsqu’ilestdévoilé,leschosess’éclaircissent,lespersonnagess’apaisent.
D – ministère de l’intérieurEn1942,legouvernementdeVichy,larafleportantlenomde«Ventprintanier»estpréparée,surdemandedugouvernementallemand,parleministrePierreLavaletlesecrétairegénéraldelapolice,RenéBousquet.Le13juillet1942,lacirculairen°173-42delapréfecturedepoliceordonnel’arrestationetlerassemblementde27.391JuifsétrangershabitantenFrance,12.884Juifssontarrêtés.
E –le mémorial de la ShoahLemémorialdelaShoahestunmuséeconsacréàl‘histoirejuivedurantlaSecondeGuerremondiale,enparticulieràl’enseignementdel’histoiredelaShoah.Cemuséeaouvertsesportesenjanvier2005,danslequartierduMarais(4earrondissementdeParis).Enplusdumusée,lesiteduMémorialdelaShoahabriteleCentrededocumentationjuivecontemporaine(CDJC)fondépendantlaSecondeGuerremondialeparIsaacSchneersohnetLéonPoliakovdanslebutderéunirdespreuvesdocumentairessurl’éliminationdesJuifsd‘Europe.Leschercheurspeuventdésormaisyconsulterunfondsd‘archivesparmilesplusimportantsd‘Europe.
F – discours de Jacques ChiracLediscoursdu16juillet1995auVélodromed‘Hiverestundiscoursprononcéle16juillet1995parJacquesChiracpourcommémorerlaraflequiyavaiteulieupendantlaSecondeGuerremondiale.C‘estdanscediscoursqu‘estreconnue,pourlapremièrefois,laresponsabilitédelaFrancedansladéportationdeJuifsfrançaisaucoursdel‘occupationdupaysparlesnazis.Lesautoritésfrançaisesavaienteneffetcollaboréaveclesoccupants,enprocédantàdesarrestationsetàdesraflesdeJuifsafindelesleurlivrer.LacommunautéjuivedeFranceestégalementtrèssatisfaite:SergeKlarsfeld,quiavaitinvitéChiracàprononcercediscours,diraplustardquecelui-ciest«cequ‘ilresteraduseptennatdeJacquesChirac».
SiTES PErmETTaNT aUX élèVES dE COmPléTEr lEUrS rECHErCHES :
– MémorialdelaShoah:http://www.memorialdelashoah.org/
– ConservatoirehistoriqueducampdeDrancy:http://www.camp-de-drancy.asso.fr/
– DocumentationdelavilledeParissurleVéld’Hiv: http://itinerairesdecitoyennete.org/journees/27_jan/documents/veldiv_paris.pdf
22Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
iii. POUr allEr PlUS lOiN
a) aNalySE d’UNE SéQUENCE (39:10jusqu’à43:40)
LaséquenceàanalysermontrelafuitedeSarahetRachelducampdetransitdeBeaune-la-Rolande.Lesplansutilisésetlecadrageillustrenttrèsbienlafragilitédesdeuxfillettesenfuiteainsiquelesrapportsdeforceentreellesetlemondeextérieur.Lepointdevue,leregardjouenticiunrôlecentral.Lesinterrogationsliéesàleuravenirtrouventleurexpressiondanslesymbolismedecertainesimages.Lesplansetlecadragesontvariés.Onauradoncintérêtàréviserlevocabulairetechniquedel’analysefilmique.(*)Touslestermesmarquésd’uneastérisquesontexpliquésdanslelexiqueCinéfête,disponibleenligne:http://www.institut-francais.fr/IMG/pdf/Cinefete10_PetitLexique.pdf
– Visionnerauminimumdeuxfoislaséquence.
– Distribuerletableauci-dessousauxélèves(plierlafeuilledetellemanièrequelesréponsesn‘apparaissentpas).
– Fairerépondreàl‘oral,puisparécrit.
IMAGE QUESTIONS RÉPONSESPOSSIBLES
1 – Décrivezl’image. – Quel est le point de vue adopté?
– Unpersonnagequiportedesbottes(legendarme)observedeuxfillettesquitententdes’enfuirenpassantsouslesfilsbarbelés.
– C’estlegendarmequiobservelascène,lesdeuxfillettesnelevoientpas.Lespectateurs’identifieauxdeuxenfants,ilapeurdecequivasepasser.
2 – Décrivezl’imageenvousconcentrantsurl’expressionduvisagedesfillettes.
– Quelestleplan*etlecadrage*utilisés?
– Queleffetcetteimageproduit-elle sur le spectateur?
– Lesdeuxfillettesontétéinterpelléesparlegendarme,elleslèventlesyeuxverslui.Ellesontpeur,leregarddeSarahsembleimplorercetadulte.
– Ellessontprisesenplongée*,cequifaitressortirleurvulnérabilité.Leplanrapproché*permetd’avoirlespersonnagesenentier.
– Lespectateur,quis’identifieauxenfants,prendautomatiquementpartipourelles.
3 – Décrivezl’expressionduvisagedugendarmefrançais.
– Quelestlepointdevue? – Quel est le plan et le cadrage*utilisés?
– Ilestàlafoissurprisetindéciscarilnes’attendpasàunetelleréactiondelapartdedeuxpetitesfilles.
– C’estlepointdevuedeSarahquiestrenforcéparlecadrage*:lacontre-plongée*faitapparaîtrelegendarmecommeqq.degrandetpuissant.
4 – Décrivezl’image. – Quelestlesymbolismedecetteprisedevue?
– Sarah,vueparlegendarme,luitendlamain.Elleestpetite,menueetfragile,sonétoilejaunerenforcesasituationdevictime.
– Lesymbolismedecetteimageesttrèsfort:aulieudes’enfermerdanssonstatutdevictime,Sarahtentedes’ensortirentendantlamainàceluiquiestson«bourreau».Elleletraited’égalàégaletsemontretrèsforte.Ellenecèdepasàlapeur.
23Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
5 – Décrivezl’image. – Enquoicetteimageest-ellesymbolique?
– Unemaind’adultesoulèvelesfilsbarbeléspourpermettreauxenfantsdes’enfuir.Maisparcegesterapide,ilseblesseégalement.
– Cegrosplan*delamaindugendarmemontreque,pouraiderlesenfants,ilseblesse.Ilblesseégalementlesrèglesquisontimposéesparsahiérarchie.
6 – Décrivezl’image. – Quelestlepointdevue? – Queveutmontrerleréalisateur?
– Legendarmealaissés’enfuirSarahetRachel.Ils’estblesséàlamainetilleshouspillepourqu’elless’enaillentvite.
– Il est vu par le spectateur (pas par les enfants qui viennent de prendre la fuite).
– Cetteimageestambivalente:c’estlegendarmequiestenfermédanslecamp,symboledurégime.Sablessureestaussicelleducodemoralqu’enfreinttoutunrégime.
7 – Décrivezl’image. – Qu’exprime-t-elle?
– Sarah et Rachel prennent la fuite. Leur course àtraversunchampdebléexprimeleurdésirdeliberté.
– Deuxélémentsàl’horizonsontannonciateursdeproblèmesfuturs:lecielnuageuxetlaforêt(lignedeforcehorizontale)quisembleleurbarrerlaroute.
8 – Décrivezl’image. – Comparezl’expressionduvisagedesdeuxfillettes.
– Onvoitlevisagedesdeuxfillettesenplanrapproché.*
– RachelscrutelevisagedeSarah;leregarddeSarahseporteversunobjectifinvisiblepourlespectateur.Lechemindesdeuxfillettesestparseméd’interrogations.C’estSarahquisembleêtrelaplusdéterminée.L’instantd’après,ellesvontsebaigner.
9 – Décrivezl’image. – Quelleestladoubleinterprétationpossibledecetteprisedevue?
– Desvêtementsgisentsurlesol,àl’und’euxestcousul’étoilejaune.Lesfillettesarrachentleurétoilepuissedéshabillentpourprendreunbaindansunétang.
– Onpeutpenserquelesdeuxenfantsabandonnentvolontairementcesvêtementsetl’étoilejaunequilesstigmatise.Maiscesvêtementsàmêmelesolsontirrémédiablementassociésàuneperte.Ilssontunmauvaisprésage.
10 – Décrivezl’image. – Qu’évoque-t-elle?
– Sarahsebaignedansunlac.Ellealesbrasencroixetflottedansuneeaulégèrementboueuseetsombre.
– Lesbrasencroixévoquentlesacrifice.Sarahévoqueainsiuneimagedelamort.Deprès,ondiscernelasouffrancesurlestraitsdesonvisage.
11 – Décrivezl’image. – Quelestlepointdevueici? – Quelleestl’interprétationquis’impose?
– Deuxfillettes,SarahetRachel,passentlatêtedansl’encadrementdelafenêtre.Leurregardangoisséscrutel’intérieurdelamaison.Ellesontpeur.
– EllessontvuesparlesDufaure,maisavanttoutparlespectateurqui,commeelles,s’interrogesurleuravenir.
– Ellessontexcluesdelasociété,maisaussiexcluesdufoyer,c’estcequ’illustreleurpositionàlafenêtre,àl’extérieur.
24Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
b) dU Film aU liVrE : UN EXTraiT dU rOmaN dE TaTiaNa dE rOSNay
[Cependant]ilnefaisaitpastoujoursbons’immiscerdanslamémoiredéfaillantedeMamé.Souvent,j’étaisfaceàdesblancsinterminables.Ellenesesouvenaitplusderien.Les«mauvais»jours,elleserefermaitcommeunehuître.Ellerestaithébétéedevantlatélévision,leslèvrestellementrentréesquesonmentonpointaitversl’avant.Unjour,elleoubliajusqu’àZoëetdemandaitsanscesse:«Maisquiestcetteenfant?Quefait-elleici?»Zoë,commetoujours,avaitréagienadulte.Maislesoir,jel’avaisentenduepleurerdanssonlit.Quandjeluiavaisdemandécequilafaisaitpleurer,ellem’avouaqu’ellen’admettaitpasdevoirvieillirsonarrière-grand-mère,quecelaluiétaitinsupportable.«Mamé,dis-je.Quandavez-vousemménagéruedeSaintongeavecAndré?»Jem’attendaisàl’horriblegrimace,quiluifaisaitimmanquablementunetêtedevieuxsingepleindesagesse,puisàl’inévitable:«Oh,jenem’ensouviensplus…»Maislaréponsetombanette.«Juillet1942.»Jemeredressaietladévisageai.«Juillet1942?nepus-jem’empêcherderépéter.–C’estcela.–Etcommentavez-voustrouvél’appartement?C’étaitlaguerre,celadevaitêtredifficile,non?–Pasdutout,dit-ellegaiement.Ils’esttrouvélibresoudainement.C’estlaconciergequinousenaparlé,MmeRoyer,quiconnaissaitlanôtre.NoushabitionsalorsruedeTurenne,justeau-dessusdumagasin,unappartementd’unepièce,exiguetsombre.Alors,c’étaituneaubaineetnousavonsdéménagé,Édouarddevaitavoirdixoudouzeansàl’époque.Nousétionstoutexcitésàl’idéed’habiterunendroitplusgrand.Etjemesouviensqueleloyerétaitbonmarché.Àl’époque,cequartiern’étaitpasàlamode,commeill’estaujourd’hui.»Jenelaquittaipasdesyeuxetenchaînéenmeraclantlagorge:«Mamé,voussouvenez-voussic’étaitdébutoufinjuillet?»Ellesourit,heureusedeconstaterquesamémoiremarchaitsibien.«Jem’ensouvienstrèsbien.C’étaitàlafindumois.–Etvoussouvenez-vouspourquoicetendroits’étaitsoudainlibéré?»Ellesouritencorepluslargement.«Biensûr.Ilyavaiteuunerafle.Onavaitarrêtédesgensetbeaucoupd’appartementss’étaienttrouvésvides.»Jelaregardaiinterloquée.Sesyeuxs’arrêtèrentdanslesmiensets’assombrirentenvoyantl’expressiondemonvisage.«Maiscommentcelas’est-ilpassé?Commentavez-vousemménagé?»Elletripotasesmanchesensetordantlabouche.«MmeRoyeraditànotreconciergequ’untrois-piècesétaitlibreruedeSaintonge.Voilàcommentças’estpassé.C’esttout.»Ellesetut,cessad’agitersesmainsetlescroisasursesgenoux.«MaisMamé,murmurais-je,vousnepensiezpasquecesgensreviendraient?»Sonvisagedevintgrave,etseslèvressecrispèrentenunrictusdouloureux.«Nousnesavionspas,finit-elleparmedire.Nousnesavionsrien,riendutout.»Puisellebaissalatêteetregardasesmains.Elleneparleraitplus.
Tatiana de Rosnay, Elle s’appelait Sarah, Éditions Héloïse d’Ormesson, 2007, p. 119–121
01
05
10
15
20
25
30
35
40
25Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
TraNSPOSiTiON dU rOmaN à l’éCraN
Le Livre de Poche (LLdP)ainterviewélescénaristeSergeJoncour(SJ)ainsiquel’auteureTatiana de Rosnay (TdR);danslepassageci-dessus,ilss’exprimenttousdeuxsurl’adaptationcinématographiqueduroman«Elles’appelaitSarah»:
LLdP : Serge,leromanétait-iladaptabletelquelouavez-vouseffectuédescoupessauvages?
SJ : Adaptabletelquel,non,onauraiteuunfilmdeplusdequatreheures.Évidemmentnousavonsprisdesraccourcis,nousavonsdensifiécertainspassagesàl’image.Uneséquencededixsecondespeutfortbienrésumervingtpagesdetexte.Dansunrécit,l’émotionpasseparlemot,dansunfilm,c’estaussiparleregard.Uneséquence,uneimage,uneattitude,enunesecondelamagiedufilmfaitquel’onexprimeénormément.Etc’estsuffisant.Danslesouvenirquel’onad’unroman,desimagessesuperposent,commedesfiltresquisesuccèdentetquel’ondéposesurlesouvenir,vousvoyez…C’esttrèsdifficiledeconserverl’efficaciténarratived’unlivredansunfilm,maisjepensequenousavonsétéfidèlesautextedeTatiana…Nousnel’avonspastrahie.
LLdP : Quepensez-vousdecettenotiondefidélité,Tatiana?
TdR : Elleestentièrementrespectéeici.Bienévidemment,SergesetGillesontprisdesraccourcis,despetitschangements,maistoutmeconvient.Parexemple,lemarideJulian’estpasfollementsympathiquedanslelivre,maisdanslefilm,onl’aimebienetcelanechoquepas.Parailleurs,danslefilmonvoitcettescènequin’estqu’évoquéedanslelivre,JulesDufaureécritlalettre,cettelettrequ’ÉdouardTézacvadécouvrir…EtpuisSarah,onvoitlamortdeSarahdanslefilm…Pasdanslelivre…C’estimportant.Lanotiondefidélité,ais-jeététrahie?Évidemmentnon,niSergeniGillesnem’onttrahie,ilsontcompris,ilsontcontinuéSarahetluiontdonnéuneautrevie…passidifférentedelamienne,profonde,bouleversante…Pourmoi,l’essentielétaitderesterdanslasobriété,c’estcelaquiimportaitplusquetout,nepastomberdanslepathosouunsentimentalismedéplacé.Lefilmestsobreetd’autantpluspuissant.
In : « Elle s’appelait Sarah », Une interview de Serge Joncour et Tatiana de Rosnay, Éditions Héloïse d’Ormesson, 2007, p. 410
PrOPOSiTiONS d’aCTiViTéS
– LisezenclasseletextetiréduromandeTatianadeRosnay.Ilyestquestiond’unevisitequ’effectueJuliaàlamaisonderetraiteoùsetrouveMamé.Lepassagecorrespondaudialogue,retranscritsurlaficheprofesseurn°5.
– Comparezletextelittéraireetsatranspositiondialogiquedanslescénario.Onconstatedesdifférencesimportantes:
– letextelittéraireest,bienévidemment,beaucoupplusexplicite.Lefilm,entantquemédiumrenonceàcetteprécisionnarrative:regards,gestes,expressionsduvisagesontexprimésparlacaméraavecdesmoyenspluséconomiquesquelalangueseule,
– certainesinformationsdudialoguedivergentprofondémentdecellesdonnéesdansletextelittéraire:dansleroman,Mamésavaitqu’unerafleavaiteulieuetqu’elleallaits’installerdansunappartementoùavaientvécudespersonnesarrêtéesrécemment.Bienqu’elleaitdespertesdemémoire,ellesesouvientprécisémentdecemomentdesavie.Enfin,dansleroman,Juliaesttrèschoquéedecetteconversation,maisnelaisserienparaître.
– Discutezaveclesélèvesdel’encadré: Partagez-vouslepointdevuedeSergeJoncouretTatianadeRosnay?Quellessontlesconséquencesdeces«raccourcis»surl’interprétationgénérale?QuelleimagedeMamédonneleroman?Etlefilm?
– Peut-onresterfidèleàunromanlorsqu’onletransposeàl’écran?
26Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
C) dérOUlé SéQUENTiEl dU Film
N° DE LA SÉQUENCE
MINUTAGE DESCRIPTIONDELASÉQUENCE
1 00:00:00 Générique du début.Deuxenfants,unefilletteblondeetsonpetitfrèrejouentdansunechambreàcoucher.Onfrappeàlaporte,c’estlapolicefrançaise.16juillet1942:Lamèredesdeuxjeunesenfantsleurouvrelaporte,lapoliceluidemandedepréparerquelquesaffaires,deprendresespapiersetdelessuivre.Lajeunefemmelessupplied’épargnersesenfants.LapetiteSarahprofited’unmomentd’inattention,ellecourtdanslachambreetenfermesonpetitfrèredansunplacard.Ildoitluipromettredenepasensortiretdenepasbouger.SarahdescenddanslacourpourrejoindresamèreetlesautresJuifsquisontarrêtés.Certainespersonnesaffichentleurjoieouvertement.LepèredeSaraharrive,ilesteffondré.Fonduenchaîné
2 00:05:55 Paris 2009 : JuliaJarmond,journalisteaméricaine,arrivedansunappartement,accompagnéedesonmarietdesafilled’unedouzained’années.Ilsréfléchissentàlafaçond’aménagercetappartement.Bertrandracontequesesparentsyontvécu,audébutilsn’enlouaientqu’unepetitepartie.Petitàpetit,ilsontpuagrandirleurterritoire. Le Marais était autrefois un quartier populaire.
3 00:07:37 Salle de rédaction parisienne d’un magazine américain.Desjournalistes,dontJulia,parlentduprochainnuméro.Unepropositionestretenue,celledefaireunnumérosurlesarrestationsduVéld’Hiv:les16et17juillet1942,13.000Juifsontétéarrêtésetparquésdanscetendroitavantd’êtreexpédiésverslescampsdeconcentrationenAllemagne.
4 00:10:09 1942:Lesfamillesjuivessontarrêtées,bousculéesdanslevélodrome.Lestoilettessontbouchéesetlesconditionsd’hygiènecatastrophiques.Unefemmesesuicide.Sarahtentededonnerlacléduplacardoùestenfermésonfrèreàunejeunefemmequiveuttenterdes’enfuir.Cettedernièrearrachesonétoilejauneetsimuleunmalaise.LepèredeSarahesttrèssceptique,ilpensequejamaisellenepourras’ensortir.Maisellesepiquelaboucheàl’aideduépingleetsaigne.Uneinfirmièrel’évacue.LepèredeSarahhurle,maisilestrefouléparlapolice.IlreprocheàSarahd’avoirenfermésonfrère.Père,mèreetfillesonteffondrés.
5 00:17:17 Julia Jarmond fait une séance photo en ville,ellephotographieleslieuxoùsesontdérouléscesfaits,plusdesoixanteannéesenarrière.Elles’entretientavecunefemmeâgéequiaététémoindesarrestations.LavieilledameévoquelapassivitédesFrançais,l’antisémitismeetl’impassedelapolitiquedecollaboration.
6 00:18:37 images accablantes du Vél d’hivetdel’embarquementdespersonnesàborddecamionsbâchés.
7 00:20:43 Julia va rendre visite à la grand-mère de bertranddansunemaisonderetraite.Cettedernièreditqu’elleapasséplusde60annéesdansl’appartementduMaraisdanslequelsonpetit-filsvaemménager.Juliademandepourquoil’appartements’estlibéréàl’époque,maisMaménesaitpasrépondreàcettequestion.MamépensequeJuliaestenceinte.Juliahésite,mais,unpeuplustardelleseprocureuntestdegrossesse.
8 00:24:23 Juillet 1942 – Camp de transit de beaune-la-rolandeSarahetsesparentssontpoussésversl’entréeducamp,elleadelafièvreetsamèrelaportedanssesbras.Envain,lamamanchercheunmédecinàlaronde.
9 00:26:25 Julia est au restaurant avec son mari,elleluiannoncequ’elleestenceinte.Bertrandn’estpasheureux,ilneveutpasêtre«unvieuxpère»,Juliaafaitdeuxfaussescouches,leurfilleadéjà12ans.Illuidemanded’avorter.
10 00:29:12 Sarah, fiévreuse, est portée par sa mère,maislesgendarmesséparentmèresetenfants.Mouvementdepanique.Sarahtombeparterre,elletienttoujourslacléduplacarddanssamain.
27Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
11 00:32:25 Julia se rend au mémorial juif du marais.Al’intérieur,unmonsieurâgéluiexpliqueque,enrépertoriantlesinformationssurlespersonnesdéportées,illeurredonneuneidentité,leurpermettantàtitreposthumed’échapperauxchiffresetauxstatistiques.Juliainterrogecevieuxmonsieursurl’identitédespersonnesquihabitaientl’appartementdu36,ruedeSaintonge,làoùellevas’installer.Elleapprendqu’ils’agissaitd’unefamillejuivepolonaise,lafamilleStarzynski.Elledécouvremêmeunephoto de Sarah.
12 00:35:43 Sarah se réveille au camp.Elleadormipendant3jours.Elledécidedes’échapperpourlibérersonpetitfrèreetfomenteunplanpours’enfuir.UnpolicierselaisseattendrirparlessupplicationsdeSarahetlalaissefuirencompagnied’uneautrefillette,Rachel.
13 00:41:00 Les deux fillettes s’enfuient,ellescourentdansunchampdeblé,puisdanslesbois.Ellessebaignentdansunétant.Rachelaunmalaise,ellesarriventdansunvillage.
14 00:44:04 Julia parle à sa sœur alice qui vit à New york;cettedernièreluiexpliquequ’ellepeutcomprendrelepointdevuedeBertrand:unnouvelenfantrisqueraitdeperturberleur vie.
15 00:46:12 Sarah et sa petite compagne ont finalement trouvé refuge dans une ferme. Elles s’endormentsurlapaille,prèsduchien.Lefermierfinitparlesrecueillir,maisRachelestgravementmaladeetfinalement,ellemeurtdeladiphtériedanslesheuresquisuivent.Sarahprétendqu’elles’appelleMichèle.
16 00:51:27 Edouard, le beau-père de Julia, arrive à la maison de retraite.Ilestunpeufâchéd’apprendrequeJuliafaitdesrecherchessurlespropriétairesdel’appartementruedeSaintonge.
17 00:52:40 Sarah et la famille dufaure partent en train pour Paris.Sarahesthabilléeengarçon.Lorsd’uncontrôled’identité,JulesDufaurelaisseunpeud’argentdansuneenveloppepourqu’onn’arrêtepasSarah.
18 00:54:48 dans la voiture, Edouard, inquiet s’entretient avec Julia. Lorsque cette dernière prononcelenomdesStarzynski,ilavouequeMaménesavaitrien,qu’ellen’étaitpaslàlejouroùlapetiteestrevenue.Lapetite,c’estSarah.
19 00:56:16 Sarah arrive à son ancien domicile,ellefrappeàlaporte,entreensuitedeforcedansl’appartementquiétaitlesien.Ellesedirigeversleplacardetcommenceàhurler.
20 00:57:53 Edouard raconteque,lorsqu’ilsontemménagédansl’appartement,ilyavaituneodeurterribleetqu’ilsavaientmêmetrouvéunchatmortdanslacuisine.L’appartementavaitétépillé.De1942jusqu’àlamortdePapé,personnen’auraitprononcélenomdeSarah:ilauraitfaitpartiedusecret.
21 01:00:00 Julia se rend rue de Saintonge.BertrandetJuliadînentauxchandelles,Bertrandavaitimproviséunpanierpique-nique.Juliafinitparsemettreencolèrecarilnepeutseséparerdesonportable.IlestsurlepointdesigneruncontratimportantaveclaChine,c’estcequicomptepourlui.JulialuicrieauvisagequecetappartementappartenaitàdesJuifsdéportés.
22 01:03:00 Julia, seule,ouvreuneboîtecontenantdeseffetspersonnelsayantappartenuàlafamilleStarzynski.CoupdefilavecBertrandquiestchoqué:désormaistoutelafamilleestaucourant.Julia,ayantexaminélecontenudelaboîte,lerassure:Papéaeffectuédesvirementsàlafamilledefermiersjusqu’àcequeSarahait18ans.Edouardestému.
23 01:05:00 Sarah a 18 ans,ellevittoujoursdanslafermedesDufaure.Sarahsurlesplagesdudébarquement.DiscoursdeChirac:74trainssontpartisversl’Allemagne,76.000JuifsontétédéportésdeFrance.
24 01:09:00 Julia est à la clinique,elleestsurlepointd’avortermaisellereçoitunappel:onaretrouvélatracedeSarah.Devantuneéglisedeprovince,ellerencontrelapetitefilledufermierquiavaitrecueilliSarahquandelleétaitpetite.Elleluiraconteque,àl’âgede20ans,elleaécritunelettred’adieuetqu’elleestpartiesansjamaislaisserd’adresse,enmai1953.Maisquelefermierneluienajamaisvoulu.En1955,elleauraitenvoyéunmessage,enprovenancedeBrooklyn.
28Dossier pédagogique / ELLE S’APPELAIT SARAH de Gilles Paquet-Brenner
25 01:14:00 Julia se rend à New york,elleserendchezAlice,puiselleépluchetouteslesadressesportantlenomdeRainsferd.EllefinitpartrouverunefamilledanslaquelleonluiannoncequeSarahestmorteen1966dansunaccidentdevoiture.Savoitureauraitfaituneembardée.Lemariseseraitremarié,maispourl’instantilestàl’hôpital.Elleauraiteuunfils,Williamquiavait9anslorsqu’elleestmorte.IlvitàFlorence en Italie.
26 01:25:00 zoé se fait du souci,elleappellesamère,ellesparlentdubébéànaître.
27 01:25:00 Julia est en italie,ellerencontrelefilsdeSarahquitientunrestaurant.LorsqueJulialuimontreunephotodeSarahportantl’étoilejaune,WilliamnietoutenblocetmetJuliadehors.Ilnepeutcroirecettehistoire.Samère,c’estainsiqueSarahseprésentait,étaitfrançaiseets’appelaitDufaure,ellen’auraitjamaisvécuàParismaisvivait en province.
28 01:29:00 retour à Paris.Bertrandestscandalisé:toutelafamille,mêmeMamé,estaucourant.IlpensequelaquêtedevéritédeJuliaestalléetroploinetilpersisteànepas vouloir leur enfant.
29 01:31:00 William est allé voir son père en amérique. Le père lui avoue toute la vérité. Il lui racontesarencontreavecSarah,elleétaittrèsbellemaisaussiquelqu’undetrèstriste.Illuiraconteaussiquesonaccidentn’enétaitpasun,maisunsuicide,qu’elleétaitdépressive.Aprèslanaissancedesonbébé,elleauraitcourudansuneéglisepourlefairebaptiser.Williamesteffondré.
30 01:37:00 Bertrand skype avec sa fille Zoé,quiveutrentrerenFrance.Apparemment,ilaunenouvellepetiteamie,maiscen’estpasencoreofficiel.JuliaestàCentralParkavecsonenfant,unepetitefille.Ellearendez-vousavecWilliamdansuncafé.Ilsprennentuncaféetseréconcilient.Lorsqu’ildemandecommentelles’appelle,elleditLucy.MaisLucy,c’estlenomdelagirafeenplastique.Lenomdel’enfant,c’estSarah.Williamfondenlarmes,Julialeconsole.
31 Générique de fin
d) SiTOGraPHiE
la bande-annonce : http://www.youtube.com/watch?v=2ae8XaEkbBU
interview de Gisèle Casadesus et mélusine mayance : http://www.canalplus.fr/c-cinema/pid3614-c-bonus-et-interviews.html?vid=380634
interview de Gilles Paquet-brenner : http://www.canalplus.fr/c-cinema/pid3614-c-bonus-et-interviews.html?vid=380639
interview de Kristin Scott Thomas et Gilles Paquet-brenner : http://www.canalplus.fr/c-cinema/c-les-films-en-salles/cid371412-elle-s-appelait-sarah.html
Entretien avec Frédéric beigbeder e.a. : http://www.canalplus.fr/c-cinema/c-les-films-en-salles/cid371412-elle-s-appelait-sarah.html
interview de Tatiana de rosnay : http://www.dailymotion.com/video/xf3z7q_interview-de-tatiana-de-rosnay-elle_webcam?search_algo=1
d’aUTrES FilmS SUr lE mêmE THèmE
« La rafle » de Roselyne Bosch, 2010 : http://larafle.gaumont.fr/
« Plus tard, tu comprendras » d’ Amos Gitaï, 2008 : http://fr.wikipedia.org/wiki/Plus_tard_tu_comprendras
« Un secret » de Claude Miller, 2007 : http://fr.wikipedia.org/wiki/Un_secret_%28film%29
« Monsieur Klein » de Joseph Losey, 1976 : http://fr.wikipedia.org/wiki/Monsieur_Klein