Elektrometrik Konum Belirlemede Kullanılan Aletler

Elektrometrik Konum Belirlemede Kullanılan AletlerElektrometrik Konum Belirlemede Kullanılan Aletler

1. Hidrodist1. Hidrodist Hidrodist, hidrografik amaçlar için geliştirilmiş mikro dalgalarla Hidrodist, hidrografik amaçlar için geliştirilmiş mikro dalgalarla

uzunluk ölçümü yapan bir tellürometre sistemidir. Hidrografi uzunluk ölçümü yapan bir tellürometre sistemidir. Hidrografi taşıtının konumu, ölçülen iki uzunluğun fonksiyonu olarak taşıtının konumu, ölçülen iki uzunluğun fonksiyonu olarak bulunur. Ana alet (master), ölçmelerin yapıldığı hidrografi bulunur. Ana alet (master), ölçmelerin yapıldığı hidrografi taşıtında, 2 adet karşı alet (remote) kıyıdaki iki jeodezik taşıtında, 2 adet karşı alet (remote) kıyıdaki iki jeodezik noktada bulunur. Hidrografi taşıtından ölçülen iki uzunluğun noktada bulunur. Hidrografi taşıtından ölçülen iki uzunluğun kesiştirilmesi ile, iskandil yapılan noktanın konumu belirlenir.kesiştirilmesi ile, iskandil yapılan noktanın konumu belirlenir.

Hidrodistlerin çok kullanılan MRB-2 modelinde sistem, 2 ana Hidrodistlerin çok kullanılan MRB-2 modelinde sistem, 2 ana

alet ile, 2 karşı aletten oluşur. Ana aletler, küçük ve taşınabilir alet ile, 2 karşı aletten oluşur. Ana aletler, küçük ve taşınabilir olduklarından küçük botlarda da kullanılabilmektedir. Karşı olduklarından küçük botlarda da kullanılabilmektedir. Karşı aletler, kıyıdaki iki jeodezik noktaya yerleştirilir. Her ana alet, aletler, kıyıdaki iki jeodezik noktaya yerleştirilir. Her ana alet, kendi karşı aleti ile sürekli olarak çalışır. Ölçme için, karşılıklı kendi karşı aleti ile sürekli olarak çalışır. Ölçme için, karşılıklı aletler arasında kesintisiz gözlem gerekli olduğundan jeodezik aletler arasında kesintisiz gözlem gerekli olduğundan jeodezik istasyonların, arazi ve ölçme sınırı koşullarına uygun istasyonların, arazi ve ölçme sınırı koşullarına uygun seçilmesi zorunludur. Hidrodist MRB-2 nin maksimum ölçme seçilmesi zorunludur. Hidrodist MRB-2 nin maksimum ölçme sınırı 40 km, inceliği ise, sınırı 40 km, inceliği ise, 1,5 metredir. 1,5 metredir.


2. Elektronik Teodolit2. Elektronik Teodolit Hidrografi alanında elektronik teodolit olarak Hidrografi alanında elektronik teodolit olarak

adlandırılan ve hidrografi gemisine yerleştirilen mikro adlandırılan ve hidrografi gemisine yerleştirilen mikro dalga konum belirleme sistemi, gemi ile kıyıdaki 3 dalga konum belirleme sistemi, gemi ile kıyıdaki 3 jeodezik nokta arasında oluşan 2 kestirme açısını jeodezik nokta arasında oluşan 2 kestirme açısını elektronik olarak ölçmektedir. Kıyıdaki jeodezik elektronik olarak ölçmektedir. Kıyıdaki jeodezik noktalara 1,6 KHz lik impuls frekansı ile 120noktalara 1,6 KHz lik impuls frekansı ile 120 lik yatay lik yatay genişlikte yayın yapan gönderici aletler yerleştirilir. genişlikte yayın yapan gönderici aletler yerleştirilir. Gemideki alette (ana alet) yaklaşık olarak 1Gemideki alette (ana alet) yaklaşık olarak 1 lik yayın lik yayın (transmisyon) genişliği olan bir dönel reflektör (transmisyon) genişliği olan bir dönel reflektör bulunur.bulunur.


Sistem çalışmaya başladığı zaman Sistem çalışmaya başladığı zaman ana alet, kıyıdaki istasyonlardan ana alet, kıyıdaki istasyonlardan gelen 3 ayrı maksimum işarete gelen 3 ayrı maksimum işarete (sinyale) göre 2 açı ölçer. Açıları (sinyale) göre 2 açı ölçer. Açıları kaydetmek için 2 sayaç vardır. kaydetmek için 2 sayaç vardır. Bunlardan birincisi ilk istasyondan Bunlardan birincisi ilk istasyondan alınan maksimum sinyalle açılır ve alınan maksimum sinyalle açılır ve ikinci istasyondan alınan maksimum ikinci istasyondan alınan maksimum sinyalle kapanır. İkinci sayaç, birinci sinyalle kapanır. İkinci sayaç, birinci sayacın kapanma anında açılır ve sayacın kapanma anında açılır ve üçüncü istasyondan maksimum üçüncü istasyondan maksimum sinyal gelince kapanır. Her sayacın sinyal gelince kapanır. Her sayacın açık olduğu süre içinde açı açık olduğu süre içinde açı bölümleri, sayaçlara girer ve kıyı bölümleri, sayaçlara girer ve kıyı istasyonları arasındaki açılar, alıcı istasyonları arasındaki açılar, alıcı antenin bir defa dönmesi ile elde antenin bir defa dönmesi ile elde edilir. Sayaçlardaki açı değerleri, edilir. Sayaçlardaki açı değerleri, başka bir ölçüm serisi başlayıncaya başka bir ölçüm serisi başlayıncaya kadar saklanır kadar saklanır

Sistemin kesinliği, kuzey doğrultusuna Sistemin kesinliği, kuzey doğrultusuna bağlanmak suretiyle sağlanır. Anten daima bağlanmak suretiyle sağlanır. Anten daima sağa doğru döner ve daima birinci maksimum sağa doğru döner ve daima birinci maksimum sinyali kuzey doğrultusunu geçtikten sonra 1. sinyali kuzey doğrultusunu geçtikten sonra 1. Hedef olarak alır. Ana aletin anteni saniyede 1 Hedef olarak alır. Ana aletin anteni saniyede 1 devir hızla döndüğünden her iki açı, konum devir hızla döndüğünden her iki açı, konum inceliğini etkilemeyecek bir hızla ölçülmüş inceliğini etkilemeyecek bir hızla ölçülmüş olur. Aletin en küçük gösterge birimi, 0.02olur. Aletin en küçük gösterge birimi, 0.02 dir. dir.


3. Elektronik Konum Gösterici (E.P.I)3. Elektronik Konum Gösterici (E.P.I) Elektronik konum göstericisi (Elektronik Position Indicatör = Elektronik konum göstericisi (Elektronik Position Indicatör =

E.P.I) açık denizlerde yapılacak hidrografik çalışmalar için E.P.I) açık denizlerde yapılacak hidrografik çalışmalar için geliştirilmiştir. E.P.I, Shoran ve Loran tekniğinin bir geliştirilmiştir. E.P.I, Shoran ve Loran tekniğinin bir kombinasyonudur. Sistemde uzun dalga boylu impulslar kombinasyonudur. Sistemde uzun dalga boylu impulslar kullanılır. Bununla yeryüzü eğriliğinin etkisi azaltılmakta ise de, kullanılır. Bununla yeryüzü eğriliğinin etkisi azaltılmakta ise de, geri dönen elektromanyetik dalgalar osiloskopta net bir geri dönen elektromanyetik dalgalar osiloskopta net bir şekilde oluşmadığından sistemin inceliği düşüktür. Ölçme şekilde oluşmadığından sistemin inceliği düşüktür. Ölçme sınırı 700 km, inceliği sınırı 700 km, inceliği 5 metredir.5 metredir.

E.P.I.’nin temel ilkesi : Gemide bulunan ana aletten, iki E.P.I.’nin temel ilkesi : Gemide bulunan ana aletten, iki jeodezik istasyona yerleştirilen karşı aletlere radyo impulsları jeodezik istasyona yerleştirilen karşı aletlere radyo impulsları gönderilir. Bu impulslar, karşı istasyonlardaki operatörlerin gönderilir. Bu impulslar, karşı istasyonlardaki operatörlerin kontrolü altında gemiye geri gönderilir. İmpulsun seyir süresi, kontrolü altında gemiye geri gönderilir. İmpulsun seyir süresi, gemideki alet tarafından ölçülerek zaman cinsinden uzaklık gemideki alet tarafından ölçülerek zaman cinsinden uzaklık elde edilir. Geminin konumu iki uzaklık dairesinin kesişme elde edilir. Geminin konumu iki uzaklık dairesinin kesişme noktası olarak belirlenir.noktası olarak belirlenir.


Elektrometrik Konum Belirlemede Kullanılan AletlerElektrometrik Konum Belirlemede Kullanılan Aletler Loran SistemiLoran Sistemi Loran "Long Range Navigation" kelimelerinden türetilmiş Loran "Long Range Navigation" kelimelerinden türetilmiş

bir isimdir. Uzak mesafeli hiperbolik konum belirlemesi için bir isimdir. Uzak mesafeli hiperbolik konum belirlemesi için ultra yüksek frekans transmisyonu önerisine dayanılarak ultra yüksek frekans transmisyonu önerisine dayanılarak geliştirilmiştir. Aralarında birkaç yüz km uzaklık bulunan geliştirilmiştir. Aralarında birkaç yüz km uzaklık bulunan ve yüksek frekanslı impuls yayan bir çift senkronize kıyı ve yüksek frekanslı impuls yayan bir çift senkronize kıyı istasyonu ile gemi veya uçak arasında 500-800 km.ye istasyonu ile gemi veya uçak arasında 500-800 km.ye kadar uzunluklar ölçülebilmektedir. Loran vericilerinde kadar uzunluklar ölçülebilmektedir. Loran vericilerinde 1700 ile 2000 KHZ1700 ile 2000 KHZ arasında radyo frekansları arasında radyo frekansları kullanılmaktadır. Bu frekans sınırı kullanılmaktadır. Bu frekans sınırı Standart Loran BandıStandart Loran Bandı olarak bilinmektedir. Verici cihazlar100 kW çıkış gücü ile olarak bilinmektedir. Verici cihazlar100 kW çıkış gücü ile 50 mikro saniye uzunluğunda impulslar göndererek, 50 mikro saniye uzunluğunda impulslar göndererek, deniz deniz üzerinde 1000 km.lik, karada ise 200 km.liküzerinde 1000 km.lik, karada ise 200 km.lik bir ölçmeye bir ölçmeye olanak sağlarlar. Geceleri iyonosferden yansıyan dalgalar olanak sağlarlar. Geceleri iyonosferden yansıyan dalgalar kullanılmak suretiyle bu sınır, kullanılmak suretiyle bu sınır, 2500 km.ye2500 km.ye kadar kadar arttırılabilir. İyonosfer dalgalarının kullanılması durumunda arttırılabilir. İyonosfer dalgalarının kullanılması durumunda yer dalgaları için hazırlanmış harita ve planlarda yer dalgaları için hazırlanmış harita ve planlarda düzeltmeler yapmak gerekir.düzeltmeler yapmak gerekir.


Loran ağı, genellikle kıyı boyunca birkaç istasyonu kapsayan Loran ağı, genellikle kıyı boyunca birkaç istasyonu kapsayan zincir şeklinde tesis edilirler ve bu istasyonlar arasındaki uzaklık zincir şeklinde tesis edilirler ve bu istasyonlar arasındaki uzaklık 200 ile 500 km arasında olur. 200 ile 500 km arasında olur. Loran sistemi, okyanuslar gibi Loran sistemi, okyanuslar gibi geniş alanlarda "uzun mesafe gözlemleri" için geliştirilmişgeniş alanlarda "uzun mesafe gözlemleri" için geliştirilmiş olduğu için kıyılardaki istasyonların oluşturduğu ağların olduğu için kıyılardaki istasyonların oluşturduğu ağların uzunluğu birkaç bin km.yi bulabilir. Dolayısıyla birkaç bağımsız uzunluğu birkaç bin km.yi bulabilir. Dolayısıyla birkaç bağımsız istasyon çiftinin aynı zamanda çalışması ve belirli olan istasyon çiftinin aynı zamanda çalışması ve belirli olan ölçmelerin yapılması gerekli olmaktadır. Bütün Loran ölçmelerin yapılması gerekli olmaktadır. Bütün Loran İstasyonları 1700 ile 2000 KHZ arasındaki frekans bandında İstasyonları 1700 ile 2000 KHZ arasındaki frekans bandında çalışmalarına karşın, çalışmalarına karşın, genellikle 4 değişik kanal ve frekans genellikle 4 değişik kanal ve frekans kullanılmaktadır.kullanılmaktadır.

Standart Loran Standart Loran inceliği; elektromanyetik dalgaların doğrudan inceliği; elektromanyetik dalgaların doğrudan gönderilmesi halinde (gündüz yapılan ölçmeler için ) kısa gönderilmesi halinde (gündüz yapılan ölçmeler için ) kısa uzaklıklarda ±270 metre, 1200 km.de ise ±2.5 km.ye ulaşır. uzaklıklarda ±270 metre, 1200 km.de ise ±2.5 km.ye ulaşır. Gece yapılan ölçmelerde (İyonosfer dalgalarının kullanılması Gece yapılan ölçmelerde (İyonosfer dalgalarının kullanılması halinde) 500 ile 2500 km için ortalama konum inceliği ±2.5 km halinde) 500 ile 2500 km için ortalama konum inceliği ±2.5 km ile ±14 km arasındadır. ile ±14 km arasındadır. Standart Loran sistemi, yalnızca Standart Loran sistemi, yalnızca navigasyon ve istikşaf ölçmeleri için uygun olup, harita alımları navigasyon ve istikşaf ölçmeleri için uygun olup, harita alımları için için Loran-B ve Loran-C sistemleriLoran-B ve Loran-C sistemleri geliştirilmiştir. geliştirilmiştir.


Loran-B SistemiLoran-B Sistemi Bu sistemde impuls karakteristikleri, kanal frekanslar Bu sistemde impuls karakteristikleri, kanal frekanslar

ve tekrarlama hızları Standart Loran ile aynıdır. ve tekrarlama hızları Standart Loran ile aynıdır. Loran-Loran-B de 2 MHz lik faz karşılaştırma sistemi ile yüksek B de 2 MHz lik faz karşılaştırma sistemi ile yüksek ölçme inceliği elde edilmektedir.ölçme inceliği elde edilmektedir. Sistemin taşıyıcı Sistemin taşıyıcı dalga frekansı 1.85-1.95 MHz, band genişliği 35 KHz dalga frekansı 1.85-1.95 MHz, band genişliği 35 KHz dir. Taşıyıcı dalgaların faz farkları, impulslar içinde dir. Taşıyıcı dalgaların faz farkları, impulslar içinde ölçülmek suretiyle elde edildiğinden 2MHz ölçülmek suretiyle elde edildiğinden 2MHz transmisyonlu bir faz karşılaştırma sistemi söz konusu transmisyonlu bir faz karşılaştırma sistemi söz konusu olmakta ve gönderici gücün azaltılması ile kısa olmakta ve gönderici gücün azaltılması ile kısa impulslar da daha uzun ölçme sınırı sağlanmaktadır. impulslar da daha uzun ölçme sınırı sağlanmaktadır. Ayrıca impuls frekansında kaba konum belirlemesi Ayrıca impuls frekansında kaba konum belirlemesi belirsizlikten kurtarılmıştır. Loran-B ile sağlanan belirsizlikten kurtarılmıştır. Loran-B ile sağlanan incelik, birkaç mili mikro saniye ve standart hata 0.01 incelik, birkaç mili mikro saniye ve standart hata 0.01 mikro saniye kadardır.mikro saniye kadardır.


Loran-C Sistemi:Loran-C Sistemi:

Loran-C sistemi, 90 ile 110 KHz taşıyıcı dalga Loran-C sistemi, 90 ile 110 KHz taşıyıcı dalga frekansı ile çalışmaktadır. 100 KHz de yer frekansı ile çalışmaktadır. 100 KHz de yer dalgalarının yayılması oldukça stabildir. Loran-C dalgalarının yayılması oldukça stabildir. Loran-C nin band genişliği 20 KHz dir ve nin band genişliği 20 KHz dir ve 3500 km'ye 3500 km'ye kadarkadar uzunlukların ölçülmesine olanak uzunlukların ölçülmesine olanak sağlamaktadır. sağlamaktadır. Elde edilen oransal incelik Elde edilen oransal incelik yaklaşık 1/90 000 mertebesindediryaklaşık 1/90 000 mertebesindedir. Bu ise açık . Bu ise açık denizlerde ve okyanuslarda yapılacak denizlerde ve okyanuslarda yapılacak hidrografik çalışmalar için yüksek bir inceliktir. hidrografik çalışmalar için yüksek bir inceliktir.

Elektrometrik Konum Belirlemede Kullanılan AletlerElektrometrik Konum Belirlemede Kullanılan Aletler İki bazlı Decca Sistemiİki bazlı Decca Sistemi İki bazlı Decca sistemi, Standart Decca sisteminin bir İki bazlı Decca sistemi, Standart Decca sisteminin bir

varyasyonudur. Bu sistemde de istasyon çiftleri, hiperbolik varyasyonudur. Bu sistemde de istasyon çiftleri, hiperbolik konum eğrileri ailesi oluştururlar. Ana istasyon her çiftte konum eğrileri ailesi oluştururlar. Ana istasyon her çiftte bulunmakta ve dolayısıyla üç istasyon dizisi, konum bulunmakta ve dolayısıyla üç istasyon dizisi, konum belirleme için yeterli olmaktadır. Bu sistemin üstünlüğü, belirleme için yeterli olmaktadır. Bu sistemin üstünlüğü, birçok geminin aynı zamanda kullanılabilmesi, konum birçok geminin aynı zamanda kullanılabilmesi, konum belirleme için yalnız bir alıcı aletin yeterli olması ve bunun belirleme için yalnız bir alıcı aletin yeterli olması ve bunun herhangi bir gemiye yerleştirilebilmesidir. herhangi bir gemiye yerleştirilebilmesidir.

İki bazlı Decca zincirinde, kıyıdaki iki karşı istasyondan İki bazlı Decca zincirinde, kıyıdaki iki karşı istasyondan konumu belirlenecek bir gemiye, ana verici ile standart tipte konumu belirlenecek bir gemiye, ana verici ile standart tipte bir Decca alıcısı yerleştirilir. Alıcıya bağlı Dekometreler, ana bir Decca alıcısı yerleştirilir. Alıcıya bağlı Dekometreler, ana işaret ile karşı istasyonlardan alınan işaretlerden birisi işaret ile karşı istasyonlardan alınan işaretlerden birisi arasındaki faz farkını gösterir. Bu faz farkı, transmisyon arasındaki faz farkını gösterir. Bu faz farkı, transmisyon yörüngesinin doğrusal bağıntısı olmaktadır. Uzaklıklar, yörüngesinin doğrusal bağıntısı olmaktadır. Uzaklıklar, dekometreler yardımıyla elde edildiklerinden burada dairesel dekometreler yardımıyla elde edildiklerinden burada dairesel uzaklık yöntemi söz konusudur. uzaklık yöntemi söz konusudur.

İki bazlı Decca Sistemiİki bazlı Decca Sistemi

İki bazlı Decca donatımının standart tipten tek ayrıcalığı, İki bazlı Decca donatımının standart tipten tek ayrıcalığı, gemide kullanılan ana istasyon verici antenidir. Bu antenin şekli gemide kullanılan ana istasyon verici antenidir. Bu antenin şekli genellikle geminin cinsine bağlıdır. İki bazlı Decca sisteminin genellikle geminin cinsine bağlıdır. İki bazlı Decca sisteminin ölçme alanı ortalama 400 km, inceliği ise 20 metredir. ölçme alanı ortalama 400 km, inceliği ise 20 metredir.


Kısa Uzaklık Decca Sistemi (Hi-Fiks)Kısa Uzaklık Decca Sistemi (Hi-Fiks) Hi-Fiks yüksek incelikli, hafif bir elektronik konum belirleme Hi-Fiks yüksek incelikli, hafif bir elektronik konum belirleme

sistemi olup, kısa uzaklıklar için geliştirilmiştir. Sistemin sistemi olup, kısa uzaklıklar için geliştirilmiştir. Sistemin normal normal kullanılma uzaklığı 8-60 kmkullanılma uzaklığı 8-60 km dir. Alıcı, verici istasyona daha da dir. Alıcı, verici istasyona daha da yaklaştırılmak suretiyle, inceliği azaltılmadan ölçme yapılabilir. yaklaştırılmak suretiyle, inceliği azaltılmadan ölçme yapılabilir. Hi-Fiks sisteminde standart Decca sistemine oranla 20 kat Hi-Fiks sisteminde standart Decca sistemine oranla 20 kat daha yüksek frekans kullanılmaktadır. daha yüksek frekans kullanılmaktadır. Sistemde bir ana ve iki Sistemde bir ana ve iki karşı olmak üzere üç verici istasyon bulunurkarşı olmak üzere üç verici istasyon bulunur. Bunlar, hiperbolik . Bunlar, hiperbolik veya dairesel yönteme göre konum belirlemesine olanak veya dairesel yönteme göre konum belirlemesine olanak sağlarlar. sağlarlar. Sistemin ölçme sınırı, ortalama 35 km, baz Sistemin ölçme sınırı, ortalama 35 km, baz

doğrultusundaki hatası 1 metredirdoğrultusundaki hatası 1 metredir..

Uydu SistemleriUydu Sistemleri

Uzaydan konum belirleme sistemleri, yeryüzündeki veya yer Uzaydan konum belirleme sistemleri, yeryüzündeki veya yer yüzeyinin yakınındaki noktaların konumlarını belirlemek için, yüzeyinin yakınındaki noktaların konumlarını belirlemek için, uzak mesafede veya yörüngedeki bir cisimden yayılan uzak mesafede veya yörüngedeki bir cisimden yayılan elektromagnetik dalgalardan faydalanarak geliştirilmiş elektromagnetik dalgalardan faydalanarak geliştirilmiş sistemlerdir. Bu tanımlama çerçevesinde sistemler; klasik sistemlerdir. Bu tanımlama çerçevesinde sistemler; klasik konum belirleme ve navigasyon amacıyla kullanılabilirler. konum belirleme ve navigasyon amacıyla kullanılabilirler. Bütün Bütün uzay konum belirleme sistemleri, uzay teknolojisine paralel uzay konum belirleme sistemleri, uzay teknolojisine paralel olarak 1957’lerden sonra geliştirilmiştir. olarak 1957’lerden sonra geliştirilmiştir.

Günümüzde kullanılan GPS, Transit ve Rusların geliştirdiği Günümüzde kullanılan GPS, Transit ve Rusların geliştirdiği GLONASS, başlangıçta savunma ve askeri amaçlarla GLONASS, başlangıçta savunma ve askeri amaçlarla yapılmışlardır. Askeri amaçlı olduğu için tek yol sistemlerdir. yapılmışlardır. Askeri amaçlı olduğu için tek yol sistemlerdir. Yani sinyaller uydulardan alıcılara doğru gönderilir. Alıcının Yani sinyaller uydulardan alıcılara doğru gönderilir. Alıcının konumunun hiç bir zaman bilinmemesi gerekir. Bütün uydu konumunun hiç bir zaman bilinmemesi gerekir. Bütün uydu konum belirleme sistemleri, dünya merkezli bir koordinat sistemi konum belirleme sistemleri, dünya merkezli bir koordinat sistemi içinde bir alıcının yer koordinatlarını veya birkaç alıcı içinde bir alıcının yer koordinatlarını veya birkaç alıcı arasındaki baz vektörünü ölçerler.arasındaki baz vektörünü ölçerler.

Uydu SistemleriUydu Sistemleri Global Positioning Sistem (GPS)Global Positioning Sistem (GPS) NAWSTAR - GPS sistemi ABD Savunma Bakanlığı tarafından NAWSTAR - GPS sistemi ABD Savunma Bakanlığı tarafından

geliştirilmiş uydu konum belirleme sistemidir. Ayrıca, ölçmeler geliştirilmiş uydu konum belirleme sistemidir. Ayrıca, ölçmeler her çeşit hava koşullarında, gündüz ya da gece yapılabilir. her çeşit hava koşullarında, gündüz ya da gece yapılabilir. GPS, Transit sistemin yerini almasının yanında, uyduların GPS, Transit sistemin yerini almasının yanında, uyduların eşzamanlı görünebilirlikleri ile uydu gözlemlerindeki başlıca eşzamanlı görünebilirlikleri ile uydu gözlemlerindeki başlıca hata kaynakları giderilerek uzunluklar hassas olarak daha kısa hata kaynakları giderilerek uzunluklar hassas olarak daha kısa zamanda ölçülebilir. zamanda ölçülebilir. GPS üç kısımdan oluşmaktadır. Uydular, GPS üç kısımdan oluşmaktadır. Uydular, kontrol sistemi ve kullanıcılar.kontrol sistemi ve kullanıcılar.

Global konumlama sistemi, konum ölçmeleri ve navigasyon için Global konumlama sistemi, konum ölçmeleri ve navigasyon için kullanılır. Sistem 4 uydu için geliştirilmiştir. Bu uydular, altı kullanılır. Sistem 4 uydu için geliştirilmiştir. Bu uydular, altı yörüngeden birine, ekvatora 55 derecede ve yerden 22 000 km yörüngeden birine, ekvatora 55 derecede ve yerden 22 000 km yüksekliğe yerleştirilmiştir. Uydular, dünyanın çevresinde 11 yüksekliğe yerleştirilmiştir. Uydular, dünyanın çevresinde 11 saat 58 dakikada döner. En fazla 10, en az 4 uydu aynı saat 58 dakikada döner. En fazla 10, en az 4 uydu aynı zamanda görülebilir. zamanda görülebilir.

Uydu SistemleriUydu Sistemleri

Sistem için geliştirilmiş orijinal yöntemde konum belirlemesi için Sistem için geliştirilmiş orijinal yöntemde konum belirlemesi için 4 uyduya ihtiyaç vardır. Alıcının üç boyutlu konumunun 4 uyduya ihtiyaç vardır. Alıcının üç boyutlu konumunun bilinmeyenlerine ek olarak 4. bilinmeyende eklenir. Bu uydu bilinmeyenlerine ek olarak 4. bilinmeyende eklenir. Bu uydu saati ile alıcı saatinin ayrılığıdır. Dört bilinmeyen dört denklemle saati ile alıcı saatinin ayrılığıdır. Dört bilinmeyen dört denklemle çözülebilir ve bir nokta için dört uydu gerekir. Bir bilinmeyen için çözülebilir ve bir nokta için dört uydu gerekir. Bir bilinmeyen için değer bulunarak, konum sabitlemeye üç uyduyla devam değer bulunarak, konum sabitlemeye üç uyduyla devam edilebilir. Denizde, su yüzeyi ile WGS 84 elipsoidi arasındaki edilebilir. Denizde, su yüzeyi ile WGS 84 elipsoidi arasındaki ilişkinin belirlenebildiği derinliklerde üç uydu sabitleme sık ilişkinin belirlenebildiği derinliklerde üç uydu sabitleme sık kullanılır. kullanılır.

Uydu SistemleriUydu Sistemleri Uyduların yayınladığı kodlanmış mikro dalgalar, yer Uyduların yayınladığı kodlanmış mikro dalgalar, yer

üstünde konumu belirlenecek noktanın üzerine üstünde konumu belirlenecek noktanın üzerine merkezlenmiş alıcı yardımıyla alınır ve kodları merkezlenmiş alıcı yardımıyla alınır ve kodları çözülür. Uyduda bulunan atom saati, alıcıda bulunan çözülür. Uyduda bulunan atom saati, alıcıda bulunan quarz saatleri yardımıyla mikro dalganın uydudan quarz saatleri yardımıyla mikro dalganın uydudan alıcıya geliş zamanı hesaplanır. Bu fark ile ışık alıcıya geliş zamanı hesaplanır. Bu fark ile ışık hızının çarpımı; uydu ile alıcı arasındaki uzaklığı hızının çarpımı; uydu ile alıcı arasındaki uzaklığı verir. Noktanın koordinatlarını belirlemek için verir. Noktanın koordinatlarını belirlemek için noktadan 3 uyduya olan uzaklığı aynı anda ölçmek noktadan 3 uyduya olan uzaklığı aynı anda ölçmek gerekir. Uyduların konumları yardımıyla noktanın gerekir. Uyduların konumları yardımıyla noktanın konumu, uzay geriden kestirme ile ölçülür. İnceliğin konumu, uzay geriden kestirme ile ölçülür. İnceliğin artması için 4. bir uyduya gözlem yapılır. Yer artması için 4. bir uyduya gözlem yapılır. Yer istasyonun koordinatları, geosentrik koordinat istasyonun koordinatları, geosentrik koordinat sistemine (x,y,z) veya WGS84 elipsoidine (f,l,h) göre sistemine (x,y,z) veya WGS84 elipsoidine (f,l,h) göre bulunur.bulunur.

Uydu SistemleriUydu Sistemleri Yüksek doğruluklu sonuçların gerçek zamanda elde Yüksek doğruluklu sonuçların gerçek zamanda elde

edilmesi güç olmasına karşın, çalışma ve veri edilmesi güç olmasına karşın, çalışma ve veri işleme yöntemleriyle bu hatalar elimine edilir. GPS işleme yöntemleriyle bu hatalar elimine edilir. GPS ile ile konumlamada doğruluğu etkileyen temel hatalar, konumlamada doğruluğu etkileyen temel hatalar, sistemden (uydu yörünge ve saat hataları) ve sistemden (uydu yörünge ve saat hataları) ve ortamdan kaynaklanır.ortamdan kaynaklanır. Uyduların yeryüzünden Uyduların yeryüzünden uzaklığı dikkate alınırsa, yeryüzünde birbirine yakın uzaklığı dikkate alınırsa, yeryüzünde birbirine yakın noktalardaki hata değerlerinin yaklaşık aynı olacağı noktalardaki hata değerlerinin yaklaşık aynı olacağı söylenebilir. söylenebilir. DGPSDGPS yönteminde temel prensip, yönteminde temel prensip, konumu iyi bilinen bir referans noktasındaki alıcıda konumu iyi bilinen bir referans noktasındaki alıcıda hesaplanan anlık düzeltme değerleri kullanılarak hesaplanan anlık düzeltme değerleri kullanılarak 0-0-500 km uzaklıktaki alıcıların hatalı konumlarının 500 km uzaklıktaki alıcıların hatalı konumlarının iyileştirilmesidir. iyileştirilmesidir.

Uydu SistemleriUydu Sistemleri Pratikte yaygın olarak kullanılan kod ölçüleri ile Pratikte yaygın olarak kullanılan kod ölçüleri ile

DGPS yöntemi için ifade edilen konum hata DGPS yöntemi için ifade edilen konum hata değerleri, dinamik platformlardaki uygulamalar değerleri, dinamik platformlardaki uygulamalar için sabit alıcı ile gezen alıcı arasındaki uzaklığa için sabit alıcı ile gezen alıcı arasındaki uzaklığa bağlı olarak 1-20 metre, statik uygulamalar için bağlı olarak 1-20 metre, statik uygulamalar için ise 1-5 m arasında değişmektedir. Faz farkı ise 1-5 m arasında değişmektedir. Faz farkı ölçülerinin kullanıldığı özel yöntemlerde cm ölçülerinin kullanıldığı özel yöntemlerde cm düzeyine indirilebilir; anlık konum doğrulukları ise düzeyine indirilebilir; anlık konum doğrulukları ise dm düzeyinde elde edilebilir. Gezen alıcının dm düzeyinde elde edilebilir. Gezen alıcının referans alıcıya uzaklığı azaldıkça GPS hata referans alıcıya uzaklığı azaldıkça GPS hata kaynaklarının her iki alıcıyı da etkileme miktarı kaynaklarının her iki alıcıyı da etkileme miktarı aynı olacaktır. aynı olacaktır.

Uydu SistemleriUydu Sistemleri Referans alıcıda düzeltmeler, noktanın kesin Referans alıcıda düzeltmeler, noktanın kesin

koordinatları ve GPS sinyallerinden hesaplan anlık koordinatları ve GPS sinyallerinden hesaplan anlık koordinatların farkı olarak (konum düzeltme yöntemi) koordinatların farkı olarak (konum düzeltme yöntemi) hesaplanabilir. Ancak pratikte kesin koordinatlarla hesaplanabilir. Ancak pratikte kesin koordinatlarla hesaplanan uydu-alıcı uzaklığının uydu sinyalleriyle hesaplanan uydu-alıcı uzaklığının uydu sinyalleriyle ölçülen uzaklıktan farkı (gözlem düzeltme yöntemi) ölçülen uzaklıktan farkı (gözlem düzeltme yöntemi) daha yaygın olarak kullanılmaktadır. Referans daha yaygın olarak kullanılmaktadır. Referans istasyonunda hesaplanan düzeltmeler anında (real istasyonunda hesaplanan düzeltmeler anında (real tıme) diğer alıcılara gönderilebileceği gibi, ölçü sonrası tıme) diğer alıcılara gönderilebileceği gibi, ölçü sonrası değerlendirme de yapılabilir. Anlık düzeltmeler, her değerlendirme de yapılabilir. Anlık düzeltmeler, her uydu için yere kurulmuş radyo vericisinden uydu için yere kurulmuş radyo vericisinden yayınlanarak ya da ölçüm teknesinde bir iletişim yayınlanarak ya da ölçüm teknesinde bir iletişim uydusu yoluyla yapılır. Böylece teknenin yeri uydusu yoluyla yapılır. Böylece teknenin yeri hesaplanmadan önce gözlenen uzunluklar düzeltilmiş hesaplanmadan önce gözlenen uzunluklar düzeltilmiş olur. olur.

Uydu SistemleriUydu Sistemleri DGPS’nin özellikle deniz ve havacılıkta kullanımı DGPS’nin özellikle deniz ve havacılıkta kullanımı

başka sorunları da beraberinde getirmiştir. Çünkü başka sorunları da beraberinde getirmiştir. Çünkü uçak ve gemilerin sabit istasyondan çok uzaklara uçak ve gemilerin sabit istasyondan çok uzaklara gitmesi söz konusudur. Bu durumda ise DGPS’nin gitmesi söz konusudur. Bu durumda ise DGPS’nin temel ilkesi ortadan kalkmaktadır. Dolayısıyla sabit temel ilkesi ortadan kalkmaktadır. Dolayısıyla sabit istasyondan uzaklaştıkça doğruluk da o oranda istasyondan uzaklaştıkça doğruluk da o oranda azalacaktır.azalacaktır.

GPS ölçümleri için en az iki alıcı gereklidir, ama sık GPS ölçümleri için en az iki alıcı gereklidir, ama sık kullanılan tekniklerde bilinen yerlerde üç, bilinmeyen kullanılan tekniklerde bilinen yerlerde üç, bilinmeyen yerlerde de dördüncü alıcı kullanılır. 10 km de 10 yerlerde de dördüncü alıcı kullanılır. 10 km de 10 mm'lik ve 100 km'de 10 cm'lik doğruluklara ulaşılabilir. mm'lik ve 100 km'de 10 cm'lik doğruluklara ulaşılabilir. Elde edilen doğruluklar, alıcıdan görüldüğü kadarıyla Elde edilen doğruluklar, alıcıdan görüldüğü kadarıyla uyduların geometrisine bağlıdır. Uydular sürekli uyduların geometrisine bağlıdır. Uydular sürekli biçimde yörüngelerinde hareket ederler ve dört uydu biçimde yörüngelerinde hareket ederler ve dört uydu bir hat üzerinde ya da ufka yakın bir yerde dağılmış bir hat üzerinde ya da ufka yakın bir yerde dağılmış ise doğruluk azalır. ise doğruluk azalır.

Transit Doppler Alıcıları İle Nokta Konumlama YöntemiTransit Doppler Alıcıları İle Nokta Konumlama Yöntemi

Amerika Birleşik Devletleri uydu sistemi olan Transit, uzak Amerika Birleşik Devletleri uydu sistemi olan Transit, uzak yerlerdeki noktaların koordinatlarının tutarlı bir doğrulukla yerlerdeki noktaların koordinatlarının tutarlı bir doğrulukla belirlenmesini sağlamıştır. Yedi uydu iki sabit frekanstan yayın belirlenmesini sağlamıştır. Yedi uydu iki sabit frekanstan yayın yapabilir. Doppler kaydırmasının miktarı, uydunun uzaydaki yapabilir. Doppler kaydırmasının miktarı, uydunun uzaydaki konumundan elde edilen bir konum çizgisi verir ve bunların konumundan elde edilen bir konum çizgisi verir ve bunların birkaçı kesişerek alıcının üç boyutlu koordinatlarını verir. birkaçı kesişerek alıcının üç boyutlu koordinatlarını verir. Uydular, dünya etrafındaki kutupsal yörüngede, sürekli olarak Uydular, dünya etrafındaki kutupsal yörüngede, sürekli olarak dönmektedir. Bunların yörüngesel peryodları, 1 saat 47 dakika dönmektedir. Bunların yörüngesel peryodları, 1 saat 47 dakika kadardır. Yükseklikleri ise dünya yüzeyinden yaklaşık 1000 km kadardır. Yükseklikleri ise dünya yüzeyinden yaklaşık 1000 km kadardır. kadardır.

Doppler sayımları, alıcının tipine göre 2 dakikadan 5 saniyeye Doppler sayımları, alıcının tipine göre 2 dakikadan 5 saniyeye kadar değişiklik gösteren aralıklarla yapılır. Her doppler sayımı, kadar değişiklik gösteren aralıklarla yapılır. Her doppler sayımı, yukarıda anlatıldığı gibi sabit bir ölçümü temsil eder. Böylece, yukarıda anlatıldığı gibi sabit bir ölçümü temsil eder. Böylece, aralık kısaldıkça tek bir geçişten daha çok ölçüm elde edilebilir aralık kısaldıkça tek bir geçişten daha çok ölçüm elde edilebilir ve teoride daha doğru bir sabitleme sağlanmış olur.ve teoride daha doğru bir sabitleme sağlanmış olur.

Uydu SistemleriUydu Sistemleri Uydudan elde edilen sonuçların dik koordinat sistemi Uydudan elde edilen sonuçların dik koordinat sistemi

üzerinde (WGS 84) enlem, boylam ve yüksekliğe üzerinde (WGS 84) enlem, boylam ve yüksekliğe dönüştürülmesi için sistem, yerküre ve deniz yüzeyi dönüştürülmesi için sistem, yerküre ve deniz yüzeyi arasında bir ilişki olmalıdır. WGS 84’ün yüksekliği arasında bir ilişki olmalıdır. WGS 84’ün yüksekliği hidrografik ölçmeler için uygun olmayabilir. Çünkü bu hidrografik ölçmeler için uygun olmayabilir. Çünkü bu değer, deniz haritası başlangıç seviyesi (datum) değer, deniz haritası başlangıç seviyesi (datum) değerinden onlarca metre farklı olabilir. değerinden onlarca metre farklı olabilir.

Uydu, yerel ufkun üzerinde olduğunda, gerekli geçiş Uydu, yerel ufkun üzerinde olduğunda, gerekli geçiş ölçümlerini yapmak mümkün olur. ölçümlerini yapmak mümkün olur. Uydu ortalama 35-Uydu ortalama 35-100 dakikada ortaya çıkar (boylama bağlı olarak) ve 100 dakikada ortaya çıkar (boylama bağlı olarak) ve 12-16 dakika kalır. 12-16 dakika kalır. 10 metreye kadar doğruluğu10 metreye kadar doğruluğu olan olan konumlama için, 30 iyi kaliteli geçiş alabilen sabit bir konumlama için, 30 iyi kaliteli geçiş alabilen sabit bir alıcı gereklidir. Daha iyi sonuçlar, bilinen bir noktaya alıcı gereklidir. Daha iyi sonuçlar, bilinen bir noktaya konan ikinci bir alıcı ile sağlanabilir. konan ikinci bir alıcı ile sağlanabilir. Bu hatalar, Bu hatalar, uydudan, pozisyondan ve verinin gönderilmesinden uydudan, pozisyondan ve verinin gönderilmesinden kaynaklanabilir.kaynaklanabilir.

Akustik SistemlerAkustik Sistemler

Elektromagnetik sistemlerin doğrulukları ya da Elektromagnetik sistemlerin doğrulukları ya da yolları belirli bir iş için yeterli olmadığında ya da bu yolları belirli bir iş için yeterli olmadığında ya da bu işin deniz yatağında kesin mühendislik ölçümü işin deniz yatağında kesin mühendislik ölçümü gerektirdiğinde, ölçmecinin bu gereksinimini gerektirdiğinde, ölçmecinin bu gereksinimini karşılamak için değişik yollara başvurması gerekir. karşılamak için değişik yollara başvurması gerekir. Birinci gereksinim için elektromagnetik konum Birinci gereksinim için elektromagnetik konum belirleme belirleme (EPF - (EPF - electromagnetic position fixingelectromagnetic position fixing)) sistemi değiştirilir. - sistemi değiştirilir. - Sualtı konum belirleme (Sualtı konum belirleme (UPFUPF - - underwater position fixingunderwater position fixing)) sisteminin kullanımı sisteminin kullanımı havaya göre sınırlıdır. Mühendislik ölçmeleri için, havaya göre sınırlıdır. Mühendislik ölçmeleri için, Sualtı konum belirleme (UPF) sistemi birçok Sualtı konum belirleme (UPF) sistemi birçok durumda en iyisidir.durumda en iyisidir.

Akustik SistemlerAkustik SistemlerKıyı ötesi mühendislik ölçmeleri örnekleri petrol endüstrisi Kıyı ötesi mühendislik ölçmeleri örnekleri petrol endüstrisi çalışmalarında bolca bulunabilirçalışmalarında bolca bulunabilir. Bunlar, matkap donanımları ve üretim . Bunlar, matkap donanımları ve üretim platformları için platformları için • Yer ölçümlerini, Yer ölçümlerini, • Platformların önceden belirlenmiş konumuna yerleştirilmesiniPlatformların önceden belirlenmiş konumuna yerleştirilmesini• Boru hatlarının kaynağa bağlanmasını, Boru hatlarının kaynağa bağlanmasını, • Boru hatlarının ve diğer yapıların erozyona karşı denetlenmesini Boru hatlarının ve diğer yapıların erozyona karşı denetlenmesini • Ve daha birçok şeyi kapsar. Ve daha birçok şeyi kapsar. Bu işlerin hassas bir biçimde yürümesi için sensörlerin (echo Bu işlerin hassas bir biçimde yürümesi için sensörlerin (echo sounderlar, sonarlar, TV kameraları, vb.) fazla uzakta olmaması sounderlar, sonarlar, TV kameraları, vb.) fazla uzakta olmaması gerekir. Ve bunlar yedek parçalar şeklinde, uzaktan kumandalı araçlar gerekir. Ve bunlar yedek parçalar şeklinde, uzaktan kumandalı araçlar ((ROV -ROV - remote-operated vehicle remote-operated vehicle) ve sualtında kalabilir araçlarla uzağa ) ve sualtında kalabilir araçlarla uzağa taşınabilirler. ROV’lar isminden de anlaşılabileceği gibi insansızdır. taşınabilirler. ROV’lar isminden de anlaşılabileceği gibi insansızdır. Ancak sualtında kalabilenlerde insan bulunur. Ancak sualtında kalabilenlerde insan bulunur. Bunların her biri bir Bunların her biri bir kordonla yüzeydeki gemiye bağlanabilir ya da serbestçe yüzebilir. kordonla yüzeydeki gemiye bağlanabilir ya da serbestçe yüzebilir. ROV’lar genellikle tekneye bağlanırROV’lar genellikle tekneye bağlanır; mürettebatlı olanlar, denizaltında ; mürettebatlı olanlar, denizaltında kalabilir ve serbestçe yüzebilirler. kalabilir ve serbestçe yüzebilirler.

Akustik SistemlerAkustik SistemlerLong Baseline Method (LBL) – Long Baseline Method (LBL) – Uzun Bazlı YöntemUzun Bazlı Yöntem

LBL, ölçme teknesinden denizaltı sensörüne veya hareketli hedefe, sualtında koordinatları bilinen 3 ya da daha fazla transponderdan geniş bir alanda hassas konumlama sağlamaktadır.

Baz uzunlukları 50 m ile 6 km arasında deniz

derinliğine, sualtı topografyasına,

akustik frekansa ve ortam koşullarına

bağlı olarak değişmektedir.

Transponderlar gemi altındaki transducer yardımıyla sorgulanır.

Akustik SistemlerAkustik SistemlerShort Baseline (SBL) MethodShort Baseline (SBL) Method - - Kısa Bazlı YöntemKısa Bazlı Yöntem

SBL yöntemi, sualtı SBL yöntemi, sualtı tabanındaki tabanındaki transponderlar transponderlar arasında yer alan arasında yer alan uzun bazlar yerine uzun bazlar yerine geminin geminin omurgasındaki omurgasındaki referans noktaları referans noktaları arasındaki bazları arasındaki bazları kullanmaktadır. kullanmaktadır. Burada koordinat Burada koordinat sistemi sualtı tabanı sistemi sualtı tabanı yerine gemiye yerine gemiye bağlıdır.bağlıdır.

Ultra or Super Short Baseline (USBL - SSBL) MethodUltra or Super Short Baseline (USBL - SSBL) Method

Çok Kısa Bazlı YöntemÇok Kısa Bazlı Yöntem


SBL sistemlerinden farklı SBL sistemlerinden farklı olarak geminin omurgasında olarak geminin omurgasında

transducer dizilerinden oluşan transducer dizilerinden oluşan tek bir sistem bulunmaktadır. tek bir sistem bulunmaktadır.

Akustik sinyalin yatay ve Akustik sinyalin yatay ve düşey düzlemlerdeki geliş düşey düzlemlerdeki geliş

açısını ölçmek için faz açısını ölçmek için faz karşılaştırma teknikleri karşılaştırma teknikleri

kullanılmaktadır.kullanılmaktadır. Bunun yanında deniz tabanında tek

bir şamandıra yerleştirilmiştir.


Birleşik SistemlerBirleşik Sistemler


Uzun bazlı konfigürasyon (LBL)Uzun bazlı konfigürasyon (LBL)Gemi, ROV ya da su altında kalabilenlerGemi, ROV ya da su altında kalabilenlerS in yerini belirlemek amacıyla SA, SB,S in yerini belirlemek amacıyla SA, SB,SC, SD kenarlarını oluşturmak için tras-SC, SD kenarlarını oluşturmak için tras-ponder işaret şamandırasını sorgular.ponder işaret şamandırasını sorgular.

Kısa bazlı konfigürasyon (SBL)Kısa bazlı konfigürasyon (SBL)Baz doğrultuları olan X ve Y eksenleriBaz doğrultuları olan X ve Y eksenleriteknenin başından kıçına (X) ve alaban-teknenin başından kıçına (X) ve alaban-dadan alabandaya (Y) yerleştirilen su altı dadan alabandaya (Y) yerleştirilen su altı dinleme cihazı (hydrophone) ile dinleme cihazı (hydrophone) ile tanımlanırlar tanımlanırlar

Sorgulama transdüseri


Her durumda, sualtı alıcılarının yerlerinin her zaman bilinmesi gerekir. Her durumda, sualtı alıcılarının yerlerinin her zaman bilinmesi gerekir. Aynı şekilde bu durum, matkap (sondaj) kordonu için de geçerlidir. Aynı şekilde bu durum, matkap (sondaj) kordonu için de geçerlidir. Sondaj kordonunun bir ucu sondaj deliğine, diğer ucu sondaj Sondaj kordonunun bir ucu sondaj deliğine, diğer ucu sondaj mavnasına bağlıdır. mavnasına bağlıdır. UPF UPF sistemlerinin üç biçimi vardır. Uzun Bazlı sistemlerinin üç biçimi vardır. Uzun Bazlı ((Long BaselineLong Baseline - - LBLLBL), Kısa Bazlı (), Kısa Bazlı (Short BaselineShort Baseline - - SBLSBL) ve Süper ) ve Süper Kısa Bazlı (Kısa Bazlı (Süpershort (ultrashort) BaselineSüpershort (ultrashort) Baseline - - SSBLSSBL). ).

Tekil deniz yatağı Tekil deniz yatağı transponder (radyo transponder (radyo sinyaline cevap sinyaline cevap veren radyo vericisi) veren radyo vericisi) ya da pinger.ya da pinger.

Taşınabilir su altı dinleme cihazı cihazı yerleştirimi (SBL için yerleştirimi (SBL için eksenler)eksenler)

Çok kısa bazlı konfigürasyon Teknenin Teknenin yeri deniz yatağı işaret yeri deniz yatağı işaret şamandırasından gelen 3 şamandırasından gelen 3 ya da 4ya da 4 hidrofonun faz hidrofonun faz farkıyla belirlenirfarkıyla belirlenir

Sualtı konumlama sistemlerinin KonfigürasyonuSualtı konumlama sistemlerinin Konfigürasyonu

Akustik SistemlerAkustik SistemlerSualtı Akustik Fenerler (Underwater acoustic beaconsSualtı Akustik Fenerler (Underwater acoustic beacons))

Fenerler (beacons), pasif, aktif ya da kumandalı olabilir.Fenerler (beacons), pasif, aktif ya da kumandalı olabilir. Silindirik ya da küresel basınç levhalarının Silindirik ya da küresel basınç levhalarının boyutları 0.3 boyutları 0.3 ile 1 mile 1 m arasındadır ve deniz yatağının üzerine yakın arasındadır ve deniz yatağının üzerine yakın demirlenmiş (şamandıraya bağlanmış) olabilir. demirlenmiş (şamandıraya bağlanmış) olabilir. Sinyallerin, çevrenin topografyasından etkilenmemesi Sinyallerin, çevrenin topografyasından etkilenmemesi için düz alanlar tercih edilir. Akustik yayıncılar, özel bir için düz alanlar tercih edilir. Akustik yayıncılar, özel bir kodla tetiklenir ve birimleri yüzeye çıkarmak için kodla tetiklenir ve birimleri yüzeye çıkarmak için kullanılır. Olta kurşunu ya da başka bir ağırlıkla denize kullanılır. Olta kurşunu ya da başka bir ağırlıkla denize bırakılır ve bırakılır ve birimin etrafına takılan, batmayan bir halka, birimin etrafına takılan, batmayan bir halka, birimin geri getirilmesini sağlarbirimin geri getirilmesini sağlar. Trol avı yapılan . Trol avı yapılan alanlarda fenere dik açı verilirken av yapılmayan alanlarda fenere dik açı verilirken av yapılmayan alanlarda (düşük profil vermek için) düşey olarak alanlarda (düşük profil vermek için) düşey olarak sabitlenir. Aktif fenerin en basit biçimi 1 Hz değerinde sabitlenir. Aktif fenerin en basit biçimi 1 Hz değerinde kodlanmış, kısa pulslar gönderir. Batarya bir yıl dayanır.kodlanmış, kısa pulslar gönderir. Batarya bir yıl dayanır.

Akustik SistemlerAkustik Sistemler Radyo alıcısı fenerler (transponder beacons),Radyo alıcısı fenerler (transponder beacons), en en

kullanışlı olanlarıdır. Deniz tabanına demirlenmiş kullanışlı olanlarıdır. Deniz tabanına demirlenmiş gibi yerleştirilenler, yüzeydeki gemiden kodlanmış gibi yerleştirilenler, yüzeydeki gemiden kodlanmış bir sorgulama pulsu gelinceye kadar pasif moddadır. bir sorgulama pulsu gelinceye kadar pasif moddadır. Kod, klasik bir puls zinciri olabileceği gibi, Kod, klasik bir puls zinciri olabileceği gibi, transponderin hidrofonunun “dinlediği” belirli bir transponderin hidrofonunun “dinlediği” belirli bir sinyal frekansı olabilir. Transponderin sorgulama sinyal frekansı olabilir. Transponderin sorgulama pulsunu alınca kendi cevabını iletir ve bir dahaki pulsunu alınca kendi cevabını iletir ve bir dahaki sorgulamaya kadar tekrar pasif hale döner. sorgulamaya kadar tekrar pasif hale döner. İletim İletim frekansı genellikle soru frekansından farklıdır.frekansı genellikle soru frekansından farklıdır. Daha Daha karmaşık transponderlerde mekanik ya da tetikleme karmaşık transponderlerde mekanik ya da tetikleme (pyrotechnic) yayım aleti bulunur: Bu alet, yüzeydeki (pyrotechnic) yayım aleti bulunur: Bu alet, yüzeydeki gemiden gelen özel bir komut pulsuyla harekete gemiden gelen özel bir komut pulsuyla harekete geçer. Bu komutun alınmasıyla fenerlerin bağı geçer. Bu komutun alınmasıyla fenerlerin bağı çözülür ve fener kendi pozitif kaldırma gücüyle su çözülür ve fener kendi pozitif kaldırma gücüyle su yüzeyine yükselir. yüzeyine yükselir.

Akustik SistemlerAkustik Sistemler Cevap veren fenerler (responder beacons),Cevap veren fenerler (responder beacons), kendilerini kendilerini

yüzeydeki gemiye bağlayan bir kablo yoluyla elektriksel olarak yüzeydeki gemiye bağlayan bir kablo yoluyla elektriksel olarak harekete geçerler ve transponder gibi işlev görürler. Pulsların harekete geçerler ve transponder gibi işlev görürler. Pulsların seyir süresi rotanın tek yönlü yolunu temsil eder. seyir süresi rotanın tek yönlü yolunu temsil eder.

Yardımcı fenerler (relay beacons),Yardımcı fenerler (relay beacons), bir ağdaki tüm sorgulama bir ağdaki tüm sorgulama frekanslarından ayrı bir sorgulama frekansına sahip frekanslarından ayrı bir sorgulama frekansına sahip transponderlerdir ve uzaktan sorgulamayı gerektiren yerlerde transponderlerdir ve uzaktan sorgulamayı gerektiren yerlerde kullanılabilirler (Örneğin, gemiden aldığı bilgiyi değiştirecek kullanılabilirler (Örneğin, gemiden aldığı bilgiyi değiştirecek kendi sorgulama sinyallerini yapması için kontrol edilen bir kendi sorgulama sinyallerini yapması için kontrol edilen bir sualtı aracında olduğu gibi). sualtı aracında olduğu gibi).

Akıllı transponderler (Intelligent transpondersAkıllı transponderler (Intelligent transponders),), geniş bir alanda geniş bir alanda kullanılmaktadır. Mikro işlemcilerle donatılmış olan bu kullanılmaktadır. Mikro işlemcilerle donatılmış olan bu transponderler, özel komutlar verilerek ağdaki diğer fenerlere transponderler, özel komutlar verilerek ağdaki diğer fenerlere soru sorulmasını sağlar ve elde edilen verileri kontrol gemisine soru sorulmasını sağlar ve elde edilen verileri kontrol gemisine gönderirler. gönderirler. Bunlar, hız hesabı için sıcaklık ve tuzluluk ölçümü Bunlar, hız hesabı için sıcaklık ve tuzluluk ölçümü yapabilecek biçimde tasarlanmıştır.yapabilecek biçimde tasarlanmıştır. Ayrıca LBL‘deki anahatların Ayrıca LBL‘deki anahatların uzunluğunu hesaplar ve bağlı oldukları ya da iletişim uzunluğunu hesaplar ve bağlı oldukları ya da iletişim kurabildikleri araçları da harekete geçirirler. kurabildikleri araçları da harekete geçirirler.

Akustik SistemlerAkustik Sistemler Uzun Baz (LBL)Uzun Baz (LBL) LBL, su altı işaret şamandırasının (beacons) yerinin LBL, su altı işaret şamandırasının (beacons) yerinin

belirlenmesinin klasik biçimidir. Yüzeydeki tekneyi -ya da ROV, belirlenmesinin klasik biçimidir. Yüzeydeki tekneyi -ya da ROV, su altında kalabilenler ve çekilen parçaları- yerel trilaterasyon su altında kalabilenler ve çekilen parçaları- yerel trilaterasyon ağına bağlar. Bu ağda baz doğrultusu boyunca, kilometrede 1 ağına bağlar. Bu ağda baz doğrultusu boyunca, kilometrede 1 m lik doğrulukta seyir yapmak mümkündür. En iyi doğruluk m lik doğrulukta seyir yapmak mümkündür. En iyi doğruluk 2 2 m civarındadır. Baz uzunlukları her 100 m lik su derinliği için m civarındadır. Baz uzunlukları her 100 m lik su derinliği için genelde 1 km dolayındadır. Ekstra durumlarda 10 km genelde 1 km dolayındadır. Ekstra durumlarda 10 km uzunluğunda olabilir (genellikle 2-3 km).uzunluğunda olabilir (genellikle 2-3 km).


Bu tip bir ağın kalibrasyonunun yapılması, deniz Bu tip bir ağın kalibrasyonunun yapılması, deniz ölçümü işinin ortalama değer bulmak için sürekli ölçümü işinin ortalama değer bulmak için sürekli gözlem yapan, en küçük karelere göre işaret gözlem yapan, en küçük karelere göre işaret şamandırasının en uygun yerini belirleyen, ülke ölçme şamandırasının en uygun yerini belirleyen, ülke ölçme sistemine en benzer olanıdır. sistemine en benzer olanıdır. Yüzeydeki tekne, deniz Yüzeydeki tekne, deniz yatağı ağı ile GPS ya da EPF sistemi gibi yüzey yatağı ağı ile GPS ya da EPF sistemi gibi yüzey belirleme sistemi arasında bir bağ görevi yapar.belirleme sistemi arasında bir bağ görevi yapar. Belli Belli bir zaman süresince yüzey sistemi, tekrar tekrar sabit bir zaman süresince yüzey sistemi, tekrar tekrar sabit deniz yatağı işaret şamandıralarına bağlanırlar. Bu deniz yatağı işaret şamandıralarına bağlanırlar. Bu durum, tamamı sağlanıncaya kadar devam eder. durum, tamamı sağlanıncaya kadar devam eder. Deniz yatagı ağları, üçgen ve dörtgenlerden oluşan Deniz yatagı ağları, üçgen ve dörtgenlerden oluşan zincirler şeklinde sıralanırlar ve bunlar istenen alanın zincirler şeklinde sıralanırlar ve bunlar istenen alanın iyi geometri sabitleri ile kapsanması için gerekli oranda iyi geometri sabitleri ile kapsanması için gerekli oranda genişletilirgenişletilir. Bu aynen (geleneksel) klasik sahil ağlarına . Bu aynen (geleneksel) klasik sahil ağlarına benzer benzer

Akustik SistemlerAkustik SistemlerSu altında kalabilenlerin izlenmesiSu altında kalabilenlerin izlenmesi Düzenleyici (relay) radyo alıcıları Düzenleyici (relay) radyo alıcıları

(transponder) su altında kalabilenler (transponder) su altında kalabilenler kapsamında olduklarından özel frekans kapsamında olduklarından özel frekans üzerinde sorgulanırlar; böyleceüzerinde sorgulanırlar; böylece

transponderlerin cevap vermesi sağlanır transponderlerin cevap vermesi sağlanır ve su altında kalabilenlerin konumu hem ve su altında kalabilenlerin konumu hem kendi bünyelerinde hem de yüzeydeki kendi bünyelerinde hem de yüzeydeki teknede hesaplanabilir.teknede hesaplanabilir.

Uzaktan idare edilen araçların (ROV) Uzaktan idare edilen araçların (ROV) izlenmesiizlenmesi

Yüzeydeki tekne deniz yatağı düzenini Yüzeydeki tekne deniz yatağı düzenini sorgular ve ROV transponderini sıra ile sorgular ve ROV transponderini sıra ile tetikler; cevap verici (responder) normal tetikler; cevap verici (responder) normal sorgulama frekansında gönderme yapar. sorgulama frekansında gönderme yapar. Hem yüzey teknesinin hem de ROV un Hem yüzey teknesinin hem de ROV un yerleri belirlenir.yerleri belirlenir.


Yedekte çekilen araçların izlenmesiYedekte çekilen araçların izlenmesi Transponder cevapları yüzeydeki Transponder cevapları yüzeydeki

tekne tarafından direkt alınır ve tekne tarafından direkt alınır ve yedeklenen araçlardan göbeğe ait yedeklenen araçlardan göbeğe ait kablolar yolu ile cevaplar alınır ve iki kablolar yolu ile cevaplar alınır ve iki konumun da belirlenmesi sağlanır.konumun da belirlenmesi sağlanır.

Kaynağın yeniden yerleştirilmesiKaynağın yeniden yerleştirilmesi Vinç, kaynak üzerinde konumlandırılır Vinç, kaynak üzerinde konumlandırılır

ve bırakılma anında yerleştirilen ve bırakılma anında yerleştirilen transponderler kullanılır. Sarkıtma transponderler kullanılır. Sarkıtma

şeridinin sonuna yerleştirilen şeridinin sonuna yerleştirilen hidrofonla doğru yeniden hidrofonla doğru yeniden yerleştirme yapılır.yerleştirme yapılır.


Boru hattı bağlanmasıBoru hattı bağlanması

Boru hattındaki transponderler Boru hattındaki transponderler doğrudan sorgulanırlar. Daha doğrudan sorgulanırlar. Daha sonra deniz yatağı düzenleyici sonra deniz yatağı düzenleyici işaret şamandıraları tarafından işaret şamandıraları tarafından da boru hattının da boru hattının transponderlerinin yerinin transponderlerinin yerinin belirlenmesi için sorgulanırlarbelirlenmesi için sorgulanırlar..


Bütün Sualtı Konumlama sistemleri (UPF) Bütün Sualtı Konumlama sistemleri (UPF) otomatikleştirilmiştir. Deniz yatağı işaret otomatikleştirilmiştir. Deniz yatağı işaret şamandırası, yüzeydeki tekneden gelen frekans şamandırası, yüzeydeki tekneden gelen frekans göndermeleri ile sorgulanırlar ve her işaret göndermeleri ile sorgulanırlar ve her işaret şamandırası kendi kimliğinin frekansından cevap şamandırası kendi kimliğinin frekansından cevap verir. Kenarlar, akustik sinyallerin iki yol gidip verir. Kenarlar, akustik sinyallerin iki yol gidip gelmeleri sürelerinden elde edilir. Gemide bulunan gelmeleri sürelerinden elde edilir. Gemide bulunan birim, sorgulama oranını denetler, dipten ve yüzey birim, sorgulama oranını denetler, dipten ve yüzey yansımalarından kaynaklanan çok yönlü sinyalleri yansımalarından kaynaklanan çok yönlü sinyalleri elimine etmek için süzgeç görevi yapar.elimine etmek için süzgeç görevi yapar.


Konfigürasyon (LBL), bir alanın geniş bir bölümünde Konfigürasyon (LBL), bir alanın geniş bir bölümünde yapılacak yakın ölçüm için idealdiryapılacak yakın ölçüm için idealdir. Bu alan, üretim . Bu alan, üretim platformu alanı gibi genişlik konusunda kısıtlanmıştır. platformu alanı gibi genişlik konusunda kısıtlanmıştır. Aynı şekilde bağımsız olarak su altında kalabilenlerin Aynı şekilde bağımsız olarak su altında kalabilenlerin ölçümü için de idealdir. (Burada su altında ölçümü için de idealdir. (Burada su altında kalabilenlerin mürettebatı sorgulama devirini kalabilenlerin mürettebatı sorgulama devirini denetleyebilir ve seyir verilerini işleyebilir.) Ağ içinde denetleyebilir ve seyir verilerini işleyebilir.) Ağ içinde yedekleme yapılmış parçaların ve ROV ların izleri için yedekleme yapılmış parçaların ve ROV ların izleri için yapılan ölçümlerde kullanılırlar. SBL ve SSBL yapılan ölçümlerde kullanılırlar. SBL ve SSBL şekillerinden daha çok alanları kapsayabilir. Ancak şekillerinden daha çok alanları kapsayabilir. Ancak doğaldır ki ağın oluşturulması ve kalibrasyonu daha doğaldır ki ağın oluşturulması ve kalibrasyonu daha karışıktır. karışıktır.


LBL ağlarının kalibrasyonuLBL ağlarının kalibrasyonu değişik biçimlerde değişik biçimlerde yapılabilir. Ağın şeklinin ve ölçeğinin düzeltilmesi yapılabilir. Ağın şeklinin ve ölçeğinin düzeltilmesi için her zaman yerel bir kalibrasyonu içerir. Aynı için her zaman yerel bir kalibrasyonu içerir. Aynı zamanda jeodezik konum ve yönlendirme için de zamanda jeodezik konum ve yönlendirme için de mutlak kalibrasyona sahiptir. mutlak kalibrasyona sahiptir. Sıkça kullanılan Sıkça kullanılan yöntemler aşağıdaki şekilde görülmektediryöntemler aşağıdaki şekilde görülmektedir. Bu . Bu sistemler, yüzey konumlama verilerinin mutlak sistemler, yüzey konumlama verilerinin mutlak konumu ve yönlendirilmesine dayandıklarından, konumu ve yönlendirilmesine dayandıklarından, kurumlar tarafından kolayca entegre sistemlerine kurumlar tarafından kolayca entegre sistemlerine dönüştürülürler.dönüştürülürler.

Akustik SistemlerAkustik SistemlerBaz doğrultusunun kesişmesiBaz doğrultusunun kesişmesi Baz hattı işaret şamandıraları çiftler Baz hattı işaret şamandıraları çiftler

halinde, baz hattı uzunluğunu elde halinde, baz hattı uzunluğunu elde etmek üzere sorgulanırlar. Yerel etmek üzere sorgulanırlar. Yerel gridlere ayarlanan (datum), bir gridlere ayarlanan (datum), bir transpondere bağlıdır. Bu doğru transpondere bağlıdır. Bu doğru yerelleştirme ve daha sonra yapılacak yerelleştirme ve daha sonra yapılacak yöneltme için gereklidir.yöneltme için gereklidir.

Dizi yönlendirmesiDizi yönlendirmesi Yönlendirme, jiroskoplu pusula Yönlendirme, jiroskoplu pusula

başlığıyla, akustik sabitlerden başlığıyla, akustik sabitlerden hesaplanan başlığın karşılaştırılması hesaplanan başlığın karşılaştırılması sonucunda hesaplanır. sonucunda hesaplanır.

Rüzgar, gel-git, dalga yüzünden oluşan Rüzgar, gel-git, dalga yüzünden oluşan engellerin telafi edilmesi için ters yönde engellerin telafi edilmesi için ters yönde de yapılır.de yapılır.

Akustik SistemlerAkustik SistemlerYonca yaprak kalibrasyonuYonca yaprak kalibrasyonuTekne, diziyle birlikte ve onun çevresinde Tekne, diziyle birlikte ve onun çevresinde seyreder, yüzey PF sistemi ile belirlenir, seyreder, yüzey PF sistemi ile belirlenir, kenar uzunluklarından yararlanılarak kenar uzunluklarından yararlanılarak transponder konumu belirlenir.transponder konumu belirlenir.

Dairesel KalibrasyonDairesel KalibrasyonTransponderler, yonca yaprağı Transponderler, yonca yaprağı yönteminde olduğu gibi coğrafi olarak yönteminde olduğu gibi coğrafi olarak konumlandırılırlar. Bu konumlandırmada konumlandırılırlar. Bu konumlandırmada diğer sistemlerce belirlenen tekne diğer sistemlerce belirlenen tekne konumlarından transpondere kadar olan konumlarından transpondere kadar olan kenar ölçümlerinden kenar ölçümlerinden hesaplanır.hesaplanır.


SATNAV kalibrasyonuSATNAV kalibrasyonuTekne, üç konumda demir atar, Tekne, üç konumda demir atar, kenar verileri ve uydudan kenar verileri ve uydudan belirlenen konumlamadan belirlenen konumlamadan transponderlerin coğrafi transponderlerin coğrafi konumlarını belirler. konumlarını belirler.

Statik kalibrasyonStatik kalibrasyonSabit platformlar için, her Sabit platformlar için, her transponder normal modda ya da transponder normal modda ya da relay modda çalışır. Baz hattı relay modda çalışır. Baz hattı uzunlukları doğrudan ve tekrarlı uzunlukları doğrudan ve tekrarlı kenar ölçümlerinden hesaplanır.kenar ölçümlerinden hesaplanır.

Akustik SistemlerAkustik SistemlerAkıllı transponderlerin kendiliğinden Akıllı transponderlerin kendiliğinden kalibrasyonukalibrasyonuÖzel bir komut, transponderlerin Özel bir komut, transponderlerin kendiliğinden kalibrasyon yapma modunu kendiliğinden kalibrasyon yapma modunu benimsemelerini sağlar. Bunun mikro benimsemelerini sağlar. Bunun mikro işlemcisi, uzunluk birimleri (rangig unit) işlemcisi, uzunluk birimleri (rangig unit) gibi çalışırlar, diğer transponderleri gibi çalışırlar, diğer transponderleri sorgularlar ve baz hattı uzunluğunu sorgularlar ve baz hattı uzunluğunu uzaktan ölçerek yüzeydeki tekneye uzaktan ölçerek yüzeydeki tekneye bildirirler.bildirirler.

Dizi yerleştirilmesi (array relocation) ve Dizi yerleştirilmesi (array relocation) ve yönlendirme yönlendirme Akustik diziden elde edilen konum Akustik diziden elde edilen konum sabitleri, yüzey PF sistemiyle elde edilen sabitleri, yüzey PF sistemiyle elde edilen sabitlerle karşılaştırılır. Dizi konumu ve sabitlerle karşılaştırılır. Dizi konumu ve yönlendirmesi oluşturuluncaya kadar yönlendirmesi oluşturuluncaya kadar ayarlanır.ayarlanır.

Akustik SistemlerAkustik SistemlerKısa Bazlı Konfigürasyon (SBL)


SBL sistemleri, datum işaret şamandıralarının yakın SBL sistemleri, datum işaret şamandıralarının yakın yarıçapları ile çalışmaya uygundurlar. Örneğin, suyun yarıçapları ile çalışmaya uygundurlar. Örneğin, suyun derinliğine hemen hemen eşit bir yarıçapla. Diğer yandan derinliğine hemen hemen eşit bir yarıçapla. Diğer yandan “datum” işaret şamandırası izlenecek parçaya takıldığında “datum” işaret şamandırası izlenecek parçaya takıldığında (yapıştırıldığında), su altında kalabilenlerin ya da (yapıştırıldığında), su altında kalabilenlerin ya da yedeklenmiş araçların yollarının izlenmesinde de yedeklenmiş araçların yollarının izlenmesinde de kullanılırlar. Sık kullanılan bir başka uygulama; tekne deniz kullanılırlar. Sık kullanılan bir başka uygulama; tekne deniz yatağındaki ilgilenilen noktanın düşey olarak tam üzerinde yatağındaki ilgilenilen noktanın düşey olarak tam üzerinde durmak için olduğu yerde manevralar yapar. durmak için olduğu yerde manevralar yapar. Buna benzer Buna benzer olarak sondaj deliği üzerinde kendiliğinden hareket eden olarak sondaj deliği üzerinde kendiliğinden hareket eden (gücünü kendisinden alan) sondaj kayığı (filika, mavna) (gücünü kendisinden alan) sondaj kayığı (filika, mavna) verilebilir. Bu işleme dinamik konumlama DP adı verilir. verilebilir. Bu işleme dinamik konumlama DP adı verilir.


Eğer, tekne transponder (radyo alıcısı) nın doğrudan üstünde bir Eğer, tekne transponder (radyo alıcısı) nın doğrudan üstünde bir yerinde durursa ve iki deniz altı dinleme cihazı, A ve B yerinde durursa ve iki deniz altı dinleme cihazı, A ve B aralarındaki maksimum baz hattı uzunluğunu verecek şekilde aralarındaki maksimum baz hattı uzunluğunu verecek şekilde konulmuşsa, transponderden A ve B ye giden ışın yolları eşit konulmuşsa, transponderden A ve B ye giden ışın yolları eşit olur. Böylece transponder sinyalleri eşit safhalarda her iki su altı olur. Böylece transponder sinyalleri eşit safhalarda her iki su altı dinleme cihazına ulaşırlar. Bu anda, gemi yerinden uzaklaşırsa, dinleme cihazına ulaşırlar. Bu anda, gemi yerinden uzaklaşırsa, A ve B deki sinyal safhaları farklı olur. Bunun sebebi alınan A ve B deki sinyal safhaları farklı olur. Bunun sebebi alınan yoldaki farktır. Bu farkın miktarı, geminin “on - top” konumundan yoldaki farktır. Bu farkın miktarı, geminin “on - top” konumundan olan uzaklığına bağlıdır. olan uzaklığına bağlıdır.

Bu yöntemi kullanan tekneye genellikle yay itici pervane ve ona Bu yöntemi kullanan tekneye genellikle yay itici pervane ve ona ek olarak itici (hareket ettirici) ünite yerleştirilir. Faz farkı sinyali ek olarak itici (hareket ettirici) ünite yerleştirilir. Faz farkı sinyali itici kuvvet ünitelerini harekete geçirir. Bunlar, teknenin yeniden itici kuvvet ünitelerini harekete geçirir. Bunlar, teknenin yeniden sıfır noktasına dönmesi için gereklidirsıfır noktasına dönmesi için gereklidir


Baştan kıça (gemi boyunca) tek bir işaret şamandırasının konum belirleme geometrisi


Dinamik konumlamanın ilkeleri yüzeydeki teknenin alt kısmına Dinamik konumlamanın ilkeleri yüzeydeki teknenin alt kısmına yerleştirilmesinde kullanılabilir. Şekilden de anlaşılacağı yerleştirilmesinde kullanılabilir. Şekilden de anlaşılacağı üzere, teknenin transpondere bağlı olarak yerinini üzere, teknenin transpondere bağlı olarak yerinini saptanabilmesi için, yalnızca BC baz hattının uzunluğunun ve saptanabilmesi için, yalnızca BC baz hattının uzunluğunun ve transponderin yerinin bilinmesi gerekir. BC nin uzunluğu, AC transponderin yerinin bilinmesi gerekir. BC nin uzunluğu, AC sinsin ile belirlenir. AC nin uzunluğu da, transponderden yapılan ile belirlenir. AC nin uzunluğu da, transponderden yapılan gönderme ile su altı dinleme cihazı tarafından bunun alınması gönderme ile su altı dinleme cihazı tarafından bunun alınması arasında oluşan aralığın zaman ayarı yapılarak elde edilir. arasında oluşan aralığın zaman ayarı yapılarak elde edilir. Ancak bu işlem eğer sorgulama zamanı da biliniyorsa Ancak bu işlem eğer sorgulama zamanı da biliniyorsa yapılabilir. Bununla birlikte transponderin gönderme yapılabilir. Bununla birlikte transponderin gönderme yapmadan önceki dahili gecikmesinin de bilinmesi gerekir. yapmadan önceki dahili gecikmesinin de bilinmesi gerekir. Aslında basit bir işaret şamandırası transponderin yerine Aslında basit bir işaret şamandırası transponderin yerine geçebilir. Eğer kenar uzunlukları farkları (geçebilir. Eğer kenar uzunlukları farkları (R) ölçülebiliyorsa, R) ölçülebiliyorsa, sorgulama ihtiyacı ortadan kalkabilir. Toplam uzunluk yerine sorgulama ihtiyacı ortadan kalkabilir. Toplam uzunluk yerine R nin ölçülmesi gerekir.R nin ölçülmesi gerekir.

Akustik SistemlerAkustik SistemlerSesin hızı (c) biliniyorsa ve dalga sınırının her iki deniz altı Sesin hızı (c) biliniyorsa ve dalga sınırının her iki deniz altı dinleme cihazına geliş zamanlarındaki fark (dinleme cihazına geliş zamanlarındaki fark (t) ölçülebiliyorsa t) ölçülebiliyorsa uzaklık farkı hesaplanabilir. uzaklık farkı hesaplanabilir. t kolayca, iki deniz altı dinleme t kolayca, iki deniz altı dinleme cihazındaki faz farkları olarak hesaplanabilir. İki denizaltı dinleme cihazındaki faz farkları olarak hesaplanabilir. İki denizaltı dinleme cihazı arasındaki uzaklık d olmak üzerecihazı arasındaki uzaklık d olmak üzere

R = c R = c t ve t ve sinsin = c = c t / dt / d

yazılabilir. R artık ölçülmediğinden AB derinliğinin bilinmesi gerekir yazılabilir. R artık ölçülmediğinden AB derinliğinin bilinmesi gerekir ve bu ekosanderden elde edilebilir. Bu yapılırken her ihtimale ve bu ekosanderden elde edilebilir. Bu yapılırken her ihtimale karşı BD demirleme (bağlama) doğrusunun uzunluğu ayarlanır. karşı BD demirleme (bağlama) doğrusunun uzunluğu ayarlanır. Böylece,Böylece,

BC = AB tanBC = AB tan ve ve küçük açı olduğundan küçük açı olduğundan

tantan = sin = sin ve ve BC = AB (c BC = AB (c t) / dt) / d olur.olur.


Uzaklığın ve yönün deniz yatağı işaret şamandırasından belirlenmesi

hidrofonlar

Akustik SistemlerAkustik SistemlerEğer üçüncü denizaltı dinleme cihazı konursa ve diğer ikisiyle 90Eğer üçüncü denizaltı dinleme cihazı konursa ve diğer ikisiyle 90 lik bir açı oluşturursa, diğer eksenin baz hattı için de benzer lik bir açı oluşturursa, diğer eksenin baz hattı için de benzer hesaplama yapılabilir. Bu durumda işaret şamandırasının yönü hesaplama yapılabilir. Bu durumda işaret şamandırasının yönü ölçülmemiş olur. X ekseni doğal olarak teknenin başı boyunca ölçülmemiş olur. X ekseni doğal olarak teknenin başı boyunca uzanır ve relatifden gerçek yöne dönüştürülmesi için cayro uzanır ve relatifden gerçek yöne dönüştürülmesi için cayro (jiroskop) referansına ihtiyaç duyulur.(jiroskop) referansına ihtiyaç duyulur.

Bir transponder kullanıldığında ve R1, R2, R3 kenarları Bir transponder kullanıldığında ve R1, R2, R3 kenarları ölçüldüğünde geminin transpondere göre (bağıl olarak) konumu ölçüldüğünde geminin transpondere göre (bağıl olarak) konumu şöyle hesaplanır.şöyle hesaplanır.

xR R

dx

yR R

dy

32

12

12

22

2

2

Akustik SistemlerAkustik Sistemlerd:d: x ve y eksenlerinde baz hattı uzunluğudur. İşaret x ve y eksenlerinde baz hattı uzunluğudur. İşaret şamandırasına göreli olarak 3-D sabiti için, Z derinliği bilinmek şamandırasına göreli olarak 3-D sabiti için, Z derinliği bilinmek zorundadır ya da aşağıdaki eşitlikten hesaplanabilir. zorundadır ya da aşağıdaki eşitlikten hesaplanabilir.

Ölçülen derinlikler, belirlemenin kalitesini arttıran redundans Ölçülen derinlikler, belirlemenin kalitesini arttıran redundans (fazla ölçü) sağlar. Bütün konumlama sistemleri kalibre edilmelidir. (fazla ölçü) sağlar. Bütün konumlama sistemleri kalibre edilmelidir.

Z R xdx

ydy

R xdx

ydy

R xdx

ydy

1

3 2 2 2 2 2 212 2 2

12

22

2 2

32

2 21

2( ) ( ) )

Akustik SistemlerAkustik SistemlerBu formüllerde, teknenin sabit ve düz olduğu kabul edlilir. Bu formüllerde, teknenin sabit ve düz olduğu kabul edlilir. Unutulmamalıdır ki baz hattı, tekneye deniz altı dinleme cihazı Unutulmamalıdır ki baz hattı, tekneye deniz altı dinleme cihazı dizilerinin bağlanmasıyla gösterilir. Her hangi bir sallanma ya da dizilerinin bağlanmasıyla gösterilir. Her hangi bir sallanma ya da hareket, hesaplamaları bozar. Bu nedenle bütün sistemler düşey hareket, hesaplamaları bozar. Bu nedenle bütün sistemler düşey referans alıcısı içerir ve böylece sallanma ve eğimden referans alıcısı içerir ve böylece sallanma ve eğimden kaynaklanan sorunlar otomatikman halledilmiş olur. Dahası, kaynaklanan sorunlar otomatikman halledilmiş olur. Dahası, teknenin olduğu noktadan gelen deniz altı dinleme cihazı, dizi teknenin olduğu noktadan gelen deniz altı dinleme cihazı, dizi merkezinin kolları da düzeltilmelidir (örneğin; sondaj, döner merkezinin kolları da düzeltilmelidir (örneğin; sondaj, döner tablası ya da ekosander transdüceri). Aynı şekilde deniz tablası ya da ekosander transdüceri). Aynı şekilde deniz yatağında ilgilenilen noktadaki, deniz yatağı işaret şamandıraları yatağında ilgilenilen noktadaki, deniz yatağı işaret şamandıraları da düzeltilmelidir (örneğin; sondaj deliği). da düzeltilmelidir (örneğin; sondaj deliği).

Akustik SistemlerAkustik SistemlerÇok Kısa Bazlı (SSBL) KonfigürasyonÇok Kısa Bazlı (SSBL) Konfigürasyon

SBL şekli özel bir tekne gerektirir. Çünkü baz hattı, tekne SBL şekli özel bir tekne gerektirir. Çünkü baz hattı, tekne gövdesine takılmış ve hassas olarak konumlandırılmış su altı gövdesine takılmış ve hassas olarak konumlandırılmış su altı dinleme cihazları ile gösterilir. Aynı ilke SSBL yöntemi için de dinleme cihazları ile gösterilir. Aynı ilke SSBL yöntemi için de uygulanabilir. Bütün su altı dinleme cihazları (ve doğal olarak uygulanabilir. Bütün su altı dinleme cihazları (ve doğal olarak baz hatları) hemen hemen yalnızca 200-500 mm lik çapı olan baz hatları) hemen hemen yalnızca 200-500 mm lik çapı olan taşınabilir bir yuvada toplanırlar. SBL şeklinde olduğu gibi taşınabilir bir yuvada toplanırlar. SBL şeklinde olduğu gibi transpondere göre bağıl olarak teknenin koordinatları x ve y transpondere göre bağıl olarak teknenin koordinatları x ve y ekseninde kullanılmak üzere gereklidir. x ekseninin ekseninde kullanılmak üzere gereklidir. x ekseninin yönlendirilmesi, jiroskoplu pusula referansıyla elde edilir. yönlendirilmesi, jiroskoplu pusula referansıyla elde edilir.

Akustik SistemlerAkustik SistemlerSSBL yönteminde, SBL yöntemi için verilen formül pek SSBL yönteminde, SBL yöntemi için verilen formül pek kullanılmaz. Çünkü baz hattı, tatmin edici bir çözüm bulunması kullanılmaz. Çünkü baz hattı, tatmin edici bir çözüm bulunması için gerekli olan uzunlukta değildir. Bunun yerine faz farkı için gerekli olan uzunlukta değildir. Bunun yerine faz farkı ölçümleri yapılır. ölçümleri yapılır. Transponder sinyalinin fazı, deniz altı dinleme Transponder sinyalinin fazı, deniz altı dinleme cihazı çiftlerinde alınırlar. Bu çiftler x ve y eksenlerini temsil cihazı çiftlerinde alınırlar. Bu çiftler x ve y eksenlerini temsil ederlerederler..

İmalatçılar tarafından verilen hata payı, işaret derinliğine eşit İmalatçılar tarafından verilen hata payı, işaret derinliğine eşit datum işaretin çevresindeki maksimum yatay yarıçapa kadar olan datum işaretin çevresindeki maksimum yatay yarıçapa kadar olan uzunluğun yüzde biri civarındadır. Böylece, 100 m lik bir derinlikte uzunluğun yüzde biri civarındadır. Böylece, 100 m lik bir derinlikte derinlikten başlayan 100 m lik yarıçapta derinlikten başlayan 100 m lik yarıçapta 1 m lik konum 1 m lik konum doğruluğu beklenir. Bütün sistemin kullanmadan önce kalibre doğruluğu beklenir. Bütün sistemin kullanmadan önce kalibre edilmesi gerekir. Bu işlemlere teknenin bağıl başlama noktasının edilmesi gerekir. Bu işlemlere teknenin bağıl başlama noktasının ayarlanması işlemlerinden başlanır. Bu işlemler, kapalı ve derin ayarlanması işlemlerinden başlanır. Bu işlemler, kapalı ve derin sularda yapılan testlerle belirlenir.sularda yapılan testlerle belirlenir.

Akustik SistemlerAkustik SistemlerDoppler Sonar (Su Altı Ses Ölçümü)Doppler Sonar (Su Altı Ses Ölçümü)

Doppler sonar, 200 metreden daha az derinlikerde, teknenin Doppler sonar, 200 metreden daha az derinlikerde, teknenin hızını ve dipten derinliğinin elde edilmesini sağlarhızını ve dipten derinliğinin elde edilmesini sağlar. Bu derinliği . Bu derinliği aşan yerlerde gönderilen pulslar deniz tabanından ziyade su aşan yerlerde gönderilen pulslar deniz tabanından ziyade su tabakalarından yansımalarla geri gönderilir. Sonuçta hız ve tabakalarından yansımalarla geri gönderilir. Sonuçta hız ve uzaklık verileri, su kütlesine bağımlı olur. Doppler sonar, iyi uzaklık verileri, su kütlesine bağımlı olur. Doppler sonar, iyi çalışan bir gemi logundan (geminin hızını ölçme aleti) biraz daha çalışan bir gemi logundan (geminin hızını ölçme aleti) biraz daha iyidir. Doppler sonar, hareketli su kütleleri dışında, yalnızca iyidir. Doppler sonar, hareketli su kütleleri dışında, yalnızca dünyanın yüzeyine göreli uzaklık ve yön ölçüm değerleri dünyanın yüzeyine göreli uzaklık ve yön ölçüm değerleri sağlayabilir.sağlayabilir.

Teknenin deniz tabanı üzerindeki göreli hareketinin yarattığı Teknenin deniz tabanı üzerindeki göreli hareketinin yarattığı doppler frekans kayması tekneden gönderilen akustik pulslarla doppler frekans kayması tekneden gönderilen akustik pulslarla hesaplanabilir. Bu pulslar, deniz tabanı boyunca gönderilir ve hesaplanabilir. Bu pulslar, deniz tabanı boyunca gönderilir ve yansıtıldıktan sonra tekneye dönerken alınır.yansıtıldıktan sonra tekneye dönerken alınır.

Akustik SistemlerAkustik Sistemler Doppler hız verileri, zamanla birleştirilerek mesafe elde edilir. Doppler hız verileri, zamanla birleştirilerek mesafe elde edilir.

Gönderimin (transmisyon) yatayla yaptığı açı bilinmelidir. Aynı Gönderimin (transmisyon) yatayla yaptığı açı bilinmelidir. Aynı şekilde akustik pulsun yayılma hızı da bilinmelidir. Veriler, şekilde akustik pulsun yayılma hızı da bilinmelidir. Veriler, gönderme (transmisyon) hattı boyunca hız ve mesafe gönderme (transmisyon) hattı boyunca hız ve mesafe konularında bilgi içerir. Genellikle teknenin başı boyunca. konularında bilgi içerir. Genellikle teknenin başı boyunca. Tekne, gelgit ve akıntılar yüzünden deniz tabanı üzerinde Tekne, gelgit ve akıntılar yüzünden deniz tabanı üzerinde yengeç gibi hareket edebilir. Tekne (baş kıç vurma) hareketleri yengeç gibi hareket edebilir. Tekne (baş kıç vurma) hareketleri yapar ve dalga hareketleri yüzünden sallanır. Bu nedenle eğer yapar ve dalga hareketleri yüzünden sallanır. Bu nedenle eğer teknenin başı x eksenini oluşturursa ve alabandadan teknenin başı x eksenini oluşturursa ve alabandadan alabandaya doğrultu da y eksenini oluşturursa ve 4 puls alabandaya doğrultu da y eksenini oluşturursa ve 4 puls gönderilirse - ileriye baş tarafa, geriye kıç tarafına, iskele gönderilirse - ileriye baş tarafa, geriye kıç tarafına, iskele tarafına ve sancak tarafına - teknenin hızının x ve y tarafına ve sancak tarafına - teknenin hızının x ve y bileşenleri ölçülebilir. Sallanma ve diğer yanıltıcı etkileri bileşenleri ölçülebilir. Sallanma ve diğer yanıltıcı etkileri elimine edilir. elimine edilir.

Akustik SistemlerAkustik SistemlerEğer teknenin baş tarafına göre jiroskoplu pusla tarafından elde Eğer teknenin baş tarafına göre jiroskoplu pusla tarafından elde edilen yöneltme verileri, x ve y verilerine uygulanırsa, geminin edilen yöneltme verileri, x ve y verilerine uygulanırsa, geminin gerçek yönü ve hızı düzeltilir ve deniz tabanı boyunca hesaplanır. gerçek yönü ve hızı düzeltilir ve deniz tabanı boyunca hesaplanır. Bu basit sistemler doklu (gemi havuzu, rıhtım) geniş gemilerde sık Bu basit sistemler doklu (gemi havuzu, rıhtım) geniş gemilerde sık sık uygulanır. Bunlar sadece başa, kıç tarafına, sancak ve iskele sık uygulanır. Bunlar sadece başa, kıç tarafına, sancak ve iskele yönünde hız verirler. Uydu konumlama sistemlerinde yönünde hız verirler. Uydu konumlama sistemlerinde uygulanabilen ölçüm sistemi gerçek yol ve hız konusunda etkilidir. uygulanabilen ölçüm sistemi gerçek yol ve hız konusunda etkilidir. Bu yöntemin doğruluğunun olmaması (zamana bağlı olarak artar) Bu yöntemin doğruluğunun olmaması (zamana bağlı olarak artar) ve pulse-8 gibi ortadan - uzun mesafeye EPF sistemlerinin ve pulse-8 gibi ortadan - uzun mesafeye EPF sistemlerinin yayılması nedeniyle self olanlarının büyük bir kısmını kaplar. yayılması nedeniyle self olanlarının büyük bir kısmını kaplar. Buralarda endüstri faaliyetleri gerçekleştirilir. Sonar Doppler Buralarda endüstri faaliyetleri gerçekleştirilir. Sonar Doppler sistemleri günümüz entegre sistemlerinde pek kullanılmazlar.sistemleri günümüz entegre sistemlerinde pek kullanılmazlar.

Akustik SistemlerAkustik Sistemlerİnersial Navigasyonİnersial Navigasyon

İnersial (eylemsizlik) maddenin bir özelliğidir. Madde hareketsiz bir İnersial (eylemsizlik) maddenin bir özelliğidir. Madde hareketsiz bir durumdadır ya da düz bir hat üzerinde düzgün, tek yönlü hareket durumdadır ya da düz bir hat üzerinde düzgün, tek yönlü hareket eder. Dış bir güç, eğer ona etki ederse durumunda meydana eder. Dış bir güç, eğer ona etki ederse durumunda meydana gelen değişiklik dış güçle orantılı olur. Bir eylemsizlik sistemi gelen değişiklik dış güçle orantılı olur. Bir eylemsizlik sistemi jiroskop ve hızlanma ölçücüsü çiftinin x,y ve z düzlemine jiroskop ve hızlanma ölçücüsü çiftinin x,y ve z düzlemine sıralanması ile oluşur. Bunlar daha sonra oynak (ya da sabit) bir sıralanması ile oluşur. Bunlar daha sonra oynak (ya da sabit) bir çerçeveye yerleştirilir.çerçeveye yerleştirilir.

Eğer platform bilinen bir noktayla ilişkilendirilirse ve daha sonra Eğer platform bilinen bir noktayla ilişkilendirilirse ve daha sonra hareket ettirilirse, sonuç hızlanma jiroskop - hızlanma ölçüsü hareket ettirilirse, sonuç hızlanma jiroskop - hızlanma ölçüsü (akselometre) tarafından algılanır: Bunların çıkışları zamanla (akselometre) tarafından algılanır: Bunların çıkışları zamanla birleştirilerek platformda birim zaman başına katedilen mesafe birleştirilerek platformda birim zaman başına katedilen mesafe bulunmuş olur. Bu üç çıkış çiftleri yön bulunmasında kullanılır. Bu bulunmuş olur. Bu üç çıkış çiftleri yön bulunmasında kullanılır. Bu sistemlerin pahalı olması nedeniyle kullanımları genellikle askeri sistemlerin pahalı olması nedeniyle kullanımları genellikle askeri ve hükümet çalışmalarıyla sınırlı kalmıştır. ve hükümet çalışmalarıyla sınırlı kalmıştır.

Otomasyon SistemleriOtomasyon Sistemleri

Ölçme anındaki nokta konumunun belirlenmesi, konumu Ölçme anındaki nokta konumunun belirlenmesi, konumu belirlenen bu nokta ile bir sonraki konum belirleme noktası belirlenen bu nokta ile bir sonraki konum belirleme noktası arasındaki doğrultu üzerinde periyodik aralıklarla derinlik arasındaki doğrultu üzerinde periyodik aralıklarla derinlik ölçümleri yapılması ve bu bilgilerin sayısal veya grafik olarak ölçümleri yapılması ve bu bilgilerin sayısal veya grafik olarak gösterilmesi, derinlik haritalarının yapımında arzu edilen gösterilmesi, derinlik haritalarının yapımında arzu edilen hususlardır. hususlardır. Deniz haritacılığında otomasyon, 1950 lerin sonunda Deniz haritacılığında otomasyon, 1950 lerin sonunda radyo seyir sistemlerinin kullanılmasıyla başlarradyo seyir sistemlerinin kullanılmasıyla başlar. Bilgisayar ve . Bilgisayar ve mekanik çizicilerin devreye girmesiyle, delikli okuma kartlarına mekanik çizicilerin devreye girmesiyle, delikli okuma kartlarına girilen konum belirleme okumaları, bilgisayar tarafından girilen konum belirleme okumaları, bilgisayar tarafından çizdirilmeye başlanmıştır. çizdirilmeye başlanmıştır.

Otomasyon SistemleriOtomasyon Sistemleri1965 yılında ise, bilgiler serdümenin önündeki ekrana 1965 yılında ise, bilgiler serdümenin önündeki ekrana aktarılmıştır.aktarılmıştır. Klasik çizim aletlerine göre çok daha hızlı bir Klasik çizim aletlerine göre çok daha hızlı bir elektronik harita gösterimi olan bu ekranlara, bütün seyir bilgi ve elektronik harita gösterimi olan bu ekranlara, bütün seyir bilgi ve noktaları çizdirilerek, hesapları kolaylıkla takip edilebilmektedir. noktaları çizdirilerek, hesapları kolaylıkla takip edilebilmektedir. 1970 lerde okunan veriler, manyetik bant veya kasetlere sayısal 1970 lerde okunan veriler, manyetik bant veya kasetlere sayısal olarak aktarılmaya başlanmıştır.olarak aktarılmaya başlanmıştır. Konum belirlemeden sonra, Konum belirlemeden sonra, etüd sonu çalışmalarında derinlik verilerini otomatik olarak etüd sonu çalışmalarında derinlik verilerini otomatik olarak haritaya dökme işlemlerine de bu tarihlerde başlanılır. haritaya dökme işlemlerine de bu tarihlerde başlanılır. Günümüzde bu sistemlere, radyonavigasyon sistemleri ile Günümüzde bu sistemlere, radyonavigasyon sistemleri ile birlikte, yönölçer (cayro), parakete (hız logu) ve uydu sistemleri birlikte, yönölçer (cayro), parakete (hız logu) ve uydu sistemleri gibi birçok konum belirleme sistemleri entegre edilebilmekte ve gibi birçok konum belirleme sistemleri entegre edilebilmekte ve

verilerin kalite kontrolu anlık olarak yapılabilmektedirverilerin kalite kontrolu anlık olarak yapılabilmektedir..

Otomasyon SistemleriOtomasyon SistemleriBöylece konum belirleme, derinlik ölçme ve haritalama Böylece konum belirleme, derinlik ölçme ve haritalama çalışmaları, boyutları küçülen bilgisayarların araştırma gemilerine çalışmaları, boyutları küçülen bilgisayarların araştırma gemilerine monte edilmesiyle, tek bir sisteme entegre edilebilmiştir. Böyle monte edilmesiyle, tek bir sisteme entegre edilebilmiştir. Böyle bir sistemde, çalışma hatları ve anında hesaplanan gemi bir sistemde, çalışma hatları ve anında hesaplanan gemi konumları, serdümen önündeki ekrana veya oto pilota konumları, serdümen önündeki ekrana veya oto pilota gönderilebilmektedir. Son yıllarda yaygın olarak kullanılmaya gönderilebilmektedir. Son yıllarda yaygın olarak kullanılmaya başlanan otomatik konum belirleme, derinlik ölçme, depolama, başlanan otomatik konum belirleme, derinlik ölçme, depolama, veri işleme ve haritalama sistemlerinin klasik ölçme yöntemleri veri işleme ve haritalama sistemlerinin klasik ölçme yöntemleri yerine tercih nedenleri şu şekilde sıralanabilir (Doğan ve Alpar yerine tercih nedenleri şu şekilde sıralanabilir (Doğan ve Alpar 1994):1994):

Otomasyon SistemleriOtomasyon Sistemleri• Azalan rutin işler ve daha az kalifiye eleman gereksinimi,Azalan rutin işler ve daha az kalifiye eleman gereksinimi,• Hızlandırılmış işlem ve hesaplamalar,Hızlandırılmış işlem ve hesaplamalar,• Karmaşık işlemlerin gösterime daha kolay sunulabilmesi,Karmaşık işlemlerin gösterime daha kolay sunulabilmesi,• Emniyet açısından kritik alarm durumlarının anında tespiti,Emniyet açısından kritik alarm durumlarının anında tespiti,• Yorucu rutin işlemlerden doğan kişisel hataların azaltılması,Yorucu rutin işlemlerden doğan kişisel hataların azaltılması,• Gerekli veri ve koşulların standart bir şekilde uygun kayıt Gerekli veri ve koşulların standart bir şekilde uygun kayıt

ortamlarına depolanabilmesi,ortamlarına depolanabilmesi,• Maliyet giderlerinin azalması,Maliyet giderlerinin azalması,• Gelişen veri işlem kolaylıkları,Gelişen veri işlem kolaylıkları,• Kullanıcıların manevralarına daha fazla zaman ayırabilmeleri.Kullanıcıların manevralarına daha fazla zaman ayırabilmeleri.

Otomasyon SistemleriOtomasyon SistemleriGerekli durumlarda sahildeki bir gelgit ölçerden su seviyesi bilgileri Gerekli durumlarda sahildeki bir gelgit ölçerden su seviyesi bilgileri sisteme sokulabilmekte ve derinlik verilerinden su seviyesi sisteme sokulabilmekte ve derinlik verilerinden su seviyesi değişimlerinin etkileri çıkartılarak veriler belli bir datuma değişimlerinin etkileri çıkartılarak veriler belli bir datuma indirgenebilmektedir. Çevresel birimlerden gelen sayısal veri indirgenebilmektedir. Çevresel birimlerden gelen sayısal veri sinyalleri alan ve çevresel birimlere sayısal kontrol sinyalleri sinyalleri alan ve çevresel birimlere sayısal kontrol sinyalleri gönderen sistem, gerek radyonavigasyon, gerekse uydu verilerini gönderen sistem, gerek radyonavigasyon, gerekse uydu verilerini kullanan konum belirleme aletleri ile gemideki yön ölçer ve hız kullanan konum belirleme aletleri ile gemideki yön ölçer ve hız ölçerden yararlanarak sürekli mevki koyabilir. Derinlik ölçme ölçerden yararlanarak sürekli mevki koyabilir. Derinlik ölçme sistemlerinden gelen sayısal derinlik verileri de sistemde sistemlerinden gelen sayısal derinlik verileri de sistemde depolanırlar. Sistem, akustik iskandil, sismik, manyetometre ve depolanırlar. Sistem, akustik iskandil, sismik, manyetometre ve yandan taramalı sonar gibi çevresel birimlere, belli aralıklarla veya yandan taramalı sonar gibi çevresel birimlere, belli aralıklarla veya istenen bazı özel anlarda konum markalamaları gönderir. Böylece istenen bazı özel anlarda konum markalamaları gönderir. Böylece elde edilen veriler arasında koordinasyon sağlanır. Sistemin doğru elde edilen veriler arasında koordinasyon sağlanır. Sistemin doğru çalışması, yan birimlerin doğruluğuna bağlıdır. Bu nedenle konum çalışması, yan birimlerin doğruluğuna bağlıdır. Bu nedenle konum belirlemede mümkün olduğunca fazla konum belirleme sistemi ve belirlemede mümkün olduğunca fazla konum belirleme sistemi ve sahil istasyonu kullanılmasına özen gösterilmektedir. Çalışma sahil istasyonu kullanılmasına özen gösterilmektedir. Çalışma sonrası elde edilen veriler, veri işlem teknikleri uygulanarak sonrası elde edilen veriler, veri işlem teknikleri uygulanarak haritalanabilir. haritalanabilir.

Otomasyon SistemleriOtomasyon SistemleriDerinlik haritalarında dip topografyası birçok değişik biçimde Derinlik haritalarında dip topografyası birçok değişik biçimde belirtilebilir.belirtilebilir. Yaygın olarak kullanılan seyir haritalarında, yoğun Yaygın olarak kullanılan seyir haritalarında, yoğun aralıklarla derinlik değerleri belirtilerek belli aralıklarla aralıklarla derinlik değerleri belirtilerek belli aralıklarla eş derinlik eş derinlik eğrilerieğrileri çizilmektedir. Ülkemizde memleket kara haritaları içinde çizilmektedir. Ülkemizde memleket kara haritaları içinde kalan kıyı denizlere ait hidrografik çalışmalar Gauss-Krüger kalan kıyı denizlere ait hidrografik çalışmalar Gauss-Krüger projeksiyonuna göre çizilmektedir. Diğer bir harita şekli ise, projeksiyonuna göre çizilmektedir. Diğer bir harita şekli ise, derinliklerin belli aralıklı eş derinlik eğrileriyle belirtildiği derinliklerin belli aralıklı eş derinlik eğrileriyle belirtildiği haritalardır. Bunlar kullanıcının dip topografyasını daha iyi haritalardır. Bunlar kullanıcının dip topografyasını daha iyi algılayabilmesini sağlar. Diğer batimetri haritaları ise, algılayabilmesini sağlar. Diğer batimetri haritaları ise, renklendirilmiş haritalar, şekillendirilmiş boyamalı haritalar ve renklendirilmiş haritalar, şekillendirilmiş boyamalı haritalar ve gölgelendirilmiş şekilli haritalar olup, eş derinlik eğrilerinin gölgelendirilmiş şekilli haritalar olup, eş derinlik eğrilerinin çizilmediği yerlerde gerçek derinlikleri gösteremedikleri için pek çizilmediği yerlerde gerçek derinlikleri gösteremedikleri için pek kullanışlı değildirler. kullanışlı değildirler.

Otomasyon SistemleriOtomasyon SistemleriHidrografik haritaların yapılması için açılan paftalara önce jeodezik Hidrografik haritaların yapılması için açılan paftalara önce jeodezik noktalar işaretlendikten sonra kıyı şeridine ait ayrıntılar işlenir. noktalar işaretlendikten sonra kıyı şeridine ait ayrıntılar işlenir. Daha sonra her konum noktası için ölçülmüş olan derinlik Daha sonra her konum noktası için ölçülmüş olan derinlik değerleri haritaya geçirilir. Profiller, gridler şeklinde alınmışsa, değerleri haritaya geçirilir. Profiller, gridler şeklinde alınmışsa, kesim noktalarındaki derinliklerin birbirleriyle uyuşumu kontrol kesim noktalarındaki derinliklerin birbirleriyle uyuşumu kontrol edilir. Haritaya geçirilecek değerler, düzeltilmiş ve indirgenmiş edilir. Haritaya geçirilecek değerler, düzeltilmiş ve indirgenmiş değerler olmalıdır. değerler olmalıdır. Otomatik veri toplama, depolama ve işleme Otomatik veri toplama, depolama ve işleme sisteminde, haritalama işlemi yapılmadan önce sistem sisteminde, haritalama işlemi yapılmadan önce sistem konfigürasyonu, çalışma hatları, veri tabanları ve gelgit dosyaları konfigürasyonu, çalışma hatları, veri tabanları ve gelgit dosyaları hazırlanmalıdır.hazırlanmalıdır. Daha sonra kayıt verilerin, işlenebilir XYZ Daha sonra kayıt verilerin, işlenebilir XYZ dosyalarına formatlanması, ölçme noktaları ve yardımcı seyir dosyalarına formatlanması, ölçme noktaları ve yardımcı seyir istasyonlarının XY koordinatlarının datum indirgemesi yapılır. Bu istasyonlarının XY koordinatlarının datum indirgemesi yapılır. Bu çevrimdeki en önemli işlemler, derinlik düzeltmeleri ile ilgili çevrimdeki en önemli işlemler, derinlik düzeltmeleri ile ilgili olanlardır (Doğan ve Alpar 1994):olanlardır (Doğan ve Alpar 1994):

Otomasyon SistemleriOtomasyon SistemleriGelgit Düzeltmesi:Gelgit Düzeltmesi:

• Su seviyesi verilerinin hazırlanması,Su seviyesi verilerinin hazırlanması,• Temel istasyondan olan zaman farkına göre gelgit hesabı,Temel istasyondan olan zaman farkına göre gelgit hesabı,• Ortalama gelgit seviyesinin girilmesi,Ortalama gelgit seviyesinin girilmesi,• Derinlik dosyalarının düzeltilmesi.Derinlik dosyalarının düzeltilmesi.

Ses Hızı Düzeltmesi :Ses Hızı Düzeltmesi : Sudaki ses hızlarının derinliğe göre sisteme girilmesi,Sudaki ses hızlarının derinliğe göre sisteme girilmesi, Bu verilerin dosyalanması,Bu verilerin dosyalanması, Derinlik dosyalarının düzeltilmesi.Derinlik dosyalarının düzeltilmesi.

Bundan sonra, Bundan sonra, kaydedilen ham derinlik verilerinin ses hızı, gelgit kaydedilen ham derinlik verilerinin ses hızı, gelgit ve transdüser derinliği düzeltmeleri,ve transdüser derinliği düzeltmeleri, hazırlanan veri dosyalarına hazırlanan veri dosyalarına göre sistem tarafından otomatik olarak yapılır göre sistem tarafından otomatik olarak yapılır

HİDROGRAFİK HARİTALARDA KULLANILANHİDROGRAFİK HARİTALARDA KULLANILAN PROJEKSİYON SİSTEMLERİ PROJEKSİYON SİSTEMLERİ

Yeryüzü düzlem bir yüzey olmadığından, harita çiziminde amaca Yeryüzü düzlem bir yüzey olmadığından, harita çiziminde amaca

en uygun koşulları gerçekleştiren projeksiyon yöntemi seçilir. en uygun koşulları gerçekleştiren projeksiyon yöntemi seçilir.

Projeksiyon yönteminin özelliğine göre, haritada açı, uzunluk Projeksiyon yönteminin özelliğine göre, haritada açı, uzunluk

veya alan deformasyonları oluşur. Amaca uygun projeksiyon veya alan deformasyonları oluşur. Amaca uygun projeksiyon

yönteminin seçilmesi ile bu deformasyonları azaltma veya yönteminin seçilmesi ile bu deformasyonları azaltma veya

bazılarını yok etme olanağı vardır. Hidrografik haritaların büyük bazılarını yok etme olanağı vardır. Hidrografik haritaların büyük

çoğunluğunu oluşturan deniz haritalarının çiziminde, kolay ve çoğunluğunu oluşturan deniz haritalarının çiziminde, kolay ve

ekonomik seyir istekleri birinci derecede etkili olduğundan, ekonomik seyir istekleri birinci derecede etkili olduğundan,

genellikle genellikle en kısa yol (ortodrom)en kısa yol (ortodrom) seyrine veya seyrine veya sabit rota sabit rota

(loksodrom)(loksodrom) seyrine olanak sağlayan seyrine olanak sağlayan GnomonikGnomonik veve MercatorMercator

projeksiyon yöntemleri uygulanır. Kara haritalarının projeksiyon yöntemleri uygulanır. Kara haritalarının

tamamlanması amacıyla yapılan çizimlerde ise kara haritasına tamamlanması amacıyla yapılan çizimlerde ise kara haritasına

ilişkin projeksiyon yöntemi uygulanır ilişkin projeksiyon yöntemi uygulanır

Mercator ProjeksiyonuMercator ProjeksiyonuMercator projeksiyonunun temel ilkesi, dünyaya ekvator dairesi Mercator projeksiyonunun temel ilkesi, dünyaya ekvator dairesi

boyunca teğet olduğu düşünülen bir silindir üzerine izdüşüm boyunca teğet olduğu düşünülen bir silindir üzerine izdüşüm

yapılmasıdır. yapılmasıdır. Mercator projeksiyonu, açı koruyan normal Mercator projeksiyonu, açı koruyan normal

konumlu bir silindirik projeksiyondur.konumlu bir silindirik projeksiyondur. Mercator projeksiyonunda Mercator projeksiyonunda

meridyen ve paralel daireleri birbirine dik doğrular şeklinde meridyen ve paralel daireleri birbirine dik doğrular şeklinde

oluşur. Meridyeni temsil eden doğruların aralıkları eşit oluşur. Meridyeni temsil eden doğruların aralıkları eşit

olmasına karşın, paralel daire doğruları ekvatordan olmasına karşın, paralel daire doğruları ekvatordan

uzaklaştıkça ara uzunlukları artar. Mercator projeksiyonun uzaklaştıkça ara uzunlukları artar. Mercator projeksiyonun

başka bir özelliği, başka bir özelliği, dünya üzerinde meridyenlerle sabit açı dünya üzerinde meridyenlerle sabit açı

yapan ve yapan ve loksodromloksodrom adı verilen eğrinin harita üzerinde bir adı verilen eğrinin harita üzerinde bir

doğru olarak görülmesidir.doğru olarak görülmesidir. Bu özellik gemi ulaştırmacılığında Bu özellik gemi ulaştırmacılığında

büyük önemi olan büyük önemi olan sabit açılı rota seyrinesabit açılı rota seyrine olanak olanak

sağladığından, Mercator projeksiyonu deniz haritaları için çok sağladığından, Mercator projeksiyonu deniz haritaları için çok

kullanılan önemli bir projeksiyondur. kullanılan önemli bir projeksiyondur.

Mercator ProjeksiyonuMercator Projeksiyonu

Mercator ProjeksiyonuMercator Projeksiyonu Mercator projeksiyonuna göre hazırlanmış haritalarda tam Mercator projeksiyonuna göre hazırlanmış haritalarda tam

ekvator üzerindeki bölgeler için deformasyon yoktur. Ancak ekvator üzerindeki bölgeler için deformasyon yoktur. Ancak

ekvatordan uzaklaştıkça deformasyonlar büyüdüğünden, ekvatordan uzaklaştıkça deformasyonlar büyüdüğünden,

yöntem maksimum 60yöntem maksimum 60 enlemine kadar uygulanabilir. Fakat 40 enlemine kadar uygulanabilir. Fakat 40 enleminden sonra haritalarda önemli ölçüde alan enleminden sonra haritalarda önemli ölçüde alan

deformasyonu ortaya çıkar. deformasyonu ortaya çıkar.

Mercator ProjeksiyonuMercator ProjeksiyonuGemicilikte modern seyir olarak adlandırılan elektronik seyirde, Gemicilikte modern seyir olarak adlandırılan elektronik seyirde,

geminin herhangi bir andaki konumunun belirlenmesinde, belirli geminin herhangi bir andaki konumunun belirlenmesinde, belirli

istasyonlara göre ölçülen uzaklıkların ve doğrultuların Mercator istasyonlara göre ölçülen uzaklıkların ve doğrultuların Mercator

projeksiyonuna göre yapılmış bir haritaya doğrudan projeksiyonuna göre yapılmış bir haritaya doğrudan

işaretlenmesi kolay değildir. Çünkü radyo dalgalarının işaretlenmesi kolay değildir. Çünkü radyo dalgalarının

yörüngeleri birer büyük daire eğrisidir. Bu projeksiyonda büyük yörüngeleri birer büyük daire eğrisidir. Bu projeksiyonda büyük

daire eğrisi bir doğru şeklinde oluşmaz. Ancak bu eğrilerin daire eğrisi bir doğru şeklinde oluşmaz. Ancak bu eğrilerin

açıklık açıları, mercatoryal açıklık açısına dönüştürülerek açıklık açıları, mercatoryal açıklık açısına dönüştürülerek

haritaya işaretlenebilir. Dönüşüm için genellikle daha önceden haritaya işaretlenebilir. Dönüşüm için genellikle daha önceden

hazırlanmış çizelgelerden yararlanılır. Mercator projeksiyonuna hazırlanmış çizelgelerden yararlanılır. Mercator projeksiyonuna

göre yapılmış haritalarda, en kısa yol olan büyük daire eğrisi, göre yapılmış haritalarda, en kısa yol olan büyük daire eğrisi,

küçük loksodrom parçalarına bölünerek sabit rotalar ile en kısa küçük loksodrom parçalarına bölünerek sabit rotalar ile en kısa

yol üzerinde ekonomik seyir olanağı vardır.yol üzerinde ekonomik seyir olanağı vardır.

Gnomonik ProjeksiyonGnomonik ProjeksiyonGnomonik projeksiyon yönteminin temel ilkesi, Gnomonik projeksiyon yönteminin temel ilkesi, dünyaya kutup dünyaya kutup

noktasında teğet olduğu düşünülen bir düzlem üzerine noktasında teğet olduğu düşünülen bir düzlem üzerine

izdüşüm yapılmasıdır.izdüşüm yapılmasıdır. Burada projeksiyon merkezi, dünyanın Burada projeksiyon merkezi, dünyanın

merkezi ile çakışık olduğundan paralel daireleri birer daire, merkezi ile çakışık olduğundan paralel daireleri birer daire,

meridyenler ise bu daireleri eşit parçalara bölen birer yarıçap meridyenler ise bu daireleri eşit parçalara bölen birer yarıçap

şeklinde oluşurlar. Projeksiyon yüzeyinin teğet noktasından şeklinde oluşurlar. Projeksiyon yüzeyinin teğet noktasından

uzaklaştıkça deformasyonlar hızla büyüdüğünden, 60uzaklaştıkça deformasyonlar hızla büyüdüğünden, 60 den den

daha küçük enlemlerde yapılacak haritalar için bu projeksiyon daha küçük enlemlerde yapılacak haritalar için bu projeksiyon

yöntemi uygulanmaz. yöntemi uygulanmaz.

Gnomonik ProjeksiyonGnomonik Projeksiyon

Gnomonik ProjeksiyonuGnomonik ProjeksiyonuGnomonik projeksiyonun gemiciliği ilgilendiren en önemli Gnomonik projeksiyonun gemiciliği ilgilendiren en önemli

özelliği, özelliği, iki nokta arasında en kısa yol olan büyük daire yayının iki nokta arasında en kısa yol olan büyük daire yayının

(ortodrom eğrisinin) harita üzerinde bir doğru parçası olarak (ortodrom eğrisinin) harita üzerinde bir doğru parçası olarak

görülmesidir.görülmesidir. Gnomonik projeksiyonda büyük daire yayı her Gnomonik projeksiyonda büyük daire yayı her

noktada meridyenle değişik açı yaptığından gemi rotasının noktada meridyenle değişik açı yaptığından gemi rotasının

sürekli değiştirilmesi gerekir. Bunun uygulanması zordur. Bu sürekli değiştirilmesi gerekir. Bunun uygulanması zordur. Bu

nedenle Gnomonik projeksiyona göre çizilmiş deniz haritaları, nedenle Gnomonik projeksiyona göre çizilmiş deniz haritaları,

genellikle Mercator projeksiyonlu haritalarla birlikte kullanılır. genellikle Mercator projeksiyonlu haritalarla birlikte kullanılır.

Elektrometrik dalgaların yörünge eğrisi, Gnomonik Elektrometrik dalgaların yörünge eğrisi, Gnomonik

projeksiyonda doğru olarak görüldüğünden, bu projeksiyona projeksiyonda doğru olarak görüldüğünden, bu projeksiyona

göre yapılmış haritalar, elektrometrik konum belirleme veya göre yapılmış haritalar, elektrometrik konum belirleme veya

elektronik seyir için büyük kolaylık sağlarlar. elektronik seyir için büyük kolaylık sağlarlar.

Elektrometrik Konum Belirlemede Kullanılan Aletler

Documents

Transcript of Elektrometrik Konum Belirlemede Kullanılan Aletler