ELEKTRĠK ELEKTRONĠK TEKNOLOJĠSĠ ĠÇ TESĠSAT DÖġEME … · t.c. mĠllÎ eĞĠtĠm bakanliĞi...
Transcript of ELEKTRĠK ELEKTRONĠK TEKNOLOJĠSĠ ĠÇ TESĠSAT DÖġEME … · t.c. mĠllÎ eĞĠtĠm bakanliĞi...
T.C.
MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI
ELEKTRĠK-ELEKTRONĠK TEKNOLOJĠSĠ
ĠÇ TESĠSAT DÖġEME TEKNĠKLERĠ
522EE0079
Ankara, 2011
Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve
Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak
öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıĢ bireysel öğrenme
materyalidir.
Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiĢtir.
PARA ĠLE SATILMAZ.
i
AÇIKLAMALAR ................................................................................................................... iii GĠRĠġ ....................................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1 .................................................................................................... 3 1. BORU VE BUATLAR ......................................................................................................... 3
1.1. Tesisat Boruları ............................................................................................................. 3 1.1.1. ÇeĢitleri ve Çapları ................................................................................................ 4
1.2. Buatlar ........................................................................................................................... 6 1.3. Kasalar .......................................................................................................................... 8
1.3.1. Standart Boyutları .................................................................................................. 9 1.4. Tavan ve Duvar Borusu DöĢeme .................................................................................. 9
1.4.1. DöĢeme ĠĢlem Sırası .............................................................................................. 9 1.4.2.DöĢemede Dikkat Edilecek Hususlar ..................................................................... 9
1.5. Buatları YerleĢtirmek .................................................................................................. 10 1.5.1. ĠĢlem Sırası .......................................................................................................... 10 1.5.2. Dikkat Edilecek Hususlar .................................................................................... 10
1.6. Kasaları YerleĢtirmek ................................................................................................. 10 1.6.1. ĠĢlem Sırası .......................................................................................................... 10 1.6.2. Dikkat Edilecek Hususlar .................................................................................... 11
1.7. Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliği .................................................................................. 11 UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 14 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 15
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2 .................................................................................................. 16 2. DÖġEME ALTI BORU VE KANALI DÖġEME ............................................................. 16
2.1. Yer DöĢeme Altı Kanalları ......................................................................................... 16 2.1.1. Görevi .................................................................................................................. 16 2.1.2. Yapıları ve Yardımcı Gereçleri ........................................................................... 17 2.1.3. ÇeĢit ve Standart Boyutları .................................................................................. 21 2.1.4. DöĢeme Altı Kanalı DöĢeme ............................................................................... 21
2.2. Yer DöĢeme Altı Boruları ........................................................................................... 22 2.2.1. Görevi .................................................................................................................. 22 2.2.2. Yapıları ve Yardımcı Gereçleri ........................................................................... 22 2.2.3. ÇeĢit ve Standart Boyutları .................................................................................. 23 2.2.4. DöĢeme Altı Borusu DöĢeme .............................................................................. 23
2.3. Yer DöĢeme Üstünde Priz ve Anahtar YerleĢimi ....................................................... 24 2.3.1. ĠĢlem Sırası .......................................................................................................... 24 2.3.2. Dikkat Edilecek Hususlar .................................................................................... 24
2.4. Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliği .................................................................................. 24 UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 26 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 27
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–3 .................................................................................................. 28 3. SIVA ÜSTÜ TESĠSAT ...................................................................................................... 28
3.1. Dübeller ....................................................................................................................... 28 3.1.1. Görevi .................................................................................................................. 28 3.1.2. Standart Boyutları ................................................................................................ 29
3.2. Kablo Kanalı ............................................................................................................... 29 3.2.1. Görevi .................................................................................................................. 29
ĠÇĠNDEKĠLER
ii
3.2.2. Yapıları ve Yardımcı Gereçleri ........................................................................... 29 3.2.3. ÇeĢitleri ve Standart Boyutları ............................................................................. 30 3.2.4. Kanal DöĢemesi Yapımı ...................................................................................... 31
3.3. KroĢeler ....................................................................................................................... 31 3.3.1. Görevi .................................................................................................................. 31 3.3.2. Yapıları ve Yardımcı Gereçleri ........................................................................... 31 3.3.3. ÇeĢitleri ve Standart Boyutları ............................................................................. 32 3.3.4. KroĢe DöĢemesi Yapımı ...................................................................................... 32
3.4. Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliği .................................................................................. 33 UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 34 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 36
MODÜL DEĞERLENDĠRME .............................................................................................. 37 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 38 KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 41
iii
AÇIKLAMALAR KOD 522EE0079
ALAN Elektrik Elektronik Teknolojisi
DAL/MESLEK Elektrik Tesisat ve Pano Montörlüğü
MODÜLÜN ADI Ġç Tesisat DöĢeme Teknikleri
MODÜLÜN TANIMI
Elektrik tesisatına ait iç tesisat döĢemesinde
kullanılan malzemeleri tesisatın yapısına göre seçmek ve
bu malzemeleri kullanarak tesisatı döĢemekle ilgili bilgi ve
becerilerin kazandırıldığı öğrenme faaliyetidir.
SÜRE 40/24
ÖN KOġUL
YETERLĠK Ġç tesisat döĢeme yöntemlerini uygun olarak hatasız
yapmak.
MODÜLÜN AMACI
Genel Amaç
Bu modül ile uygulama alanına yönelik uygun ortam
sağlandığında standartlara, Elektrik Ġç Tesisleri
Yönetmeliği ve Bayındırlık Bakanlığı Genel Teknik
ġartnamesi’ne uygun ve hatasız olarak iç tesisat
döĢeyebileceksiniz.
Amaçlar
1. Sıva altı tavan ve duvar borusu döĢeyebilecek, buat ve
kasaları yerleĢtirebileceksiniz.
2. Yer döĢeme altı boru ve kanal döĢeyebileceksiniz.
3. Sıva üstü kanal ve kroĢe döĢeyebileceksiniz.
EĞĠTĠM ÖĞRETĠM
ORTAMLARI
VE DONANIMLARI
Ortam
Elektrik tesisat atölyesi, iĢletme ortamı.
Donanım
Boru çeĢitleri, kasa çeĢitleri, buat çeĢitleri, kroĢe
çeĢitleri, klemens çeĢitleri, kanal çeĢitleri, döĢeme araç-
gereçleri, projeksiyon, bilgisayar.
ÖLÇME VE
DEĞERLENDĠRME
Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra,
verilen ölçme araçlarıyla kazandığınız bilgileri ve becerileri
ölçerek kendinizi değerlendireceksiniz.
Öğretmen, modül sonunda size ölçme aracı ( çoktan
seçmeli, doğru-yanlıĢ test, uygulama vb.) uygulayarak
modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri
ölçerek değerlendirecektir.
AÇIKLAMALAR
iv
1
GĠRĠġ
Sevgili Öğrenci,
Bu modül sonunda edineceğiniz bilgi ve beceriler ile nitelikli bir teknik eleman olarak,
elektrik tesisatı döĢeme alanında tesisatın yapısına ve standartlara uygun malzeme seçimi
yapabilme ve uygun olarak iç tesisat döĢeme uygulamasını yapabilmeniz için faydalı
olacaktır.
Günlük hayatımızda, evde, iĢ ortamında, sanayide ve teknolojinin her alanında
kullanımı vazgeçilmez olan elektriğin güvenli bir Ģekilde iletimi Ģarttır. Bu iletimin güvenli
olabilmesi için, uygun döĢeme tekniği tercih edilmelidir. En uygun iç tesisat döĢemesini
yaparak canlıların kazalara karĢı güvenliği, tesisatın, makinelerin çeĢitli nedenlerden dolayı
zarar görmeleri ve yangına sebebiyet veren durumlar engellenmiĢ olur.
Ülkemizde son yıllarda yapılan bütün çalıĢmalarda Türk ekonomisinin uluslararası
rekabet gücünün artırılması ve baĢta Gümrük Birliği olmak üzere Avrupa Birliği ile
bütünleĢme süreci hedeflenmiĢtir. 1990’lı yıllarda yaĢanan hızlı küreselleĢme süreci, giderek
artan teknolojik yenilikler ve uluslararası pazarlardan pay kapma yarıĢları, ülkelerin insan
kaynaklarını geliĢtirmeye yönelmesine neden olmuĢtur. ÇalıĢanların iĢ değiĢtirme ve iĢ
bulma yeteneğiyle doğrudan ilgili olarak iĢ gücü hareketliliğinin artırılması, iĢ gücü
piyasasının ĢeffaflaĢtırılması ve verimliliğin artırılması istihdamla ilgili her türlü giriĢimde
öne çıkmaktadır. ÇalıĢma yaĢamının istediği ve ihtiyaç duyduğu insanların niteliklerinin
tanımlanmasında, iĢ yaĢamınca geliĢtirilen ve benimsenen meslek standartları büyük önem
taĢımaktadır. Her teknik elemanın öngörülen bu meslek standardını yakalaması
gerekmektedir.
GĠRĠġ
2
3
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1
Uygun ortam sağlandığında tesisatın yapısına göre buat, kasa ve boruları seçerek,
Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliği’ne uyarak sıva altı tavan ve duvar borusu
döĢeyebileceksiniz.
Bu faaliyet öncesinde Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliği’ne uygun olarak yapmanız
gereken öncelikli araĢtırmalar Ģunlardır:
Sıva altı tesisatta kullanılan boru çeĢitleri ve çaplarını araĢtırınız.
Boruların Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliği’ne uygun olarak tavan ve duvarlara
döĢeme Ģekillerini araĢtırınız.
Sıva altı tesisatta kullanılan buatların çeĢitlerini ve boyutlarını araĢtırınız.
Buatların Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliği’ne uygun olarak yerleĢtirme
Ģekillerini araĢtırınız.
Sıva altı tesisatta kullanılan kasaların standart boyutlarını araĢtırınız.
Kasaların Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliği’ne uygun olarak yerleĢtirme
Ģekillerini araĢtırınız.
AraĢtırma iĢlemleri için internet ortamı, elektrik malzemeleri satan iĢ yerleri ve imalat
sanayisini gezmeniz ve ürün kataloglarını incelemeniz gerekmektedir. Boruların döĢenme
Ģekillerini, buat ve kasaların yerleĢtirme Ģekillerini sıva altı tesisat döĢemesi yapan
elektrikçilerin yanında, onların yapmıĢ olduğu döĢemeleri inceleyerek ön bilgi edininiz. Bu
araĢtırmaları yaparken güvenlik tedbirleri alınması gereken yerlerde güvenlik tedbirlerinin
alınmasına dikkat ediniz. AraĢtırmanızı rapor hâline getirip sınıfta arkadaĢlarınıza sununuz.
1. BORU VE BUATLAR
1.1. Tesisat Boruları
Elektrik enerjisi alıcılara veya kumanda elemanlarına iletkenler aracılığı ile
ulaĢmaktadır. Üzerinden akım geçen iletken kabloların çevreye zarar vermemesi ve
iletkenlerin dıĢ darbelerden korunması için yalıtkan bir gereç olan boru içerisinden çekilir.
ÖĞRENME FAALĠYETĠ-1
AMAÇ
ARAġTIRMA
4
Resim 1.1: Binanın tavan borusunun döĢenmesi
1.1.1. ÇeĢitleri ve Çapları
Bergman boru, peĢel boru, PVC boru, spiral (bükülgen) boru, çelik (stalpanzer) boru
olmak üzere çeĢitli borular vardır.
Bergman Boru: Ġç kısmı vernikli kartonla kaplı alüminyum veya yumuĢak
çelik sactan yapılmıĢ sıva üstü tesisatta kullanılan boru çeĢididir. Günümüzde
kullanılmayıp, eski ev tesisatlarında görülmektedir. Bergman borunun boyu 3
metre olup, boru çapı 9–11–13,5–16–23–29–36–48 mm dir.
PeĢel Boru: Ġnce çelik sactan yapılmıĢ, paslanmaya karĢı özel bir madde ile
kaplanmıĢ ve iç kısmı yalıtımsız boru çeĢididir. Günümüzde kullanılmayıp, eski
evlerde sıva altı tesisatlarında görülmektedir. PeĢel boru çapları TS–7’ ye göre
8–14–18–26–37 mm’dir.
PVC Boru: PVC (polivinil clorür) maddesinden yapılır. PVC (plastik) borular
nemden etkilenmez, kolay iĢlenebilir, dayanıklı, hafif, boya ve özel bakım
istemez ve aynı zamanda iyi bir yalıtkandır. Plastik borular, beton borusu ve
duvar borusu olmak üzere iki çeĢittir. Beton borusu sert plastikten yapılır.
Demir ve harçların baskısı karĢısında zarar görmemesi amacı ile sert olarak
yapılır. Duvar borusu ise daha iĢlenebilir olması açısından yumuĢak plastikten
yapılmıĢtır. PVC boru, sıva altı tesisatta kullanılabilir. PVC (plastik) borular
3’er metre boyunda çubuk ve 50-100’er metre boyunda kangallar hâlinde satılır.
Plastik boru çapları ise 14-18-26-32-40-50-63 mm’dir.
Resim 1.2: PVC borular
5
Spiral (Bükülgen) Boru: Spiral borular, istenilen açıda bükülebilen borulardır.
Elektrik tesisatında kolon hatlarında, kiriĢ dönüĢlerinde ve dönüĢlerin çok
olduğu yerlerde kullanılır. ĠĢçiliği kolaylaĢtırır. Spiral borular, metal ve yalıtkan
gereçlerden yapılır. Metal olarak galvanizli çelik, kalaylı çelik ve izoleli
çelikten yapılan çeĢitleri vardır. Spiral boru çapları 9–11–14–18–26–32–37 mm
olup, panolar için ayrıca pano spirali(ince ) ve pano spirali (kalın) olmak üzere
25–50–100 m boylarında kangal olarak üretilir.
Resim 1.3: Spiral borular
Çelik (ġtalpanzer) Boru: YumuĢak çelikten yapılan yalıtkanlı ve yalıtkansız
çelik borular yerine daha çok galvanizli çelik borular tercih edilmektedir.
Galvanizli çelik borular:
Galvanizli diĢsiz çelik boru
Galvanizli diĢli çelik boru
Galvanizli çelik spiral boru Ģeklinde üretilmektedir.
Resim 1.4: Çelik boru çeĢitleri
6
Galvanizli DiĢsiz Çelik Boru: Galvanizli diĢsiz çelik borular, genel
kullanım amaçlı iĢçilik ve montaj açısından ekonomik borulardır.
Boruların standart uzunlukları 3,05 m ve dıĢ çapı 17,90–23,40–29,50–
44,20–55,80–73–88,90–101,60–114,30 Özel alaĢımlı yüksek kaliteli
çelikten imal edilmiĢ olup sıcak daldırma yöntemi ile
galvanizlenmiĢlerdir. Borular, diĢsiz olduklarından dolayı çok süratli bir
Ģekilde montaj yapılabilir. DeğiĢik aksesuarlar ve bükme aparatlarıyla
Ģantiyede montaj sırasında elle bükme yapılabilir. ManĢon, rakor ve diğer
fitingler kullanmak için herhangi özel bir alet gerekmez. Boruların içi
imalattan sonra temizlendiğinden ve kayganlaĢtırıcı özel bir madde ile
kaplandığından dolayı kablo çekmek kolaylıkla süratli bir Ģekilde ve
izolasyona (yalıtım) zarar vermeden yapılabilir. Bu borular, sadece
kabloları mekanik zarardan korumakla kalmaz; aynı zamanda devrelerin
elektromanyetik korumasını da yapar. Yangına ve dumana karĢı içten ve
dıĢtan koruma sağlayan en güvenli tesisat sistemidir. EMT boru tesisatı
kullanıldığında ayrıca tesisat içerisinde topraklama hattı çekilmesine
gerek yoktur
Galvanizli DiĢli Çelik Boru: Her türlü ex - proof ve ağır hizmet tipine
uygun elektrik tesisat borularıdır. Yüksek et kalınlığı ve konik diĢ sistemi
sayesinde alev sızdırmazlık özelliğine sahiptirler ve Ģiddetli mekanik
darbelere karĢı koyabilirler. Her bir boru, 3.05 metre uzunlukta olup çapı
20,70-26,10-32,80-47,80-59,90-72,60-88,30-100,90-113,40-141,30-
168,30 mm olan her iki ucunda diĢ açılmıĢ, bir ucunda plastik diĢ
koruyucu ve diğer ucunda ise bir adet boruyu boruya ekleme mufuyla
(caupling) sevk edilmektedir. Özel alaĢımlı çelikten imal edilmiĢ olup
sıcak daldırma yöntemi ile galvanizlenmiĢtir. Boruların içleri kabloların
rahat ve zararsız bir Ģekilde çekilebilmesini sağlayacak Ģekilde
çapaklardan arındırılmıĢ ve kaydırıcı bir malzeme ile kaplanmıĢtır.
Galvanizli Çelik Spiral Boru: Yüksek mekanik dirence ve aynı
zamanda da bükülme özelliğine sahip borulardır. Özel alaĢımlı çeliğin
sıcak daldırma metoduyla galvanizlenmesiyle imal edilmiĢtir. Galvanizli
çelik spiral boru 15–30–75 m boyunda, 15,50–23.30.28.07–35,05–49,50–
62,20–77,70–90,40–103,10–115,80 mm çapında imal edilmektedir. Daha
çok asma tavan altında armatür montajında ve dahili uygulamalarda
tercih edilen bu borunun montajı ve iĢlemesi çok kolaydır.
1.2. Buatlar
Buatlar (ek kutusu), elektrik tesisatında iletkenlerin birbiri ile bağlantısının yapıldığı
kutudur. Eklerin, buat dıĢında baĢka bir yerde yapılması yasaktır. Buat kullanım yerine göre
farklı ölçülerde ve tiplerde olabilir.
7
Resim 1.5: Buat içindeki iletkenlerin bağlantısı
1.2.1.ÇeĢitleri ve Standart Boyutları
Buatlar kullanıldıkları tesisatın yapısına ve kullanıldıkları yere göre norm buat (derin),
kare buat, tünel buat, kontralı buat, sıva üstü buat, antigron buat, dahili tip galvanizli çelik
buat, harici tip buat, kondulet buat olmak üzere çeĢitlere ayrılır.
Resim 1.6: Buat çeĢitleri
Norm Buat: Dairesel tip buat türüdür. Boruların giriĢ çapına göre buat boru
giriĢleri de farklı çaplarda olur. Buatlar, boru giriĢ sayısı dikkate alınarak birden
fazla (2–3–4) giriĢli olarak imal edilirler. Derinlik olarak 37 mm ve çap olarak
70 mm ebatlarında üretilmektedir. Kare Buat: Kare buat, tesisatta iletken bağlantısı çok olan yerlerde kullanılır.
Örneğin; ana dağıtım noktalarında (kolon hatlarında, linye hattı baĢlangıcında,
apartman dairelerindeki geçiĢ noktalarında…). Kare buatlar, 8x8, 10x10, 12x12,
15x15, 20x20, 26x12 mm’dir.
Tünel Buat: Tünel buatlar, dairesel buat çeĢidi olup boru giriĢleri kare buat
giriĢinin aynısıdır. Boru giriĢi, buat üzerindeki dairesel kısımları kesici yardımı
ile açarak yapılır. Buat derinliği 42 mm ve dıĢ çap uzunluğu 80 mm dir.
8
Kontralı Buat: Kontralı buatın yapısı tünel buata benzer. Yapı olarak tek farkı,
alttan giriĢinin de olmasıdır. Buat derinliği 42 mm ve dıĢ çap uzunluğu 80
mm’dir.
Sıva Üstü Buat: Sıva üstü buatlar daha çok eski yapılarda görülmektedir.
Günümüzde de sıva üstü tesisatlarda kullanımı mevcuttur. Buat çapı 52 mm ve
derinliği 18 mm’dir.
Antigron Buat: Nemli yerlerde kullanılır. Sıva üstü elektrik tesisatında
kullanılır. Kare ve dairesel olmak üzere iki tipte üretilir. Dairesel olanları 70, 90
mm, 3 giriĢli ve 4 giriĢli olarak üretilir. Antigron kare buatların boyutları 85x85,
100x100, 180x110 mm’dir.
Dahili Tip Galvanizli Çelik Buat: Galvanizli çelik buatlar 1.6 mm kalınlıktaki
galvanizli çelikten, tek bir parçadan preslenerek imal edilmiĢ olup en ağır
Ģartlara göre dizayn edildiğinden yüksek mekanik dirence sahiptir. Galvanizli
çelik boru tesisatında kullanılır.
Harici Tip Buat: Harici tip buat, gri renk fırın boyalı dökme alüminyumdan
imal edilmiĢ olup kesinlikle paslanmaz ve harici hava Ģartlarına karĢı son derece
dayanıklıdır. Sıva üstü tesisatta kullanılır. 102x102 ve 102x51 mm ebatlarında
üretilmektedir.
Kondulet Buat: Dökme alüminyumun gri epoksi fırın boya ile boyanmasıyla
imal edilen tesisatta dirsek olarak dönüĢlerde, kablo çekmede, tesisat içindeki
kablolara ek yapmada ve bakımda kolaylık sağlamaktadır. 1/2" ile 1"(inç)
arasında değiĢik ebatlarda üretilmektedir.
1.3. Kasalar
Elektrik tesisatında sıva altı tesisatta anahtar, priz gibi elemanların duvara
sabitlenmesinde kullanılır. Sıva üstü tesisatta kanallarda özel imal edilmiĢ olan kasalar
kullanılır. Elektrik tesisatında kullanılan kasalar, kullanılacağı yere göre değiĢik türde ve
boyuttadırlar.
Resim 1.7: Standart kasa çeĢitleri
9
1.3.1. Standart Boyutları
Elektrik tesisatında kullanılan kasalar, derinlik olarak 40–42–44–45–50–54–56–62–64
mm ve çap olarak 60–61–62–64–65–66 mm ölçülerinde üretilmektedirler.
1.4. Tavan ve Duvar Borusu DöĢeme
ġekil 1.1:Sıva altı tavan borusu döĢemesi ġekil 1.2: Duvara boru yuvalarının açılıĢı
1.4.1. DöĢeme ĠĢlem Sırası
Proje kontrol edilerek gerekli boru, dirsek, buat, kasa temin ediniz.
Tavan borusunu, inĢaatın tavan betonu dökülmeden önce döĢeyiniz (projeye
göre).
Duvar borusu döĢemek için çekiç, çivi ve duvar kırıcı malzemeler ile boru, buat
ve kasa yerlerini Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliği dikkate alarak kırınız.(Projeye
göre)
Duvar borularını dirsek, buat ve kasa kullanarak duvara döĢeyiniz.
Boruyu duvara beton kullanarak sabitleyiniz.
1.4.2.DöĢemede Dikkat Edilecek Hususlar
Tavan borusu döĢenirken buat ve alıcı (lamba, vb.) dikkate alınarak
döĢenmelidir.
Tavan borusu kesilirken ağzı düzgün olacak Ģekilde kesilmelidir.
Kesme iĢlemi için kesici aletle boru etrafını bir defa dolanıp, kesik kısmın her
iki tarafından boruyu bükerek iki parçaya ayırmak yeterlidir.
Tavan borularının sert boru olmasına dikkat edilmeli ve tavan borusunun demir
ile ezilmemesi için tahta takoz veya küçük düz taĢ kullanılmalıdır.
Demir altına gelen kısımları takoz ile veya taĢ ile borunun yan tarafından
muhafaza ederek konulmalıdır.
Lamba bağlantı yerlerindeki boru ağzına harç girmemesi ve lamba donanım
kısmının montajı için pater (tahta parçası) kullanılmalıdır.
Tavan borusunun beton dökülürken hareket etmemesi için tahta takoz
kullanılarak sabitlendirilmelidir.
10
Duvar borularını döĢerken binanın yıpranmamasına dikkat edilmelidir.
Kıvrımın çok olduğu yerlerde spiral boru kullanılmalıdır.
Boru döĢenecek kısımları, geçecek boru sayısına göre düzgün olarak kırmalıyız.
Duvar borusu döĢenecek kısmı kırarken tuğla, briket ve taĢların harç ile birleĢen
kısmı tercih edilmelidir.
Duvarlara açılan kanallar yatay ve düĢey konumda olmalıdır. Ayrıca borular
bacalardan uzak tutulmalıdır.
Boruları 90 dönüĢ yaptığında dirsek kullanılmalıdır.
Duvar borusu döĢeme iĢleminde sabitlemek için çimento ve özel çivi
kullanılmalıdır. Çivi ile sabitlemede borunun ezilmemesine dikkat edilmelidir.
Alçı kullanılmamalıdır.
Borular, kanallara iyice gömülmelidir.
Tavan borusu döĢerken uzun hatlarda buat kullanılmalıdır.
Boru birleĢtirme iĢleminde muf (boru ekleme gereci) kullanılmalıdır.
1.5. Buatları YerleĢtirmek
1.5.1. ĠĢlem Sırası
Buat yerlerini duvar kırma malzemeleri ile düzgün bir Ģekilde açınız. Buatları boru döĢendikten sonra çimento kullanarak sabitleyiniz.
1.5.2. Dikkat Edilecek Hususlar
Boru bağlantısı fazla olan yerlerde kare buat kullanılmalıdır.
Buatların tavan, kapı ve pencereden uzaklığı, Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliği
dikkate alınarak eĢit uzaklıkta olmalıdır.
Buat yerleĢtirme iĢleminde duvar içerisine fazla gömülerek sıva altında, az
gömülerek sıva dıĢına çıkıntı yapmamasına dikkat edilmelidir.
Buat içerisine harç girmemesi için buat kapağı veya kâğıt kullanılarak
kapatılmalıdır.
Buat sabitleme iĢleminde çimento kullanılmalıdır.
1.6. Kasaları YerleĢtirmek
1.6.1. ĠĢlem Sırası
Kasa yerlerini duvar kırma malzemeleri ile düzgün bir Ģekilde açınız. Kasaları boru döĢendikten sonra çimento kullanarak sabitleyiniz.
11
1.6.2. Dikkat Edilecek Hususlar
Kasaların döĢemeden uzaklığı Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliği dikkate alınarak
eĢit uzaklıkta olmalıdır. Yan yana olan kasaların birbirine olan uzaklıklarına da
dikkat edilmelidir.
Kasa yerleĢtirme iĢleminde duvar içerisine fazla gömülerek sıva altında, az
gömülerek sıva dıĢına çıkıntı yapmamasına dikkat edilmelidir.
Kasa içerisine harç girmemesi için buat kapağı veya kâğıt kullanılarak
kapatılmalıdır.
Kasa yerleri, kullanımını engelleyecek Ģekilde kapı arkasında olmamalıdır.
Ekonomik olması için buatlardan her bir kasaya boru geçiĢi yapılması yerine
kasalar arası geçiĢ yapılmamalıdır.
Kasa sabitleme iĢleminde çimento kullanılmalıdır.
1.7. Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliği
Elektrik tesislerinde ancak yürürlükteki ilgili Türk Standartları’na uygun
borular kullanılabilir.
Bergman ve Ģtalpanzer borular, sıva üstünde ve sıva altında; peĢel borular
ise ancak sıva altında kullanılabilir.
Yürürlükte bulunan ilgili Türk Standartları’na uygun plastik elektrik tesisat
boruları yalnızca sıva altında kullanılabilir.
Boruların ağzı çapaklı ve keskin köĢeli olmamalıdır. Ġletkenlerin
zedelenmemesi için boru uçlarına ağızlıklar takılmalıdır.
Boruların iç çapı ile kıvrılma yarıçapı ve sayısı, gerekli sayıdaki yalıtılmıĢ
iletkenin zedelenmeden geçebileceği büyüklükte seçilmelidir. Seçme yapılırken
iletkenlerin gerektiğinde değiĢtirileceği de göz önünde bulundurulmalıdır.
Borular, içlerine su girmeyecek ve toplanmayacak biçimde
yerleĢtirilmelidir.
Borular, kıvrıldıkları zaman kırılmamalı ve katlanma yerlerinden ya da dikiĢ
yerlerinden açılmamalıdır.
Bergman borular, boru çapına uygun penslerle kıvrılmalı; fakat boru içindeki
yalıtım bozulmamalıdır.
PeĢel borular, özel dirseklerle kullanılmalıdır.
Borulu tesislerde iletkenler, boru ve T parçaları içinde eklenemez. Ġletkenler
ancak bağlantı kutuları (buatlar) ya da akım dağıtma kutuları içinde yalıtılmıĢ
klemenslerde eklenebilir.
Kutuların içinde halka (simit) klemensler vb. kullanılmalıdır. Bu kutular
kolaylıkla açılabilmeli ve yoklanabilmelidir.
PeĢel ve çelik boruların kutulara, anahtar ve priz kasalarına girdiği yerlerde
boru ağızlarında iletkenler üzerindeki yalıtkanların zedelenmemesi için ağızlık
(entül) takılması vb. tedbirler alınmalıdır.
PeĢel borulu tesislerde kullanılacak peĢel kutuların iç çapı en az 58 mm
olacak ve bu kutularda dörtten fazla boru ile bağlantı yapılmayacaktır.
12
Bir kattan öteki kata açıkta geçecek peĢel, bergman ve PVC borular zeminden
80 cm yüksekliğe kadar mekanik etkilere dayanıklı olan metal borular
içerisinde geçirilmelidir.
Duvar üzerinde dirsekli boru kullanılarak yapılan yapı giriĢ hatlarında boru,
duvardan en az 5 cm açıklıkta olmalıdır. Duvar arkasında kolay tutuĢabilen
gereçler bulunursa bu açıklık en az 30 cm olmalıdır. Boru ile duvar arasına en
az 30 cm geniĢliğinde elektrik arkına dayanıklı bir levha yerleĢtirilirse
yukarıdaki açıklıklar daha küçük tutulabilir. Bu Ģekildeki yapı giriĢ hatlarında
da kolay tutuĢabilen gereçlerin iletkenlere yaklaĢmasını önleyici tedbirler
alınmalıdır.
Bu yerlerde yalnızca çok damarlı termoplastik kılıflı, yalıtılmıĢ iletkenlerle
metal olmayan borular içerisinde çekilen bir damarlı termoplastik
yalıtkanlı iletkenler sıva altına tesis edilerek kullanılabilir.
Boru iç çapları, tablo 1’e uygun olarak seçilmelidir.
Ġletkenlerin
boru içindeki
durumu
NV(NYA)
NV(NYA)
NV(NYA)
NV(NYA) Boru iç çapı
Ġletken
kesiti
mm2
Sıva altı mm
Sıva altı mm
Sıva altı mm
Sıva altı mm
1,5 14 14 14 18
2,5 14 14 14 18
4 14 14 18 26
6 14 18 26 26
10 14 26 26 32
16 14 26 32 32
25 18 32 32 40
35 18 40 40 50
50 26 40 50 50
70 26 50 50 50
95 32 50 50 50
120 32 50 50 ----
150 40 50 ---- ----
185 40 ---- ---- ----
Tablo 1.1: NV (NYA) iletkenleri kullanılması durumunda gerekli en küçük boru çapları NOT:NV (NYA) kablo sembolleri değiĢtirilmiĢtir,yeni sembolleri-HO5V-U,HO7V-U,HO7V-R
13
Anahtardan anahtar altı prize geçiĢ yapılamaz. Bu priz bulunduğu konum olarak
bu adı almıĢtır. Anahtara ve anahtar altı prize gelen besleme iletkenleri normal
olarak ayrı borular içinde çekilir.
Sıva içinde ve altında çekilen hatlar, el ulaĢma alanları dıĢında ve mekanik
bakımdan korunmuĢ sayılırlar. Tavan ve duvar boĢluklarından geçirilen hatlar,
mekanik etkilere karĢı ayrıca korunmalıdırlar. Sıva içinde ve altında çekilen
hatlar, olabildiğince yatay ya da düĢey olarak döĢenmelidirler.
Yapıların içerisindeki bacaların duvarları üzerinden herhangi bir elektrik tesisi
geçirilmemelidir. Dökme ya da sıkıĢtırılmıĢ betondan yapılan duvar, tavan ya da
döĢemelerin içinde ve betonarme demirlerinin üstünde ve altında ancak
beklenebilecek zorlamalara dayanıklı termoplastik dıĢ kılıflı iletkenler, çelik ya
da termoplastik borular içinden geçirilen yalıtılmıĢ iletkenler kullanılabilir.
Toprak içinde ya da yapıların dıĢındaki içine girilemeyen kanallarda yalnızca
yeraltı kabloları kullanılabilir.
Sıva altına döĢenecek borular, sıva iĢlemi sırasında dıĢarı gelmeyecek biçimde
belli noktalarda tel ve çivilerle duvara tutturulmalıdır. Bu amaçla kesinlikle
alçı kullanılmamalıdır. Sıva altındaki iniĢ boruları dik ya da yatay olarak
döĢenmeli ve kutuların anahtar ya da priz doğrultusunda bulunmasına dikkat
edilmelidir.
Prizler, dağıtım kutusu olarak kullanılamaz.
Ekler, duvarlarda 60 mm derinlikte olmak Ģartıyla kasalarda; tavanlarda ise
armatürde ve armatüre iliĢkin elemanlarla gizlenmiĢ kutular (buatlar) içinde
yapılmalıdır.
Elektrik ve elektronik iç tesisat uygulama projeleri; yürürlükte bulunan kanun,
yönetmelik ve EMO proje standartlarına uygun olarak hazırlanmalıdır.
Projede kullanılan tüm elemanların yerleri, tam olarak belirtilecek ve en azından
aĢağıdaki standartlara uyulacaktır:
Anahtarlar, zeminden 110 cm ve prizler, zeminden 40 cm yukarıda
olacaktır.
Tablolar, zeminden 200 cm ve buatlar, zeminden 220 cm yukarıda
olacaktır.
Yukarıdaki elemanlar, kapılardan 30 cm; duvar birleĢim noktalarından ve
pencerelerden 50 cm uzakta olacaktır.
14
UYGULAMA FAALĠYETĠ
TESĠSAT BORUSU DÖġEMEK ve KASALARI YERLEġTĠRMEK
ĠĢlem Basamakları Öneriler
Tesisat projesini temin ediniz.
Tavan borularını seçiniz ve uygun
boyda kesiniz, projeye göre
döĢeyiniz.
Tavan borularını sabitleyiniz.
KiriĢlere ve borulara buatları
sabitleyiniz.
Duvar borularının yerini
iĢaretleyiniz.
Duvar boru kanalını açınız.
Duvar borusunu yerleĢtiriniz ve
sabitleyiniz.
Duvar borusunun üzerini
kapatınız.
Kasaların yerini iĢaretleyiniz.
Kasaları yerleĢtiriniz ve
sabitleyiniz.
Boruların içinde kılavuz teli
çekiniz.
Projede boruların belirtilip belirtilmediğine
bakarak Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliği’ne
uygunluğunu kontrol ediniz.
Tavan borusu için ezilmeye karĢı dayanıklı sert
plastik boru kullanınız.
Boruları kesici aletle düzgün olarak kesiniz.
Tavan boruların takoz ve küçük düz taĢ
kullanılarak demir tarafından ezilmemesine
dikkat ediniz.
Buatları sabitlemede beton kullanınız. Buatların
tavandan uzaklıklarının aynı olmasına dikkat
ediniz.
Duvar borusunu Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliği
dikkate alarak döĢeme yerini iĢaretleyiniz.
Duvar boru kanallarını uygun duvar kanalı açma
aletlerini kullanarak açınız.
Duvar borusunu özel çivi ve beton kullanarak
sabitleyiniz.
Duvar borusunun üzerini beton kullanarak
kapatınız.
Kasanın yerini uygun aletleri kullanarak açınız.
Kasaları beton ile sabitleyerek düzgün bir
Ģekilde yerleĢtiriniz.
Uzun boru hatlarında ara buat veya kılavuz teli
kullanınız.
UYGULAMA FAALĠYETĠ
15
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME
OBJEKTĠF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)
AĢağıdaki soruların cevaplarını boĢluk kısımlarına uygun kelimeleri getirerek
doldurunuz.
1. PVC borular yapısı itibarı ile ____________ boru olarak da adlandırılır.
2. Eski ev ve iĢ yerlerinde elektrik tesisatında kullanılan, ama günümüzde kullanılmayan
boru _________ ve_________borulardır.
3. Spiral borular, tesisattaki kiriĢ dönüĢlerinde ___________ yapısından dolayı kullanımı
tercih edilmektedir.
4. ___________________boru yangına karĢı ve elektromanyetik etkilerden tesisatı
korur.
5. Tesisatta boruların birleĢtirilerek sabitleme iĢlemi ________ ile yapılır.
6. Duvara anahtar ve prizi sabitleme iĢleminde ________ kullanılır.
7. Duvar borusu, tesisatta ________ ve _________ olarak döĢenmelidir.
8. Nemli yer tesisatında ______________ malzemeler kullanılmalıdır.
AĢağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yanlıĢ olarak değerlendiriniz. Doğru ise “D”, yanlıĢ
ise “Y” harfi ile boĢluğu doldurunuz.
9. (___) Borular, duvara döĢenirken kasaya en kestirme yol kullanılarak döĢenir.
10. (___) Tesisatta mecbur kalınmadıkça lambadan lambaya geçiĢ yapılmamalıdır.
11. (___) Buat ve kasaların sabitlenmesinde beton yerine alçı kullanılması daha iyidir.
12. (___) Tavan borusu döĢerken uzun olan kısma, tavana buat konur.
13. (___) Tavan borusu döĢerken sert PVC boru kullanılmalıdır.
14. (___) Buat ile kasa aynı hizada olmalıdır.
15. (___) Borular, gerek duyulduğunda bacanın yanından direk olarak geçiĢ yapabilir.
16. (___) Aydınlatma ve priz tesisatı iletkenlerinin tek bir boru içerisinden çekilmesinde
sakınca yoktur.
17. (___) Kondulet buat, tesisatta dirsek yerine ve iletkenlere ek yapmada kullanılır.
18. (___) Kasa, buat olarak iletkenlerin birbirine eklenmesi için de kullanılır.
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karĢılaĢtırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaĢadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz. Tüm sorulara doğru cevap
verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME
16
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2
Uygun ortam oluĢtuğunda Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliği’ne uygun olarak döĢeme
altı boru ve kanalı döĢeyebileceksiniz.
Bu faaliyet öncesinde Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliği’ne uygun olarak yapmanız
gereken öncelikli araĢtırmalar Ģunlardır:
Yer döĢeme altı kanalların ve boruların yapıları, çeĢitleri, standart boyutları ve
montajında kullanılan yardımcı gereçleri araĢtırınız.
Yer döĢeme altı kanalların ve boruların kullanım amaçlarını ve Ģekillerini
öğreniniz.
AraĢtırma iĢlemleri için internet ortamı, elektrik malzemeleri satan iĢ yerleri ve imalat
sanayisini gezmeniz ve ürün kataloglarını incelemeniz gerekmektedir. Boruların ve
kanalların döĢenme Ģekillerini, yer döĢeme tesisatında kullanılan buat ve kasaların
yerleĢtirme Ģekillerini, yer döĢeme tesisatı yapan elektrikçilerin yanında, onların yapmıĢ
olduğu döĢemeleri inceleyerek ön bilgi edininiz. Bu araĢtırmaları yaparken güvenlik
tedbirleri alınması gereken yerlerde güvenlik tedbirlerinin alınmasına dikkat ediniz.
AraĢtırdığınız konuları rapor hâline getirip, sınıfta arkadaĢlarınıza sununuz ve tartıĢınız.
2. DÖġEME ALTI BORU VE KANALI
DÖġEME
2.1. Yer DöĢeme Altı Kanalları
2.1.1. Görevi
Elektrik enerjisinin kanallar aracılığı ile tavan ve duvar yerine zeminden (taban)
iletimini sağlayan kanal sistemine döĢeme altı kanal sistemi denir.
DöĢeme altı kanal sisteminde ilk olarak beton kanal sistemi kullanılmaktayken,
günümüzde teknolojinin geliĢmesi ile daha farklı, ama kullanıĢlı bir kanal sistemi
kullanılmaktadır. Modern ofis ve teknolojik bina tasarımlarının, maksimum esneklik
ölçülerine imkân tanır Ģekilde yapılması gerekmektedir. Bu Ģekilde tasarlanan mekânlar,
gelecekte oluĢabilecek yer ve sistem değiĢikliklerine kolayca adapte olabilecektir. DöĢeme
kanal sistemi ile binanın iç kısmının mimarı yapısı bozulmamakla beraber çalıĢma ortamını
da daha kullanıĢlı hâle getirmektedir.
ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2
AMAÇ
ARAġTIRMA
17
Kablo kanal sistemleri, çalıĢma ortamlarını kablo karıĢıklarından kurtararak estetik,
güvenli ve emniyetli kablo dağıtımını sağlar. ĠĢ yerlerindeki çalıĢma alanlarının
değiĢikliklerine ya da kapasite artıĢlarına kolaylıkla adapte olur.
Sisteme ulaĢım çok kolaydır. Gelecekteki gereksinimler, kanalların geniĢliği ve çıkıĢ
kutuların esnekliği sayesinde, kolaylıkla karĢılanır. Dekorasyona dokunulmadan sistemin
kapasitesi artırılır.
Kanal sisteminin avantajlarını dikkate aldığımızda planlama kolaylığı, çok sayıda çıkıĢ
alınabilme, kolay ve hızlı kablo dağıtımı, sağlam konstrüksiyon (yapı), kablo dağıtımında
esneklik, dekoratif görünüm, kolay ve fonksiyonel kullanım ve güvenli kablo dağıtımı gibi
avantajları mevcuttur.
2.1.2. Yapıları ve Yardımcı Gereçleri
DöĢeme altı kanallar, yapılarına göre metal (galvaniz çelik) veya PVC esaslı plastik
yapıda olabilirler. Metal kanallar, genellikle döĢeme altında iki veya üç gözden oluĢan bir
yapıda, belli mesafelerde kablo çıkıĢları olacak Ģekilde döĢenirler. Kablo çıkıĢlarının
yapıldığı kısımlara buat adı verilir. Buatlar ya sadece kablo çıkıĢı olarak kullanılır ya da
kabloların sonlandırılacağı prizlere monte edilebileceği bir yapıda dizayn (tasarım) edilir.
Metal kanalların özellikle yarı açık kanalların kullanıldığı bölgeler ise genellikle yükseltilmiĢ
döĢeme altları ve alçaltılmıĢ tavan alanlarıdır. Bu bölgelerde zemine veya tavana özel
aparatlar ile monte edilerek kullanılırlar.
DöĢeme altı ve yükseltilmiĢ döĢeme kablo kanal sistemleri, kablo dağıtımına kuruluĢ
anında ve gelecekte olabilecek değiĢikliklere çözümler getiren, iĢletmede anında
oluĢabilecek ihtiyaçlara zemin oluĢturan modüler bir sistemdir. DöĢeme altı kanal sistemi,
büyük sanayi atölyelerde( makinelerin yerleri duvardan uzak ve aynı mesafede olan) ve iĢ
yerlerinde kurulum maliyeti fazla olup çalıĢma kolaylığı sağlayan kullanıĢlı bir sistemdir.
YükseltilmiĢ döĢeme sistemi ve döĢeme altı klimatizasyon, sistemin ana elemanları
olup demonte bölmeler, alttan aydınlatma, elektrifikasyon ve yangın algılama söndürme
sistemleri bu sistem içerisinde birlikte uygulanmaktadır. DöĢeme altı kanal sisteminde zayıf
akım, kuvvetli akım ve veri kabloları birbirinden ayrı olarak aynı kanal içerisindeki kanal
gözlerinden ayrı olarak da çekilebilmektedir.
DöĢeme kanal sistemi, döĢeme altı kanal ile yapılmakla beraber, zemin yüzeyinden
balık sırtı döĢeme kanal sistemi kullanılarak da döĢeme iĢlemi yapılır. Balık sırtı kanal
sistemine giriĢ, duvar kanalı ile yapılmaktadır.
DöĢeme altı kanal sisteminde kullanılan yardımcı gereçler Ģunlardır: Dağıtım döĢeme
plakası (yükseltilmiĢ döĢeme), döĢeme altı buat ve döĢeme altı priz kutusu, sütun ve
yükseltilmiĢ zemin kutusu, çıkıĢ elemanı.
18
Dağıtım DöĢeme Plakası (YükseltilmiĢ DöĢeme): YükseltilmiĢ döĢeme, bina
betonarme tabanı üzerinde ikinci bir döĢeme yüzeyi oluĢturur. Aradaki
boĢluğun mekanik, elektrik, havalandırma tesisatlarına ait boru, kablo ve kanal
gibi malzemeleri mekân içerisinde herhangi bir yıkma, yeniden yapma gibi
zaman ve para kaybına yol açan inĢaat iĢlerine gerek kalmaksızın istenilen
noktaya hızla ulaĢtırılmasına olanak sağlayan bir yapı malzemesidir.
Uygulama alanlarına bağlı olarak gerek statik elektriği deĢarj edebilecek kadar iletken
ve gerekse tamamı ile yalıtkan yükseltilmiĢ döĢeme sistemi 600x600 mm ya da 600x400
mm ebatlarındaki yüksek yoğunluklu sunta özlü (720–750 kg/m3) ya da kompozit paneller
ile tamamı galvanize çelik ayarlanabilir ayak ve kuĢaktan oluĢmaktadır.
YükseltilmiĢ döĢeme panelleri uygulama alanlarına göre:
Anti-statik PVC
Anti-statik HPL
Linolyum
Granit ya da seramik
AhĢap ya da parke kaplı olarak üretilmektedir.
Homojen PVC esaslı zemin kaplama malzemeleri tek tabakadan oluĢan, yani aĢınma
tabakası olmayan ürünlerdir. Dolayısıyla üst yüzeylerinde bir koruma tabakası
bulunmamaktadır. Üst yüzeyin korunması için herhangi bir kaplama bulunmaması hâlinde
PVC yer kaplama malzemeleri, çevresel etkenlerden kolayca zarar görebilirler. Heterojen
esaslı PVC yer kaplamaları, muhtelif katmanlardan oluĢurlar. Koruma tabakası, darbelere
sürtünmelere ve çizilmelere karĢı öngörülmüĢtür.
Dağıtım döĢeme plakası montaj iĢleminden önce plaka ayaklarına zemindeki
bozuklukları düzeltmek için yapıĢtırıcı sürülür. Kabloların döĢeneceği ve buatın
yerleĢtirileceği plakalar açılır ve döĢeme iĢlemi yapılır.
Resim 2.1: Yerden döĢeme kanal ve borular
19
YükseltilmiĢ döĢemenin avantajları:
Mekânlarda sonradan gerekebilecek değiĢiklere kolay adapte olabilmeyi sağlar.
Bütün kablolama ve boru tesisatı, döĢeme altından geçtiği için görüntü kirliliği
önlenmiĢ olunur.
Sonradan gerekebilecek tesisat değiĢikliklerinin kolayca gerçekleĢtirilmesini
sağlar.
Özellikle kauçuk kaplı olanlar yangına karĢı dayanıklıdır.
Anti-statik özelliği sayesinde statik elektriği deĢarj eder.
Modüler yapısı sayesinde uygulaması kolaydır, çabuk bir uygulama yapılabilir.
DöĢeme Altı Buat ve DöĢeme Altı Priz Kutusu: DöĢeme altı buatlar, prizlerin
monte edildiği kısımdır. Buat kapağı, koruyucu kapak görevi yapar.
Uygulamada kolaylık sağlayan bir uygulama çeĢididir. Priz montajı için 6 adet
priz yuvası vardır. DöĢeme altı buatlar, zeminle aynı yüksekliktedir. Priz montaj
iĢleminde priz çıkıĢ kutusu ve priz kasası yükseltme adaptörü kullanılır. Priz
kutusu, prizlerin yükseltilmesini sağlar.
DöĢeme altı kanal sisteminde ayrıca geçiĢ buatları da kullanılır. GeçiĢ buatı,
yükseltilmiĢ tabandan kabloların geçmesine imkân verir. Merkezi dağıtım veya bürotik
blokların beslenmesinde uygundur.
Resim 2.3: DöĢeme
20
Resim 2.2: DöĢeme altı kanalların döĢeme altı buat ile bağlantısı
Resim 2.3: YükseltilmiĢ zemin kutusu ve bürotik bloklar Resim 2.4: Sütun çeĢitleri
Sütun ve YükseltilmiĢ Zemin Kutusu: Sütunlar, çalıĢma ortamında kolaylık
sağlayan zemine dikey olarak oturtulan priz gruplarından oluĢan bir yapıya
sahiptir. Sütun ve bürotik bloklara giriĢler balık sırtı kanal, döĢeme altı kanal ve
döĢeme altı boru aracılığı ile sağlanır.
Kanal Sonlandırıcı: Yer döĢeme altı kanal döĢemesinde kanal sonlandırıcısı
olarak kullanılır.
ÇıkıĢ Elemanı ve Kanal Seviye Ayar Elemanı: ÇıkıĢ elemanları, patlamalı tip
kanallarda kullanılan yardımcı gereçtir. Kanal döĢeme uygulamasında seviye
elemanı olarak kullanılır. Kanal seviye ayar elemanı, kanalların yükseklik
seviye ayarında kullanılan yardımcı gereçtir.
Resim 2.5: Kanal seviye ayar elemanı
21
2.1.3. ÇeĢit ve Standart Boyutları
DöĢeme altı kanallar kullanıldıkları yere göre:
Balıksırtı kanal
DöĢeme altı kanal(düz tip)
DöĢeme altı kanal(patlamalı tip)
DöĢeme altı kanal(pencereli tip)
Yarı açık kanal olarak çeĢitleri mevcuttur.
Resim 2.6: Kanal çeĢitleri
DöĢeme altı kanalların standart boyutlarını dikkate alırken yüksekliği, kanal geniĢliği
ve boyu dikkate alınır. Kanalların boyutları çok farklılık göstermekle beraber uygulamada en
çok kullanılan kanal boyutları aĢağıdaki gibidir:
Yüksekliği: 30–40–60–80 mm
Kanal göz geniĢliği: 80–100–120–150–160–200–250–240–300–400 mm
Boyu: 1500–2000–2400–2500 mm
Balıksırtı kanalın boyu 2 m ve boyutu 20x92 mm’dir.
2.1.4. DöĢeme Altı Kanalı DöĢeme
2.1.4.1. DöĢeme ĠĢlem Sırası
Projeye bakılarak döĢeme altı kanal döĢenecek kısımları tespit ediniz.
Gerekli olan araç ve gereçleri temin ediniz.
DöĢenecek zeminin tespitini yapınız.
DöĢeme altı kanalların zemine sabitlenmesini sağlayınız.
YükseltilmiĢ döĢeme ile döĢeme altı kanal döĢerken yükseltilmiĢ döĢemeleri
yerleĢtiriniz.
YükseltilmiĢ döĢemede kanalların geçeceği kısımlarda buat ve priz kutusu
yuvasını açınız.
Yer döĢeme kanal ve yer döĢeme buatın birbirleri ile bağlantısını yapınız.
22
2.1.4.2. Dikkat Edilecek Hususlar
DöĢenecek kanal Ģu anki ve daha sonraki değiĢebilecek sistemin ihtiyacını
karĢılayabilecek Ģekilde kanal yerlerinin tespiti yapılmalıdır.
YükseltilmiĢ döĢeme çeĢitlerinden ikinci bir kanal döĢeme gerektirmeyen
döĢemelerde kanal döĢemeyiniz.
Buat ve priz yuvalarının düzgün olmasına dikkat ediniz.
Kanal döĢemesi yapılan ortamın çalıĢma Ģartlarına göre kanal çeĢidi tercih
edilmelidir.
Kanal, buat, priz kutusu gibi elemanların birbiri ile olan bağlantılarının
sağlamlığını kontrol ediniz.
Zeminden döĢenen priz kutusu ve buatın korumalı olmasına dikkat ediniz.
2.2. Yer DöĢeme Altı Boruları
2.2.1. Görevi
Yer döĢeme altı boruları elektrik enerjisi iletimini sağlayan iletkenlerin döĢeme
kısmından taĢınmasını sağlayan taĢıma sistemidir.
2.2.2. Yapıları ve Yardımcı Gereçleri
Yer döĢeme altı boruları, yapı olarak darbe ve ezilmelere karĢı dayanıklılık gerektiren
bir yapıya sahiptir. Bu dayanıklılığı sağlamak için termoplastik malzeme kullanılır. Bu tür
sert borular dayanıklılık gerektiren tavan ve taban kısımlarında kullanıldığı için beton boru
olarak adlandırılır.
Resim 2.7: Yer döĢeme altı boru giriĢli buatı ġekil 2.1: Yer döĢeme altı boru giriĢli buat ölçüsü
Yer döĢeme altı borularının günümüzde kullanımı fazla olmayıp bunların yerine
döĢeme kanal sistemi kullanılmaktadır. DöĢeme kanal sistemi, döĢeme altı boru sistemine
göre daha kullanıĢlı bir uygulama alanı sağlamaktadır. Kanal sisteminde kullanılan yer
döĢeme buat sistemi, iletkenlerin bağlantı ek noktası hem bağlantı ek noktası hem de priz ek
kutusu olarak kullanılmaktadır. Boru ile boru giriĢli yer döĢeme buat arasındaki bağlantıyı
sonlandırma rekoru, kilitleme somunu gibi yardımcı gereçler kullanarak yapılmaktadır.
23
2.2.3. ÇeĢit ve Standart Boyutları
DöĢeme altı boruları:
Spiral boru(ağır seri)
Düz boru(orta seri)
Düz boru(ağır seri) tiplerinde üretilmektedir.
Ağır seri tip spiral boru kullanım alanı geniĢ olmakla beraber döĢeme kısmında
yükseltilmiĢ döĢemelerde kullanılmaktadır. Ağır ve orta seri düz boru döĢeme altında
kullanılır. Elektrikçilerde tavan beton döĢemelerinde kullanılan sert PVC boru döĢeme
kısmında da kullanılabilir. PVC boru tesisatında döĢeme tesisatının daha ağır Ģartlara
dayanıklı olabilmesi için borunun üst kısmına harç dökülmektedir.
Spiral boru(ağır tip): 16–20–25–32–40–50–63 mm çapında ve boyu 100–50–25–15
m’dir.
Düz boru(orta tip-ağır tip): 16–20–25–32 mm çapında ve boyu 34–25–17 m’dir.
2.2.4. DöĢeme Altı Borusu DöĢeme
2.2.4.1. DöĢeme ĠĢlem Sırası
Proje incelenerek gerekli araç-gereç teminini yapınız.
Projenin döĢenecek zemin üzerinde tespitini sağlayınız (YükseltilmiĢ döĢeme ya
da beton döĢeme altına)
Termoplastik boru ile döĢemede beton kırılacaksa mimari yapıyı bozmadan
kırınız.
Yer döĢeme altı boru döĢemesinde yükseltilmiĢ döĢeme kullanılacaksa
yükseltilmiĢ döĢemenin buat ve priz kutusu kısımlarına gelen kısımları kesiniz.
Boru ve buatların yerleĢtirmesi ve birbiri ile olan bağlantısını yapınız.
2.2.4.2. Dikkat Edilecek Hususlar
DöĢemede kullanılan boruların özelliklerine bakarak dayanımını kontrol ediniz.
Boru ve buat bağlantılarını iyice sıkıĢtırarak kontrol ediniz.
Düz boru yerine döĢeme altında(beton altında) spiral boru kullanmayınız.
Termoplastik boru ile döĢeme yaparken zemine etki eden ağırlık dikkate
alınmalıdır. Bu durum dikkate alınarak boru yerine kanal tercih edilmelidir.
Beton kırma yerine termoplastik boru üzerine beton dökülerek termoplastik
borunun dayanımını artırınız.
24
2.3. Yer DöĢeme Üstünde Priz ve Anahtar YerleĢimi
2.3.1. ĠĢlem Sırası
Yer döĢeme kanal ve boru döĢemelerinde kanal ve boru döĢeme iĢlemini
yapınız.
Kanal ve döĢeme borusunun buat ile bağlantısını yapınız.
DöĢeme altı buat priz kasasını buat içine yerleĢtiriniz.
Priz çerçevelerini, priz kasası içerisine monte ediniz.
Buat çıkıĢ kapağını monte ediniz.
Yer döĢeme sisteminde anahtar yerleĢimini sütun üzerine yerleĢtiriniz.
2.3.2. Dikkat Edilecek Hususlar
Yer döĢemede prizlerin yerleĢtirildiği buatların seçimine dikkat ediniz.
Ġhtiyaca en iyi cevap verecek sayıda priz kasası buat sayısını belirleyiniz.
Sağlık açısından anahtarları zemindeki buat içerisine değil, sütun ve bürotik
blok üzerine yerleĢtirilmesine dikkat ediniz.
2.4. Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliği
Hatlar, mekanik yıpranmalara karĢı uygun yerlere döĢenerek ya da elveriĢli örtü ve
kılıflar kullanılarak korunmalıdır. El ile ulaĢılabilen uzaklıklar içinde döĢenen iletkenler,
mekanik darbelere karĢı her zaman koruyucu kılıflı olarak ya da boru içinde çekilmelidir
(elektrik iĢletme yerleri ve kuvvetli akım hava hatları bu hükmün dıĢındadır ). Ġletkenlerin
korunma biçimi, bağlantı yerlerinde de sürdürülmelidir. Sıva içinde ve altında çekilen hatlar,
el ulaĢma alanları dıĢında ve mekanik bakımdan korunmuĢ sayılırlar. Tavan ve duvar
boĢluklarından geçirilen hatlar, mekanik etkilere karĢı ayrıca korunmalıdırlar. Sıva içinde ve
altında çekilen hatlar, olabildiğince yatay ya da düĢey olarak döĢenmelidirler.
Yapıların içerisindeki bacaların duvarları üzerinden herhangi bir elektrik tesisi
geçirilmemelidir. Dökme ya da sıkıĢtırılmıĢ betondan yapılan duvar, tavan ya da döĢemelerin
içinde ve betonarme demirlerinin üstünde ve altında ancak beklenebilecek zorlamalara
dayanıklı termoplastik dıĢ kılıflı iletkenler, çelik ya da termoplastik borular içinden geçirilen
yalıtılmıĢ iletkenler kullanılabilir.
Toprak içinde ya da yapıların dıĢındaki içine girilemeyen kanalarda yalnızca yeraltı
kabloları kullanılabilir. DöĢeme geçiĢlerinde olduğu gibi, fazla tehlike söz konusu olan
yerlerde iletkenler, sağlam bir Ģekilde tutturulmuĢ olan termoplastik boru, çelik boru ya da
koruncaklar (mahfazalar) içinden geçirilmelidir.
Yalnızca elektrik hatlarının çekilmesi için kullanılmayan, içine girilebilen kanallarda
ve yapı aydınlıkları gibi yerlerde iletkenler ancak düzenli olarak yerleĢtirilirlerse ve zararlı
etkilere açık olmazlarsa döĢenebilirler. Dökme ya da sıkıĢtırılmıĢ betondan yapılan duvar,
tavan ya da döĢemelerin içinde ve betonarme demirlerinin üstünde ve altında ancak
25
beklenebilecek zorlamalara dayanıklı termoplastik dıĢ kılıflı iletkenler, çelik ya da
termoplastik borular içinden geçirilen yalıtılmıĢ iletkenler kullanılabilir.
Tavan aralarına tesis edilecek ve ayakaltı yerlerden geçecek tesis bölümleri, çelik boru
içinden geçen antigron ve benzeri iletkenlerle ya da yeraltı kabloları ile yapılmalı,
olabildiğince kutu vb. donatım gereçleri kullanılmamalıdır.
Tahta gibi yanabilen yapı bölümleri üzerinde bulunan yapı bağlantı kutularının altına
elektrik arkına dayanıklı levhalar konulmalıdır. Yapı bağlantı kutuları, kolay ulaĢılabilir
yerlere konulmalı ve bu yerlerin gerektirdiği biçimde suya ve dıĢ etkilere karĢı korunmuĢ
tipte olmalıdır.
Açık havada ve nemli yerlerde kullanılan yapı bağlantı kutuları, püskürtme suya karĢı
korunmuĢ tipte olmalıdır. Yeraltına döĢenecek kablolar, sokak ve alanlarda en az 80 cm
derinlikte gömülmelidir. Bu yerlerin dıĢında derinlik en az 60 cm olabilir. Bu derinlik,
zorunlu durumlarda özel koruyucu tedbirler alınarak 20 cm dolayında azaltılabilir.
Kablo kanallarının kanalı sağlam zeminli, düzgün ve taĢsız olmalı, kablolar kum
içinde ya da taĢı ayıklanmıĢ toprak içinde kullanılmalıdır.
Yağlı kabloların uçlarındaki baĢlıklar, yağ sızmayacak ve içlerine nem girmeyecek
Ģekilde tesis edilmelidir. Yeraltı kabloları döĢendikleri yerlerdeki kimyasal ve mekanik
etkilere karĢı korunmuĢ olmalıdır.
26
UYGULAMA FAALĠYETĠ
DÖġEME ALTI KANAL DÖġEMEK
ĠĢlem Basamakları Öneriler
Projeye göre döĢeme altı borusu
döĢeyiniz.
DöĢeme altı kanalı döĢeyiniz.
Priz ve anahtarları yerleĢtiriniz.
DöĢenecek yerin çalıĢma Ģartlarını
kontrol ediniz.
ÇalıĢma Ģartlarını dikkate alarak uygun
boru ve yardımcı gereçlerin seçimini
yapınız.
DöĢeme altında yumuĢak PVC boru
kullanmayınız.
DöĢeme altı kanal seçimini kanal
içinden geçecek iletkenlerin durumunu
dikkate alarak yapınız.
DöĢeme altı kanal sisteminde
yükseltilmiĢ döĢeme altına kanal
döĢeme iĢlemini yaparken yarı açık
kanal kullanınız.
Priz yerleĢiminde döĢeme üzerindeki
buat ve bürotik blokları tercih ediniz.
Anahtar yerleĢiminde bürotik blokları
tercih ediniz.
UYGULAMA FAALĠYETĠ
27
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME
A-OBJEKTĠF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)
AĢağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yanlıĢ olarak değerlendiriniz. Doğru ise “D”,
yanlıĢ ise “Y” harfi ile boĢluğu doldurunuz.
1. (___) Kablo kanalları, kablolar için optimal (en uygun) korumayı ve kolay kablo
döĢemeyi sağlamaz.
2. (___) YükseltilmiĢ döĢeme, anti-statik özelliği sayesinde statik elektriği deĢarj eder.
3. (___) Prizler, döĢeme buatı içerisine direkt olarak yerleĢtirilmez.
4. (___) Yer döĢemede kullanılan spiral borular, döĢeme altından direkt olarak döĢenir.
5. (___) Priz kutusu ile priz yerleĢimi, zeminden yukarıda olur.
6. (___) GeçiĢ buatı yükseltilmiĢ tabandan kabloların geçmesine imkân sağlamaz.
7. (___) Balıksırtı kanal, sıva üstü kanal ile sütun arasındaki bağlantıyı sağlayan kanal
sistemidir.
8. (___) Sert boru imalatında peĢel malzeme kullanılmaktadır.
9. (___) YükseltilmiĢ döĢemenin normal döĢemeye göre avantajı daha çoktur.
10. (___) Metalik yarı açık kanallar, yükseltilmiĢ döĢeme uygulama alanlarında kullanılır.
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karĢılaĢtırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaĢadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.
Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME
28
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–3
Uygun ortam sağlandığında Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliği’ne uygun, sıva üstü kanal
ve kroĢe seçimi yaparak sıva üstü tesisatı döĢeyebileceksiniz.
:
Bu faaliyet öncesinde Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliği’ne uygun olarak yapmanız
gereken öncelikli araĢtırmalar Ģunlardır:
Sıva üstü tesisatta kullanılan dübel, kablo kanalı ve kroĢelerin çeĢitlerini ve
standart boyutlarını araĢtırınız. Dübel, kablo kanalı ve kroĢelerin Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliği’ne uygun
olarak kullanım yerlerini, yerleĢtirme Ģekillerini ve kullanım amaçlarını
araĢtırınız.
AraĢtırma iĢlemleri için internet ortamı, elektrik malzemeleri satan iĢ yerleri ve imalat
sanayisini gezmeniz ve ürün kataloglarını incelemeniz gerekmektedir. Kanalların ve
kabloların döĢenme Ģekillerini, sıva üstü tesisat döĢemede kullanılan dübel, kroĢe ve
kanalların yerleĢtirme Ģekillerini sıva üstü tesisatı yapan elektrikçilerin yanında, onların
yapmıĢ olduğu döĢemeleri inceleyerek ön bilgi edininiz. Bu araĢtırmaları yaparken güvenlik
tedbirleri alınması gereken yerlerde güvenlik tedbirlerinin alınmasına dikkat ediniz.
Yaptığınız araĢtırmayı rapor hâline getirerek, sınıfta arkadaĢlarınıza sunarak tartıĢınız.
3. SIVA ÜSTÜ TESĠSAT
3.1. Dübeller
3.1.1. Görevi
Dübel, plastikten yapılmıĢ tutturma gerecine denir. Dübeller, beton ve duvar gibi
yerlerde elektrik tesis gereçlerini tutturmak için kullanılır. Eskiden tesis gereçlerini tutturmak
için takoz kullanılırken, dübellerin kullanımının yayılması ile zor olan bu uygulama
günümüzde tercih edilmemektedir. Dübeller, beton ve duvar gibi yerlerde matkap
kullanılarak açılan oyuklara yerleĢtirilir. Kullanacağımız dübeli montaj iĢleminde
kullanacağımız vidanın boyun çapı ve boyuna göre tercih etmeliyiz.
ÖĞRENME FAALĠYETĠ-3
AMAÇ
ARAġTIRMA
29
Matkap ile delme iĢleminde kullanacağımız dübel ebadı dikkate alınarak uygun
matkap ucu seçilmeli ve ona göre delme iĢlemi yapılmalıdır. Eğer dübel yuvası, geniĢ
açılacak olursa dübel, yuva içerisinde sağlıklı olarak durmayacağından elektik gereçler de
sağlıklı olarak monte edilmemiĢ olur. Dübel, yuva içerisine yerleĢtirilirken alçıya batırılarak
yerleĢtirme iĢleminin yapılması daha sağlıklıdır.
3.1.2. Standart Boyutları
Dübellerin kulanım alanları geniĢ olup, bu uygulama alanlarının yapısına göre dübelin
yapısında ve Ģekillerinde değiĢiklik yapılmıĢtır. Uygulamada kullanılan dübel çeĢitleri
Ģunlardır: Plastik dübel, çelik dübeller(çakmalı dübel, gömlekli borulu dübel vb.), gaz beton
dübel, alçıpan dübel vb. Plastik dübellerin çekildiğinde kolay bir Ģekilde çıkmaması için
tırnak kısımları vardır.
Uygulamada en çok kullanılan plastik dübel, 5-6-7-8-10-12 mm çapında
üretilmektedir. Dübeller belli sayılarda ambalajlanmıĢ poĢet içerisinde satılmaktadır.
Resim 3.1: Dübel çeĢitleri
3.2. Kablo Kanalı
3.2.1. Görevi
Sıva üstü elektrik tesisatında, iletkenlerin sıva üstünden iletimini sağlayan dekoratif
görünümlü kanal sistemine kablo kanalı denir.
3.2.2. Yapıları ve Yardımcı Gereçleri
Kablo kanal sisteminde kanallar, tavan ve duvara monte edilir. Kablolar ise bu
kanallar içerisinden çekilir. Kenarı daha yüksek olan kanallar, daha çok ana kontrol
sistemlerinde veya data (veri) kablolarını döĢemede kullanılabilir. Yatayda olduğu gibi
dikeyde de yön değiĢtirebilmek için tüm geniĢliklerde kolay monte edilebilen iç-dıĢ bükey,
yatay köĢe, T ve dörtlü kavĢak parçaları gibi döĢemede kullanılan yardımcı gereçleri
mevcuttur.
30
Kanal döĢemesinde dönüĢ kısımlarda modüler parçaları kanallara monte ederek daha
rahat bir montaj yapılmaktadır. Data, aydınlatma ve haberleĢme hattı kabloları ayrı
bölümlerden çekilir. Bunun için kanal içerisine seperatör monte edilir.
PVC kanallarının avantajları Ģunlardır:
PVC, korozyona uğramaz.
Kısa devre gibi bir durum oluĢturmaz.
Hafiftir.
TaĢınması kolaydır ve ağırlık yapmaz.
Montajı, kesilmesi ve delinmesi kolaydır.
Kablo kanallar dekoratif bir görünüme sahiptir.
3.2.3. ÇeĢitleri ve Standart Boyutları
Kablo kanalları değiĢik kalınlıklarda sac ile yapılabildiği gibi PVC ile de
yapılmaktadır. Günümüzde sıva üstü tesisatında PVC kanallar daha çok tercih edilmektedir.
PVC kanallar 2-2.10-3 m boyunda, 16-20-32-40-60-65-75-80-85-100-105-120-130-
140-150-170-195-200-300-400-500 mm geniĢliğinde ve 12,5-16-20-25-35-40-50-65 mm
kanal yüksekliğinde, delikli ve deliksiz olarak yapılırlar. Delikli olanlar ısınan kablonun
soğuması amacı ile kullanılır. Ray tipi kanallar duvar ve tavana monte edilen konsollar
yardımı ile duvar ve tavana tutturularak döĢeme yapılabilir.
Resim 3.2: PVC kanal kesme aksesuarı
Kullanılan kanal kapakları, kullanılan kanal ebatlarına göre tercih edilmelidir. Kanal
içerisine seperatör konulduğunda her bölme için ayrı kanal kapağı takılarak daha büyük
ebatta kanallar için kullanabiliriz.
31
3.2.4. Kanal DöĢemesi Yapımı
3.2.4.1. DöĢeme ĠĢlem Sırası
Projede kullanılan kablo kanalı veya kablo tavalarının tasarımı, tek hatları
çizildikten sonra otomatik olarak oluĢturunuz.
Sistem, otomatik olarak belirlediğiniz geniĢlikte kablo tavasını oluĢturur.
KöĢeler ve kavĢaklar otomatik olarak bulunur ve oluĢturulurlar. Ayrıca
oluĢturulan köĢe ve kavĢakların köĢegen mi, yuvarlak mı olacağını kanal
tesisatını döĢeyen kiĢi tarafından belirleyiniz.
Kanalları sabitlemek için dübel yerlerini belirleyiniz.
Gerekli malzemeler sağlandıktan sonra montaj elemanları kullanarak kanalların
montajını yapınız.
Kanallar döĢenen ayrı iletken hatları için kanal içerisine separatör montajını
yapınız.
Kanallara bağlanacak dirsek yerlerini keserek dirsek ile kanal arasındaki
bağlantıyı sağlayınız.
Kanal kapaklarını kapatınız.
3.2.4.2. Dikkat Edilecek Hususlar
Kablo tavası veya merdiveninin miktarını tayin etmeden evvel kullanacağınız
kablonun kesitini tayin etmek gerekir.
Montaj iĢlemi yapılırken kanalların genleĢme durumları dikkate alınmalıdır.
Kanal döĢemede dekoratif görünüme dikkat edilmelidir.
3.3. KroĢeler
3.3.1. Görevi
Sıva üstü elektrik tesisatında kabloların sıva üstüne montajını sağlayan montaj
elamanına kroĢe denir.
3.3.2. Yapıları ve Yardımcı Gereçleri
KroĢelerin kullanım alanı geniĢ olup, değiĢik kullanım alanlarında kroĢenin yapısı da
değiĢmiĢtir. KroĢeler yapı olarak kabloların herhangi bir yere monte edilmesini sağlayarak,
çekilen iletken hattının daha güzel görünmesini ve dıĢ etkenlerden kabloların etkilenmesini
ve kiĢileri elektrik enerjisinin etkilerinden korur. Uygulama olarak evlerde, küçük iĢ
yerlerinde daha çok kullanılmaktadır.
KroĢeler; yapı olarak plastikten, metallerden (sac, bakır, galvanizli sac…) yapılırlar.
KroĢeler arası uzaklık kablonun kesiti dikkate alınarak, iç tesisat yönetmeliği dikkate
alınarak değiĢir. KroĢeler yapı olarak; kabloları tutucu kısım, kroĢenin montajını sağlayan
vida ve çelik çivi kısmından oluĢur.
32
3.3.3. ÇeĢitleri ve Standart Boyutları
KroĢe, kullanıldığı alana göre değiĢik çeĢitlerde imal edilmektedir. Bunlar Ģunlardır;
Plastik çivili kroĢe
Antigron kroĢe
Ray kroĢe
Tandır kroĢe
YapıĢkan kroĢe
Vidalı kroĢe
Resim 3.3: KroĢe çeĢitleri
KroĢe çeĢitlerinden günlük hayatımızda en çok kullanılanı, plastik çivili kroĢe ve
antigron kroĢedir. KroĢelerin çoğunluğu 1-1,5-2-3-4-5-6-7-8-9-10 numaralı olmak üzere
çeĢitli çaplarda üretilmiĢtir.
3.3.4. KroĢe DöĢemesi Yapımı
3.3.4.1. DöĢeme ĠĢlem Sırası
KroĢe döĢenecek iletken hattının tespitini yapınız.
Vidalı tip kroĢelerde matkap kullanarak kroĢenin sabitlenecek kısmına ait
oyuklar açınız.
Dübel yerleĢtirilecek oyuklara dübeller yerleĢtirerek kroĢelerin montajını
yapınız.
Kablo veya boruyu kroĢeler yardımı ile düzgün olarak çekiniz.
33
3.3.4.2. Dikkat Edilecek Hususlar
KroĢeleri yerleĢtirirken düzgün aralıklı olarak döĢeyiniz.
Plastik beton çivili kroĢelerin döĢenmesinde çiviyi sıra ile aĢağı ve yukarı
bakacak Ģekilde döĢeyiniz. DöĢeme iĢlemi daha sağlam yapılmıĢ olur.
Soğuk, nemli ve güneĢ gören kısımlarda plastik beton çivili kroĢe
kullanmamaya dikkat ediniz.
3.4. Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliği
Borular, duvarlara ya da tavanlara en çok 60 cm aralıklarla kroĢe ile
tutturulmalıdır. Bundan baĢka anahtar, priz, kutu, dirsek ve T-parçaları yakınına
da (en fazla 10 cm) kroĢeler konulmalıdır.
Ġletkenlerin geçirilmesi için bırakılan boĢluklar, tellerin kolayca ve yalıtkanların
zedelenmeden geçmesini sağlayacak biçimde olmalıdır. Bu boĢluklardan birkaç
lambanın akım devresi iletkenleri birlikte geçirilebilir.
Sıva altı, sıva üstü ve etanj tesislerinde zorunlu olmadıkça lambadan lambaya
geçiĢ yapılmamalıdır. Dekoratif amaçla ve zorunlu durumlarda (mimari gereği
vb.) lükstür. Klemens ve benzeri kullanılarak lambadan lambaya geçiĢ
yapılabilir. Kazan dairesi, banyo, hamam ve benzeri gibi nemli ve ıslak yerlerde
lambadan lambaya geçiĢ yapılması tavsiye edilmez. Lambadan lambaya geçiĢ
yapılması gerekli ise geçiĢler lükstür. Klemens ve benzeri düzenler kullanılarak
yapılmalıdır.
Açık havada döĢenen kablolar olabildiğince güneĢ ıĢınlarının etkilerinden
korunmalıdır.
Kablolar, duruma göre toprak içinde kablo kanallarına ya da duvarlara
tutturulan delikli tavalara veya merdiven raflara döĢenmelidir. Deliksiz yapılmıĢ
tavalarla döĢeme yapılması tavsiye edilmez. Toprak içine yerleĢtirilen
kabloların altında ve üstünde yaklaĢık 10 cm kalınlıkta elenmiĢ kum
bulunmalıdır. Kablonun üzerindeki kumun üzerine ve aynı kanala döĢenen
AG ve YG kabloları arasına tüm kablo boyunca dolu tuğla veya en az 6 cm
kalınlıkta beton plaka veya plastik vb. malzemelerden yapılmıĢ koruyucu
elemanlar yerleĢtirilmelidir.
Böylece çukuru açan iĢçilerin kazma darbelerinden kablo korunmalı ve orada
kablo bulunduğu önceden anlaĢılmalıdır. Bu koruyucunun yaklaĢık 30 cm üzerine ise en az
10 cm geniĢliğinde polietilenden yapılmıĢ uyarı Ģeridi konulmalıdır.
34
UYGULAMA FAALĠYETĠ
UYGULAMA FAALĠYETĠ
UYGULAMA FAALĠYETĠ
35
KANAL ve KROġE DÖġEMEK
ĠĢlem Basamakları Öneriler
Kanal güzergâhını belirleyip,
iĢaretleyiniz.
Uygun kanalı seçiniz.
Kanalı uygun boyda kesiniz.
Kanalı tutturmak için delik deliniz ve
dübelleri takınız.
Kanalı duvara sabitleyiniz.
Uygun kroĢeleri seçiniz.
KroĢe güzergâhını belirleyip,
iĢaretleyiniz.
KroĢe tutturma deliklerini deliniz ve
dübelleri takınız.
KroĢeleri tutturunuz.
Projeyi inceleyerek kanal yerlerinin
tespitini Ģablonlar kullanarak
yönetmeliğe uygun olarak iĢaretleyiniz.
Seçilen kanalı, kanal içerisinden geçecek
iletkenlerin durumuna göre seçiniz.
Kanalları dekoratif bir ortam ve uygun
bir çalıĢma ortamı oluĢturacak Ģekilde
seçiniz.
Kanalları düzgün bir Ģekilde kesmek için
kanal kesme malzemelerini kullanınız.
Kanalları geçici olarak yerleĢtirerek
dübel yuvalarının tespitini yapınız.
Alçıpan duvarlar için özel saplama
vidalarını kullanınız.
Kanalları duvara sabitlerken genleĢme
durumlarını dikkate alarak vidalama
iĢlemi yapınız.
Tesisatın sağlam ve güvenilir olması için
tesisatın yapısına uygun kroĢeyi seçiniz
(nemli yer için antigron kroĢe tercih
edilir).
KroĢe yerleĢiminin düzgün olması için
Ģablonlar kullanınız.
KroĢeleri yerleĢtirirken Elektrik Ġç
Tesisat Yönetmeliği’ne uygun olarak
yerleĢtiriniz.
KroĢe tutturma deliklerini dübel çapını
dikkate alarak uygun matkap ucu
kullanarak delme iĢlemini yapınız.
Binada sıva altı tesisat varsa delme
iĢleminde sıva altı tesisata zarar
vermeyiniz.
Dübelleri deliklere yerleĢtirirken dübeli
alçıya batırarak yerleĢtiriniz (sağlam
olması için).
KroĢeleri vidalarla sabitlerken fazla
sıkmamalıyız ve kroĢeye zarar
vermemeliyiz.
36
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME
OBJEKTĠF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)
AĢağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yanlıĢ olarak değerlendiriniz. Doğru ise “D”,
yanlıĢ ise “Y” harfi ile boĢluğu doldurunuz.
1. (___) Kanal döĢemelerinde iletkenleri birbirinden ayırmak için kanal içerisine seperatör
monte edilir.
2. (___) Dübeldeki tırnaklar, dübelin deliğe rahat olarak girmesini sağlar.
3. (___) Dübeller, kanal ve kroĢe montajında kullanılan yardımcı gereçtir.
4. (___) Alçıpan duvarlarda kanal döĢemesi yaparken özel vidalar kullanılmalıdır.
5. (___) Plastik beton çivili kroĢeler, kablo hattı çekilmeden önce kablo hattına
döĢenmelidir.
6. (___) Delikli PVC kanallardaki delikler, montajın kolay olmasını sağlamak amacı ile
delikli yapıya sahiptir.
7. (___) PVC kanallar döĢeme altında da direkt olarak kullanılabilir.
8. (___) Plastik beton çivili kroĢe ile döĢeme yaparken çivilerin aynı yönde olmasına özen
gösterilir.
9. (___) Dübel, vida ebadına bağlantılı olarak tercih edilmektedir.
10. (___) KroĢeler, kullanılan kablonun kalınlığına göre tercih edilir.
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karĢılaĢtırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaĢadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.
Faaliyetleri tamamladınız, modül değerlendirme testini de uygulayınız.
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME
37
MODÜL DEĞERLENDĠRME
PERFORMANS TESTĠ (YETERLĠK ÖLÇME)
Modül ile kazandığınız yeterliği aĢağıdaki ölçütlere (ölçüt) göre değerlendiriniz.
DEĞERLENDĠRME ÖLÇÜTLERĠ Evet Hayır
Sıva altı boru, kasa ve buatı yerleĢtirmek
A)Duvar kırmada gerekli aletleri doğru kullandınız mı?
B)Duvar kırarken binanın mimari yapısına dikkat ettiniz mi?
Sıva altı boru, kasa ve buatı döĢemek
A)Boru, kasa ve buatı yerleĢtirirken Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliği’ne
uydunuz mu?
B) Boru, kasa ve buat sabitleme iĢlemini beton kullanarak yaptınız mı?
Yer döĢeme altı boru döĢemek
A)Boru olarak termoplastik boru kullandınız mı?
Yer döĢeme altı kanal döĢemek
A)YükseltilmiĢ döĢeme kullanarak, yükseltilmiĢ döĢemeyi düzgün
olarak sabitlediniz mi?
B)Kanal geçen kısımlardan buat yerlerini açtınız mı?
C)Kanal geçiĢlerini düzgün olarak yaptınız mı?
Dübel yerleĢtirmek
A)KroĢeleri döĢemek için dübel deliklerini düzgün olarak deldiniz mi?
B)Dübelleri deliklerine sağlam olarak yerleĢtirdiniz mi?
KroĢe döĢemek
A)Tesisata uygun kroĢeyi seçtiniz mi?
B)KroĢeyi dübel deliklerine sağlam bir Ģekilde
yerleĢtirdiniz mi?
Sıva üstü kanal döĢemek
A)Kanal yerlerini düzgün olarak belirlediniz mi?
B)Kanalları kanal kesme aksesuarı ile düzgün olarak
kestiniz mi?
C)Kanalları vida kullanarak duvara düzgün olarak
sabitlediniz mi?
DEĞERLENDĠRME Yaptığınız değerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.
Modülü tamamladınız. Öğretmeniniz size çeĢitli ölçme araçları uygulayacaktır.
MODÜL DEĞERLENDĠRME
38
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALĠYETĠ-1 CEVAP ANAHTARI
1 Plastik
2 Bergman,
peĢel 3 Bükülgen
4 Galvanizli
çelik 5 Buat
6 Kasa
7 Yatay,
düĢey 8 Antigron
9 YANLIġ
10 DOĞRU
11 YANLIġ
12 DOĞRU
13 DOĞRU
14 DOĞRU
15 YANLIġ
16 YANLIġ
17 DOĞRU
18 YANLIġ
ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2 CEVAP ANAHTARI
1 Y
2 D
3 Y
4 Y
5 D
6 Y
7 D
8 Y
9 D
10 D
CEVAP ANAHTARLARI
39
ÖĞRENME FAALĠYETĠ-3 CEVAP ANAHTARI
1 D
2 Y
3 D
4 D
5 Y
6 Y
7 Y
8 Y
9 D
10 D
40
ÖNERĠLEN KAYNAKLAR
Elektrik Tesisatı ve Yapısal Kablolama Sistemleri Katalogları.
Ġnternette Tesisat Malzemeleri SatıĢı ve Tanıtımı Yapan Firmaların Siteleri.
ÖNERĠLEN KAYNAKLAR
41
KAYNAKLAR
TĠRBEN Necmettin, Cemalettin SUNGUROĞLU, Ahmet ERKUġ, Ali HÜRER,
Hüseyin ALAVURT, Temel ġENER, Ġ. Kenan YONAR, Elektrik Bölümü Bilgi ve
ĠĢlem Yaprakları, Devlet Kitapları, Ġstanbul 1986.
HÜRER Ali, Elektrik Tesisat Bilgisi Cilt–1, Devlet Kitapları, Ġstanbul 1980.
DOĞRU Ali, Elektrik Meslek Resmi, Has Ofset, KahramanmaraĢ 2004.
NACAR Mahmut, Atölye–1, Color Ofset, Ġskenderun 2004.
Elektrik Ġç Tesisleri Yönetmeliği, Birsen Yayınevi, Ġstanbul 1996.
Elektrik Ġç Tesisleri Yönetmeliği, EMO Yayını, Ankara 2004.
Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği, EMO Yayını Ankara 2000.
SEVĠM Mehmet, Elektrik Meslek Resmi, Aydın 2000.
KAYNAKÇA