Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği Uygulamaları
description
Transcript of Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği Uygulamaları
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği Uygulamaları
19.07.2012 – Ankara sheraton OtelElektrik Üreticiler Derneği
Mehmet ALKAN,
Yük Tevzi Dairesi Başkanlığı, Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürü, TEİAŞ [email protected]@gmail.com
YAN HİZMETLER PİYASASI
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Yan Hizmetlerin Tedarik Edilmesine İlişkin Genel Esaslar
Uygulanmakta Olan Yan Hizmetler
Primer Frekans Kontrol Hizmeti
Sekonder Frekans Kontrol Hizmeti
Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti
Uygulamada Karşılaşılan Güçlükler
Hedeflenen Yan Hizmet Yapısı
Gündem
2
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Yan Hizmetlerin Tedarik Edilmesine İlişkin Genel Esaslar
Uygulanmakta Olan Yan Hizmetler
Primer Frekans Kontrol Hizmeti
Sekonder Frekans Kontrol Hizmeti
Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti
Uygulamada Karşılaşılan Güçlükler
Hedeflenen Yan Hizmet Yapısı
Gündem
3
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
4
• Dünya uygulamaları, yabancı uzman görüşleri ve TEİAŞ’ın içinde bulunduğu koşullar değerlendirilerek tedarik metodolojisi geliştirilmiştir;
TEİAŞ’ın Mevcut Durumu• Üretimde yüksek kamu payı
• Arz-talep dengesi• Sistem güvenliği
• Altyapı gereksinimleri• UCTE hedefi
• Mevzuattan gelen kısıtlar
Dünya Uygulamaları• İspanya (RED Electrica)
• Fransa (RTE)• Nordpool
• California (Amerika)• PJM (Amerika)
Yabancı Uzman Görüşleri• Ödeme yapılmaması
• Sabit fiyat• Fırsat maliyeti
• Yan hizmet ihaleleri
Yan Hizmetler Tedarik Yöntemi
Mevcut durum ve ENTSO-E hedefleri göz önünde bulundurularak Kısa ve Orta vadede TEIAS’ın ihtiyaçlarını karsılayabilecek bir yöntem benimsenmistir.
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği kapsamında 7 adet hizmet tanımlanmaktadır
Yönetmelik kapsamında aşağıdaki hizmetler yer almaktadır; ‒ Primer Frekans Kontrolü
‒ Sekonder Frekans Kontrolü
‒ Bekleme Yedekleri
‒ Anlık Talep Kontrolü
‒ Reaktif Güç Kontrolü
‒ Oturan Sistemin Toparlanması
‒ Bölgesel Kapasite Kiralama
Yönetmelikte tanımlanan bu hizmetlerin halihazırda üç tanesi ödemeye esas olarak uygulanmaktadır;‒ Primer Frekans Kontrolü
‒ Sekonder Frekans Kontrolü
‒ Reaktif Güç Kontrolü
6
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Yan Hizmetlerin tedarikine ilişkin işlemler aşağıdaki genel esaslar çerçevesinde yürütülür
• Yan hizmetler, bu hizmetlerin etkin şekilde sağlanmasını temin eden, yan hizmetlerin sağlanmasına ilişkin maliyetleri en aza indiren, eşit taraflar arasında ayrım gözetmeyen ve yan hizmet sağlama yeteneğine sahip yeni üretim ve tüketim tesisi yatırımlarını teşvik edici yöntemler ile tedarik edilir,
• TEİAŞ, yan hizmet sağlayacak tesis ve/veya tüzel kişilerin belirlenmesi, gerektiği durumda yan hizmet anlaşmalarının imzalanması ve hizmetin sağlanması hususlarında, teknik gereklilikler, sistem şartları ve bölgesel gereklilikleri de dikkate alarak, eşit taraflar arasında ayrım gözetmeksizin hareket eder,
• TEİAŞ’ın, arz kalitesi ve işletme koşullarına ilişkin kriterler doğrultusunda iletim sisteminin işletimini sağlayacak yan hizmetleri, sistemin işletme güvenliği ve sistem bütünlüğü sağlanacak ve yan hizmetlerin tedarik edilmesine ilişkin maliyetleri en aza indirecek şekilde tedarik etmesi esastır.
• TEİAŞ, sağlanan yan hizmetleri izlemek ve kontrol etmekle yükümlüdür. Tüzel kişilerce sunulan yan hizmetlerin izlenmesi, hizmetin sunulduğu tesisin bağlı bulunduğu ilgili BYTM ve/veya Sistem İşletmecisi’nin sorumluluğundadır.
• Yan hizmet sağlayacak tesislerin izlenebilir olmaları esastır. Yan hizmet sunan tüzel kişiler, TEİAŞ’ın izleme sistemi ile veri alışverişi gerçekleştirmek üzere bağlantı kurulması için gerekli yazılım ve donanımı sağlamakla yükümlüdürler.
• TEİAŞ, yan hizmet sağlamakla yükümlü ya da yan hizmet sağlamak üzere TEİAŞ tarafından tespit edilmiş olan tesislerin yan hizmet sunabilme özelliklerini Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliği’nde belirtilen yöntemler çerçevesinde herhangi bir zamanda test edebilir ve/veya test ettirebilir.
7
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
• Md.4-108, Performans testleri: Üretim ve tüketim tesislerinin yan hizmet sağlama kapasitelerinin tespiti amacıya uygulanan testleri,
• 115, Primer frekans kontrol rezerv kapasitesi: Primer frekans kontrol performans testleri neticesinde belirlenen ve primer frekans kontrol hizmet anlaşmalarında yer alan, sistem frekansında ±200 mHz’lik frekans sapması oluşması durumunda ilgili üretim tesisi tarafından etkinleştirilmesi gereken rezerv miktarının tamamını,
• Md.8-(4), primer frekans kontrol ve/veya sekonder frekans kontrol ve/veya reaktif güç kontrolüne katılımı zorunlu olan yeni bir üretim tesisinin ticari işletmeye geçebilmesi için, geçici kabul işlemlerinin tamamlanmasından önce TEİAŞ ile üretim faaliyeti gösterecek lisans sahibi tüzel kişi arasında ilgili yan hizmet anlaşmasının imzalanması esastır.
• Md.9-c, Kullanıcı; yan hizmetlere ilişkin olarak TEİAŞ tarafından belirlenen performans testlerinin akredite edilmiş yetkili bir kuruluşça gerçekleştirilmesini sağlar,
• Md.21-6 ( c), Hız regülatörü; primer frekans kontrol performans testleri ile belirlenen azami primer frekans kontrol rezerv kapasitesini sağlayacak şekilde 126 ncı Maddede belirtilen esaslar dahilinde bir hız eğimi ile çalışacak şekilde ayarlanır ,
• Md106-2, Yan hizmetlere ilişkin performans testlerinin ilgili yan hizmetin sunulmaya başlanmasından önce yapılması ve ilgili yan hizmet anlaşmasında belirlenecek periyotlarla tekrarlanması esastır. Yapılacak izleme ve kontroller neticesinde TEİAŞ’ın gerekli görmesi halinde, ilgili testler daha önce de tekrarlanabilir.
Yan Hizmet Performans Testleri, EPŞY göre;
8
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Yan Hizmetlerin Tedarik Edilmesine İlişkin Genel Esaslar
Uygulanmakta Olan Yan Hizmetler
Primer Frekans Kontrol Hizmeti
Sekonder Frekans Kontrol Hizmeti
Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti
Uygulamada Karşılaşılan Güçlükler
Hedeflenen Yan Hizmet Yapısı
Gündem
9
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
10
Sistem Frekansı
PrimerKontrol
SekonderKontrol
TersiyerKontrol
Aktive eder
Frekanstakideğişimisınırlar
Aktive eder Devreye girer
Primer rezervleriboşaltır
Devreye girer
Sekonder rezervleriboşaltır
Büyük bir yük kaybı sonrası primer rezervleri boşaltır
Entso-e’de yük-frekans kontrolu
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
12
Yan Hizmetler ve Dengeleme Piyasası İlişkisi
30 sn. 15 dak.
PrimerKontrol
Primer Frekans Kontrolü
SekonderKontrol
Sekonder Frekans Kontrolü (AGC)
TersiyerKontrol
YAL/YAT Optimizasyonu
Tersiyer Kontrol(-İşletme Yedekleri)(Kapasite Kiralama)
Primer frekansın devrede olduğu fakat primer kontrolün sekonder kontrol ile yer değiştirdiği alan
Yan Hizmetler(sistem işletim önceliklerinin etkin olduğu alan)
Dengeleme Güç Piyasası(YAL/YAT optimizasyonunun etkin olduğu alan)
MWh Fiyat
Rezervler
Yan Hizmetlerin Tedarik Edilmesi• EPŞY Md. 125 gereği, Primer frekans kontrol, Sekonder frekans kontrol ve tersiyer kontrol
hizmetlerini bir arada sunan bir ünite için Primer frekans kontrol rezerv miktarının, Sekonder frekans kontrol rezerv miktarının ve Tersiyer kontrol rezerv miktarının dağılımı aşağıdaki şekilde gösterildiği gibidir.
RP
RT+
RS
RS
RT-
RP
RPA
RSA
PmaxPmaxRT
PmaxRS
PminRS
PminRTPmin
RPA
11 Nisan 2009, 24 Saatlik Şebeke Frekans Grafiği(Primer Frekans Kontrol Hizmet Anlaşmalarından Önce)
07 Temmuz 2009, 24 Saatlik Şebeke Frekans Grafiği(Primer Frekans Kontrol Hizmet Anlaşmalarından Sonra)
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Primer Frekans Kontrol Hizmetinin Ücretlendirilmesi
• Primer frekans hizmeti sağlanmasına ilişkin temel maliyet bileşeni ayrılan rezerve ilişkin “tesis kapasite bedeli”dir.
• Primer frekans kontrol hizmeti, 3 aylık dönemler için Fiyat Tespit Komisyonu tarafından belirlenen sabit bir birim bedel üzerinden ücretlendirilir.
• İmzalanan primer frekans kontrol hizmet anlaşmaları uyarınca üretim faaliyeti gösteren tüzel kişilere primer frekans kontrol rezerv miktarını sağladıkları toplam süre ve miktar için, belirlenen Primer Frekans Kontrol Birim Hizmet Bedeli üzerinden ödeme yapılır.
16
8.34
1.75 0.84 1.07 0.13
12.6210.73
2.71
10.73
5.39
27.76
1.73
0
5
10
15
20
25
30
1. Ç
eyre
k
2. Ç
eyre
k
3. Ç
eyre
k
4. Ç
eyre
k
1. Ç
eyre
k
2. Ç
eyre
k
3. Ç
eyre
k
4. Ç
eyre
k
1. Ç
eyre
k
2. Ç
eyre
k
3. Ç
eyre
k
4. Ç
eyre
k
2009 2010 2011
TL/MWh
Primer Birim Hizmet Bedeli tamamen Dengeleme Güç
Piyasası kapsamında verilen teklif fiyatlarına ve ortaya
çıkan Saatlik Sistem Marjinal Fiyatlarına endeksli olarak
hesaplanmaktadır.
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Yan Hizmetlerin Tedarik Edilmesine İlişkin Genel Esaslar
Uygulanmakta Olan Yan Hizmetler
Primer Frekans Kontrol Hizmeti
Sekonder Frekans Kontrol Hizmeti
Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti
Uygulamada Karşılaşılan Güçlükler
Hedeflenen Yan Hizmet Yapısı
Gündem
17
Sekonder Frekans Kontrol Performans Testleri Hazırlık Aşamaları:
1. Üretim Tesisi Sahibi Tüzel Kişi tarafından, Bağlantı anlaşmasını imzalamayı müteakip olarak; santralin tesis aşamasında üretim tesisinde Santral/Blok/Ünite bazında kurulacak Sekonder Frekans Kontrol Sisteminin/Arabiriminin Tasarım dokümanı hazırlanarak incelenmek ve onaylanmak üzere, TEİAŞ İletişim ve Bilgi Sistemleri (İBS) Dairesi Başkanlığına gönderilir.
2. İBS Dairesi Başkanlığı tarafından, Üretim Tesisi Sahibi Tüzel Kişilerce hazırlanarak gönderilen Santral/Blok/Ünite Sekonder Frekans Kontrol Sisteminin/Arabiriminin Tasarım dokümanı incelenerek düzeltilir/onaylanır.
3. Üretim Tesisi Sahibi Tüzel Kişi tarafından, TEİAŞ İBS Dairesi Başkanlığınca incelenerek onaylanan Santral/Blok/Ünite Sekonder Frekans Kontrol Sisteminin/Arabiriminin Tasarım dokümanına uygun olarak santralde gerekli sistem tesis edilir.
4. İBS Dairesi Başkanlığı tarafından, Söz konusu Santral/Blok/Ünite TEİAŞ SCADA/EMS Sistemi AGC veritabanına ve şemalarına ilave edilir.
5. İBS Dairesi Başkanlığı ve Üretim Tesisi Sahibi Tüzel Kişi tarafından, Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliği (EPŞY) EK-4B’ye göre, Santral mahallinden AGC Kontrol Programı’nın benzetimi (Simülasyon) metoduyla veya Milli Yük Tevzi Merkezinde bulunan AGC Programı üzerinden set-point sinyalleri gönderilerek yapılacak Sekonder Frekans Kontrol Testleri öncesinde, santralde TEİAŞ SCADA Sistemi ile veri alış-verişi için tesis edilmesine ihtiyaç duyulan RTU ile santral ve TEİAŞ Yük Tevzi Merkezi arasındaki iletişim linklerinin kurularak servise alınmış olması ve bu santralin TEİAŞ SCADA Sistemine dahil edilmesi amacıyla SCADA Sistemi veritabanı ve şemalarına gerekli ilavelerin yapılması ve santral ile TEİAŞ Milli Yük Tevzi Merkezi (MYTM) arasında SCADA Point-to-Point Testlerinin başarı ile tamamlanmış olması gerekmektedir .
Sekonder Frekans Kontrol Performans Testlerinin yapılması ve Raporlanması:
1. Üretim Tesisi Sahibi Tüzel Kişi tarafından, Santral mahallindeki Sekonder Frekans Kontrolü Performans (SFKP) testleri, TEİAŞ-Yük Tevzi Dairesi Başkanlığınca (YTDB) görevlendirilen gözlemci nezaretinde, Akredite olmuş/ Akreditasyon sürecinde olan muayene kuruluşları aracılığı ile EPŞY EK-4B SFKP test prosedürü çerçevesinde, AGC Kontrol Programı’nın benzetimi metoduyla gerçekleştirilir.
2. Üretici ve Test ekibi tarafından, SFK Performans test sonucunda, TEİAŞ Web sitesinde yayınlanan format esas alınarak, “SFK Performans Test Tutanağı” düzenlenir. Santral mahallinde TEİAŞ gözlemcisi eşliğinde yapılan SFKP testlerine ilişkin veri kayıtları CD’si hazırlanan tutanak ekinde söz konusu TEİAŞ gözlemcisine verilir.
3. Üretim Tesisi Sahibi Tüzel Kişi tarafından, Santral mahallinde yapılan SFKP testleri sonucunda, Akredite firmalarca düzenlenen SFK Hizmeti Sertifikası ile TEİAŞ Web sitesinde yayınlanan format esas alınarak hazırlanan “SFKP Test Raporunu” veya Akreditasyon sürecinde olan firmalar tarafından TEİAŞ Web sitesinde yayınlanan format esas alınarak hazırlanan SFKP Test Raporunu, her sayfasına firma kaşesi basılarak ve firma yetkililerince imzalanarak, Yük Tevzi Dairesi Başkanlığına bir yazı ekinde gönderilir.
4. Yük Tevzi Dairesi Başkanlığı tarafından, Akredite firmalarca / Akreditasyon sürecinde olan firmalarca TEİAŞ Web sitesinde yayınlanan format esas alınarak düzenlenen SFKP Test Raporu, EPYHY gereği Yük Tevzi Dairesi Başkanlığı tarafından incelenerek, İBS Dairesi Başkanlığınca yapılacak işlemlerde yararlanmak üzere anılan Daire Başkanlığına gönderilir.
5. İBS Dairesi Başkanlığı tarafından, EPŞY EK - 4B uyarınca, MYTM’de bulunan AGC programından gönderilen set-point değerleri ile yapılan Sekonder Frekans Kontrolü Testi sonucunda hazırlanan test raporu, ilgili Üretim Tesisi Sahibi Tüzel Kişiye ve Yük Tevzi Dairesi Başkanlığına gönderilir.
6. Yük Tevzi Dairesi Başkanlığında EPYHY gereği kurulan, Yan Hizmetleri Değerlendirme komisyonu tarafından, Santral mahallinde Akredite firmalarca düzenlenen SFK Hizmeti Sertifikası ile SFKP Test Raporunu veya Akreditasyon sürecinde olan firmalar tarafından hazırlanan SFKP Test Raporu ile İBS Dairesi Başkanlığı tarafından düzenlenen Sekonder Frekans Kontrolü Test raporundan yararlanarak değerlendirme yapılır.
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti
Reaktif Güç Kontrol Hizmeti, ilgili tesisin bağlı bulunduğu baranın gerilimini regüle etmek amacıyla Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği hükümlerine göre Reaktif Güç Kontrolüne katılmaları zorunlu olan üretim tesislerinin ünitelerinin jeneratör veya
senkron kompansatör olarak çalışması sırasında sisteme reaktif güç vermesi veya sistemden reaktif güç çekmesi yolu ile sağlanır.
Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti, Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği uyarınca üç şekilde tedarik edilir:
• Aşırı ve düşük ikazlı olarak EPŞY’de belirlenen güç faktörleri arasında,
• Aşırı ve düşük ikazlı olarak belirlenen güç faktörleri arasında nominal çıkış vermesini
sağlayan kapasitenin dışında ilave kapasite,
• Senkron Kompansatör olarak,
20
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Yan Hizmetlerin Tedarik Edilmesine İlişkin Genel Esaslar
Uygulanmakta Olan Yan Hizmetler
Primer Frekans Kontrol Hizmeti
Sekonder Frekans Kontrol Hizmeti
Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti
Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliğinde Yapılan Yeni Düzenlemeler
Uygulamada Karşılaşılan Güçlükler
Hedeflenen Yan Hizmet Yapısı
Gündem
21
• YAN HİZMET ANLAŞMALARI ADIMLARI
Primer frekans kontrolü katılım
oranının belirlenmesi
TEİAŞ
Primer frekans
kontrol hizmet anlaşmaları
Primer frekans kontrolü birim
hizmet bedelinin
belirlenmesi
TEİAŞ
ÜFGTK* ile primer frekans kontrol hizmet
anlaşmalarıimzalanması
TEİAŞ
Yükümlülüğün transferi
anlaşmalarıyapılması
ÜFGTK
Sağlanacak primer frekans kontrol rezerv
miktarının bildirilmesi
ÜFGTK
Bildirimlerin kontrol edilmesi
TEİAŞ
Primer frekans kontrolü tepkisi
verilmesi
ÜFGTK
Yukarıda belirtilen 1.-5. adımların tamamlanması
veya Üretim tesisinin daha önce imzalanmış olan bir yan hizmet anlaşması kapsamına dahil edilmesi.
Yeni Bir Üretim Tesisinin Ticari İşletmeye Geçmesi Aşamasında Geçici Kabul İşlemlerinin Tamamlanmasından Önce
1. Adım
2. Adım
3. Adım
4. Adım
5. Adım
Anlaşma imzalamak üzere TEİAŞ’a başvuruda bulunulması
Primer frekans kontrol performans testleri sertifikalandırılmalı.
Mahalli kayıt ekipmanının kurulması ve TEİAŞ-SCADA Sistemine bağlanması
Taahhütnamenin imzalanması
TEİAŞ’ın belirleyeceği zaman planı doğrultusunda anlaşmanın imzalanması ve yürütümü
TÜRKAK VE AKREDİTASYONUN HUKUKİ YAPISI VE GEREKLİLİĞİ
- Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK), ürün ve hizmetlerin kalite ve güvenlik kıstaslarına uygunluğunu tescil etmekle görevli kamu kurumu olarak 4 Kasım 1999'da 4457 sayılı Kanunla kuruldu.
- Kuruluş amacı: Madde 1- Bu Kanun ile, laboratuvar, belgelendirme ve muayene ve hizmetlerini yürütecek yurt içi ve yurt dışındaki kuruluşları akredite etmek, bu kuruluşların belirlenen ulusal (TS EN ISO IEC 17020/Nisan 2005) ve uluslararası standartlara göre faaliyetlerde bulunmalarını ve bu suretle ürün/hizmet, sistem, personel ve laboratuvar belgelerinin ulusal ve uluslararası alanda kabulünü temin etmek amacıyla, merkezi Ankara`da olmak üzere Başbakanlıkla ilgili, özel hukuk hükümlerine tabi, tüzel kişiliği haiz, idari ve mali özerkliğe sahip, Türk Akreditasyon Kurumu, kısa adı TÜRKAK kurulmuştur.
EA AKREDİTASYON SİSTEMİ
TÜRKAK 23866 SAYI VE 04.11.1999 TARİHLİ RESMİ GAZETEDE YAYIMLANARAK 4457 SAYILI KANUN İLE KURULMUŞ, 27-28 KASIM 2002 TARİHİNDE ‘’AVRUPA AKREDİTASYON BİRLİĞİ’’ ‘NE (EA) TAM ÜYE OLMUŞTUR
TEİAŞ YÜK TEVZİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI ELEKTRİK KALİTE HİZMETLERİ MÜDÜRLÜĞÜ25
TEİAŞ YÜK TEVZİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI ELEKTRİK KALİTE HİZMETLERİ MÜDÜRLÜĞÜ
Alman mevzuatında Sertifikasyon
(Yenilenebilir enerji)
1. Rüzgar Türbinlerinin (WECs) Üretim Tesisleri gibi sahada HER ÜNİTE İÇİN (Şebeke Yönetmeliği Uygunluk Testi) GEREKLİDİR.2. Simülasyon modelleri testler ile doğrulanması gerekir.3. TSO / DSO POC ilgili elektrik verileri sağlar4.Bütün Santralda, bağlantı çalışması ve modellemesertifikasyon kuruluşu tarafından denetlenir. (örneğin FGH)5.. TSO / DSO raporu alır.6. Rüzgar Enerji Santrali, planlandığı gibi inşa edilmeli.uygunluk Beyanı" nda ONAY belirtilir.
26
TEİAŞ YÜK TEVZİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI ELEKTRİK KALİTE HİZMETLERİ MÜDÜRLÜĞÜ
Çek Cumhuriyeti'nde Sertifikasyon ölçümleri ve gerçekleştirilen Testler; Sertifikasyon Süreçleri
27
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Primer Frekans Kontrol Bildirimleri – Ondalıklı Miktarlar
• Üretim lisansı sahibi tüzel kişi ile TEİAŞ arasında imzalanan Primer Frekans Kontrol Hizmet Anlaşmasının 4.3. Bölümü uyarınca Üretici, takip eden güne ilişkin, Anlaşma kapsamında yer alan her bir üretim tesisinden sağlayacağı Primer frekans kontrol rezerv miktarını 1 MW ve katları cinsinden, her gün Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliğinde belirtilen GÜP bildirim zamanının sonuna kadar PYS aracılığıyla Sistem İşletmecisi’ne bildirecektir.
• Ondalıklı miktarlar, mevcut durumda manüel olarak yapılan izleme ve kontroller açısından sorun yarattığı için, bildirimlerin 1 MW ve katları cinsinden yapılması ve PFK hizmetinin de bu değerler üzerinden sağlanması gerekmektedir.
• Üretim lisansı sahibi tüzel kişi katılım oranına karşılık gelen ondalıklı miktarı diğer üretim tesislerinden sağlayabilir. Aynı şekilde bu ondalıklı miktara ilişkin yükümlülüğünü, bir diğer üretim lisansı sahibi tüzel kişiye devredebilir.
Üretici 1 Üretici 2
Katılım Oranına Karşılık Gelen PFK Rezerv
Miktarı8.05 MW 10.85 MW
PYS’ye Bildirilen PFK Rezerv Miktarı 9 MW 11 MW
8 10.90
8
0.05 MW
28
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Yükümlülüğün Transferi
Primer Birim Hizmet Bedeli (PBHB): 10 TL/MW/hSistem Marjinal Fiyatı (SMF): 150 TL/MWh
Esaslar• Üretim faaliyeti gösteren tüzel
kişiler sağlamakla yükümlü oldukları primer frekans kontrol rezerv miktarının tamamını ya da bir kısmını primer frekans kontrol hizmet anlaşması imzalamış olan başka bir tüzel kişiden sağlayabilirler.
• Yükümlü olan tüzel kişinin ve yükümlülüğün transfer edildiği tüzel kişinin bir gün öncesinde saat 16:00’a kadar Sistem İşletmecisi’ne PYS aracılığıyla bildirimde bulunması esastır.
• Primer frekans kontrolü yükümlülüğünün transferi Sistem İşletmecisi’nin onayı ile birlikte geçerlilik kazanır.
29
Üretici 1 Üretici 2 Üretici 3
Değişken Maliyet 90 105 160
Fırsat Maliyeti 60 45 0
Primer Rezerv Yükümlülüğü 5 10 5
Kayıp Gelir / Elde Edilen Gelir 300/50 450/100 0/50
Yükümlülüğün Transferi ile Elde
Edilen Gelir
75(300-225) 100 325
(100+225)
0 10
45 TL/MW/h
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliğinde Yapılan Yeni Düzenlemeler
30
• Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 17.12.2012 tarih, 28145 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.
• Bu kapsamda Yönetmelik’te aşağıdaki konularda değişiklik yapılmıştır:
• Primer Frekans Kontrolü
o Arıza / Devre Harici durumları
o Primer Frekans Kontrol Rezerv Miktarına ilişkin bildirimler
• Senkron Kompanzasyon Hizmet Bedeli
• Ödeme Bildirimleri
• Faturalama
• Ödeme, Tahsilat ve İtirazlar
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Yan Hizmetlerin Tedarik Edilmesine İlişkin Genel Esaslar
Uygulanmakta Olan Yan Hizmetler
Primer Frekans Kontrol Hizmeti
Sekonder Frekans Kontrol Hizmeti
Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti
Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliğinde Yapılan Yeni Düzenlemeler
Uygulamada Karşılaşılan Güçlükler
Hedeflenen Yan Hizmet Yapısı
Gündem
31
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Frekans Kontrolünde üretim ve tüketim taraflarının ortak çalışması hedeflenmektedir
Hiy
erar
şi
Zaman30 sn. 15 dak. 1 saat
Anlık Talep Kontrolü
Primer Frekans Kontrolü
Sekonder Frekans Kontrolü
Tersiyer Frekans Kontrolü (Dengeleme Güç Piyasası)
32
- Oturan Sistemin Toparlanması (Black start) Hizmeti, - Anlık Talep Kontrolü Hizmeti
• 2012 yılı sonuna kadar uygulamaya konulacak Yan hizmetlerdir.
• Ünite Toparlanma Performans Testi, Üretim Tesisi Toparlanma Performans Testi olmak üzere iki aşamadan oluşmaktadır. amacı, test edilen ünitenin veya tesisin toparlanma yeteneğinin ve ilgili ünitenin acil durum generatörü vasıtasıyla devreye girebilmesinin doğrulanmasıdır.
• Anlık Talep Kontrol Hizmeti Performans Testlerinin amacı, test edilen tüketim tesislerinde yer alan ve bu hizmete katılacak tüketim noktalarının talebinin, sistem frekansının TEİAŞ tarafından belirlenen frekans seviyesine (49,4 Hz) düşmesi durumunda anlık talep kontrol röleleri vasıtasıyla otomatik olarak kesilebildiğinin doğrulanmasıdır.
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Bu kapsamda Anlık Talep Kontrol Hizmeti’nin 2012 yılında devreye alınması planlanmaktadır• Anlık Talep Kontrol Hizmeti, sistem frekansının düşük frekans rölelerinin çalıştığı frekans seviyesine düşmesini
engelleyen bir hizmettir. Sistem frekansının Anlık Talep Kontrol Hizmeti için belirlenen frekans seviyesine düşmesi durumunda, bu hizmeti sağlamaya gönüllü tüketim tesislerinin tüketiminin anlık talep kontrol röleleri vasıtasıyla kesilmesi ile sağlanır.
• Anlık talep kontrol röleleri, primer frekans kontrolünden daha hızlı hareket ettiği için, bu hizmet özellikle ana üretim veya iletim tesislerindeki ani kesintilere dayanmak için kullanışlıdır.
• Çimento ve demir-çelik sanayisi üreticileri, su pompa istasyonları gibi büyük tüketiciler bu hizmeti sağlamaya elverişlidir.
35
Özet – Yan Hizmetleri Karşılaştırma Tablosu
Fiyatlandırma Mekanizması Alım Yöntemi Anlaşma Esasları Cezai Yaptırım
Primer Frekans Kontrolü Sabit Fiyat Zorunlu Rezerv Ayırma
Süresiz YH Anlaşması
Cezai Şart / EPK 11. madde
Sekonder Frekans Kontrolü Formül Bazlı (Fırsat Maliyeti)
Dengeleme Güç Piyasası Teklifleri
Süresiz YH Anlaşması EPK 11. madde
Bekleme Yedekleri Yan Hizmetler Teklifleri İhale Mekanizması -- EPK 11. madde
Anlık Talep Kontrolü Yan Hizmetler Teklifleri İhale Mekanizması En az 1 Yıl Süreli
YH Anlaşması Cezai Şart
Reaktif Güç Kontrolü
Sınırlar Arasında Ödeme Yapılmaması
Zorunlu Rezerv Ayırma
Süreli YH Anlaşması EPK 11. madde
Sınırlar Dışında Fırsat Maliyeti Dengeleme Güç Piyasası Teklifleri
Süreli YH Anlaşması EPK 11. madde
Senkron Kompanzasyon Müzakere Edilen Fiyat Müzakereler Süreli YH
Anlaşması EPK 11. madde
Oturan Sistemin Toparlanması
Müzakere Edilen Fiyat Müzakereler En az 5 Yıl Süreli
YH AnlaşmasıCezai Şart / EPK 11. madde
- 37 -
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Yan Hizmetler Merkezi İzleme ve Kontrol Sisteminin (YHMİKS) İşleyişi
38
SCADA
Mahalli Kayıt
Sistemleri
Üretim Tesisi Teknik Bilgileri
DGPYS
Sertifika Bilgileri
Matematiksel Model
YH Uyum Hesaplama
Uzlaştırma ve Ceza
BildirimleriTeknik
Raporlar
Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü Piyasa Katılımcısı
YHMİKS
Gerçek Zamanlı
VeriSonuçlar
TalimatlarHesaplanan Çıkış Gücü
Uygulama Sunucusu
Active Directory
Portal Sunucusu
Veri TabanıSunucusu
Disk Sistemi
EntegrasyonSunucusu
SCADA Sistemi
DGPYS
Yedekleme Sunucusu
Yan HizmetlerKullanıcıları
Yan Hizmetler Kapsamındaki
Üreticiler
ATK Kapsamındaki
TüketicilerCSV
CSV ErişimSunucusu
SCADA/EMSErişim Sunucusu
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
40
Sorular ve Cevaplar
Mehmet ALKANTEİAŞ-EKH Müdürü
[email protected]@gmail.com
Sabırla Dinlediğiniz için Teşekkür Ederim.