Eksperyza PKiN

OcenajakościrozwiązańprojektowychzpunktuwidzeniapsychologiiśrodowiskowejdokoncepcjimiejscowegoplanuzagospodarowaniaprzestrzennegowrejoniePałacuKulturyi

NaukiwWarszawie(stannapaździernik2008)

AgnieszkaSkorupka

ZuzannaBoguckaKatarzynaPrzedpełska

OcenajakościrozwiązańprojektowychzpunktuwidzeniapsychologiiśrodowiskowejdokoncepcjimiejscowegoplanuzagospodarowaniaprzestrzennegowrejoniePKiNwWarszawie kontakt:AgaSkorupka:[email protected],StowarzyszenieMiastosfera:[email protected]

2

I. WSTĘP 5Cyklprojektowyirolapsychologówśrodowiskowychnakolejnychetapachprocesuprojektowego 5Kreowaniemiejscaiprzestrzenipublicznej:ogólnezałożeniateoretykówipraktyków 6ProjectforPublicSpaces 6KryteriaocenyjakościprzestrzenipublicznejwedługklasyfikacjiJanaGehla 6

II. OCENAKONCEPCJIZAGOSPODAROWANIAPRZESTRZENNEGO 9

1. KONTAKTYSPOŁECZNE 9Realizacjawkoncepcji 9

2. AKTYWNOŚCI 112.1. Formyaktywnościpodejmowanychwprzestrzenipublicznej 112.2. Uwarunkowaniaprzestrzenne 112.3. Jakośćprzestrzenipublicznychwkontekścieafordancji 122.3.1. Aktywnościaszerokopojętepoczuciebezpieczeństwaiochronaprzedczynnikamizewnętrznymi 132.3.2. Aktywnościaprzyjemnośćprzebywania 162.3.3. Aktywnościaładnapogoda 162.3.4. Aktywnościakomfortprzebywania 17Place 18Parki 18

Podsumowanie 19

3. WIZERUNEKMIEJSCA 203.1. Wizerunekmiejscaapoczuciebezpieczeństwa 203.1.1. Bezpieczeństwozpunktuwidzeniaochronyprzedprzestępczością,naruszeniemmienia,obecnościąosóbniepożądanych 20Realizacjawkoncepcji 21BulwarspacerowyodstronyAlejJerozolimskich 21Zadaszonypasaż 22ParkŚwiętokrzyski 23

3.1.2. Bezpieczeństwozpunktuwidzeniaochronyprzedruchemkołowym 24Realizacjawkoncepcji 24BulwarspacerowyodstronyAlejJerozolimskich 24ZadaszonypasażodstronyAlejJerozolimskich 25UlicawzdłużParkuŚwiętokrzyskiego 25PlacDefilad 25

3.1.3. Bezpieczeństwozpunktuwidzeniaochronyprzedczynnikamizewnętrznymi 25Realizacjawkoncepcji 26BulwarspacerowyodstronyAlejJerozolimskich 26Zadaszonypasaż 27ParkŚwiętokrzyski 27PlacDefilad 27

3.2. Wizerunekatożsamośćmiejsca(historycznaisymboliczna) 28Realizacjawkoncepcji 29


3

Panoramaotoczenia 30ZabudowaodstronyAlejJerozolimskich 30BulwarspacerowyodstronyAlejJerozolimskich 31PlacDefilad 31PlacnaziemnynadstacjąmetraCentrum 32

3.3.Zieleń 32Realizacjawkoncepcji 33


4

4. ZORIENTOWANIENARUCHPIESZY(WALKABILITY):CIĄGIKOMUNIKACYJNEIPOŁĄCZENIA 34

4.1. Czytelnośćprzestrzeni/układciągówidostępnośćwizualna(legibility). 35Realizacjawkoncepcji 35

4.2. Dostępnośćiciągłośćprzestrzenna 36Realizacjawkoncepcji 36

4.3. Zorientowanienaruchpieszyaszerokopojętebezpieczeństwo 384.3.1. Walkabilityapoziombezpieczeństwa 384.3.2. Walkabilityadominacjaruchupieszego. 38Realizacjawkoncepcji 38

4.4. Odczuwanykomfort,wygodaiprzyjemnośćchodzenia 40Realizacjawkoncepcji 40Zadaszonypasaż 40BulwarspacerowyodstronyAlejJerozolimskich 41

III. PODSUMOWANIE 42Bibliografia 43


5

I. WSTĘPNiniejszeopracowanieobejmujeocenęjakościrozwiązańprojektowychzastosowanychwkoncepcjimiejscowegoplanuzagospodarowaniaprzestrzennegowrejoniePKiN(stannapaździernik2008)wkontekściewiedzyzzakresupsychologiiśrodowiskowej.Celemtejekspertyzyjestdostarczenierzetelnejwiedzyzzakresustosowanychspołecznychnaukśrodowiskowych,któramożezostaćwykorzystanajakopodstawadoprzyjęcia,ewentualnegoodrzucenialubzmodyfikowaniaiuszczegółowieniazaproponowanychwkoncepcjirozwiązań.

Cyklprojektowyirolapsychologówśrodowiskowychnakolejnychetapachprocesuprojektowego

Psychologiaśrodowiskowajestinterdyscyplinarnądziedzinązajmującąsięwpływemśrodowiskafizycznegonaczłowiekaiczłowiekanaśrodowisko.Łączywsobiewiedzęzzakresunaukspołecznych,urbanistyki,architektury,czygeografii.Wiedzazzakresupsychologiiśrodowiskowejjestprzydatnawkażdymstadiumprocesuprojektowego,ponieważpomagatworzyćprojektyprzestrzeni,któresąprzyjaznedlaużytkownikówajednocześniespełniająwyznaczonefunkcje.Takiepodejście,znaneteżpodnazwąprojektowaniaopartegonawiedzy,obejmujecałyprocesprojektowyimożebyćwykorzystanenakażdymetapietworzeniaprzestrzeniprzyjaznejprzyszłymużytkownikom.

Projektowanieopartenawiedzyłączywynikidostępnychbadańzzakresupsychologiiśrodowiskowejzkonkretnymprojektem,pozwalającnasformułowanieprogramuwymagań(architecturalprogram/brief),którypowinnyspełniaćdanepropozycjeprojektowe.Wymaganiateniewyznaczająkonkretnychrozwiązańprzestrzennych(copozostajeroląurbanistyczyarchitekta),araczejsygnalizująinakreślająproblemyczypotrzeby,

któreprojektmógłby/miałbyrealizować.


6

KoncepcjamiejscowegoplanuzagospodarowaniaprzestrzennegowrejoniePałacuKulturyiNaukiniezostałaopartabezpośredniooocenępotrzebużytkownikówtegoobszaru.Niepowstałwięctakiprogramarchitektonicznyopartyowiedzęzzakresupsychologiiśrodowiskowej.JednakrównolegleiniezależnieodpowstającejwPracownikoncepcjizagospodarowania,StowarzyszenieMiastosferawrazzfirmami:LifespaceiGrupaUrbanikaprzeprowadziłybadaniaokreślającepotrzebyużytkownikówtejprzestrzeni.Woparciuotenraport[1],atakżedostępnąliteraturę,możnanatymetapieocenićzałożeniakoncepcjiipropozycjerozwiązańprzestrzennychwniejprzedstawione.

Kreowaniemiejscaiprzestrzenipublicznej:ogólnezałożeniateoretykówipraktykówWspółcześniteoretycymówiąokreowaniuprzestrzenipublicznychjakodemokratycznychmiejsctętniącychżyciem[2][3][4].Abyprzestrzeństałasiędlanastakimmiejscem,musimiećto“coś”,cozachęcinasdozatrzymaniasię.Dobraprzestrzeńpublicznapowinnabyćwłaśnietakimdemokratycznymmiejscem,gdziekażdyobywatelchceimożesięzatrzymać,usiąść,spotkaćsięzeznajomymi,aleteżnapotkaćnieznajomych.Tylkowtakichprzestrzeniach,powstajespołeczeństwoprawdziwieobywatelskie.

OceniająckoncepcjęzagospodarowaniaprzestrzennegoobszaruwokółPKiNkierujemysięwiodącymiteoriamiipodejściamipraktycznymipsychologiiśrodowiskowej.Wniniejszymopracowaniuodwołujemysiędo,obokwielukonkretnychprzykładówbadańiwnioskówprojektowychznichpłynących,dwóchgłównychpodejśćłączącychwsobiewieloletniąwiedzępłynącązbadańzpraktycznymiwskazówkamiprojektowymi.SąnimipodejściewypracowaneprzezProjectforPublicSpacesorazprzezgrupęduńskicharchitektówibadaczyprzestrzenipublicznej,podkierunkiemprofesoraJanaGehla.

ProjectforPublicSpacesJakwynikazwieloletnichbadańPPS[5],kreowaniemiejsc,którebędąstanowiłydobrąprzestrzeniąpubliczną,obejmujeczterypodstawowewymogi.(1)Abymiejscemogłotętnićżyciem,powinnosprzyjaćinterakcjomspołecznym,atakżebyćmiejscemprzyjaznymdlaróżnychgrupspołecznych(osóbstarszych,rodzicówzdziećmi,młodzieży,osóbniepełnosprawnych).(2)Przestrzeńtakapowinnapozwalaćanawetzachęcaćdonajróżniejszychformaktywności.(3)Niezmiernieistotnejestteżto,jakijestwizerunekmiejsca,czyliobraz,któredanemiejscepozostawiawnaszejświadomości.Niechodzitutylkootoczypostrzegamydanąprzestrzeńjakomiejsceczyste,bezpieczne,zdużąilościązieleni.Ważnajestteżtuswoistatożsamośćmiejsca,jegowymiarsymbolicznyihistoryczny.(4)Miejscepowinnobyćdostępnedlakażdego,posiadaćdobrąsiatkąpołączeńiciągłośćprzestrzenną.

KryteriaocenyjakościprzestrzenipublicznejwedługklasyfikacjiJanaGehlaGehlijegowspółpracownicywprowadzililistękryteriów,służącądoocenyjakościprzestrzenipublicznej[6].Posłużyłyonemiędzyinnymidoopracowańnowychwytycznychwplanowaniuprzestrzenipublicznychmiastróżnejskali,jakm.in.NowyJork,Londyn,Sydney,OsloczyDublin.

Pierwszymwymiarem,naktórymduńscyarchitekcirozpatrująjakośćprzestrzenipublicznychjestszerokopojętepoczuciebezpieczeństwaorazochronaprzedczynnikamizewnętrznymi.


7

Obejmujeonnastępująceaspekty:

1. Ochronapieszychprzedruchemkołowymiwypadkami.2. Ochronaprzedprzestępczością,dającaużytkownikompoczuciebezpieczeństwa.Według

tychbadaczy,poczucietakiewzbudzanejestuużytkownikówwmiejscachtętniącychżyciem,używanychizamieszkiwanych,którychwielofunkcyjnośćrozłożonawczasie(oróżnychporachdniainocy).Poczuciubezpieczeństwasprzyjadobreoświetlenieatakżeobecnośćinnychludzi,którzyczęsto,mimochodem,spełniająroleobserwatorów.

3. Ochronaprzedczynnikamizewnętrznymitakimijakwiatr,śnieg,deszcz,zanieczyszczeniaśrodowiska,zimno,gorąco,kurzczyhałas.

Kolejnywymiarzwiązanyjestzodczuwanymkomfortemprzebywaniaiwykonywaniapodstawowychaktywności.Obejmujeonnastępującekryteriaocenyjakościprzestrzenipublicznych:

4. Komfortruchupieszego–Miejscesprzyjaruchowipieszemu,jeślidostarczaużytkownikomwystarczającodużoprzestrzenidospacerowaniaodobrychibezpiecznychnawierzchniachijestdostępnebezniepotrzebnychbariernadrodze.Ważnesąteżtutajinteresującefasadyipierzejebudynków,któredostarczająstymulującychdoświadczeńprzechodniom.

5. Elementyprzestrzenisprzyjającezatrzymywaniusięprzechodniów–Niekażdaformaprzestrzennazachęcadozatrzymaniasię.Wolimynaprzykładzatrzymywaćsięwmiejscach,wktórychbędziemymoglistanąćdoczegośplecami.Zjawiskoto,znanejakoefektkrawędzi,związanejestztym,żeludzieczująsiębezpieczniej,niemającotwartejprzestrzenizasobą.Wolimyteżzatrzymywaćsięwmiejscachciekawych,gdziejestnacopopatrzeć,wktórychmożnaporozmawiaćidobrzesłychaćnaszegorozmówcę.Ważne,abywprzestrzeniachpublicznychplanowanotakiekonkretnemiejscadostania,wktórychużytkownicybędąmoglisięumawiać.

6. Elementyprzestrzenisprzyjającesiadaniu–Ważnącechąprzestrzenipublicznychowysokiejjakościjestobecnośćwytyczonychobszarów/fragmentówprzestrzeniimiejscprzeznaczonychdosiedzenia.Mogątobyćtradycyjneławki,aleczęstoowielelepiejsprawdzająsięinnemeblemiejskieorazróżnorakieobiektyielementyśrodowiska,któremogąbyćwykorzystanedosiedzenia,chociażmająinneprzeznaczenie(np.krawędźfontanny).Obokrozwiązańprzestrzennychważnesąteżtuelementyśrodowiskasprzyjającesiedzeniutakiejakdobrenasłonecznienie,ładneiciekawewidokiorazobecnośćinnychludzi.

7. Elementyprzestrzenisprzyjająceprzyglądaniusięotoczeniu–Cechyśrodowiskasprzyjająceobserwowaniuotoczeniatodobrawidoczność(cojestzwiązanezdobrymoświetleniem,szczególniewnocy)orazszerokiepolewidzeniaiciekawywidok,zachęcającydoobserwacji.

8. Elementyprzestrzenisprzyjającerozmowie–Względnacisza(zmniejszonypoziomuhałasu)orazmeblemiejskiepozwalającenaprospołeczneustawienie.

9. Elementyprzestrzenisprzyjającezabawieiwypoczynkowi–Tuzaliczamyrozwiązaniaprzestrzennesprzyjająceróżnymformomaktywnościfizycznej,zabawomigromatakżenajróżniejszymformomrozrywki(jaknaprzykładprzedstawieniauliczne).Przestrzeń


8

publicznaowysokiejjakościmatodosiebie,żepozwalanazabawęiwypoczynek,nietylkowciepłedni,aledefacto,oróżnychporachdnia/nocyiroku.

OstatniwymiarnaktórymkoncentrujesięGehlwkontekścieocenyjakościprzestrzenipublicznejtoodczuwanaprzezużytkownikówprzyjemnośćprzebywaniawtejprzestrzeni:

10. Skala–Budynkiiprzestrzeńpublicznazaprojektowanewodniesieniudoskaliczłowiekailudzkichwymiarów,zuwzględnieniemciałaizmysłówczłowieka.

11. Czerpanieprzyjemnościzmiłychaspektówpogodowych–Ładnapogodazachęcadokorzystaniazprzestrzenimiejskiej,aprzestrzeńpowinnabyćzaprojektowanatak,abywspomagaćchęćczłowiekadoprzebywanianaświeżympowietrzu.Wedługtychbadaczy,wykorzystywanieróżnychrozwiązań,któreumożliwiają“oswajać”pogodęznaczącopodnosijakośćprzestrzenipublicznejizachęcaużytkownikówdospędzaniawniejwięcejczasu.Autorzywymieniajątuprzykładowoparasolechroniąceprzednadmiernymsłońceczygrzejnikidającepunktoweciepłoosobomsiedzącymwprzestrzenimiejskiej.

12. Pozytywnewrażeniazmysłowe–Człowiekodbieraprzestrzeńwszystkimiswoimizmysłamiidlategoniezmiernieważnejestto,abyprojektowaćprzestrzeńnietylkozmyśląojejestetyceformalno‐wizualnej.Dlategoobokpięknejarchitektury,istotnejestdobranieodpowiednichmateriałów(cooddziałujenietylkonazmysłwzroku,aleteżdotyku).Ponadwszystkonajakośćwrażeńzmysłowychwpływaobecnośćelementówśrodowiskanaturalnego(takichjakwoda,roślinność),któreoddziałująkojąconawszystkienaszezmysły.


9

II. OCENAKONCEPCJIZAGOSPODAROWANIAPRZESTRZENNEGO

1. KONTAKTYSPOŁECZNE

Kontaktyspołeczneodwiekówstanowiłyprzyczynęipodstawęistnieniaprzestrzenipublicznej,dlategotakważnejest,bynowoplanowanelubzagospodarowywaneobszarybyłyprojektowanewtensposób,byumożliwiaćiułatwiaćinterakcjemiędzyludźmi[7].Abyprzestrzeńsprzyjałakontaktomiinterakcjomspołecznym,musinietylkobyćbezpiecznaikomfortowaorazumożliwiaćróżnerodzajeaktywności;sposóbjejzorganizowaniapowinientakżezachęcaćdokomunikowaniasiępomiędzyosobamiobcymi.Przedewszystkimzaśprzestrzeńpublicznapowinnabyćdostępnadlazróżnicowanychgrupużytkowników[8].

ZraportubadańotoczeniaPKiNwynika,żeterazmiejscetoniewykorzystujeswojegopotencjałuwtymzakresieirzadkojestcelemsamymwsobie;niepełnirolimiejscainterakcjispołecznych.Zewzględunacentralnepołożeniejesttopunktspotkań,aleludzieniezostająwnim,leczraczejprzenosząsięgdzieśdalej.Wynikatozniskiejatrakcyjnościmiejsca,stosunkowoniewielkiejliczbyafordancjiipostrzeganegoniskiegopoziomubezpieczeństwaobecnegozagospodarowaniaokolicPałacuKultury.Wprzypadkukontaktówspołecznychszczególneznaczeniemajątakże:tzw.„walkability”–przestrzeńdospacerowania,„sitability”–miejscadosiedzenia,„standability”–przestrzeń,wktórejstoi/czekasięprzyjemnie,dającaswobodęjeślichodziorozmawianie,obserwowanieinnychibycieobserwowanym[6].Elementytewprzeważającejmierzezależąodszczegółowejrealizacji,dlategotrudnoogólnyprojektzagospodarowaniarozpatrywaćwtymkontekście.JedenzliderówtakzwanegoNowegoUrbanizmu,JamesHowardKunstlerpowiedział:„WiekXXbyłoprzemieszczaniusię,wiekXXIbędzieopozostawaniuwmiejscach,któresątegowarte”[9].Zalecamy,byszczegółowarealizacjaprojektubyłazgodnaztąmaksymą.

RealizacjawkoncepcjiKoncepcjazagospodarowaniaotoczeniaPałacuKulturyproponowanaprzezPracownięoferujeznaczneurozmaicenieprzestrzeniiwprowadzeniewielufunkcjinieobecnych(lubprawienieobecnych)wdotychczasowymsposobiezorganizowaniaprzestrzeni.Pozytywnywpływnailośćijakośćkontaktówspołecznychmożewynikaćzprostegozwiększeniailościirodzajuosóbprzebywającychwkwartaleulic,zewzględunazwiększenieznaczeniaobszarujakocentrumusługowegoihandlowego,atakżewprowadzeniefunkcjimieszkaniowej.Znaczniewiększeobszarybędąmiałytakżecharakterpół‐publiczny,czyteżbędąznajdowałysiępodczyjąśwyraźnąjurysdykcjąlubopieką,cododatniowpływaprzedewszystkimnapoczuciebezpieczeństwa[10].Samailośćprzestrzenipublicznych,(czyogólniedostępnychdlawszystkich)będziemniejszaniżobecnie,zewzględunaplanowaneprzeznaczenieichpodzabudowę,wydajesięjednak,żebędzieichwystarczającodużo,bystanowiłydobreiurozmaiconetłodlakontaktówmiędzyludzkich.Bardzoważnejesttuzachowaniewjaknajwiększymstopniu(czyraczejzwiększenie)funkcjonalnościParkuŚwiętokrzyskiego,gdyżjestto,jaknarazie,jednoznielicznychmiejscwtejokolicy,któresprzyjająinterakcjomspołecznym.Istniejerównieższansa,żeplanowanydeptakprzyAlejachJerozolimskichbędziezrealizowanylepiejniżdotychczasistniejącyibędziestanowiłnietylkociągkomunikacyjny,alestaniesięmiejscem,gdzieludzieudawaćsiębędąnaspacer,lub


10

bywwiększymgroniespędzićczas.

Koncepcjauwzględniatakżezachowanieirozwinięciefunkcjonalnościdotychczasistniejącychplaców.CiekawympomysłemjestturozszerzenieprzedłużeniaulicyPankiewicza,dziękiczemumożepowstaćnoweinteresującemiejsceprzedwejściemdoKinoteki.Stwarzatododatkową,ograniczonąprzestrzeń,któraodpowiedniozrealizowanamożesprzyjaćkontaktomspołecznym.Jużteraz,dziękiobecności,przynajmniejlatem,ogródkapiwnegomiejscetocieszysięwiększąsympatiąniżinnewjegootoczeniu.RespondenciwbadaniachotoczeniaPKiNnarzekalinazbytmałąilośćmiejscdosiedzenia,asąonejednymzbardzoważnychczynników,jeślichodziostworzeniewarunkówsprzyjającychkontaktomspołecznym(Whytezaleca,byobszary,gdziemożnasiedzieć,stanowiłyprzynajmniej10%dostępnejprzestrzeni[2]);niemuszątobyćkoniecznieławki,częstolepiejnawetsprawdzająsięinnemeblemiejskie(np.krzesłapozwalającenadowolneustawienie)lubróżneformyprzestrzennetakiejaknaprzykładmurki,schody,brzegifontann.Wprzypadkuczystej,zadbanejprzestrzenimieszkańcyprawdopodobniechętniebędąsiadalitakżenatrawie,czynawetbezpośrednionanawierzchniplaców[5][2].Bardzoważnejestzapewnieniemiejscdosiedzeniadlagruporóżnychwielkościach,tak,byznajomimogliswobodniewchodzićwinterakcjemiędzysobą.

JakpowiedziałWilliamWhyte[11]„ławkastwarzaprzestrzeńpubliczną,postawją,aludzienaniejusiądą,sprawypotocząsiędalejsame”.Zjegobadańwynika,żeżadenzczynnikówwpływającychnajakośćprzestrzeni:anisłońce,anikształt,czywielkośćobszaru,niemajątakiegoznaczeniawpowodzeniuprojektupublicznegojakilośćijakośćmiejscdosiedzenia.

Ławkiorazkrzesłapowinnybyćrozmieszczonewzdłużścieżekpieszych,łatwodostępnedlakażdego,wtymdlaosóbstarszych,niepełnosprawnych,dladzieciiichopiekunów.Ludzielubiąbyć„bliskonurtu”,obserwowaćgo,czućsięjegoczęścią,nawetjeślibezpośredniownimnieuczestniczą.

DodatkowobadaniaprzeprowadzoneprzezWilliamaWhyte’ajużwlatachsiedemdziesiątych,wskazują,żeludzieuwielbiajądostosowywaćprzestrzeń,„zawłaszczać”jąnawetnakrótkiczas.Jednymznajprostszychsposobów,wjakimożebyćtozrealizowane,jestzapewnieniemeblidosiedzenia,któresąprzestawialne:lekkichkrzesełiławek,nieprzytwierdzonychnastałedoziemi.Wynikatoztego,żenawetjeślidokonasiębardzoszczegółowychanalizwpływuczynnikówatmosferycznych:nasłonecznienia,wiatru,niedaradyustawićmałejarchitekturywperfekcyjnysposób.Nawetjeśliustawieniebędziebliskieidealnemu,ludzielubiąmiećmożliwośćprzesunięciasiedzeniachociażokilkacentymetrów,zanimnanimusiądą.Pozatymprzestawialnemeblezapewniająwygodęwłaśniegrupomoróżnymskładzie[2].Zpunktuwidzeniakontaktówspołecznychistotnesątakżemiejsca,gdziemożnaprzebywaćnastojąconp.czekającnakogoś.Ważnejestteżtogdziespotkanie,kontaktspołecznymożesięrozpocząć,awięcpunkty,gdzieludzieumawiająsię.WchwiliobecnejwotoczeniuPałacuKulturytakąrolęodgrywaplacprzedwejściemdometraitrochędalejniewielkiplacprzedRotundą.WprzypadkukoncepcjiPracownitakąfunkcjęmożeodgrywaćplacnaddzisiejszymplacemprzedStacjąMetraCentrum,przybudynkuprojektowanymjakocentruminformacyjne.


11

2. AKTYWNOŚCI

Natymetapieprocesuprojektowaniamożliwajestjedynieanalizaprzestrzenipodkątempotencjałudorealizowaniapotrzebużytkownikówzwiązanychzróżnymiformamiichaktywności.Przedewszystkimkoniecznejestokreślenie,czykoncepcjastwarzawarunkiprzestrzennedopodejmowaniaprzezużytkownikówformaktywności,którewbadaniuotoczeniaPKiN[1],wymienialionijakopożądane.Dodatkowo,pomimoiżjesttofazajedynieogólnejkoncepcjizagospodarowaniaprzestrzeni,należyzwrócićuwagęnaprzyszłąjakośćmiejsc,wktórychużytkownicymająpodejmowaćróżneaktywności.Towłaśnieodjakościprzestrzenizależy,wjakisposóbbędzieonafunkcjonowała–czydanemiejscebędzietętniłożyciem,jakbardzobędzieprzyciągało,jakchętnieludziebędąspędzaliwnimczas.Analizawarunkówprzestrzennychiwynikającychznichograniczeńjakrównieżkoncentracjanaczynnikachwpływającychnajakośćprojektowanychmiejscwprzestrzenipublicznejułatwiwkolejnychetapachprojektowaniapodejmowaniekonkretnychdecyzjidotyczącychszczegółówzagospodarowania.

2.1. Formyaktywnościpodejmowanychwprzestrzenipublicznej

WynikibadańprzeprowadzonychprzezpsychologówśrodowiskowychdotyczącychotoczeniaPKiNpokazują,żeużytkownicy,wśródaktywności,wktórychchcielibyuczestniczyćwczynnylubbiernysposób(jakoobserwatorzy)wprzestrzenipublicznejotaczającejPKiN,wymieniajązarównowydarzeniakulturalne,aktywnościzwiązanezodpoczynkiem,sportemirekreacją,jakrównieżspędzanieczasuwkawiarniach,restauracjachipubach.WśródwydarzeńkulturalnychrespondenciwymienializjednejstronyteorganizowanenadużąskalęprzezróżneinstytucjefunkcjonującewotoczeniuPKiN:koncerty,festyny,wystawy,przedstawienia,pokazy,targi,kinoplenerowe,azdrugiejbardziejkameralne,będąceczęstoinicjatywąoddolną,takiejaknaprzykładtaniecnaulicy.Wramachaktywnościzwiązanychzesportemirekreacjąwarszawiacywykazujązapotrzebowaniezarównonaobiektydogierzespołowychjakinatakiezagospodarowaniealejekichodników,któreumożliwiłobyjazdęnawrotkachczyjogging.Zpunktuwidzeniarekreacjiważnejestrównieżistnieniewprzestrzenipublicznejjaknajwiększejliczbyafordancji[12],czylimożliwościdorobieniaczegośwniej.Wiążesiętozpotrzebątakiegozaprojektowaniamiejsc‐obiektów,któreswojąformąstymulowałybydopodejmowaniaaktywności–dawałyjaknajwięcejmożliwościkreatywnegoichwykorzystywania[13][5].

2.2. UwarunkowaniaprzestrzenneOtoczeniePKiNwobecnymstaniejestprzestrzeniąniejednorodną.Wswoichgranicachmieściobszarymogącepotencjalniegenerowaćnajrozmaitszerodzajeaktywności.SątoplaceozróżnicowanejwielkościiparkrozmieszczonewróżnychrejonachotoczeniaPKiN.Takieniekoncentrycznerozplanowanieprzestrzenipublicznychumożliwiarównoległetworzeniesię


12

różnychpodwzględemfunkcjiicharakteruośrodkówaktywnościwprzestrzenimiejskiej.Podnositoatrakcyjnośćtegoobszaru[1].Aktywnościmieszkańcówczyprzechodniówniemusząbyćrozmieszczonekoncentryczniewokółjednegomiejsca,powodująctymsamymzamieraniepozostałychfragmentówobszaru,leczmogąbyćwykonywanenacałymterenie,sprawiając,żecałośćotoczeniaPKiNfunkcjonujejaktętniącażyciemtkankamiejska.TorozproszeniemiejscaktywnościstanowiopotencjalniewysokiejjakościotoczeniaPKiN.

KoncepcjaprzedstawionaprzezMiejskąPracownięPlanowaniaPrzestrzennegoiStrategiiRozwojuzachowujeistniejącejużplace(zutrzymaniemfunkcjisportowejdziedzińcapółnocnego)iParkŚwiętokrzyski,którewprzyszłościmogąstaćsięprzestrzeniądlaróżnychformaktywności,jakrównieżwprowadzanowemiejscagenerującewięcejafordancji.Nowościamisątutaj:placprzedpołudniowymdziedzińcemPKiNnaprzedłużeniuul.Pankiewicza,plac„napowierzchni”projektowanyzzachowaniempodpowierzchniąplacufunkcjonującegoobecnieprzystacjiMetraCentrum,ogródzimowyprzydziedzińcupółnocnym,pasażhandlowyibulwarwzdłużAlejJerozolimskichorazprzywróceniedoużytkupieszychPlacuDefilad.

2.3. Jakośćprzestrzenipublicznychwkontekścieafordancji

PrzestrzeńpublicznasprzyjającaróżnymformomaktywnościjestobecnawprojekciezagospodarowaniaotoczeniaPKiN;pytanieczyjejjakośćmożebyćnatylewysoka,bywarszawiacychcielisięwniejzatrzymaćispędzaćtuaktywnieczas.Czyuwarunkowaniawynikającezzałożeńprojektupozwoląnadaćtejprzestrzeniodpowiedniąjakość?Czypozwoląjejnato,bytętniłażyciemoróżnychporachdnia,naprzestrzenitygodniaorazwróżnychporachroku?Czybędziewystarczającozachęcającadlapotencjalnychużytkowników?

NajakośćpublicznychprzestrzeniaktywnościwpływawieleczynnikówspośródtychwymienianychprzezGehla[6],któreomówionezostałyszerzejwewstępie.Toczyludziebędąchcieliznichkorzystaćzależywłaśnieodtychaspektówprzestrzeni.PoniżejznajdujesięanalizaposzczególnychfragmentówprzestrzeniwotoczeniuPKiN(ważnychzpunktuwidzeniamożliwościpodejmowaniaróżnychformaktywności)podwzględemczynnikówdecydującychoichjakości.Jesttowdużejmierzeprognozakonsekwencjiwynikającychzprzyjętychzałożeńprojektowychirekomendacjadotyczącakierunku,wktórympowinnyzmierzaćbardziejszczegółowedecyzjepodejmowanewkolejnychetapachprocesuprojektowania,byzachowaćodpowiedniąjakośćprzestrzeni.Fragmentamiprzestrzeniobjętymianaliząpodkątemróżnychformaktywnościsą:place(wtym:placprzedpołudniowymdziedzińcemPKiN,południowydziedziniecPKiN,północnydziedziniecPKiNzogrodemzimowym,PlacDefilad–wcałościzczęściąnawysokościMuzeumSztukiNowoczesnej,podziemnyplacprzystacjiMetroCentrumorazplacnapowierzchniprzyskrzyżowaniuAlejJerozolimskichiul.Marszałkowskiej)iParkŚwiętokrzyski.


13

2.3.1. AktywnościaszerokopojętepoczuciebezpieczeństwaiochronaprzedczynnikamizewnętrznymiZpunktuwidzeniapoczuciabezpieczeństwaiochronyprzedczynnikamizewnętrznyminależyzwrócićuwagęnarozplanowanieruchukołowegowobszarzeotaczającymPKiNwzględemmiejsc,któremiałybystanowićprzestrzeńdlaróżnychformaktywnościzarównosportowych,rekreacyjnych,jakikulturalnych1.Wielubadaczy[6][14][15]kładzienacisknapriorytetpieszychwprzestrzenipublicznejiwiążącąsięztymochronęprzedruchemkołowymorazwypadkami.

Domiejsc,wktórychprzestrzeńpublicznastykasięzruchemkołowymwproponowanejkoncepcjizagospodarowaniaotoczeniaPKiNnależą:

a. placprzeddziedzińcempołudniowym:ruchkołowypoprowadzonyjestprzezplac,copodnosipoziomzagrożeniazwiązanegozwypadkamiimożenegatywniewpływaćnaatrakcyjnośćtegomiejscajakoprzestrzenipublicznejumożliwiającejaktywnościrekreacyjneikulturalne;

b. dziedziniecpołudniowy:oddzieleniejezdniąodzabudowyiciągówpieszychograniczadostępnośćdoniego,czyniącgotymsamymmniejatrakcyjnym–mniejprzyciągającym,comożeniesprzyjaćpodejmowaniunanimróżnegorodzajuaktywności;

c. dziedziniecpółnocnyzogrodemzimowym:ruchkołowypoprowadzonypomiędzyobszaremwyznaczonymnaboiskaaogrodemzimowymmożeznaczącopogarszaćbezpieczeństwozwiązanezwypadkamiwtymobszarze;ponadtotakiecentralnepoprowadzenieruchukołowegoobniżajakośćiatrakcyjnośćtejprzestrzenizpunktuwidzeniajejużytkowników,którzyzjednejstronychcąspędzaćtamczasobserwujączogroduzimowego/restauracjiosobyuprawiającesport,azdrugiejstronyuczestniczyćwgrachizabawienaświeżympowietrzu,wbezpiecznymmiejscu,zdalaodulicznegozgiełku;

d. naziemnyplacprzyskrzyżowaniuAlejJerozolimskichiul.Marszałkowskiej:tutajruchkołowymożeniestanowićbezpośredniegozagrożeniawypadkiem;jestusytuowanyzewnętrzniewzględemprzestrzenipublicznej,nieprzechodziprzezsamplacaninieoddzielagoodinnychprzestrzenipublicznychwobrębieotoczeniaPKiN.Jednakjegonegatywnywpływnajakośćtejprzestrzenipublicznejmożeprzejawiaćsięwewrażeniachzmysłowych,jakiewywołuje.Chodzituprzedewszystkimohałasgenerowanyprzezintensywnyruchulicznyimałąatrakcyjnośćwizualną[14].

Przytychuwarunkowaniachprzestrzennychprzyjętychwkoncepcjinależyzastanowićsięnadtakimirozwiązaniamiprojektowymiwdalszychetapachprac,którepozwoląwmiaręmożliwościjaknajskuteczniejzniwelowaćnegatywnywpływobecnościruchukołowegonakomfortibezpieczeństwoprzebywaniapieszychwprzestrzenipublicznej.Należywprowadzaćtakierozwiązania,dziękiktórymmożliwebędziezachowaniehierarchiiważności,wktórejdobroikomfortpieszychwprzestrzenipublicznejjeststawianeponadudogodnieniamidlaruchukołowego.

1Więcejobezpieczeństwiepieszychiochronieprzedruchemkołowym,atakżeoproponowanychprzeznasrozwiązaniachpiszemywczęścipoświęconejzorientowaniunaruchpieszy(str.30).


14

Tam,gdziejesttomożliwe,należywyeliminowaćruchsamochodowy.ZalecanejesttowprzypadkudziedzińcapółnocnegoPKiNoddzielonegoulicąodogroduzimowego.Wprzypadkudziedzińcapołudniowegoiplacuprzednimnależałobytakzaprojektowaćposadzkęiinneelementyarchitektoniczne,bytopiesi–bardziejniżsamochody‐czulisięuprawnienidopodejmowaniaaktywnościwdanejprzestrzenipublicznej(strefaruchuuspokojonego,ulicadzielona)[16][17].Konsekwencjątakichrozwiązańprojektowychpowinnobyćzmniejszenietempajazdysamochodów,coprzełożysięna,większebezpieczeństwoiswobodępieszychwpodejmowaniuróżnychaktywności.

Wmiejscachgdzienegatywnymczynnikiemjesthałasgenerowanyprzezruchuliczny(placnaziemnyprzystacjiMetraCentrum),należywprowadzaćtakierozwiązania,któredoprowadządoprzynajmniejczęściowegoodseparowaniaprzestrzenipublicznejodruchusamochodów.Stworzeniebarierymiędzyulicznymzgiełkiemamiejscemaktywnościpieszychużytkowników,któradodatkowobędzieatrakcyjnawizualnie,wpłyniepozytywnienajakośćtejprzestrzenipublicznej[14][18].Obecny,znajdującysięwzagłębieniuplacprzystacjiMetraCentrumopróczfunkcjikomunikacyjnejpełniteżrolęswoistejscenydlaspontanicznychaktywnościkulturalno‐artystycznych.Grupyludziprezentującychswojezdolnościustawiająsięprzeważnieprzedmuremodstronyulicy,którystanowipewnegorodzajuscenografiędlaichwystępów.Przykrycieobecnegoplacumożepozbawićgofunkcjiscenydlaspontanicznychwystępów.Jednakże,przyodpowiednim(atrakcyjnympodwzględemestetycznymiwmiaręmożliwościskutecznym)odseparowaniuplanowanegoplacunapowierzchniodulicyMarszałkowskiejiAlejJerozolimskich,możnastworzyćnanimnowąprzestrzeńdlaspontanicznychwystępów.

Wśródwarunkówdecydującychoochronieprzedczynnikamizewnętrznymiistotnewodniesieniudopublicznychprzestrzeniaktywnościjestzabezpieczenieużytkownikówdanejprzestrzeniprzedoddziaływaniemnegatywnychczynnikówpogodowychtakichjak:wiatr,deszcz,śniegichłód.Ważnejest,bymieszkańcymogliznaleźćprzednimischronieniewprzestrzenipublicznejibydziękitemuowaprzestrzeńbyłafunkcjonalna–tętniłażyciem,byłaużytkowanateżwaktywnysposóbstosunkowoniezależnieodwarunkówpogodowych.Takie„ochronne”rozwiązanianależyuwzględniaćzarównowprojektachplacówjakiparku.WkoncepcjizagospodarowaniaotoczeniaPKiNproponowanejprzezPracownięobecnesąrozwiązaniadającepieszymochronęprzednegatywnymiczynnikamipogodowymi,mianowicie:zimowyogródprzedpółnocnymdziedzińcemPKiN,pomysłzadaszeniaczęściPlacuDefiladprzedsamymwejściemgłównymdoPałacuorazzadaszeniepasażurównoległegodoAlejJerozolimskich.Miejscami,któremogątracićswojąfunkcjęprzestrzeniaktywnościpodwpływemnegatywnychczynnikówpogodowychsązarównoplace‐zwłaszczanajwiększynaprzeciwkogłównegowejściadoPKiN,jakiParkŚwiętokrzyski.Wzwiązkuztym,wkolejnychetapachprojektowanianależyzwrócićszczególnąuwagęnatakierozwiązaniaarchitektoniczne,którepozwolązachowaćprzynajmniejczęśćafordancjitychprzestrzeniniezależnieodczynnikówpogodowych.Wartowprojektowaniuszczegółowychelementówprzestrzeniuwzględnićtakierozwiązaniajak:punktowemiejscazadaszonedostępnedlawszystkich–niebędąceogródkamikawiarniczyrestauracjiprzeznaczonymijedyniedlaichklientów,orazczasowezadaszeniadziedzińcówPKiNzaprojektowanezuwagąnaichwizualnąatrakcyjność,montowanenaczasorganizacjiwydarzeńkulturalnych.

Ochronaprzedwiatremzasługujenaszczególnąuwagę,zewzględunapowstawanielokalnychwiatrówwywołanychustawieniembudynków.Byzapewnićodpowiedniąochronęprzed


15

negatywnymoddziaływaniemtychzjawiskatmosferycznychnależyprzeprowadzićszczegółoweanalizycyrkulacjipowietrzanaobszarzeotaczającymPKiN[19],awdalszychetapachtakkształtowaćzagospodarowanieprzestrzenipublicznej,byeliminowaćnegatywnywpływwiatrutam,gdzieniemożnagouniknąćprzyzałożeniachprzyjętychwkoncepcjizagospodarowania.Dobrymrozwiązaniemmożebyćciekawiezaaranżowanamałaarchitekturaimeblemiejskie,któreopróczfunkcjiochronnych,gdywarunkipogodowetegowymagają,stymulowałybydoaktywnościwformiezabawczysportów,jakidawałybymożliwośćpasywnegospędzaniaczasu.(Pojęcietoobejmujeróżneformyaktywnościniewymagającewysiłkufizycznego,takiejaknp.:czytanieksiążki,oglądaniefilmu,korzystaniezusługkawiarniirestauracjiczyprowadzenierozmowy;wodróżnieniuodaktywnegospędzaniaczasu,którewiążesięruchemiwysiłkiemfizycznym[56]).WkontekściepoczuciabezpieczeństwazwiązanegozochronąprzedprzestępczościąnewralgicznymelementemprzestrzeniaktywnościjestpropozycjaprzejściapodziemnegomiędzyogrodemzimowymadziedzińcempółnocnymPKiN,wktórymznajdowaćmiałybysięogólnodostępneszatnieitoalety.Takierozwiązaniearchitektonicznetworzyzaułek–miejsce,któreniejestłatwoobserwowalneprzezprzechodniówimożebyćpotencjalnąkryjówkądlaprzestępcy.Przestrzeńtamożebyćpostrzeganajakopotencjalnieniebezpiecznąinieprzyjemna[20].Drugimtakimmiejscemmożestaćsię„podziemnyplac”przywyjściuzestacjiMetraCentrum,jeśliniezostanieodpowiedniodoświetlonyizagospodarowany,takbyprzyciągaćludzi.Wproponowanejkoncepcjipojawiasięsugestiadoświetleniategoplacuświetlikiem,cozapewninaturalne(choćprzefiltrowane)światło.TakiświetlikwpostaciodwróconejpiramidyzostałzastosowanywpodziemiachLuwru.Sugestiatakapojawiasięwkoncepcjizagospodarowania(stannapaździernik),iwświetledorobkupsychologiiśrodowiskowej,jestonabardzodobrympomysłem.Wtymmiejscunależyjednakzaznaczyć,żedlapoczuciabezpieczeństwaużytkownikówdanejprzestrzeniistotnejestrównieżrozłożeniewczasiejejfunkcjonalności.Ważnejest,byprojektowanaprzestrzeńmogłatętnićżyciemiprzyciągaćswojąatrakcyjnościąoróżnychporachdniainocy.Zatemwprzypadkumiejsc,któresąprzezznacznączęśćdniazacienione,lubprawiewogóleniedocieradonichświatłodzienne(coniewątpliwiebędziewjakimśstopniumiałomiejscenapodziemnymplacu),należypomyślećolepszymiciekawszymoświetleniusztucznym,dziękiktóremumogłybybyćdobrąprzestrzeniądlaaktywnościkulturalnychirekreacyjnychorganizowanychwieczoramiiwnocy,lubzaaranżowaniuaktywnościniewymagającychświatładziennego(np.pokazyfilmów,wystawyprzyodpowiednimoświetleniu).Przestrzeńaktywna,tętniącażyciemtakżewnocystaniesiębardziejprzyjaznaibezpiecznawodczuciachjejużytkowników[6].

Równieżwprzestrzeniparkuistotnymaspektemdecydującymojegoatrakcyjnościitym,coprzyciągadoniegoludzi,jestpoczuciebezpieczeństwa.Ważnejest,byużytkownicywkażdymwiekumogliczerpaćprzyjemnośćzaktywnościpodejmowanychwparku.Wdiagnozachpoczuciabezpieczeństwanadanymtereniedobrympredyktoremjestobecnośćkobiet.Imwięcejkobietkorzystazdanejprzestrzeni,tymzabardziejbezpiecznąmożnająuznać[14].Wprojektowaniuparkupodkątempoczuciabezpieczeństwanależyzwrócićszczególnąuwagęnatakieaspektyjak:dobrawidocznośćnieograniczanaprzezgęsteposadzenieroślin,dobreoświetlenie,afordancjeprzyciągającedużąilośćosóbistymulującedopozytywnychzachowańtakichjaknp.gryzespołowe[21].


16

2.3.2. AktywnościaprzyjemnośćprzebywaniaCzynnikami,którewedługGehla[6]decydująoprzyjemnościprzybywaniaipodejmowaniaróżnychformaktywnościwprzestrzenipublicznejistotnymidlakoncepcjizagospodarowaniaotoczeniaPKiNsą:skalaprojektowanychprzestrzeni,którapowinnabyćdostosowanadowymiarówczłowiekaijegopercepcji,możliwośćczerpaniaprzyjemnościzmiłychaspektówpogodowych(słońce,cień,ciepło,chłód,schronienieodwiatru)orazpozytywnewrażeniazmysłowezwiązanezestetykąprzestrzeniarchitektonicznej,atrakcyjnymiwidokami,obecnościąroślinnościiwody.

ProblemskalimożemiećznaczeniewprzypadkuPlacuDefilad.Natymetapiekoncepcjiplactenniegenerujezbytwieluafordancji,pozaaktywnościamiprogramowymi,takimijakudziałwzorganizowanychimprezach.Należywtymprzypadkuzadbaćotakiejegozagospodarowanie,którepozwolinapodejmowaniezarównopasywnychaktywnościtakichjaksiedzenienp.wogródkachkawiarnianychi/lubnaogólnodostępnychmeblachmiejskichipodziwianieatrakcyjnychwidoków,czyobserwowanieinnychludzispędzającychaktywnieczasnatymplacu.TenfragmentotoczeniaPKiNpowinienbyćtakzagospodarowany(obecnośćmałejarchitektury)itakzarządzany(organizowanieróżnegorodzajuwydarzeńkulturalnych),byniesprawiałwrażeniajedyniedużejpustejileniwieegzystującejprzestrzeni.Elementamiważnymidlaatrakcyjnościtegoplacusą:zieleń(chociażbywpostaciroślinustawianychwdonicach)iwoda.Wynikibadańwskazują,żeobecnośćroślinnościiwodywprzestrzenimiejskiejmakojącywpływnaludzispędzającychwniejczas[14][22][23][24].Jeślichodzioobecnośćwody,ciekawymrozwiązaniemprojektowymdającymdużomożliwościdopodejmowaniaróżnegorodzajuaktywnościjestwkomponowaniefontannwposadzkę.

2.3.3. AktywnościaładnapogodaDlapozostałychplacówiparkuskalaniestanowiproblemu–należąonedoraczejkameralnychisąróżnorodne.Wichprzypadkudużoważniejszejestzwrócenieuwaginapotencjalnemożliwościczerpaniazmiłychczynnikówpogodowych,azatemnaodpowiednieichnasłonecznienie,aleteżnamożliwościschronieniasięwcieniuprzednadmiernymupałem.Otymjakistotnejestnasłonecznieniewprzypadkuprzestrzenipublicznejmówiąwynikibadań[2],zktórychwynika,żeludziechętniejspędzajączasipodejmująaktywnościwprzestrzeniachnasłonecznionych.Uwarunkowaniaprzestrzennewynikającezkoncepcjizagospodarowania–obecnośćwysokichbudynkówiintensywnaniższazabudowaodstronyAlejJerozolimskichpotencjalniemogąobniżaćpoziomnasłonecznieniaplacówiparku.Bymożliwabyłarzetelnaocenawpływuplanowanejzabudowynanasłonecznieniepublicznychprzestrzeniaktywnościkoniecznejestwykonanieszczegółowejanalizyzacienieniaoróżnychporachdniairoku.Wiedzanatentematpozwoliwdalszychetapachprocesuprojektowanianawprowadzenietakichrozwiązańprojektowych,którebędąrekompensowałyużytkownikomdeficytyzwiązanezzacienieniem,byprzestrzenietenietraciłynaatrakcyjnościpomimoewentualnegowysokiegozacienieniawciągudnia.Korzystnym


17

rozwiązaniemmożebyćzaprojektowanieciekawegoiatrakcyjnegowizualniesztucznegooświetleniatychplacówiparku,któreuczynijedobrymiprzestrzeniamidlaróżnegorodzajuaktywnościtakżepozmierzchu.Pozwolitowydłużyćczasichaktywnegofunkcjonowaniawzarównodobowymwymiarzeczasujakicyklupórroku.Dodatkowomiejscaodużymzacienieniumogądobrzefunkcjonowaćjakoośrodkiaktywnościniewymagającychświatładziennego,np.jakokinoplenerowe.

WkontekścieprzyjemnychczynnikówpogodowychatrakcyjnościwizualnejmiejscanależyrównieżwspomniećozawartymwkoncepcjizagospodarowaniapodziemnymplacuprzystacjiMetraCentrum.Będzieonprzykrytyiwdużymstopniupozbawionybezpośredniegodostępudosłońca(przezcowupalnelubdeszczowednimożedobrzepełnićfunkcjęschronienia),cojednaknieprzekreślacałkowiciejegoszansnafunkcjonowaniejakodobra,przyjaznaprzestrzeńpubliczna.Wzależnościodpóźniejszychdecyzjidotyczącychszczegółówjegozaprojektowaniazależećbędzietoczybędzieonponurym,nieprzyjaznymistwarzającympoczuciezagrożeniaplacemczytętniącążyciem,ciekawieoświetloną,pozytywniezadziwiającąswoimwyglądemprzestrzeniąróżnorodnychaktywności–spontanicznychjakiodgórnieorganizowanychwystaw,pokazówczyprezentacji.Odzaprojektowaniajegofunkcjiimożliwościdoichspełnianiazależnebędzieteżto,czyludziebędąjedynieprzezniegoprzechodzić–częstojaknajszybciejprzezniskiepoczuciebezpieczeństwa,czybędąchcielisięwnimzatrzymać.Atrakcyjnymrozwiązaniemwprzestrzenipodziemnegoplacumogłobybyćpołączeniegozprojektowanymbudynkiempełniącymfunkcjeinformacjiturystycznejipromocjimiasta,takbymożliwebyłobezpośrednieprzejściezpodziemnegoplacudobudynkubezwychodzenianapowierzchnię.Takieprzeniesienieczęściusługplanowanychwtymbudynkunapoziompodziemnegoplacuzwiększyilośćjegoafordancji,acozatymidzie,zachęciludzidokorzystaniazniego.Należyzatemsprawdzićczyuwarunkowaniazwiązanezukształtowaniemterenu(obecnościątorówkolejowychpoprowadzonychwtunelu)pozwoląnatakąkonstrukcjębudynkuprzyplacuzkondygnacjąpodziemną.

2.3.4. Aktywnościakomfortprzebywania

Okomforciezpunktuwidzeniaróżnychformaktywnościwprzestrzenimiejskiejmożnamówićwodniesieniudomiejsczwiązanychzzabawąirelaksem.Chodzituokomfortistworzeniewarunkówdozarównoaktywnegojakipasywnegospędzaniuczasu[14].WtejczęścianalizyfragmentówokolicyPKiNzwracasięuwagęnakomfortkorzystaniazprzestrzenispowodowanyjejafordancjamisprzyjającymiróżnymformomaktywności.Ważnejest,żebystworzonemożliwościodpowiadałynazapotrzebowaniaróżnegotypuużytkownikówibybyłoichjaknajwięcej.Kent[13]piszeo„mocydziesiątki”wkontekścieilościafordancji.Jegozdaniemidealna,dobrzefunkcjonującaprzestrzeńpublicznapowstajewmyślzasady:zaprojektujdziesięćoddzielnychpunktówogniskującychwprzestrzeniiniechkażdyznichbędziestwarzałmożliwościdorobieniadziesięciuróżnychrzeczy.Liczbadziesięćjestoczywiściejedyniemetaforą.Niejestpowiedziane,żezawsze,niezależnieodwarunków,elementówprzyciągającychludzipowinnobyćnimniejniwięcejniżdziesięć.Kentdodatkowowyjaśniatęzasadę:parksamwsobiejestdobry,aleparkzfontanną,boiskiem,lubplacemzabawisprzedawcąpopcornujestlepszy.Jeszczelepiejjest,gdywokolicyznajdujesiębiblioteka,któraorganizujegodzinyczytaniadladzieciiróżnegorodzajuwystawy.Gdydodamydotegojeszczekawiarenkę,ścieżkęrowerową,lodziarnię,przystanekautobusowy,ludzieuznajątęprzestrzeńzawspaniałą.


18

PlaceNapodstawiewiedzyzwieloletnichbadańProjectforPublicSpaceskonstruowałozbórzasad,któryminależysiękierowaćprzytworzeniudobrzefunkcjonującychplaców.Dowytycznychdecydującychojakościplacuzpunktuwidzeniamożliwościpodejmowaniaróżnychaktywnościnajegoobszarzenależą:ilośćatrakcjiidystans,wygoda,elastyczniezaprojektowanaprzestrzeń,sezonowastrategiazagospodarowania,dostęp,otwartośćfasadotaczającychgobudynków,zarządzanienim[18].

Dobryplacskładasięzwieluróżnorodnychmałychmiejscprzyciągającychróżnychludzi,cosprowadzasiędozasady„mocydziesiątki”opisanejwyżej.Jeślichodziowygodę,dotyczyonagłówniemiejscprzeznaczonychdopasywnegospędzaniaczasu,wktórychodbywająsięinterakcjeikontaktyspołeczne.Wytycznedoodpowiedniegozaprojektowaniategoaspektuprzestrzenimiejskiejomówionesąwczęścipoświęconejkontaktomspołecznym.Elastycznośćprzestrzeniplacutonicinnegojaktylkomożliwośćwprowadzaniamodyfikacjizwiązanychzcyklemdobowym,tygodniowymatakżerocznym.Opróczmożliwościmontowaniatymczasowejsceny,chodzituteżotakierozwiązaniajakprzechowalnia(wypożyczalnia)sprzętusportowego,przenośnychparasoli,stołówikrzeseł.Dobrzefunkcjonującyplacniemożebyćprzestrzeniąrozkwitającątylkosezonowo,ważnejest,bystrategiazarządzanianimijegoprojektbyłynatyleelastyczne,bymógłtętnićżyciemniezależnieodporyroku.Dobrymiprzykładamiplacówzmieniającychsięwrazzporamirokusą:CampusMartiuswDetroitczyplacwBryantParkwNowymJorku.Byplacmógłprzyciągaćludzi,musibyćłatwodostępnydlapieszych.Warunki,odjakichzależydostępnośćprzestrzenipublicznych,opisanesąwczęścipoświęconejdostępnościiciągłościprzestrzennej.Podstawowymczynnikiemdecydującymodobrymfunkcjonowaniuplacupodwzględemmożliwościpodejmowaniaróżnychformaktywnościjestotwartośćfasadotaczającychgobudynków.Ważnejest,byludziekorzystającyzpunktówusługowychigastronomicznychprzyplacumoglicieszyćsięprzebywaniemwtętniącymżyciemmiejscuiuczestniczyćwnim[25][14].

WymienionewyżejzasadykształtowaniaprzestrzeniplacówpowinnybyćuwzględnionewdalszychetapachprojektuzagospodarowaniaotoczeniaPKiNirealizowanewodniesieniudokażdegozproponowanychplacówwtymobszarze.SzczególnąuwagęnależyzwrócićjednaknaPlacDefilad,któregoskalamożeutrudniaćodpowiedniezagospodarowaniego.

ParkiParki,podobniejakplace,sąprzestrzeniąpubliczną,którapowinnagenerowaćjaknajwięcejafordancjizawiązanymizrekreacją.Dodatkowo,podobniejakwprzypadkuplaców,afordancjetepowinnybyćdedykowanedowszystkichniezależnieodwiekuczysprawnościfizycznej.Badaniapokazują,żedzieciimłodzieżchętniejbawiąsięigrają–ogólnie,aktywniespędzajączaswmiejscach,któreniesąograniczoneprzezswojąskończonąformę.Zbadańwynika[55],żedlamłodychosóbnajbardziejatrakcyjnesąprzestrzenie,któremożnakreatywniewykorzystywaćidostosowywaćdopotrzebzabawy.Wynikibadań[23]pokazująwagęelementównaturalnychwprzestrzenipublicznejdlasamopoczuciajejużytkowników.Parkpełniwtkancemiejskiejfunkcjęoazy,wktórejmożnazrelaksowaćsięiodpocząćodulicznegozgiełku.Okomforcierelaksuwparkudecydujesposóbw


19

jakijegoprzestrzeńjestprojektowana.Ludziepreferująparki,którewyglądemnajbardziejzbliżonesądonaturalnychterenówzielonych,alemimotosązadbaneizorganizowane[26].

PodsumowanieBiorącpoduwagęcałokształtkoncepcjizagospodarowaniaotoczeniaPKiNwkontekściejegoafordancji,możnasądzić,żeprojektowanaprzestrzeńmapotencjałdostaniasięwprzyszłościprzestrzeniądlaróżnychformaktywności.ZistniejącychobecnieobiektówwokolicyPKiNzachowanezostajeto,cosprzyjapodejmowaniuróżnychformaktywnościidodatkowoprojektowanesąnoweobszary,generującedodatkowemożliwościpodejmowaniaaktywności.Oilepotencjałtejprzestrzenipublicznejjestutrzymanynaetapiekoncepcji,otylejegoefektywnewykorzystaniezależećbędzieoddalszychetapówprocesuprojektowania,naktórychzapadająbardziejkonkretnedecyzje.Nato,czyproponowanewkoncepcjiprzestrzeniepubliczneniebędąwprzyszłościświeciłypustkami,czyteżstanąsiętętniącążyciem,atrakcyjnąprzestrzenią,mawpływwieleczynników,którenależybraćpoduwagęwkolejnychetapachprocesuprojektowania.NiektóreprzyjęteprzezPracownięzałożeniawkoncepcjizagospodarowaniaotoczeniaPKiNmogąwpływaćnegatywnienajakośćprzestrzenipublicznejrozpatrywanejpodkątemafordancji,jednakistniejąmożliwościniwelowanianegatywnegowpływutychuwarunkowań.Należywtymceluprzeprowadzićprecyzyjneanalizywarunkównasłonecznienia,lokalnychruchówpowietrza(wiatrówlokalnych),bywkolejnychetapachprojektowaniamożnabyłowprowadzaćskutecznerozwiązaniawystępującychproblemów.

Zestawieniekonkretnychelementówpublicznejprzestrzeniaktywności,naktórenależyzwrócićszczególnąuwagęprzypodejmowaniukonkretnychdecyzjiprojektowychznajdujesięwtabelinakońcuopracowania.

Biorącpoduwagęto,jakwieledlajakościprzestrzenipublicznychiatrakcyjnościichafordancjizależyodszczegółowychrozwiązańprzyjmowanychwkolejnychetapachprojektowania,postulujemy,bywkoncepcjimiejscowegoplanuzagospodarowaniaprzestrzennegowrejoniePałacuKulturyiNaukiokreślićszczegółowowymaganiaiwarunkidecydująceojakościprzestrzenipublicznej.


20

3. WIZERUNEKMIEJSCA

Wizerunekmiejscapublicznegomożnarozpatrywaćnawieluwymiarachiwwielukontekstach.WujęciuproponowanymmiędzyinnymiprzezProjectforPublicSpaceszwiązanyjestonztożsamością(historycznąisymboliczną)tejprzestrzeni,poczuciembezpieczeństwaiczystościąorazogólnympoziomemjejdostępności.Wizerunekjestteżściślepowiązanyzinnymielementamicharakteryzującymidobrąprzestrzeńpubliczną–afordancjamioferowanymiprzezniąatakżetym,jakdanaprzestrzeńskomunikowanajestwewnętrznieorazzewnętrznie.Mamytudoczynieniazpewnegorodzajuzamkniętymkołem–wizerunekmiejscadecydujewznacznymstopniu,ktoodwiedzadanąprzestrzeńijaksięwniejzachowuje,azdrugiejstronyludzieprzebywającywtymmiejscutworząje,lubprzynajmniejwdużejmierzewpływająnajegowizerunek.

3.1. Wizerunekmiejscaapoczuciebezpieczeństwa

Bezpieczeństwomiejscapublicznegomożnarozpatrywaćwszerszymkontekścieogólnegozapewnianiaochronyprzednieprzyjemnymidoznaniami.Wtymsensieoznaczaochronęprzedzagrożeniamiwywoływanymiprzezinnychludziiichaktywność(przestępczość,naruszaniestrefyprywatnej),niebezpieczeństwamizwiązanymizruchemulicznym(ruchemkołowymiwypadkami),aletakżeprzedogólnympoczuciemdyskomfortu,wywołanymprzezczynnikiatmosferyczne[27].

Nadzieńdzisiejszy,postrzeganyniskipoziompoczuciabezpieczeństwawanalizowanymobszarzewynikagłówniezzagrożeńzwiązanychzprzestępczościąiobecnościąosóbuważanychzaniepożądane.Badaniznacznierzadziejwymieniająinneźródłazagrożeń.Wartojednakzaznaczyć,żewprzypadkunowegoplanuzagospodarowaniaprzestrzenisytuacjatamożeuleczmianie.

3.1.1. Bezpieczeństwozpunktuwidzeniaochronyprzedprzestępczością,naruszeniemmienia,obecnościąosóbniepożądanychWdyskusjachnatematpoczuciabezpieczeństwamamydoczynieniazdwomapodejściami:kontroląinstytucjonalną(m.in.kamery,zwiększonailośćpatrolinaulicach)iopierającymsięnasamokontrolispołecznej.Podejściepierwszeograniczawpewnymsensieludzkąwolność,atymsamymmożeprowadzićdowzrostunapięciaspołecznego,którezkoleiwpływanegatywnienapoczuciebezpieczeństwa[28].Nieoznaczato,żenależyzniegorezygnować,natomiastniejestonowystarczającedostworzeniabezpiecznejprzestrzeni.Wieleteoriikładzienacisknasamokontrolęspołeczną:poczynającodmetodkształtowaniaprzestrzeniopartychnateoriidefensiblespace(czyliterytorialności‐przestrzeńprzypisujesięróżnymaktorom,oróżnympoziomieutożsamieniaznią,cojestrealizowanejako:przestrzeńpubliczna,pół‐publiczna,pół‐prywatnaiprywatna)[10]poanty‐terytorialnąmetodęzwiązanązteoriamispacesyntax[29].Wpierwszymprzypadku(defensiblespace)tocolokalne,terytorialnieokreślonei"zawłaszczone"przezkonkretnągrupę,jestbezpieczne[10],wdrugimnatomiast(space


21

syntax)odwrotnie–bezpiecznejestto,cootwarte,dostępne,łatwokontrolowaneprzeznieokreślonąleczliczebnieznaczącąpubliczność,widownię.

RealizacjawkoncepcjiStopieńogólnościanalizowanejkoncepcjiplanuzagospodarowaniaprzestrzeniwokółPałacuKulturyiNaukiniepozwalanajegopełnąanalizęzpunktuwidzeniabezpieczeństwa:możliwesąjedyniedosyćpowierzchowneuwagi.Bardzodużozależyodszczegółowejjegorealizacji,stądszeregwskazówekprojektowych.

WstosunkudoobecnegozagospodarowaniaokolicPKiNanalizowanakoncepcjazakładaznaczneurozmaiceniesposobówwykorzystaniaprzestrzeni,zarównojeślichodziostopieńzurbanizowaniaprzestrzeni,jakiilośćorazjakościaktywności,któremożnawniejwykonywać.Wmiejscedzisiejszych,wdużejmierzepustych,przestrzenimapowstaćstrefazapewniającarealizacjęfunkcjihandlowych,usługowychigastronomicznych.Jesttokorzystnezarównozpunktuwidzeniateorii„defensiblespace”zewzględunazwiększenieilościmiejsc,dlaktórychjestjasnookreślone,ktozanieodpowiada[10]atakżezpunktuwidzenia„spacesyntax”,ponieważzakładapojawieniesięwiększejilościosób,cozapewniająpoczuciebezpieczeństwa[29].Wartojednakzaznaczyć,żeabypoziombezpieczeństwasięzwiększył,tenoweprzestrzeniemusząmiećdemokratycznycharakter[3][30].

BulwarspacerowyodstronyAlejJerozolimskichŚródmiejskibulwarmożenietylkopełnićfunkcjęspacerowąikomunikacyjną,aletakżebyćważnymelementemtworzącymwizerunekmiasta.Dobrzebybyło,gdybytenfragmentotoczeniaPKiNmógłstanowićjedenzelementówtworzącychsystemterenówzielenimiastapowiązanychwczytelnyukładzapomocąciągówspacerowychirowerowych,jakoelementówspajającychprzestrzeńipoprawiającychdostępnośćterenówwypoczynkowychwcentrumWarszawy.

UwzględnieniewkoncepcjizagospodarowaniaokolicPałacuKulturyotwartego,szerokiegobulwarujestdobrympomysłem.Zwiększaonilośćsposobów,wjakiprzestrzeńmożebyćwykorzystana,atakżemożestanowićważnyatraktorprzyciągającyzróżnicowanegrupyludzi,wtymtypowychużytkownikówobszarówspacerowych,m.in.rodzicówzdziećmi.Ichobecność,podobniejakobecnośćkobiet,jestjednymzwskaźnikówużywanychprzyoceniepoczuciabezpieczeństwawdanymmiejscu[2].Samozałożenieutworzeniatakiegoobszaruniejestwystarczające.Wprzypadkutegomiejscachybanajbardziejwidocznejestto,żeobecnośćludziibezpieczeństwosądwomaczynnikami,którebardzosilniewpływająnasiebie.Przyciągnięcieprzechodniówjestkluczowymczynnikiem‐świecącypustkąbulwarwotoczeniuwysokichbudynkówmożeniestaćsięmiejscemokreślanymjakobezpieczne.Dlategobardzoważnejestzapewnienieodpowiedniegonaświetlenia,zadbanieojaknajwyższypoziomestetyki,atakżedostępnościbulwarutakżedlaosóbniepełnosprawnychorazosóbzdziećmi.Pomocnetumożebyćwspomnianejużwcześniejstopniowanieprzestrzeni–płynneprzejściapomiędzystrefamiprywatnymiapublicznymi–otwarcieparterówbudynkównaprzechodniów,wyjściepunktówusługowych„naulicę”.Obecnośćobserwatorów(streetwatchers)


22

równieżsprawia,żemiejscewydajesiębezpieczniejsze.ZbadańwrejoniePałacuKulturywynika,żejednązrzeczy,któremieszkańcyiprzechodniechcielibyrobić,jestobserwowanieinnych.Wartowykorzystaćtęnaturalnątendencjęludzido„podglądactwa”iułatwićje,zapewniającodpowiedniąilośćmiejscdosiedzenia,wtymteżogródkówprzypunktachgastronomicznych.Jeślichodzioestetykę,niezwykleważnesąelementytakzwanejmałejarchitektury:stylistykaławek,to,czysąonewygodne,takieichustawienie,bysprzyjałyinterakcjomspołecznym,atakżebypoprostuzdobiły.Małaarchitekturajestczęstoelementemniedocenianymlubzaniedbywanym,tymczasemmożemiećdużywpływnawykorzystanieprzestrzeni,atymsamympoziombezpieczeństwa(np.poprzeztakikształtławek,którysprawia,żesąonewygodnedosiedzenia,natomiastniedasięnanichleżeć,cozniechęcaosobybezdomnedoichciągłegookupowania).Wartorozważyćmetodypartycypacjispołecznejprzydecydowaniuoszczegółowejrealizacjibulwaru.Zaproszenieludzidowspółpracynadmiejscem,zktóregobędąpóźniejkorzystaćjestdobrymsposobemnazapewnienie,bywszystkieichpotrzebyzostałyzaspokojone,aponadtobudujepoczuciezwiązkuzmiejscem,dziękiczemuludzieczująsięzanieodpowiedzialni[31].

Planowanybulwarjestbardzoszeroki,cozjednejstronystwarzanowemożliwościzagospodarowaniagoipozwalanapowstaniewielu„mentalnychprogówspowalniających”,czylitakichmiejsciobiektów,któresprawiają,żeludzienieprzebiegająprzeztomiejsce,częściejzatrzymująsię,lubzwalniają,żebyczemuśsięprzyjrzeć,czegośdoświadczyć,zczegośskorzystać.Takieobiektyczyteżprzestrzeniemogąuczynićgobardzointeresującym,„prawdziwymmiejscem”.Zdrugiejstrony,zewzględunatęszerokośćbulwaru,istniejeryzyko,żewszystkieaktywnościprzesunąsięnajegopółnocnąstronę.Możliwejesttakżerozdzielenieruchuczystozwiązanegozkomunikacją,odnastawionegonabardziejkomercyjnelubrekreacyjnefunkcje,wwynikuczegostronabulwaruodAlejJerozolimskichniebędziewpełniwykorzystanaimożeulegaćstopniowejdegradacji.

Zpunktuwidzeniadoświetleniausytuowaniebulwaruwydajesiębyćpoprawne.BiorącpoduwagęobecnąiplanowanązabudowęorazszerokośćAlejJerozolimskich,możnasądzić,żepołożenietegobulwarunaliniiwschód‐zachódjestdobrympomysłem,zewzględunaświatłosłonecznedostępneprzezdługiczasnawiększościodcinkówbulwaru.Jednak,podobniejakwprzypadkuinnychmiejsc,przydałybysiędodatkoweanalizynasłonecznieniaiewentualnedoświetlenieprzestrzeni.Miejscaciemne,nienasłonecznioneczęstopostrzeganesąjakobardziejniebezpieczne,nawetjeślirzeczywistypoziomprzestępczościjesttamdosyćniski[29].

ZadaszonypasażDodatkowy,zadaszonypasażuwzględnionywkoncepcjiPracowniprzezsamoswojepołożeniepomiędzyszpaleramibudynkówozróżnicowanejfunkcjibędziemiałwdużejmierzecharakterpół‐publiczny,cojestkorzystnezpunktuwidzeniabezpieczeństwa,podobniejakzałożenieotwartychparterówiichusługowo‐handlowegocharakteruwbudynkachprzylegającychdoniego.Wartojednakzwrócićuwagęnapotencjalnezagrożeniawprzypadkuniewłaściwejszczegółowejrealizacjitejprzestrzeni:jeślibędzieonamonotonnamożesprawiaćwrażenietuneluiwpewnymsensieprzypominaćprzejściapodziemne,którejużterazniesąpostrzeganejakobezpieczne.Jednymzelementówbezpiecznejprzestrzenisąmożliwedrogipotencjalnejofiary[10].Teoretyczniepasażnieróżnisiępodtymwzględemodzwykłejwewnętrznejulicyotoczonejgęstątkankąmiejską,aledach,ograniczającdodatkowoprzestrzeńzgóry,możedawaćwrażenie


23

większegozamknięcia.

Bardzoważnezpunktuwidzeniabezpieczeństwajestzapewnieniezróżnicowaniawewnętrznejprzestrzeniorazzachowaniejejdemokratycznegocharakteru.Szczególnauwagapowinnabyćzwróconanarównowagępomiędzyprzestrzeniamiprywatnymi,pół‐publicznymiipublicznymi.Odtrzydziestegometrawieżowcewyrastającezniższejzabudowytworzącejpasażmająprzeznaczeniemieszkaniowe,zatemkoniecznebędzieznalezienietakichrozwiązań,którepogodzątendencjemieszkańcówdoodgradzaniasięodstrefoinnymcharakterzezzałożeniemichdemokratycznościidostępudlaszerszegogronaludzi.

Czynnikiem,którywnegatywnysposóbmożewpływaćnaodczuwany,aletakżerzeczywistypoziombezpieczeństwa,jestograniczeniedostępuświatłasłonecznegodopasażu.WedługkoncepcjiPracownimaonbyćprzeszklony,wzwiązkuztym,przezwiększośćczasubrakświatłaniepowinienbyćproblemem.Wartojednakzastosowaćdodatkowesztuczneoświetlenie(jaknaprzykładoświetleniewitrynsklepowych),dziękiczemuzwiększysięczasowewykorzystanieprzestrzeni–wieczoremiwnocy,jasny,zadaszonypasażmożebyćdlawieluosóbatrakcyjnąalternatywądlainnychdostępnychprzejść.Jesttoważnetakżejesieniąizimą,gdygromadzącesięliścieiśniegbędąwnaturalnysposóbprowadzićdozaciemnieniaprzestrzeni.

ParkŚwiętokrzyskiKoncepcjaPracowninieingerujewzbytdużymstopniuwdotychczasowefunkcjonowanieParkuŚwiętokrzyskiego,niezmniejszajegopowierzchni–zjednejstronypojawiasięwieżowiec,alezdrugiej–odzyskanazostanieprzestrzeńzajmowanaobecnieprzezKDT.ZbadańotoczeniaPałacuKulturywynika,żepoziombezpieczeństwadoświadczanywnimniejestzbytwysoki,pomimożejesttomiejscelubianeprzezwarszawiaków.Wiążesiętowdużejmierzezzaniedbaniemzieleniiniewłaściwymoświetleniem.Oiletenstanulegniepoprawie,(przezwzglądnazwiększenieilościosóbpotencjalniezainteresowanychparkiemspowodowaneogólnymwzrostemnatężeniaruchupieszegozakładanymprzezkoncepcję)istniejeszansa,żeparkstaniesiębezpieczniejszymmiejscem.NazwiększeniepoziomuwykorzystaniaparkumożetakżepozytywniewpłynąćpojawieniesięwiększejilościnaziemnychprzejśćdlapieszychnaulicachotaczającychPałacKultury.

Największymzagrożeniemdladobregofunkcjonowaniaparkujestzaplanowanywieżowiecwjegopółnocno‐zachodnimrogu.Spowodujeondodatkowezacienienie,itakjużdosyćciemnegoobszaru.Dlategokorzystnebyłobyzapewnieniedodatkowegooświetlenia,któredodatkowozwiększałobypoziombezpieczeństwawieczoremiwnocy.Podobniejakwprzypadkuinnychbudynkówwanalizowanymobszarze,równieżtenwieżowiecpowinienmiećotwartyparter,pełniącyfunkcjehandlowo‐usługowe;wprzeciwnymraziemożeondodatkowopowodowaćdegradacjęprzestrzeniwokółprzezjedynieujemnywpływnamożliwejejwykorzystanie.

Dobrymrozwiązaniemwydajesięteżuwzględnionywkoncepcjiogródzimowy.Jegoplanowaneprzeznaczenienakawiarnięlubpunktwidokowy,możewpłynąćdodatnionaodczuwanypoziombezpieczeństwanietylkodziękizwiększonejilościosóbiwielofunkcyjnościprzestrzeni,aletakżezewzględunawrażenie,żeprzestrzeńjestobserwowana.


24

3.1.2. Bezpieczeństwozpunktuwidzeniaochronyprzedruchemkołowym

Wprzypadkubezpieczeństwarozumianegojakoochronaprzednieprzyjemnymidoznaniami,analizaruchukołowegoijegowpływunapieszychmaogromneznacznie.Podobniejakwprzypadkuinnychelementówbezpieczeństwa,takżeiwtymmamydoczynieniazdwomaaspektami:rzeczywistymzagrożeniemistrachemprzednim.Dobraprzestrzeńpublicznanietylkominimalizujeryzykowypadkudrogowego,aletakżeobawęprzednim.

RealizacjawkoncepcjiKoncepcjaPracownizakładapriorytetruchupieszegonadkołowym.JesttorealizowaneprzedewszystkimpoprzezutworzenieszereguprzejśćnadziemnychnawszystkichulicachotaczającychPałacKultury,orazprzeniesienieparkingówpodziemię,lubnawyższepiętrabudynków.Jesttobardzokorzystnezpunktuwidzeniabezpieczeństwapieszych.Zkoleinowezagrożeniabędąwynikaćzutworzenianowychulicwobrębiekwartału.Licznebadaniapotwierdzają,żetworzenienowejinfrastruktury,zwiększanieilościdrógipoprawianieichjakościprowadzidozwiększeniailościsamochodów,acozatymidzieintensyfikacjiruchukołowego[32].BiorącpoduwagęmożliweogólnezwiększenienatężeniaruchuwanalizowanymobszarzeizmianęcharakteruruchunaulicyŚwiętokrzyskiejiwAlejachJerozolimskich,możnawnioskowaćozaistnieniudużegoryzyka,żeczęśćciężaruruchuzostanieprzeniesionanaplanowanąulicywzdłużpołudniowejpierzeiPKiNiulicęwzdłużParkuŚwiętokrzyskiego.Możetostwarzaćszeregnowychzagrożeńkomunikacyjnychzewzględunato,żewdużejmierzeulicetepokrywająsięzdotychczasowymiścieżkamiruchupieszego,lubteżprzecinająje.Wzwiązkuztymsugerowanejeststworzeniewtychmiejscachstrefruchuuspokojonego,ulicdzielonych,zwyraźnymzaznaczeniemprioryteturuchupieszego.Korzyścizzastosowaniatakiegorozwiązaniaomówionesąwczęścipoświęconejpołączeniomikomunikacji.

BulwarspacerowyodstronyAlejJerozolimskichWpropozycjiPracownipieszybulwarmiałbysięznajdowaćtużprzyjednejznajbardziejruchliwychwarszawskichulic.Nawetzakładającpóźniejszeczęścioweodciążenietejarterii,orazzmianęsposobujejfunkcjonowaniazewzględunauprzywilejowanieruchupieszegowcentrummiasta,niedasięuniknąćanihałasu,anispaliwydzielanychprzezsamochody,orazzagrożeństwarzanychprzezruchkołowy.Takąprzestrzeńciężkojestuczynićprzyjazną,szczególniezewzględunaniemożnośćposadzeniagęstychszpalerówdrzewwzdłużulicy.Wartoturozważyćjednakwprowadzeniezieleniwdonicachorazspecjalnychekranówochronnych,którepomogąodseparowaćfizycznieiwizualnieprzestrzeńbulwaruodruchuulicznego,dodatkowostanowiącochronęprzedhałasem,atymsamymczyniącjąbezpieczniejszą.Ekranytakieniemusząbyćwielkimitablicamiodgradzającymicałkowicieprzestrzeńodulicy‐chodziraczejoażurowe,przeszklonepłaszczyznywkomponowanewzieleń.PrzykłademtakiegorozwiązaniamogąbyćpłytypamięcizplacuDeakTerwBudapeszcie,gdzieczęśćplacujestodgrodzonaszklanymiekranamiznadrukowanymidatamiupamiętniającymiważnewydarzeniazhistoriimiasta.Wkoncepcjizagospodarowaniazakładasięprzecięciebulwaruulicąlokalnązprzeznaczeniemnaruchkołowy(przedłużeniaulicyPankiewicza).Wtymmiejscachtroskaobezpieczeństwopieszych


25

iewentualnychrowerzystówjestszczególnieważnaipowinnabyćrealizowanarównieżzwykorzystaniemdodatkowychoznaczeń.

ZadaszonypasażodstronyAlejJerozolimskichZpunktuwidzeniazagrożeńzwiązanychzruchemkołowym,pasażtenwydajesiębyćdosyćbezpieczny,jednakpodobniejakwprzypadkuodkrytegobulwaruproblememmożebyćprzecinającagoulicazruchemkołowym(przedłużeniePankiewicza).Takżetutajważnajestdodatkowatroskaopriorytetruchupieszegonadkołowym.

UlicawzdłużParkuŚwiętokrzyskiegoWprzypadkutejulicyumiejętnepołączenieruchukołowegoipieszegomaszczególneznaczenie.ZbadańokolicyPałacuKulturywynika,żetrasatajestjużobecniedosyćpopularnawśródosóbprzebywającychwanalizowanymobszarze.Zagęszczeniezabudowyizwiększenieilościfunkcjipełnionychprzeztęprzestrzeńmożetenruchdodatkowozwiększyć.Dotychczasulicatapełnigłównierolęparkinguiścieżkipieszej;wprzypadkujejprzedłużenie,uczynieniazniejulicyprzelotowej,należyspodziewaćsięwzmożonegoruchukołowego,cododatkowozwiększatrudnośćutrzymaniajejjakostrefynastawionejnaruchpieszy.

Miejscemszczególnienarażonymnawypadki,aprzedewszystkimpostrzeganym,jakostwarzającezagrożeniemogąstaćsięokolicenaprzeciwwejściadoPałacuMłodzieży,czylimiędzyboiskiem/lodowiskiem,aplanowanymogrodemzimowym;zewzględunaprawdopodobniewiększyruchpieszy,awszczególnościobecnośćdzieci.

Ideapowstaniaogroduzimowego,zktóregorodzicemoglibyobserwowaćswojedziecibawiącesięnaboisku/lodowiskujestbardzoatrakcyjna,aleulicaoddzielającatemiejscaizwiązanyzniąruchkołowymożestwarzaćdodatkowezagrożenia.

PlacDefiladWkoncepcjiPracowniplacrealizowanywmiejscuobecnegoPlacuDefiladotoczonyjestzewszystkichstronbudynkamiistykająsięznimulicezprzeznaczeniemtylkonaruchpieszy–niewystępujążadnezagrożeniazwiązanezruchemkołowym.

3.1.3. Bezpieczeństwozpunktuwidzeniaochronyprzedczynnikamizewnętrznymi

Ochronaprzedczynnikamiatmosferycznymi:deszczem,słońcem,wiatremichłodemmadużeznaczeniezpunktuwidzeniaogólnegosamopoczuciaosóbprzebywającychwdanejprzestrzeni,wpływającwdużejmierzenato,coikiedymożebyćwniejwykonywane(dowodzątegolicznebadaniaianalizyprzeprowadzonewramachProjectforPublicSpaces).Budynki,orazichgrupyzakłócająprzepływypowietrza,prowadzącdostworzeniaobszarówspokojnych,jakinarażonychnasilniejszewiatry.Wietrznetunelemogąwznaczącysposóbobniżać


26

komfortipoczuciebezpieczeństwaprzechodniów,zkoleiwobszarachbezwietrznychgromadząsięzanieczyszczeniaiobniżasięjakośćwdychanegopowietrza[33].Ztegowzględuwartodokonaćanalizypotencjalnychprzepływówpowietrzaiupewnićsię,żesiławiatruniebędziezbytczęstoprzekraczaćdopuszczalnychdlakomfortupieszegowarunków,orazżerozkładbudynkówniedoprowadzidowytworzenianiewentylowanychobszarów.Zpunktuwidzeniapieszegoochronaprzedopadamiatmosferycznymimarównieżdużeznaczenie.Jesttozjednejstronykwestiakomfortu,aletakżebezpieczeństwazwiązanegogłówniezryzykiempoślizgnięciasię.Fińskiebadaniawskazują,żeilośćwypadkówzwiązanychzpoślizgnięciemwzrastaprzydziennychtemperaturachschodzącychnieznacznieponiżejzera,gdywystępująwahaniatemperaturywokolicy0°Ci/lubgdywystępujedowolnaformaopadów[34].Wartozauważyć,żesątowarunkiwystępującewWarszawiedośćczęsto.

JakwynikazbadańotoczeniaPałacuKulturyhałasjestjednymzczynnikówobniżającychatrakcyjnośćtejprzestrzeni.Analizyhałasu,jegonegatywnegowpływunapsychiczneifizycznezdrowieczłowiekabyłyjednymzpierwszychobszarów,naktórymkoncentrowałysiębadaniapsychologiiśrodowiskowejitedorobektenjestniedopominięcia[35].Wynikaznich,żewpływdźwiękównadobrostanizachowaniaczłowiekałączysiępośredniolubbezpośredniozichpoziomemgłośnościczasamijednakpogorszeniezdrowia,zaburzeniasnuikoncentracjisązwiązanezjednymszczególnym,niepożądanymdźwiękiem.Dlategozalecanesądodatkoweanalizydźwiękuwszerszymkontekście:nietylkohałasu,aleraczejkrajobrazudźwiękowego(soundscape),czylidoświadczanegowokreślonymczasieiprzestrzeniorazulegającegozmianomzbiorudźwięków,pochodzącychzróżnychźródeł.

RealizacjawkoncepcjiPodobniejakwprzypadkuogólnychanalizbezpieczeństwa,takitutajpoziomogólnościkoncepcjiniepozwalanadokładnąanalizę,stądzalecanedodatkowebadanianasłonecznienia,przepływówpowietrzaikrajobrazudźwiękowego.Wieżowceuwzględnionewkoncepcjimogązacieniaćznaczneobszary,częstoteżtezprzeznaczeniemjakoprzestrzeniepubliczne.Takimplacem,narażonymnazbytdługizacienieniemogąbyćokolicewejściadoKinoteki,orazprzylegającegodoniegoplacupowstałegodziękirozszerzeniuulicyPankiewicza.RównieżniektórefragmentyPlacuDefiladzdużymprawdopodobieństwemprawiecałyczasbędąwcieniu.Ochronaprzednieprzyjemnymidoznaniamizwiązanymizwarunkamiatmosferycznymijestczęścioworealizowanaprzezuwzględnieniewkoncepcjizadaszonegopasażu,któryprzyniesprzyjającejpogodziemożestanowićalternatywnąścieżkęruchudlapieszychporuszającychsiętrasąwschód‐zachód.

Zkoleinajwiększymzagrożeniemmożebyćpowstanietunelizdominowanychprzezsilnewiatryoraztowarzyszącychimobszarówzupełniebezwietrznych,cojestczęstąprzypadłościąterenóworównoległymukładziedługichulic[19].

BulwarspacerowyodstronyAlejJerozolimskichZpunktuwidzeniaochronyprzednieprzyjemnymidoznaniamizpropozycjąbulwaruwkoncepcjizaproponowanejprzezPracownięwiążąsiędwazagrożenia:pierwszeznichtohałas,adrugie–


27

zanieczyszczeniepowietrzazwiązanezruchemkołowym.PodobniejakwprzypadkuzagrożeńkomunikacyjnymproblememjesttupołożeniewzdłużjednejzbardziejruchliwychulicWarszawy,cownaturalnysposóbwiążesięzwyższymniżgdzieindziejnatężeniemdźwiękówiemisjispalin.Jeślichodziotedrugieparadoksalniemogąonebyćdodatkowozwiększoneprzezskądinąddobrezałożenieprioryteturuchupieszegonadkołowym,akonkretniejprzezwprowadzeniedodatkowychprzejśćnaziemnychprzezAlejeJerozolimskie.Emisjaspalinjestnajwiększa,gdysamochodyruszają,stąddodatkowewymuszonepostojemogąwnegatywnysposóbwpłynąćnajakośćwdychanegoprzezpieszychpowietrza.Stądzaleceniebytam,gdziejesttomożliwe,wprowadzićdodatkoweekranyochronneijaknajgęściejszązieleń,któradodatkowobędziechronićprzedhałasem.Wartorównieżzwrócićuwagęnarodzajzastosowanejnawierzchni,takbyminimalizowaćryzykopoślizgnięcia.Jesttoszczególnieważnezewzględunaprawdopodobnełączenieruchupieszegoirowerowegonatymodcinku,orazprzecięciebulwaruprzezprzedłużenieulicyPankiewicza..

ZadaszonypasażZadaszonypasażpomiędzypierzejamibudynkówjestchronionyprzednegatywnymwpływemwarunkówatmosferycznych;piesiosłonięcisąoddeszczuiśniegu.Wartojednakzwrócićuwagęnacałoroczneutrzymanietegomiejscawodpowiednimstanie–odprowadzeniewodyzdachu,usuwaniezalegającegośnieguiewentualnychgromadzącychsiętamliściiinnychzanieczyszczeń–wtymodchodówptaków;beztegobulwarszybkostraciswojewalory,awręczmożnaspodziewaćsiętamnowychzagrożeń.

Innezakłóceniadobregofunkcjonowaniaprzestrzeniwiążąsięzcyrkulacjąpowietrza–istniejeryzyko,żebędziewietrznymtunelem,lubwręczprzeciwnie–żepowietrzebędzietamstało‐będzieduszno,aprzechodnieniebędądoświadczaćprzyjemnychpodmuchówwiatru.Dobrymrozwiązaniemmogłobybyćczęścioweodsłonięciepasażu,takbywpuścićtamwięcejsłońcaibyprzestrzeńniebyłatakbardzoodgrodzonaodotoczenia

ParkŚwiętokrzyskiRespondencibadańotoczeniaPałacukulturyskarżylisię,żejesttomiejscedosyćhałaśliwe.KoncepcjaPracowninieingerujezbytniowfunkcjonowanietegoobszaru,wartobyjednakprzedsięwziąćkroki,któremogłybypoprawićjakośćtejprzestrzeni.Rozwiązaniamogąbyćpodobne,jakwprzypadkubulwaruodstronyAlejJerozolimskich,toznaczynaprzykładwprowadzeniemniejszychekranówochronnychigęściejszejzieleninakrawędziachparku.

PlacDefiladWkoncepcjiPracowniPlacDefiladodzyskujepierwotnieplanowanądlaniegofunkcję,tojestotwartej,reprezentacyjnejprzestrzeni,możliwejdoadaptacjidlawieluaktywności.Jestonosłoniętyodwiatruihałasuzewszystkichstron:przezPałacKultury,planowaneMuzeumSztukiNowoczesnejikompleksbudynkówusługowych.Oileniepowstanążadneniepożądaneciągipowietrzne,miejscetowydajesiębyćbezpieczne.Dodatkowąochronęmogązapewnićfasadyiparterybudynków–toczytakicelzostanieosiągniętyzależyodichszczegółowejrealizacji.


28

Równieżwtymprzypadkuszczególnauwagapowinnabyćzwróconanarodzajzastosowanejnawierzchni,takbyminimalizowaćryzykoprzewróceniasię.

3.2. Wizerunekatożsamośćmiejsca(historycznaisymboliczna)

Dobreprzestrzeniepubliczneiplacenadajątożsamośćmiastom,wktórychsięznajdują,alesametakżepotrzebujątożsamościdonaprawdędobregofunkcjonowania;abyprzyciągaćludzimusząonebyćidentyfikowalneirozpoznawalne[5];powinnyposiadaćspójnywizerunek.

Natożsamośćmiejscaskładasięwszystkoto,cowiążesięzjegohistorią:dużeimałewydarzenia,ludzkiehistorie,którychbyłoonosceną,czyteżuczestnikiem,pamięćwydarzeńiludzi.Jesttotakżeznaczenie,wizerunektegomiejsca–jakąrolępełnionowżyciuludzi,zczymsięwiąże,zczymsiękojarzy,jakieemocjewywołuje–jakfunkcjonujewświadomości.

Tożsamośćmiejscatozjednejstronycośtrwałego,alerównocześniezmiennego.Zmiennegozewzględunasposóbwjakisiętworzy,czylipoprzezinterakcjepomiędzymiejscemajegoużytkownikami,którzyzmieniająswojezwyczaje,poglądy,wzorceestetyczneorazwartości.Tożsamośćmożeulegaćprzekształceniomzewzględunazmianydemograficznejegoużytkowników,aletakżepostęputechnologicznych,czyprzemiankulturowych.

Zdrugiejstronymożebyćtrwała,gdyżczęściowojestdziedziczona;kolejnepokoleniaprzekazująsobiehistorięmiejsca(takżewłasną),wpływającnato,jaknowiużytkownicyjewykorzystują,jaksięwnimczująijakimajądoniegostosunek[36].

Przykreowaniumiejscawartowykorzystaćistniejącątożsamość–wzmacniać,rozwijać,ewentualniekorygować.Przekreśleniedotychczasowejhistoriimiejscaoznaczaprzekreślenietakżewieluztych„małychhistorii”,dziękiktórymludziebudujązwiązekzmiejscemidziękiczemujestono„ich”;czująsięjegoczęścią.Dlategoprzykreowaniunanowomiejscawartowjaknajwiększymstopniuczerpaćztego,cojużistnieje.

TeoretykwizerunkumiejscaKevinLynchokreślarównieżpodstawowezasady,którepowinnosięstosowaćprzyprzekształcaniupublicznychprzestrzenimiasta;częśćznichwiążesiętakżezwizerunkiemitożsamościąmiejsca:

• Zachowaniewmiaręmożliwościregulacjiulic,

• Kompozycjaelementówopartychnawspólnychprzepisach,• Wzglądnapercepcjęwzrokową(tożsamośćiczytelnośćprzestrzeni),

• Wzroststopniamiejskości(nacisknadokończenie,domknięciepoprzednichstruktur,ochronę,zwartośćmacicykwartałowej)

• Tworzenielogicznegokontekstudlazorkiestrowanychindywidualnychdziałańużytkownikówprzestrzeni(nacisknaelastycznośćiadaptowalność).

Polecaneelementypomagająeliminowaćdostrzeżoneprzeszkody,zachowywaćwmiaręmożliwościobecnątożsamośćiodnawiaćprzestrzeńpublicznąowielkimznaczeniu–przestrzeńmiejską,jakowielkąscenę.


29

RealizacjawkoncepcjiWchwiliobecnejanalizowanyobszarjestłatworozpoznawalnypodwzględemprzestrzennym‐jestkwadratemjasnowyznaczonymprzezotaczającegoulice.Brakujemunatomiastspójnegowizerunku,dodefiniowanianamentalnejmapieWarszawy.Użytkownicyznajądobrzenazwę„PlacDefilad”,aleniejestondobrzeokreślonywichświadomości–głowniedlatego,żedziśjesttopoprostuparking.PodobniezPałacemKultury–działaonjakolandmark(charakterystycznypunktwprzestrzenimiasta,punktorientacyjny),jestłatworozpoznawalnyimadużeznaczeniedlawarszawiakówiprzyjezdnych,natomiastnienadajeznaczeniacałemuotaczającemugoobszarowi,oczymświadczyfakt,żewieluzrespondentówbadańotoczeniaPałacuKulturyniepotrafiłagonazwać,niewiedziałajaksiędoniegoodnosić.Jakwynikazbadań,Pałacwywołujebardzosilneikonkretneskojarzenia,związanegłówniezkomunizmem(cojednaknieoznacza,żesąonewyłącznienegatywne).Ogólnierzeczbiorąc,możnastwierdzić,żePałacKulturyjestlubiany,lubprzynajmniejakceptowany,natomiastsamojegootoczeniejestwdużejmierzedysfunkcjonalne,zezbytdużąilościąniewykorzystanej,lubniewłaściwieeksploatowanejprzestrzeni(np.przeznaczonejpodparkingi)[1].

KoncepcjaPracownizmieniafunkcjonowanietejprzestrzeni,wwiększymstopniuintegrującjązotoczeniem:zjednejstronypoprzezstworzenienowejtkankimiejskiejikontynuacjęlubnawiązaniedoistniejącychpierzeibudynków,azdrugiejpoprzezzłagodzeniegranicdziękizwiększeniuilościnaziemnychprzejśćpieszych.Dodatkowokoncepcjanadajeobszarowibardziejwielkomiejskicharakterzastępującdotychczasowepuste,częściowoniewykorzystaneobszarywysokąiśredniązabudową,orazlikwidującwszystkienaziemneparkingi.Pozwalatonaprzynajmniejczęściowescalenieobszaruzotaczającągotkankąmiejską,cozjednejstronysprzyjakreowaniuścisłegocentrumWarszawy,jednakzdrugiejstronymożegrozićczęściowąfragmentaryzacjąprzestrzeni,tzn.przyniewłaściwejrealizacjipołączeń–oderwaniemobszarupomiędzyAlejamiJerozolimskimiaulicąwzdłużpołudniowejpierzeiPKiNodścisłegootoczeniaPKiN,beznadanianowegoznaczeniaodseparowanemufragmentowi.Oznaczato,żenowopowstałebudynkistanąsiępoprostufragmentemmiastabezszczególnegoznaczeniaemocjonalnego.

Zabudowa,wtymwysokościowa,planowanawkoncepcjiPracownimawzałożeniustanowićtło,aniezasłaniaćPałacKultury,umieszczagowięcwkontekście,anieprzekreślago.Jesttokorzystnezpunktuwidzenietożsamościtegomiejsca,zarównohistorycznej,jakisymbolicznej,iwykorzystujejegopotencjał.KoncepcjanawiązujedopowojennejhistoriiobszarupoprzezprzywrócenieznaczeniaPlacuDefilad;równocześniecałościnadajebardziejmiejski,nowoczesnycharakter.WydajesiętobyćzgodnezoczekiwaniamiwyrażonymiprzezrespondentówbadańotoczeniaPKiN,zktórychwieluchciałobybymiejscetomiałobardziejnowoczesnycharakter,bybyłobardziej„zachodnio”ikulturalnie.Nowymelementem,którymożeprzyczynićsiędoodbudowyiwzmocnieniawizerunkuPlacuDefiladjakomiejscaważnego,wktórymcośsiędzieje,jestMuzeumSztukiNowoczesnej,dodatkowowzbogacającepulęatrakcjizwiązanychzkulturą.


30

PanoramaotoczeniaWkoncepcjiPracowniwieżowcewdużejmierzestanowiątłodlaPałacuKulturyniezasłaniającgojednakkompletnie.WewszystkichpanoramachzprawobrzeżnejczęściWarszawyPKiNjestwidoczny,wzwiązkuztymPałacmożezachowaćswojąfunkcjęjakosymboluWarszawy,jednegoznajbardziejcharakterystycznychlandmarkówstolicy.

DziękiwysokiejzabudowiewokółsamegoPałacuKulturyjegootoczenieniestanowiswoistejwyrwywtkancemiejskiej;wkomponowujesięwniątworzącścisłe,wielkomiejskiecentrum,comożepomócutworzyćnową,mniejobciążonąlatamikomunizmutożsamość.WynikbadańotoczeniaPKiNmogąsugerować,żewarszawiacyniebojąsięwieżowców;zależyimnatym,byobszartenwyglądałnowocześnie;oczekująteżdobrej,nowoczesnejarchitektury,cozałożeniakoncepcjiPracowniwydająsięspełniać.

ZabudowaodstronyAlejJerozolimskichWplanowanymkształciekoncepcjaPracownizakładagęstązabudowęwmiejscedzisiejszychpustychprzestrzenipopołudniowejstroniePKiN.Jesttoczęściowenawiązaniedoprzedwojennegocharakterutegofragmentumiasta.Budynkiiulicepojawiająsięcoprawdatam,gdziedawniejbyłyterenykolejowe(DworzecGłówny),czyliprzesuniętewstosunkudoprzedwojennegostanu,gdziebudynkizaczynałysięnaulicyChmielnej–niejesttowięcbezpośrednieprzywrócenieówczesnejsiatkiulic,jednakciąglemożemiećtodużeznaczeniedlaczęściwarszawiaków.CzęśćrespondentówbadańotoczeniaPKiNwspomniałahistorięobszaru:budynki,ulice,atmosferę.Wartonawiązaćdotej„kolektywnejpamięci”warszawiaków–dziękitemułatwiejbędziebudowaćemocjonalnąwięźznowopowstałymmiejscem.

SkutecznościtakiegopodejściadowodziprzykładFrankfurtunadMenem,gdziehistorycznarekonstrukcjafasaddomówkupieckich(krytykowanaprzezpostępowycharchitektów)pozwoliłanaprzywrócenieklimatumiastaorazrozszerzyłajego„czasową”percepcjęnadającrynkowiniepowtarzalnywskaliświatowejcharakter.Dzisiajjesttojednozulubionychprzezturystówmiejsc.

Nowa,gęsta,śródmiejskazabudowamawzałożeniupełnićwszystkiepodstawowefunkcje:usługową,handlową,gastronomicznąirozrywkową,odgrywającrolęścisłegocentrummiasta.WieżowcewkomponowanemająbyćwniższązabudowęnawiązującąwysokościądobudynkówwzdłużAlejJerozolimskich,dziękiczemurealizowanejestdążeniedouzyskaniawielkomiejskiejformyitworząctymsamymspójneprzejściedotypowowysokościowejzabudowyzachodniejpierzei.Dziękitemu,możliwejestuniknięciewrażenia„ścianywieżowców”–zabudowajestbardziejzrównoważona.Zperspektywypieszego,przyzałożeniuzachowaniaodpowiednichprzejśćzprzestrzeniprywatnych,poprzezpółprywatnedopublicznych,izapewnieniudostępudousług,handluipunktówgastronomicznych,wieżowcewyrastającezniższejzabudowymogąbyćpraktycznieniezauważalne[5].

KoncepcjaPracownipotencjalnienadajetejprzestrzeninowątożsamość:handlowo‐usługowego„city”.Czytatożsamośćzaistniejewrzeczywistości,czytomiejscebędziemiałodlawarszawiakówznaczeniezależyodsposoburealizacjiplanuzagospodarowania,awszczególnościtakiejrealizacji,którazapewnidemokratycznyiotwartycharakterprzestrzeni[3][30].


31

BulwarspacerowyodstronyAlejJerozolimskichWkoncepcjiPracownidotychczasowybulwarpieszyzostajeprzesuniętynapołudnie,comożefunkcjonowaćjakoatrakcyjnakrawędźotoczeniaPałacuKultury.Wswojejobecnejwersjistanowigłównieciągkomunikacyjnywmniejszymstopniustanowiącprzestrzeńdlainnychaktywności.Wartozauważyć,żebulwartenniejestwzupełnościmiejscemznaczącym,niemaokreślonejtożsamości–badanizaznaczaligojakoswojąścieżkę,którąsięporuszają,aleniebyliwstanieonimwielepowiedzieć.

Bulwar,abymógłzpowodzeniempełnićswojąrolę(podobniejakdobrzezorganizowanaulica),musibyćseriąmiejsc,celów,którebędąprzyciągałyruchpieszy[37].Jesttokoniecznedowytworzeniapoczuciamiejsca,abybyłtopunktdocelowy,cośwartegooglądania,przebywaniatam–wartegozapamiętania,anietylkociągkomunikacyjny.Dlatego,bymiejscetomiałoznaczeniedlamieszkańcówWarszawy,koniecznejestzadbaniebyposiadałoonoodpowiedniąilość„mentalnychprogówspowalniających”(mentalspeedbumps)[38]atraktorów,którespowodują,żestanieonosięważnympunktemnaspacerowejmapieWarszawy.Obecnośćdodatkowychatraktorówjesttuniezbędnazewzględunataknaprawdęnienajlepszeskomunikowaniebulwaruzresztąścieżek,jakimimogąporuszaćsięludzie–nieprowadzizjednegokonkretnegopunktudodrugiego,niełączyżadnychważnychmiejsc–mniejszesąwięcszansę,żeprzypadkowyprzechodzeńodkryjejegowalory,żebędziemiłymurozmaiceniemjakiejśdłuższejtrasy.Wzwiązkuztymmusibyćbardzoatrakcyjnysamwsobie,byprzyciągnąćodpowiedniąilośćludzi.

PlacDefiladObecnatożsamośćPlacuDefiladjestrozmyta.Wzałożeniumiałotobyćjednozcentralnychmiejscstolicy;plactenpowstałnapotrzebydużychzgromadzeńspołecznych,defiladiprzejśćdemonstracji.Miałonrobićwrażenieibyćwizytówkąstolicy:wchwilipowstaniaplacubyłonnajwiększymtegotypuzałożeniemwEuropie;wcentralnejczęściplacuwybudowanoistniejącądodzisiajtrybunę,ozdobionąsylwetkąorła.Placbyłświadkiemiarenąważnych(niezawszechlubnych)wydarzeńwhistoriiPolski,jednakpookresieprzemianustrojowychstopniowozacząłontracićnaznaczeniu;dużajegoczęśćobecnietonielubiane(jakwynikazbadańotoczeniaPKiN)halehandloweiparkingi.Miejscetojednakcałyczasistniejewświadomościwarszawiakówistanowielementich„małychhistorii”.RespondencibadańotoczeniaPałacuKulturymająróżnewspomnieniadotyczącetegomiejsca,niekonieczniezwiązanezwydarzeniamihistorycznymi–częśćznichoczywiściejestnegatywna,alebardzodużojestnacechowanychpozytywnie;itodonichwartopowracać,wartojeprzywoływać.

KoncepcjaPracowniczęściowonawiązujedohistoriitegomiejscaprzywracającmureprezentacyjnąfunkcjęcentralnego,dużegomiejskiegoplacu.Możestaćsiędobrąprzestrzeniądlaimprezmasowych:koncertów,przedstawień,kinaplenerowego.Mimo,żekoncepcjanieuszczegóławiasposobówfunkcjonowaniaplacuwydajesię,żeceltenmożezostaćczęściowoosiągniętydziękisamejlikwidacjihaliprzeniesieniuparkinguwpodziemia.Wartojednakzapewnić(zgodniezewskazówkamizczęścipoświęconejaktywnościom)byplactenmiałszansędobrzefunkcjonowaćnacodzień,anietylkopodczassporadycznieorganizowanychimprezplenerowych;takbybyłotomiejsceżywe,zaskakujące,takie,naktórewartoprzyjśćniesprawdzającwcześniej,czynapewnocośtamsiędzieje.

Badanizrozrzewnieniemwspominajątargiczywystawy,naktóretuprzychodzili;wieluwspomina


32

tomiejscejakotakie,gdziecośsiędziało–itojestwłaśnietaczęśćtożsamości,którąwartoprzywrócić.Zpunktuwidzeniawizerunkubardzokorzystnejest,żeplactenjestnazwany,żejegonazwafunkcjonujewświadomościpotencjalnychużytkowników–dziękitemumiejscetojestbardziejokreśloneizdefiniowaneiłatwiejbudowaćjegotożsamość.

PlacnaziemnynadstacjąmetraCentrumNaziemnyplacponadistniejącymwchwiliobecnejplacemprzedstacjąmetrawydajesięspełniaćwiększośćwymogówdobrejprzestrzenipublicznej,jednakosiągnięcieodpowiedniegowizerunkuinadanietożsamościmożebyćwjegoprzypadkudosyćtrudne.Plactenmadużeszansena„przejęcie”tożsamościobecnegoplacuprzedmetrem–ludzieprzyzwyczajająsiędoswoichmiejscspotkańiraczejniechętniejezmieniają.Wydajesięjednak,żezewzględunaobniżenieatrakcyjnościobecnegoplacumieszkańcyraczejprzeniosąsięnapowierzchnię,niżwybiorąspotkaniewpodziemiach.Wchwiliobecnejplacprzedmetremmabardzowyraźnegranice.Jesttoczęstowybieranypunktspotkań,nietylkozewzględunadobreskomunikowanieicentralepołożenie,aletakżedziękitemu,żemiejscetojestwyraźnieokreśloneizdefiniowane‐osobyspotykającesiętamodnajdująsiętambezproblemu.Nowyplacmawielezaletwporównaniuzdzisiejszym„zanurzonym”placem–będziebardziejnasłoneczniony,łatwiejdostępny,lepiejskomunikowany,zdrugiejjednakstronybędzieznacznietrudniejszydoogarnięciaizdefiniowaniazewzględunabrakwyraźnychgranic.Ztegopowodumożegorzejfunkcjonowaćjakomiejscespotkań.Pomocnymożebyćtubudynekpełniącyrolęcentruminformacyjnegogdyżdziękijegoobecnościłatwiejokreślić,gdziespotkaniemasiędokładnieodbyć–będziepełnićrolęwyraźnegolandmarku.Wartopodjąćpróbydodatkowegodookreśleniatejprzestrzeni–ograniczenieplacuzieleniąlubekranamiochronnymi.

3.3.Zieleń

Terenyzieloneiparkiodgrywająważnąrolęnietylkopoprzezzwiększenieestetykikrajobrazumiejskiegoidobroczynnedziałaniezwiązanezemisjądwutlenkuwęgla;parkidodatkowowzbogacajążyciemieszkańcówmiast;pomagająpromowaćzdrowytrybżycia,zmniejszająuciążliwośćżyciawzurbanizowanymśrodowisku,atakżeprzyczyniająsiędotworzeniaspołeczności,społeczeństwaobywatelskiego[39]2.

2Oczywiściewielezależyodtego,jakparkwyglądaijakfunkcjonuje.Ogólnierzeczbiorąckażdadobraprzestrzeńpublicznaprzyczyniasiędorozwojuspołeczeństwa,wtymwkontekściespołeczeństwaobywatelskiego,czylitakiego,któremożedobrzefunkcjonowaćniezależnieodinstytucjipaństwowych,gdzieistnieją,anawetdominująinicjatywyoddolne–ludziesąświadomiwspólnotyisązainteresowanisprawamispołeczeństwa–chcądziałaćnajegokorzyść.Dobroczynnywpływparkówiinnychterenówzielonychnarozwójspołeczeństwawynikagłówniezrodzajuaktywnościjakieonepromują,umożliwianiespotkańludzi,którzygdzieindziejniemielibyokazjianipowodu,byrazemprzebywać.Szczególniedobrywpływmająimprezy,wydarzenia,którepozwalająludziomnawspółuczestniczenieipracęnadwspólnymiprojektami.Podtymwzględemparkinieróżniąsięodinnychprzestrzeni


33

Parkimiejskiesąnaturalnymiatraktoramiprzyciągającymiróżnorodnegrupyużytkowników,aledocenianesątakżeprzeztych,którzybezpośrednioznichniekorzystają.Badaniawskazują,żetakżeosoby,któresameniechodządoparków,twierdzą,żeprzynosząimonekorzyści(przyczymczęśćznichwynikazfaktu,żezparkówkorzystająichdzieci[40].Znaczenieparkówwpodnoszeniujakościprzestrzenipotwierdzatakżezależnośćpomiędzycenąziemiabliskościąterenówzielonych(parków,skwerówiobszarówzalesionych)[39].

Abypoprawnierealizowaćswojefunkcjeparkimusząbyćdobrzezorganizowaneiotoczoneopieką.Projekt„GreenSpaces,BetterPlaces”rozpoczętyw2001rokuwWielkiejBrytaniidowodzizjednejstronyniezaprzeczalnychkorzyściwynikającejzobecnościzielenimiejskiej,jednakpodkreślatakże,żeparkiczęstoniesąwstaniesprostaćoczekiwaniomstawianymimprzezspołecznościiniektórekluczowegrupyludziniesąwstanieodnieśćznichkorzyści.Niestetyczęstodotyczytodzieci,młodzieżylubludzidotkniętychniepełnosprawnością.

NadzieńdzisiejszyobecnośćterenówzielonychjestrealizowanapoprzezParkŚwiętokrzyskiorazskweryodstronyAlejJerozolimskich.RespondencibadańotoczeniaPałacuKulturyzaznaczaliteobszaryjakolubiane,iwktórychprzebywają,podkreślającjednakczęsto,żezieleńjestzaniedbana,iżenieczująsiętamzbytbezpieczni.

RealizacjawkoncepcjiKoncepcjaPracownizakładaznacznąredukcjęobszarówzielonychwokółPałacuKulturyograniczającjądoParkuŚwiętokrzyskiegoorazzieleniwdonicachnaotwartymbulwarzeodstronyAlejJerozolimskich.Pozytywnymaspektemkoncepcjijestplanowanyogródzimowyurozmaicającyobszarparkuizwiększającyjegoatrakcyjność.Zewzględunaniekwestionowanąwartośćzieleniijejdobroczynnegoefektunawiększośćwymiarówokreślającychdobrąprzestrzeńpublicznązalecanejestzwiększanieilościnasadzeńiroślinwdonicach.WobecnejkoncepcjirzucasięwoczybrakzieleniwokolicachPlacuDefilad,gdziemogłabysięprzyczynićdouczynieniategomiejscabardziejprzyjaznymimniejpustym;dlategowkoncepcjiapóźniejwplaniemiejscowymwartobyumieścićzaleceniadotycząceobecnościzieleniwmożliwejdozrealizowaniapostaci(takżejakoroślinwdonicach).

publicznych,alewielerzeczypoprostułatwiejtamzorganizować,lubosiągnięteefektysąlepszechociażbyzewzględunaobecnośćzieleni.


34

4. ZORIENTOWANIENARUCHPIESZY(WALKABILITY):CIĄGIKOMUNIKACYJNEIPOŁĄCZENIA

Jednąznajważniejszychcechdobrzefunkcjonującychprzestrzenijesttakzwanewalkability[41]czyliorientowanieorganizacjidanegoobszarunaruchpieszy.Jesttonierozłączniezwiązaneztakimicechamiprzestrzenijakwielośćatrakcyjnychścieżek(bezpiecznych,estetycznychidostarczającychpozytywnychbodźcówprzechodniom),zminimalizowaniefizycznychipsychologicznychbarier(przejśćprzezuliceszybkiegoruchu,miejscniebezpiecznych,nieatrakcyjnych,przejśćpodziemnych,zamkniętychobszarówitp.).Ważneabyulicebyłyzaprojektowanetak,byzapewniaćużytkownikompoczuciebezpieczeństwaorazkomfortu,jednocześniełączącwzabudowieróżnorodnefunkcje[42].Tworzysięwówczasswegorodzajusiatka,gdziewęzłamisąelementyprzestrzenipublicznych:place,ulice,połączoneatrakcyjnymikorytarzami,któresamewsobiesąrównieżprzestrzeniamipublicznymi[1].Dzisiaj,werzezrównoważonegorozwoju,walkabilityjestjednąznajważniejszychcechprzestrzenimiejskich,podkreślanąprzezurbanistówipolitykównacałymświecie.Dlaczego?Poczęścijesttozwiązanezpromocjązdrowegostylużyciaizapobieganiuchorobomcywilizacyjnym.Najnowszebadaniapokazująnaprzykład,żeimwyższywskaźnikwalkabilitywdanejdzielnicytymmniejsząnadwagęmająjejmieszkańcy[43].Zbadańtychwynika,żewprowadzenienawetbardzoniewielkichzmianwplaniezagospodarowaniaprzestrzennegomożemiećwpływnazdrowieisamopoczuciemieszkańcówdanegoobszaru.Innymisłowy,imbardziejdanyobszarzachęcadochodzeniaispacerowania,tymmniejotyli,zatozdrowsisąjegomieszkańcy.Obokargumentówzdrowotnych,pojawiasięteżkwestiaprzyjaznościdlaśrodowiska(cojestzwiązanezmniejsząemisjądwutlenkuwęglawobszarachzurbanizowanychowysokimwskaźnikuwalkability)iprzełożenienawymiernezyskiekonomiczne(obszaryowysokimwskaźnikuwalkabilitysąteżjednymiznajdroższychiprzynoszącyminajwiększezyskiobszarówwmiastach).Coważne,mieszkańcówobszarówzurbanizowanychowysokimwskaźnikuwalkabilitycharakteryzujeteżwyższyniżprzeciętniekapitałspołeczny[44].3

Wieleczynnikówskładasięnawalkability,czylinatoczydanaprzestrzeńbędziesprzyjałaruchowipieszemuczynie.WnaszymopracowaniukierujemysięwytycznymizaproponowanymiprzezProjectforPublicSpaces,duńskimikryteriamijakościprzestrzenipublicznej[6]atakżewprzypadkuwalkabilitybardziejszczegółowymiwytycznymiwypracowanymidlategowymiaru[41].

3KapitałspołecznyrozumianyjesttutajzaPutmanem[57]jakotakiecechyorganizacjispołeczeństwa,jakzaufanie,normyipowiązania,któremogązwiększyćsprawnośćspołeczeństwaułatwiającskoordynowanedziałania:"Takjakiinnepostacikapitału,kapitałspołecznyjestproduktywny,umożliwiabowiemosiągnięciepewnychcelów,którychniedałobysięosiągnąć,gdybygozabrakło[...]Spontanicznawspółpracajestłatwiejszadziękispołecznemukapitałowi.Wtymrozumieniukapitałspołecznyjestwarunkiemkoniecznympowstaniaspołeczeństwaobywatelskiego.


35

4.1. Czytelnośćprzestrzeni/układciągówidostępnośćwizualna(legibility).

Czytelnośćprzestrzenna,awięcłatwośćzjakąmożemystworzyćmapępoznawcządanegoobszarujestjednązpodstawowychcech,naktórąnależyzwrócićuwagęprzyprojektowaniuprzestrzeniprzyjaznymużytkownikom[45].Naczytelność,czylistopieńwyrazistościelementówprzestrzeni,składasięczytelnośćjejelementówiichskonfigurowania.Pozwalaonanazrozumienieikategoryzacjęelementówprzestrzennych.

RealizacjawkoncepcjiRozwiązaniaprzedstawionewnowejkoncepcjizagospodarowaniaprzestrzennegoobszaruwokółPKiNcharakteryzujegeneralniedosyćwysokaczytelnośćprzestrzeni,którapowinnasprzyjaćorientacjipieszych.ObokjużistniejącychtakzwanychlandmarkówczylipunktóworientacyjnychtakichjakPKiNczystacjametra,koncepcjawprowadzaćnowecharakterystyczneobiekty,którebędąmogłyspełniaćtakąfunkcję(np.budynekpoświęconymiastuzlokalizowanywokolicachMetraCentrum).Koncepcjazakładateżwprowadzenienowychciągówkomunikacyjnych(zarównopieszychjakikołowych),zktórychwiększośćjestprzedłużeniemjużistniejącychciągów,copozwolinazachowanieczytelnościprzestrzennej.Tworzysięsiatkapołączeńzczytelnymikrawędziamiobszaruwytyczonymiprzezgłównearteriemiasta.Wewnątrztegoobszaruzostająteżzachowaneistniejące,dobrzezdefiniowaneijużfunkcjonującewświadomościużytkownikówobszarytakiejaknaprzykładParkŚwiętokrzyski.ZkoleiPlacDefilad,istniejącywświadomościużytkownikówtylkoznazwy,ipoprzezswojedzisiejszeniedodefiniowanieinieatrakcyjność(spowodowanągłównieobecnościąparkingu),stanowi“dziurę”wmapachpoznawczychtegoobszar[1].Dziśprzestrzeńtajestrzadkoużywanaiskutecznieodstraszaprzechodniów.

PlacDefilad,majednakszansęnato,żebystaćsięczytelnymilubianymrejonemtegoobszaru.Pierwszekrokizmierzającedodefiniowaniugoto,obecnewkoncepcji,wyznaczeniekrawędziplacupoprzezokalającągozabudowę.OtymjednakczyPlactenstaniesięrozpoznawalnymelementemnamapiepoznawczejWarszawyzadecydujądalszedecyzjeprojektowo‐administracyjne(otymbardziejszczegółowopiszemywczęścipoświęconeaktywnościomiwizerunkowimiejsca).Obszarem,wktórymczytelnośćmożebyćzaburzonajestzbiegprzedłużeniaulicyPoznańskiejzprzedłużeniemulicyWidok.CzytelnośćprzestrzeniwtymmiejscuzostajeprzerwanapoprzezprzesunięcieciąguwstronęPKiN.Proponujemy,zaKevinemLynchem,wprowadzenietakichrozwiązań,którepozwoliłybyzachowaćtączytelnośćprzestrzennątegowęzła(node).Jednąmożliwościąbyłobypoprowadzenietegociągupodtakimkątem,abytworzyłonnieprzerwanąścieżkę(path).Innymzabiegiempodwyższającymczytelnośćmogłobybyćzachowanieciągłościwizualnejtychdwóchciągówpoprzezpozostawieniedostępuwizualnegoprzeznp.znikomązabudowęnastykutychtrzechulic.PodobnyzabiegwykorzystanonaprzecięciuprzedłużeniaulicyPankiewicza,dziękiczemunastykutychścieżek,powstałplacmniejszejskali,asiatkaulicstałasiębardziejczytelna.Podcienie,zaproponowanewnajnowszejwersjikoncepcjimiejscowegoplanuzagospodarowania,odpowiedniorozwiązanemogąprzyczynićsiędozwiększeniaczytelnościnazbieguulicyPoznańskiejzprzedłużeniemulicyWidok.


36

4.2. Dostępnośćiciągłośćprzestrzenna

Ciągłośćprzestrzennaodnosisiędotegojakstrukturaciągówwpisujesięwsiatkęsąsiadującychpołączeńatakżeczyjestspójnawewnętrznie,tworzącnieprzerwanącałość[29].4Zwiększatoczytelnośćprzestrzeni,pozwalającnałatwiejszebudowaniemappoznawczychiorientacjęprzestrzenną.Obecnośćpołączeńpomiędzyszlakamiibrakbarier(zarównofizycznychjakipsychologicznych)powodujeteż,żewzrastaogólnadostępnośćmiejsc.Matozkoleibezpośrednieprzełożenienałatwiejszydostępi,cozatymidzie,częstszeużytkowaniedanychprzestrzeni.

RealizacjawkoncepcjiAutorzykoncepcjikładądużynacisknaciągłośćprzestrzennąobszaruwokółPKiNzkontekstem.Siatkaulic,nailepozwalazabudowamiejscowazostajezachowanalubodbudowana.Głównabarierą,stojącąnadrodzewytyczaniadokładnychprzedłużeńistniejącychjużulicjestPałacKulturyiNauki,któryswojąbryławchodziwośulicyChmielnej,ZłotejiSienkiewicza.Mimoto,ciągiproponowanewkoncepcjizachowujątęsiatkę,zniewielkimtylkoprzesunięciemszlaków.Znaszychbadań(raport),wynika,żewokółPałacuKulturyiNaukiprzecinasięwieleszlakówpieszychłączącychważnefunkcjonalnie,komunikacyjnieiatrakcyjnemiejsca.WtymobszarzeużytkownicykierująsięnajczęściejodstacjimetrawstronęZłotychTarasówiDworca,przechodzącdeptakiemlubtrasąprzypołudniowejpierzeiPKiN.Nowakoncepcjawykorzystujeteciągi,nieznacznietylkojeprzesuwając.JednakszlakpoprowadzonyprzyPałacu,odjegopołudniowejstrony,którybyłczęściowodostępnydlapojazdówkołowychterazbędziedomkniętytworzącciągłątrasę.Spowodujezwiększenieruchukołowegoijednocześnieprzestrzeńtastaniesięmniejprzyjaznaprzechodniom(otymbardziejszczegółowoponiżej).Zbadańwynika,żedziśniewieleosóbnatomiastkorzystazchodnikówwzdłużAlejJerozolimskichiul.Marszałkowskiej.Nowakoncepcjaczęściowopróbujerozwiązaćtenproblem,uatrakcyjniającciągprzyAlejachJerozolimskich.Pracowniaproponujetutajpasniskiejzieleniorazwodneelementyarchitekturykrajobrazu.Nieulegawątpliwości,żetrasatazyskawoczachużytkownikówibyćmożestaniesiębardziejpopularnymszlakiem.Zastrzeżeniajednakbudzątudwiekwestie.Popierwszeprzerwanaciągłośćprzestrzennaprzystykuzul.EmiliiPlaterspowodowanabrakiemprzejściadlapieszychwtymmiejscu.Przejściejestwprawdzieulokowanenieopodal,alezracjitego,żejestono(niemalże)przedłużeniempasażu,istniejebardzodużeprawdopodobieństwo,żeprzechodniekierującysięodstronydworcaCentralnegooZłotychtarasówbędąwybieraliwłaśnietenpasaż,anieszlakwzdłużAlei.KolejnezastrzeżeniabudziprzedzielenienadwieczęścipasemzieleniciągupieszegowzdłużAlejJerozolimskich.Jakożezieleńtabędziestanowiłaochronęodhałasudochodzącegoodulicy,wydajesiębyćbardzoprawdopodobne,żeużytkownicymającdowyborupółnocnąstronęchodnika(pomiędzyzieleniąapierzejamibudynków)apołudniową(bardziejhałaśliwąimniejciekawązewzględunaruchkołowy)wybiorąwłaśnietączęśćpółnocną,apołudniowapozostanienieuczęszczana,takjakjestidziś.Zdrugiejstrony,możnatętrasę

4OdnosimysiętutajdoterminuciągłośćprzestrzennawrozumieniuKevinaLyncha,jakociągłościwizualnejpolegającejnatym,żeużytkownik,przechodzącdanymszlakiemmapoczucie,żeniemaprzednimbarieraniprzerw,żeszlak,którymidzie,maswojąkontynuację,auliceiinneelementykrajobrazumiejskiegotworząnieporozrywany,zrozumiałyukład.


37

wykorzystaćprzywytyczaniuścieżekrowerowych(cozostałozaproponowanewbardziejszczegółowejkoncepcjiprzedstawionejprzezPracownię).Proponujemyprzeanalizowaćszerokośćtychdwóchczęściiumiejscowićpaszieleni(wrazzinnymiatraktorami)wtakisposóbby“zawłaszczał”dlaprzechodniówjaknajwiększączęśćchodnikapotejciekawszej,północnejstronie.Jednocześnienależyzwrócićszczególnauwagęnawysokośćproponowanejzieleni.Zieleńjakotaka,będzieuatrakcyjniaćtąprzestrzeń,alesamouatrakcyjnienieniewystarczy,abyzachęcićpieszychdochodzeniatymszlakiem.Najważniejsząprzeszkodądlaruchupieszegobędzietutajhałasodstronyulicy,którymożezostaćograniczonytylkodziękizastosowaniuodpowiednichrozwiązań,naprzykładwpostaciwyższychigęściejposadzonychdrzew(więcejoochronieprzedczynnikamipiszemywpodrozdzialepoświęconymbezpieczeństwuzpunktuwidzeniaochronyprzedczynnikamizewnętrznymi–str.24).

JeślichodziociągwzdłużulicyMarszałkowskiej,toistniejeryzyko,żewdalszymciągupozostanieonnieuczęszczanąinielubianątrasą.Koncepcjaniewprowadzabowiemtutajżadnychrozwiązań,któremogłybytenciąguatrakcyjnićdlapotencjalnychużytkowników.Wartouszczegółowićkoncepcjęipóźniejbardziejdokładnyplanzagospodarowaniaprzestrzennego,takabyzawierałonwięcejrozwiązańumożliwiającychpowstanietamciekawegoiatrakcyjnegoszlaku,którystanowiłbysamwsobiewartościowąprzestrzeńpubliczną.

Dziś,nadrodzedoswobodnegoprzepływuruchupieszegoiogólnejdostępnościstojąbariery.Osobybadanewymieniająprzedewszystkimprzejściapodziemne.Możnesięwnichzgubić,brakjestoznaczeń,wprawiająwdezorientację.Większośćbadanychnarzekateżnaestetykęprzejść,natożejesttambrudnoibrzydkopachnie.Sąteżtrudnodostępnedlaosóbstarszych,którechętnieskorzystałybyzeschodówruchomych.Wydłużająteżdystanspsychologiczny.Zjednejstronynowakoncepcjawprowadzawielenowychprzejśćnaziemnych.Wświetletychbadań,noweprzejściaproponowaneprzezPracowniesąbardzodobrympomysłemirozwiązująproblempodziemijakobarierpsychologicznychzaburzającychciągłośćszlakówpieszych.Umiejscowienienowychprzejśćwdużejmierzeodpowiadanapotrzebymieszkańców[1].WszczególnościwartotupodkreślićdobreulokowanieprzejśćprzyulicyMarszałkowskiejiAlejachJerozolimskich.Ulicą,naktórejjednaknajbardziejbrakujenaziemnychprzejśćużytkownikom,jestulicaEmiliiPlater,stanowiącaswoistąbarieręnanajczęściejuczęszczanymszlaku.PropozycjaPracowniwzasadzieodpowiadanatepotrzebyproponującprzejścienawysokościulicyWidok.Ostatecznymdomknięciemciągówpieszychbyłobyjednakprzejścienaprzedłużeniupołudniowegodeptaka,lubewentualnieminimalneprzesunięcieproponowanegoprzejściawtąstronę,takabyzachowaćciągłośćprzestrzenną.Innymrozwiązaniemmogłobybyćzwiększeniedostępnościwizualnejzbulwarudoprzejściapoprzez,naprzykładtakierozwiązaniaprzestrzenne,którenieograniczająprzechodniompolawidzeniaodstronypółnocnej.

Przejścianaziemneniwelujądystanspsychologicznyjakitworzyłyprzejściapodziemne,pozostajejednakwciążkwestiatego,żesamepodziemiasąmiejscaminielubianymiipostrzeganymijakoniebezpieczne.Badaninarzekająnaestetykęprzejść,nato,żejesttambrudnoibrzydkopachnie,łatwosiętamzgubićimiejscatewydająsięniebezpieczne.Wprowadzenieprzejśćnaziemnychspowoduje,żemniejosóbbędziekorzystałozprzejśćpodziemnych.Nierozwiążejednaktychproblemów,naktórezwracaliuwagęużytkownicy.Cowięcej,możejenawetpogorszyć‐zbadańpsychologiiśrodowiskowejwynika,żeimmniejludziwdanejprzestrzenitymbardziejwydajesięonaniebezpieczna[6].Pozostajewięckwestiaprzyszłegozagospodarowaniapodziemi,któraniezostałaporuszonawewstępnejkoncepcjizagospodarowaniaobszaruwokółPKiN.


38

Ostatnimważnymaspektem,naktórytrzebazwrócićuwagę,aktóregozabrakłowogólnejkoncepcjitoprojektowanieuniwersalne5.Byćmożekoncepcjajestnatymetapiezbytogólnaabyzawieraćtenwymóg,ważnejednak,abyzostałonzawartywbardziejszczegółowymplanie.Każdebardziejszczegółowerozwiązanieprzestrzennepowinnospełniaćzasadyprojektowaniauniwersalnegoibyćprzystosowanedlaosóboszczególnychpotrzebachruchowych.Niechodzitutylkooprzystosowanieprzestrzenidlaosobyniepełnosprawne,aletakżeorozwiązaniachmającychnauwadzewszystkichpotencjalnychużytkowników:osobystarsze,rowerzystów,rodzicówzwózkamiczyturystówzwalizkaminakółkach.

4.3. Zorientowanienaruchpieszyaszerokopojętebezpieczeństwo

4.3.1. WalkabilityapoziombezpieczeństwaPoczuciebezpieczeństwaodczuwanepodczasprzemieszczaniasięprzestrzenimiejskiejjestpochodnąogólnegopoczuciabezpieczeństwawprzestrzenipublicznej.Szerzejomawiamytenaspektwpunkcietraktującymowizerunkumiejsca(str.24).

4.3.2. Walkabilityadominacjaruchupieszego.

Tylkoprzestrzeńprzyjaznapieszymstanowidobrąprzestrzeńpubliczną.ZtegozałożeniawychodząautorzykoncepcjizagospodarowaniaobszaruwokółPKiN.Widaćtonaprzykładprzystworzeniunowychprzejśćdlapieszych,mającychzastąpićnielubianeprzezwarszawiakówpodziemia.Założenieto,owyższościruchupieszegonadkołowym,jestzgodneznajnowszymitrendamiświatowymi(Londyn,NowyJork,Berlin,Skandynawia;[46]wplanowaniuurbanistycznym.Założenietopozostajerównieżwzgodziezrekomendacjamipsychologówśrodowiskowych.

RealizacjawkoncepcjiZwieluopracowańibadańnadmiejskąprzestrzeniąpublicznąwynika,żepodstawowymwarunkiem,abyprzestrzeńtabyłaprzyjaznapieszymjestbrakdominacjiruchukołowego,którystanowinajwiększąinajgroźniejsząbarierędlapieszych[5][4][6][14].Pomimo,żeautorzykoncepcjiwychodząztrafnegozałożeniaopriorytetowymtraktowaniuprzechodniów,niektórezrozwiązańprzeznichproponowanychwkoncepcji,pozostajeznimwsprzeczności.Autorzy

5Projektowanieuniwersalnejestpodejściemdoprojektowaniaarchitektonicznego,zakładającymrealneposzanowanieindywidualnościkażdegoczłowieka–użytkownikaarchitektury.Jakpiszeprof.EwaKuryłowicz,ekspertds.projektowaniauniwersalnegoArchitects’CouncilofEuropeACE[68]termintenzyskałróżnenazwy,“projektowanieuniwersalne”,“projektowaniezwłączeniemwsyztkichpotrzeb”czy“projektowaniedlawszystkich”.Żadnaztychnazwniejestdoskonała,ijaksięwydajebyćniemoże.Podaneeufemizmydotycząbowiemstanuprzejściowegopomiędzyprojektowaniemzuwzględnieniempotrzebosóbniepełnosprawnych,traktowanychjakospecjalistycznaczęśćwiedzyprojektowej,astanengdywszyscyludzieniezależnieodichstanuzdrowiaimożliwościciałaiumysłustanąsiępełnoprawnymiadresatamidziałańwszystkichuczestnikówłancuchatzw.procesuinwestycyjnego.Szczegółowyopiswymagań,zaleceńizasadprojektowaniauniwersalnegomożnaznaleźćwpublikacjiprof.Kuryłowicz[68].


39

koncepcjiproponująnoweciągikołoweorazdomykajątejużistniejące:

• przedłużenieulicySienkiewicza(północnaczęśćPKiN‐pomiędzyParkiemŚwiętokrzyskimaPKiN

• przedłużenieulicyChmielnej(wzdłużpołudniowejczęściPKiN)

• przedłużenieulicyPankiewicza.Nieuchronniespowodujezwiększonyruchkołowywtymkwartale.Badanianaukowe[47][48]pokazująbowiem,żedostarczanienowejinfrastrukturydlaruchukołowego,budowanienowychdrógiautostradorazposzerzanietychjużistniejących,nietylkoniezmniejszanatężeniaruchukołowegoikorków,awręczprzeciwnie,intensyfikujeruchizwiększailośćsamochodów.Przykładowo,badaniaprowadzonenaUniwersytecieKalifornijskimprzezponad2dekadywyraźniepokazują,żenakażdedodatkowe10%infrastrukturydrogowej,ruchsamochodowywzrastao9%.Mechanizmtenznanyjestpodnazwąinducedtraffic,czyliwywołanyruchkołowy.Jednocześniebadaniapokazująteżodwrotnązależność‐immniejszaprzepustowośćdróg(mniejulicotwartychdlaruchukołowego)tymmniejludzikorzystazsamochodujakośrodkutransportu.Wświetletychdowodównaukowych,założenie,naktórymopierasiękoncepcjaPracowni,mówiąceotym,żewprowadzeniepołączeńszybkiegoruchupozacentrumWarszawydoprowadzidozmniejszonegoruchuwśródmieściuwydajesięniestetyniesłuszne.Abstrahującodsamegofaktu,żenowazabudowaplanowanawtymobszarzewygenerujenowyruch,dodatkowyruchzostaniewytworzonypoprzezsamowytworzenienowychciągówkomunikacjikołowej.

Wtymkontekścietedwazałożenia:tworzenienowychmożliwościdlaruchukołowego(bezograniczeńruchuwtymobszarze)iprzyjmowanieruchupieszychzapriorytet‐sązesobąsprzeczne.Wprzestrzeni,gdziepieszyisamochódsąnarównychprawach,ruchkołowyzawszezwyciężaze“słabszym”pieszym[49][50][27]ipowodujedominacjęruchukołowego.Przestrzeń,wktórejprzeważaruchkołowyprzestajebyćprzestrzeniąpublicznąamiejsceprzestajetętnićżyciemizamiera.PrawidłowośćtązauważyłiudowodniłDavidAppleyardwklasycznymjużbadaniu,wktórymporównywałzachowaniaikontaktyspołeczneuludzimieszkającychprzypodobnychulicach,różniącychsięodsiebietykonasileniemruchukołowego.Okazujesię,żeimwiększenasilenieruchukołowego,tymużytkownicywchodząwmniejkontaktówspołecznychimająmniejsząchęćprzebywaniawdanejprzestrzeni.

Jednocześnienajnowszahistoriaplanowaniaurbanistycznegodostarczanamtwardychdowodównato,żeimbardziejograniczonyruchkołowy,tymbardziejpełneżyciastająsięmiejscaiulice.NajlepszymprzykłademjesttutajmodelKopenhaski,gdzienaprzestrzeniostatnich40latregularnieistopniowoograniczanoruchkołowywcentrummiasta,dziękiczemuprzestrzeńmiejskazaczęłacorazbardziejtętnićżyciem.DuńskieCentrumBadańnadPrzestrzeniąPublicznądostarczanamteżtutajdokładnych,mierzalnychdanych,którewskazują,żespołeczneirekreacyjneużytkowanietychulicimiejscwzrosłotrzykrotniedziękizastosowaniuograniczeńwruchukołowymaKopenhagazostałaoficjalniewybranaprzezRIBAjakonajbardziejprzyjaznemieszkańcommiastonaświecie,oprzykładowychwręczprzestrzeniachpublicznych.

Abyspełnićtopodstawowezałożenie,ouprzywilejowanejpozycjipieszegowtejprzestrzeniizapobiectymsamymzamieraniuwniejżyciaproponujemy,abyuwzględnićwkoncepcjistworzeniestrefyruchuuspokojonegowtymobszarze(adokładniejnaciągachruchukołowegoproponowanychwtejkoncepcji).Możnatozrobićnawielesposobów,odwołującsiędocałejpulizabiegówspowalniającychruch,począwszyodtakprostychzabiegówjakograniczenieprędkościi


40

wprowadzanierondzamiastskrzyżowańporozwiązanienajbardziejprzyjaznedlaprzechodniówznanepodholenderskąnazwą“woonerf”[51][14].Jesttotakitypulicy,naktórejruchkołowyjestdopuszczony,jednaknajważniejsiinajbardziejuprzywilejowanisąprzechodnieorazalternatywneformytransportu,jaknaprzykładrower.

Istniejąniezbitedowodynato,żetakierozwiązaniaprowadząnietylkodozwiększonegorzeczywistegoiodczuwanegopoczuciabezpieczeństwaużytkowników,aletakżedopostrzeganiadanejprzestrzenijakobardziejatrakcyjnej.Cowięcej,związanejesttorównieżzewzmożonąaktywnościąekonomicznąwdanychmiejscach,jakożeprzebywająctamczęściejidłużej,użytkownicykorzystajązusługulokowanychwtychobszarach[52].

4.4. Odczuwanykomfort,wygodaiprzyjemnośćchodzenia

Jakwynikazbadańprzeprowadzonychwcześniej[1],osobybadanechciałybyrównież,byistniejącelubnowoprojektowaneszlaki,nieprowadziłytylkozceludocelu,alebyłyalejkami.Miałyoprawę,scenografię,byłyzdefiniowaneiczytelneorazgenerowałyprzyjemnedoświadczenia.

RealizacjawkoncepcjiNatympoziomieogólnościkoncepcji,niemamymożnościszczegółowoocenićczywszystkiewytyczoneciągirzeczywiścieprzyjmątakąformęprzestrzenną,któraspełniałabytewymogiiczyużytkownicybędąlubilitędychodzić.Zależytoodwieluczynników,zarównoprzestrzennychjakibardziejspołecznych

Przedewszystkim,abyprzechodzenieispacerowanietędysprawiałoużytkownikomprzyjemnośćto,jakjużwielokrotniezostałotowspomnianewtymopracowaniu,przestrzeńtamusitętnićżyciem.Jesttoconierozłączniezwiązanezaktywnościamimającymitumiejsce.

Ważnejestteżtutajskalabudynkóworazdbanieodetaliestetykęfasadipierzei.Jakwskazująnaprzykładnajnowszebadaniazpograniczaarchitekturyineuropsychologii–projektyarchitektonicznezaprojektowanezdbałościąoszczegółiutrzymanewludzkiejskalisąnietylkopostrzeganejakobardziejestetyczne,alesprawiająteżludziompodprogowo(awięcniedokońcaświadomie)większąprzyjemność[53][54].Możnastądwyciągnąćwniosekirekomendację,byćmożeprzydatnąnadalszychetapachprocesuprojektowego,żewarto,abyfasadybudynkówiarchitekturawogóle,byłyprojektowanezdbałościąodetaliludzkąskalę(innymisłowy,dużepłaskiepowierzchnienaktórychniemożna“zawiesićoka”,jeślisięjużpojawiają,topowinnyiśćwparzezrozwiązaniamimniejszejskali).

ZadaszonypasażProponowanypasażwykorzystujejużistniejącyszlak,pomiędzymetremaZłotymiTarasami,istniejejednakryzykożenieprzyjmieonformyinteresującejiprzyjaznejalejki,jakiejoczekująużytkownicy.Tocoprzemawianajegokorzyśćtozadaszenie,którezapewniaużytkownikomochronęprzednieprzyjemnymiczynnikamizewnętrznymi–awięcdeszczemiśniegiem.


41

Jednocześniejednakwłaśnietozadaszenieograniczamożliweodczuwaneprzyjemnościzładnejpogodyiprzebywaniawprzestrzenipublicznejnaświeżympowietrzu.Wciepłysłonecznydzień,pomimo,żepromieniesłonecznebędądocierałyużytkowników,będęjednakprzefiltrowaneprzezszklanydach.Niedysponujemyszczegółowaanaliząnasłonecznieniategoodcinka,alezracjitego,żejesttociągowąskimprzekroju,ograniczonyzabudowąodstronypołudniowej,możemyzdużymprawdopodobieństwemprzewidywać,żeprzestrzeńtabędziezacienionaprzezwiększośćdnia.Przepływpowietrzaito,czymożliwebędzietamdoświadczanieorzeźwiającychpodmuchówwiatru,zależnebędzieodbardziejszczegółowychrozwiązańprojektowych‐możemyjednakzakładać,iżistniejeryzyko,żedachograniczyswobodnyprzepływpowietrzaprowadzącdopowstaniadusznejzamkniętejprzestrzeni,lubwręczprzeciwnie–dopowstaniatunelu,gdzieprzezwiększośćczasubędziewiałwiatr.

Koncepcjanieuszczegóławiateżwymagańcodoobecnościelementówśrodowiskanaturalnego(awięczieleniiwody)natymodcinku,ajakwynikazcytowanychtujużwielokrotniebadań[2][23],towłaśnietecechyśrodowiskazapewniajązwiększonykomfortiprzyjemnośćzkorzystaniawprzestrzenimiejskiej.Wydajesię,żeistniejewięcejwadniżzaletproponowanegozadaszenia.To,coużytkownicyzyskująprzezzastosowanietakiegorozwiązaniamogłobybyćteżosiągniętepoprzezodpowiedniąartykulacjęelewacji(częściowezadaszenia,bramy).Istniejewięcobawa,żepasażmożestaćsiętunelem,doktóregoludziewchodzątylkopoto,byzrobićzakupy.Nieoznaczato,żeużytkownicyniebędątuwogóleprzychodzić–jesttoprzecieżciągbardzodobrzeskomunikowany,odużejciągłościzokalającągo,proponowanątkankąmiejską.Alemożnazaryzykowaćstwierdzenie,żeniebędzieonspełniałinnychfunkcji,niżgaleriahandlowa,zlokalizowananieopodal.

BulwarspacerowyodstronyAlejJerozolimskichBulwarspacerowyodstronyAlejJerozolimskichmastanowićprzeciwwagędlapasażu.Totuużytkownicymająprzychodzićdlaprzyjemności–matobyćprawdziwaprzestrzeńpubliczna,arozwiązaniaproponowanewkoncepcji(woda,zieleń,szerokichodnik),idobrenasłonecznieniemająspowodować,żeprzestrzeńtabędzietętniłażyciem.Wświetledorobkupsychologiiśrodowiskowej,zaleceniatedoskonalespełniająwymogiprzyjaznejikomfortowejprzestrzenipublicznej.Pewnezastrzeżenia(októrychwspominamypowyżej)wzbudzanadmiernyhałasspowodowanyruchemkołowymodstronyAlejJerozolimskich.Wydajesię,żeproponowanadosyćniskazieleńielementywodnemogąniestanowićodpowiedniejochronyprzedhałasem,comożezniechęcićużytkownikówdozatrzymywaniasięnadłużejwtejprzestrzeniiwypoczywaniawniej.Kolejnymaspektem,naktóryzwracamyuwagę,jestobniżonaciągłość(adokładniejprzerwanieciągupieszegoprzezprzeprowadzenieulicyPankiewiczazruchemkołowymwprzecinającejbulwar)idostępnościtegoszlaku(brakprzejściadlapieszych,którezapewniłobytąciągłośćbulwaruodstronyzachodniej).Podsumowując:koncepcjaproponujedwaciągipieszenaosiwschód–zachód.Jedendobrzeskomunikowany,główniespełniającyfunkcjehandlowe,odgrodzonyodruchukołowego,alemającyograniczony(przynajmniejnatymetapie)potencjałjeślichodziostworzeniedobrejprzestrzenipublicznej.Wprzypadkudrugiegobulwaruproponujesięszeregrozwiązańzapewniającychkomfortizwiększającychprzyjemnośćkorzystania(szerokichodnik,instalacje


42

wodne,zieleń),alerównocześnieciągniejestdobrzeskomunikowany,charakteryzujegomniejszadostępnośćisłabaochronaprzedhałasemizanieczyszczeniamizwiązanymizruchemulicznym.Wpewnymsensietedwaciągiwydająsiędopełniać,jednak,zracjiwspomnianychtuczynników,istniejeryzyko,żeosobnożadenznichniebędziestanowiłdobrejprzestrzenipublicznej.Wprowadzeniejednegoszerszego,dobrzeskomunikowanegoszlakupieszego,niezadaszonego,iniezacienionego,zatołączącegowsobiepozytywnerozwiązaniaobuciągów,mogłobystanowićdobrąalternatywę.Przestrzeńtamogłabynietylkopełnićrolęcentrumhandlowo‐usługowego,gdzieużytkownicyprzychodzązrobićzakupy,alemogłabyteżbyćdobrymmiejscemspotkań,gdziemożnausiąśćprzyfontannieiporozmawiaćczynapićsiękawywcieniudrzew,zdalaodszumuprzejeżdżającychsamochodów.

III. PODSUMOWANIE

WtejczęścizamieszczonazostałatabelazawierającazestawienieistotnychdlakoncepcjiplanuzagospodarowaniaelementówprzestrzeniotoczeniaPKiNiskróconewnioskizichanalizynaczterechomawianychwymiarach.

Opis Aktywności Kontakty Wizerunek

Bezpieczeństwo Tożsamość

PlacDefilad Odkryty,rozległyplac;szczegółowarealizacjanieuwzględnionawprojekcie.Zamkniętydlaruchukołowego

•Opróczimprezmasowychnieoferujezbytwieluafordnacji(natympoziomieogólnościkoncepcji)

•Miejscepotencjalniesprzyjającekontaktom–możliwośćorganizowaniaimprezmasowych,wzależnościodrealizacjitakżespacerów

•Brakzagrożeńzestronyruchukołowego

•Zwiększenieznaczeniaplacu,przywróceniefunkcjicentralnegoplacumiejskiego•Rozwójfunkcjikulturalnej,nawiązaniedotradycjitargów/wystaw/różnegorodzajuspotkań•Krawędziezabudowypozwolądomknąćplac‐będzieonbardziejczytelny,comożesprzyjaćrozpoznawalnościmiejsca

PlacprzedwejściemdoKinoteki

Placzamkniętydlaruchukołowego

•Oddzielenieplacuodzabudowyi ciągupieszychmożesprawić,żemiejscetobędziemniejatrakcyjnezewzględunamniejsządostępność

•Jużobecniewykorzystywanejakomiejscespotkań

•Miejscezacienioneprzezwiększośćczasu

•Kontynuacjaobecnejfunkcji

PlacnaprzedłużeniuulicyPankiewicza

Rozszerzenieulicywformieplacu

•Przyruchukołowymprzeprowadzonymprzezplacniewszystkieaktywnościbędąmogłybyćrealizowane

•Miejscezacienioneprzezwiększośćczasu•Ruchkołowypoprowadzonyjestprzezplac,copodnosipoziomzagrożeniazwiązanegozwypadkami

•Nieokreślonafunkcjamiejsca

PlacprzedwejściemdoPałacuMłodzieży

Boisko/Lodowisko •Miejsceaktywnościsportowych‐rozwójdotychczasowejfunkcji•ruchkołowyoddzielającyodogroduzimowegomożesprawić,żerodzicebędąbalisięprzychodzićtamzdziećmi

•Miejscespotkańizabawmłodzieży

•Oddzielenieplacuodogroduzimowegoulicązdominacjąruchukołowegomożestwarzaćdodatkowezagrożeniai/lubwpływaćnaogólnąpercepcjębezpieczeństwa

•Rozwijaniedotychczasowejfunkcji

ZESTAWIENIE ELEMENTÓW KONCEPCJI OTOCZENIA PKIN - OCENA POD KĄTEM PSYCHOLOGII ŚRODOWISKOWEJ

Opis Aktywności Kontakty Wizerunek

Placnadstacjąmetra

Placzamkniętydlaruchukołowego.Wpobliżubudynekpoświęconymiastu‐punktinformacyjny

•Prawdopodobneprzejęciedzisiejszejfunkcjizagłębionegoplacu,takżejakomiejscaspontanicznychwystępówartystycznych•Dodatkowoplacbędziepełniłfunkcjęcentruminformacji

•Potencjalnemiejscespotkań,skądmogąrozpoczynaćsięwędrówkidoinnychczęściobszaru

•Bezpiecznyjeślichodziozagrożeniazwiązanezruchemkołowym•Hałas•Małaatrakcyjnośćwizualna

•możliwafunkcjajakocentralnegopunktuspotkań;miejscaskądzaczynająsiędalszewędrówkiwgłąbobszaru•obecnośćbudynkuinformacjimożesprawić,żebędzietotakżedobrypunktstartudlaturystów•Budynekpoświęconymiastumożestaćsięnowymlandmarkiemzwiększającymczytelnośćprzestrzennąobszaru

Placpodziemnyprzystacjimetra

Zakrycieobecnieistniejącegoplacu

•Obecniejesttomiejscespotkań,orazspontanicznychwystępów‐istniejeryzyko,żeprzykrycieplacuspowoduje,żeniebędzietodobremiejscedlatychaktywności

•Miejscespotkań‐funkcjętęprawdopodobnieprzejmieplacnaziemny

•Możliwadegradacjaprzestrzenizewzględunazacienienie

•Obecnieplacjestmiejscemcharakterystycznymirozpoznawalnym,jestpunktem,gdzieludzieumawiająsię;dużeryzyko,żeprzykryciegospowoduje,żebędzietylkoiwyłączniewęzłemkomunikacyjnym•Jakoodkrytyplacjestswoistymlandmarkiem;zakryciegodegradujegodoroliwęzłakomunikacyjnego

ParkŚwiętokrzyski Otwartypark •Jużobecniemiejscegdziemożnapospacerować,przyjśćzpsem,czypobawićsięzdzieckiemprzyfontannie•Dodatkowąatrakcjąmożestaćsięogródzimowyzapewniającmiejsceskądwygodniesięobserwuje,gdziemożnausiąśćicośzjeść

•Miejscejużobecnieocenianepozytywniewkontekściekontaktówmiędzyludzkich•Możliwedalszerozwijanietejfunkcjizewzględunanowyruchpieszy•Dodatkowym,atrakcyjnymmiejscemspotkańmożestaćsięOgródZimowy

•Zwiększeniezacienienia•Hałas

•Zachowaniedotychczasowejfunkcji•Miejscetojużterazmadosyćwyraźnątożsamośćiwizerunekizdużymprawdopodobieństwemzostanąonezachowanelubnawetwzmocnione/poprawione•Dobreskomunikowaniezresztąobszaru,dziękinaziemnymprzejściomdlapieszych–znaczenieparkumożewzrosnąć(takżezewzględunawiększąliczbęludzipotencjalniezniegokorzystających)

ZabudowaodstronyAlejJerozolimskich

Zabudowaomieszanejwysokości‐budynki30i45metrowe,zktórychwyrastająwieżowce;całośćpoprzecinanasiatkąulic

•Potencjalniemiejscedlawieluaktywności‐wzależnościodtego,coznajdziesięwparterachbudynków

•Parterybudynkówmająpełnićfunkcjehandlowe,usługoweigastronomiczne–mogąstaćsięinteresującymmiejscemzpunktuwidzeniakontaktówspołecznych

•Zacienienie•Możliwepowstanietunelipowietrznych

•Nawiązaniedoprzedwojennegoukładuprzestrzennego–przywrócenieczęścitożsamościhistorycznej•Nowatożsamość:„city”,wielkomiejskiecentrum•Czytelnyukładprzestrzenny

ZESTAWIENIE ELEMENTÓW KONCEPCJI OTOCZENIA PKIN - OCENA POD KĄTEM PSYCHOLOGII ŚRODOWISKOWEJ

CIĄGIZAWARTEWKONCEPCJIElement Opis OcenawkontekściepsychologiiśrodowiskowejCiągwzdłużAlejJerozolimskich

Bulwar,poszerzonychodnik,zpasemzieleni(zieleńwdonicachiinstalacjewodne)

• Czytelnakrawędźobszaru• Więcejmiejscadlaprzechodniów• Zwiększonaciągłośćpoprzezdodaniedodatkowychprzejść• Zaburzonaciągłość:przejścieiruchkołowynaprzedłużeniuul.Pankiewicza• Paszieleniprzecinającynapół‐tworzy2ciągi;istniejeryzyko,żetenodstronyulicybędziemałoużywany• Potencjalniemiejscedlawielurodzajówaktywności,wtymuprawianiasportu:joggingu,jazdynarowerze;• Bardzoważnajestszczegółowarealizacja–odniejzależy,czymiejscetobędziedobrzefunkcjonowało• Potencjalnemiejscespotkań–miejscemożesprzyjaćinterakcjomspołecznymALE:• Pasniskiejzielenitylkoczęściowoodgradzającyodulicyihałasu• Zagrożeniehałasemizanieczyszczeniamizwiązanymizruchemdrogowym• Niezbytdobrzeskomunikowany–niełączyżadnychważnychmiejsc,brakprzejściaprzyEmiliiPlater

Przedłużenieul.Widok Zadaszonypasaż • Potencjalniemiejscedlawieluaktywności‐wzależnościodtego,coznajdziesięwparterachdomów• Punktyusługowo‐handlowe,kawiarenkisprzyjająceinterakcjom• Osłoniętyoddeszczu• Minimalnezagrożeniazestronyruchukołowego• Ryzyko,żeprzestrzeńtabędziebardziejprywatna,niżpubliczna• Nowehandlowo‐usługowecentrumstolicy• Utrzymaniemiejscawczystościmożebyćproblematyczne• Dodatkowedoświetleniemożeprzedłużyć„czasżycia”pasażu• Możesprawiaćwrażeniedługiego,wąskiegoinudnegotunelu• Ograniczonemożliwościczerpaniaprzyjemnościzładnejpogodyielemntówśrodowiskanaturalnego

CiągwzdłużPKiNpołudniowy

Ulicazprzeznaczeniemnaruchkołowy

• Przedłużenieciągu,utworzenieulicyprzelotowejspowodujezwiększenienatężeniaruchukołowegoczyniącprzestrzeńmniejprzyjaznądlapieszych

• Brakdodatkowychafordancji/trasamożepozostaćtylkociągiemkomunikacyjnym• Brakwsparciadarozwojuinterakcjispołecznych• Ryzykowypadków,zewzględunakrzyżowaniesięścieżekpieszychzsamochodowymi

CiągwzdłużPKiN‐północny


• Domknięcieciągukomunikacyjnegomożezwiększyćruchobniżającatrakcyjnośćdlapieszych• TworzybarierępomiędzyplacemprzedwejściemdoPałacuMłodzieży,aogrodemzimowym• Ryzykowypadków,zewzględunakrzyżowaniesięścieżekpieszychzsamochodowymi• Odzielenieboiska/lodowiskaodogroduzimowego

Ciąg/ul.EmiliiPlater Ulicazprzeznaczeniemnaruchkołowy

• PrzejścieprzyprzedłużeniuulicyWidokwulokowaneprzypasażualebrakdobrejciągłościdlabulwaru• Prawdopodobnyznacznyruchdrogowy

CiągwzdłużMarszałkowskiej

Chodnikdlapieszychwzdłużulicy,

• Naziemneprzejściadlapieszychzwiększastopieńprzyjaznościobszarudlapieszych• Brakdodatkowychatrakcji,trasamożepozostaćmałouczęszczanainielubiana

Przedłużenieul.Pankiewicza


• utworzenieplacunaprzedłużeniuulicysprawia,żeukładjestczytelny,aciągłośćjestzachowana• ruchsamochodowymożebyćdosyćdużynatymodcinku‐przecinającpieszepasaże

Przedłużenieul.Poznańskiej

Ulicazprzeznaczeniemnaruchpieszy

• Zbiegprzedłużeniaul.Poznańskiejzprzedłużeniemul.Widok.CzytelnośćprzestrzeniwtymmiejscuzostajeprzerwanapoprzezprzesunięcieciąguwstronęPKiN.Zaproponowanepodcienie,odpowiedniorozwiązane,mogąprzyczynićsiędozwiększeniaczytelnościnazbieguul. Poznańskiejzprzedłużeniemul. Widok.

Przejściapodziemne Nieuwzględnioneszczegółowowkoncepcji

• Ograniczonailośćmożliwychaktywności• Możnasięwnichzgubić,brakjestoznaczeń,wprawiająwdezorientację• Ochronaprzedwpływemczynnikówatmosferycznych• Niesprzyjającewarunkidointerakcjispołecznych• Potencjalnieniebezpiecznemiejsce• Większośćbadanychnarzekateżnaestetykęprzejść,natożejesttambrudnoibrzydkopachnie


43

Bibliografia

1. Skorupka,A.,Szczepańska,J.,RaportzbadańwrejoniePałacuKulturyiNauki.2008,StowarzyszenieMiastosfera,Lifespace,GrupaUrbanika:Warszawa.

2. Whyte,W.H.,TheSocialLifeofSmallUrbanSpaces.1980:ConservationFoundation.125.3. Sorkin,M.,Trafficindemocracy,inGivingground.Thepoliticsofpropinquity,J.CopjecandM.

Sorkin,Editors.1999.p.1‐18.4. Gehl,J.,L.Gemzøe,andK.Stennhard,PublicSpaces,PublicLife.1999:DanishArchitectural

Press.5. Kent,F.,HowtoTurnaPlaceAround.2000:ProjectforPublicSpaces.6. Gehl,J.,etal.,NewCityLife.2006:DanishArchitecturalPress.7. Madanipour,A.,Publicandprivatespacesofthecity.2003,London;NewYork,NY:

Routledge.8. AmericanPlanningAssociation(APA)[cited;Availablefrom:

http://www.planning.org/greatplaces/spaces/characteristics.htm.9. Kunstler,J.H.,Thegeographyofnowhere:theriseanddeclineofAmerica'smanmade

landscape.1993,NewYork:Simon&Schuster.10. Newman,O.,Creatingdefensiblespace,ed.UnitedStates.Dept.ofHousingandUrban

Development.OfficeofPolicyDevelopmentandResearch.andRutgersUniversity.CenterforUrbanPolicyResearch.1996,Washington,D.C.:U.S.Dept.ofHousingandUrbanDevelopmentOfficeofPolicyDevelopmentandResearch.

11. Onthecomms.[cited;Availablefrom:http://onthecommons.org/]12. Bell,P.A.,etal.,Psychologiaśrodowiskowa.2004:GdańskieWydawnictwoPsychologiczne.13. ProjectforPublicSpaces(PPS)‐PlacemakingforCommunitiesThePowerofTen.[cited;

Availablefrom:http://www.pps.org/info/newsletter/november2004/november2004_ten14. Carr,S.,etal.,Publicspace.Cambridgeseriesinenvironmentandbehavior.1992,Cambridge

England;NewYork,NY:CambridgeUniversityPress.15. Reid,H.E.,TrafficCalming:StateofthePractice.1999,Washington:Instituteof

TransportationEngineers.16. Eran,B.‐J.,Changingtheresidentialstreetscene.JournaloftheAmericanPlanning

Association,1995.61(4):p.504‐504.17. Walkinginfo.org:SharedStreet(GreenStreet).[cited;Availablefrom:

http://www.walkinginfo.org/engineering/calming‐street.cfm.]18. ProjectforPublicSpaces(PPS)PlacemakingforCommunitiesTenPrinciplesforCreating

SuccessfulSquares.[cited;Availablefrom:http://www.pps.org/parks_plazas_squares/info/parks_plazas_squares_articles/squares_principles.]

19. Cermak,J.E.,etal.,eds.WindClimateinCities.1995,Springer.20. Nasar,J.L.andK.M.Jones,LandscapesofFearandStress.EnvironmentandBehavior,1997.

29(3):p.291‐323.21. ProjectforPublicSpaces(PPS)‐UnderstandingParkUse‐InappropriateActivities[cited;

Availablefrom:http://www.pps.org/parks_plazas_squares/info/parkuse/toronto_safety_6.22. Kaplan,R.andS.Kaplan,Theexperienceofnature:apsychologicalperspective.1989,

Cambridge;NewYork:CambridgeUniversityPress.


44

23. Kaplan,S.,Therestorativebenefitsofnature:Towardanintegrativeframework.JournalofEnvironmentalPsychology,1995.15(3):p.169‐182.

24. Gómez,F.,J.Jabaloyes,andE.Vaño,GreenZonesintheFutureofUrbanPlanning.JournalofUrbanPlanning&Development,2004.130(2):p.94‐100.

25. Marcus,C.C.andC.Francis,Peopleplaces:designguidelinesforurbanopenspace.2nded.1998,NewYork:JohnWiley&Sons.

26. Özgüner,H.andA.D.Kendle,PublicattitudestowardsnaturalisticversusdesignedlandscapesinthecityofSheffield(UK).LandscapeandUrbanPlanning,2006.74(2):p.139‐157.

27. Gehl,J.,Lifebetweenbuildings.2001:DanishArchitecturalPress.28. DesignforallEurope.[cited;Availablefrom:http://www.designforalleurope.org/.]29. Hillier,B.,SpaceistheMachine:AConfigurationalTheoryofArchitecture.2007,London:

SpaceSyntax.30. Sorkin,M.,Startingfromzero:reconstructingdowntown.NewYork.2003,NewYork,NY:

Routledge.31. Midgley,J.,Communityparticipation,socialdevelopment,andthestate.1986,London;New

York:Methuen.32. Levine,J.,Transportation:LinkingLandUsageandMobility,inPreservingandenhancing

communities:aguideforcitizens,planners,andpolicymakers,E.M.Hamin,P.Geigis,andL.Silka,Editors.2007,UniversityofMassachusettsPress:Amherst.p.153‐167.

33. Isyumov,N.,WindTunnelStudiesofBuildingsandStructures.1998:ASCEPublications.34. Ruotsalainen,J.,Preventingpedestrianslippingaccidentswithhelpofaweatherandpavement

conditionmodel,inWalk21VCitiesforPeople,TheFifthInternationalConferenceonWalkinginthe21stCentury.2004:Copenhagen,Denmark.

35. Raimbault,M.andD.Dubois,Urbansoundscapes:Experiencesandknowledge.Cities,2005.22(5):p.339‐350.

36. Proshansky,H.M.,TheCityandSelfIdentity.EnvironmentandBehavior,1978.10(2):p.147‐169.

37. SanFrancisco.BetterStreetsPlan.Policiesandguidelinesforthepedestrianrealm.2007[cited;Availablefrom:http://www.sfgov.org/site/uploadedfiles/planning/Citywide/Better_Streets/proposals.htm.]

38. Engwicht,D.,MentalSpeedBumps.2005:Envirobook.39. Walker,C.,ed.ThePublicValueofUrbanParks.2004,TheUrbanInstitute:Washington.40. Godbey,G.,A.R.Graefe,andS.W.James,TheBenefitsofLocalRecreationandParkServices.

1993,Ashburn,VA:NationalRecreationandParkAssociation,NationalRecreationFoundation.

41. Leyden,K.M.,SocialCapitalandtheBuiltEnvironment:TheImportanceofWalkableNeighborhoods.AmJPublicHealth,2003.93(9):p.1546‐1551.

42. Alfonzo,M.A.,ToWalkorNottoWalk?TheHierarchyofWalkingNeeds.EnvironmentandBehavior,2005.37(6):p.808‐836.

43. Frank,L.D.,etal.,Linkingobjectivelymeasuredphysicalactivitywithobjectivelymeasuredurbanform:FindingsfromSMARTRAQ.AmericanJournalofPreventiveMedicine,2005.28:p.117‐125.

44. Wood,L.,etal.,Theanatomyofthesafeandsocialsuburb:Anexploratorystudyofthebuiltenvironment,socialcapitalandresidents'perceptionsofsafety.Health&Place,2008.14(1):p.15‐31.


45

45. Lynch,K.,TheImageoftheCity,ed.J.C.f.U.Studies.1960:MITPress.46. Tolley,R.andR.Tolley,SustainableTransport.2003.47. Bovy,P.H.L.andE.Stern,RouteChoice.1990:KluwerAcademicPublishers.48. Pfleiderer,R.H.H.andM.Dieterich,Newroadsgeneratenewtraffic.WorldTransportPolicy

andPractice,1995.1:p.29‐31.49. Appleyard,D.,M.Lintell,andM.S.Gerson,Livablestreets.1981,Berkeley:Universityof

CaliforniaPress.50. Jacobs,J.,TheDeathandLifeofGreatAmericanCities.1961:VintageBooks.51. Beatley,T.,Greenurbanism:learningfromEuropeancities.2000,Washington,D.C.:Island

Press.52. Herrstedt,L.,Trafficcalmingdesignaspeedmanagementmethod:Danishexperienceson

environmentallyadaptedthroughroads.AccidentAnalysis&Prevention,1992.24(1):p.3‐16.

53. Salingaros,N.A.,TheoryofArchitecture.2007:ISIDistributedTitles.54. Eberhard,J.P.,ArchitectureandtheBrain:ANewKnowledgeBasefromNeuroscience.2007:

GreenwayCommunicationsLLC.55. Gearin,E.,Kahle,Ch.TeenandAdultPerceptionsofUrbanGreenSpaceinLosAngeles.

Children,YouthandEnvironments,2006.16(1):25‐48.56. Roberts,I.,AdvancedLeisureandRecreation,ed.Heinemann.2001.57. Putnam,R.,Leonardi,R.,Nanetti,R.,Demokracjawdziałaniu:tradycjeobywatelskiewe

współczesnychWłoszech.Kraków:SpołecznyInstytutWydawniczyZnak;Warszawa:Fundacjaim.StefanaBatorego,1995.

58. Kuryłowicz,E.,iin..,Projektowanieuniwersalne.2005:StowarzyszeniePrzyjaciółIntegracji.

Eksperyza PKiN

Documents

Transcript of Eksperyza PKiN