Osnovni ekonomski pojmovi*

Osnovni pojmovi

SADRAJ

Nacionalna ekonomijaMakroekonomijaMikroekonomijaEkonomska politikaEkonomika preduzeaProizvodnjaPrincipi proizvodnje

Nacionalna ekonomijaje skup svih privrednih kategorija i akivnosti unutar jedne drave (nacionalna ekonomija, odnosno politika ekonomija)

*

MakroekonomijaObuhvata ekonomsku teoriju koje se bave ukupnou ekonomskih procesa jedne drave ili grane privrede na temelju globalnih pokazatelja. Bavi se pruavanjem optih ekonomskih pojama, ukljuujui inflasiju, nezaposlenost i ekonomski rast.U okviru makroekonomije su teorije konjukture, razvoja, zaposlenosti, novca i drutvenog raunovodstva kod kojeg se na temelju knjigovodstvenih konvencija prate: proizvodnja, trokovi i dohodak itave zemlje.

*

MikroekonomijaObuhvata ekonomske teorije koje se bave ekonomskim procesima pojedinih privrednih subjekata i definiu njihova ekonomska naela i ponaanja. Bavi se prouavanjem naina na koji domainstva i preduzea donose odluke i kako meusobno deluju na tritima.U makroekonomiju spadaju teorije: proizvodnje, potronje, cena i trita.

*

Pomeranje granice proizvodnih mogunosti

Koliina proizvedenihautomobilaKoliina proizvedenihkompjuteraEkonomski napredak u industrijiraunara uzrokuje pomeranjegranice upolje, poveavajui broj raunara i automobila koje ekonomija moe proizvestiABD

Ekonomska politikaEkonomska politika je politika koja koristei saznanja ekonomskih teorija omoguava mere vlade za oblikovanje celokupnog privrednog ivota jedne drave. Posebno mjesto u ekonomskoj politici jedne drave zauzima fiskalna (budetska) politika politika prorauna, i monetarna odnosno novana politika.

*

Ekonomika preduzeaOmoguava razumevanje poslovanja preduzea i obuhvata: tehnike ekonomike preduzea,optu ekonomiku preduzea iposebnu ekonomiku poduzea.

*

Inenjerska ekonomijaInenjerska ekonomija je ekonomska disciplina koja izuava principe i tehnike za donoenje dugoronih investicijskih odluka. Ona je temelj pri ocjeni investicionih projekata, odnosno studija izvodljivosti. Pored ovih principa i tehnika obuhvata i sve ostale aspekte ekonomike poduzea jer nastanak i razvoj poduzea temelji se velikim delom na investicionim poduhvatima.

*

ProizvodnjaPredstavlja proces transformacije dobara kod kojeg se kombinovanjem razliitih INPUT-a (faktora proizvodnje) postie cilj, tj. stvara odreeni OUTPUT-a (proizvod ili usluga).

*PROIZVODNJA

Faktori proizvodnje na nivou nacionalne ekonomije:zemlja (resursi prirodna bogatstva),rad,kapital,znanje (nove tehnologije).

*

Uobiajeni faktori proizvodnje na nivou ekonomike poduzea:rad,sredstva rada,sirovine i energija,rukovoenje,planiranje,organizacija.

*

Principi proizvodnjeNacionalna ekonomija ukupni proizvod jedne zemlje to vei kako bi drutvo bilo bolje snabdeveno dobrima, pa su jasna nastojanja da doprinos svakog poduzea u ukupnom proizvodu bude to vei.Ekonomika poduzea zbog limitiranosti dobara sledi se princip dugorone maksimizacije dobiti, nezavisno o ciljevima nacionalne ekonomije.

*

Ostvarenje principa proizvodnje u kontekstu ekonomike poduzea:kod zadatog INPUT-a postii najvei OUTPUT,kod zadatog OUTPUT-a upotrebiti najmanji INPUT,za zadane kriterijume optimizacije odrediti odgovarajui INPUT i OUTPUT.

*

Princip maksimiranja dobiti slui razliitim preduzetnikim ciljevima:pokrivanje potreba poduzetnikove potronje - podizanje drutvenog ugledapostizanje ekonomske snage i udela na tritu preduzea, reinvestiranje dobitiomoguavanje participacije u dobiti stejkholdera poduzea i dr.

*

Racionalizacija proizvodnjePod pojmom racionalizacija proizvodnje, u najirem smislu, se podrazumijevaju sve mere koje imaju za cilj intenzivirati primenu principa maksimizacije dobiti u najirem znaenju. Racionalizacija nije vezana samo na tehniku proizvodnje nego ima primjenu u svim drugim ljudskim djelatnostima. U praksi samo oko 30 % mjera racionalizacije zavise o potrebi za dodatnim kapitalom, to znai da i kod nedostatka dodatnog kapitala postoji veliki prostor za primenu mjera racionalizacije.

*

Osnovni oblici racionalizacije su:POJEDNOSTAVLJENJE (simplifikacija) -Pojednostavljenje radnog postupka i sredstava rada te uvoenje tzv. optih pravila".STANDARDIZACIJA - Odravanje istog kvaliteta, oblika, dimenzija i sastava proizvoda, kao i omoguavanje zamene istih elemenata u proizvodima raznovrsnih proizvoaa.TIPIZACIJA - Grupisanje proizvoda u tipove proizvoda ime se smanjuju trokovi i vreme pripreme proizvodnje.SPECIJALIZACIJA - Predstavlja unificiranje rada.

*

Pokazatelji proizvodnjePokazatelj proizvodnje, koji ukazuje na primenu principa maksimizacije dobiti je RENTABILNOST, koja je u uskoj vezi sa sledea dva pokazatelja proizvodnje, a to su: EKONOMINOST i PROIZVODNOST.

Pored navedenog principa maksimizacije dobiti postoji princip finansijskog uravnoteenja proizvodnje, koji ukazuje na to da se u svako doba mora biti u stanju udovoljiti svim obvezama plaanja. Pokazatelj koji iskazuje princip finansijske uravnoteenosti je LIKVIDNOST.

*

ProduktivnostProduktivnost ili proizvodnost je koliinski odnos izmeu OUTPUTA i INPUTA odnosno izmeu koliine proizvodnje nekom razdoblju i koliine jednog reprezentnog faktora proizvodnje. Obino se kao reprezentni faktor proizvodnje uzima rad tj. prosjeni broj radnika ili ukupan broj radnih sati u nekom periodu. Pri emu se podrazumeva da su svi ostali faktori proizvodnje u konstantnoj relaciji s tim reprezentnim faktorom proizvodnje.

*

Ovako izraunata produktivnost je produktivnost pogona, a ne kao to se esto pogreno kae produktivnost rada.*

Ako se proizvodnja sastoji od vie proizvoda, produktivnost se izraunava za svaki proizvod odnosno sektor proizvodnje posebno, a kod ukupne produktivnosti pogona proizvodnja se sabira pomou vrednosti proizvoda. Pri tome se kod poreenja produktivnosti razliitih perioda moraju proizvodnje u svim razdobljima sabrati preko jedinstvenih cena.

Uporedivost produktivnosti meu razliitim pogonima mogua je jedino ako se nalaze u istoj grupaciji s obzirom na tehnologiju, odnosno intenzitet rada i kapitala.*

EkonominostEkonominost je vrijednosni odnos izmeu OUTPUTA i INPUTA, odnosno izmeu prihoda i trokova jednog razdoblja ili jedinice proizvoda.

Da bi postojala dobit, ekonominost mora biti > 1.

*

Postoji izvjesna povezanost produktivnosti i ekonominosti. Oekivano je da e produktivnija proizvodnja biti i ekonominija, ali to ne mora da znai ako se npr. dogodi da se pri poveanju produktivnosti, zbog zasienosti trita, snize cene.*