Ekonomiks teaching guide unit 3
100
DEPED COPY Kagawaran ng Edukasyon Republika ng Pilipinas EKONOMIKS Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at/o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa [email protected]. Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi. Araling Panlipunan Gabay sa Pagtuturo All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. FOR DOWNLOADS VISIT DEPED TAMBAYAN http://richardrrr.blogspot.com/ 1. Center of top breaking headlines and current events related to Department of Education. 2. Offers free K-12 Materials you can use and share.
-
Upload
ronalyn-concordia -
Category
Education
-
view
8.560 -
download
33
Transcript of Ekonomiks teaching guide unit 3
DEPED COPY
i
Kagawaran ng Edukasyon Republika ng Pilipinas
EKONOMIKS
Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at/o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa [email protected].
Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.
Araling PanlipunanGabay sa Pagtuturo
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
FOR DOWNLOADSVISIT DEPED TAMBAYANhttp://richardrrr.blogspot.com/
1. Center of top breaking headlines and current events related to Department of Education.
2. Offers free K-12 Materials you can use and share.
DEPED COPY
ii
EKONOMIKS Araling Panlipunan – Gabay sa PagtuturoUnang Edisyon 2015
Isinasaad ng Batas Republika 8293, seksiyon 176 na “Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-ari (sipi) sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayunman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito’y pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.” Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay ng isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kakatawan sa paghiling ng kaukulang pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Pinagsumikapang matunton upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Tanging mga institusyon at kompanyang nakipagkontrata sa FILCOLS at yaong nakasaad lamang sa kasunduan, ang maaaring kumopya mula dito sa Gabay sa Pagtuturo. Ang hindi nakipagkontrata sa FILCOLS ay dapat, kung ninanais makakopya, makipag-ugnay nang tuwiran sa mga tagapaglathala at sa mga may-akda. Maaaring tumawag sa FILCOLS sa telepono blg. (02) 439-2204 o mag-email sa [email protected] ang mga may-akda at tagapaglathala.
Inilathala ng Kagawaran ng EdukasyonKalihim: Br. Armin A. Luistro FSCPangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, Ph.D.
Inilimbag sa Pilipinas ng ____________Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)Office Address: 5th Floor Mabini Bldg, DepEd Complex Meralco Avenue, Pasig City Philippines 1600 Telefax: (02) 634-1054 o 634-1072E-mail Address: [email protected]
Mga Bumuo ng Gabay sa PagtuturoKonsultant: Dr.Jose V. Camacho, Jr., Amella L. Bello, Niño Alejandro Q. Manalo, at Rodger Valientes Mga Manunulat: Bernard R. Balitao, Martiniano D. Buising, Edward D.J. Garcia, Apollo D. De Guzman, Juanito L. Lumibao, Jr., Alex P. Mateo, at Irene J. Mondejar
Kontibutor: Ninian Alcasid, Romela M. Cruz, Larissa Nano, at Jeannith Sabela
llustrator: Eric S. de Guia, Ivan Slash Calilung, Gab Ferrera, Marc Neil Vincent Marasigan, Erich GarciaLayout Artist: Ronwaldo Victor Ma. A. Pagulayan, Donna Pamella G. Romero
Management Team: Dir. Joyce DR. Andaya, Dr. Jose D. Tuguinayo,Jr, Dr. Rosalie B. Masilang, Dr. Enrique S. Palacio, at Mr. Edward D. J. Garcia
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
iii
Paunang Salita
Pangunahing layunin ng K-12 Kurikulum ng Araling Panlipunan ang makahubog ng mamamayang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig.
Ang gabay na ito ay nakatuon sa pag-aaral ng Ekonomiks. Ang suliranin ng kakapusan ay binigyang diin at ang kaugnayan nito sa matalinong pagdedesisyon upang matugunan ang maraming pangangailangan at kagustuhan ng tao. Inaasahan na ang mga kaalaman at mga gawain sa dokumentong ito ay makatutulong upang higit na maipaunawa ang mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa Ekonomiks at pambansang pag-unlad. Batid din na malilinang ang kasanayan ng mga mag-aaral sa pagsisiyasat, pagsusuri ng datos, pagbuo, at pagsusuri ng mga graph, pagkokompyut, pagsasaliksik, mapanuring pag-iisip, mabisang komunikasyon, at pag-unawa sa mga nangyayari sa kapaligiran na kanilang ginagalawan. Ipinakilala rin ang mga estratehiya sa pagtuturo ng ekonomiks upang matamo ang mga inaasahang kasanayan para sa magtatapos ng araling ito.
Upang higit na maging makabuluhan ang pag-aaral ng ekonomiks, ang mga nagsulat ng gabay na ito ay gumamit ng mga aktuwal at napapanahong datos mula sa mga ahensiya ng pamahalaan. Naglagay rin ng mga larawan, ilustrasyon, at dayagram upang mas madali ang pag-unawa sa mga konsepto at aralin. Ang ilang mga terminolohiya ay hindi isinalin sa Filipino upang hindi mabago ang kahulugan at lubos itong maunawaan ng mga mag-aaral. Sinikap ding ipaliwanag ang mga konsepto sa paraang madaling mauunawaan ng mga mag-aaral. Ang mga halimbawang ginamit ay kalimitang hinango sa karanasan ng mga mag-aaral sa araw-araw upang higit na maging kapana-panabik ang pagtuklas sa mga teorya at konseptong may kaugnayan sa ekonomiks.
Binubuo ng apat na yunit ang gabay na ito. Ang bawat yunit ay nahahati naman sa bawat aralin. Ang Yunit 1 ay nakatuon sa pag-aaral ng Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks. Ang Yunit 2 ay nakatuon sa Maykroekonomiks. Ang Yunit 3 ay nakatuon sa Makroekonomiks. Samantalang ang Yunit 4 ay ang Mga Sektor Pang-ekonomiya at mga Patakarang Pang-ekonomiya.
Halina at maligayang paglalakbay sa daigdig ng Ekonomiks at nawa’y maging instrumento ka sa pagsulong at pag-unlad ng ating bansa.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
vi
Yunit III: Makroekonomiks Panimula at Gabay na Tanong........................................................153 Mga Aralin at Saklaw ng Yunit.........................................................153
Mga Inaasahang Kakayahan...........................................................154Panimulang Pagtataya......................................................................155
Aralin 1: Paikot na daloy ng EkonomiyaAlamin..................................................................................................161
Paunlarin.............................................................................................164 Pagnilayan..........................................................................................166
Aralin 2: Pambansang KitaAlamin..................................................................................................170
Paunlarin..............................................................................................172 Pagnilayan...........................................................................................174
Aralin 3: Ugnayan ng Kita, Pag-iimpok at PagkonsumoAlamin..................................................................................................178
Paunlarin.............................................................................................180 Pagnilayan...........................................................................................186
Aralin 4: Implasyon Alamin..................................................................................................189
Paunlarin..............................................................................................191 Pagnilayan...........................................................................................194
Aralin 5: Patakarang PiskalAlamin..................................................................................................198
Paunlarin.............................................................................................201 Pagnilayan..........................................................................................203
Aralin 6: Patakarang Pananalapi Alamin.................................................................................................208 Paunlarin.............................................................................................210 Pagnilayan..........................................................................................214 Isabuhay..............................................................................................216 Pangwakas na Pagtataya.................................................................218
Talaan ng Nilalaman
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
viii
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
ix
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
x
BA
LAN
GK
AS
NG
AR
ALI
NG
PA
NLI
PU
NA
N
Des
krip
syon
N
agin
g ba
taya
n ng
K-1
2 Ar
alin
g Pa
nlip
unan
(AP
) Ku
rikul
um a
ng m
ithiin
ng
“Edu
kasy
on p
ara
sa L
ahat
201
5” (
Educ
atio
n fo
r Al
l 201
5) a
t an
g K
-12
Phi
lippi
ne
Basi
c E
duca
tion
Cur
ricul
um
Fram
ewor
k.
Layo
n n
g m
ga
ito
na
mag
karo
on
ng
mga
kak
ayah
ang
kina
kaila
ngan
sa
sigl
o 21
upa
ng m
akal
inan
g ng
“fu
nctio
nally
lite
rate
and
dev
elop
ed F
ilipi
no.”
Kay
a na
man
, tin
iyak
na
ang
mga
bin
uong
nila
lam
an, p
aman
taya
ng
pang
nila
lam
an a
t pam
anta
yan
sa p
agga
nap
sa b
awat
bai
tang
ay
mak
apag
-aam
bag
sa p
agta
tam
o ng
nas
abin
g m
ithiin
. Sa
pag-
abot
ng
nasa
bing
m
ithiin
, tu
nguh
in (
goal
) ng
K-1
2 Ku
rikul
um n
g Ar
alin
g Pa
nlip
unan
ang
mak
ahub
og n
g m
amam
ayan
g m
apan
uri,
map
agm
uni,
map
anag
utan
, pr
oduk
tibo,
mak
akal
ikas
an,
mak
aban
sa a
t m
akat
ao n
a m
ay p
amba
nsa
at p
anda
igdi
gang
pan
anaw
at
pagp
apah
alag
a sa
mga
usa
ping
pan
gka-
says
ayan
at
panl
ipun
an.
Ka
tuw
ang
sa p
agka
mit
ng
layu
ning
ito
ay a
ng p
agsu
nod
sa t
eory
a sa
pag
katu
to n
a ko
ntru
ktib
ism
o, m
agka
tuw
ang
na p
agka
tuto
(co
l-la
bora
tive
lear
ning
), a
t pa
gkat
uton
g pa
ngka
rana
san
at p
angk
onte
ksto
at
ang
pag
gam
it ng
mga
pam
araa
ng t
emat
iko-
kron
oloh
ikal
at
pak
sain
/ ko
nsep
tuw
al, p
agsi
siya
t, in
treg
ratib
o, in
terd
esip
linar
yo a
t m
ultis
iplin
aryo
. Sa
pag
kam
it n
g na
sabi
ng a
dhik
ain,
mith
i ng
kurik
ulum
na
mah
ubog
an
g pa
g-iis
ip (
thin
king
), p
erpe
kstib
o at
pag
papa
hala
gang
pan
gkas
aysa
yan
at s
a ib
a pa
ng d
isip
lina
ng a
ralin
g pa
nlip
unan
sa
pam
amag
itan
ng
mag
kasa
bay
na p
aglin
ang
sa k
anila
ng k
aala
man
at
kasa
naya
ng p
ang-
disi
plin
a.
M
ula
sa u
nang
bai
tang
han
ggan
g ik
a-la
bind
alaw
ang
baita
ng,
naka
-ang
kla
(anc
hor)
ang
mga
pak
sain
at
pam
anta
yang
pan
g-ni
lala
man
at
pam
anta
yan
sa p
agga
nap
ng b
awat
yun
it sa
pito
ng t
ema:
I)
tao,
kap
alig
iran
at li
puna
n 2
)pan
ahon
, pag
papa
tulo
y at
pag
baba
go, 3
) ku
ltura
, pa
nana
guta
n at
pag
kaba
nsa,
4)
kara
pata
n, p
anan
agut
an a
t pa
gkam
amam
ayan
5)
kap
angy
arih
an,
awto
ridad
at
pam
amah
ala,
6)
prod
uksy
on,
dist
ibus
yon
at p
agko
nsum
o 7
) at
ung
naya
ng p
angr
ehiy
on a
t pan
gmun
do S
aman
tala
, an
g ka
sana
yan
sa ib
a’t-
iban
g di
sipl
ina
ng a
ralin
g pa
nlip
u-na
n tu
lad
pagk
amal
ikha
in, m
apan
urin
g pa
g-iis
ip a
t mat
alin
ong
pagp
apas
ya ,
pags
asal
iksi
k/ p
agsi
siya
sat,
kas
anay
ang
pang
kasa
ysay
an a
t Ara
ling
Panl
ipun
an,
at p
akik
ipag
tala
stas
an a
t pa
gpap
alaw
ak
ng p
anda
igdi
gan
pana
naw
, a
y ka
saba
y na
nal
ilina
ng a
yon
sa k
inak
aila
ngan
g pa
g-un
awa
at p
agka
tuto
ng
mag
-aar
al
sa p
araa
ng e
xpan
ding
.
Sa
iba
ng s
alita
, la
yuni
n ng
pag
tutu
ro n
g K-
12 A
ralin
g Pa
nlip
unan
na
mal
inan
g sa
mag
-aar
al a
ng p
ag-u
naw
a sa
mga
pan
guna
hing
ka
isip
an a
t is
yung
pan
gkas
aysa
yan,
pan
gheo
grap
iya,
pam
pulit
ika,
eko
nom
iks
at k
augn
ay n
a di
sipl
inan
g pa
nlip
unan
upa
ng s
iya
ay m
akaa
lam
, m
akag
awa,
mag
ing
gana
p at
mak
ipam
uhay
(Pi
llars
of
Lear
ning
).
Bini
bigy
ang
diin
sa
kurik
ulum
ang
pag
-una
wa
at h
indi
pag
sasa
ulo
ng m
ga
kons
epto
at
term
inol
ohiy
a. B
ilang
pag
papa
tuna
y ng
mal
alim
na
pag-
unaw
a, a
ng m
ag-a
aral
ay
kina
kaila
ngan
g m
akab
uo n
g sa
rilin
g ka
hulu
gan
at p
agpa
paka
hulu
gan
sa b
awat
pak
sang
pin
ag-a
aral
an a
t an
g pa
gsas
alin
ni
to s
a ib
ang
kont
ekst
o la
lo n
a an
g ap
likas
yon
nito
sa
buha
y na
may
ka
bulu
han
mis
mo
sa k
anya
at
sa li
puna
ng k
anya
ng g
inag
alaw
an.
K t
o 12
BA
SIC
ED
UC
ATI
ON
CU
RR
ICU
LUM
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
xi
Bat
ayan
ng
K t
o 12
Ara
ling
Pan
lipun
an K
urik
ulum
Nag
ing
bata
yan
ng K
-12
Aral
ing
Panl
ipun
an K
urik
ulum
ang
mith
iin n
g “E
duka
syon
par
a sa
Lah
at 2
015”
(Ed
ucat
ion
for
All 2
015)
at
ang
K-12
Phi
lip-
pine
Bas
ic E
duca
tion
Curr
icul
um F
ram
ewor
k. L
ayon
ng
mga
ito
na m
agka
roon
ng
mga
kak
ayah
ang
kina
kaila
ngan
g sa
sig
lo 2
1 up
ang
mak
alin
ang
ng “
func
tiona
lly li
tera
te a
nd d
evel
oped
Fili
pino
.” N
ilala
yon
din
ng b
atay
ang
eduk
asyo
n an
g pa
ngm
atag
alan
g pa
gkat
uto
pagk
atap
os n
g po
rmal
na
pag-
aara
l (lif
elon
g le
arni
ng).
Ang
istr
ateh
iya
sa p
agka
mit
ng m
ga p
angk
alah
atan
g la
yuni
ng it
o ay
alin
suno
d sa
ilan
g te
orya
sa
pagk
atut
o na
kon
-st
rukt
ibis
mo,
mag
katu
wan
g na
pag
katu
to (
colla
bora
tive
lear
ning
), a
t pa
gkat
uton
g pa
ngka
rana
san
at p
angk
onte
ksto
.
Ang
sako
p at
dal
oy n
g AP
Kur
ikul
um a
y na
kaba
tay
sa k
ahul
ugan
nito
:
Ang
Aral
ing
Panl
ipun
an a
y pa
g-aa
ral n
g m
ga ta
o at
gru
po, k
omun
idad
at l
ipun
an, k
ung
paan
o si
la n
amuh
ay a
t nam
umuh
ay, a
ng k
anila
ng u
gnay
an
at in
tera
ksyo
n sa
kap
alig
iran
at s
a is
a’t
isa,
ang
kan
ilang
mga
pan
iniw
ala
at k
ultu
ra,
upan
g m
akab
uo n
g pa
gkak
akila
nlan
bila
ng P
ilipi
no,
tao
at
miy
embr
o ng
lip
unan
at
mun
do a
t m
auna
waa
n an
g sa
rilin
g lip
unan
at
ang
daig
idig
, ga
mit
ang
mga
kas
anay
an s
a pa
gsas
alik
sik,
pag
sisi
yasa
t,
map
anur
i at
mal
ikha
ing
pag-
iisip
, mat
alin
ong
pagp
apas
ya, l
ikas
-kay
ang
pagg
amit
ng p
inag
kuku
nang
-yam
an, a
t m
abis
ang
kom
unik
asyo
n. L
ayun
in
ng A
ralin
g Pa
nlip
unan
ang
pag
hubo
g ng
mam
amay
ang
map
anur
i, m
apag
mun
i, re
spon
sabl
e, p
rodu
ktib
o, m
akak
alik
asan
, mak
aban
sa, a
t m
akat
ao,
na m
ay p
amba
nsa
at p
anda
igdi
gang
pan
anaw
at
pagp
apah
alag
a sa
mga
usa
pin
sa li
puna
n sa
nak
araa
n at
kas
aluk
uyan
, tu
ngo
sa p
agpa
nday
ng
kina
buka
san.
Layu
nin
ng A
P K
urik
ulum
Nila
layo
n ng
AP
Kurik
ulum
na
mak
alin
ang
ng k
abat
aan
na m
ay ti
yak
na p
agka
kaki
lanl
an a
t pap
el b
ilang
Pili
pino
ng lu
mal
ahok
sa
buha
y ng
lipu
nan,
ba
nsa
at d
aigd
ig. K
asab
ay s
a pa
glin
ang
ng id
entid
ad a
t kak
ayan
ang
pans
ibik
o ay
ang
pag
-una
wa
sa n
akar
aan
at k
asal
ukuy
an a
t sa
ugna
yan
sa lo
ob
ng li
puna
n, s
a pa
gita
n ng
lipu
nan
at k
alik
asan
, at
sa
mun
do,
kung
paa
no n
agba
go a
t na
gbab
ago
ang
mga
ito,
upa
ng m
akah
ubog
ng
indi
bidu
wal
at
kol
ektib
ong
kina
buka
san.
Upa
ng m
akam
it an
g m
ga
layu
ning
ito
, m
ahal
agan
g b
igya
ng
diin
an
g m
ga
mag
kaka
ugna
y n
a k
akay
ahan
sa
Ar
alin
g P
anlip
unan
: (i)
pag
sisi
yasa
t; (
ii) p
agsu
suri
at in
terp
reta
syon
ng
impo
rmas
yon;
(iii
) pa
nana
liksi
k; (
iv)
kom
unik
asyo
n, la
lo n
a an
g pa
gsul
at
ng s
anay
say;
at
(v)
pagt
upad
sa
mga
pam
anta
yang
pan
g-et
ika.
Tem
a ng
AP
Kur
ikul
um
Upa
ng tu
hugi
n an
g na
paka
law
ak a
t nap
akar
amin
g m
ga p
aksa
na
naka
palo
ob s
a Ar
alin
g Pa
nlip
unan
, ito
ang
mag
kaka
ugna
y na
tem
ang
gaga
bay
sa
buon
g AP
kur
ikul
um, n
a ha
ngo
sa m
ga t
eman
g bi
nuo
ng N
atio
nal C
ounc
il fo
r So
cial
Stu
dies
(Es
tado
s U
nido
s).1
Hin
di in
aasa
han
na la
hat
ng t
ema
ay g
agam
itin
sa b
awat
bai
tang
ng
eduk
asyo
n da
hil i
lan
sa m
ga it
o, k
atul
ad,
halim
baw
a, n
g ik
a-an
im n
a te
ma,
Pro
duks
yon,
Dis
trib
usyo
n at
Pag
-ko
nsum
o, a
y m
as a
ngko
p sa
par
tikul
ar n
a ku
rso
(Eko
nom
iks)
kay
sa s
a ib
a. B
agam
at ta
tala
kayi
n di
n an
g ila
ng m
ga k
onse
pto
nito
sa
kasa
ysay
an n
g Pi
lipin
as, n
g As
ya a
t ng
mun
do. I
aang
kop
ang
baw
at t
ema
sa b
awat
bai
tang
ngu
nit
sa k
abuu
an, n
asas
akop
ng
kurik
ulum
ang
laha
t ng
mga
tem
a.
K t
o 12
BA
SIC
ED
UC
ATI
ON
CU
RR
ICU
LUM
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
xii
1.
Tao,
Lip
unan
at
Kapa
ligira
nAn
g ug
naya
n ng
tao
sa
lipun
an a
t ka
palig
iran
ay p
unda
men
tal n
a ko
nsep
to s
a Ar
alin
g Pa
nlip
unan
. Bi
nibi
gyan
g di
in n
g te
man
g ito
ang
pag
igin
g ba
hagi
ng
tao
hin
di la
man
g sa
kan
yang
kin
abib
ilang
ang
kom
unid
ad a
t ka
palig
iran
kund
i sa
mas
mal
awak
na
lipun
an a
t sa
kal
ikas
an. S
a ga
nito
ng p
araa
n, m
auu-
naw
aan
ng m
ag-a
aral
ang
mga
sum
usun
od:
1.1
Ang
mga
bat
ayan
g ko
nsep
to n
g he
ogra
piya
, gam
it an
g m
apa,
atla
s at
sim
plen
g te
knol
ohik
al n
a in
stru
men
to, u
pang
mai
luga
r ni
ya a
ng k
anya
ng s
arili
at
ang
kin
abib
ilang
an n
iyan
g ko
mun
idad
; 1.
2 An
g im
pluw
ensi
ya
ng
pisi
kal
na
kapa
ligira
n s
a t
ao
at
lipun
an
at
ang
epe
kto
ng
mga
ga
wai
ng
pant
ao
sa k
alik
asan
;1.
3 An
g m
obili
dad
(pag
-usa
d) n
g ta
o at
pop
ulas
yon,
at
mga
dah
ilan
at e
pekt
o ng
mob
ilida
d na
ito;
at
1.4
Ang
pana
nagu
tan
ng in
dibi
dwal
bila
ng m
iyem
bro
ng li
puna
n at
tag
a-pa
ngal
aga
ng k
apal
igira
n at
tap
agpa
natil
i ng
likas
kay
ang
pag-
unla
d
2.
Pana
hon,
Pag
papa
tulo
y at
Pag
baba
goM
ahal
agan
g m
akita
ng
mag
-aar
al a
ng p
ag-u
nlad
ng
lipun
an m
ula
sa s
inau
nang
pan
ahon
han
ggan
g sa
kas
aluk
uyan
upa
ng la
lo m
auna
waa
n an
g ka
nyan
g sa
rili a
t ban
sa a
t sa
gano
ong
para
an a
y m
akap
agbu
o ng
iden
tidad
(pa
gkak
akila
nlan
) bi
lang
indi
bidu
wal
at m
iyem
bro
ng li
puna
n, b
ansa
at m
undo
. Sen
tral
sa
pag
-aar
al n
g ta
o, li
puna
n at
kap
alig
iran
ang
kons
epto
ng
pana
hon
(tim
e),
na n
agsi
silb
ing
bata
yang
kon
teks
to a
t pu
ndas
yon
ng p
ag-u
unaw
a ng
mga
pa
gbab
ago
sa b
uhay
ng
baw
at is
a, n
g lip
unan
g ka
nyan
g ki
nabi
bila
ngan
, at n
g ka
nyan
g ka
palig
iran.
Ang
kai
sipa
ng k
rono
lohi
kal a
y hi
ndi n
anga
ngah
ulug
an
ng p
agsa
saul
o ng
mga
pet
sa o
pan
gala
n ng
tao
at
luga
r, ba
gam
at m
ayro
ong
mga
mah
ahal
agan
g hi
stor
ikal
fac
t (
kato
toha
n/ im
porm
asyo
n) n
a da
pat
mat
utun
an
ng
mag
-aar
al,
kun
di
ang
pag
kila
la
sa
pagk
akai
ba
ng
naka
raan
sa
ka
salu
kuya
n,
ang
pag
papa
tulo
y n
g m
ga p
anin
iwal
a, is
truk
tura
at
iba
pa s
a pa
glip
as n
g pa
naho
n, a
ng p
ag-u
naw
a ng
kon
sept
o ng
kah
alag
ahan
g pa
ngka
says
ayan
(hi
stor
ical
sig
nific
ance
), p
agpa
hala
ga s
a ko
nste
kto
ng
pang
yaya
ri sa
nak
araa
n m
an o
sa
kasa
luku
yan,
at
ang
mga
kau
gnay
na
kaka
yaha
n up
ang
mau
naw
aan
nang
buo
ang
nag
anap
at
naga
gana
p.
3.
Kultu
ra, P
agka
kaki
lanl
an a
t Pa
gkab
ansa
Kaug
nay
sa
dal
awan
g n
auna
ng
tem
a a
ng
kons
epto
ng
ku
ltura
, n
a t
umut
ukoy
sa
ka
buua
n n
g m
ga
pani
niw
ala,
pag
papa
hala
ga,
trad
isyo
n, a
t pa
raan
ng
pam
umuh
ay n
g is
ang
grup
o o
lipun
an, k
asam
a an
g m
ga p
rodu
kto
nito
kat
ulad
ng
wik
a, s
inin
g, a
t iba
pa.
Nak
aang
kla
sa k
ultu
ra a
ng id
entid
ad
ng g
rupo
at
ng m
ga m
iyem
bro
nito
, na
sa b
ansa
ng P
ilipi
nas
at s
a ib
ang
baha
gi n
g m
undo
ay
napa
kara
mi a
t ib
a-ib
a. M
ay m
ga a
spet
o ng
kul
tura
na
nag-
baba
go s
aman
tala
ang
iba
nam
an a
y pa
tulo
y na
um
iiral
sa
kasa
luku
yan.
Sa
pag
-aar
al n
g t
eman
g it
o, i
naas
ahan
na
mak
abub
uo a
ng m
ag-a
aral
ng
sarii
ng p
agka
kaki
lanl
an b
ilang
kab
ataa
n, in
dibi
dwal
at
Pilip
ino,
at
mau
naw
aan
at m
abig
yang
gal
ang
ang
iba’
t ib
ang
kultu
ra s
a Pi
lipin
as.
Ang
pagk
akak
-ila
nlan
bila
ng P
ilipi
no a
y m
agig
ing
base
han
ng m
akab
ansa
ng p
anan
aw, n
a si
ya n
aman
g tu
tulo
ng s
a pa
gbuo
ng
mas
mal
awak
na
pana
naw
uko
l sa
mun
do.
4.
Kara
pata
n, P
anan
agut
an a
t Pa
gkam
amam
ayan
N
akab
atay
ang
kak
ayah
ang
pans
ibik
o sa
pag
-una
wa
sa p
apel
na
gina
gam
pana
n ng
baw
at is
a bi
lang
mam
amay
an a
t ka
sapi
ng
lipun
an a
t sa
pag
kila
la
at p
agtu
pad
ng m
ga k
arap
atan
at
tung
kulin
bila
ng t
ao a
t m
amam
ayan
. Pa
nana
guta
n ng
mam
amay
an n
a ig
alan
g an
g ka
rapa
tan
ng ib
a, a
num
an a
ng
kani
lang
pan
anam
pala
taya
, pa
nini
wal
ang
pam
pulit
ika,
kul
tura
l, ka
saria
n, e
tnis
idad
, ku
lay
ng b
alat
, pa
nana
mit
at p
erso
nal n
a pa
gpili
. Ka
sam
a rit
o an
g pa
ggal
ang
sa o
piny
on n
g ib
a ka
hit
hind
i ito
san
g-ay
on o
kat
ulad
ng
saril
ing
pag-
iisip
, at
res
peto
sa
pagk
atao
ng
sinu
man
sa
bans
a at
mun
do.
Ang
pag-
unaw
a sa
kar
apat
ang
pant
ao a
t ang
pan
anag
utan
g ka
akib
at d
ito a
y m
ahal
agan
g ba
hagi
ng
AP k
urik
ulum
upa
ng m
akal
ahok
ang
mag
aara
l nan
g ga
nap
at
sa m
akab
uluh
ang
para
an s
a bu
hay
ng k
omun
idad
, ban
sa a
t m
undo
.
K t
o 12
BA
SIC
ED
UC
ATI
ON
CU
RR
ICU
LUM
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
xiii
5.
Kapa
ngya
rihan
, Aw
torid
ad a
t Pa
mam
ahal
aBa
hagi
ng
pagk
amam
amay
an a
y an
g pa
g-un
awa
sa k
onse
pto
ng k
apan
gyar
ihan
, an
g pa
ggam
it ni
to s
a ba
nsa
at s
a pa
ng-a
raw
-ara
w n
a bu
hay,
ang
ka
hulu
gan
at k
ahal
agah
an n
g de
mok
ratik
ong
pam
amal
akad
, at
ang
uri
ng p
amah
alaa
n sa
Pili
pina
s. S
akop
din
ng
tem
ang
ito a
ng S
alig
ang
Bata
s, n
a na
gsas
aad
ng m
ga k
arap
atan
at
pana
nagu
tan
ng m
amam
ayan
at
ng s
amba
yana
ng P
ilipi
no.
Ang
pag-
unaw
a sa
kon
sept
o ng
aw
torid
ad a
t lid
erat
o sa
ib
a-ib
ang
anta
s at
asp
eto
ng p
amah
alaa
n, k
asam
a an
g m
abig
at n
a tu
ngku
lin s
a pa
gigi
ng is
ang
lider
, ay
tat
alak
ayin
sa
AP k
urik
ulum
. An
g ka
rana
san
din
ng m
ga b
ansa
sa
Asya
at
sa ib
ang
baha
gi n
g da
igid
ig n
gayo
n at
sa
naka
raan
ay
pina
gmul
an n
g m
aram
ing
halim
baw
a at
ara
lin u
kol s
a te
man
g ito
.
6.
Prod
uksy
on, D
istr
ibus
yon
at P
agko
nsum
oPa
ano
gaga
stus
in a
ng s
arili
ng a
llow
ance
o k
ita n
g m
agul
ang?
Paa
no p
alal
agui
n an
g na
ipon
g po
ndo
ng p
amily
a? A
ng s
agot
sa
mga
sim
plen
g t
anon
g na
ito
ay
may
kin
alam
an s
a b
atay
ang
kon
sept
o n
g p
agpi
li (
choi
ce),
pan
gang
aila
ngan
, pag
gast
os (
expe
nditu
re),
hal
aga
at p
akin
aban
g (c
ost
and
bene
fit)
na s
akop
una
ng-u
na n
g Ek
onom
iks,
ngu
nit g
inag
amit
din
sa p
ag-a
aral
ng
kasa
ysay
an n
g Pi
lipin
as a
t mga
lipu
nan
sa re
hiyo
n ng
Asy
a at
dai
gidi
g.
Sa p
ag-a
aral
ng
tem
ang
Prod
uksy
on, D
istr
ibus
yon
at P
agko
nsum
o, m
agag
amit
ng m
ag-a
aral
ang
mga
kon
sept
ong
ito s
a sa
riiln
g bu
hay
at m
auun
awaa
n an
g ib
ang
kons
epto
kat
ulad
ng
infla
tion,
GD
P, d
efici
t, n
a ka
rani
wan
g na
baba
sa s
a dy
aryo
o n
ariri
nig
sa b
alita
sa
rady
o. M
ahal
aga
ring
mau
naw
aan
ng
mag
-aar
al a
ng p
anlip
unan
g ep
ekto
ng
desi
syon
ng
indi
bidw
al n
a ko
nsyu
mer
at n
g m
ga k
umpa
nya,
kat
ulad
ng
epek
to n
g ka
nila
ng p
agpa
pasy
a sa
pre
syo
ng b
ilihi
n o
ang
epek
to n
g pa
taka
ran
ng p
amah
alaa
n sa
pag
debe
lop
ng e
kono
miy
a, g
amit
ang
pam
amar
aang
mat
emat
ikal
. (
Cons
umer
Ed.
Fi
nanc
ial
Lite
racy
, Pag
-iim
pok)
7.
Ugn
ayan
g Pa
nreh
iyon
at
Pang
mun
doSi
nusu
port
ahan
ng
tem
ang
ito
ang
lay
unin
ng
AP
kur
ikul
um n
a m
akab
uo a
ng m
ag-a
aral
ng
pam
bans
a a
t pa
ndai
gdig
ang
pana
naw
at
pagp
a-pa
hala
ga s
a m
ga p
angu
nahi
ng u
sapi
n sa
lipu
nan
at m
undo
. Ar
alin
g As
yano
sa
baita
ng 7
, Ka
says
ayan
ng
Dai
gdig
sa
baita
ng 8
, Ek
onom
iks
sa
baita
ng
9 at
Mga
Kon
tem
pora
ryon
g I
syu
sa
baita
ng 1
0. M
akat
utul
ong
ang
kaal
aman
tun
gkol
sa
iban
g ba
nsa
sa p
ag-u
naw
a ng
luga
r at
pap
el n
g Pi
lipin
as s
a re
hiyo
n at
mun
do, a
t kun
g pa
ano
maa
arin
g ku
milo
s an
g Pi
lipin
o at
ang
ban
sa s
a pa
glut
as n
g m
ga s
ulira
nin
bila
ng k
asap
i ng
pand
aigd
igan
g ko
mun
idad
.
Inaa
saha
n na
sa
ika-
11 a
t ik
a-12
na
baita
ng a
y m
agka
karo
on n
g m
ga e
lekt
ib n
a ku
rson
g ta
tala
kay
sa ib
a’t
iban
g is
yu (
loka
l, pa
mba
nsa,
pan
rehi
yon,
at
pand
aigi
dig)
upa
ng lu
maw
ak a
ng k
aala
man
ng
mga
mag
-aar
al a
t mal
inan
g an
g ka
nila
ng m
ga m
apan
urin
g ka
kaya
han.
Sa
gani
tong
par
aan
din
ay la
long
m
ahah
asa
ang
pagk
akad
alub
hasa
ng
baw
at A
P na
gur
o sa
pag
dise
nyo
ng n
ilala
man
ng
kurs
o at
sa
istr
ateh
iya
ng p
agtu
ro n
ito a
linsu
nod
sa p
angk
ala-
hata
ng b
alan
gkas
ng
AP. I
lang
hal
imba
wa
ng m
ga p
aksa
ng
elek
tib n
a ku
rso
ay:
1.
Mga
pan
gani
b sa
kap
alig
iran
at k
alik
asan
, ang
pan
gang
alag
a ni
to a
t m
ga h
akba
ng n
a m
aaar
ing
gaw
in n
g m
ga m
ag-a
aral
at
ng k
omun
idad
up
ang
mat
ugun
an a
ng m
ga p
anga
nib
na it
o;2.
An
g la
yuni
n at
pilo
sopi
ya n
g is
ang
bata
s o
pata
kara
ng o
pisy
al, a
ng e
pekt
o ni
to s
a ta
o at
lipu
nan
(at
kalik
asan
), a
ng m
ga p
robl
ema
sa im
ple-
men
tasy
on a
t po
sibl
eng
solu
syon
sa
prob
lem
a3.
An
g ug
naya
n ng
kul
tura
sa
pags
ulon
g ng
lipu
nan
(kom
unid
ad, b
ansa
) at
mga
isyu
ng k
augn
ay s
a ka
unla
ran
ng li
puna
n4.
M
ga p
anda
igdi
gang
pro
blem
a sa
klim
a, k
alam
idad
(na
tura
l at
likha
ng
tao)
, at
ang
pagl
utas
ng
mga
sul
irani
ng it
o
K t
o 12
BA
SIC
ED
UC
ATI
ON
CU
RR
ICU
LUM
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
xiv
Mga
Kak
ayah
an
Ang
mga
kak
ayah
an n
g ba
gong
AP
kurik
ulum
ay
naka
ugat
sa
mga
layu
nin
ng b
atay
ang
eduk
asyo
n: a
ng k
apak
i- pa
kina
bang
(fu
nctio
nal)
na
lite
rasi
ng
laha
t; a
ng p
aglin
ang
ng “
func
tiona
lly
liter
ate
and
de
velo
ped
Fili
pino
;”
at
ang
pang
mat
agal
ang
pagk
atut
o pa
gkat
apos
ng
porm
al n
a pa
g-aa
ral
(life
long
lear
ning
). M
akik
ita a
ng m
ga p
angk
alah
atan
g la
yuni
ng it
o sa
mga
par
tikul
ar n
a ka
kaya
han
ng A
P ka
tula
d ha
limba
wa,
ng
pags
isiy
asat
at
pag-
susu
ri. S
amak
atuw
id,
ang
AP k
urik
ulum
ay
di la
man
g ba
se s
a ni
lala
man
(co
nten
t-ba
sed)
kun
di r
in s
a m
ga k
akay
ahan
(co
mpe
tenc
e-ba
sed)
. Sa
dyan
g in
isa-
isa
ang
mga
kak
ayah
an n
g AP
upa
ng: (
a) ip
akita
ang
ugn
ayan
nito
sa
mga
layu
nin
ng b
atay
ang
eduk
asyo
n, a
t (b)
big
yang
diin
ang
mga
map
anur
-in
g ka
kaya
han
na h
indi
mal
ilina
ng s
a pa
mam
agita
n ng
pag
sasa
ulo
ng im
porm
asyo
n.
Sa ib
aba
ang
kabu
uan
ng m
ga p
angk
alah
atan
g ka
kaya
han
sa A
P ku
rikul
um a
t sa
baw
at k
akay
ahan
, ang
mga
par
tikul
ar n
a ka
sana
yan.
Mag
kaka
ugna
y an
g m
ga k
akay
ahan
at
kapw
a na
gpap
atib
ay a
ng m
ga it
o sa
isa’
t is
a. N
ilala
yong
lina
ngin
ang
mga
kak
ahay
an s
a de
belo
pmen
tal n
a pa
mam
araa
n na
an
gkop
sa
baw
at a
ntas
ng
bata
yang
edu
kasy
on a
t sa
pros
eso
ng s
caffo
ldin
g, u
pang
mai
tata
g an
g pu
ndas
yon
ng m
ga k
asan
ayan
par
a sa
mas
mal
alim
(a
t m
as k
ompl
ex)
na k
akay
ahan
.
Kak
ayah
anP
arti
kula
r na
Kas
anay
an
Pag
sisi
yasa
t1.
N
atut
ukoy
ang
mga
san
ggun
ian
o pi
nagm
ulan
ng
impo
rmas
yon
2.
Nak
agag
amit
ng m
apa
at a
tlas
upan
g m
atuk
oy a
ng ib
a’t
iban
g lu
gar,
loka
syon
at
iban
g im
porm
asyo
ng p
angh
eogr
apiy
a 3.
N
akag
agam
it ng
mga
kas
angk
apan
g te
knol
ohik
al u
pang
mak
akita
o m
akah
anap
ng
mga
san
ggun
iang
impo
rmas
yon
Pag
susu
ri a
t in
terp
reta
syon
ng
dat
os
1.
Nak
abab
asa
ng is
tatis
tikal
na
dato
s2.
N
akag
agam
it ng
pam
amar
aang
ista
tistik
al o
mat
emat
ikal
sa
pags
uri n
g kw
antit
atib
ong
impo
rmas
yon
at n
g da
tos
peno
men
ong
pang
-eko
nom
iya
3.
Nak
abab
asa
sa
map
anur
ing
pam
amar
aan
upa
ng m
auna
waa
n a
ng h
isto
rikal
na
kon
teks
to n
g sa
nggu
nian
at a
ng m
otib
o at
pan
anaw
ng
may
-akd
a
Pag
susu
ri a
t in
terp
reta
syon
ng
im
porm
asyo
n
1.
Nak
auun
awa
ng k
ahul
ugan
, uri
at k
ahal
agah
an n
g pr
imar
yang
san
ggun
ian
at a
ng k
aiba
han
nito
sa
seku
ndar
yang
san
ggun
ian
2.
Nak
abub
uo n
g ka
mal
ayan
sa
mga
pag
papa
hala
ga, g
awi a
t kau
galia
n ng
pan
ahon
at n
akik
ilala
ang
impo
rmas
yon
pagk
akai
ba
at/o
pag
kaka
tula
d ng
mga
iyon
sa
kasa
luku
yan
3.
Nak
ikila
la a
ng h
isto
rikal
na
pers
pekt
ibo
ng a
wto
r o
man
lilik
ha4.
N
atut
ukoy
ang
pag
kaka
iba
ng o
piny
on a
t fa
ct5.
N
akat
atay
a ng
impo
rmas
yon
sa p
amam
agita
n ng
pag
kila
la s
a bi
as o
pun
to d
e bi
sta
ng a
wto
r/m
anlil
ikha
6.
Nak
akuk
uha
ng d
atos
mul
a sa
iba’
t ib
ang
prim
arya
ng s
angg
unia
n7.
N
akah
ihin
uha
mul
a sa
dat
os o
ebi
dens
ya8.
N
akap
ag-a
ayos
at
naka
gaga
wa
ng b
uod
ng im
porm
asyo
n—pa
ngun
ahin
g ka
toto
hana
n at
idey
a sa
sar
iling
sal
ita9.
N
akau
unaw
a ng
ugn
ayan
g sa
nhi a
t ep
ekto
(ca
use
and
effe
ct)
10.
Nak
apag
haha
mbi
ng n
g im
porm
asyo
n m
ula
sa m
ga m
agka
ugna
y na
san
ggun
ian
at n
akik
ilala
ang
mga
pun
to n
g pa
gkak
asun
do
at d
i pag
kaka
sund
o11
. N
akab
ubuo
ng
inte
rpre
tasy
on t
ungk
ol s
a m
agka
iba
at p
osib
leng
mag
kasa
lung
at n
a pa
liwan
ag n
g is
ang
pang
yaya
ri
K t
o 12
BA
SIC
ED
UC
ATI
ON
CU
RR
ICU
LUM
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
xv
Kak
ayah
anP
arti
kula
r na
Kas
anay
an12
. N
akap
agbi
biga
y ng
his
torik
al n
a ka
hala
gaha
n sa
mga
tao
, gru
po, p
angy
ayar
i, pr
oses
o o
kilu
san
at in
stitu
syon
13.
Nap
ag-ii
sipa
n a
ng
saril
ing
idey
a o
pa
gtin
gin
tun
gkol
sa
pi
nag-
uusa
pan
at
mga
na
tutu
han
mul
a s
a sa
nggu
nian
14.
Nak
apag
haha
mbi
ng n
g sa
rilin
g ka
isip
an s
a ka
isip
an n
g aw
tor/
man
lilik
ha a
t na
ipal
iliw
anag
kun
g sa
an a
t ba
kit
sum
asan
g-ay
on
o h
indi
an
g d
alaw
ang
kai
sipa
n15
. N
akau
unaw
a n
g m
obili
dad
at
mig
rasy
on
ng p
opul
asyo
n, a
ng d
istr
ibus
yon
nito
, dah
ilan
at e
pekt
o16
. N
akau
unaw
a ng
pap
el a
t ep
ekto
ng
heog
rapi
ya s
a pa
gbab
agon
g pa
nlip
unan
at
pang
kalik
asan
17.
Nak
agag
amit
ng p
amam
araa
ng m
atem
atik
al s
a pa
g-un
awa
ng m
ga b
atay
ang
kons
epto
ng
Ekon
omik
s at
sa
pags
usur
i ng
kwan
titat
ibon
g da
tos
18.
Nak
abub
uo n
g ko
nklu
syon
bas
e sa
inte
rpre
tasy
on n
g im
porm
asyo
n
Pag
sasa
liksi
k
1.
Nak
asas
agot
ng
tano
ng b
ase
sa a
ngko
p at
sap
at n
a eb
iden
sya
2.
Nak
apag
-aay
os a
ng r
esul
ta n
g pa
gsas
alik
sik
sa lo
hika
l na
para
an
3.
Nak
agag
amit
ng
tek
nolo
hika
l na
ins
trum
ento
sa
pag
sasa
liksi
k, p
agsu
suri
ng
dat
os,
pags
ulat
ng
sana
ysay
o p
apel
, at
pagh
anda
ng
pres
enta
syon
ng
pana
nalik
sik
Kom
unik
asyo
n
1.
Nak
apag
-uug
nay
ng s
ari-s
arin
g im
porm
asyo
n m
ula
sa m
ga a
ngko
p na
san
ggun
ian
2.
Nai
paki
kila
la a
ng s
ipi m
ula
sa s
angg
unia
n at
nag
agam
it ito
nan
g ta
ma
3.
Nai
para
ratin
g sa
mal
inaw
at
maa
yos
na p
araa
n an
g sa
rilin
g ka
isip
an t
ungk
ol s
a ka
gana
pan
o is
yung
pin
ag-a
aral
an n
a pi
natit
ibay
ng
nara
rapa
t na
ebi
dens
ya o
dat
os
4.
Nak
abub
uo n
g m
aikl
i ngu
nit
mal
inaw
na
intr
oduk
syon
at
konk
lusy
on k
apag
nag
papa
liwan
ag
5.
Nak
asus
ulat
ng
sana
ysay
(na
may
hab
ang
3-5
pahi
na s
a m
ataa
s na
bai
tang
) na
nag
papa
liwan
ag n
g is
ang
pang
yaya
ri, is
yu
o pe
nom
eno,
gam
it an
g na
rara
pat
at s
apat
na
impo
rmas
yon
o eb
iden
siya
sa
angk
op n
a pa
mam
araa
n
Pag
tupa
d sa
pa
man
taya
ng
pang
-eti
ka
1.
Nak
auun
awa
ng k
arap
atan
at
tung
kulin
bila
ng m
amam
ayan
upa
ng m
akal
ahok
sa
mak
abul
uhan
g pa
raan
sa
buha
y ng
pa
may
anan
, ban
sa a
t da
gidi
g2.
N
aiga
gala
ng
at
nabi
bigy
ang
kah
alag
ahan
an
g p
agka
kaib
a n
g m
ga
tao,
ko
mun
idad
, k
ultu
ra,
at
pani
niw
ala,
at
ang
kani
lang
kar
apat
ang
pant
ao3.
N
agig
ing
mai
ngat
sa
saril
ing
nais
in, p
anin
iwal
a, p
unto
de
bist
a o
posi
syon
4.
Nak
apag
papa
kita
ng
pant
ay n
a pa
kiki
tung
o at
pag
gala
ng s
a m
ga m
ay i
bang
pag
-iisi
p ka
hit
hind
i ito
sum
asan
g-ay
on s
a sa
rilin
g id
eya,
pos
isyo
n o
pagt
ingi
n5.
N
atut
ukoy
an
g s
angg
unia
ng
gina
mit
sa
pap
el (
reak
syon
, m
aikl
ing
san
aysa
y)
bila
ng
pagk
ilala
sa
kar
apat
an s
a pa
g-aa
ring
inte
lekt
uwal
ng
awto
r/m
anlil
ikha
Pam
anta
yan
sa P
rogr
ama
(Cor
e le
arni
ng A
rea
Stan
dard
):N
aipa
mam
alas
ang
pag
-una
wa
sa m
ga k
onse
pto
at is
yung
pan
gkas
aysa
yan,
pan
gheo
grap
iya,
pan
g-ek
onom
iya,
pan
gkul
tura
, pa
mpa
mah
alaa
n, p
ansi
biko
, at
pan
lipun
an g
amit
ang
mga
kas
anay
ang
nalin
ang
sa p
ag-a
aral
ng
iba’
t ib
ang
disi
plin
a at
lara
ngan
ng
aral
ing
panl
ipun
an k
abila
ng a
ng p
anan
alik
sik,
pag
-si
siya
sat,
map
anur
ing
pag-
iisip
, mat
alin
ong
pagp
apas
ya, p
agka
mal
ikha
in, p
akik
ipag
kapw
a, li
kas-
kaya
ng p
agga
mit
ng p
inag
kuku
nang
-yam
an, p
akik
ipag
ta-
last
asan
at p
agpa
pala
wak
ng
pand
aigd
igan
g pa
nana
w u
pang
m
agin
g is
ang
map
anur
i, m
apag
nila
y, m
apan
agut
an, p
rodu
ktib
o, m
akak
alik
asan
, mak
aban
sa
at m
akat
ao n
a pa
pand
ay s
a ki
nabu
kasa
n ng
mam
amay
an n
g ba
nsa
at d
aigd
ig.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
xvi
Pan
guna
hing
Pam
anta
yan
ng B
awat
Yug
to (
Key
Sta
ge S
tand
ards
):K
– 3
4 –
67
– 10
Nai
pam
amal
as
ang
pani
mul
ang
pag-
unaw
a
at
pag
papa
hala
ga
sa
sa
rili,
pam
ilya,
paa
rala
n, a
t ko
mun
idad
, at
sa
m
ga
bata
yang
kons
epto
ng
pa
gpap
atul
oy
at
pagb
abag
o, d
ista
nsya
at d
ireks
yon
gam
it an
g m
ga k
asan
ayan
tun
go s
a m
alal
im n
g pa
g-un
awa
tung
kol
sa s
arili
at k
apal
igira
ng p
isik
al
at s
osyo
-kul
tura
l ,
bila
ng k
asap
i ng
sar
iling
ko
mun
idad
at
ng m
as m
alaw
ak n
a lip
unan
.
Nai
pam
amal
as a
ng m
ga ka
kaya
han
bila
ng
bata
ng
prod
uktib
o,
map
anag
utan
at
m
akab
ansa
ng
mam
amay
ang
Pilip
ino
gam
it an
g ka
sana
yan
sa
pags
asal
iksi
k,
pags
isiy
asat
, m
apan
urin
g pa
g-iis
ip,
mat
alin
ong
pagp
apas
ya,
pagk
amal
ikha
in,
paki
kipa
gkap
wa,
lik
as-k
ayan
g pa
ggam
it ng
pi
nagk
ukun
ang-
yam
an
at
paki
kipa
gtal
asta
san
at
pag-
unaw
a sa
m
ga b
atay
ang
kons
epto
ng
heog
rapi
ya,
kasa
ysay
an,
ekon
omiy
a,
pam
amah
ala,
si
bika
at ku
ltura
tun
go s
a pa
gpap
anda
y ng
m
aunl
ad n
a ki
nabu
kasa
n pa
ra s
a ba
nsa.
Nai
pam
amal
as
ang
mga
ka
kaya
han
bila
ng
kaba
taan
g m
amam
ayan
g Pi
lipin
o na
m
apan
uri,
map
agni
lay,
m
alik
hain
, m
ay
mat
alin
ong
pagp
apas
ya a
t ak
tibon
g pa
kiki
laho
k,
mak
akal
ikas
an,
map
anag
utan
,pro
dukt
ibo,
m
akat
ao a
t m
akab
ansa
, na
may
pan
daig
diga
ng
pana
naw
ga
mit
ang
mga
ka
sana
yan
sa
pags
isiy
asat
, pa
gsus
uri
ng
dato
s at
ib
a’t
iban
g sa
nggu
nian
, pa
gsas
alik
sik,
m
abis
ang
kom
unik
asyo
n at
pag
-una
wa
sa m
ga b
atay
ang
kons
epto
ng
heog
rapi
ya, k
asay
saya
n, e
kono
miy
a,
polit
ika
at
kultu
ra t
ungo
sa
pagp
apan
day
ng
mau
nlad
na
kina
buka
san
para
sa
bans
a.
Pam
anta
yan
sa B
awat
Bai
tang
/ A
ntas
(G
rade
Lev
el S
tand
ards
):
Bai
tang
Pam
anta
yan
sa P
agka
tuto
KN
aipa
mam
alas
ang
pan
imul
ang
pag-
unaw
a sa
pag
kila
la s
a sa
rili a
t pa
kiki
pag-
ugna
yan
sa k
apw
a bi
lang
pun
dasy
on s
a pa
glin
ang
ng k
amal
ayan
sa
kapa
ligira
ng s
osya
l.
1N
aipa
mam
alas
ang
kam
alay
an a
t pa
g-un
awa
sa
saril
i bila
ng k
asap
i ng
pam
ilya
at p
aara
lan
at p
agpa
paha
laga
sa
kapa
ligira
ng
pisi
kal g
amit
ang
kons
epto
ng
pagp
apat
uloy
at
pagb
abag
o, in
tera
ksyo
n, d
ista
nsya
at
dire
ksyo
n tu
ngo
sa p
agka
kaki
lanl
an b
ilang
in
dibi
dwal
at
kasa
pi n
g pa
ngka
t ng
lipu
nan,
kom
unid
ad.
2N
aipa
mam
alas
ang
kam
alay
an,
pag-
unaw
a at
pag
papa
hala
ga s
a ka
salu
kuya
n at
nak
araa
n ng
kin
abib
ilang
ang
kom
unid
ad, g
amit
ang
kons
epto
ng
pagp
apat
uloy
at
pagb
abag
o,ka
pang
yarih
an,
pam
umun
o at
pan
anag
utan
, pa
ngan
gaila
ngan
at
kagu
stuh
an,
pagk
akila
nlan
, mga
sim
plen
g ko
nsep
tong
heo
grap
ikal
tula
d ng
loka
syon
at p
inag
kuku
nang
-yam
an a
t ng
mga
sak
si n
g ka
says
ayan
tu
lad
ng t
radi
syon
g or
al a
t m
ga la
bi n
g ka
says
ayan
.
3N
aipa
mam
alas
ang
mal
awak
na
pag-
unaw
a at
pag
papa
hala
ga n
g m
ga k
omun
idad
ng
Pilip
inas
bila
ng b
ahag
i ng
mga
lala
wig
an
at r
ehiy
on n
g ba
nsa
bata
y sa
(a)
kat
angi
ang
pisi
kal
(b)
kultu
ra;
(c)
kabu
haya
n; a
t (d
) pu
litik
al,
gam
it an
g m
alal
im n
a ko
nsep
to
ng p
agpa
patu
loy
at p
agba
bago
, int
erak
syon
ng
tao
at k
apal
igira
ng p
isik
al a
t so
syal
.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
xvii
Bai
tang
Pam
anta
yan
sa P
agka
tuto
4N
aipa
gmam
alak
i an
g pa
gka-
Pili
pino
at
ang
bans
ang
Pilip
inas
na
may
pag
papa
hala
ga s
a pa
gkak
aiba
-iba
ng m
ga k
ultu
rang
Pi
lipin
o ba
tay
sa p
agga
mit
ng m
ga k
asan
ayan
sa
heog
rapi
ya, p
ag-u
naw
a sa
kul
tura
at k
abuh
ayan
, pak
ikila
hok
sa p
amam
ahal
a at
pa
gpap
ahal
aga
sa m
ga m
ithiin
ng
bans
ang
Pilip
inas
.
5N
aipa
mam
alas
ang
pag
-una
wa
at p
agpa
paha
laga
sa
pagk
akab
uo n
g ka
pulu
an n
g Pi
lipin
as a
t m
ga s
inau
nang
lipu
nan
hang
gang
sa
mga
mal
alak
ing
pagb
abag
ong
pang
-eko
nom
iya
at a
ng i
mpl
ikas
yon
nito
sa
lipun
an s
a si
mul
a ng
ika
-labi
ng s
iyam
na
sigl
o,
gam
it an
g ba
taya
ng k
onse
pto
katu
lad
ng k
ahal
agah
ang
pang
kasa
ysay
an (
hist
oric
al s
igni
fican
ce),
pag
papa
tulo
y at
pag
baba
go,
ugna
yang
san
hi a
t ep
ekto
tun
go s
a pa
glin
ang
ng is
ang
bata
ng m
amam
ayan
g m
apan
uri,
map
agm
uni,
resp
onsa
ble,
pro
dukt
ibo,
m
akak
alik
asan
, m
akat
ao a
t m
akab
ansa
at
may
pag
papa
hala
ga s
a m
ga u
sapi
n sa
lipu
nan
sa n
akar
aan
at k
asal
ukuy
an t
ungo
sa
pagp
anda
y ng
mau
nlad
na
kina
buka
san
para
sa
bans
a.
6N
aipa
mam
alas
ang
pat
uloy
na
pag-
unaw
a at
pag
papa
hala
ga s
a ka
says
ayan
ng
Pilip
inas
mul
a sa
ika
-20
sigl
o ha
ngga
ng s
a ka
salu
kuya
n, t
ungo
sa
pagb
uo n
g tiy
ak n
a pa
gkak
akila
nlan
bila
ng P
ilipi
no a
t m
amam
ayan
ng
Pilip
inas
; N
aipa
mam
alas
ang
m
alal
im n
a pa
g-un
awa
sa k
asay
saya
n ng
Pili
pina
s ba
se s
a pa
gsus
uri n
g si
pi n
g m
ga p
iling
prim
arya
ng
sang
guni
ang
nak
asul
at,
pasa
lita,
aw
dyo-
bisw
al
at
kum
bina
syon
ng
m
ga
ito,
mul
a s
a ib
a-ib
ang
pana
hon,
tu
ngo
sa
pag
buo
ng
mak
aban
sang
ka
isip
an
na
siya
ng
mag
sisi
lbin
g b
aseh
an
ng
mas
m
alaw
ak
na p
anan
aw t
ungk
ol s
a m
undo
7N
aipa
mam
alas
ang
mal
alim
na
pag
-una
wa
at
pag
papa
hala
ga s
a ka
mal
ayan
sa
heo
grap
iya
, ka
says
ayan
, ku
ltura
, lip
unan
, pa
mah
alaa
n at
eko
nom
iya
ng
mga
ban
sa s
a re
hiyo
n t
ungo
sa
pagb
ubuo
ng
pagk
akak
ilanl
ang
Asy
ano
at
mag
kaka
tuw
ang
na
pag-
unla
d at
pag
hara
p sa
mga
ham
on n
g As
ya
8N
aipa
mam
alas
ang
mal
alim
na
pag-
unaw
a at
pag
papa
hala
ga s
a sa
ma-
sam
ang
pagk
ilos
at p
agtu
gon
sa
mga
pan
daig
diga
ng
ham
on s
a sa
ngka
tauh
an s
a ka
bila
ng
mal
awak
na
pagk
akai
ba-ib
a ng
heo
grap
iya,
kas
aysa
yan,
kul
tura
, lip
unan
, pam
ahal
aan
at
ekon
omiy
a tu
ngo
sa p
agka
karo
on n
g m
apay
apa,
mau
nlad
at
mat
atag
na
kina
buka
san
9N
aipa
mam
alas
ang
mal
alim
na
pag-
unaw
a at
pag
papa
hala
ga s
a m
ga p
angu
nahi
ng k
aisi
pan
at n
apap
anah
ong
isyu
sa
ekon
omik
s ga
mit
ang
mga
kas
anay
an a
t pa
gpap
ahal
aga
ng m
ga d
isip
linan
g pa
nlip
unan
tun
go s
a pa
ghub
og n
g m
amam
ayan
g m
apan
uri ,
m
apag
nila
y, m
apan
agut
an, m
akak
alik
asan
, pro
dukt
ibo,
mak
atar
unga
n, a
t m
akat
aong
m
amam
ayan
ng
bans
a at
dai
gdig
10N
aipa
mam
alas
ang
mal
alim
na
pag-
unaw
a a
t pa
gpap
ahal
aga
sa
mga
ko
ntem
pora
ryon
g is
yu a
t ha
mon
g pa
ng-e
kono
miy
a,
pang
kalik
asan
, pa
mpo
litik
a, k
arap
atan
g pa
ntao
, pa
ng-e
duka
syon
at
pana
nagu
tang
sib
iko
at p
agka
mam
amay
an s
a ki
naka
hara
p ng
mga
ban
sa s
a ka
salu
kuya
ng p
anah
on g
amit
ang
mga
ka
sana
yan
sa
pags
isiy
asat
, pa
gsus
uri
ng d
atos
at
iba’
t ib
ang
sang
guni
an, p
agsa
salik
sik,
map
anur
ing
pag-
iisip
, mab
isan
g ko
mun
ikas
yon
at
mat
alin
ong
pagp
apas
ya
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
xviii
Sakl
aw a
t D
aloy
ng
Kur
ikul
um
Nai
pam
amal
as a
ng k
amal
ayan
bila
ng b
atan
g Pi
lipin
o sa
kat
angi
an a
t ba
hagi
ng g
inag
ampa
nan
ng t
ahan
an, p
aara
lan
at p
amay
anan
tu
ngo
sa
pagh
ubog
ng
isan
g m
amam
ayan
g m
apan
agut
an, m
ay p
agm
amah
al s
a ba
nsa
at p
agm
amal
asak
it sa
kap
alig
iran
at k
apw
a.
Gra
doD
aloy
ng
Pak
saD
eskr
ipsy
onTe
ma
KAk
o at
ang
Aki
ng
kapw
aPa
gkila
la s
a sa
rili a
t pa
kiki
pag-
ugna
yan
sa
kapw
a bi
lang
pun
dasy
on s
a pa
glin
ang
ng k
ama-
laya
n sa
kap
alig
irang
sos
yal
1-2
1Ak
o, a
ng
Akin
g Pa
mily
a at
Paa
rala
n
Ang
saril
i bila
ng k
abah
agi
ng p
amily
a at
paa
rala
n tu
ngo
sa
pagk
akak
ilanl
an b
ilang
indi
-bi
dwal
at
kasa
pi n
g ko
mun
idad
, gam
it an
g ko
nsep
to n
g pa
gpap
atul
oy a
t pa
gbab
ago,
inte
r-ak
syon
dis
tans
ya a
t di
reks
yon
at a
ng p
agpa
paha
laga
sa
kapa
ligira
ng p
isik
al a
t pa
aral
an1-
3
2An
g Ak
ing
Kom
unda
d,
Nga
yon
at N
oon
Pag-
unaw
a sa
kas
aluk
uyan
at
naka
raan
ng
kina
bibi
lang
ang
kom
unid
ad, g
amit
ang
kons
epto
ng
pag
papa
tulo
y at
pag
baba
go, i
nter
aksy
on, p
agka
kasu
nod-
suno
d ng
pan
gyay
ari,
mga
si
mpl
eng
kons
epto
ng h
eogr
apik
al t
ulad
ng
loka
syon
at
pin
agku
kuna
ng y
aman
, at
kons
epto
ng
mga
sak
si n
g ka
says
ayan
tul
ad n
g tr
adis
yon
oral
at
mga
labi
ng
kasa
ysay
an
1-5
3An
g M
ga L
alaw
igan
sa
Akin
g Re
hiyo
n
Pag-
unaw
a sa
pin
agm
ulan
at
pag-
unla
d n
g sa
rilin
g la
law
igan
at
rehi
yon
kasa
ma
ang
aspe
-kt
ong
pan
gkul
tura
, pam
pulit
ika,
pan
lipun
an a
t pa
ngka
buha
yan
gam
it an
g m
alal
im n
a ko
n-se
pto
ng p
agpa
patu
loy
at
pagb
abag
o, in
tera
ksyo
n ng
tao
at
kapa
ligira
ng p
isik
al a
t so
syal
1-
6
4An
g Ba
nsan
g Pi
lipin
as
Pagp
apah
alag
a sa
pam
bans
ang
pagk
akak
ilanl
an a
t an
g m
ga k
ontr
ibus
yon
ng b
awat
reh
i-yo
n sa
pag
hubo
g ng
kul
tura
ng P
ilipi
no a
t pa
mba
nsan
g pa
g-un
lad
gam
it ng
mga
kas
anay
an
sa h
eogr
apiy
a, p
ag-u
naw
a sa
kul
tura
at
kabu
haya
n, p
akik
ilaho
k sa
pam
amah
ala
at p
agpa
-pa
hala
ga s
a m
ga m
ithiin
ng
bans
ang
Pilip
inas
.
1-6
5Pa
gbuo
ng
Pilip
inas
bi
lang
Nas
yon
Pagk
akab
uo n
g ka
pulu
an n
g Pi
lipin
as a
t m
ga s
inau
nang
lipu
nan
hang
gang
sa
sim
ula
ng
ika-
20 s
iglo
gam
it an
g ba
taya
ng k
onse
pton
g ka
tula
d n
g ka
hala
gaha
ng p
angk
asay
saya
n (h
isto
rical
si
gnifi
canc
e), p
agba
bago
, pag
-unl
ad a
t p
agpa
patu
loy.
1-6
6M
ga H
amon
at
Tugo
n sa
Pag
kaba
nsa
Ang
Pilip
inas
sa
har
ap n
g m
ga h
amon
at
tugo
n ng
ika-
20 s
iglo
han
ggan
g sa
kas
aluk
uyan
tu
ngo
sa p
agbu
o ng
tiy
ak n
a pa
gkak
akila
nlan
g P
ilipi
no
at m
atat
ag n
a pa
gkab
ansa
(str
ong
natio
nhoo
d)1-
6
7Ar
alin
g As
yano
Pag-
unaw
a a
t p
agpa
paha
laga
sa
kam
alay
an
sa
heog
rapi
ya ,
kas
aysa
yan,
ku
ltura
, lip
u-na
n, p
amah
alaa
n at
eko
nom
iya
ng
mga
ban
sa s
a re
hiyo
n
tung
o sa
pag
bubu
o n
g pa
gka-
kaki
lanl
ang
Asy
ano
at m
agka
katu
wan
g na
pag
-unl
ad a
t pa
ghar
ap s
a m
ga h
amon
ng
Asya
1-7
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
xix
Gra
doD
aloy
ng
Pak
saD
eskr
ipsy
onTe
ma
8Ka
says
ayan
ng
Dai
gdig
Pag-
unaw
a at
pag
papa
hala
ga s
a sa
ma-
sam
ang
pagk
ilos
at p
agtu
gon
sa m
ga p
anda
igdi
-ga
ng h
amon
sa
san
gkat
auha
n sa
kab
ila n
g m
alaw
ak n
a pa
gkak
aiba
-iba
ng h
eogr
apiy
a,
kasa
ysay
an,
kultu
ra,
lipun
an, p
amah
alaa
n at
eko
nom
iya
tung
o sa
pag
kaka
roon
ng
map
ay-
apa,
mau
nlad
at
mat
atag
na
kina
buka
san.
1-7
9 E
kono
mik
s
Pag-
unaw
a sa
mga
pan
guna
hing
kai
sipa
n at
nap
apan
ahon
g is
yu s
a ek
onom
iks
gam
it an
g m
ga k
asan
ayan
at
pagp
apah
alag
a ng
mga
dis
iplin
ang
panl
ipun
an t
ungo
sa
pagh
ubog
ng
mam
amay
ang
map
anur
i, m
apag
nila
y, m
apan
agut
an, m
akak
alik
asan
, pro
dukt
ibo,
mak
ata-
rung
an, a
t m
akat
aong
mam
amay
an n
g ba
nsa
at d
aigd
ig
1-7
10 M
ga K
onte
mpo
rary
ong
Isyu
Pag
-una
wa
at
pagp
apah
alag
a sa
mga
kon
tem
pora
ryon
g is
yu a
t ha
mon
g pa
ng-e
kono
mi-
ya, p
angk
alik
asan
, pam
polit
ika,
kar
apat
ang
pant
ao, p
ang-
eduk
asyo
n at
pan
anag
utan
g si
biko
at
pagk
amam
amay
an s
a ki
naka
hara
p ng
mga
ban
sa s
a ka
salu
kuya
ng p
anah
on g
amit
an
g m
ga k
asan
ayan
sa
pag
sisi
yasa
t, p
agsu
suri
ng d
atos
at
iba’
t ib
ang
sang
guni
an, p
agsa
-sa
liksi
k, m
apan
urin
g pa
g-iis
ip, m
abis
ang
kom
unik
asyo
n at
mat
alin
ong
pagp
apas
ya
1-7
BIL
AN
G N
G O
RA
S SA
PA
GTU
TUR
O:
10
wee
ks/q
uart
er;
4 qu
arte
rs/y
ear
Gra
deTi
me
Allo
tmen
t
1-2
30 m
in/d
ay x
5 d
ays
3-6
40 m
in/d
ay x
5 d
ays
7-10
3 hr
s/w
eek
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
xx
BA
ITA
NG
9EK
ON
OM
IKS
Pam
anta
yang
Pan
gnila
lam
an:
Nai
pam
amal
as a
ng m
alal
im n
a p
ag-u
naw
a sa
mga
pan
guna
hing
kai
sipa
n at
nap
apan
ahon
g is
yu s
a ek
onom
iks
at
pam
bans
ang
pag-
unla
d ga
mit
ang
mga
kas
anay
an a
t pa
gpap
ahal
aga
ng m
ga d
isip
linan
g pa
nlip
unan
tun
go s
a pa
ghub
og n
g m
amam
ayan
g m
apan
uri,
map
agni
lay,
map
anag
utan
, mak
akal
ikas
an, p
rodu
ktib
o, m
akat
arun
gan,
at
mak
atao
ng m
amam
ayan
ng
bans
a at
dai
gdig
.
NIL
ALA
MA
N(C
onte
nt)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(Con
tent
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P(P
erfo
rman
ce S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(Lea
rnin
g Co
mpe
tenc
ies)
CO
DE
UN
AN
G M
AR
KA
HA
N -
Mga
Pan
guna
hing
Kon
sept
o ng
Eko
nom
iks:
Bat
ayan
ng
Mat
alin
ong
Pag
gam
it n
g P
inag
kuku
nang
Yam
an t
ungo
sa
Pag
kam
it n
g K
aunl
aran
A. K
ahul
ugan
ng
Ekon
omik
sAn
g m
ga m
ag-a
aral
ay
may
pag
-una
wa:
sa
mga
pan
guna
hing
ko
nsep
to n
g Ek
onom
iks
bila
ng
bata
yan
ng
mat
alin
o at
m
aunl
ad
na
pang
-ara
w-a
raw
na
pa
mum
uhay
Ang
mga
mag
-aar
al a
y:
nais
asab
uhay
ang
pa
g-un
awa
sa m
ga
pang
unah
ing
kons
epto
ng
Eko
nom
iks
bila
ng
bata
yan
ng m
atal
ino
at
mau
nlad
na
pang
-ara
w-
araw
na
pam
umuh
ay
Ang
mga
mag
-aar
al a
y
1.
Nai
lala
pat
ang
kahu
luga
n ng
ek
onom
iks
sa p
ang-
araw
-ara
w
na p
amum
uhay
bila
ng is
ang
mag
-aar
al,
at k
asap
i ng
pam
ilya
at li
puna
n.
AP
9MK
E-Ia
-1
2.
Nat
atay
a an
g ka
hala
gaha
n ng
eko
nom
iks
sa p
ang-
araw
-ar
aw n
a pa
mum
uhay
ng
baw
at
pam
ilya
at n
g lip
unan
.
AP
9MK
E-Ia
-2
B. K
akap
usan
1.
Kons
epto
ng
Ka
kapu
san
at
ang
Kaug
naya
n ni
to
sa
Pang
- ar
aw-
araw
na
Pam
umuh
ay2.
Pa
lata
ndaa
n ng
Ka
kapu
san
sa
Pang
- ar
aw-
araw
na
Buha
y3.
Ka
kapu
san
Bila
ng
Pang
unah
ing
Sulir
anin
sa
Pang
- ar
aw-a
raw
na
Pam
umuh
ay4.
M
ga P
araa
n up
ang
Mal
aban
an a
ng
Kaka
pusa
n sa
Pan
g- a
raw
- ar
aw n
a Pa
mum
uhay
3.
Nai
paki
kita
ang
ugn
ayan
ng
kaka
pusa
n sa
pan
g-ar
aw-
araw
na
pam
umuh
ay.
AP
9MK
E-Ia
-3
4.
Nat
utuk
oy a
ng m
ga p
alat
anda
an
ng k
akap
usan
sa
pang
-ara
w-
araw
na
buha
y.A
P9M
KE-
Ib-4
5.
Nak
akab
uo a
ng k
onkl
usyo
n na
ang
kak
apus
an a
y is
ang
pang
unah
ing
sulir
anin
g pa
nlip
unan
.
AP
9MK
E-Ib
-5
6.
Nak
apag
mum
ungk
ahi n
g m
ga
para
an u
pang
mal
aban
an a
ng
kaka
pusa
nA
P9M
KE-
Ic-6
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
xxi
NIL
ALA
MA
N(C
onte
nt)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(Con
tent
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P(P
erfo
rman
ce S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(Lea
rnin
g Co
mpe
tenc
ies)
CO
DE
C.
Pang
anga
ilang
an a
t Ka
gust
uhan
1.
Pagk
akai
ba n
g Pa
ngan
gaila
ngan
at
Kag
ustu
han
2.
Ang
Kaug
naya
n ng
Per
sona
l na
Kagu
stuh
an a
t Pa
ngan
gaila
ngan
sa
Sul
irani
n ng
Kaka
pusa
n3.
H
irark
iya
ng P
anga
ngai
lang
an4.
Ba
taya
n ng
Per
sona
l na
Pang
anga
ilang
an a
t K
agus
tuha
n 5.
Sa
lik n
a na
kaka
impl
uwen
siya
sa
Pa
ngan
gaila
ngan
at
Kagu
stuh
an
7.
Nas
usur
i ang
kai
baha
n ng
ka
gust
uhan
(w
ants
) sa
pa
ngan
gaila
ngan
(
need
s)
bila
ng b
atay
an s
a pa
gbuo
ng
mat
alin
ong
desi
syon
AP
9MK
E-Ic
-7
8.
Nai
paki
kita
ang
ugn
ayan
ng
pers
onal
na
kagu
stuh
an a
t pa
ngan
gaila
ngan
sa
sulir
anin
ng
kaka
pusa
n
AP
9MK
E-Id
-8
9.
Nas
usur
i ang
hira
rkiy
a ng
pa
ngan
gaila
ngan
.A
P9M
KE-
Id-9
10.
Nak
abub
uo n
g sa
rilin
g pa
man
taya
n sa
pag
pili
ng m
ga
pang
anga
ilang
an b
atay
sa
mga
hi
rark
iya
ng p
anga
ngai
lang
an
AP
9MK
E-Ie
-10
11.
Nas
usur
i ang
mga
sal
ik n
a na
kaka
impl
uwen
siya
sa
pang
anga
ilang
an a
t ka
gust
uhan
AP
9MK
E-Ie
-11
D.
Alok
asyo
n1.
Ka
ugna
yan
ng
Ko
nsep
to
ng
Alok
asyo
n sa
Ka
kapu
san
at
Pang
anga
ilang
an a
t K
agus
tuha
n2.
Ka
hala
gaha
n ng
Pa
ggaw
a ng
Ta
man
g D
esis
yon
Upa
ng
Mat
ugun
an a
ng P
anga
ngai
lang
an3.
Ib
a’t-
Ib
ang
Sist
eman
g Pa
ng-
ekon
omiy
a
12.
Nas
usur
i ang
kau
gnay
an n
g al
okas
yon
sa k
akap
usan
at
pa
ngan
gaila
ngan
at
kagu
stuh
anA
P9M
KE-
If-1
2
13.
Nap
ahah
alag
ahan
ang
pa
ggaw
a ng
tam
ang
desi
syon
up
ang
mat
ugun
an a
ng
pang
anga
ilang
an
AP
9MK
E-If
-13
14.
Nas
usur
i ang
mek
anis
mo
ng a
loka
syon
sa
iba’
t-ib
ang
sist
eman
g pa
ng-e
kono
miy
a bi
lang
sag
ot s
a ka
kapu
san
AP
9MK
E-Ig
-14
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
xxii
NIL
ALA
MA
N(C
onte
nt)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(Con
tent
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P(P
erfo
rman
ce S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(Lea
rnin
g Co
mpe
tenc
ies)
CO
DE
E.
Pagk
onsu
mo
1.
Kons
epto
ng
Pagk
onsu
mo
2.
Salik
sa
Pagk
onsu
mo
3.
Pam
anta
yan
sa M
atal
inon
g Pa
mim
ili4.
Ka
rapa
tan
at
Tung
kulin
Bi
lang
Is
ang
Mam
imili
15.
Nai
palil
iwan
ag a
ng k
onse
pto
ng
pagk
onsu
mo
AP
9MK
E-Ig
-15
16.
Nas
usur
i ang
mga
sal
ik n
a na
kaka
apek
to s
a pa
gkon
sum
o.A
P9M
KE-
Ih-1
6
17.
Nai
pam
amal
as a
ng t
alin
o sa
pa
gkon
sum
o sa
pam
amag
itan
ng p
agga
mit
ng p
aman
taya
n sa
pa
mim
ili
AP
9MK
E-Ih
-17
18.
Nai
pagt
atan
ggol
ang
mga
ka
rapa
tan
at n
agag
ampa
nan
ang
mga
tun
gkul
in b
ilang
is
ang
mam
imili
AP
9MK
E-Ih
-18
F.
Prod
uksy
on1.
Ka
hulu
gan
at
Pros
eso
ng
Prod
uksy
on
at a
ng P
agtu
gon
nito
sa
Pan
g- a
raw
ara
w n
a Pa
mum
uhay
2.
Salik
(Fa
ctor
s) n
g Pr
oduk
syon
at
ang
Impl
ikas
yon
nito
sa
Pa
ng-
araw
ara
w n
a Pa
mum
uhay
3.
Mga
Org
anis
asyo
n ng
Neg
osyo
19.
Nai
bibi
gay
ang
kahu
luga
n ng
pr
oduk
syon
AP
9MK
E-Ii
-19
21.
Nap
ahah
alag
ahan
ang
mga
sa
lik n
g pr
oduk
syon
at
ang
impl
ikas
yon
nito
sa
pang
- ar
aw-
araw
na
pam
umuh
ay
AP
9MK
E-Ii
-19
22.
Nas
usur
i ang
mga
tun
gkul
in n
g ib
a’t-
iban
g or
gani
sasy
on n
g ne
gosy
oA
P9M
KE-
Ij-2
0
IKA
LAW
AN
G M
AR
KA
HA
N -
May
kroe
kono
mik
sA.
D
eman
d
1.
Kahu
luga
n ng
”D
eman
d”
2.
Mga
Sa
lik n
a N
akak
apek
to s
a D
eman
d 3
. El
astis
idad
ng
Dem
and
Ang
mga
mag
-aar
al a
y m
ay p
ag-u
naw
a
sa
mga
pa
ngun
ahin
g ka
alam
an s
a u
gnay
an
ng p
wer
sa n
g de
man
d at
su
play
, at
sa
sist
ema
ng p
amili
han
bila
ng
Ang
mga
mag
-aar
al a
y
kriti
kal n
a na
kapa
gsus
uri s
a m
ga
pang
unah
ing
kaal
aman
sa
ug
naya
n ng
pw
ersa
ng
dem
and
at s
upla
y, a
t si
stem
a ng
pam
iliha
n
1.
Nai
lala
pat
ang
kahu
luga
n ng
de
man
d s
a pa
ng a
raw
-ara
w n
a pa
mum
uhay
ng
baw
at p
amily
aA
P9M
YK
-IIa
-1
2.
Nas
usur
i ang
mga
sal
ik n
a na
kaaa
pekt
o sa
dem
and
AP
9MY
K-I
Ia-2
3.
Mat
alin
ong
naka
pagp
apas
ya s
a pa
gtug
on s
a m
ga p
agba
bago
ng
salik
na
AP
9MY
K-I
Ib-3
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
xxiii
NIL
ALA
MA
N(C
onte
nt)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(Con
tent
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P(P
erfo
rman
ce S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(Lea
rnin
g Co
mpe
tenc
ies)
CO
DE
bata
yan
ng m
atal
inon
g pa
gded
esis
yon
ng
sam
baha
yan
at b
ahay
-
bila
ng b
atay
an
ng m
atal
inon
g pa
gded
esis
yon
ng
sam
baha
yan
at b
ahay
-
4.
Nai
uugn
ay a
ng e
last
isid
ad n
g de
man
d sa
pre
syo
ng k
alak
al a
t pa
glili
ngko
dA
P9M
YK
-IIb
-4
B.
Supp
ly”
(Sup
lay)
1.
Kahu
luga
n ng
Sup
lay
2.
Mga
Sal
ik n
g N
akak
apek
to
s
a Su
play
3.
Elas
tisid
ad n
g Su
play
5.
Nai
lala
pat
ang
kah
ulug
an n
g su
play
bat
ay s
a pa
ng-a
raw
-ar
aw n
a pa
mum
uhay
ng
baw
at
pam
ilya
AP
9MY
K-I
Ic-5
6.
Nas
usur
i ang
mga
sal
ik n
a na
kaaa
pekt
o sa
sup
lay
AP
9MY
K-I
Ic-6
7.
Mat
alin
ong
naka
pagp
apas
ya s
a pa
gtug
on s
a m
ga p
agba
bago
ng
salik
na
naka
aape
kto
sa s
upla
yA
P9M
YK
-IId
-7
C.
Inte
raks
yon
ng D
eman
d at
Sup
lay
1.
Inte
raks
yon
ng d
eman
d at
sup
lay
sa
kala
gaya
n ng
pr
esyo
at
ng
pa
mili
han
2.
”Sho
rtag
e” a
t ”S
urpl
us”
3.
Mga
Par
aan
ng p
agtu
gon/
kalu
tasa
n sa
mga
sul
irani
ng d
ulot
ng
kak
ulan
gan
at k
alab
isan
sa
pam
iliha
n
8.
Nai
uugn
ay a
ng e
last
isid
ad n
g de
man
d at
sup
lay
sa p
resy
o ng
ka
laka
l at
pagl
iling
kod
AP
9MY
K-I
Id-8
9.
Nai
papa
liwan
ag a
ng in
tera
ksyo
n ng
dem
and
at s
upla
y sa
ka
laga
yan
ng p
resy
o at
ng
pam
iliha
n
AP
9MY
K-I
Ie-9
10.
Nas
usur
i ang
mga
epe
kto
ng
shor
tage
at
surp
lus
sa p
resy
o at
da
mi n
g ka
laka
l at
pagl
iling
kod
sa p
amili
han
AP
9MY
K-I
If-9
11.
Nai
mum
ungk
ahi a
ng p
araa
n ng
pag
tugo
n/ka
luta
san
sa m
ga
sulir
anin
g du
lot
ng k
akul
anga
n at
ka
labi
san
AP
9MY
K-I
Ig-1
0
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
xxiv
NIL
ALA
MA
N(C
onte
nt)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(Con
tent
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P(P
erfo
rman
ce S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(Lea
rnin
g Co
mpe
tenc
ies)
CO
DE
D.
Pam
iliha
n1.
Ko
nsep
to n
g P
amili
han
2.
Iba’
t ib
ang
Istr
aktu
ra n
g Pa
mili
han
3.
Gam
pani
n ng
Pam
ahal
aan
sa m
ga
Gaw
aing
Pan
gkab
uhay
an s
a Ib
a’t
Iban
g Is
trak
tura
ng
Pam
iliha
n
12.
Nap
apal
iwan
ag a
ng k
ahul
ugan
ng
pam
iliha
nA
P9M
YK
-IIh
-11
13.
Nas
usur
i ang
iba’
t ib
ang
Istr
aktu
ra n
g Pa
mili
han
AP
9MY
K-I
Ii-1
2
14.
Nap
anga
ngat
wira
nan
ang
kina
kaila
ngan
g pa
kiki
alam
at
regu
lasy
on n
g pa
mah
alaa
n sa
m
ga g
awai
ng p
angk
abuh
ayan
sa
iba’
t ib
ang
istr
aktu
ra n
g pa
mili
han
upan
g m
atug
unan
an
g pa
ngan
gaila
ngan
ng
mga
m
amam
ayan
AP
9MY
K-I
Ij-1
3
IKA
TLO
NG
MA
RK
AH
AN
- M
akro
ekon
omik
sPa
ikot
na
Dal
oy n
g Ek
onom
iya
1.
Baha
ging
gin
agam
pana
n ng
mga
bu
mub
uo s
a p
aiko
t na
dal
oy n
g ek
onom
iya
2.
Ang
kaug
naya
n sa
is
a’t
isa
ng
m
ga b
ahag
ing
bum
ubuo
sa
pai
kot
na d
aloy
ng
eko
nom
iya
Nai
pam
amal
as n
g m
ag-
aara
l ang
pag
-una
wa
sa m
ga p
angu
nahi
ng
kaal
aman
tun
gkol
sa
pam
bans
ang
ekon
omiy
a bi
lang
kab
ahag
i sa
pag
papa
buti
ng
pam
umuh
ay n
g ka
pwa
mam
amay
an t
ungo
sa
pam
bans
ang
kaun
lara
n
Ang
mag
-aar
al a
y na
kapa
gmum
ungk
ahi n
g m
ga p
amam
araa
n k
ung
paan
o an
g pa
ngun
ahin
g ka
alam
an t
ungk
ol s
a pa
mba
nsan
g ek
onom
iya
ay n
akap
agpa
pabu
ti sa
pa
mum
uhay
ng
kapw
a m
amam
ayan
tun
go s
a pa
mba
nsan
g ka
unla
ran
1.
Nai
lala
lara
wan
ang
pai
kot
na
dalo
y ng
eko
nom
iya
AP
9MA
K-I
IIa-
1
2.
Nat
atay
a an
g ba
hagi
ng
gina
gam
pana
n ng
mga
bu
mub
uo s
a p
aiko
t na
dal
oy n
g ek
onom
iya
AP
9MA
K-I
IIa-
2
2.
Nas
usur
i ang
ugn
ayan
sa
isa’
t is
a ng
mga
bah
agin
g bu
mub
uo s
a pa
ikot
na
dalo
y ng
eko
nom
iya
AP
9MA
K-I
IIa-
3
B. P
amba
nsan
g Ki
ta
1.
Pam
bans
ang
prod
ukto
(G
ross
N
atio
nal
Prod
uct-
Gro
ss D
omes
tic
Prod
uct)
bi
lang
pa
nuka
t ng
ka
kaya
han
ng is
ang
ekon
omiy
a2.
M
ga p
amam
araa
n sa
pag
suka
t ng
pa
mba
nsan
g pr
oduk
to
3.
Nas
usur
i ang
pam
bans
ang
prod
ukto
(G
ross
Nat
iona
l Pr
oduc
t-G
ross
Dom
estic
Pro
duct
) bi
lang
pan
ukat
ng
kaka
yaha
n ng
is
ang
ekon
omiy
a
AP
9MA
K-I
IIb-
4
4.
Nak
ikila
la a
ng m
ga p
amam
araa
n sa
pag
suka
t ng
pam
bans
ang
prod
ukto
AP
9MA
K-I
IIb-
5
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
xxv
NIL
ALA
MA
N(C
onte
nt)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(Con
tent
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P(P
erfo
rman
ce S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(Lea
rnin
g Co
mpe
tenc
ies)
CO
DE
3.
Kaha
laga
han
ng p
agsu
kat
ng p
amba
nsan
g ki
ta s
a ek
onom
iya
5.
Nas
usur
i ang
kah
alag
ahan
ng
pags
ukat
ng
pam
bans
ang
kita
sa
ekon
omiy
aA
P9M
AK
-III
c-6
C.
Ugn
ayan
ng
Kita
, Pa
g-iim
pok,
at
Pagk
onsu
mo
1.
Kaug
naya
n ng
kita
sa
pagk
onsu
mo
at p
ag-ii
mpo
k2.
Ka
tutu
ran
ng
cons
umpt
ion
at
savi
ngs
sa p
ag-ii
mpo
k
6.
Nai
papa
haya
g an
g ka
ugna
yan
ng
kita
sa
pagk
onsu
mo
at p
ag-
iimpo
kA
P9M
AK
-III
c-6
7.
Nas
usur
i ang
ka
tutu
ran
ng
cons
umpt
ion
at s
avin
gs s
a pa
g-iim
pok
AP
9MA
K-I
IIc-
7
D. I
mpl
asyo
n1.
Ko
nsep
to n
g Im
plas
yo2.
M
ga D
ahila
n ng
Im
plas
yon
3.
Mga
Epe
kto
ng
Impl
asyo
n 4.
Pa
raan
ng
Pagl
utas
ng
Im
plas
yon
8.
Nas
usur
i ang
kon
sept
o at
pa
lata
ndaa
n ng
Im
plas
yon
AP
9MA
K-I
IId-
8
9.
Nat
atay
a an
g m
ga d
ahila
n sa
pa
gkar
oon
ng im
plas
yon
AP
9MA
K-I
IId-
9
10.
Nas
usur
i ang
iba’
t ib
ang
epe
kto
ng im
plas
yon
AP
9MA
K-I
IIe-
10
11.
Nap
apah
alag
ahan
ang
mga
pa
raan
ng
pagl
utas
ng
impl
asyo
nA
P9M
AK
-III
e-11
12.
Aktib
ong
naki
kila
hok
sa p
aglu
tas
ng m
ga s
ulira
ning
kau
gnay
ng
impl
asyo
nA
P9M
AK
-III
f-12
A.
Pata
kara
ng P
iska
l 1.
La
yuni
n ng
Pat
akar
ang
Pisk
al2.
Ka
hala
gaha
n ng
Pa
pel
na
Gin
agam
pana
n ng
Pa
mah
alaa
n ka
ugna
y ng
m
ga
Pata
kara
ng
Pisk
al n
a Ip
inap
atup
ad n
ito3.
Pa
taka
ran
sa P
amba
nsan
g Ba
dyet
at
ang
Kal
akar
an n
g Pa
ggas
ta n
g Pa
mah
alaa
n
13.
Nai
palil
iwan
ag a
ng la
yuni
n ng
pa
taka
rang
pis
kal
AP
9MA
K-I
IIf-
13
14.
Nap
ahah
alag
ahan
ang
pap
el n
a gi
naga
mpa
nan
ng p
amah
alaa
n ka
ugna
y ng
mga
pat
akar
ang
pisk
al n
a ip
inat
utup
ad n
ito
AP
9MA
K-I
IIg-
14
15.
Nas
usur
i ang
bad
yet
at a
ng
kala
kara
n ng
pag
gast
a ng
pa
mah
alaa
nA
P9M
AK
-III
g-15
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
xxvi
NIL
ALA
MA
N(C
onte
nt)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(Con
tent
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P(P
erfo
rman
ce S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(Lea
rnin
g Co
mpe
tenc
ies)
CO
DE
Hal
imba
wa:
- Po
licy
on P
riorit
y As
sist
ance
D
evel
opm
ent
Fund
-
Polic
y on
the
Priv
atiz
atio
n of
GO
CCs
- Po
licy
on C
ondi
tiona
l Cas
h Tr
ansf
er
- Pa
taka
ran
sa W
asto
ng P
agba
baya
d ng
Buw
is (
VAT
EVAT
/ RV
AT)
4.
Mga
Epe
kto
ng P
atak
aran
g
Pisk
al s
a K
atat
agan
ng
Pam
bans
ang
Ekon
omiy
a
16.
Nak
abab
alik
at n
g pa
nana
guta
n bi
lang
mam
amay
an s
a w
asto
ng
pagb
abay
ad n
g bu
wis
AP
9MA
K-I
IIg-
16
17.
Nai
uuug
nay
ang
mga
epe
kto
ng
pata
kara
ng p
iska
l sa
kata
taga
n ng
pam
bans
ang
ekon
omiy
a
AP
9MA
K-I
IIh-
17
F.
Pata
kara
ng P
anan
alap
i (
Mon
etar
y Po
licy)
1.
Layu
nin
ng P
atak
aran
g P
anan
alap
i2.
Ka
hala
gaha
n ng
Pa
g-iim
pok
at
Pam
umuh
unan
b
ilang
isan
g sa
lik
sa E
kono
miy
a3.
M
ga
Bum
ubuo
sa
Se
ktor
ng
Pa
nana
lapi
4.
Ang
Pape
l na
G
inag
ampa
n ng
Ba
wat
Sek
tor
ng P
anan
alap
i 5.
M
ga
Para
an
at
Pata
kara
n ng
Ba
ngko
Sen
tral
ng
Pilip
inas
(BS
P)
upan
g m
apat
atag
ang
hal
aga
ng
sala
pi -
Mon
ey L
aund
erin
g -
Eas
y an
d Ti
ght
M
onet
ary
Polic
y
18.
Nai
palil
iwan
ag a
ng la
yuni
n ng
pa
taka
rang
pan
anal
api
AP
9MA
K-I
IIh-
18
19.
Nai
paha
haya
g an
g ka
hala
gaha
n ng
pag
-iim
pok
at p
amum
uhun
an
bila
ng is
ang
salik
ng
ekon
omiy
aA
P9M
AK
-III
i-19
20.
Nat
atay
a a
ng b
umub
uo n
g se
ktor
ng
pana
nala
piA
P9M
AK
-III
i-20
21.
Nas
usur
i ang
mga
pa
taka
rang
pa
ng-e
kono
miy
a na
na
kaka
tulo
ng s
a pa
taka
rang
pa
nlab
as n
g ba
nsa
sa b
uhay
ng
na
kara
ram
ing
Pilip
ino
AP
9MSP
-IV
j-21
22.
Nat
itim
bang
ang
epe
kto
ng m
ga
pata
kara
n pa
ng-e
kono
miy
a na
na
kaka
tulo
ng s
a pa
taka
rang
pa
nlab
as n
g ba
nsa
sa b
uhay
ng
naka
rara
min
g Pi
lipin
o
AP
9MSP
-IV
j-22
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
xxvii
NIL
ALA
MA
N(C
onte
nt)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(Con
tent
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P(P
erfo
rman
ce S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(Lea
rnin
g Co
mpe
tenc
ies)
CO
DE
IKA
AP
AT
NA
MA
RK
AH
AN
- M
ga S
ekto
r Pa
ng-e
kono
miy
a at
Mga
Pat
akar
ang
Pang
-Eko
nom
iya
A.
Kons
epto
at
Pala
tand
aan
ng Pa
mba
nsan
g Ka
unla
ran
1.
Pam
bans
ang
Kaun
lura
n2.
M
ga p
alat
anda
an n
g Pa
mba
nsan
g ka
unla
ran
3.
Iba’
t ib
ang
gam
pani
n ng
m
amam
ayan
g Pi
lipin
o up
ang
mak
atul
ong
sa
pam
bans
ang
kaun
lara
n4.
Sa
ma-
sam
a Pa
gkilo
s pa
ra s
a Pa
mba
nsan
g K
aunl
aran
Ang
mga
mag
-aar
al a
y m
ay p
ag-u
naw
asa
m
ga
se
ktor
ng
ek
onom
iya
at
m
ga
pata
kara
ng
pa
ng-
ekon
omiy
a ni
to
sa
hara
p ng
mga
ha
mon
at
pwer
sa
tung
o sa
pa
mba
nsan
g pa
gsul
ong
at p
ag-u
nlad
Ang
mga
mag
-aar
al a
yak
tibon
g na
kiki
baha
gi
sa m
aayo
s na
pa
gpap
atup
ad a
t pa
gpap
abut
i ng
mga
se
ktor
ng
ekon
omiy
a at
mga
pat
akar
ang
pang
-eko
nom
iya
nito
tu
ngo
sa p
amba
nsan
g pa
gsul
ong
at p
ag-u
nlad
1.
Nak
apag
bibi
gay
ng s
arili
ng
paka
hulu
gan
sa p
amba
nsan
g ka
unla
ran
AP
9MSP
-IV
a-1
2.
Nas
isiy
asat
ang
m
ga
pala
tand
aan
ng p
amba
nsan
g ka
unla
ran
AP
9MSP
-IV
a-2
3.
Nat
utuk
oy a
ng ib
a’t
iban
g ga
mpa
nin
ng m
amam
ayan
g Pi
lipin
o up
ang
mak
atul
ong
sa
pam
bans
ang
kaun
lara
n
AP
9MSP
-IV
b-3
4.
Nap
ahah
alag
ahan
ang
sa
ma-
sam
ang
pagk
ilos
ng
mam
amay
ang
Pilip
ino
pa
ra s
a pa
mba
nsan
g ka
unla
ran
AP
9MSP
-IV
b-4
5.
Nak
apag
sasa
gaw
a ng
isan
g pa
gpap
lano
ku
ng p
aano
m
akap
ag-a
mba
g bi
lang
m
amam
ayan
sa
pa
g-un
lad
ng
bans
a
AP
9MSP
-IV
c-5
B.
Sekt
or n
g Ag
rikul
tura
1.
An
g ba
hagi
ng
gina
gam
pana
n ng
ag
rikul
tura
, pa
ngin
gisd
a at
pa
ggug
ubat
sa
ek
onom
iya
at
sa
bans
a2.
M
ga
dahi
lan
at
epek
to
ng
sulir
anin
ng
sekt
or n
g ag
rikul
tura
, pa
ngin
gisd
a,
at
pagg
ugub
at
sa
baw
at P
ilipi
no3.
M
ga
pata
kara
ng p
ang
Ekon
omiy
a na
katu
tulo
ng
sa
sekt
or
ng
agrik
ultu
ra
6.
Nas
usur
i ang
bah
agin
g gi
naga
mpa
nan
ng a
grik
ultu
ra,
pang
ingi
sda,
at
pagg
ugub
at s
a ek
onom
iya
at s
a ba
nsa
AP
9MSP
-IV
c-6
7.
Nas
usur
i ang
mga
dah
ilan
at
epek
to n
g su
liran
in n
g se
ktor
ng
agr
ikul
tura
, pan
ging
isda
, at
pagg
ugub
at s
a ba
wat
Pili
pino
AP
9MSP
-IV
d-7
8.
Nab
ibig
yang
-hal
aga
ang
mga
pa
taka
rang
pan
g-ek
onom
iya
na
katu
tulo
ng s
a se
ktor
ng
agrik
ultu
ra
AP
9MSP
-IV
d-8
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
xxviii
NIL
ALA
MA
N(C
onte
nt)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(Con
tent
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P(P
erfo
rman
ce S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(Lea
rnin
g Co
mpe
tenc
ies)
CO
DE
(indu
striy
a ng
agr
ikul
tura
, pan
ging
isda
, at
pag
gugu
bat)
H
alim
baw
a:-
Com
preh
ensi
ve A
grar
ian
Refo
rm L
aw-
Polic
y on
Im
port
atio
n of
Ric
e -
Polic
y on
Dru
g Pr
even
tion
(indu
striy
a ng
ag
rikul
tura
, pa
ngin
gisd
a, a
t pa
ggug
ubat
)
C.
Sekt
or n
g In
dust
riya
1.
Baha
ging
gi
nam
pana
n ng
se
ktor
ng
ind
ustr
iya,
tula
d ng
pag
mim
ina,
tu
ngo
sa
isan
g m
asig
lang
ek
onom
iya
2.
Ang
pagk
akau
gnay
ng
se
ktor
ag
rikul
tura
l at
ind
ustr
iya
tung
o sa
pa
g-un
lad
ng k
abuh
ayan
3.
Mga
pa
taka
rang
pan
g-ek
onom
iya
naka
tutu
long
sa
sekt
or in
dust
riya
- F
ilipi
no F
irst
Pol
icy
- O
il D
ereg
ulat
ion
Law
-
Polic
y on
Mic
rofin
anci
ng
- Po
licy
on O
nlin
e Bu
sine
sses
9.
Nas
usur
i ang
bah
agin
g gi
naga
mpa
nan
ng s
ekto
r ng
in
dust
riya,
tul
ad n
g pa
gmim
ina,
tu
ngo
sa is
ang
mas
igla
ng
ekon
omiy
a
AP
9MSP
-IV
e-9
10.
Nas
usur
i ang
pag
kaka
ugna
y ng
sek
tor
agrik
ultu
ral a
t in
dust
riya
tung
o sa
pag
-unl
ad n
g ka
buha
yan
AP
9MSP
-IV
e-10
11.
Nab
ibig
yang
-hal
aga
ang
mga
pa
taka
rang
pan
g-ek
onom
iyan
g
naka
tutu
long
sa
sekt
or n
g in
dust
riya
AP
9MSP
-IV
e-11
D.
Sek
tor
ng P
aglil
ingk
od
1.
Ang
baha
ging
gi
naga
mpa
nan
ng
sekt
or
ng
pagl
iling
kod
sa
pam
bans
ang
ekon
omiy
a 2.
M
ga
pata
kara
ng
pang
-eko
nom
iya
na n
akak
atul
ong
sa
sek
tor
ng
pagl
iling
kod
3.
Bata
s na
Nag
bibi
gay
Prot
eksy
on a
t N
anga
ngal
aga
sa
mga
Kar
apat
an
ng M
angg
gaw
a-
Cont
ract
ualiz
atio
n an
d La
bor
Out
sour
cing
-
Sal
ary
Stan
dard
izat
ion
Law
12.
Nas
usur
i ang
bah
agin
g gi
naga
mpa
nan
ng s
ekto
r ng
pa
glili
ngko
dA
P9M
SP-I
Vf-
12
13.
Nap
apah
alag
ahan
ang
mga
pa
taka
rang
pan
g-ek
onom
iya
na n
akak
atul
ong
sa
sek
tor
ng
pagl
iling
kod
AP
9MSP
-IV
f-13
14.
Nak
apag
bibi
gay
ng s
arili
ng
paka
hulu
gan
sa k
onse
pto
ng
im
porm
al n
a se
ktor
AP
9MSP
-IV
g-14
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
xxix
NIL
ALA
MA
N(C
onte
nt)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(Con
tent
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P(P
erfo
rman
ce S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(Lea
rnin
g Co
mpe
tenc
ies)
CO
DE
E.
Impo
rmal
na
Sekt
or
1.
Mga
Dah
ilan
at A
nyo
ng I
mpo
rmal
na
Sek
tor
ng E
kono
miy
a 2.
M
ga
epek
to
ng
im
porm
al
na
sekt
or n
g ek
onom
iya
3.
Mga
Pat
akan
g Pa
ng-
ek
onom
iya
na m
ay
ka
ugna
yan
s
a Im
porm
al n
a Se
ktor
-
Coun
terf
eitin
g -
Bla
ck M
arke
t
15.
Nas
usur
i ang
mga
dah
ilan
ng
pagk
akar
oon
ng im
porm
al n
a se
ctor
AP
9MSP
-IV
g-15
16.
Nat
atay
a an
g m
ga e
pekt
o
ng im
porm
al n
a se
ctor
ng
ekon
omiy
aA
P9M
SP-I
Vh-
16
17.
Nap
apah
alag
ahan
ang
mga
pa
taka
rang
pan
g-ek
onom
iya
na n
akak
atul
ong
sa
sek
tor
ng
pagl
iling
kod
AP
9MSP
-IV
h-17
F.
Kala
kala
ng P
anla
bas
1.
Ang
Kala
kara
n sa
Ka
laka
lang
Pa
nlab
as n
g Pi
lipin
as2.
An
g ug
naya
n
ng
Pilip
inas
pa
ra
sa
kala
kala
ng p
anla
bas
nito
sa
m
ga
sam
ahan
ng
tula
d ng
Wor
ld
Trad
e O
rgan
izat
ion
at A
sia
Pac
ific
Econ
omic
Co
oper
atio
n tu
ngo
sa
pata
s na
kap
akin
aban
gan
ng m
ga
mam
amay
an n
g da
igdi
g
18.
Nat
atay
a an
g ka
laka
ran
ng
kala
kala
ng p
anla
bas
ng b
ansa
AP
9MSP
-IV
i-18
19.
Nas
usur
i ang
ugn
ayan
ng
Pi
lipin
as
para
sa
kal
akal
ang
panl
abas
nito
sa
mga
sa
mah
an
tula
d ng
Wor
ld T
rade
O
rgan
izat
ion
at A
sia-
Paci
fic
Econ
omic
Coo
pera
tion
tung
o sa
pa
tas
na k
apak
inab
anga
n ng
m
ga m
amam
ayan
ng
daig
dig
AP
9MSP
-IV
i-19
20.
Nap
ahah
alag
ahan
ang
ko
ntrib
usyo
n ng
kal
akal
ang
panl
abas
sa
pag
-unl
ad
ekon
omiy
a ng
ban
sa
AP
9MSP
-IV
i-20
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
xxx
NIL
ALA
MA
N(C
onte
nt)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(Con
tent
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P(P
erfo
rman
ce S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(Lea
rnin
g Co
mpe
tenc
ies)
CO
DE
3.
Mga
Ko
ntrib
usyo
n ng
Ka
laka
lang
Pa
nlab
as
sa
Pa
g-un
lad
ng
Ekon
omiy
a ng
Pili
pina
s4.
M
ga
pata
kara
n pa
ng-e
kono
miy
a na
na
kaka
tulo
ng
sa
pata
kara
ng
panl
abas
ng
bans
a sa
buh
ay n
g na
kara
ram
ing
Pilip
ino
-Pol
icy
on A
SEAN
Eco
nom
ic C
omm
unity
20
15-P
olic
y on
Tra
de L
iber
aliz
atio
n
21.
Nas
usur
i ang
mga
pa
taka
rang
pa
ng-e
kono
miy
a na
na
kaka
tulo
ng s
a pa
taka
rang
panl
abas
ng
bans
a sa
buh
ay n
g
naka
rara
min
g Pi
lipin
oAP
9MSP
-IVj
-21
22.
natit
imba
ng a
ng e
pekt
o ng
mga
pa
taka
ran
pang
-eko
nom
iya
na
naka
katu
long
sa
pata
kara
ng
panl
abas
ng
bans
a sa
buh
ay n
g na
kara
ram
ing
Pilip
ino
AP9M
SP-I
Vj-2
2
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
xxxi
CO
DE
BO
OK
LEG
END
Sam
ple:
AP
5KP
K-I
IIf-
5
LEG
END
SAM
PLE
Firs
t En
try
Lear
ning
Are
a an
d St
rand
/ Su
b-je
ct o
r Sp
ecia
lizat
ion
Aral
ing
Panl
ipun
anAP
5
Gra
de L
evel
Baita
ng 5
Upp
erca
se L
ette
r/s
Dom
ain/
Cont
ent/
Com
pone
nt/
Topi
cPa
gbab
agon
g Ku
ltura
l sa
Pam
a-m
ahal
ang
Kolo
nyal
ng
mga
Es
pany
ol
KPK -
Rom
an N
umer
al*Z
ero
if no
spe
cific
qua
rter
Qua
rter
Ikat
long
Mar
kaha
nII
I
Low
erca
se L
ette
r/s
*Put
a h
yphe
n (-
) in
bet
wee
n le
tter
s to
indi
cate
mor
e th
an a
sp
ecifi
c w
eek
Wee
kIk
a-an
im n
a lin
ggo
f -
Arab
ic N
umbe
rCo
mpe
tenc
yN
akap
agbi
biga
y ng
sar
iling
pan
-an
aw t
ungk
ol s
a na
ging
epe
kto
ng k
olon
yalis
mo
sa li
puna
n ng
si
naun
ang
Pilip
ino
5
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
xxxii
DO
MA
IN/
CO
MP
ON
ENT
CO
DE
DO
MA
IN/
CO
MP
ON
ENT
CO
DE
DO
MA
IN/
CO
MP
ON
ENT
CO
DE
Ako
ay N
atat
angi
NAT
Ang
Pina
gmul
an n
g La
hing
Pili
pino
PLP
Heo
grap
iya
at M
ga S
inau
nang
Kab
ihas
nan
sa
Dai
gdig
HSK
Ang
Akin
g Pa
mily
aPA
MPa
mun
uang
Kol
onya
l ng
Espa
nya
PKE
Ang
Dai
gdig
sa
Klas
iko
at T
rans
isyo
nal n
a Pa
naho
nD
KT
Ang
Akin
g Pa
aral
anPA
APa
gbab
agon
g Ku
ltura
l sa
Pam
amah
alan
g Ko
lony
al n
g m
ga E
span
yol
KPK
Ang
Pag-
usbo
ng n
g M
akab
agon
g D
aigd
igPM
D
Ako
at a
ng A
king
Kap
alig
iran
KAP
Mga
Pag
baba
go s
a Ko
lony
a at
Pag
-usb
ong
ng P
akik
ibak
a ng
Bay
anPK
BAn
g Ko
ntem
pora
nyon
g D
aigd
ig
AKD
Ang
Akin
g Ko
mun
idad
KOM
Kina
lala
gyan
Ng
Pilip
inas
At
Ang
Mal
ayan
g Ka
isip
an S
a M
undo
PMK
Mga
Pan
guna
hing
Kon
sept
o ng
Eko
nom
iks
MKE
Ang
Akin
g Ko
mun
idad
Nga
yon
at
Noo
nKN
NPa
gpup
unya
gi s
a Pa
naho
n ng
Ko
lony
alis
mon
g Am
erik
ano
at
Ikal
awan
g D
igm
aang
Pan
daig
dig
KDP
May
kroe
kono
mik
sM
YK
Pam
umuh
ay s
a Ko
mun
idad
PSK
Pagt
ugon
sa
mga
Sul
irani
n, I
syu
at H
amon
sa
Kas
arin
lan
ng B
ansa
SHK
Mak
roek
onom
iks
MAK
Pagi
ging
Kab
ahag
i ng
Kom
unid
adPK
KTu
ngo
sa P
agka
mit
ng T
unay
na
Dem
okra
sya
at K
aunl
aran
TDK
Mga
Sek
tor
Pang
-Eko
nom
iya
at
Mga
Pat
akar
ang
Pang
-Eko
nom
iya
Nito
MSP
Ang
Mga
Lal
awig
an S
a Ak
ing
Rehi
yon
LAR
Heo
grap
iya
ng A
sya
HAS
Mga
Isy
ung
Pan
gkap
alig
iran
at P
ang-
ekon
omiy
aIP
E
Ang
Mga
Kw
ento
Ng
Mga
La
law
igan
Sa
Saril
ing
Rehi
yon
KLR
Sina
unan
g Ka
biha
snan
sa
Asya
Han
ggan
gKS
AM
ga I
syun
g Po
litik
al a
t Pa
ngka
paya
paan
IPP
Ang
Pagk
akak
ilanl
ang
Kultu
ral N
g Ki
nabi
bila
ngan
g Re
hiyo
nPK
RAn
g Ti
mog
at
Kanl
uran
g As
ya s
a Tr
ansi
syon
al a
t M
akab
agon
g Pa
naho
nTK
AM
ga I
syu
sa K
arap
ang
Pant
ao a
t G
ende
rIK
P
Ekon
omiy
a At
Pam
amah
ala
EAP
Ang
Sila
ngan
at
Tim
og-S
ilang
ang
Asya
sa
Tran
sisy
onal
at
Mak
abag
ong
Pana
hon
KIS
Mga
Isy
ung
Pang
-Edu
kasy
on a
t Pa
nsib
iko
at
Pagk
amam
amay
an (
Civi
cs a
nd C
itize
nshi
p)
Ang
Akin
g Ba
nsa
AAB
Lipu
nan,
Kul
tura
at
Ekon
omiy
a ng
Aki
ng B
ansa
LKE
Ang
Pam
amah
ala
Sa A
king
Ban
saPA
B
Kaba
hagi
Ako
sa
Pag-
unla
d ng
Ak
ing
Bans
aKP
B
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
153
YUNIT III PAGSUSURI NG EKONOMIYA: MAKROEKONOMIKS
PANIMULA AT MGA GABAY NA TANONG
Ang makroekonomiks ay nakatuon sa pag-aaral ng buong ekonomiya. Kung ang maykroekonomiks ay nakatuon sa desisyon ng bawat pamilya at bahay-kalakal, ang makroekonomiks naman ay nakasentro sa komposisyon at galaw ng pambansang ekonomiya. Matututuhan sa makroekonomiks ang mga konseptong may kinalaman sa implasyon, patakarang piskal, patakaran sa pananalapi, pambansang badyet, at pagsulong ng ekonomiya. Naitanong mo ba sa sarili mo kung papaano gumagana ang pambansang ekonomiya? Kung hindi pa, tayo nang tuklasin kung papaanong ang kaalaman sa pambansang ekonomiya ay makatutulong sa pagpapabuti ng antas ng pamumuhay ng mga mamamayan tungo sa kaunlaran ng bansa.
Sa modyul na ito ay matutuklasan ang bumubuo sa pambansang ekonomiya, mga suliraning pangkabuhayan, at ang pamamaraang ginagawa ng pamahalaan upang malutas ang mga ito tungo sa pag-unlad. Handa ka na bang alamin ang kasagutan sa mga tanong na ito? Kung handa ka na, halina at saglit tayong maglakbay sa pambansang ekonomiya ng bansa, siyasatin natin kung papaano kumikilos ang mga sektor na bumubuo rito.
Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa pambansang ekonomiya at kung papaano ito gumagana upang matugunan ang mga suliraning pangkabuhayan sa pagtamo ng pambansang kaunlaran.
Pamantayang Pangnilalaman Pamantayan sa PagganapNaipamamalas ng mga mag-aaral ang pag-unawa sa mga pangunahing kaalaman tungkol sa pambansang ekonomiya bilang kabahagi sa pagpapabuti ng pamumuhay ng kapuwa mamamayan tungo sa pambansang kaunlaran
Ang mag-aaral ay nakapagmumungkahi ng mga pamamaraan kung papaanong ang pangunahing kaalaman tungkol sa pambansang ekonomiya ay nakapagpapabuti sa pamumuhay ng kapuwa mamamayan tungo sa pambansang kaunlaran.
Sa araling ito, inaasahang matututuhan mo ang sumusunod:
Aralin 1:PAIKOT NA DALOY
NG EKONOMIYA
• Nailalarawan ang paikot na daloy ng ekonomiya• Natataya ang bahaging ginagampanan ng mga
bumubuo sa paikot na daloy ng ekonomiya• Nasusuri ang ugnayan sa isa’t isa ng mga
bahaging bumubuo sa paikot na daloy ng ekonomiya
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
154
Aralin 2:PAMBANSANG KITA
• Nasusuri ang pambansang produkto (Gross National Product-Gross Domestic Product) bilang panukat ng kakayahan ng isang ekonomiya
• Nakikilala ang mga pamamaraan sa pagsukat ng pambansang produkto
• Nasusuri ang kahalagahan ng pagsukat ng pambansang kita sa ekonomiya
• Nailalahad ang mga salik na nakaaapekto sa pambansang kita at pambansang produkto
Aralin 3:UGNAYAN NG
PANGKALAHATANG KITA, PAG-IIMPOK, AT PAGKONSUMO
• Naipahahayag ang kaugnayan ng kita sa pagkonsumo at pag-iimpok
• Nasusuri ang katuturan ng consumption at savings sa pag-iimpok
Aralin 4:IMPLASYON
• Nasusuri ang konsepto at palatandaan ng implasyon
• Natataya ang mga dahilan sa pagkakaroon ng implasyon
• Nasusuri ang iba’t ibang epekto ng implasyon• Nakilalahok nang aktibo sa paglutas ng mga
suliranin kaugnay ng implasyon
Aralin 5:PATAKARANG
PISKAL
• Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang piskal• Napahahalagahan ang papel na ginagampanan
ng pamahalaan kaugnay ng mga patakarang piskal na ipinatutupad nito
• Nasusuri ang badyet at ang kalakaran ng paggasta ng pamahalaan
• Nakababalikat ng pananagutan bilang mamamayan sa wastong pagbabayad ng buwis
• Naiuugnay ang mga epekto ng patakarang piskal sa katatagan ng pambansang ekonomiya
Aralin 6: PATAKARANG PANANALAPI
• Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang pananalapi
• Nakapagsisiyasat nang mapanuri sa mga paraan at patakaran ng Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP) upang mapatatag ang halaga ng salapi
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
155
Grapikong pantulong sa gawain
PANIMULANG PAGTATAYA
Panuto: Piliin ang titik ng pinakawastong sagot at isulat sa sagutang papel.
1. Ano ang inilalarawan ng paikot na daloy ng ekonomiya?A. ugnayan ng bawat sektor ng ekonomiyaB. kita at gastusin ng pamahalaanC. kalakalan sa loob at labas ng bansaD. transaksiyon ng mga intitusyong pampinansyal
2. Kailan makikita na positibo ang economic performance ng bansa? A. Kapag malaking bilang ng lakas paggawa ay walang trabaho.B. Kapag gumagamit ng makabagong teknolohiya ang mga bahay-
kalakalC. Kapag may pag-angat sa Gross Domestic Product ng bansaD. Kapag lumalaki ang utang panlabas ng bansa
3. Alin sa mga sumusunod ang hindi ginagamit na paraan ng pagsukat sa Gross National Income?A. Expenditure ApproachB. Economic Freedom ApproachC. Industrial Origin/Value-Added ApproachD. Income Approach
(K)
(K)
(K)
MAKROEKONOMIKS
PAIKOT NA DALOY NG
EKONOMIYA
SULIRANING PANGKABUHAYAN:
IMPLASYON
GROSS NATIONAL PRODUCT /
INCOME
GROSS DOMESTIC PRODUCT
PATAKARANG PISIKAL
PATAKARANG PANANALAPI
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
156
4. Kung ang kabuuang kita ni Jonas ay Php25,000.00 at ang kaniya namang kabuuang gastusin ay Php21,000.00, magkano ang maaari niyang ilaan para sa pag-iimpok?A. Php1,000.00B. Php2,000.00
C. Php3,000.00D. Php4,000.00
5. Ano ang tumutukoy sa patuloy na pagtaas ng kabuuang presyo sa ekonomiya?A. deplasyonB. implasyon
C. resesyonD. depresyon
6. Sa paikot na daloy ng ekonomiya, papaano nagkaugnay ang sambahayan at bahay-kalakal?A. Sa sambahayan nagmumula ang mga salik ng produksiyon na
sumasailalim ng pagpoproseso ng bahay-kalakal.B. Ang salapi ay ginagamit ng sambahayan upang ipautang na
kapital sa mga bahay-kalakal.C. Ginagamit ng sambahayan ang nakokolektang buwis upang
makabuo ng produkto na gagamitin ng mga bahay-kalakal.D. Nagbubukas ng bagong planta ang sambahayan upang
magkaroon ng karagdagang trabaho para sa mga bahay-kalakal.
7. Bakit mahalagang masukat ang economic performance ng bansa? A. Dahil magiging tanyag ang bansa sa mga pandaigdigang
institusyong pampinansiyalB. Dahil magagamit ito upang makabuo ng mga patakarang
magpapaangat sa ekonomiya ng bansaC. Dahil repleksiyon ito sa kahusayan ng namumuno na magagamit
upang umani ng malaking boto sa eleksiyonD. Dahil makikilala ang bansa sa pagkakaroon ng mahusay na
pamamalakad ng ekonomiya
8. Piliin sa sumusunod na pahayag ang pinakawasto.A. Ang kita ng mga dayuhang namamasukan sa Pilipinas ay kabilang
sa Gross National Income nito.B. Ang gawaing nagmula sa impormal na sektor ay kabilang sa
pagsukat ng Gross National Income.C. Ang mga produktong segunda mano ay kabilang sa pagsukat ng
Gross National Income.D. Ang halaga ng tapos na produkto at paglilingkod lamang ang
isinasama sa Gross National Income.
(P)
(P)
(P)
(K)
(K)
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
157
9. Alin sa sumusunod ang may tuwirang epekto sa Gross Domestic Product ng bansa? A. Mataas na remittance ng mga Overseas Filipino WorkersB. Masiglang pakikipagkalakalan ng Pilipinas sa ibang bahagi ng
mundoC. Maayos na pamumuno ng pamahalaan na makahihikayat sa
pamumuhunanD. Matalinong paggamit ng pondo ng pamahalaan para sa
kawanggawa
10. Ano ang epekto ng mababang interes sa pagkonsumo ng mga tao?A. Mahihikayat ang tao na umutang at tataas ang pagkonsumo.B. Mahihikayat ang tao na mag-impok sa bangko dahil sa malaking
tubo.C. Mahihikayat ang tao na mag-angkat ng produkto sa ibang bansa.D. Mahihikayat ang mga tao na magtipid para sa hinaharap.
11. Si Apollo ay umutang kay Alex ng Php100.00 na ipinambili niya ng isang kilong karne ng manok sa kasalukuyan. Kung 5% ang antas ng implasyon sa susunod na buwan, ano na ang halaga ng isang kilong karne ng manok? A. Php95.00B. Php100.00C. Php105.00D. Php110.00
12. Sa papaanong paraan malulutas ang demand pull inflation?A. Pagbibigay-pansin sa produktibidad sa paggawa upang mapataas
ang output ng produksiyonB. Pagbubukas ng karagdagang trabaho upang mapasigla ang
matamlay na ekonomiyaC. Pagpapautang na may mababang interes upang makahikayat
ng karagdagang paggastaD. Pagkontrol sa supply ng salapi upang mabawasan ang labis na
paggasta sa ekonomiya
13. Ang idinepositong Php100,000.00 ni Corazon sa bangko ay nagpapakita ng paglabas (outflow) ng salapi sa paikot na daloy ng ekonomiya. Ano ang nararapat na gawin upang pumasok (inflow) muli ang salapi sa paikot na daloy?A. Magpataw ng mataas na interes upang makahikayat ng pag-
iimpokB. Ipautang ng bangko ang idineposito upang magamit na
panibagong kapital sa negosyo.
(P)
(P)
(P)
(P)
(U)
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
158
C. Ibaba ang interes mula 10% patungong 5% upang maragdagan ang paggastos ng tao.
D. Magbigay ng insentibo sa mga depositor upang lumaki ang reserba ng mga bangko.
14. Kung mabagal ang pagsulong ng ekonomiya ng bansa base sa pagsusuri sa economic performance nito, dapat bang gumawa ng hakbang ang pamahalaan upang mapataas ito? A. Oo, dahil magiging kahiya-hiya ang bansa sa buong daigdig.B. Hindi, dahil ang bansa naman ang haharap sa naturang suliranin.C. Hindi, dahil ang ekonomiya ng bansa ay walang kaugnayan sa
ekonomiyang pandaigdigan.D. Oo, dahil repleksiyon ito ng hindi mahusay na pamamalakad ng
ekonomiya.
15. Si Mr. Chen, isang Chinese National, ay nagtatrabaho sa kompanya na nasa Pilipinas. Saan dapat isinasama ang kaniyang kinita?A. Sa Gross Domestic Product ng China dahil mamayan siya nitoB. Sa Gross National Product ng Pilipinas dahil dito nagmula ang
kaniyang kitaC. Sa Gross Domestic Product ng Pilipinas dahil dito nagmula ang
kaniyang kitaD. Sa Gross Domestic Product ng Pilipinas at China dahil parehong
dito nagmula ang kaniyang kita
16. Alin sa sumusunod na pahayag ang tamang interpretasyon sa graph?PHILIPPINE GROSS NATIONAL INCOME & GROSS DOMESTIC PRODUCT
At Current Prices, In Million Pesos16,000,000
14,000,000 Legend:
12,000,000 Gross Domestic Product
10,000,000 Gross National Income
8,000,000
6,000,000
4,000,000
2,000,000
02012 2013
Pinagmulan: Philippine Statistics Authority
A. Mas malaki ang Gross Domestic Product ng bansa kumpara sa Gross National Income nito.
B. Mas malaki ang Gross National Income noong taong 2012 kumpara sa taong 2013.
C. Mas malaki ang remittances mula sa mga OFW noong taong 2012 kumpara sa taong 2013.
(U)
(U)
(U)
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
159
D. Mas Malaki ang Gross National Income kumpara sa Gross Domestic Product sa parehong taon.
17. Bilang isang mag-aaral, alin sa sumusunod ang nararapat na gawin kung maliit lamang ang baon na ibinigay ng iyong magulang? A. Bilhin ang nararapat bilhin at humingi na lamang kapag kulang na
ang salapi.B. Bilhin ang nararapat bilhin at tipirin ang mga bagay na hindi
naman mahalaga.C. Bilhin ang nararapat bilhin at tipirin ang sarili sa lahat ng
pagkakataon.D. Bilhin ang nararapat bilhin at hayaan na lamang ang mangyayari
kinabukasan.
18. Piliin sa sumusunod ang pinakatamang paliwanag sa graph.
A. Ang paglipat ng kurba ng demand pakanan na hahantong sa pagtaas ng presyo.
B. Ang pagtaas ng presyo ay bunga ng pagtaas sa mga gastos ng produksiyon na ipapasa ng prodyuser sa mga mamimili.
C. Ang paglipat ng kurba ng supply pakanan ay magdudulot ng kalabisan sa supply na hahantong sa pagtaas ng presyo.
D. Ang pagtaas ng presyo ay bunga ng kakulangan ng supply ng produkto sa pamilihan na hahantong sa pagtaas ng presyo.
19. Bilang isang mamimili, papaano ka makatutulong sa paglutas ng suliranin sa implasyon?A. Bumili lamang kung bagsak ang presyo ng mga bilihin sa
pamilihan.B. Bumili lamang kung kakilala at suki ang nagtitinda sa pamilihan.C. Bumili lamang sa mga supermarket o grocery upang matiyak ang
presyo.D. Bumili lamang ng sapat sa pangangailangan upang hindi
magkaroon ng kakulangan.
(U)
(U)
(U)
P AS
Q
P 120
P 100
AD1
40 50
AD2
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
160
20. Kung ikaw ay prodyuser ng produktong may kakulangan ng supply sa pamilihan, dapat bang ang malaking kita lamang ang pagtutuunan mo ng pansin? A. Oo, dahil ito na ang pagkakataon upang kumita at tumubo ng
malaki.B. Oo, dahil malaki ang inilabas na puhunan kaya’t nararapat na
kumita rin ng malaki.C. Hindi, dahil malaki rin ang buwis na sisingilin ng pamahalaan sa
pagtaas ng presyo.D. Hindi, dahil hindi kakayanin lalo ng mga mahihirap ang napakataas
na presyo.
GABAY SA PAGWAWASTO
1. A2. C3. B4. D5. B6. A7. B8. D9. C
10. A11. C12. D13. B14. D15. C16. D17. B18. C19. D20. D
(U)
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
161
PANIMULA
Ayon sa investopedia.com, ang makroekonomiks ay larangan ng Ekonomiks na pinag-aaralan ang gawi ng kabuuang ekonomiya. Sinusuri ng makroekonomiks ang malawakang pangyayaring pang-ekonomiya tulad ng pagbabago sa kawalan ng trabaho, pambansang kita, gross domestic product, implasyon, at antas ng presyo.
May apat na pangunahing pinagtutuunan ng pansin ang makroekonomiks:• Una, binibigyang-pansin ng makroekonomiks ang kabuuang antas ng
presyo. Ang pagtaas ng kabuuang presyo ay pangunahing pinagtutuunan ng pansin ng mga gumagawa ng batas o patakaran na nakaaapekto sa mga mamamayan sa kabuuan.
• Pangalawa, ang makroekonomiks ay binibigyang-pansin ang kabuuang produksiyon o ang bilang ng kalakal at paglilingkod na nagawa sa ekonomiya. Ito rin ang nagiging batayan sa pagsukat sa kakayahan ng isang ekonomiya kung papaano matutugunan ang pangangailangan ng lipunan at ng buong bansa sa kabuuan.
• Pangatlo, binibigyang-pansin ng makroekonomiks ang kabuuang empleyo. Mahalaga ito para sa mga nagpaplano ng ekonomiya at bumubuo ng mga patakarang pangkabuhayan upang matiyak na may mapagkukunan ng ikabubuhay ang bawat pamilya sa lipunan.
• Pang-apat, at panghuli, tinitingnan din ang ibang bahagi ng mundo at ang relasyon nito sa panloob na ekonomiya. Hindi maihihiwalay ang mga pangyayaring pandaigdigan sa kalagayan ng ekonomiya sa loob ng bansa. May malaking epekto ang kalagayang pang-ekonomiya ng ibang bansa sa ekonomiya ng iba’t ibang bansa sa buong daigdig.
ARALIN 1:PAIKOT NA DALOY NG EKONOMIYA
ALAMIN
Ang mga gawain sa bahaging ito ay tutuklas sa kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa paikot na daloy ng ekonomiya at kung papaanong ang kaalaman sa pambansang ekonomiya ay makatutulong sa pagpapabuti ng antas ng pamumuhay ng mga mamamayan tungo sa kaunlaran ng bansa.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
162
Gawain 1: HULA-LETRA
Isulat sa loob ng lobo ang tamang letra upang mabuo ang salita. Ang ilang letra ay ibinigay na bilang gabay.
1. Dibisyon ng Ekonomiks na nakatuon sa kabuuang ekonomiya
2. Salaping kinokolekta ng pamahalaan upang makalikom ng pondo
3. Pinagmumulan ng mga salik ng produksiyon
4. Bumubuo ng mga produkto at serbisyong panlipunan
5. Pagbebenta ng mga produkto sa ibang bansa
Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang iyong sariling pagkaunawa sa makroekonomiks?2. Papaano kaya naiba ang makroekonomiks sa maykroekonomiks?
Gawain 2: SMILE KA DIN KAHIT KAUNTI
Bilugan ang nakangiting mukha kung malawak na ang kaalaman sa paksa o konsepto. Kung hindi naman, bilugan ang hindi nakangiting mukha.
1. Dayagram ng paikot na daloy
2. Ugnayan ng sambahayan, bahay kalakal, at pamahalaan 3. Buwis na binabayaran ng sambahayan at bahay kalakal sa pamahalaan
M K S
W
B Y
P H A
X T
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
163
4. Ugnayan ng pag-iimpok at pamumuhunan5. Konsepto ng angkat at luwas
6. Transfer payments na ibinabayad ng pamahalaan
7. Paglabas (outflow) ng salapi sa paikot na daloy
8. Pagpasok (inflow) ng salapi sa paikot na daloy
9. Pinagmumulan ng mga salik ng produksiyon
10. Pagbuo ng mga kalakal upang maging tapos na produkto
Pamprosesong Tanong:
1. Matapos mong sagutan ang gawain, ilang konsepto ang alam mo na sa paksa? Ilan naman ang konseptong hindi mo pa nalalaman?
2. Base sa iyong kasagutan sa bilang 1, ano ang mabubuo mong hinuha batay sa lawak ng iyong kaalaman sa paksa?
Gawain 3: PAUNANG SAGOT
Ang gawaing ito ay susukat sa iyong paunang kaalaman tungkol sa paksa. Isulat ang iyong sagot sa katanungan sa loob ng callout. Hindi kailangang tama ang iyong sagot sa paunang gawaing ito.
Sa susunod na bahagi ay sasagutan ng mga mag-aaral ang paunang sagot upang inisyal na masukat ang kanilang nalalaman tungkol sa paikot na daloy ng ekonomiya.
Matapos maorganisa ng mga mag-aaral ang mga paunang kaalaman tungkol sa paikot na daloy, ihanda sila sa susunod na bahagi ng aralin upang higit nilang maunawaan nang mas malalim ang konsepto nito.
Papaano gumagana ang pambansang ekonomiya upang mapabuti ang pamumuhay ng mamamayan tungo sa pagtamo ng pambansang kaunlaran?
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
164
Gawain 4: FILL IT RIGHT
Ibigay ang bahaging ginagampanan ng mga aktor at pamilihan sa paikot na daloy ng ekonomiya.
MGA AKTOR SA PAIKOT NA DALOY NG EKONOMIYA
BAHAGING GINAGAMPANAN
1. Sambahayan2. Bahay-kalakal3. Pamahalaan4. Panlabas na Sektor
MGA URI NG PAMILIHAN BAHAGING GINAGAMPANAN1. Product Market2. Factor Market3. Financial Market4. World Market
Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang ugnayang namamagitan sa sambahayan at bahay-kalakal? Ipaliwanag.
2. Ano ang mahalagang papel na ginagampanan ng pamahalaan sa ekonomiya?
3. Bakit kailangan ng ekonomiya ang panlabas na sektor?
PAUNLARIN
Matapos malaman ng mga mag-aaral ang mga paunang impormasyon tungkol sa paksang-aralin, ngayon naman ay lilinangin nila ang mga kaalamang ito sa tulong ng mga teksto at mga gawain na sadyang inihanda upang maging batayan ng impormasyon. Ang pinakatiyak na layunin ng bahaging ito ay matutuhan nila bilang mag-aaral ang mahahalagang ideya o konsepto tungkol sa pambansang ekonomiya. Mula sa mga inihandang gawain at teksto ay inaasahang gagabay ito sa mag-aaral upang masagot kung papaanong ang kaalaman sa pambansang ekonomiya ay makatutulong sa pagpapabuti ng antas ng pamumuhay ng mga mamamayan tungo sa kaunlaran ng bansa.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
165
Gawain 5: SURIIN AT UNAWAIN
Upang higit na maunawaan ang binasang teksto, hayaan ang mga mag-aaral na masdang mabuti ang mga bagay na makikita sa dayagram. Ipatukoy at ipasulat sa loob ng kahon kung anong sektor ang ipinapakita sa dayagram. Pagkatapos ng pagsasagawa ng pagsusuri ay maaari nang pasagutan ang mga pamprosesong tanong.
Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang ipinapakita sa paikot na daloy?2. Papaanong nagkakaroon ng ugnayan ang iba’t ibang sektor ng
ekonomiya? Ipaliwanag.
2.
____________ 4
PAMILIHAN NG KALAKAL AT
PAGLILINGKOD
PAMILIHAN NG SALIK NG
PRODUKSIYON
Lupa, Paggawa, Kapital Mamumuhunan
Bumibili ng produktibong resources
Pagbebenta ng kalakal at paglilingkod
Pagbili ng kalakal at paglilingkod
Paggasta Kita
Sueldo, upa, tubo o interes Kita
5. ___________ Pag-iimpok Pamumuhunan
3.
____________ Suweldo, tubo, transfer payments
Buwis Pagbili ng kalakal at paglilingkod
Buwis
1. _____________ Pagluluwas (export) Pag-aangkat (import)
Matapos mapalalim ng mga mag-aaral ang kaalaman ukol sa paikot na daloy ng ekonomiya, maaari na silang magsimula sa susunod na bahagi ng aralin. Gabayan ang mga mag-aaral para sa mas malalim na pag-unawa ng konseptong ito.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
166
Gawain 6: IPANGKAT NATIN
Ipasulat sa unang hanay ang mga konsepto na may malawak nang kaalaman ang mga mag-aaral at sa ikalawang hanay naman ang mga konseptong nangangailangan pa sila ng malawak na kaalaman.
paikot na daloy paggasta pag-angkat at pagluwas sambahayan bayaring nalilipat bahay kalakal buwis subsidiya dibidendo upa
Malawak ang Kaalaman Hindi Malawak ang Kaalaman
Pamprosesong Tanong:
1. Matapos mong sagutan ang gawain, papaano mo bibigyan ng grado ang iyong sarili base sa lawak ng iyong pagkaunawa sa paksa?
2. Papaano mo kaya higit na mauunawaan ang mga paksang hindi pa malalim ang iyong kaalaman? Patunayan.
PAGNILAYAN
Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin ng mga mag-aaral ang mga nabuong kaalaman ukol sa paikot na daloy ng ekonomiya. Kinakailangan ang mas malalim na pagtalakay sa konsepto ng paikot na daloy ng ekonomiya upang maihanda ang mga mag-aaral sa pagsasabuhay ng kanilang mga natutuhan.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
167
Gawain 7: NASA GRAPH ANG SAGOT
Kung malalim na ang pagkaunawa ng mag-aaral sa aralin, maaari na nilang suriin ang pigura sa ibaba. Pagkatapos ay pasagutan ang mga gabay na tanong.
Pamprosesong Tanong
1. Batay sa graph, ano ang kalagayan ng pag-aangkat at pagluluwas ng bansa sa loob ng sampung taon?
2. Bakit hindi maiwasang lumahok sa pag-aangkat at pagluluwas ang pambansang ekonomiya? Ipaliwanag.
Gawain 8: PAGGAWA NG COLLAGE
Gamit ang mga materyales na maaaring gamiting-muli (recyclable) o mga materyales na indigenous sa lugar ng mga mag-aaral, hayaan silang bumuo ng isang dayagram ng paikot na daloy at idikit ito sa kalahating bahagi ng illustration board o cartolina. Maaari ding magtanghal ng isang mini exhibit sa isang bahagi ng kanilang silid-aralan.
Pinagkunan: www.nscb.gov.ph retrieved on October 20, 2013
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
168
RUBRIK SA PAGMAMARKA NG COLLAGE
MAGALING(3)
KATAMTAMAN(2)
NANGANGA-ILANGAN NG PAGSISIKAP
(1)
NAKU-HANG
PUNTOS
NILALAMAN
Naipakita ang lahat ng sektor na bumubuo sa paikot na daloy at ang tungkuling ginagampanan ng bawat isa.
Naipakita ang ilan sa mga sektor na bumubuo sa paikot na daloy at ang ilang tungkuling ginagampanan ng bawat isa.
Hindi naipakita ang mga sektor na bumubuo sa paikot na daloy at hindi rin naipakita ang tungkuling ginagampanan ng bawat isa.
KAANGKUPAN NG KONSEPTO
Lubhang angkop ang konsepto at maaaring magamit sa pang-araw-araw na pamumuhay.
Angkop ang konsepto at maaaring magamit sa pang-araw-araw na pamumuhay.
Hindi angkop ang konsepto at hindi maaaring magamit sa pang-araw-araw na pamumuhay.
KABUUANG PRESENTASYON
Ang kabuuang presentasyon ay maliwanag at organisado at may kabuluhan sa buhay ng isang Pilipino.
Ang kabuuang presentasyon ay bahagyang maliwanag at organisado at may bahagyang kabuluhan sa buhay ng isang Pilipino.
Ang kabuuang presentasyon ay hindi maliwanag, hindi organisado, at walang kabuluhan sa buhay ng isang Pilipino.
PAGKAMA-LIKHAIN
Gumamit ng tamang kombinasyon ng mga kulay at recycled na materyales upang ipahayag ang nilalaman at mensahe.
Gumamit ng bahagyang kombinasyon ng mga kulay at recycled na materyales upang ipahayag ang nilalaman at mensahe.
Hindi gumamit ng tamang kombinasyon ng mga kulay at hindi rin gumamit ng recycled na materyales upang ipahayag ang nilalaman at mensahe.
Kabuuang Puntos
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
169
Gawain 9: PANGHULING KASAGUTAN
Pagkatapos ng mga babasahin at gawain ay muling pasagutan ang katanungan sa ibaba. Ipasulat ang kanilang sagot sa loob ng callout. Inaasahang maipahayag nila ang kanilang nalaman at naunawaan sa paksang tinalakay.
Papaanong ang kaalaman sa pambansang ekonomiya ay makatutulong sa pagpapabuti ng antas ng pamumuhay ng mga mamamayan tungo sa kaunlaran ng bansa?
Transisyon sa Susunod na Aralin
Binigyang-diin sa araling ito ang konsepto ng paikot na daloy ng ekonomiya. Ipinaliwanag din ang ugnayang namamagitan sa bawat sektor ng ekonomiya. Ang susunod na aralin naman ay tatalakay sa konsepto ng pambansang kita.
Papaanong ang kaalaman sa pambansang ekonomiya ay makatutulong sa pagpapabuti ng antas ng pamumuhay ng mga mamamayan tungo sa kaunlaran ng bansa?
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
170
PANIMULA
Malalaman kung may narating na pagsulong at pag-unlad ang ekonomiya ng isang bansa sa pamamagitan ng pagsusuri sa economic performance nito. Sa pamamagitan ng paggamit ng mga economic indicators ay nasusukat ang kasiglahan ng ekonomiya. Ito ay mga instrumento na maglalahad sa anumang narating na pagsulong at pag-unlad ng isang ekonomiya. Ayon sa Philippine Statistics Authority, ang Pilipinas ay gumagamit ng tinatawag na leading economic indicators. Ang ilan sa mga ito ay ang Number of New Businesses, Terms of Trade Index, Consumer Price Index, Hotel Occupancy Rate, Wholesale Price Index, Electric Energy Consumption, Foreign Exchange Rate, Visitor Arrivals, Money Supply, Stock Price Index, at Total Merchandise Imports. Sa mga nabanggit na indicators, madalas na ginagamit ang kabuuang pambansang kita o Gross National Income (GNI) sa pagsukat ng kalagayan ng ekonomiya ng isang bansa. Ang paraan ng pagsukat sa pambansang kita sa pamamagitan ng GNI ay tinatawag na National Income Accounting.
ARALIN 2: PAMBANSANG KITA
Gawain 1: PAGSUSURI SA LARAWAN
Ipasuri ang ipinahihiwatig ng larawan sa abot ng kanilang makakaya. Matapos ang pagsusuri, pupunan ang pahayag sa ibaba.
Ang ekonomiya ng Pilipinas ay _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
EKONOMIYA
ALAMIN
Ang mga gawain sa bahaging ito ay tutuklas sa kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa pambansang kita at kung bakit mahalagang masukat ang economic performance ng isang bansa?
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
171
Pamprosesong Tanong:1. Ano kaya ang ipinahihiwatig ng larawan?2. Ano ang naging batayan mo sa pagkompleto ng pangungusap?3. Sa iyong palagay, ano ang mga ginagamit na panukat upang matukoy
ang kalagayan ng ekonomiya?
Gawain 2: PAWANG KATOTOHANAN LAMANG
May tatlong pahayag na nasa ibaba tungkol sa paksa. Isa sa mga pahayag na ito ay walang katotohanan. Magsagawa ng brainstorming ang bawat pangkat upang malaman kung alin sa mga pahayag ang may katotohanan at walang katotohanan. Bawat isa ay magbabahagi ng kaniyang nalalaman upang makabuo ng mga kolektibong pagsang-ayon ang buong pangkat. Iulat ang nabuong kasagutan sa harap ng klase.
1. Ginagamit ang Gross National Income at Gross Domestic Product upang masukat ang economic performance ng isang ekonomiya.
2. Tanging halaga ng mga tapos na produkto lamang ang isinasama sa pagkuwenta ng Gross National Income.
3. Ang halaga ng mga nabuong produkto ng mga dayuhang nagtatrabaho sa loob ng Pilipinas ay hindi ibinibilang sa pagkuwenta ng Gross National Income ng bansang kanilang pinanggalingan.
Lahat ng kasagutan ay tatanggapin. Hayaan ang mga mag-aaral na magbigay ng sariling kaalaman tungkol sa paksa. Iwawasto lamang ito sa huling bahagi ng aralin ukol sa paglilipat at pagsasabuhay.
Gawain 3: MAGBALIK-TANAW
Ipasagot ang katanungan sa ibaba batay sa kanilang sariling karanasan o opinyon. Hindi kailangang wasto ang kasagutan sa gawaing ito. Muli nila itong sasagutan pagkatapos ng mga gawain sa PAGLINANG at PAGNILAYAN upang makita ang pag-unlad ng kanilang kaalaman sa aralin.
Sa susunod na bahagi ay sasagutan ng mga mag-aaral ang isang chart upang inisyal na masukat ang kanilang nalalaman tungkol sa pambansang kita.
Matapos maorganisa ng mga mag-aaral ang mga paunang kaalaman tungkol sa pambansang kita, gagabayan sila para sa susunod na bahagi ng aralin upang higit na maunawaan nang mas malalim na konsepto nito.
Bakit mahalagang masukat ang economic performance ng isang bansa? ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
172
Gawain 4: GNI at GD
Matapos mabasa ang teksto, papunan ng tamang datos ang Venn diagram na nasa ibaba. Ipatala ang pagkakaiba ng GNI at GDP. Pagkatapos ay ipasulat sa gitnang bahagi ang pagkakahalintulad ng dalawa.
Pamprosesong Tanong:1. Batay sa nabuong Venn diagram, papaano naiba ang Gross National
Income sa Gross Domestic Product?2. Bakit kailangang sukatin ang economic performance ng isang bansa? 3. Bakit may mga gawaing hindi kabilang sa pagsukat ng GNI at GDP?
Gawain 5: PAANO ITO SINUSUKAT?
Magbigay ng mga papel na may nakasulat na impormasyon ukol sa pambansang kita. Magtatanong din ukol sa paraan ng pagsukat sa pambansang kita at mag-uunahan ang mga mag-aaral na idikit ito sa dayagram na nakapaskil sa pisara. Ang halimbawa ng pigura ay makikita sa susunod na pahina. Pagkatapos ng gawain ay ipasagot ang mga pamprosesong tanong na nasa susunod na pahina.
PAUNLARIN
Matapos malaman ng mga mag-aaral ang mga paunang impormasyon tungkol sa paksang-aralin, ngayon naman ay kanilang lilinangin ang mga kaisipan/kaalamang ito sa tulong ng mga teksto at mga gawain na sadyang inihanda upang maging sanggunian ng impormasyon. Ang pinakatiyak na layunin ng bahaging ito ay matutuhan ng mag-aaral ang mahahalagang ideya o konsepto tungkol sa pambansang kita. Mula sa mga inihandang gawain at teksto ay inaasahang gagabay ito sa mag-aaral upang masagot kung bakit mahalagang masukat ang economic performance ng isang bansa.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
173
Pamprosesong Tanong:1. Ano ang mga paraan ng pagsukat sa pambansang kita?2. Paano ito naiba sa isa’t isa?3. Sa iyong palagay, bakit dapat na nasusukat ang pambansang kita?
Gawain 6: MATH TALINo
Matapos maipabasa at maunawaan ng mag-aaral ang teksto, susubukan naman nila ang kanilang kaalaman sa pagkuwenta. Ito ay upang malinang ang kanilang kakayahan sa pagkompyut na mabisang kasangkapan sa pag-aaral ng Ekonomiks.
Ipakompyut ang Price Index at Real GNP. Ipagamit ang 2006 bilang batayang taon.
TAON NOMINAL GNP PRICE INDEX REAL GNP20062007200820092010
10 50011 20812 22313 50514 622
PamprosesongTanong:1. Ano ang sinusukat ng Price Index?2. Bakit kalimitang mas malaki ang Nominal GNI kung ihahambing sa
Real GNI ng Pilipinas?3. Ano ang kahihinatnan ng malaking populasyon ngunit maliit na GNI
ng bansa sa kontemporaryong panahon?
EXPENDITURE APPROACH
VALUE ADDED APPROACH/
INDUSTRIAL ORIGIN
INCOME APPROACH
PARAAN NG PAGSUKAT SA PAMBANSANG
KITA
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
174
Gawain 7: MAGBALIK TANAW Ngayon ay maaari nang itala ng mga mag-aaral ang lahat ng bagay at impormasyon na kanilang natutuhan. Ipalagay o ipasulat sa isang buong papel at ipaipon sa kanilang portfolio ang naging kasagutan para mabasa at mabigyan ng grado.
Gawain 8: EKONOMIYA PAGNILAYAN
Ipabasa ang pahayag ng National Statistical Coordination Board batay sa paglago ng ekonomiya ng bansa. Matapos basahin, magpagawa sa mga mag-aaral ng isang sanaysay na may pamagat na “Ekonomiya ng Pilipinas: Saan Papunta?” Gawing gabay ang rubrik sa pagmamarka ng sanaysay.
Philippine Economy posts 7.0 percent GDP growth in Q3 2013 (Posted 28 November 2013)
Pinagkunan: http://www.nscb.gov.ph/sna/2013/3rd2013/highlights.asp#sthash.xsCOJ7DL.dpuf retrieved on July 16, 2014
HIGHLIGHTS• The domestic economy grew by 7.0 percent in the third quarter of 2013 from
7.3 percent recorded the previous year boosting the 2013 first nine months growth to 7.4 percent from 6.7 percent last year. The third quarter growth was driven by the Services sector with the robust performance of Real Estate, Renting & Business Activities, Trade and Financial Intermediation
Bakit mahalagang masukat ang economic performance ng isang bansa? ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Matapos mapalalim ng mga mag-aaral ang kanilang kaalaman ukol sa pambansang kita, maaari na silang pumunta sa susunod na bahagi ng aralin. Gabayan ang mga mag-aaral para sa mas malalim na pag-unawa ng konseptong ito.
PAGNILAYAN
Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin ng mag-aaral ang mga nabuong kaalaman ukol sa pambansang kita. Kinakailangan ang mas malalim na pagtalakay sa konsepto upang maihanda sila sa pagsasabuhay ng kanilang mga natutuhan.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
175
sustained by the accelerated growth of the Industry sector.• On the demand side, growth in the third quarter of 2013 came from increased
investments in Fixed Capital, reinforced by consumer and government spending, and the robust growth in external trade.
• With accelerated growth of the Net Primary Income (NPI) from the Rest of the World in the third quarter of 2013 by 11.9 percent, the Gross National Income (GNI) expanded by 7.8 percent in the third quarter of 2013 from 7.3 percent in the third of 2012.
• On a seasonally adjusted basis, GDP posted a positive growth of 1.1 percent in the third quarter of 2013 but this was a deceleration from 1.6 percent in the previous quarter while GNI accelerated by 1.8 percent in the third quarter of 2013 from 1.1 percent in the second quarter of 2013. The entire Agriculture sector rebounded its seasonally adjusted growth to 0.7 percent from a decline of 0.7 percent in the previous quarter while Industry decelerated to 0.3 percent from 1.4 percent. On the other hand, the Services sector recorded a 1.6 percent growth for the third quarter of 2013 from 2.1 percent in the previous quarter with the positive growth of all its subsectors.
• With projected population growing by 1.6 percent to level of 97.6 million, per capita GDP grew by 5.2 percent, per capita GNI accelerated by 6.0 percent while per capita Household Final Consumption Expenditures (HFCE) decelerated by 4.5 percent.
RUBRIK SA PAGMAMARKA NG SANAYSAYNapakahusay
(3)Mahusay
(2)Hindi Mahusay
(1)NAKUHANG
PUNTOS
Nilalaman
Nakapagpakita ng higit sa tatlong katibayan ng pagsulong ng ekonomiya ng bansa.
Nakapagpakita ng tatlong katibayan ng pagsulong ng ekonomiya ng bansa.
Nakapagpakita ng kulang sa tatlong katibayan ng pagsulong ng ekonomiya ng bansa.
MensaheMaliwanag at angkop ang mensahe.
Di-gaanong maliwanag ang mensahe.
Di-angkop ang mensahe
Oras/Panahon
Nakasunod sa tamang oras ng paggawa.
Lumagpas ng isang minuto sa paggawa.
Lumagpas ng higit sa isang minuto sa paggawa.
Kabuuang Puntos
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
176
Gawain 9: KITA NG AKING BAYAN
Papuntahin ang mga mag-aaral sa ingat yaman (treasurer) ng pamahalaang panlungsod o munisipalidad. Hayaan silang humingi ng sipi ng kita at gastusin sa loob ng limang taon. Ipasuri kung may paglago sa ekonomiya ng kanilang lokal na komunidad. Maaaring ipalipat sa graph ang nakuhang datos upang maging mas maliwanag ang pagsusuri. Ipasulat ang ginawang pagsusuri sa isang buong papel at ipapasa.
Gawain 10: GRAPH AY SURIIN
Maaaring tingnan ng mga mag-aaral ang website ng National Statistical Coordination Board (NSCB) o iba pang mapagkakatiwalaang website sa Internet. Mula rito ay hayaan silang magsaliksik tungkol sa Gross National Income at Gross Domestic Product ng Pilipinas mula taong 2008 hanggang 2013. Pagawain sila ng vertical bar graph gamit ang Microsoft Excel o iba pang application sa kompyuter. Ipa-print ang nabuong graph at upang maipasa ito. Pasagutan din ng buong katapatan ang checklist sa ibaba. Palagyan ng isang tsek (/) ang bawat aytem:
CHECKLIST SA NATUTUHAN
AYTEM NATUTUHAN DI-GAANONG NATUTUHAN
HINDI NATUTUHAN
1. Pagkakaiba ng GNI sa GDP2. Mga paraan ng pagsukat sa
GNI at GDP3. Pagkompyut ng
pambansang kita.4. Kahalagahan ng pagsukat
sa economic performance ng bansa
5. Naisabuhay at nagamit sa pang-araw-araw na pamumuhay ang natutuhan sa aralin
Gawain 11: STATE OF THE COMMUNITY ADDRESS
Base sa nakalap na datos ukol sa kita at gastusin ng pamahalaang panlungsod o munisipalidad na tinitirhan ng mga mag-aaral, hayaan silang gumawa ng talumpati ukol sa kasalukuyang kalagayan ng ekonomiya sa kanilang komunidad. Pagtutuunan nila ng pansin kung papaano tinutugunan ang mga suliraning pangkabuhayan ng kanilang pamahalaang lokal. Iparinig ang talumpati sa loob ng silid-aralan. Gawing gabay ang rubrik sa pagmamarka ng talumpati.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
177
Rubrik sa Pagmamarka ng Talumpati
Napakahusay(3)
Mahusay(2)
Hindi Mahusay
(1)
NAKUHANG PUNTOS
Nilalaman
Nakapagpakita ng higit sa tatlong katibayan ng pagsulong ng ekonomiya ng lungsod o munisipalidad.
Nakapagpakita ng tatlong katibayan ng pagsulong ng ekonomiya ng lungsod o munisipalidad.
Nakapagpakita ng kulang sa tatlong katibayan ng pagsulong ng ekonomiya ng lungsod o munisipalidad
Pagsasalita
Maliwanag at nauunawaan ang paraan ng pagbigkas ng talumpati.
Di-gaanong maliwanag ang paraan ng pagbigkas ng talumpati.
Hindi maliwanag ang paraan ng pagbigkas ng talumpati.
Oras/PanahonNakasunod sa tamang oras.
Lumagpas ng isang minuto.
Lumagpas ng higit sa isang minuto.
Pagsasabuhay
Makatotohanan at magagamit ang impormasyon sa pang-araw-araw na pamumuhay.
Di-gaanong makatotohanan at hindi-gaanong magagamit sa pang-araw-araw na pamumuhay.
Hindi makatotohanan at hindi magagamit sa pang-araw-araw na pamumuhay.
Kabuuang Puntos
Gawain 12: MAGBALIK TANAW
Ngayon ay maaari nang itala ng mga mag-aaral ang lahat ng bagay at impormasyon na kanilang natutuhan. Maaari nilang balikan ang una at ikalawa nilang kasagutan sa katanungang ito, at kung may mga pagkakamali ay maaari na ring itama sa bahaging ito ng aralin. Bakit mahalagang masukat ang economic performance ng isang bansa?
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
178
PANIMULA
Ang kakayahang kumonsumo ng tao ay nakabatay sa salapi na maaari nitong gastusin. Ang salapi namang maaaring maimpok ay nakabatay kung magkano ang matitirang salapi matapos ibawas ang salaping ginamit sa pagkonsumo. Mauunawaan sa araling ito ang ugnayan ng pangkalahatang kita, pag-iimpok, at pagkonsumo.
Sa pagtatapos ng araling ito ang mga mag-aaral ay inaasahan nang nakapagpapahayag ng kaugnayan ng kita sa pagkonsumo at pag-iimpok.
ARALIN 3: UGNAYAN NG PANGKALAHATANG KITA,
PAG-IIMPOK, AT PAGKONSUMO
Gawain 1: LARAWANG HINDI KUPAS!
Ipasuri ang larawan at ipasagot ang mga pamprosesong tanong.
ALAMIN
Ang mga gawain sa bahaging ito ay tutuklas sa kaalaman ng mag-aaral tungkol sa ugnayan ng pangkalahatang kita, pag-iimpok, at pagkonsumo at kung bakit kailangang maunawaan ang kahalagahan ng ugnayan nito sa isa’t isa?
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
179
Pamprosesong Tanong:1. Ano ang ipinahihiwatig ng larawan?2. Kung ikaw ay may trabaho at kita, saan mo iyon gagastusin?
Gawain 2: KITA, GASTOS, IPON
Hayaang bigyan ng sariling interpretasyon ng mga mag-aaral ang graph sa ibaba. Maaaring maiugnay ang konsepto ng kita, pag-iimpok, at pagkonsumo sa interpretasyon.
Pamprosesong Tanong:1. Ano ang may pinakamataas at pinakamababang bar sa graph? Ano
ang ibig ipahiwatig nito?2. Kung ikaw ang tatanungin, ano ang dapat na pinakamataas sa mga
bar ng graph? Bakit?3. Batay sa kahalagahan, ayusin ang sumusunod: kumita, gumastos,
o mag-ipon?
Sa susunod na bahagi ay sasagutan ng mga mag-aaral ang Gawain 3 upang inisyal na masukat ang kanilang nalalaman tungkol sa ugnayan ng pangkalahatang kita, pag-iimpok, at pagkonsumo.
KURYENTE TUBIG PAGKAINIPON
Kita 1
Kita 3
Kita 2
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
180
Gawain 3: BE A WISE SAVER
Papunan nang matapat na kasagutan ang kahon sa ibaba. Muling ipasasagot ang katanungang ito matapos ang PAUNLARIN. Tandaan na tanggapin ang lahat ng magiging kasagutan ng mga mag-aaral sa bahaging ito.
Papaano nagkakaugnay ang kita, pag-iimpok, at pagkonsumo?
ANG PAGKAKAALAM KO ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Matapos maorganisa ng mag-aaral ang mga paunang kaalaman tungkol sa ugnayan ng pangkalahatang kita, pag-iimpok, at pagkonsumo, gagabayan sila para sa susunod na bahagi ng aralin upang higit na maunawaan nang mas malalim ang konsepto.
PAUNLARIN
Matapos malaman ng mga mag-aaral ang paunang
impormasyon tungkol sa paksang-aralin, ngayon naman ay lilinangin nila ang mga kaisipan/kaalamang ito sa tulong ng mga teksto at mga gawain na sadyang inihanda upang maging batayan ng impormasyon. Ang pinakatiyak na layunin ng bahaging ito ay matutuhan ng mag-aaral ang mga mahahalagang ideya o konsepto tungkol sa pangkalahatang kita, pag-iimpok, at pagkonsumo. Mula sa mga inihandang gawain at teksto ay inaasahang gagabay ito sa mag-aaral upang masagot kung papaano nauugnay ang kita, pag-iimpok, at pagkonsumo.
Paano nagkakaugnay ang kita, pag-iimpok, at pagkonsumo?
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
181
Gawain 4: Ipasuri ang pigura sa ibaba.
Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang pakakaiba ng Kita, Pagkonsumo, at Pag-iimpok?2. Ano ang papel na ginagampanan ng financial intermediaries?3. Kung ikaw ay mag-iimpok, ano ang maaari mong pakinabang dito?
Gawain 4: MAGKUWENTUHAN TAYO
Sabihin sa mga mag-aaral ang sumusunod na pahayag. Nasubukan mo na bang mag-ipon? Palagi ba na kulang ang perang ibinibigay sa iyo kaya hindi ka makaipon? Kung nakaipon ka, ano ang ginawa mo sa perang naipon mo? Kung malinaw para sa iyo ang gusto mong mabili o makamit ay hindi malalayo na makakaipon ka kahit wala halos natitirang pera sa bulsa mo. Tunghayan mo ang kuwento.
KALAYAAN SA KAHIRAPANKathang isip ni: Martiniano D. Buising
Si Jonas ay isang mag-aaral sa sekondarya. Mayroon siyang baon na dalawampu’t limang piso (Php25) bawat araw. Ang kaniyang pamasahe ay Php10 papasok at Php10 rin pauwi. Samakatuwid, mayroon lamang siyang Php5 para sa kaniyang pagkain at iba pang pangangailangan. Upang makatipid, gumigising siya nang maaga at naghahanda ng kaniyang pagkaing babaunin sa pagpasok. Kung maaga pa, naglalakad na lamang siya papasok sa paaralan.
Financial Intermediaries
Financial Intermediaries
Commercial BanksSavings and Loans
Credit UnionsFinance Companies
Life Insurance CompaniesMutual Funds
Pension Funds
Nag-iimpok Nangungutang
Naimpok (Savings) Utang (Loans)
Interes at Dibidendo (Interest and Dividends)
Pag-aari (Assets)
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
182
At sa uwian sa hapon, naglalakad din siya kung hindi naman umuulan o kung hindi nagmamadali. May mga pagkakataon na hindi niya nagagastos ang kaniyang allowance, dahil may nanlilibre sa kaniya ng meryenda, at minsan naman ay ibinabayad na siya ng kaibigan ng pamasahe. Basta may natirang pera, inilalagay niya iyon sa kaniyang savings.
Sa loob ng isang buwan, nakakaipon si Jonas ng Php100 hanggang Php150 daang piso at idinideposito niya iyon sa bangko. Parang isang natural na proseso lang para kay Jonas ang pag-iipon, bilhin ang kailangang bilhin, at huwag bilhin ang hindi kailangan, at ang matitira ay ilalagay sa savings. Sa tuwing may okasyon at may nagbibigay sa kaniya ng pera bilang regalo, hindi rin niya iyon ginagastos at inilalagay rin niya sa kaniyang savings account. Hindi masasabing kuripot si Jonas, dahil may mga pagkakataong gumagastos din siya mula sa kaniyang ipon upang ibili ng pangangailangan sa paaralan at sa kanilang bahay.
Nakaipon si Jonas ng limang libong piso sa bangko at nagkataong mayroong iniaalok na investment program ang bangko sa loob ng sampung (10) taon. Sinamantala niya ang pagkakataon at siya ay nag-enrol sa nasabing programa kung kaya’t ang kaniyang perang nakatabi bilang investment ay may kasiguruhang kikita ng interes. Gayumpaman, nagpatuloy pa rin si Jonas sa pag-iipon at pagdedeposito sa investment program sa tuwing siya ay makaipon ng limang libong piso, hanggang sa siya ay makagraduate ng kolehiyo at makapagtrabaho. Ang lahat ng kaniyang bonus, allowance, at iba pang pera na hindi nagmula sa kaniyang suweldo ay deretso niyang inilalagay sa investment program. Dahil may sarili na siyang kita, natuto na rin siyang ihiwalay ang 20% ng kaniyang kita para sa savings at ang natitira ay hahati-hatiin niya sa kaniyang pangangailangan. Kung may sobra pang pera na hindi nagamit, inilalagay niya pa rin sa kaniyang savings.
Makalipas ang sampung taon, ang perang naipon ni Jonas sa investment program ay umabot na sa halos isang milyon. Muli niyang inilagak sa ibang investment program ang kaniyang pera at kumita na ito ng humigit kumulang sa dalawampung libong piso (Php20,000.00) sa loob ng isang buwan. Malaya na si Jonas sa kahirapan, bukod sa kaniyang suweldo mula sa trabaho ay may inaasahan pa siyang kita ng kaniyang investment buwan-buwan.
Pamprosesong Tanong:1. Sa iyong palagay, kahanga-hanga ba ang katangiang ipinakita ni
Jonas? Bakit?2. Anong aral na maaaring mapulot mula sa kuwento? Ipaliwanag.3. Kung ikaw si Jonas, saan mo gagamitin ang perang naipon mo ng
sampung (10) taon?
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
183
Gawain 5: BABALIK KA RIN
Hayaang balikan ng mag-aaral ang aralin tungkol sa paikot na daloy ng ekonomiya. Pangkatin sa dalawa ang klase. Magtalaga ng lider sa bawat pangkat. Ang unang pangkat ay tatalakay sa konsepto at ugnayan ng kita at pagkonsumo. Ang ikalawang pangkat naman ay tatalakay sa konsepto at ugnayan ng kita at pag-iimpok. Matapos ito ay ipaulat sa bawat pangkat ang kanilang paksa at sagutin ang mga pamprosesong tanong.
UNANG PANGKAT:
Batay sa modelo ng paikot na daloy, ang mga salik ng produksiyon; lupa, paggawa, kapital, at kakayahang entrepreneurial ay nagmumula sa sambahayan. Ang bahay-kalakal naman ay responsable upang pagsama-samahin ang mga salik ng produksiyon upang mabuo ang produkto at serbisyo. Sa ating dayagram sa ibaba, makikita na ang halagang Php100,00 ay napunta sa sambahayan mula sa bahay-kalakal bilang kabayaran sa mga salik ng produksiyon. Magsisilbi itong kita ng sambahayan. Samantala magagamit ng sambahayan ang naturang halaga bilang pagkonsumo. Ang Php100,000 ay mapupunta sa bahay-kalakal bilang kabayaran sa mga nabuong produkto at serbisyo. Ang gastos ng bahay-kalakal bilang kabayaran sa mga salik ng produksiyon ay nagsisilbing kita ng sambahayan. Sa kabilang banda, ang paggastos ng sambahayan bilang kabayaran sa nabuong produkto at serbisyo ay nagsisilbing kita ng bahay-kalakal. Ipinapakita sa paikot na daloy ang pag-aasahang nagaganap sa pagitan ng sambahayan at bahay-kalakal.
Sa panig ng Sambahayan (S) Kung saan:Y = C Y = KitaPhp100,000 = Php100,000 C = Pagkonsumo
Sa panig ng Bahay-kalakal (B)Y = CPhp100,000 = Php100,000
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
184
Ang kalagayang ito ay tinatawag na makroekonomikong ekwilibriyo kung saan ang kita (Y) sa panig ng sambahayan ay katumbas sa pagkonsumo (C) o kaya sa panig ng bahay-kalakal, ang kita sa produksiyon (Y) ay katumbas ng pagkonsumo.
Pinagkunan: Balitao, B., Cruz, N., Rillo, J. (2004). Ekonomiks: Pagsulong at Pag-unlad Makabayan Serye. Quezon City: Vibal Publishing House, Inc.
PANGALAWANG PANGKAT:
Ipinapakita sa dayagram na hindi lahat ng kita ng sambahayan ay ginagamit sa pagkonsumo. May bahagi ng kita ng sambahayan na hindi ginagasta. Ang salaping hindi ginagastos ay tinatawag na impok (savings).Sa ating halimbawa ang kita ng sambahayan na Php100,000 mula sa bahay-kalakal bilang kabayaran sa mga salik ng produksiyon ay hindi ginagasta lahat. Ang Php10,000 ay napupunta sa pag-iimpok kaya ang kabuuang pagkonsumo ay aabot na lamang sa Php90,000. Mapapansin na ang halagang Php10,000 bilang impok ay papalabas (outflow) sa paikot na daloy. Ang halagang Php10,000 na inimpok ng sambahayan ay maaaring gamitin ng mga institusyong pinansiyal bilang pautang sa bahay-kalakal bilang karagdagang puhunan. Sa ganitong pagkakataon, ang pamumuhunan ay nagsisilbing dahilan upang muling pumasok ang lumabas na salapi sa paikot na daloy.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
185
Pamprosesong Tanong:1. Ano ang ipinakikita ng dayagram?2. Paano nagkakaugnay ang kita, pagkonsumo, at pag-iimpok? 3. Ano ang naging resulta ng naturang ugnayan? 4. Bakit mahalaga na malaman ang kita, pagkonsumo, at pag-iimpok
ng isang bansa? Ipaliwanag.
Rubrik sa Pagmamarka ng Pag-uulat
Mga Kraytirya Natatangi(5 puntos)
Mahusay(4 puntos)
Hindi gaanong Mahusay(3 puntos)
Hindi Mahusay(2 puntos)
1. Kaalaman at Pagkakaunawa sa Paksa
2. Organisasyon/Presentasyon
3. Kalidad ng Impormasyon o Ebidensiya
Kabuuang Puntos
Gawain 6: BE A WISE SAVER
Muli mong ipasagot sa mag-aaral ang katanungan sa kabilang pahina. Ngayon ay inaasahang maiwawasto na nila ang kanilang kasagutan gamit ang mga natutuhan sa mga gawain at aralin.
Sa panig ng Sambahayan (S): Sa panig ng bahay-kalakal (B):Y = C + S Y = C + IPhp100,000 = Php90,000 + Php10,000 Php100,000 = Php90,000 + Php10,000
C + S = Y = C + ISamakatwid,
S = I Lumalabas na kita (outflow) = Pumapasok na kita (inflow)Kung saan: S = Pag-iimpok I = Pamumuhunan
Pinagkunan: Balitao, B., Cruz, N., Rillo, J. (2004). Ekonomiks: Pagsulong at Pag-unlad Makabayan Serye. Quezon City: Vibal Publishing House, Inc.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
186
Gawain 7: IDEKLARA IYONG YAMAN
Gabayan ang mga mag-aaral sa pagsagot sa Statement of Assets, Liabilities and Net Worth. Nakasaad ang impormasyon sa
Republic Act 6713 o ang Code of Conduct and Ethical Standards for public officials and Employees Section 4 (h) Simple living. - Public officials and employees and their families shall lead modest lives appropriate to their positions and income. They shall not indulge in extravagant or ostentatious display of wealth in any form.
SALN (Statement of Assets, Liabilities, and Net Worth). Ito ay deklarasyon ng lahat ng pag-aari (assets), pagkakautang (liabilities), negosyo, at iba pang financial interest ng isang empleyado ng gobyerno, kasama ang kaniyang asawa at mga anak na wala pang 18 taong gulang.
Ipagawa rin ito upang malaman ng mga mag-aaral ang kanilang kalagayang pinansyal. Dahilan sa maaaring kakaunti pa ang kanilang pag-aari
Papaano nagkakaugnay ang kita, pag-iimpok, at pagkonsumo?
ANG PAGKAKAALAM KO ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Matapos mapalalim ng mga mag-aaral ang kanilang kaalaman ukol sa ugnayan ng pangkalahatang kita, pag-iimpok, at pagkonsumo, maaari na silang pumunta sa susunod na bahagi ng aralin. Gagabayan ang mga mag-aaral para sa mas malalim na pag-unawa ng konsepto.
PAGNILAYAN
Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin ng mag-aaral ang mga nabuo nilang kaalaman ukol sa ugnayan ng pangkalahatang kita, pag-iimpok, at pagkonsumo. Kinakailangan ng mas malalim na pagtalakay sa konsepto upang maihanda ang mga mag-aaral sa pagsasabuhay ng kanilang mga natutuhan.
Papaano nagkakaugnay ang kita, pag-iimpok, at pagkonsumo?
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
187
(asset), ipasama ang mga simpleng bagay na mayroon sila katulad ng relo, damit, kuwintas, sapatos, singsing, at iba pang personal na gamit na mayroon pang halaga.
Papunan sa mga mag-aaral ng kunwariang datos ang SALN na nasa ibaba bilang pagpapakita ng kanilang pamumuhay. Sagutan din ang mga pamprosesong tanong.
Pag-aari (Asset) Halaga Php
Kabuuang halaga Php_____________Pagkakautang (Liabilities) Halaga
Php
Kabuuang halaga Php_____________
Asset – Liabilities = Php_____________
Pamprosesong Tanong:1. Ano ang naramdaman mo habang ginagawa ang gawain?2. May natira ka bang asset matapos maibawas ang liability?3. Ano ang ipinapahiwatig ng kalagayang ito sa iyong buhay bilang
isang mag-aaral?4. Ano ang dapat mong gawin matapos mong malaman ang kasalukuyan
mong kalagayang pinansiyal?
Gawain 8: KITA AT GASTOS NG AMING PAMILYA
Sabihin sa mga mag-aaral ang sumusunod na pahayag:
Alamin ang buwanang kita ng iyong pamilya. Kapanayamin ang iyong mga magulang kung papaano ginagastos ang kita ng pamilya sa loob ng isang buwan. Gamitin ang talahanayan bilang gabay. Pagkatapos ay sagutin ang mga pamprosesong tanong.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
188
PINAGMUMULAN NG KITA BAWAT BUWAN HALAGA1. Suweldo2. Iba pang Kita
KABUUANG KITA
GASTOS BAWAT BUWAN HALAGA1. Pagkain2. Koryente3. Tubig4. Matrikula/Baon sa Paaralan5. Upa sa bahay6. Iba pang Gastusin
KABUUANG GASTOS
KABUUANG KITA – GASTOS BAWAT BUWAN
Pamprosesong Tanong:1. Batay sa ginawa mong talahanayan, mas malaki ba ang kita ng iyong
pamilya kumpara sa gastusin?2. Kung mas malaki ang gastusin kaysa kita ng pamilya, paano ninyo
ito natutugunan?3. Ano ang nararapat ninyong gawin upang hindi humantong sa mas
malaking gastos kumpara sa kita?4. Kung mas malaki naman ang kita kumpara sa gastusin, may bahagi ba
ng natirang salapi na napupunta sa pag-iimpok? sa pamumuhunan? Idetalye ang sagot.
Gawain 9: BE A WISE SAVER
Papunan ng matapat na kasagutan ang kahon sa ibaba. Muling sasagutan ang katanungang ito matapos ang PAUNLARIN. Tandaan na tatanggapin ang lahat ng magiging kasagutan ng mga mag-aaral sa bahaging ito.
PANIMULA
Papaano nagkakaugnay ang kita, pag-iimpok at pagkonsumo ?
ANG KITA, PAG-IIMPOK AT PAGKONSUMO AY NAGKAKAUGNAY ______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
ANG KITA, PAG-IIMPOK, AT PAGKONSUMO AY NAGKAKAUGNAY
Papaano nagkakaugnay ang kita, pag-iimpok, at pagkonsumo?
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
189
PANIMULA
Pangunahing isyu sa lahat ng tao ang suliranin sa patuloy na pagtaas ng presyo. Maraming mamamayan, noon at ngayon, ang nahaharap sa hamon ng walang tigil na pagbabago sa mga presyo ng mga pangunahing produkto at serbisyo. Dahil dito, ang bawat isa ay napipilitang humanap ng mas matatag na hanapbuhay upang matugunan ang kanilang mga pang-araw-araw na pangangailangan.
Kaugnay nito, kinakailangang maiayos ng pamahalaan ang pangkalahatang presyo sa ekonomiya. Ito ay bilang pagsisiguro na ang mamamayan ay matutulungan na maitawid sa mga pangangailangan upang mabuhay nang sapat. Sa ganitong aspekto pumapasok ang bahaging ginagampanan ng pamahalaan. Kung kaya’t ang pangunahing pokus mula sa bahaging ito ng modyul ay ang mga patakaran ng pamahalaan bilang instrumento sa pagpapatatag ng ekonomiya.
Sa iyong pagtahak sa landas ng kaalaman sa araling ito, ikaw ay haharap sa mga tekstong magbibigay-kabatiran at mga mapanghamong gawain na sadyang pupukaw ng iyong interes at magbibigay sa iyo ng kaalaman.
Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahang ikaw ay nakapagsusuri ng konsepto at palatandaan ng implasyon, natataya ang dahilan ng pagkakaroon ng implasyon, at aktibong nakalalahok sa paglutas ng implasyon.
ARALIN 4
IMPLASYON
Gawain 1: LARAWAN SURIIN!
Ipasuri ang karikatura na nasa susunod na pahina. Hayaan na magkaroon ng iba’t ibang pananaw ang mag-aaral tungkol dito. Matapos ang pagsusuri, gamitin bilang gabay sa pagtalakay ang mga pamprosesong tanong.
ALAMIN
Ang mga gawain sa bahaging ito ay tutuklas sa kaalaman ng
mga mag-aaral tungkol sa implasyon at kung ano ang mga palatandaan, epekto, at mga paraan sa paglutas ng mga suliraning kaugnay nito.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
190
‘Ang Paglipad’Iginuhit ni Gab Ferrera
Pamprosesong Tanong:1. Ano ang ipinahihiwatig ng larawan?2. Ano ang basehan ng inyong naging obserbasyon?3. Sa inyong palagay, ano ang maaaring maging dahilan ng ganitong
sitwasyon?
Gawain 2: MAGBALIK-TANAW!
Batay sa talahanayan sa ibaba, ipatanong sa mag-aaral ang mga presyo ng mga produktong nasa talahanayan sa kanilang mga lolo at lola, tatay at nanay, mga kuya at ate. Hayaang ibahagi sa klase ang mga natipong impormasyon.
PRODUKTO
PRESYO NG PRODUKTO noong 3rd Year High School SilaPanahon nina Lolo at Lola
Panahon nina Tatay at Nanay
Panahon nina Kuya at Ate
Kasaluku-yang Taon
1 kilong bigas
1 lata ng sardinas
25 grm. kape
1 kilong asukal
1 kilong galunggong
Pamprosesong Tanong:1. Ano ang napansin mo sa presyo ng mga produkto ayon sa mga
panahong ibinigay?2. Sa iyong palagay, bakit nagkakaroon ng pagbabago sa presyo ng
mga produkto?
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
191
3. Paano naaapektuhan ang inyong pamilya at ang ibang tao sa pagbabago sa presyo?
Gawain 3: I-KONEK MO
Ang gawaing ito ay naglalayong matutukan ang baitang ng kaalaman sa pagkatuto ng mga mag-aaral. Sa aspektong ito ay pupunan nila ang Alam ko…upang masukat ang inisyal na kasagutan sa katanungang itinuturo ng arrow. Ang Nais kong matutuhan…ay sasagutan naman ng mag-aaral pagkatapos ng bahagi ng paunlarin at ang Natutuhan ko…ay pupunan pagkatapos ng gawain sa pagnilayan. Maaari itong ilagay sa portfolio o kuwaderno dahil ito ay kakailanganin hanggang sa dulong bahagi ng modyul na ito.
Sa susunod na bahagi ay sasagutan ng mga mag-aaral ang isang tsart upang inisyal na masukat ang kanilang nalalaman tungkol sa implasyon.
Paano ka makatutulong sa paglutas ng mga suliraning kaugnay ng implasyon?
Matapos maorganisa ang mga paunang kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa implasyon, ihanda sila sa susunod na bahagi ng aralin upang higit na maunawaan nang mas malalim ang konsepto ng implasyon.
PAUNLARIN
Matapos malaman ang mga paunang impormasyon tungkol sa aralin, ngayon naman ay lilinangin ang mga kaalamang ito sa tulong ng mga teksto at mga gawain na inihanda upang maging batayan ng impormasyon. Ang pinakatiyak na layunin ng bahaging ito ay matutuhan ng mga mag-aaral ang mahahalagang ideya o konsepto tungkol sa implasyon. Inaasahang magagabayan sila ng mga inihandang gawain at teksto upang masagot kung paano sila makakatulong sa paglutas ng mga suliraning kaugnay ng implasyon. Halina’t umpisahan sa pamamagitan ng gawain na nasa susunod na pahina.
Alam Ko Nais Kong matutuhan
Natutuhan Ko
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
192
Gawain 4: IKAW NAMAN ANG MAGKOMPYUT
Mula sa talahanayan, hayaan ang mag-aaral na punan ng tamang sagot ang mga column ng CPI, Antas ng Implasyon at Purchasing Power. Gamitin ang 2008 bilang batayang taon sa pagkompyut. Matapos ito, gamitin ang mga pamprosesong tanong upang ganap na maunawaan ang gawain.
Taon Total Weighted Price
C P I Antas ng Implasyon
Purchasing Power
2008 1 300 - -2009 1 5002010 1 6602011 1 9852012 2 0002013 2 300
Pamprosesong Tanong:1. Mula sa talahanayan, ano ang may pinakamataas na CPI?2. Anong taon ang may pinakamalaking bahagdan ng pagtaas sa
pangkalahatang presyo ng mga pangunahing produkto na kabilang sa basket of goods?
3. Ano ang kahalagahan sa iyo bilang miyembro ng pamilya ninyo, na matukoy ang tunay na halaga ng piso? Ipaliwanag.
4. Paano mo mailalarawan ang karaniwang reaksyon ng iyong mga magulang sa tuwing may pagtataas ng presyo sa mga bilihin? Pangatwiranan.
Gawain 5: DAHILAN O BUNGA
Ipasuri ang sumusunod na sitwasyon. Ipatukoy kung ano sa mga ito ang dahilan ng implasyon o bunga ng implasyon. Ipasulat ang DI para sa dahilan ng implasyon o BI para sa bunga ng implasyon sa kanilang papel o kuwaderno.
1. Malaking bahagi ng badyet ng bansa ang napupunta sa pambayad-utang.
2. Mas malaki ang gastusin sa military kaysa sa agrikultura.3. Maraming produkto ang hindi kayang bilhin ng mamamayan.4. Maraming mag-aaral ang hindi na kayang pag-aralin ng kanilang
mga magulang.5. Paghingi ng karagdagang sahod ng mga manggagawa.6. Mataas na halaga ng mga materyales na kailangan sa produksiyon.7. Mataas na interes ang ipinapataw sa mga utang.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
193
Gawain 6: LARAWAN–SURI
Ipasuri ang mga larawan. Ibahagi ang pananaw na nabuo mula rito.
Pinagkunan: http://www.imagestock.com/directory/i/industrial_rmarket.asp,http://www.imagestock.com/directorywelga _asp, http://www.imagestock.com/ibon _asp. Retrieved on July 14, 2014
Pamprosesong Tanong:1. Paano maiuugnay ang mga larawan sa konsepto ng implasyon?2. Ano ang maaaring ibunga ng sumusunod na larawan?3. Ikaw bilang isang mag-aaral, ano ang maaari mong imungkahi bilang
iyong ambag sa pagharap at pagtugon sa epekto ng implasyon sa ekonomiya?
Gawain 7: I-KONEK MO
Sa puntong ito, maaari ng pasagutan sa mga mag-aaral ang ikalawang kahon ng Nais Kong Matutuhan… subalit ang ikatlong kahon na Natutuhan Ko… ay hahayaan lamang na walang laman sapagkat maaari lamang itong sagutan sa pagtatapos ng bahagi ng PAGNILAYAN. Tandaan na dapat itong sagutan sa kanilang portfolio o kuwaderno.
Paano ka makakatulong sa paglutas sa suliranin kaugnay ng implasyon?Alam Ko Nais Kong
matutuhanNatutuhan Ko
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
194
Gawain 8: MAKIBALITA TAYO Presyo ng Iba pang Pangunahing Bilihin, Tumaas Na Rin
By dzmm.com.ph | 09:37 PM 06/18/2014
Kasunod ng pagtaas ng pamasahe sa jeepney, sunod-sunod na rin ang pagtaas ng presyo ng mga pangunahing bilihin. Bukod sa una nang napabalitang pagtaas ng presyo ng bawang, luya, bigas, at asukal, tumaas na rin ang presyo ng manok at baboy habang nagbabadya naman ang pagtaas ng ilang brand ng gatas at produktong de lata.
Dahil dito, nagpulong ngayong Miyerkules ang National Price Coordinating Council (NPCC) para talakayin ang sunod-sunod na pagtaas na ito ng presyo ng mga pangunahing bilihin. Sa kaso ng bawang, sinabi ni NPCC Chairman at Trade and Industry Secretary Gregory Domingo sa panayam ng DZMM na nagkaroon lang ng temporary shortage.
Aniya, 30% lang ng suplay ng bawang ang nagmumula sa lokal na supplier habang ang nalalabing 70% ay nagmumula na sa importasyon. Naipit lang aniya ang ibang suplay sa mga port at inaasahang babalik na sa normal ang presyo sa loob ng dalawang linggo hanggang isang buwan.
Matatandaang naglunsad na rin ng caravan ang gobyerno na nagbebenta ng mga murang bawang. Sa pagtaas naman ng commercial na bigas, tutugunan ito ng National Food Authority (NFA) sa pamamagitan ng pagdodoble ng inilalabas nilang bulto ng bigas.
Sa kaso naman ng pagtaas ng presyo ng manok, ipinaliwanag ng
Matapos mapalalim ang kaalaman ng mga mag-aaral ukol sa implasyon, maaari na silang tumungo sa susunod na bahagi ng aralin. Ihanda ang mga mag-aaral para sa mas malalim na pag-unawa ng implasyon.
PAGNILAYAN
Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin ng
mga mag-aaral ang mga nabuo nilang kaalaman ukol sa implasyon. Kinakailangan ang mas malalim na pagtalakay sa implasyon upang maihanda sila sa pagsasabuhay ng kanilang mga natutuhan.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
195
broiler groups na bumagal ang paglaki ng mga manok dahil sa labis na init na panahon na naranasan nitong mga nakalipas na buwan.
Tiniyak naman ng mga ito na babalik din sa normal ang presyo sa mga susunod na linggo. Pinayagan naman ng DTI ang pagtaas ng presyo ng gatas dahil sa pagtaas ng world price nito.
May hiling na rin para naman itaas ang presyo ng de lata at bagama’t hindi pa ito inaaprubahan, sinabi ni Domingo na karaniwan naman nilang pinapayagan ang pagtaas basta’t malapit sa antas ng inflation. “Kailangan talaga every year may ine-expect ka na pag-akyat kahit konti,” sabi pa ng kalihim. With a report from Alvin Elchico, ABS-CBN News
Pinagkunan: Elchico, A (2014). News Presyo ng Iba pang Pangunahing Bilihin, Tumaas Na Rin. ABS-CBN:Philippines - http://dzmm.abs-cbnnews.com/news/National/Presyo_ng_iba_pang_pangunahing_bilihin,_tumaas_na_rin.html retrieved on July 15, 2014
Pamprosesong Tanong:1. Ano ang pangunahing impormasyon na ipinahahatid ng balita?2. Ano ang iyong reaksiyon matapos mong basahin ang balita?3. Bilang isang mag-aaral, paano ka at ang iyong pamilya ay
naapektuhan ng isyung tinalakay? Patunayan.
Gawain 9: MAG-SURVEY TAYO
Sabihan ang mag-aaral na magsagawa ng sarbey sa mga kamag-aral nila na nasa ika-apat na taon. Batay sa inihandang listahan ng mga posibleng maiaambag ng isang mag-aaral upang makontrol ang pagtaas ng presyo ng mga bilihin, kanilang pagsusunud-sunurin ang mga sitwasyon sa ibaba ayon sa kanilang pananaw at paniniwala. Ipasulat lamang ang bilang 1 na susundan ng 2, 3… hanggang sa pinakahuling bilang. Magkaroon ng pag-uulat tungkol sa nakalap na impormasyon.
_____pag-iimpok sa natirang baon_____pag-aayos ng lumang gamit upang muling magamit _____pagkukumpuni ng mga sirang kasangkapan sa paaralan at sa tahanan_____iwasan ang pag-aaksaya ng koryente sa tahanan maging sa paaralan_____matutong magbadyet _____pagnanais na makabili ng maramihang bilang ng produkto_____pagsasaayos ng prayoridad sa paggastos_____pagbili ng mga produktong gawang Pilipino_____paglalaan ng tamang oras sa paggamit ng kompyuter at iba pang gadyet_____pagnanasa na makapagtabi sa bahay ng maraming dayuhang salapi_____maayos na paggamit sa mga pampublikong pasilidad iba pa____________________________________________________
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
196
Pamprosesong Tanong:1. Ano ang naging pangkalahatang resulta ng nakalap na impormasyon? 2. Batay sa nakuhang impormasyon, masasabi mo bang bukas ang
isipan ng mga mag-aaral na makatulong sa paglutas ng suliranin ng implasyon? Pangatwiranan.
3. Paano tinanggap ng mga mag-aaral ang mga mungkahing paraan upang makatulong at makapag-ambag sa paglutas ng suliranin ng implasyon?
Gawain 10: SAMA-SAMA TAYO
Matapos ang masusing pagtalakay sa implasyon, inaasahan na naunawaan ng mag-aaral kung paano ito nakaaapekto sa buhay ng tao. Bawat isa ay may responsibilidad na makapag-ambag upang mapamahalaan ang pagtaas ng presyo. Magpagawa ng isang komitment kung paano sila makapag-aambag na maiwasan ang pagtataas ng presyo ng mga bilihin. Hikayatin na maging malikhain sa pag-post ng mga komitment sa Facebook at iba pang social media. Para sa mga paaralan na walang access sa Internet, maaaring ipaskil sa loob ng paaralan ang mga output upang maipabatid sa mga kamag-aral ang komitment na ginawa.
Pamprosesong Tanong:1. Ano ang pangunahing nilalaman ng iyong komitment?2. Paano mo matitiyak na ang isinagawang komitment ay makapag-
aambag sa kabutihan ng bayan?3. Ano ang iyong mga isinaalang-alang sa paggawa ng komitment?
Ipaliwanag.
Gawain 11: TAYAHIN ANG IYONG PAG-UNAWA
Sa puntong ito, maaari ng isagawa ng mag-aaral ang huling kahon at sagutin ang bahaging Natutuhan Ko. Tandaan na dapat maitago sa kanilang portfolio o kuwaderno ang tsart sapagkat ito ay maaaring maging proyekto nila.
Paano ka makakatulong sa paglutas sa suliranin kaugnay ng implasyon?
Alam Ko Nais Kong matutuhan
Natutuhan Ko
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
197
Transisyon sa Susunod Na Aralin:
Inaasahang naunawaan ng mag-aaral kung ano ang implasyon at ang mga dahilan at epekto nito sa bawat mamamayan. Hinimay rin ang mahahalagang impormasyon upang maunawaan ang dahilan ng isa sa mga suliraning binabalikat ng bawat pamilya.
Kaugnay nito, tatalakayin sa susunod na aralin ang isang mahalagang konsepto sa makro-ekonomiks, ang patakarang piskal. Ito ang isa sa mga paraang ginagamit ng pamahalaan upang maiwasan ang epektong dulot ng implasyon. Makikita at mauunawaan ng mag-aaral ang mga estratehiya ng pamahalaan upang masiguro na ang pagbibigay ng serbisyo publiko ay hindi makadaragdag sa suliranin na kaakibat ng implasyon. Bagkus, ang mga paraang ito ay makatutulong na maiwasto ang daloy ng presyo at ng pananalapi sa bansa.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
198
PANIMULA
Sa nakaraang aralin, tinalakay natin ang implasyon. Malinaw nating sinuri ang malaking pagbabago sa presyo ng mga produkto at serbisyo sa mga nagdaang panahon. Ito ay isang katotohanan ng buhay na hindi magagawang matakasan ninuman. Bagama’t isang malaking suliranin ang implasyon sa pambansang ekonomiya, ang kaalaman tungkol dito ay makatutulong para maiwasan ang paglala nito.
Kaugnay ng suliraning dulot ng implasyon, ating tatalakayin ang isang pamamaraan ng pamahalaan upang matugunan ang negatibong epekto ng implasyon. Sa pamamagitan ng pangangasiwa sa mga gastusin ng pamahalaan, inaasahang matatamo ang katatagan ng ekonomiya. Sama-sama nating unawain ang maaaring impluwensiya ng pamahalaan sa pamamagitan ng patakarang piskal.
Kaya muli kitang iniimbitahan sa pagtalakay ng bagong aralin upang iyong maunawaan ang kahalagahan ng paglikom ng pondo ng pamahalaan at upang matustusan ang mga programa at proyektong pangkaunlaran nito.
Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahan na ikaw ay nakapagpapaliwanag sa mga layunin ng patakarang piskal, nakapagpapahalaga sa papel na ginagampanan ng pamahalaan kaugnay ng mga patakarang piskal na ipinapatupad nito, nakapagsusuri ng badyet at ang kalakaran ng paggasta ng pamahalaan, nakababalikat ng pananagutan bilang mamamayan sa wastong pagbabayad ng buwis, at naiuugnay ang mga epekto ng patakarang piskal sa katatagan ng pambansang ekonomiya.
ARALIN 5
PATAKARANG PISKAL
ALAMIN
Ang mga panimulang gawain sa araling ito ay tutuklas sa
kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa patakarang piskal ng bansa at kung paano ito maaaring gamitin sa kanilang personal na karanasan o kaalaman bilang batayan sa pagsagot sa mga gawain. Halina at simulan natin ang Alamin.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
199
Gawain 1: LARAWAN-SURI
Ipasuri ang mga larawan. Mula sa mga opinyon ng mag-aaral, magkaroon ng talakayan batay sa mga pamprosesong tanong na nasa ibaba.
Pinagkunan: http://www.imagestock.com/taxed-receipt/asp,http://www.imagestock.com/road-repair/asp retrieved on July 15, 2014 http://www.imagestock.com/bridge-road/asp retrieved on July 15, 2014
Pamprosesong Tanong:
1. Ilarawan ang nakikita mo sa mga larawan.2. Anong mensahe ang mabubuo mo mula sa mga larawan? Ipaliwanag.
Gawain 2: TALASALITAAN
Ipahanap ang naaangkop na konsepto at tinutukoy ng mga kahulugan sa ibaba. Piliin lamang ang mga sagot mula sa loob ng kahon.
1. Pagbawas ng gastusin ng pamahalaan at pagtataas ng singil sa buwis upang maiwasan ang implasyon
2. Nagaganap kung mas malaki ang paggasta ng pamahalaan kumpara sa kita
3. Pagdagdag ng gastusin ng pamahalaan at pagbaba ng singil sa buwis upang tumaas ang kabuuang demand na magiging daan upang sumigla ang ekonomiya
BUWISSIN TAX
PATAKARANG PISKALBUDGET DEFICIT
EXPANSIONARY FISCAL POLICYCONTRACTIONARY FISCAL POLICY
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
200
4. Pagkontrol ng pamahalaan sa ekonomiya sa pamamagitan ng pagbubuwis at paggastos upang matamo ang maayos na daloy ng ekonomiya
5. Sapilitang kontribusyon sa pamahalaan upang maipatupad ang serbisyong pambayan.
Pamprosesong Tanong: 1. Naging madali ba sa iyo na tukuyin ang kahulugan ng mga konsepto/
termino? Bakit?2. Saan maaaring mabasa o marinig ang mga salitang ito?3. Sa iyong palagay, kailangan bang maunawaan ang kahulugan ng
mga konseptong nasa kahon? Ipaliwanag.
Gawain 3: I-KONEK MO
Ipabuo ang hindi tapos na pahayag na Alam ko na… at sa Nais kong mala-man… Simulan sa simple hanggang sa mahirap na antas ang maaaring maging ka-tanungan ng mga mag-aaral. Ipasulat sa patlang sa ibaba ang kanilang mga tanong tungkol sa paksa.
Sa susunod na bahagi ay sasagutan ng mga mag-aaral ang isang tsart upang inisyal na masukat ang kanilang nalalaman tungkol sa paksa na patakarang piskal.
Alam ko na ang patakarang piskal ay _______________________________________________________________________________________________________________________________________________
Nais kong malaman _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Matapos maorganisa ang mga paunang kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa patakarang piskal, ihanda sila sa susunod na bahagi ng aralin upang higit nilang maunawaan ng mas malalim ang konsepto ng patakarang piskal.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
201
Gawain 4: ALIN ANG MAGKASAMA
Ipatukoy at ipahanay ang mga patakaran na nasa loob ng kahon kung ito ay naaayon sa expansionary fiscal policy o contractionary fiscal policy. Magkaroon ng talakayan ayon sa naging gawain.
Gawain 5: PAGTALUNAN NATIN ITO
Ipangkat ang mag-aaral sa tatlo. Ang dalawang pangkat na may limang kasapi ang bawat isa ang magiging kalahok sa isang impormal na debate. Ang matitirang pangkat ang siyang magiging hurado sa nasabing gawain. Bigyan ng isang minuto ang bawat miyembro ng pangkat na kasali sa debate upang ipagtanggol ang kanilang panig kung sang-ayon o salungat sa:
PAUNLARIN
Matapos malaman ang mga pang-unang impormasyon tungkol sa aralin, ngayon naman ay lilinangin ang mga kaalamang ito sa tulong ng mga teksto at mga gawain na inihanda upang maging batayan ng impormasyon ng mga mag-aaral. Ang pinakatiyak na layunin ng bahaging ito ay matutuhan ng mga mag-aaral ang mahahalagang konsepto tungkol sa patakarang piskal. Inaasahang magagabayan sila ng mga inihandang gawain at teksto upang masagot kung paano naiuugnay ang mga epekto ng patakarang piskal sa katatagan ng pambansang ekonomiya.
• Pagbaba ng singil sa buwis • Pagdaragdag ng gastusin ng pamahalaan• Pagtaas ng kabuuang demand• Pagbaba ng kabuuang demand • Pagtaas ng singil ng buwis• Pagbaba ng gastusin ng pamahalaan• Pagdaragdag ng supply ng salapi
EXPANSIONARY FISCAL POLICY
CONTRACTIONARY FISCAL POLICY
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
202
Paksa: Malaking bahagi ng badyet(19.6%) ang pambayad sa utang ng pamahalaan. Huwag nang magbayad ng utang upang gastusin sa mas mahalagang proyekto ng pamahalaan.
Ang pangkat na naging hurado ay pipili ng pinakamahusay na pangkat na naipagtanggol ang kanilang panig. Gamiting pamantayan sa pagpili ang rubrik.
Rubrik sa Pagmamarka ng Impormal na DebatePamantayan Deskripsiyon Puntos Nakuhang
Puntos
Paksa Maliwanag na sumunod sa paksang tatalakayin 4
ArgumentasyonNagpakita ng ebidensiya upang suportahan ang argument
10
PagpapahayagMalinaw na naipahayag at maayos ang pananalita ng mga kasapi
6
Kabuuang Puntos 20
Pamprosesong Tanong:1. Ano ang isinaalang-alang mo sa mga naging argumento sa
pakikipagdebate?2. Ano sa palagay mo ang pinakaimportanteng ideya sa naging debate?3. Kung bibigyan ka ng pagkakataon, ano ang pipiliin mong panig?
Pangatwiranan.
Gawain 6: GAWA TAYO NG TINA-PIE
Bigyan ng pagkakataon ang mag-aaral na magbalangkas ng pambansang badyet. Hayaan sila na gumawa ng desisyon kung ano ang kanilang magiging prayoridad. Ipaliwanag ang batayan ng kanilang mga desisyon.
Ipakita ang nabalangkas na badyet sa isang maikling bond paper sa pamamagitan ng isang pie graph. Ipabahagi ang output sa klase.
• Tanggulang Bansa• Social Services• Kalusugan• Agrikultura• Repormang Agraryo• Edukasyon
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
203
Pamprosesong Tanong:1. Ano ang mga naging basehan mo sa binalangkas na pambansang
badyet?2. Ikompara ang iyong prayoridad sa ginawang pagbabadyet sa
prayoridad ng pamahalaan. 3. Paano mo mapangangatwiranan ang isinagawang alokasyon?
Gawain 7: I-KONEK MO
Muling pabalikan ang Gawain 3 sa ALAMIN at iwasto ang maling mga kasagutan.
Gawain 8: MAGANDANG BALITA
Ipabasa at ipaunawa ang nilalaman ng artikulo mula sa BIR Weekender Briefs. Hayaang makabuo ng sariling hinuha ang mag-aaral tungkol sa nilalaman ng artikulo. Gamiting gabay sa pagtalakay ang mga pamprosesong tanong.
Natuklasan ko na ang patakarang piskal ay _______________________
____________________________________________________________________________________________________________________
Matapos mapalalim ang kaalaman ng mga mag-aaral ukol sa patakarang piskal, maaari na silang pumunta sa susunod na bahagi ng aralin. Ihanda ang mga mag-aaral para sa mas malalim na pag-unawa ng patakarang piskal.
PAGNILAYAN
Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin ang mga nabuong kaalaman ng mga mag-aaral ukol sa patakarang piskal. Kinakailangan ang mas malalim na pagtalakay sa patakarang piskal upang maihanda sila sa pagsasabuhay ng kanilang mga natutuhan.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
204
Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang tax evasion?2. Bakit itinuturing itong labag sa batas?3. Sa iyong palagay, ano pa ang maaaring gawin ng pamahalaan upang
masigurong mahuhuli ang mga tax evader? Pangatwiranan.
Run after Tax Evaders Program Commissioner Kim S. Jacinto-Henares, together with DCIR EstelaV. Sales and DOJ representative, Atty. Michael John Humarang, engages members of tri-media in the discussion on the three (3) tax cases filed by the BIR during the regular Run after Tax Evaders (RATE) Press Briefing conducted last August 14 at the DOJ Executive Lounge. DIOSDADO T. SISON, a civil sanitary engineer contractor by profession engaged in the business of buying, selling, renting/leasing, and operation of dwellings, was slapped with P18.95 million tax evasion suit for substantially under-declaring his income/sales for taxable year 2010 by 2,778.66% or P21.61 Million. SISON has received income payments amounting to P22.39 Million from BJS DEVELOPMENT but reported a gross income of only P777,714.00 in his Income Tax Return (ITR) for 2010. Likewise charged was independent CPA DANILO M. LINCOD who certified the Financial Statements of SISON for taxable year 2010 despite the essential misstatement of facts therein, as well as the clear omission with respect to the latter’s actual taxable income, in violation of Section 257 of the Tax Code. Two (2) more delinquent individual taxpayers from Revenue Region (RR) No. 7-Quezon City were charged with “Willful Failure to Pay Taxes.” PERSEUS COMMODITY TRADING sole proprietor, MANUEL NUGUID NIETO and MILLENIUM GAZ MARKETING sole proprietress, AGNES M. DAYAO were charged for their failure to pay long overdue deficiency taxes amounting to P86.46 Million (2007) and P30.15 Million (2006), respectively. The filing of the three (3) cases brought to two hundred and seventy-eight (278) the total number of cases already filed by the BIR under its RATE program during the administration of Commissioner Henares.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
205
Gawain 9: AWITIN NATIN ‘TO
Magpagawa ng jingle campaign para sa tema ng BIR 2013 tax campaign “I love Philippines, I pay taxes correctly.”
Ipaawit sa bawat pangkat ang nagawang komposisyon at gamiting gabay ang sumusunod na pamantayan sa pagmamarka.
Rubrik sa Pagmamarka ng Jingle Campaign
Pamantayan Deskripsiyon Puntos Nakuhang Puntos
Kaangkupan ng Nilalaman
Angkop at makabuluhan ang mensaheng nakapaloob sa jingle campaign sa wastong
pagbabayad ng buwis10
Kahusayan sa Pag-awit
Mahusay na pagsasaayos ng lyrics at tono 5
Kahusayan sa Pagtatanghal
Mapanghikayat at makapukaw-pansin ang
ginawang jingle campaign; nagpakita ng malikhaing
pagtatanghal
5
Kabuuan Puntos 20
Pamprosesong Tanong:1. Ano ang naging batayan o inspirasyon ninyo sa paggawa ng jingle?2. Paano mahihikayat ang mamamayan sa mga ginawang jingle upang
sila ay maging matapat sa pagbabayad ng buwis? 3. Kailan nagiging epektibo ang isang jingle na maimpluwensiyahan ang
mga mamamayan upang maging matapat sa bayan? Patunayan.
Gawain 10: I-DRAWING NATIN ‘TO Magpagawa ng poster para sa tema ng BIR 2013 tax campaign “I love Philippines, I pay taxes correctly.”
BIR campaigns Bureau of Internal Revenue (BIR) office across the country campaign for the early filing of Income Tax Return (ITR) and correct payment of taxes, as expressed in the Bureaus 2013 tax campaign theme “I love Philippines, I pay taxes correctly.Pinagkunan: BIR Monitor Vol 15 No.2
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
206
Rubrik sa Pagmamarka ng Poster Campaign
Pamantayan Deskripsiyon Puntos Nakuhang Puntos
Kaangkupan ng Nilalaman
Angkop at makabuluhan ang mensahe 10
Kahusayan sa Paggawa
Mapanghikayat at makapukaw-pansin ang ginawa 5
Kahusayan sa Paggawa
Mapanghikayat at makapukaw-pansin ang ginawa 5
Kabuuang Puntos 20
Pamprosesong Tanong:1. Ano ang mensahe na nais mong maalaala at maunawaan ng mga
mamamayan na nasa drawing mo?2. Sa iyong palagay, paano magiging epektibo ang iyong ginawang
drawing upang makahikayat sa mamamayan na maging responsableng taxpayer? Patunayan.
Gawain 11: MAG-REFLECT TAYO
Magpagawa ng reflection paper na nagsusuri sa isyu ng PDAF. Ipa-post sa kanilang Facebook account ang mga nagawa. Ipahikayat sa mga mag-aaral na magbigay ng komento ang kanilang mga kaibigan sa mga output nila. Matapos ang tatlong araw, ipabilang kung ilan ang kabuuang tanong kung mayroon man. Ipa-print ang resulta sa bond paper.
Pamprosesong Tanong:1. Ano ang karaniwang tanong o komento ng mga nakabasa?2. Ano ang nakaantig sa kanila upang magtanong o magkomento? 3. Paano makahihikayat ang isang reflection paper upang magbahagi ng
niloloob ang ibang tao na makababasa nito?
Gawain 12: I-KONEK MO
Muling pabalikan ang Gawain 7 sa PAUNLARIN at iwasto ang maling mga kasagutan.
Natuklasan ko na ang patakarang piskal ay ___________________________________________________________________________________________________________________________________________
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
207
Transisyon sa Susunod Na Aralin
Ang patakarang piskal ay isang mahalagang estratehiya ng pamahalaan upang masiguro ang katatagan ng ekonomiya ng bansa. Isa ito sa mahahalagang aspekto ng ekonomiya na kinakailangan ang matalinong pagdedesisyon at pagpaplano ng pamahalaan. Ginagawa ito upang matiyak na ang ekonomiya ay nasa tamang daan tungo sa pagkakamit ng kaunlaran.
Kaugnay nito, isa pang mahalagang patakaran ang ating tatalakayin sa susunod na aralin – ang patakarang pananalapi. Isa rin ito sa mga importanteng kasangkapan ng pamahalaan upang matiyak na ang bansa ay magiging matatag at may sapat na kakayahan upang mapanatili sa normal na antas ang kalagayang pang-ekonomiya ng bansa at matamo ang tunay na pagseserbisyo sa mamamayan.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
208
PANIMULA
Sa nakaraang aralin, tinalakay natin ang patakarang piskal. Natunghayan natin ang mahalagang papel na ginagampanan ng pamahalaan upang ang ekonomiya ay maging ganap na maayos at matatag. Maaaring maimpluwensiyahan at makontrol ng pamahalaan ang buong ekonomiya sa pamamagitan ng pagbubuwis at paggastang nababatay sa badyet. Samantala sa bahaging ito, isa pang mahalagang patakaran ang maaaring gamitin ng pamahalaan upang mapaunlad ang ekonomiya, ang patakaran sa pananalapi.
Kaya’t muli kitang iniimbitahan na patuloy na makiisa upang maunawaan ang pangangasiwa ng pamahalaan sa dami ng salapi sa ekonomiya.
Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahan na ang mag-aaral ay nakapagpapaliwanag sa layunin ng patakarang pananalapi, nakapagpapahayag ng kahalagahan ng pag-iimpok at pamumuhunan bilang salik ng ekonomiya, nakapagtataya sa bumubuo ng sektor ng pananalapi, nakapagsusuri sa patakarang pang-ekonomiya, at natitimbang ang epekto ng patakarang pang-ekonomiya sa patakarang panlabas ng bansa sa buhay ng nakararaming Pilipino.
ARALIN 6:
PATAKARANG PANANALAPI
Gawain 1: MONEY KO YAN
Ipasuri ang larawan sa mag-aaral. Matapos ang pagsusuri, hatiin ang klase sa limang pangkat. Hayaan silang bumuo ng pamagat ayon sa nakikita nila sa larawan. Hikayatin na maging malikhain sa pagbuo ng pamagat ang mag-aaral.
Pabigyan ng dalawang piraso ng parihabang kartolina ang bawat pangkat. Papiliin sila ng isang natatanging pamagat na katanggap-tanggap, ipasulat sa kartolina at ipaliwanag ang dahilan sa naging pagpili.
ALAMIN
Ang mga gawain sa bahaging ito ay tutuklas sa kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa patakarang pananalapi at kung makaiimpluwensiya ba ang supply ng salapi sa kabuuang produksiyon, empleyo, antas ng interes, at presyo? Mahalagang maiugnay ang kanilang natutuhan sa nakaraang aralin upang ganap na maunawaan ang paksang tatalakayin sa bagong aralin.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
209
Ipapaskil sa pisara at ipaulat sa klase ang naging output.
Pinagkunan:http://www.imagestock.com/money-pull/asp
Pamprosesong Tanong:
1. Alin sa mga pamagat ang pumukaw sa iyong pansin? Bakit?2. Tumutugma ba ito sa inilalahad ng larawan?3. Ano ang iyong batayan sa pagbuo ng pamagat? Ipaliwanag.
Gawain 2: BALITA NGA!
Pag-aralan ang titulo ng balita at sagutan ang pamprosesong tanong.
Pamprosesong Tanong:1. Ano ang mensahe na unang pumasok sa iyong isipan nang mabasa
ang titulo?2. Sa iyong palagay, sino ang higit na makikinabang sa kaalaman na
matatamo ng mag-aaral tungkol sa impormasyon na ipinababatid ng titulo? Patunayan.
Usapin tungkol sa Pananalapi at Pagpapalago ng Pera, Dapat na Ituro Raw sa mga KabataanDecember 25, 2012 6:46pm
Pinagkunan:http://www.gmanetwork.com/news/story/287676/ulatfilipino/balitangpinoy/usapin-tungkol-sa-pananalapi-at-pagpapalago-ng-pera-dapat-na-ituro-raw-sa-mga-kabataan retrieved on January 14, 2015
Sa susunod na bahagi ay sasagutan ng mga mag-aaral ang isang tsart upang inisyal na masukat ang kanilang nalalaman tungkol sa patakarang pananalapi.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
210
Gawain 3: I-KONEK MO
Ipasulat sa unang kahon kung ano ang nalalaman ng mag-aaral tungkol sa paksa. Matapos ito, ipasulat naman ang mga bagay at konsepto na nais pa nilang matutuhan sa ikalawang kahon. Ipasasagot lamang ang huling kahon kung tapos na ang pagtalakay sa paksa.
Ang alam ko___________
Ang aking natutuhan_____
Nais kong malaman_____
Matapos maorganisa ng mga mag-aaral ang mga paunang kaalaman tungkol sa patakarang pananalapi, ihanda sila para sa susunod na bahagi ng aralin upang higit nilang maunawaan ang konsepto ng patakarang pananalapi.
PAUNLARIN
Matapos nilang malaman ang mga paunang impormasyon tungkol sa aralin, ngayon naman ay kanilang lilinangin ang mga kaalamang ito sa tulong ng mga teksto at mga gawain na inihanda upang maging batayan ng impormasyon. Ang pinakatiyak na layunin ng bahaging ito ay matutuhan nila bilang mag-aaral ang mahahalagang ideya o konsepto tungkol sa patakarang pananalapi. Mula sa mga inihandang gawain at teksto, inaasahang magagabayan sila upang masagot kung paano nakakaapekto ang patakarang pananalapi sa buhay ng nakararaming Pilipino. Halina’t umpisahan muli sa pamamagitan ng gawain.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
211
Gawain 4: KOMPLETUHIN ANG DAYAGRAM
Batay sa teksto tungkol sa patakarang pananalapi, ipatukoy kung kailan isinasagawa ang bawat patakaran.
PATAKARANG PANANALAPI
Expansionary money policy
Contractionary money policy
Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang patakarang pananalapi?2. Ano ang pagkakaiba ng expansionary money policy at contractionary
money policy?3. Kailan isinasagawa ng Bangko Sentral ng Pilipinas ang sumusunod
na patakaran?
Gawain 5: PAGYAMANIN ANG KASANAYAN
Hayaang pag-aralan ang sumusunod na pangungusap. Ipaguhit ang kung kailangan ipatupad ang expansionary money policy at naman
kung contractionary money policy.1. Maraming nagsarang mga kompanya bunga ng pagkalugi at
mababang benta.2. Dahil sa digmaan sa Syria, maraming Overseas Filipino Workers
(OFW) ang umuwing walang naipong pera.3. Tumanggap ng Christmas bonus at 13th month pay ang karamihan
sa mga manggagawa.4. Tumaas ang remittance ng dolyar mula sa mga OFW.5. Matamlay ang kalakalan sa stock market dahil sa pandaigdigang
krisis pang-ekonomiya.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
212
Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang naging daan upang masagot mo ang mga sitwasyon?2. Sa iyong palagay, ano ang kahalagahan na maunawaan ang mga
sitwasyon na inilalarawan sa gawain na ito? Ipaliwanag.
Gawain 6: LOGO…LOGO
Ipakita ang iba’t ibang larawang nasa ibaba. Ipatukoy ang ginagampanan at tungkulin ng sumusunod na institusyon na kinakatawan ng logo sa loob ng institusyong pananalapi. Hayaang piliin ng mga bata ang mga logo na kabilang sa bangko at hindi bangko.
Pinagkunan:,http://www.imagestock.com/bank-centralbank/asp,http://www.imagestock.com/bank-pbcom/asp, http://www.imagestock.com/bank-metrobank/asp, http://www.imagestock.com/ -gsis/asp, http://www.imagestock.com/ -sss/asp, http://www.imagestock.com/ pag-ibig,http://www.imagestock.com/ cooperative, retrieved on August 11, 2014
Pamprosesong Tanong:
1. Paano nagkakaiba ang bangko at di-bangko bilang institusyong pananalapi?
2. Bakit itinuturing na mahalaga ang papel na ginagampanan ng mga institusyon ng pananalapi sa lipunan?
3. Ano sa mga institusyon na ito ang pinupuntahan ng inyong pamilya upang makipagtransaksiyon? Ipaliwanag.
4. Gaano kalaki ang naitutulong sa iyo at sa iba pang mamamayan ng mga institusyon na ito? Pangatwiranan.
BANGKO
HINDI BANGKO
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
213
Gawain 7: SAGUTIN MO ‘TO
Ipahanap sa hanay B ang bangkong inilalarawan sa hanay A. Ipasulat sa sagutang papel ang titik ng tamang sagot.
A B1. Dahil sa malaking kapital, ang mga bangkong ito
ay nagpapautang para sa ibang layunin tulad ng pabahay at iba pa.
a. bangkong pagtitipid
2. Pangunahing layunin ng mga bangkong ito na hikayatin ang mga tao na magtipid at mag-impok.
b. Land Bank of the Philippines
3. Itinatag ito upang mapabuti ang kalagayang pangkabuhayan sa kanayunan.
c. bangkong komersyal
4. Pangunahing tungkulin nito na tustusan ng pondo ang programang pansakahan ng pamahalaan.
d. Development Bank of the Philippines
5. Layunin ng bangkong ito na mapaunlad ang sektor ng agrikultura at industriya, lalo na sa mga programang makatulong sa pag-unlad ng ekonomiya.
e. bangkong rural
BSP Supervised/Regulated Financial Institutions (2012) TYPE OF FINANCIAL INSTITUTION
NUMBER
I.BANKS A. Universal and Commercial Banks Expanded Commercial Banks Private Domestic Banks Government Banks Branches of Foreign Banks Non-Expanded Commercial Banks Domestic Banks Subsidiaries of Foreign Banks Branches of Foreign Banks B.Thrift Banks C.Rural and Cooperative Banks Rural Banks
Cooperative Banks II. Non-Bank Financial Institutions With Quasi-Banking Functions Without Quasi-BankingFunctions Non-Stock Savings and Loan Association Pawnshops Others III.Offshore Banking Units TOTAL NUMBER
4,231 3,766 448
17
584 76 13
1,545
2,570 167
39 174
16,936
59
5
Pinagkunan: www.bsp.gov.ph/banking/2012 retrieved on July 15, 2014
I. BANKS
C. Rural and Cooperative Banks Rural Banks Cooperative Banks
III. Offshore Banking Units
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
214
Gawain 8: MAGKUWENTA TAYO
Ipasuri sa mga mag-aaral ang talaan sa itaas. Matapos ito, ipakompyut ang kabuuang bilang ng mga uri ng institusyong pinansiyal. Gumamit ng pie graph upang madaling matukoy ang bilang o bahagdan.
Hayaang ipagkumpara ang mga uri ng A, B, at C ayon sa katangian ng mga ito. Magbuo ng sariling kongklusyon ayon sa nakalap na impormasyon.
A. Banks
B. Non-Bank
C. Offshore Banking Unit
Pamprosesong Tanong:1. Ano ang mga uri ng institusyon ng pananalapi ayon sa talaan?2. Ano ang nagtala ng may pinakamataas na bilang sa mga institusyon
ng pananalapi?3. Ano ang naging batayan sa mga nabuong kongklusyon?
Pangatwiranan.
Gawain 9: I-KONEK MO Pabalikang muli ang Gawain 3 para sagutan ang ikatlong kahon.
Matapos mapalalim ang kaalaman ng mga mag-aaral ukol sa patakarang pananalapi, maaari nang tumungo ang mga mag-aaral sa susunod na bahagi ng aralin. Ihanda ang mga mag-aaral para sa mas malalim na pag-unawa sa patakarang pananalapi.
PAGNILAYAN
Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin mo bilang
mag-aaral ang mga nabuo nilang kaalaman ukol sa patakarang pananalapi. Kinakailangan ang mas malalim na pagtalakay sa patakarang pananalapi upang maihanda sila sa pagsasabuhay ng kanilang mga natutuhan.
Nalaman ko ang patakarang pananalapi ay ___________________ _____________________________________________________________
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
215
Gawain 10: PAKAISIPIN MO ITO!
Ipasuri ang nilalaman ng balita. Matapos ito ay ipasagot ang mga pamprosesong tanong. Usapin tungkol sa pananalapi at pagpapalago ng pera, dapat na ituro sa mga kabataan.
Panahon na umano para bigyan ng edukasyon ang mga kabataan tungkol sa usaping pinansiyal at pagpapalago ng kabuhayan, ayon sa isang kongresista.
Sa isang pahayag nitong Martes, sinabi ni Aurora Rep. Juan Edgardo “Sonny” Angara, na hindi sapat na matuto lamang ang mga mag-aaral at kabataan sa pagbibilang. Sa aspeto ng pananalapi, makabubuti umano kung matuturuan din sila kung papaano ito mapapalago.
“Mostly, Filipinos grow up without knowledge on how to handle their resources. They know how to count their money, but rarely know how to make it grow,” puna ni Angara, chairman ng House Committee on Higher and Technical Education.
Dahil dito, inihain ni Angara ang House Bill (HB) No. 490 o ang Financial Literacy Act of 2012, na naglalayong isulong ang financial literacy programs sa mga pampubliko at pribadong paaralan.
Ayon sa mambabatas, panahon na para suportahan ang mga kabataan sa usapin ng pananalapi batay na rin sa pinakabagong ulat ng “Fin-Q Survey,” na ang “financial quotient” ng Pinoy ay nagtala ng all-time high na 52.6 points noong 2011.
Pagpapakita umano ito na dumadami ang mga Pilipino na nag-iimpok ng pera, namumuhunan, at may magandang credit management.
“The results of the Fin-Q survey in the Philippines are very encouraging. Of course, there’s still more to cover but we can improve our financial quotient as a country by teaching more of our people how to take charge of their finances and become responsible users of credit,” paliwanag ng kongresista tungkol sa nasabing pag-aaral ng international financial services firm na Citi.
Sa mga nagdaang survey, ang Pilipinas umano ay nasa below average sa Asia at malayo sa ibang bansa sa ASEAN. Sa pinakahuling ulat lamang umano nakapagtala ng mataas na marka ang mga Pinoy.
“Financial literacy is a must in today’s world if Filipinos would really want to have financial freedom,” ani Angara. “Unfortunately, our school system does not teach our students and youth about money and personal finance. Our schools teach students numerous subjects but they don’t teach them how to handle their own money wisely.”
Sa ilalim ng panukalang batas, magkakaloob ang DepEd ng award grants na hindi hihigit sa P1 milyon sa mga magpapatupad ng programa tungkol financial literacy courses o components para sa mga mag-aaral.
Pinagkunan:http://www.gmanetwork.com/news/story/287676/ulatfilipino/balitangpinoy/usapin-tungkol-sa-pananalapi-at-pagpapalago-ng-pera-dapat-na-ituro-raw-sa-mga-kabataan retrieved on January 14, 2015
Prosesong Tanong:1. Ano ang nilalaman ng balita?2. Sumasang-ayon ka ba sa isinasaad ng balita? Bakit?3. Sa iyong palagay, kailan ang tamang panahon upang matutuhan
ang konseptong tinatalakay sa balita? Pangatwiranan.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
216
Gawain 11: QUIET TIME
Sa pagkakataong ito, magpasulat ng isang repleksiyon tungkol sa patakarang pananalapi bilang isang instrumento sa pagpapatatag ng ekonomiya. Ipasama ang repleksiyon sa kanilang portfolio.
Pamprosesong Tanong:1. Ano ang pinakamahalagang aral ang naitala mo sa iyong repleksiyon?2. Ano ang dahilan at ito ang aral na higit mong naunawaan?3. Sa iyong palagay, dapat bang matutuhan din ito ng iba pang kabataan
at mamamayan? Bakit oo o hindi? Patunayan.
Sabihin sa mga mag-aaral ang sumusunod na panuto.
Pumunta sa tanggapan ng inyong lungsod at humingi ng kopya ng badyet ng inyong lungsod o bayan. Kapanayamin din ang pinuno ng lungsod kung paano inihahanda ang badyet para sa bawat taon. Pag-aralan ang kita, pag-iimpok, pamumuhunan, at implasyon sa nakalipas na limang taon. Maging malikhain sa pag-uulat ng nakalap na impormasyon sa klase.
Rubrik sa Pagmamarka ng Panayam
Pamantayan Deskripsiyon Puntos Nakuhang Puntos
Nilalaman
Wasto ang lahat ng datos na binanggit sa panayam. Gumamit ng mahigit sa limang sanggunian upang maging makatotohanan at katanggap-tanggap ang mga impormasyon.
6
PagsusuriNaipakita ang pagsusuri sa opinyon at ideya ng kinakapanayam
5
Mga TanongMaayos at makabuluhan ang mga tanong. May kaugnayan ang tanong sa bawat isa.
5
Pagkamalikhain Gumamit ng mga visual o video presentation.
4
Kabuuang Puntos 20
ISABUHAY
Matagumpay na natapos at naisakatuparan ng mag-aaral ang lahat ng gawain para sa patakarang pananalapi. Ngayon ay mayroon na silang sariling pamantayan sa nagaganap sa ating ekonomiya. Tutungo na sila sa huling bahagi ng ating aralin.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
217
Pamprosesong Tanong1. Ano ang naging resulta ng iyong naging survey?2. Nasiyahan ka ba sa naging resulta?3. Ano ang iyong naging obserbasyon sa mga naging reaksiyon ng
kapwa mo mag-aaral?
MAG-REFLECT TAYO
Magpagawa ng reflection paper na nagsusuri sa napapanahong isyu ng PDAF. Ipa-post sa kanilang Facebook account ang kanilang ginawa. Ipahikayat ang kanilang mga kaibigan na magbigay ng kanilang komento. Matapos ng tatlong araw, bilangin ang kabuuang tanong. I-print ang resulta sa bond paper.
Pamprosesong Tanong:1. Ano ang karaniwang tanong o komento ng mga nakabasa?2. Ano ang nakaantig sa kanila upang magtanong o magkomento? 3. Paano makahihikayat ang isang reflection paper upang magbahagi ng
niloloob ang ibang tao na makababasa nito?
MAHUSAY! Natapos na ang mga gawain para sa mag-aaral!
Transisyon sa Susunod Na Modyul Ang patakaran sa pananalapi ay may layuning kontrolin ang suplay ng salapi sa sirkulasyon at ang antas ng interes upang mapanatiling matatag ang presyo.
Sa pangunguna ng BSP, ang sistema sa pananalapi at pagbabangko ay maisasaayos para sa katuparan ng layuning mapanatili ang katatagan ng halaga ng piso at presyo.
Natapos mo ang talakayan sa makroekonomiks. Sana ay naging malalim ang naging pag-unawa ng mga mag-aaral sa mga konseptong nakapaloob dito dahil magagamit nila ito upang maunawaan ang daloy ng mga pangyayari sa ekonomiya ng ating bansa. Ang pangkalahatang aksiyon at reaksiyon ng mamamayan, mamumuhunan, at pamahalaan, gayundin ng mundo ay nakapagdudulot ng malaking epekto sa takbo ng presyo at produkto sa ating bansa. Mauunawaan nila ang mga bagay na ito kung napag-ugnay-ugnay ang mga paksang tinalakay sa loob ng yunit na ito. Kung gayon, masisiguro na handa na silang harapin ang huling yugto ng asignaturang ito na tumatalakay sa iba’t ibang sektor ng ekonomiya. Kinakailangan muli ang kanilang pag-unawa, pagsusuri, at angking pasensiya upang lubos na makilala ang ekonomiya ng bansa.
Kaya tayo na!
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
218
PANGWAKAS NA PAGTATAYA
Panuto: Piliin ang titik ng pinakawastong sagot at isulat sa sagutang papel.
1. Ano ang inilalarawan ng paikot na daloy ng ekonomiya?A. Ugnayan ng bawat sektor ng ekonomiyaB. Kita at gastusin ng pamahalaanC. Kalakalan sa loob at labas ng bansaD. Transaksiyon ng mga intitusyong pampinansyal
2. Kailan makikita na positibo ang economic performance ng bansa? A. Kapag malaking bilang ng lakas paggawa ay walang trabahoB. Kapag gumagamit ng makabagong teknolohiya ang mga bahay-
kalakalC. Kapag may pag-angat sa Gross Domestic Product ng bansaD. Kapag lumalaki ang utang panlabas ng bansa
3. Alin sa mga sumusunod ang hindi ginagamit na paraan ng pagsukat sa Gross National Income?A. Expenditure ApproachB. Economic Freedom ApproachC. Industrial Origin/Value Added ApproachD. Income Approach
4. Kung ang kabuuang kita ni Jonas ay Php25,000.00 at ang kanya namang kabuuang gastusin ay Php21,000.00, magkano ang maaari nyang ilaan para sa pag-iimpok?A. Php1,000.00B. Php2,000.00C. Php3,000.00D. Php4,000.00
5. Ano ang tumutukoy sa patuloy na pagtaas ng kabuuang presyo sa ekonomiya?A. DeplasyonB. ImplasyonC. ResesyonD. Depresyon
(K)
(K)
(K)
(K)
(K)
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
219
6. Sa paikot na daloy ng ekonomiya, papaano nagkaugnay ang sambahayan at bahay-kalakal?A. Sa sambahayan nagmumula ang mga salik ng produksiyon na
sumasailalim ng pagpoproseso ng bahay-kalakal.B. Ang salapi ay ginagamit ng sambahayan upang ipautang na
kapital sa mga bahay-kalakal.C. Ginagamit ng sambahayan ang nakokolektang buwis upang
makabuo ng produkto na gagamitin ng mga bahay-kalakal.D. Nagbubukas ng bagong planta ang sambahayan upang
magkaroon ng karagdagang trabaho para sa mga bahay-kalakal.
7. Bakit mahalagang masukat ang economic performance ng bansa? A. Dahil magiging tanyag ang bansa sa mga pandaigdigang
institusyong pampinansiyal.B. Dahil magagamit ito upang makabuo ng mga patakarang
magpapaangat sa ekonomiya ng bansa.C. Dahil repleksiyon ito sa kahusayan ng namumuno na magagamit
upang umani ng malaking boto sa eleksiyon.D. Dahil makikilala ang bansa sa pagkakaroon ng mahusay na
pamamalakad ng ekonomiya.
8. Piliin sa sumusunod na pahayag ang pinakawasto.A. Ang kita ng mga dayuhang namamasukan sa Pilipinas ay kabilang
sa Gross National Income nito.B. Ang gawaing nagmula sa impormal na sektor ay kabilang sa
pagsukat ng Gross National Income.C. Ang mga produktong segunda mano ay kabilang sa pagsukat ng
Gross National Income.D. Ang halaga ng tapos na produkto at paglilingkod lamang ang
isinasama sa Gross National Income.
9. Alin sa sumusunod ang may tuwirang epekto sa Gross Domestic Product ng bansa? A. Mataas na remittance ng mga Overseas Filipino WorkersB. Masiglang pakikipagkalakalan ng Pilipinas sa ibang bahagi ng
mundoC. Maayos na pamumuno ng pamahalaan na makahihikayat sa
pamumuhunanD. Matalinong paggamit ng pondo ng pamahalaan para sa
kawanggawa
(P)
(P)
(P)
(P)
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
220
10. Ano ang epekto ng mababang interes sa pagkonsumo ng mga tao?A. Mahihikayat ang tao na umutang at tataas ang pagkonsumo.B. Mahihikayat ang tao na mag-impok sa bangko dahil sa malaking
tubo.C. Mahihikayat ang tao na mag-angkat ng produkto sa ibang bansa.D. Mahihikayat ang mga tao na magtipid para sa hinaharap.
11. Si Apollo ay umutang kay Alex ng Php100.00 na ipinambili niya ng isang kilong karne ng manok sa kasalukuyan. Kung 5% ang antas ng implasyon sa susunod na buwan, ano na ang halaga ng isang kilong karne ng manok? A. Php95.00B. Php100.00C. Php105.00D. Php110.00
12. Sa papaanong paraan malulutas ang demand-pull inflation?A. Pagbibigay pansin sa produktibidad sa paggawa upang mapataas
ang output ng produksiyon B. Pagbubukas ng karagdagang trabaho upang mapasigla ang
matamlay na ekonomiyaC. Pagpapautang na may mababang interes upang makahikayat
ng karagdagang paggastaD. Pagkontrol sa supply ng salapi upang mabawasan ang labis na
paggasta sa ekonomiya
13. Ang dinepositong Php100,000.00 ni Corazon sa bangko ay nagpapakita ng paglabas (outflow) ng salapi sa paikot na daloy ng ekonomiya. Ano ang nararapat na gawin upang pumasok (inflow) muli ang salapi sa paikot na daloy?A. Magpataw ng mataas na interes upang makahikayat ng pag-
iimpok.B. Ipautang ng bangko ang idineposito upang magamit na
panibagong kapital sa negosyo.C. Ibaba ang interes mula 10% patungong 5% upang maragdagan
ang paggastos ng tao.D. Magbigay ng insentibo sa mga depositor upang lumaki ang
reserba ng mga bangko.
(P)
(P)
(P)
(U)
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
221
14. Kung mabagal ang pagsulong ng ekonomiya ng bansa base sa pagsusuri sa economic performance nito, dapat bang gumawa ng hakbang ang pamahalaan upang mapataas ito? A. Oo, dahil magiging kahiya-hiya ang bansa sa buong daigdig.B. Hindi, dahil ang bansa naman ang haharap sa naturang suliranin.C. Hindi, dahil ang ekonomiya ng bansa ay walang kaugnayan sa
ekonomiyang pandaigdigan.D. Oo, dahil repleksiyon ito ng hindi mahusay na pamamalakad ng
ekonomiya.
15. Si Mr. Chen, isang Chinese National, ay nagtatrabaho sa kompanya na nasa Pilipinas. Saan dapat isinasama ang kaniyang kinita?A. Sa Gross Domestic Product ng China dahil mamayan siya nito.B. Sa Gross National Product ng Pilipinas dahil dito nagmula ang
kaniyang kita.C. Sa Gross Domestic Product ng Pilipinas dahil dito nagmula ang
kanyang kita.D. Sa Gross Domestic Product ng Pilipinas at China dahil parehong
dito nagmula ang kaniyang kita
16. Alin sa sumusunod na pahayag ang tamang interpretasyon sa graph?
PHILIPPINE GROSS NATIONAL INCOME & GROSS DOMESTIC PRODUCTAt Current Prices, In Million Pesos
16,000,000
14,000,000 Legend:
12,000,000 Gross Domestic Product
10,000,000 Gross National Income
8,000,000
6,000,000
4,000,000
2,000,000
02012 2013
Pinagmulan: Philippine Statistics Authority
A. Mas malaki ang Gross Domestic Product ng bansa kompara sa Gross National Income nito.
B. Mas malaki ang Gross National Income noong taong 2012 kompara sa taong 2013.
C. Mas malaki ang remittances mula sa mga OFW noong taong 2012 kumpara sa taong 2013.
D. Mas malaki ang Gross National Income kumpara sa Gross Domestic Product sa parehong taon.
(U)
(U)
(U)
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
222
17. Bilang isang mag-aaral, alin sa sumusunod ang nararapat na gawin kung maliit lamang ang baon na ibinigay ng iyong magulang? A. Bilhin ang nararapat bilhin at humingi na lamang kapag kulang
na ang salapi.B. Bilhin ang nararapat bilhin at tipirin ang mga bagay na hindi
naman mahalaga.C. Bilhin ang nararapat bilhin at tipirin ang sarili sa lahat ng
pagkakataon.D. Bilhin ang nararapat bilhin at hayaan na lamang ang mangyayari
kinabukasan.
18. Piliin sa sumusunod ang pinakatamang paliwanag sa graph.
A. Ang paglipat ng kurba ng demand pakanan na hahantong sa pagtaas ng presyo.
B. Ang pagtaas ng presyo ay bunga ng pagtaas sa mga gastos ng produksiyon na ipapasa ng prodyuser sa mga mamimili.
C. Ang paglipat ng kurba ng supply pakanan ay magdudulot ng kalabisan sa supply na hahantong sa pagtaas ng presyo.
D. Ang pagtaas ng presyo ay bunga ng kakulangan ng supply ng produkto sa pamilihan na hahantong sa pagtaas ng presyo.
19. Bilang isang mamimili, papaano ka makatutulong sa paglutas ng suliranin sa implasyon?A. Bumili lamang kung bagsak ang presyo ng mga bilihin sa
pamilihan.B. Bumili lamang kung kakilala at suki ang nagtitinda sa pamilihan.C. Bumili lamang sa mga supermarket o grocery upang matiyak ang
presyo.D. Bumili lamang ng sapat sa pangangailangan upang hindi
magkaroon ng kakulangan.
(U)
(U)
(U)
P AS
Q
P 120
P 100
AD1
40 50
AD2
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY
223
20. Kung ikaw ay prodyuser ng produktong may kakulangan ng supply sa pamilihan, dapat bang ang malaking kita lamang ang pagtutuunan mo ng pansin? a. Oo, dahil ito na ang pagkakataon upang kumita at tumubo ng
malaki.b. Oo, dahil malaki ang inilabas na puhunan kaya’t nararapat na
kumita rin ng malaki.c. Hindi, dahil malaki rin ang buwis na sisingilin ng pamahalaan sa
pagtaas ng presyo.d. Hindi, dahil hindi kakayanin lalo ng mga mahihirap ang napakataas
na presyo.
GABAY SA PAGWAWASTO
1. A2. C3. B4. D5. B6. A7. B8. D9. C
10. A11. C12. D13. B14. D15. C16. D17. B18. C19. D20. D
(U)
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
