İSTANBULİSTANBUL

Ortak Meclis ToplantısıOrtak Meclis Toplantısı

İstanbul, 22 Eylül 2008İstanbul, 22 Eylül 2008

Nasıl Başladı - 1

2001 sonrasında ABD ekonomisini toparlamak için hızla indirilen faizler (2001-

2004 dönemi), kredi kullanma talebini artırdı

Artan kredi hacmi emlak fiyatlarını yükseltti. Yükselen emlak fiyatları, yeni kredi alınabilmesini sağladı. (ipotekli g.menkule, ikinci-üçüncü ipotek yapılarak bulunan kaynakla yeni harcama yapma imkanı sağlandı)

Nasıl Başladı - 2

2002 yılında inşaat sektörü ile ekonomiyi canlandırmak ve düşük gelirlilerin konut sahibi olabilmelerini kolaylaştırmak amacıyla yeni düzenlemeler yapıldı (“subprime mortgage”-düşük kaliteli emlak kredileri artışının önü açıldı)

ABD Devlet Tahvillerinin hızla düşen faizleri ve artan emtia fiyatları ile yurtdışında bollaşan likidite, yeni yatırım alanları aradı

Finansal Kitle İmha Silahları’nın Doğuşu

“NINJA krediler” olarak tabir edilen düşük kaliteli krediler hızla büyüdü (No Income, No Job, no Asset)

Yatırım Bankaları, daha da fazla kredi verebilmek için, mevcut kredi alacaklarını satarak (menkul kıymetleştirme) yeni kaynaklar elde etti ve bunlarla da yeni krediler açıldı

Finansal Kitle İmha Silahları’nın Doğuşu

Azalan risk duyarlılığı, bankaları her türlü kar odaklı (ama denetimi-takibi-kaydı zayıf) işlemlere yöneltti

2000 2007Hedge Fonlar 500 milyar $ 2 trilyon $Türev Ürünler 20 trilyon $ 120 trilyon $

(küresel ekonomininbüyüklüğü ise60 trilyon $)

… ve bir Çöküşün Hikayesi - 1 2001’de Ev’in değeri 100 bin dolardı. 20 bin peşin, 80

bin dolar ipotek kredisi (mortgage) ile alınmıştı

2004’de yapılan yeni bir ekspertiz ile Ev’in değeri 150 bin dolara çıktı. 2. ipotek ile bankada 50 bin dolar kredi alındı ve Otomobil yenilendi

2005’de bir ekspertiz daha yapıldı ve Ev’in değeri 180 bin dolar olarak belirendi, 3. ipotek alındı ve mobilyalar yenilendi.

2006’ya gelindiğinde artık herkes (şahıslar, emlakçı, banka vs.) Evin değerini 180 bin dolar olarak kabul ediyor ve buna göre hareket ediyordu.

… ve bir Çöküşün Hikayesi - 2 Ancak 2007’de bir gün aynı mahallede benzer bir Ev

satışa çıktı. Ama kimse 180 bin dolar ödemek istemedi. Ve balon patladı.

Öyle ki, Ev’in satış fiyatı başlangıçtaki 100 bin $’ın altına (70 bin $’a) geriledi. Ev’i için 80 bin $ ipoteğe giren Ev sahibi de, haliyle ödeme yapmak istemedi

Alacaklarını tahsil edemeyen bankalar, borçlarını ödeyecek kaynak bulamayınca mali sistem durdu. Bankalar birbirine bile borç vermeyince Likidite Krizi başladı

Kıssadan Hisse

“Türev ürünlerinin yaygınlaşması ile kötü niyetli cin artık şişeden çıkmıştır. Bu ürünlerin 'zehirli' olduğu bir krizle belirgin hale gelinceye kadar, türleri ve toplam işlem hacmi artmaya devam edecektir”

Warren Buffet, 2002

Aç doyar, açgözlü doymaz

Türk Atasözü

ABD’deki Finansal Krizin Rakamsal BoyutuBatan Lehman Brothers’ın aktif büyüklüğü : 600 milyar dolarBatan diğer 12 bankanın aktif büyüklüğü : 170 milyar dolarFinans Kesiminde Oluşan Toplam Zarar : 700-800 milyar d.Beklenen Toplam Zarar : 1,2 trilyon dolar

Türkiye’nin Ekonomik Büyüklüğü : 660 milyar dolarTürk Bankalarının Toplam Aktif Büyüklüğü : 520 milyar dolar

Dünya’da Neler Bekleniyor Düşük faiz ve yüksek likidite döneminin sonu Likidite ve Kredi daralması –Büyüme’nin düşmesi Küresel Bankacılık sisteminin yeniden yapılanması

(son kalan 2 büyük yatırım bankası GoldmanSachs ve MorganStanley, yatırım bankacılığından çekiliyor)

Serbest Piyasa Ekonomisinin; Kurallı Piyasa Ekonomisine dönüşmesi – yeni bir denetim-gözetim sistemi kurulacak

Bankaların aktiflerindeki kötü krediler, kurulacak bir kamusal tasfiye şirketine devredilmesi

Bu şirketi kurmak üzere Bush Yönetimi Kongre’ye 700 milyar dolarlık kaynak aktarma yetkisi için başvurmaya hazırlanıyor (ancak bu durumda ABD kamu borcu ve bütçe açığı hızla artacak)

Türkiye’de Neler Bekleniyor - 1

Riski Azaltan Faktörler;

2001’den farklı olarak Kamu maliyesi çok daha iyi durumda

Bankacılık sistemi çok daha sağlam ve ‘çürüklerinden ayıklandı”

Mali sistemde Denetim ve Gözetim güçlendirilmiş durumda

Türkiye’de Neler Bekleniyor - 2Riski Artıran Faktörler;

Reel Sektörün yurtdışı borçlanması yüksek ve artmaya devam ediyor ama uzun vadeli borçlanma sayesinde risk azalıyor

Dış Borç (milyar dolar) 2003 2008 1.Ç.Finans Sektörü 14 60Reel Sektör 35 112

Özel Sektör Dış Borç Ödemeleri 2008 2009 2010Anapara+Faiz (milyar dolar) 26 36 21

Türkiye’de Neler Bekleniyor - 3Riski Artıran Faktörler;

Yükselen Cari açık ve Bozulan Finansman Kalitesi

(milyar $) 2007 2008 (son 1 yıl)

Cari Denge -38 -47Gelen Kaynak

Doğrudan Yabancı Serm. 22 17Portföy Yatırımı 3 -5Bankaların aldığı krediler 6 7Reel Sektörün aldığı krd. 26 31

Almamız Gereken Dersler - 1 Her kriz, sistemdeki bir bozukluğa işarettir ve

düzeltme fırsatı verir

Ama her düzeltmenin bir yan etkisi olacaktır. Kriz yönetimi, bu etkiyi en azda tutmaktır

Kişilerin servetlerindeki artış ile gelirlerindeki artış paralel değilse, servetler gelirden fazla artıyorsa, sistemde bir bozulma olduğuna işarettir

Krizin faturası herkese çıkacaktır

Almamız Gereken Dersler - 2 İhracat Pazarlarını çeşitlendirmek gerekiyor

Avrupa Birliği’ndeki büyüme hızı 2007: % 2,62008: % 1.0 (t)2009: % 0,9 (t)

İhracatımızda AB’nin payı % 50, ABD’nin payı % 3 AB pazarı aslında şimdiden etkilendi AB pazarına ihracattaki artış 7 aydır, geneldeki artışın altında

Almamız Gereken Dersler - 3 Tedbirli Olmanın Zamanı

Böyle zamanlarda bilançolardaki uyumsuzluklar (vade, kur vb.) potansiyel risk doğuran alanlardır

Gayrimenkul ve Emtia fiyatları gevşeyecek Kredi maliyetleri artacak, krediyle yapılacak yatırımın

verimliliği ve karlılığı daha fazla önem kazandı

Kurumsal Yapının Önemi Finansman Müdürünüze ve İş Geliştirme Müdürünüze iyi

bakın, yoksa mutlaka edinin “Küçük olsun benim olsun” veya “Ne iş olsa yaparız, biz

her iş’te varız” devri bitti

Güneş girmeyen ev;hastalık üretir

Büyüme olmayan ekonomi; işsizlik, yoksulluk, huzursuzluk ve kavga üretir

Çeyrek Dönemler İtibariyle BüyümeÇeyrek Dönemler İtibariyle Büyüme

2002 - 2004 2005 - 2006 2007 - 2008

2008 yılı Sektörel Büyümeleri2008 yılı Sektörel Büyümeleri

(7 aylık Büyüme Oranları) 2007 2008İmalat Sanayi Büyümesi % 5,2 % 4,2

TV % -33 % -18Tekstil % 7 % -16Deri % 5 % - 9 Hazır Giyim % 0 % - 6Makine % 11 % - 4

Kimya % 5 % 1Gıda % 4 % 6Metal % 15 % 9Mobilya % -20 % 11 Elektrikli Makine % 25 % 20Taşıt % 5 % 27

Yükselen Piyasa EkonomilerindeYükselen Piyasa EkonomilerindeBüyüme OranlarıBüyüme Oranları

2007 2008 (tahmin)-------- ------------------

Türkiye % 4,5 % 4

Çin % 9 % 9Hindistan % 7 % 6Endonezya % 6 % 6Malezya % 6 % 6Kore % 5 % 4Arjantin % 8 % 6Brezilya % 6 % 6

Vergi 2007 2008 ArtışGelirleri ilk 8 ay ilk 8 ay(milyar YTL.)---------- -----------------

Gelir Vergisi 21,7 25,6 % 18Kurumlar Vergisi 9,5 12,2 % 28

KDV (dahilde) 10,9 11,6 % 7KDV (ithalde)17,0 20,9 % 23

2008 yılı Vergi Gelirleri2008 yılı Vergi Gelirleri

2003 2008 Artış

Asgari Ücret 200 $ 500 $ % 150Doğalgaz Fiyatı 0,3 YTL. 0,67 YTL. % 120 Kurşunsuz Benzin 1,8 YTL. 3,2 YTL. % 80

Elektrik Fiyatı 9 cent 14 cent % 60

Dolar Kuru 1,50 1,25 % -17Euro Kuru 1,70 1,80 % 6

Girdi Maliyetlerindeki ArtışGirdi Maliyetlerindeki Artış

Türkiye’de ve rakiplerimiz olan Yükselen Piyasa Türkiye’de ve rakiplerimiz olan Yükselen Piyasa Ekonomileri ülkelerindeki Elektrik FiyatlarıEkonomileri ülkelerindeki Elektrik Fiyatları

US cents / kwhSanayi Konut

Türkiye 14,0 17,0

Brezilya 12,2 16,6Meksika 11,1 9,5Hindistan 10,5 6,1Çin 9,6 6,7Kore 7,0 10,0

Kaynak: IEA energy prices and taxes 2008

Yapmamız Gerekenler

“Çifte Çıpa” nın zamanıdır

1) Güçlü Ekonomi

2) Kaliteli Demokrasi

Biz İstiyoruz ki;

Türkiye; kurumlar ve kurallar ülkesi olsun

Kurallar olsun, Herkese uygulansın, Kuralların nasıl değişeceği de kurallara bağlı olsun.

TOBB, Oda ve Borsaları ile birlikte;

Demokratik bir kurum olarak Demokrasinin yanındayız

Siyasete, dışardan yapılacak müdahalelerin karşısındayız

Fikir Hürriyetinin, Din ve Vicdan Hürriyetinin, Teşebbüs Hürriyetinin savunucuyuz

HUZUR

TİCARET

ZENGİNLİK