Zmiany struktury inwestycji dokonywanych na Giełdzie Papierów ...
Ekonomia instytucjonalna – główne tezy · Ekonomia klasyczna vs Ekonomia Instytucjonalna •...
Transcript of Ekonomia instytucjonalna – główne tezy · Ekonomia klasyczna vs Ekonomia Instytucjonalna •...
-
Ekonomia instytucjonalna – główne tezyDr Gabriela PrzesławskaUniwersytet Wrocławski
Instytut Nauk Ekonomicznych. Zakład Polityki Gospodarczej
-
I. Znaczenie instytucji dla funkcjonowaniagospodarki.
1. Ekonomia instytucjonalna, to częśćnauki ekonomicznej, która dla poznania iwyjaśnienia procesów gospodarczychwykorzystuje instytucje ( ang. institutions)czyli „reguły gry” wykształcone przezspołeczeństwo
-
Nowa Ekonomia Instytucjonalna - istota
- Nowa ekonomia instytucjonalna ukazujewpływ czynników pozaekonomicznych (tj.społecznych, historycznych, prawnych,politycznych) na funkcjonowanietradycyjnych rynków.
- Jednocześnie wspomniane zjawiskapolityczne, prawne i społeczne poddajeanalizie ekonomicznej(np. już od l.30. XX wieku w StanachZjednoczonych rozwijany jest nurtzapoczątkowany przez Ronalda Coase'a -Ekonomiczna analiza prawa- Law&Economics)
-
Nowa Ekonomia Instytucjonalna - istota
• Należy odróżniać pojęcie "reguł gry" odpojęcia "regulacja gospodarki”,oznaczającego tworzenie przez państwoprawnych i finansowych zasadfunkcjonowania sektora produkcyjnego ifinansowego.
• Pojęcie instytucji jest szersze, gdyżwykorzystuje dorobek nie tylko ekonomii,ale też prawa, politologii, teorii organizacji isocjologii.
-
Nowa Ekonomia Instytucjonalna - istota
• Celem instytucji i przyczyną zmianyinstytucjonalnej jest:
- dążenie do obniżki kosztów transakcyjnych,-redukcja niepewności w działalnościekonomicznej,
- internalizacja efektów zewnętrznych- oraz osiąganie zbiorowych korzyści w
wyniku społecznej koordynacji( A.Wojtyna)
-
Nowa Ekonomia Instytucjonalna - istota
- Przedmiotem badania pozytywnej teoriiinstytucjonalnej jest wyjaśnieniewpływu instytucji na zachowanie orazdziałanie jednostek i organizacji,a teorii normatywnej - projektowaniezmian porządku ekonomicznego.
(A.Matysiak)
-
Ekonomia klasyczna vs EkonomiaInstytucjonalna
• Przedmiotem badań ekonomiineoklasycznej jest wyjaśnienie działańi wyborów dokonywanych przez podmiotygospodarcze.
• Ekonomia instytucjonalna bada natomiastwpływ instytucji na owe wybory wewszystkich dziedzinach życia społecznego,a nie tylko w gospodarce. „W związku z tymjest raczej komplementarna, chociaż niemożna wykluczyć jej konkurencyjności”(A.Matysiak).
-
NEI jako uzupełnienie ekonomii głównego nurtu
• W ujęciu Northa ekonomia jest zatem teoriądotyczącą wyborów nie tylko w zakresiealokacji zasobów, lecz także wyborówinstytucji, które North traktuje jako dobrorzadkie (podobnie jak racjonalność).
• Nowa ekonomia instytucjonalna określanajest jako neoklasyczna teoria instytucji.
( B.Fiedor, A.Ząbkowicz, J.Godłów- Legiędź)
-
Poziomy analizy ekonomicznej w ujęciunowej ekonomii instytucjonalnejSchemat O. Williamsona ( za: J.Godłów – Legiędź, 2005)
Społeczne podłoże: instytucje nieformalne,zwyczaje, zasady moralne, tradycja, religia
Ustrój polityczno-prawny: formalne reguły gry -zwłaszcza prawo własności
ustrój polityczny,wymiar sprawiedliwości, biurokracja
Struktury zarządzania(mechanizm kształtowania proporcji
transakcji rynkowych izarządzania hierarchicznego)
Alokacja zasobów (ceny i ilości)
Często nieuświadomiony,spontaniczny
Od 102 do 103
Odpowiednie otoczenieinstytucjonalne,Pierwszy poziom gospodarowania
Od 10 do 102
Optymalizacja oparta na rachunkumarginalnym.Trzeci poziom gospodarowania.
Permanentnedostosowania
Odpowiednie strukturyzarządzania. Drugi poziomgospodarowania.
Od 1 do 10
Przedmiot i poziom analizy CelTempo zmianw latach
P4
P3
P2
P1
Źródło: O.Williamson [1998, s.26]
-
Nowa Ekonomia Instytucjonalna- znaczenie
• 2.Podejście instytucjonalne, czyli elementy analizyinstytucjonalnej, wykorzystuje się do oceny pozycjikraju w rankingu międzynarodowejkonkurencyjności (tę metodę stosuje WorldEconomic Forum), gdyż to instytucje i porządekinstytucjonalny, czyli przestrzeganie prawwłasności, warunki do prowadzenia biznesu, tj.wolność gospodarcza, etyka w biznesie,niezależność sądownictwa i banku centralnego,odporność na korupcję, brak praktykmonopolistycznych itp. , ale także istnieniespołeczeństwa obywatelskiego przesądzają ozdolności konkurencyjnej kraju.
-
Nowa Ekonomia Instytucjonalna - znaczenie
Instytucje, czyli reguły gry tworzą bowiempodstawowe warunki funkcjonowaniapodmiotów gospodarczych i adaptacjikrajowej struktury gospodarczej dokreowania wzrostu w zmieniającym sięotoczeniu międzynarodowym.
"Rozwiązania prawne, system i politykagospodarcza (...) wpływają na zakreswolności i intensywność konkurencji, rolępaństwa, określają zakres działalnościmechanizmu rynkowego i jegoefektywność”
(J.Bossak, W. Bieńkowski)
-
Nowa Ekonomia Instytucjonalna- znaczenie
• 3.Podejście instytucjonalne stosuje siętakże dla oceny jakości rządzenia(Governance), co jest widoczne wrankingach Banku Światowego.
• Według A.Tofflera współcześnie jakośćinstytucji i polityki państwa maniejednokrotnie większe znaczenie niż taniasiła robocza czy technologie.(J.Bossak, W. Bieńkowski,)
-
Nowa Ekonomia Instytucjonalna- znaczenie
• 4.Wymiar instytucjonalny jest równieżprzydatny w analizie charakteru, przebiegu iskutków procesu transformacji, w tymprywatyzacji.
• W ocenie tych procesów bada się zwłaszczainterakcje norm formalnych inieformalnych, jak i zależność odhistorycznej ścieżki rozwoju (pathdependence).
( M.Lissowska)
-
• W ocenie L.Balcerowicza "na studiachekonomicznych za mało jest nowoczesnych nurtówinstytucjonalnych". ( w:) R.Cooter, T. Ulen,Ekonomiczna analiza prawa., C.H.Beck, Warszawa2009
• Kapitalizm. Perspektywy L. Balcerowicz pisze, że• "u podłoża czynników wzrostowych takich jak:• - akumulacja kapitału,• - zatrudnienie i• - zmiany technologiczne• leżą podstawowe czynniki instytucjonalne:• - prawa własności,• - stopień konkurencji rynkowej,• - obciążenia podatkowe i regulacyjne”.
Nowa Ekonomia Instytucjonalna- znaczenieNowa Ekonomia Instytucjonalna- znaczenieNowa Ekonomia Instytucjonalna- znaczenie
-
Nowa Ekonomia Instytucjonalna- znaczenie
• Prof. Z. Hockuba z UniwersytetuWarszawskiego twierdzi, że obecny kryzyswykazał, że idee homo eoconomicus,własnego interesu i wolnego rynku zawartew standardowych modelach nie zawszeprowadzą do rozwiązań społecznieoptymalnych, co zwiększy znaczenieekonomii instytucji i regulacji. Tezę tęuzasadnia w sposób następujący:
"W standardowych modelach ekonomicznychinstytucje i regulacje są praktycznienieobecne”.
-
Nowa Ekonomia Instytucjonalna- znaczenie
• „Rynek jest mechanizmem dokonującymoptymalnej alokacji zasobów na podstawiedecyzji podjętych przez racjonalnepodmioty gospodarujące, a wszystko dziejesię w instytucjonalnej próżni.
• W rzeczywistości rynki, to mniej lub bardziejzłożone układy regulowane przezobowiązujące prawo oraz dyskrecjonalnedecyzje regulatorów i nadzorców".
( Z. Hockuba)
-
Nowa Ekonomia Instytucjonalna- geneza
• Nowa ekonomia instytucjonalna powstała wwyniku dyskusji z l.60. i 70. XX w., któraposzerzyła znaczenie kosztówtransakcyjnych i uzupełniła główny nurtekonomii o osiągnięcia nauk prawnych,teorii organizacji, politologii, socjologii,psychologii.
-
Nowa Ekonomia Instytucjonalna- geneza
• NEI wywodzi się z artykułów RonaldaCoase'a „On the nature of the firm” (Istotafirmy - 1937) oraz „The problem of socialcost” (Problem kosztu społecznego, 1960)
• Wyrażenie "nowa ekonomiainstytucjonalna" zostało wprowadzone doobiegu przez Olivera Williamsona w książcez 1975 r. „Markets and Hierarchies” (Rynki ihierarchie)
-
Nowa Ekonomia Instytucjonalna- główne nurty
• NEI określana jest jako:• ekonomia praw własności,• ekonomia kosztów transakcyjnych• i teoria agencji.• Ekonomiści tego nurtu (tj. Ronald Coase,• Oliver Williamson, Douglas C. North)
dokonali ważnego przełomu wmikroekonomii, tworząc nową teorięprzedsiębiorstwa i porządku gospodarczego
-
NEI obejmuje także:
• „nową (neoinstytucjonalną) teorię firmy,
• ekonomiczną teorię państwa i polityki(Nowa Ekonomia Polityczna),
• neoklasyczną teorię zmiany i ewolucji ładówspołeczno-ekonomicznych (Nowa HistoriaGospodarcza) "
(B.Fiedor)
-
Nowa Ekonomia Instytucjonalna vs TradycyjnyInstytucjonalizm
• "Główna różnica miedzy NEI a tradycyjnyminstytucjonalizmem nie polega na odmiennymprzedmiocie, a na metodzie badań”, co dostrzega B.Fiedor (1991), gdy pisze, że:
• "Kryterium minimalizacji kosztów transakcyjnychzostało zastosowane nie tylko do analizy życiagospodarczego, ale także do wszelkich instytucjiżycia społecznego. TKT i teoria praw własnościstworzyły w ten sposób podstawy ekonomicznejinterpretacji prawa, historii, polityki, demokracjiczy, przede wszystkim, państwa".
(A.Matysiak)
-
Koszty transakcyjne
• Koszty transakcyjne• Koszt transakcyjny - KT związany jest z
kosztami funkcjonowania na rynku.Obejmuje on koszty związane z:
• - dopuszczeniem do obrotu,• - bezpieczeństwem obrotu i redukcją ryzyka,• - zawieraniem transakcji,• - kosztami prawnymi, rozliczeniami,
pozyskiwaniem informacji.(Bossak, Bieńkowski).
-
Koszty transakcyjne
• W. Stankiewicz podaje przykładamerykańskiej firmy konsultingowej, która"podejście ekonomii instytucjonalnej i teoriękosztów transakcyjnych przyjęła zapodstawę swojej działalności”.
• Firma ta obsługuje przemysł wysokichtechnologii i wielkich korporacji, uznając zapunkt wyjścia teorię przedsiębiorstwa wujęciu Coase’a.
• Firma Canback (od nazwiska założyciela)Management Technologies świadczy usługiw zakresie współczesnego zarządzaniadotyczące 4-ech obszarów:
-
Koszty transakcyjne
• 1.redukcji strat związanych ze skalądziałalności,
• 2.strategii i struktury w działaniachwewnętrznych pod względem zdolności dodynamizmu,
• 3.analizy właściwego schematu integracjipionowej w korporacji,
• 4.racjonalnych metod w procesie łączenia iprzejmowania firm.
-
Koszty transakcyjne
• Mierzenie kosztów transakcji nie jest sprawąprostą, ale - wg Oliviera Williamsona - przyporównawczej analizie instytucji, czyli gdyocenia się różne instytucje zestawiając je zesobą, nie chodzi o określenie bezwzględnejwielkości kosztów transakcji, lecz oustalenie względnej różnicy kosztówwynikającej z odmienności instytucji.
• Dla określenia wysokości kosztówtransakcji ważna jest ocena, „czy danainstytucja cechuje się dostosowaniemstruktur regulacji do charakteru transakcji”
(M.Iwanek, J.Wilkin)
-
Efektywność adaptacyjna
• North w pracy „Understanding the Processof Economic Change” (2005) zaznacza, żekryterium efektywności systemuekonomicznego wg NEI jest efektywnośćadaptacyjna, wyrażająca się w elastycznościstruktury instytucjonalnej w zakresiekreowania takich form współpracyspołecznej, która prowadzi do obniżkikosztów transakcyjnych i wzrostuprodukcyjności(J.Godłów- Legiędź)
-
Efektywność alokacyjna
• Ekonomia neoklasyczna natomiast naokreślenie efektywności systemuekonomicznego stosowała pojęcieefektywności alokacyjnej rozumianą jakooptymalizacja relacji między nakładami iefektami ekonomicznymi
i określającą pożądaną alokację zasobów wgospodarce (przy danym otoczeniuinstytucjonalnym)
A. Ząbkowicz, 2003, J.Godłów- Legiędź, 2005
-
NEI o roli państwa
• C.D. North podkreśla, że strukturainstytucjonalna zapewniająca efektywnośćadaptacyjną nie może powstać - jakzakładał A. F. Hayek - w wynikuspontanicznej społecznej ewolucjiinstytucji.
• Przesądzają o tym występujące wrzeczywistym świecie niedoskonałość iasymetria informacji, efekty zewnętrzne oraznierównomierność rozwoju.
(Z.Hockuba, A.Ząbkowicz)
-
NEI o roli państwa
• Oznacza to, że taką rolę należy przypisaćpaństwu, które choć ograniczone w swoimzakresie, musi być wystarczająco silne, byskutecznie walczyć z oportunizmemurzędników, jak również być promotoremzmian instytucji zapewniającychefektywność rynków (przy uwzględnieniuprawidłowości, że normy formalne tworzoneprzez państwo będą zgodne z historycznieodziedziczonymi normami nieformalnymi).(J. Godłów-Legiędź )
-
Porządek społeczny w ujęciu EAP
• Z literatury ekonomicznej analizy prawawynika, że formy porządku społecznegopodlegają ewolucji w czasie, czyli regułomdoboru naturalnego, podobnie jakorganizmy.
• Konserwatyści, np. Burke i Hayek,sprzeciwiają się tworzeniu instytucji, czylireguł gry przez państwo, "podobnie jakczynią to ekologowie, którzy sprzeciwiająsię ingerencji w środowisko naturalne".(R. Cooter, T.Ulen)