Ekonomia e kosoves dhe be s kapitulli 10

Adriatik Hoxha, PhD 1

© Baldwin & Wyplosz 2006

Ekonomia e KS dhe

BE


Kapitulli 10

Efektet e

Lokacionit,

Gjeografia

Ekonomike dhe

Politika Regjionale


Regjionet e Europës

• Shqetësimi për regjionet e dis-avantazhuara të Europës çdoherë ka qenë pjesë e prioriteteve të EU-së.

– Në preambulën e Traktatit të Romës.

• Pre-1986, shumica e shpenzimeve në regjione ka qenë nacionale

– Elektrifikimi rural, telefonat, rrugët, etj.

• Hyrja e Spanjës ka krijuar bllokun votues në Këshill (me Irlandën dhe Greqinë) që ka paraqitur një zhvendosje të madhe në prioritetet e shpenzimeve të EU-së, prej CAP në drejtim të regjioneve më të varfëra.

• “Shpenzimet strukturore” tani janë në rreth 1/3 të buxhetit të EU-së.


Gjeografia Ekonomike e Europës: Faktet

• Europa është shumë e centralizuar për sa i përket aktivitetit ekonomik. – Gjermania Perëndimore,

vendet e Beneluksit, Veri Lindja e Francës, Veri lindja e Anglisë kanë 1/7 e tokës, por 1/3 të popullsisë & ½ GDP.

• Periferia ka standard më të ulët të jetesës. – Më shumë papunësi.

• Posaqërisht ndër të rinjtë.

– Më shumë varfëri.

Periphery

Centrality of EU25

Regions

Intermediate

Core

Periphery

Centrality of EU25

Regions

Intermediate

Core



Jobarazia Gjeografike e Të Hyrave

• Shpërndarje shumë të jobarabartë gjeografike.

• Më 1999 racio të hyrat/popullsia sipas vendeve.

• Luksemburgu është më i pasur për 110% se sa mesatarja.

• Bullgaria është vetëm 26% e mesatares.

0 50 100 150 200 250

BulgariaRomaniaLithuania

LatviaEstoniaPoland

SlovakiaHungry

CzechiaGreece

SloveniaPortugalCyprus

SpainFrance

ItalyFinland

UKSwedenGermanBelgiumAustria

NLIreland

DKLux.

EU26=100



• Shpërndarja e të hyrave është edhe më e pabarabartë në nivelin regjional.

• Brenda vendit aktiviteti ekonomik është i shpërndarë shumë jobarabarësisht

• Shpërndarja e të hyrave është bërë:

– Më e barabartë në EU15

– Më pak e barabartë brenda vendeve të EU15 (sipas regjioneve)

Guyane (F)

Guadeloupe

(F)

Martinique

(F)

RÈunion

(F)

Canarias (E)

AÁores (P)

Madeira

(P)

Kypros

Index, EUR-26 = 100

< 30

30 - 50

50 - 75

75 - 100

100 - 125

>= 125

no data

Source: Eurostat

0 km100 500

REGIO.A1- GIS/HP/(statmap) - m98001_uk_C_A4P - 09 Jan 01

SIG16SIG16

© MEGRIN for the administrative boundaries

GDP per head by region (PPS), 1998

< 30

30 - 50

50 - 75

75 - 100

100 - 125

>= 125

Index, EU-25 = 100

< 30

30 - 50

50 - 75

75 - 100

100 - 125

>= 125

Index, EU-25 = 100

< 30

30 - 50

50 - 75

75 - 100

100 - 125

>= 125

Index, EU-25 = 100



• Shembulli Francez – Ile de France (Paris) ka

gati 1/3 të të gjithë aktivitetit ekonomik.

– Të hyrat per capita (nuk janë treguar) janë 158% e mesatares së EU15.

– Mediterranee ka 10% të GDP, 12% të popullsisë.

• GDP/pop vetëm 86% e mesatares së EU15.

• Outre-Mer janë ish kolonitë Franceze (ishujt e varfër në Karaibe, etj.).

0.00 0.05 0.10 0.15 0.20 0.25 0.30

Ile de France

Bassin Parisien

Nord - Pas-de-Calais

Est

Ouest

Sud-Ouest

Centre-Est

Mediterranee

Outre-Mer

GDP share

Pop share


Specializimi Gjeografik

• Indeksi i Krugman për specializim tregon se shumica e vendeve të EU-së janë bërë më shumë të specializuara.

– Ekonomitë e EU duket se janë duke u specializuar më shumë sipas përparësive krahasuese të tyre.

Specialisation of European Industrial

Structure, 1970-73 & change 1970-97

-0.2 0 0.2 0.4 0.6 0.8

Ireland

Finland

Denmark

Portugal

Greece

NL

Spain

Sweden

Belgium

Italy

Austria

Germany

UK

France

Average

1970-73

Change, 1970-

73 to 1994-97



Teoria

• 2 qasje kryesore që ndërlidhin integrimin ekonomik me ndryshimin në lokacionin gjeografik të aktivitetit ekonomik.

• Përparësitë krahasuese sugjerojnë se vendet specializohen në sektorët në të cilët ata kanë përparësi krahasuese.

• Ekonomia Gjeografike e Re sugjeron se integrimi ka tendencë që të koncentrojë aktivitetin ekonomik në mënyrë hapësirore.

• Idea e përgjithshme:

– Përdorim qasjen c.a. që të sqarojmë faktet ndër-vendore.

– Përdorim NEG që të shpjegojmë faktet brenda vendeve.


Përparësitë Krahasuese

(Komparative) dhe Specializimi

-52%

-50%

-42%

-35%

-30%

-16%

-9%

-4%

13%

15%

25%

44%

58%

83%

-80% -60% -40% -20% 0% 20% 40% 60% 80% 100%

Germany

Denmark

Sweden

Austria

Finland

Netherlands

France

Belgium

UK

Ireland

Greece

Italy

Spain

Portugal

Low-education labour Medium-education labour High-education labour


Aglomerimi & NEG

• Kur faktorët prodhues mund të kalojnë përmes kufirit (ndërkombëtar - ndër-regjional) integrimi mund të ketë efekte shumë të ndryshme.

• Ekonomitë e shkallës & kostot tregtare gjenerojnë forca që inkurajojnë klusterizimin gjeografik të aktivitetit ekonomik. – “klusterizimi i përgjithshëm“ = disa hapësira me shumë

aktivitet ekonomik, të tjerat “qendër-periferi” të zbrazëta.

– “klusterzimi sektoral" = secili sektor klusterizohet në një regjion, mirëpo shumica e regjioneve e merr nje kluster.


Forcat e Aglomerimit & Dispersionit

• Ideja bazë është se ulja e kostove tregtare ndikon në të dyja.

– Forcat e aglomerimit.

• Ka tendencë që ta çojë ekonominë në klusterizimin gjeografik.

– Forcat e dispersionit.

• Kanë tendencë që ta inkurajojnë ekonominë që të përhapet gjeografikisht.



Forcat e Aglomerimit

• Shumë forca të aglomerimit:

– Spillover teknologjik (p.sh. lugina e silikonit),

– Koncentrimi i tregut të punës (p.sh. Qyteti i Londrës),

– Lidhjet e kërkesës (a.k.a lidhjet prapavajtëse),

– Lidhjet e ofertës (a.k.a lidhjet foreward).

• Forcat e Gjeografisë Ekonomike të Re (New Economic Geography (NEG)) në lidhjet e kërkesës & ofertës pasi që ato ndikohen qartë nga integrimi ekonomik (kostot tregtare më të ulëta).


1. Nëse një pjesë e industrisë lëviz në regjionin e madh

2. Zhvendosja e shpenzimeve, Punëtorët shpenzojnë të hyrat në regjionin e

madh në vend të vendit të vogël

3. Efekti i madhësisë së tregut:

tregu i madh bëhet më i madh,

tregu i vogël bëhet më i vogël

4. Zhvendosja

e Prodhimit, Për shkak të kostove tregtare, firmat preferojnë

që të vendosen në tregjet e mëdha më shumë

industri lëviz në regjionet e mëdha

Kauzaliteti Qarkor & Lidhjet

e Kërkesës


1. Nëse një pjesë e industrisë lëviz në regjionin e madh

2. Zhvendosja e prodhimit, Tani outputi i firmave që kanë migruar

është më i lirë në regjionin e madh &

më i shtrenjtë në regjionin e vogël

(kostot tregtare)

•3. Zhvendosja e kostove,

•Disponueshmëria e një numri më të madh të të mirave

të disponueshme e bën regjionin e madh vend më të

lirë për të prodhuar

4. Zhvendosja e prodhimit Disa firma më shumë lëvizin prej tregut të vogël në

tregun e madh, të tërhequra nga kostot më të ulëta

Kauzaliteti Qarkor & Lidhjet

e Ofertës


Forcat e Dispersionit

• Shumë forca çojnë në një tendencë të firmave që të shmangin aglomerimet e aktivitetit ekonomik:

– Rentat dhe çmimet e tokës,

– Kostot e larta të shërbimeve të tjera të patregtueshme,

– Konkurrenca me firmat e tjera.

• NEG fokusohet në të fundit, “konkurrencën lokale” pasi që është qartë e ndërlidhur me kostot tregtare.

– Përderisa kostot tregtare zvogëlohen, distanca siguron më pak mbrojtje prej konkurruesve të largët.



Diagrami EE-KK

• Studion ndikimin e integrimit mbi koncentrimin gjeografik në diagramin EE-KK.

• Supozimet thjeshtësuese:

– Vetëm 2 regjione, veriu dhe jugu,

– 2 faktorë, kapitali (mobil), puna (imobil),

– 2 sektorë, shërbime (L-intensive), industria (K-intensive).

• Le të supozojmë se një njësi e K kërkohet për firmën industriale.

– Implikon se pjesa e veriut për K gjithashtu është pjesa e industrisë së saj.


Lakorja EE

• Lakorja EE tregon lidhjet e kërkesës.

• EE është pozitivisht e pjerrët; përderisa veriu të merr një pjesë më të madhe të industrisë tregu i tij bëhet më i madh në krahasim me atë të jugut.

• EE më e pjerrët se 45o; faktori mobil përbën vetëm një pjesë të shpenzimeve totale.

• Për vijën EE, kostot tregtare nuk kanë rëndësi.

– Çka është me rëndësi është se sa shumë punëtorë dhe sa shumë kapital ka në secilin regjion.

– Përderisa pjesa e punëtorëve në veri rritet, lakorja EE lëviz në të djathtë.

sK

sE

45o line1

10

1/2

B

1/2

EE

C

EE’

DA

s’Es”E


Lakorja KK

• KK ka pjerrësi pozitive.

• Pjerrësi më të madhe se 45o (efekti i tregut vendor).

• Niveli i kostove tregtare ndikon në lakoren KK.

– Kostot tregtare ↓, KK bëhet më e pjerrët.

• Pjesa e punëtorëve në të dy regjionet nuk ka asnjë ndikim në KK.

sK

sE

45o line

1

10 1/2

1/2

D

1/2

KK’

C

B

E

1/2

A

KK (with

infinite

trade cost)

KK (with

costless

trade)

KK (with

intermediate

trade costs)


Diagrami EE-KK: ekuilibri i

lokacionit

• KK tregon se si prodhimi çon në zhvendosjen e shpenzimeve.

• EE tregon se si zhvendosja e shpenzimeve çon në zhendosjen e prodhimit.

• Pikëprerja e EE dhe KK tregon sK and sE ekuilibruese.

• Nëse ekonomia fillon ndokund tjetër, le të themi në A, shpenzimet dhe prodhimi e lëvizin në B.

sK

sE

1

10

KK

B

EE

A



Diagrami EE-KK: ekuilibri i

lokacionit

• Integrimi European i ul kostot tregtare.

• KK sillet në drejtim të kundërt me orën rreth ½,½.

• Më shumë industri lëviz në tregun e madh. – B to B’

• Shpjegon tendencën e integrimit që ta krijojë klasterizimin gjeografik të aktivitetit ekonomik. – Mund të jetë e tërë industria

(zbrazen disa regjione).

– Mund të jenë klasterët sipas sektorit.

sK

sE

1

10

KK

B

EE

KK’ (lower trade costs)

(1/2,1/2)

B’


Politika Regjionale e EU

• EU çdoherë ka pasur regjione të varfëra (Mezzogiorno, etj.). – Shumë shpenzime në regjionet e varfëra të EU, por shumë pak nga EU (para 1986).

• 1973, Irlanda (e varfër në kohën kur është bashkuar); 1981, Greqia është bashkuar, mirëpo nuk ka pasur një rioerientim të madh të prioriteteve të shpenzimeve.

• Në vitin 1986, zgjerimi Iberik ka zhvendosur fuqinë e priotiteteve të shpenzimeve.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

19

70

19

72

19

74

19

76

19

78

19

80

19

82

19

84

19

86

19

88

19

90

19

92

19

94

19

96

19

98

20

00

20

02

20

04

20

06

Structural Funds

Poor Vote-Share

CAP


Politika Regjionale e EU

• Për arsye historike, EU ka pesë “Fonde”,

– Katër “Fonde Strukturore”,

• Të shpenzuara në secilin regjion të kualifikuar.

– “Fondet e Kohezionit”

• Të shpenzuara vetëm në të varfërit – 4 (Spanja, Portugalia, Greqia dhe Irlanda).

• Të pesë fondet punojnë së bashku nën strategjinë e përbashkët.

• Shumë programe, iniciativa, dhe objektiva, MIRËPO mbi 90% shpenzohet në tri objektivat prioritare.


3 Objektivat

• Objektivi 1 (rreth 70% të shpenzimeve strukturore). – Shpenzimet për infrastrukturën bazë dhe subvencionet e

prodhimit për regjionet më pak të zhvilluara.

– Përgjithësisht të definuara: regjionet me të hyra më të vogla se sa 75% e mesatares së EU.

• Me përjashtiim të vendeve Nordike (densitet i ulët i popullisisë).

– Janë rreth 50 “regjione në objektivin 1”; ato përfshijnë rreth 20% të popullsisë së EU.

• Objektivi 2 (rreth 10% të shpenzimeve strukturore). – Projektet për regjionet ekonomitë e të cilave janë të

specializuara në sektorë në rënie

• Eksploatimi i thëngjillit, peshkataria, prodhimi i çelikut, etj.

– Shpenzimet duhet të mbështesin “konversionin” ekonomik dhe social.

– Rreth 18% e popullsisë së Unionit jeton në regjionet e “Objektivit 2”.

• Objektivi 3 (rreth 10% të fondeve). – Masat për modernizimin e sistemeve nacionale të trajnimit dhe

promovimin e punësimit.



Regjionet e mbuluata nga Objektivat 1 & 2


Ndikimi i Zgjerimit të vitit 2004

• Anëtarët e rinjë janë shumë më të varfër se sa EU15.

• Vështirrësit:

– Kostoja e shpenzimeve strukturore mund të rritet substancialisht,

• NB: buxheti 2007-2013 është përcaktuar, mirëpo alokimi për anëtarët e rinjë nuk është bërë publik ende.

– 10 vendet e reja të varfëra i përbëjnë disa prej regjioneve të varfëra në EU15 të duken relativisht të pasur.

• I shtyen ata mbi 75% të mesatares së EU25.

• Ka të ngjarë që fuqitë politike në Këshill të zhvendosin prioritetet e shpenzimeve.


Ndikimi i Zgjerimit të vitit 2004

• Disa regjione të cilat do të shtyhen mbi 75% të mesatares do të humbin statusin e Objektivit 1.

• Disa, si Finlanda dhe Suedia veriore nuk ndikohen.

– Kriteri i densitetit të ulët të popullsisë.

• Të gjithë prej anëtarëve të vitit 2004 kanë më pak se 75% të mesatares së EU25.

– Përveq Qipros.

Regions below 75% in EU25

Regions “statistically” above 75%

Regions above 75% in EU15

Others

Regions below 75% in EU25

Regions “statistically” above 75%

Regions above 75% in EU15

Others


Alokimet për të sapoardhurit

• EU tashmë ka alokuar shpenzime strukturore për të sapoardhurit deri më 2006.

• Mund të parashikojë shpenzimet/popullsi bazuar në të hyra duke përdor numrat e EU15

– “linear” vija në figurë;

– NB: të sapoardhurit marrin një trajtim ‘below the line’ (‘nën linjë’)

€0.00

€50.00

€100.00

€150.00

€200.00

€250.00

€300.00

€350.00

€400.00

€450.00

€0 €10,000 €20,000 €30,000 €40,000 €50,000

Per capita income (PPS)

per

capi

ta c

ohes

ion

spen

ding

CC10

EU15

Luxembourg

"Equal treatment" spending

Linear (EU15)

Lithuania

Lithuania

Poland

Poland

Ekonomia e kosoves dhe be s kapitulli 10

Education

Transcript of Ekonomia e kosoves dhe be s kapitulli 10