ekologiczne, oszczędne. · poradnik jak tanio i bez problemów zbudować obiekt w standardzie ......

budynki pasywne: wygodne, zdrowe,

ekologiczne, oszczędne.poradnik jak tanio i bez problemów

zbudować obiekt w standardzie pasywnym

POD REDAKCJĄAGNIESZKI FIGIELEK

BARTOSZA KRÓLCZYKA

przedmowa

dlaczego zajmujemy się budownictwem w standardzie pasywnym?

Co jakiś czas pojawiają się na świecie idee, pomysły i wynalazki, które przełamują standard myślenia i w większym lub mniejszym stopniu rewolucjonizują nasze życie. Tak stało się w przypadku wynalazku lotnictwa, które spo- wodowało, że w pewnym momencie unieśliśmy się nad ziemię, co zrewolucjonizowało spo- sób, w jaki podróżujemy na długie dystanse. Tak stało się również w przypadku telefonii komórkowej, która umożliwiła „odcięcie się” od kabla, co zrewolucjonizowało sposób w jaki się ze sobą komunikujemy. Podobną rewolu- cję przynosi również standard pasywny, który powoduje, że przy ogrzewaniu i chłodzeniu budynków praktycznie uniezależniamy się od zewnętrznych nośników energii. Wraz z uży- ciem rozproszonych źródeł energii odnawial-nej, standard pasywny daje nadzieję na

budowę całkowicie autonomicznych energe-tycznie budynków, miast i regionów. Lokalna produkcja i wykorzystanie energii (również tej zaoszczędzonej) zbuduje większą ekonomicz- ną odporność i witalność regionu. Dzięki roz- wojowi budownictwa pasywnego, ograniczy-my comiesięczny haracz płacony przez miesz-kańców w postaci opłat za nośniki energii, takie jak gaz czy węgiel. W zamian fundusze te zostaną przeznaczone na inwestycje w lo- kalną infrastrukturę projektowaną i budowaną przez lokalne przedsiębiorstwa (biura architek-toniczne i projektowe, dostawcy materiałów i komponentów oraz firmy instalacyjne i bu-dowlane), wykorzystywaną przez wszystkich mieszkańców regionu.Korzyści płynące z budownictwa pasywnego są oczywiste:

• oszczędności finansowe związane z niższy-mi kosztami energii,• poprawa komfortu i wygody życia miesz-kańców,• korzyści dla środowiska naturalnego i kli-matu,• poprawa jakości i trwałości budynków.

To transformacyjny charakter gospodarki naszego regionu zainspirował nas i popchnął do stworzenia Stowarzyszenia Wielkopolski Dom Pasywny, a następnie do realizacji projek- tów promujących standard pasywny w Wiel- kopolsce. Cykl dodatków do Głosu Wielkopol-skiego pt. „Nasz dom będzie pasywny”, jak również ta zbiorcza publikacja są przykładami takich właśnie działań. Zebrane tu atykuły, pisane przez specjalistów i pasjonatów tego

tematu, mają na celu przekazanie, w spo- sób prosty i przystępny, rzetelnej wiedzy miesz-kańcom i włodarzom naszego regionu.Serdeczne podziękowania dla całego zespołu redakcyjnego za ciężką pracę przy składaniu poszczególnych dodatków oraz zbiorczej pu- blikacji, dla autorów artykułów za przekazaną wiedzę oraz dla Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu za wsparcie finansowe całego projektu.

Życzymy Państwu miłej lektury.

Redaktorzy Naczelni:

Agnieszka Figielek

Bartosz Królczyk

Wiedza na temat budownictwa pasywnego12

czy budynek powinien być szczelny powietrznie? co oznacza, że budynek jest szczelny? czy można zmierzyć szczelność? którędy najczęściej ucieka ciepłe powietrze z budynku? Jakie korzyści daje szczelny budynek? czy zachowanie szczelnoś-ci może być miarą jakości wykonania budynku?

Kolejną zasadą stosowaną przy projektowaniu i budowie budynków energooszczędnych i pa-sywnych jest zapewnienie ich szczelności powietrznej. W przypadku budynków pasywnych, a więc tych o najwyższym standardzie, zasada ta jest fundamentalna i bez jej spełnienia budynek po prostu nie osiąga standardu pasywnego.Szczelność budynku uzyskuje się przede wszystkim dzięki użyciu odpowiednich materiałów oraz wysokiej jakości wykonania połączeń pomiędzy po- szczególnymi elementami w budynku (np. pomiędzy

ii zasada budownictwa pasywnego

zapewnienie szczelności budynku

Katarzyna Jarocka Certyfikowany Europejski Doradca

Budownictwa Pasywnego PHI w Darmstadt

architekt Agnieszka FigielekCertyfikowany Europejski Projektant


płytą fundamentową a ścianą, pomiędzy ok-nem a ścianą, czy pomiędzy ścianą a dachem).

współczynnik krotności wymian n50

Wartością opisującą szczelność budynku jest tzw. współczynnik krotności wymian n50. Czym zatem jest n50? Dostarcza on informacji o tym, ile powie-trza wydostaje się z wnętrza budynku do otoczenia (zimą zabierając potrzebne ciepło) i ile powietrza zewnętrznego przenika do wnętrza (zimą dostarcza-jąc niepotrzebny chłód). Dla budynków pasywnych warunkiem koniecznym jest współczynnik krotności wymian n50 mniejszy od 0,6, a dla budynków ener-gooszczędnych współczynnik ten powinien wynosić mniej niż 1.

Pomiar szczelności - bloower door test


energii (zarówno przy ogrzewaniu budynku zimą, jak i chłodzeniu latem). Dodatkowo, nieszczelności mogą prowadzić do strat budowlanych. Wydosta-jące się z pomieszczeń powietrze może nieść w sobie znaczną ilość wilgoci. Wilgotne powietrze przedosta-jące się do przegrody budowlanej zimą (ściana, dach) może doprowadzić do kondensacji pary wodnej, czyli wykroplenia się wody (np. w warstwie izolacji). Zjawisko to pogarsza parametry termoizo- lacyjne materiałów takich jak wełna mineralna (wilgotna wełna znacznie mniej chroni budynek przed ucieczką ciepła). W mocno zawilgoconej przegrodzie, często dochodzi również do rozwoju grzybów i pleśni, które mogą wywoływać choroby układu oddechowego (np. astmę i alergię) i które są bardzo kosztowne do usunięcia. Powstawanie przeciągów, wychłodzenie okolic podłogi i szyb po stronie wewnętrznej spowodowane nieszczelno- ściami, w znacznym stopniu obniżają komfort ciepl-ny zarówno zimą, jak i latem. Tak zwane „ciągnięcie po nogach lub plecach” nie tylko jest nieprzyjemne, ale i powoduje często przeziębienia, gdyż organizm nie jest w stanie dostosować się do różnic tempe- ratury. Pogorszeniu ulega również akustyka budynku. Szczelność budynku jest też niezbędna przy pra- widłowym działaniu wentylacji mechanicznej z rekuperacją. Jeśli w budynku mamy nieszczel-

ności to zapewnienie deklarowanej przez produ-centa sprawności wentylacji jest często niemożliwe. Oznacza to, że korzyści płynące z wentylacji me-chanicznej będą ograniczone.

zachowanie prawidłowej szczelności budynku

By uzyskać szczelność powietrzną budynku, ważne jest zastosowanie odpowiednich materiałów oraz odpowiednie ich połączenie. Ważne jest też od-powiednie uszczelnienie wszelkich przejść instalacji przez przegrody zewnętrzne prawidłowy montaż okien. Jedynie przez zintegrowane działania ar-chitekta, doradcy energetycznego i wykonaw-cy można uzyskać budynek, którego planowa-na charakterystyka energetyczna pokrywa się z realnym zużyciem energii w trakcie eksploatacji. Współczesne budownictwo zmierza w kierunku budownictwa pasywnego, a nawet zeroener-getycznego. Jednocześnie bardzo ważne staje się zapewnienie mieszkańcom wysokiego komfortu cieplnego. Tylko szczelne budynki, odpowiednio zaprojektowane i starannie wykonane, są w stanie sprostać tym wymaganiom. Z kolei jedynym spo- sobem weryfikacji, czy budynek jest szczelny, jest test szczelności. Wymaganie narzucone przez Naro- dowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w programie dopłat do budynków energo- oszczędnych (NF40) i pasywnych (NF15), dotyczące konieczności przeprowadzania testów szczelno- ści, pozwala na niezależną weryfikację zarówno energooszczędności, jak i jakości wykonania bu-dynku. Badanie szczelności powinno obowiązy-wać inwestorów korzystających z dofinansowania z publicznych środków jako weryfikacja osiągnię-cia celów zakładanych przez programy wsparcia. Taki test jest korzystny dla wszystkich inwestorów. Jest to bowiem doskonały sposób na weryfika- cję jakości wykonanej przez wykonawcę pracy, a więc także wartości budynku. Koszt testu szczelno- ści stanowi niewielki ułamek procenta kosztu całej inwestycji, a daje ogromne korzyści dla inwestora.

korzyści z zachowania szczelnej powłoki budynku

•uniknięcie kondensacji pary wodnej w prze-grodach zewnętrznych,•brak przeciągów,•brak niskich temperatur na powierzchniach wewnętrznych (podłoga, ściany, okna, dach),•brak infiltracji szkodliwych substancji do budynku,•zapewnienie deklarowanej przez producenta sprawności wentylacji,•brak degradacji materiałów konstrukcyjnych,•małe straty ciepła – mniejsze koszty ogrzewania.

elementy budynku najbardziej narażone na nie- szczelność oraz przykłady popełnianych błędów

Powierzchnie przegród zewnętrznych- brak ciągłości w warstwie szczelnej budynku (nieskle-jone płyty OSB lub przerwane folie paroizolacyjne),- nieotynkowane elementy budynku (np. miejsca za geberitami – przy przycisku spłuczki, miejsca za schodami, miejsca przy posadzce betonowej, przestrzenie pomiędzy stropem a sufitem podwiesza-nym, brak tynków na kominach;

okna, drzwi, włazy strychowe- montaż okien i drzwi bez odpowiednich taśm paroizolacyjnych połączonych trwale z ościeżnicą okna i murem, taśm paroszczelnych i pianek roz- prężnych,- zastosowanie słabej jakości uszczelek okiennych pomiędzy ramą okienną a ościeżnicą (skrzydłem okna),- brak spoiny trwale połączonej z pakietem szy-bowym i skrzydłem okna,- brak paroizolacji i uszczelek na włazach stry-chowych;

Przejścia instalacji przez przegrody zewnętrzne- brak taśm paroizolacyjnych trwale połączonych z warstwą szczelną budynku przy czerpni i wyrzutni systemu wentylacyjnego,- brak uszczelnienia instalacji wodnej wprowadzanej do budynku,- brak uszczelnienia instalacji grzewczej (np. przy wprowadzeniu zasilania centralnego ogrzewania do budynku);

Połączenie przegród zewnętrznych - niedokładne połączenie izolacji powietrznej przy połączeniach lub jego brak:- belek drewnianych ze ścianą (np. belki stropowe, kleszcze, jętki), - dachu ze ścianką kolankową i szczytową, - ściany ze stropem w konstrukcji szkieletowej;

gniazda elektryczne - w budynkach wykonanych w technologii szkiele-towej, rozcięcie i naruszenie izolacji powietrznej (tzw. paroizolacji) przy montażu tradycyjnych puszek elektrycznych ,- w budynkach murowanych niestaranne wytynkowa- nie otworów pod instalacjami.


by zapewnić jak największy komfort cieplny w bu-dynkach pasywnych, każdorazowo wykonuje się tzw. bilans cieplny budynku. oznacza to, że w bu-dynku pasywnym należy obliczyć zarówno straty ciepła, jak i zyski ze słońca oraz tzw. wewnętrzne zyski ciepła. różnica między stratami ciepła a zyskami to ilość energii cieplnej, jaką do bu-dynku należy dostarczyć, by zapewnić komfort cieplny. w budynkach pasywnych ta ilość energii cieplnej nie może przekraczać 15 kwh/m2a.

energia ze słońcaRekomendowana lokalizacja budynków pasywnych względem stron świata to taka która ma najwięcej przeszkleń od strony południowej, przez co zapewnia budynkom pasywnym dodatkową energię cieplną ze słońca. By móc w pełni wykorzystać to dodat-kowe ciepło, budynek pasywny musi spełniać pozos-tałe zasady, czyli być bardzo dobrze zaizolowa-ny, pozbawiony mostków termicznych, szczelny i posiadać wysokiej jakości komponenty, takie jak okna czy wentylację mechaniczną z rekuperacją.

Poprzez dobranie odpowiednich parametrów okien, zyski słoneczne mogą być większe lub mniejsze. Za efekt zwiększenia zysków ze słońca odpowiedzialne są szyby (pakiety szybowe). W budynku pasywnym pakiety szybowe od strony południowej powinny pozyskiwać jak najwięcej ciepła, czyli przenikalność szyb musi być na odpowiednim poziomie. Parametrem opisującym ilość energii, jaka dostaje się do budynku przez szybę, jest współczynnik „g”. Im jest on wyższy, tym przez szybę dostaje się do budynku więcej ciepła. Standardowo w pakietach trzyszybowych współczynnik „g” równa się 50%, ale są również rozwiązania, gdzie „g” wynosi 65%. Nie można jednak zapominać o współczynniku Ug, który z kolei opisuje ile ciepła zostanie zatrzymane w bu-dynku. Te dwa parametry są ze sobą bezpośrednio powiązane, przeważnie im wyższy parametr „g”, tym mniej korzystny, czyli również wyższy, parametr Ug. Odwrotną sytuację można zaobserwować od strony północnej, gdzie zyski ze słońca są bardzo niskie. W takim wypadku parametr „g’” nie ma już tak dużego znaczenia. Dobierając okna po stro-



Vii zasada budownictwa pasywnego

wykorzystanie energii słońca i zysków

wewnętrznych

nie północnej ogranicza się straty, czyli projektuje się pakiety szybowe z jak najniższym parametrem Ug<0,5 W/m2K. W budynkach pasywnych oblicza się więc bilans cieplny z uwzględnieniem obydwu parame- trów i poszukiwaniem najkorzystniejszej konfiguracji.

wewnętrzne zyski ciepłaObliczając bilans cieplny dla budynku pasywnego, uwzględniane są również wewnętrzne zyski ciepła WZC, na które składają się:

• zyski ciepła od ludzi,• zyski ciepła od urządzeń domowych,• zyski ciepła od oświetlenia,• zyski ciepła od urządzeń obsługi budynku.

Zyski ciepła generowane przez ludzi mogą mieć różne wartości. Człowiek wytwarza inną ilość cie-pła odpoczywając, inną wykonując pracę fizy-czną. Dlatego też tak ważne jest uwzględnienie jaki profil użytkowania przypisany jest dla danego obiektu. Dla budynków tradycyjnych, gdzie zapo-trzebowanie na ciepło do ogrzania budynku jest wysokie, wewnętrzne zyski ciepła nie grają tak dużej roli w obliczeniach. W budynkach pasywnych, gdzie bilans cieplny jest liczony bardzo szcze-gółowo, a zapotrzebowanie na energię do ogrze-wania jest bardzo niskie, dodatkowe wewnętrzne zyski ciepła mają więc znaczenie. Bilans cieplny dla budynku pasywnego analizowa-ny jest również latem, by sprawdzić, czy nie do-chodzi do przegrzewania się pomieszczeń. Zyski ze słońca i wewnętrzne zyski ciepła są w tym przypad-ku niekorzystne.

ciekawostkiW budynkach pasywnych, położonych w ciepłychstrefach klimatycznych (np. okolice Morza Śródziemnego), ogranicza się z kolei powierzchnię okien na fasadach południowych. W tych regio- nach budynki pasywne są chłodzone, czyli zmniejsza się zyski ze słońca i wewnętrzne zyski ciepła.


Projektując budynki pasywne, należy pamiętać o zastosowaniu odpowiedniego zacienienia. Zasa- da ta jest często pomijana przez architektów i in-westorów, co prowadzi do przegrzewania się bu-dynków w okresie letnim.

W prawidłowo zaprojektowanym budynku pasywnym przez cały rok panują komfortowe warunki. Komfort w okresie letnim zawdzięcza się przede wszystkim elementom przesłaniającym fasa-dy południowe. Takim naturalnym zacienieniem będzie na przykład zieleń liściasta, która latem zagwarantuje zacienienie, natomiast zimą pozwo-li promieniom słonecznym przenikać do wnętrza. W przypadku, gdy działka pozbawiona jest zieleni liściastej od strony południowej, należy zaprojek-

tować zacienienie w postaci rolet, żaluzji, markizy czy choćby dodatkowych daszków nad oknami, albo innych elementów architektonicznych, które zatrzymają promienie słoneczne. Ostatnie dwa wy-mienione elementy należy przeanalizować, by nie zatrzymać promieni słonecznych dostarczających ciepło zimą. W takiej analizie uwzględnia się kąt padania promieni słonecznych latem (słońce jest wyżej na niebie i dostaje się do budynku pod mniejszym kątem) i zimą (słońce jest niżej na niebie i głę-biej dostaje się do budynku).

Zacienienie budynku można również zapewnić poprzez żaluzje i rolety wewnętrzne. Ich sprawność jest niestety mniejsza niż elementów zewnętrznych, gdyż ciepło dostaje się do budynku przez okno i jest za-

trzymane już wewnątrz przez przesłonę.

Do analizy zacienienia w pierwszej kolejności służy nam program PHPP. Po pierwsze, określa się w nim zacienie od obiektów otaczających budynek pa-sywny cały rok, np. sąsiadujące budynki, płoty, krajobraz (zacienienie od gór) czy drzewa liściaste, jak również zacienienie od ościeżnic, balkonów, okapów, czy daszków nad oknami. Po drugie ana-lizuje się elementy występujące tylko latem, takie jak barierki na balkonach, drzewa liściaste oraz tymczasowe przesłony (żaluzje, rolety, markizy). Proste elementy o regularnych kształtach można wprowadzić do programu PHPP i przeanalizować najkorzystniejsze rozwiązania. W przypadku gdy budynek jest bardziej rozbudowany lub posiada

bardziej skomplikowane elementy zacieniające, analizy nasłonecznienia należy wykonać w innym oprogramowaniu.

Ostatnim bardzo ważnym elementem, ściśle powią- zanym z komfortem termicznym w budynkach pasywnych latem, jest sposób wentylacji w tym se-zonie. Użytkownik może przez cały sezon korzystać z wentylacji mechanicznej z rekuperacją, jednakże ma również możliwość przewietrzania budynku po-przez okna w nocy. W ten sposób nadmiar ciepła usuwany jest z budynku. Warunkiem zastosowania takiego rozwiązania jest posiadanie w budynku ele-mentów o dużej akumulacji cieplnej np. betonowej płyty fundamentowej, żelbetowych stropów czy ścian wykonanych z silikatów.

Viii zasada budownictwa pasywnego

stosowanie zacienienia- ochrona przed przegrzaniem



Technologie związane z budownictwem pasywnym32

Preferowanym rozwiązaniem posadowienia bu-dynków pasywnych jest płyta fundamentowa. Jej głównymi zaletami są brak mostków termicznych i szybkość wykonania.

budowaPierwszym etapem, rozpoczynającym inwestycję związaną z budową płyty fundamentowej, jest wy-tyczenie jej narożników przez geodetę. Na samym początku warto zwrócić uwagę, że geodeta nie wytycza, jak w przypadku ław fundamentowych, osi konstrukcyjnych lecz narożniki zewnętrznych elementów brzegowych – czyli zewnętrzne narożniki styropianu otaczającego płytę. Kolejnym etapem jest przygotowanie podłoża – wymiana i zagęsz- czenie mechaniczne gruntu. Głębokość wykopu zależy od rodzaju gruntów, co określone jest w badaniach gruntu, przygotowanych już na etapie projektowania budynku. Na zagęszczonym i wyrównanym podłożu układane są elementy brzegowe styropianu, wyznaczające kształt płyty fundamentowej. Następnie dno płyty uzupełnione jest styropianem układanym warstwowo na zakład. Ważne by pamiętać, że styropian stykający się bez-pośrednio z gruntem musi być odporny na wilgoć (styropian XPS - hydrofobizowany). Grubość izolacji termicznej zależy od wyników obliczeń bilansu energetycznego podczas procesu projektowego (standardowo jest nie mniejsza niż 30 cm).Mając wykonaną tzw. wannę z izolacji można przystąpić do rozłożenia zbrojenia. Układane jest

Płyta fundamentowaarchitekt Agnieszka Figielek

Certyfikowany Europejski Projektant Budownictwa Pasynego PHI w Darmstadt


korzyści płynące z zastosowania płyty fundamentowej:

• brak mostków termicznych. Nieprzerwana izolacja cieplna otaczająca całą płytę żelbetową – tzw. wanna.• szybkość wykonania. Zarówno roboty ziemne, jak i samo rozłożenie i wy- lanie płyty zajmują znacznie mniej czasu niż budowa ław i ścian fundamentowych.

• rozwiązanie problemu słabego gruntu. W budynku z tradycyjnymi fundamentami ob-ciążenia ze ścian konstrukcyjnych przenoszone są na ławy fundamentowe. Jeśli zostanie naruszo-na stabilność podłoża, ściany mogą zbyt moc-no i nierówno osiadać. Istnieje wtedy zagrożenie ich pękania. Obciążenia z budynku posado- wionego na płycie fundamentowej rozkładają się w większym obszarze niż w przypadku ław fundamentowych, a osiadania praktycznie nie wy- stępują.

• Łatwość budowy. Zastosowanie płyty fundamentowej pozwala uniknąć pracochłonnego wznoszenia ław i ścian fundamentowych oraz częstych błędów, jakie powsta- ją podczas układania na nich izolacji przeciwwilgo- ciowej i ocieplenia. Ma to szczególne znaczenie w przypadku domów o bardziej skomplikowanych kształtach.

ono na specjalnych podkładach dystansowych. Ilość zbrojenia określona jest w projekcie kon-strukcyjnym płyty fundamentowej. Zamiast tradycyjnego zbrojenia płytę można też wykonać w postaci zbrojenia rozproszonego. Ostatnim ele-mentem jest zalanie płyty betonem, którego gru bość, w zależności od danego budynku wynosi od 15 do 25 cm. Na polskim rynku dostępne są również całe syste-my do budowy płyt fundamentowych z gotowych kształtek, które wykonywane są pod konkretny pro-jekt co znacznie ułatwia montaż i skraca czas robót budowlanych. Coraz większą popularność zdoby-wa również szkło piankowe – materiał o bardzo dobrych parametrach wytrzymałościowych i jed-nocześnie izolacyjnych.

system grzewczy W budynkach pasywnych bardzo dobrym roz- wiązaniem jest połączenie płyty fundamentowej z podłogowym systemem grzewczym. Główne ar-gumenty przemawiające za takim rozwiązaniem to niższe koszty inwestycyjne oraz szybkość wykona-nia. Tradycyjne ogrzewanie podłogowe wykonane na płycie fundamentowej wymaga dodatkowej warstwy izolacji termicznej, izolacji przeciwwilgo-ciowej, systemu rur i wylewki betonowej. W przypadku ułożenia systemu grzewczego w pły-cie żelbetowej jedynym ponoszonym przez inwestora kosztem jest system rur. Dla budynku jedno-rodzinnego rozprowadzenie instalacji grzewczej w płycie żelbetowej trwa kilka godzin (maksymal-nie jeden dzień), podczas gdy rozprowadzenie tradycyjnego ogrzewania podłogowego trwa wielokrotnie dłużej.Na płycie grzewczej (płyta żelbetowa z systemem grzewczym) można ułożyć każdy rodzaj posadz-ki. Stała i niska temperatura podłogi gwarantuje odpowiednie warunki termiczne i wilgotnościowe nawet dla wymagających rodzajów posadzek, jak parkiet czy deski podłogowe z pełnego drewna. Na płycie nie ma konieczności stosowania wylewek,

po prostu bezpośrednio układa się posadzkę. W chwili obecnej występują dwa systemy grzew-cze dla płyt fundamentowych – wodny i powie-trzny. Różnica polega na zastosowaniu odmienne-go czynnika grzewczego. System oparty na wodzie jest łatwo integrowany z ogrzewaniem opartym na pompie ciepła (ogrzewanie niskotemperaturowe). Z kolei ogrzewanie oparte na powietrzu eliminuje niebezpieczeństwo awaryjnych przecieków wody czy zamarznięcia instalacji wodnej w zimie.


Zastosowanie odpowiednich materiałów budow-lanych jest jednym z warunków koniecznych (ale nie wystarczających) do uzyskania szczelności powietrznej budynku. Nadal wśród wielu inwesto- rów i wykonawców panuje niepewność, które z materiałów budowlanych gwarantują, a które nie, szczelność powietrzną.

Stosując wymienione materiały i połączenia szczelne powietrznie, należy zwrócić uwagę na to że:

• Warstwa szczelna powietrznie (izolacja paro-szczelna) instalowana jest od strony wewnętrznej budynku, aby zapobiegać przenikaniu wilgoci do wnętrza przegród, • Izolacja wiatroszczelna mocowana jest od strony zewnętrznej, aby uniemożliwiać niekorzystną penetrację wiatru do wewnątrz przegrody, a jed-nocześnie pozwolić wilgoci na wydostanie się z przegrody.Na szczęście na rynku polskim mamy wielu produ-centów materiałów budowlanych spełniających wymagania dotyczące szczelności powietrznej. Do tej pory producenci ci wysyłali swoje produk-ty za granice, ale wraz ze wzrostem popularności budownictwa energooszczędnego i pasywnego w Polsce otwiera się dla nich również rynek krajo- wy. Dla polskich inwestorów oznacza to wy-bór spośród wielu marek produktów, które są sprawdzone na rynkach zachodnich choć mniej znane w naszym kraju.

Materiały służące do zapewnienia szczelności powietrznej budynku

MateriaŁtY szczelne

-tynki wewnętrzne,-folie paroizolacyjne,-twarde płyty drewniane, OSB, sklejki,-szczelny beton,

PoŁĄczenia szczelne

-folie + taśmy butylowo-kauczukowe,-rozprężne taśmy piankowe + łąty dociskowe-szczelne taśmy akrylowe,-dociskowe listwy uszczelniające,

MateriaŁtY nieszczelne

-zaprawa murarska, fugi,-płyty superma, wiórowe, pilśniowe,-folie paroprzepiuszczalne, perforowane,-wełna mineralna, styropian,

PoŁĄczenia nieszczelne

-taśmy pakowe, papierowe,-klejenie do nieoczyszczonych powierzchni,-połączenia z betonem o nieodpowiedniej konsystencji,-fugi sylikonowe.

ZESTAWIENIE MATERIAłóW

architekt Agnieszka FigielekCertyfikowany Europejski Projektant Budownictwa Pasynego PHI w Darmstadt

Budując obiekty w standardzie pasywnym moż- na stosować różnorodne materiały izolacyjne. Na-leżą do nich m.in. styropian, wełna (mineralna, drzewna), piana poliuretanowe (otwarto i zam- knięto komórkowe) czy panele próżniowe. Dzięki temu można wznosić budynki pasywne w niemal dowolnej konstrukcji: murowanej, żelbe-towej monolitycznej, wykonanej z prefabrykatów czy w szkielecie drewnianym. Materiały izolacyjne różnią się parametrami fizycznymi, takimi jak współczynnik przenikania ciepła l, pojemność cieplna, odporność na wilgoć, a także sposobami montażu. Dlatego w zależności od wybranej tech-nologii budowy należy dobrać odpowiedni typ izolacji, kompatybilny z całym systemem budowy. Schemat ilustruje, ile izolacji cieplnej wymagane jest w budynku pasywnym, tak aby współczynnik przenikania ciepła dla ściany U był zgodny ze standardem, czyli mniejszy od U<0,1 W/m2K. Na pokazanym przykładzie ścian w różnych technolo-giach, widać, że elementy konstrukcyjne w budyn-ku nie mają większego wpływu na współczynnik U. Dlatego w budynku pasywnym zaleca się budowę

Materiały izolacyjne

jak najcieńszej ściany konstrukcyjnej i zastosowanie jak najgrubszej warstwy izolacji termicznej. Przykład pokazuje, że dla tej samej ściany, aby uzyskać wy-maganą wartość współczynnika U, możemy zasto-sować dodatkową warstwę 6 cm cegły lub jedynie 0,5 cm styropianu. Ściana w technologii murowanej może mieć różną grubość, w zależności od parametrów użytego do budowy materiału izolacyjnego. W przypad-ku użycia styropianu grafitowego o współczynni-ku l=0,031 W/m2*K, będzie miała grubość 50,5 cm, natomiast ta sama ściana murowana ze stro-pianem białym o współczynniku l=0,038 W/m2*K będzie już 7 cm grubsza [57,5 cm].............. W przypadku technologii drewnianej możemy uzy- skać grubość ściany na poziomie 30,7 cm, stosując jako wypełnienie drewnianego szkieletu pianę poli-uretanową o współczynniku l=0,022 W/m2K.Najniższe wartości współczynnika l można obec-nie uzyskać wykorzystując panele próżniowe. Ich współczynnik l wynosi od 0,007 W/m2K do 0,015 W/m2K. W takim rozwiązaniu potrzebujemy tylko kilka centymetrów izolacji do uzyskania odpowied-niego U przegrody.

architekt Agnieszka FigielekCertyfikowany Europejski Projektant Budownictwa Pasynego PHI w Darmstadt

Przykład budynków w standardzie pasywnym80

Projektując budynek pasywny, architekt dostaje potrójne zadanie. Po pierwsze, musi uwzględnić w projekcie wytyczne od inwestora, wsłuchując się w jego gusta i potrzeby. Po drugie, musi zasto- sować się do wymagających zasad budownictwa pasywnego dotyczących lokalizacji budyn-ku, kształtu bryły, zastosowanych materiałów, komponentów i instalacji. Po trzecie, musi zacho- wać własną, spójną wizję i estetykę budynku. Pro-jekt dom Żagiel uwzględnia wszystkie powyższe kryteria.

założenia projektowe

Inspiracją do wyboru kształtu bryły była lokalizacja budynku - w lesie, nieopodal jeziora. Wschodnia i zachodnia fasada budynku są wygięte w kształcie łuku i przesunięte względem siebie, przypominając

dom Żagiel dom pasywny w pięknej

formie


Budownictwa Pasynego w PHI [email protected]

Przykład budynków w standardzie pasywnym82

żagle wypełnione przez wiatr. Elementy nawiązu-jące do otaczających dom drzew odnaleźć moż-na z kolei na elewacji, tarasach, jak również na posadzce wewnątrz budynku. Naturalne drewniane materiały użyte do konstrukcji oraz izolacji ścian i dachu również były inspirowane otaczającą bu-dynek przyrodą.

Proces projektowania

Autorem wstępnej koncepcji budynku jest pani Patrycja Choma-Zalewska - projektant wnętrz. To jej pomysłem było nawiązanie kształtem bryły do żagli. Inwestor zwrócił się do Nas - pracowni Pasywny m2 w celu takiego zaprojektowania bu-dynku, by był on zgodny z oryginalną koncepcją i jednocześnie spełniał wymogi standardu pasyw-nego. Zadanie to było wymagające. Po pierwsze, koncepcja zakładała, by budynek był parterowy, co sprawiło, że stosunek powierzchni ścian do ob-jętości budynku od początku nie był najkorzystniej- szy dla budynku pasywnego. Po drugie, w oryginal-nej koncepcji budynek nie posiadał żadnych okien od strony południowej, co w przypadku budynków wykorzystujących energię słońca do grzania, jest bardzo ważne. Po trzecie, dom jest otoczony przez las liściasty, a to oznacza zacienienie i dodatkowe ograniczenie dopływu energii słonecznej. Spra-wa słońca była priorytetem, dlatego na samym początku nasza pracownia skupiała się właśnie na tym wyzwaniu. Pracowaliśmy nad taką lokalizacją budynku względem stron świata i jego umiejsco- wieniem na działce, by jak najwięcej promieni do-cierało do środka.Pierwszym krokiem była zmiana lokalizacji okien, których w oryginalnej koncepcji po stronie połu- dniowej nie było. Musieliśmy wspólnie z autorem koncepcji przeprojektować elewację tak, by jak najwięcej okien zlokalizować od strony południo-wej jednocześnie przeprojektowując wnętrza, by były funkcjonalne oraz by pomieszczenie gospo- darcze (niewymagające ogrzewania słoneczne-

go) ulokować od północy. Zaproponowaliśmy również, by drzwi do budynku były przeszklone, by i one pozyskiwały dodatkowe potrzebne ciepło ze słońca. Jednocześnie staraliśmy się przekonać inwestora do przeprojektowania budynku na dwu- kondygnacyjny. Dzięki temu zabiegowi uzyskali- byśmy ciekawe wnętrze z otwartą antresolą i sy- pialniami dla dzieci na piętrze oraz poprawili nieko-rzystny stosunek powierzchni przegród do objętości budynku. Niestety, ten zabieg psuł nieco proporcje bryły, więc walory estetyczne zadecydowały o rezy- gnacji z tego pomysłu.Kolejnym etapem było odsunięcie całego bu-dynku maksymalnie na północ działki. Chodziło o to, by zredukować zacienienie od czoła lasu. Na szczęście od strony południowej działki ulokowana jest droga, a naprzeciwko kolejna działka budow- lana pozbawiona drzew, więc już to powodowa-ło pewne otwarcie. Odsunięcie budynku w stronę północną stworzyło jeszcze większą przestrzeń, dzięki której zimą do fasady południowej naszego budynku dociera więcej słońca.W trakcie projektowania rozważaliśmy również wy-bór różnych technologii budowlanych. Ze względu na nietypowy projekt ścian po łuku, musieliśmy roz- ważyć, która z istniejących na rynku technologii będzie najszybsza, najbardziej ekonomiczna i naj-prostsza do wykonania.Wybraliśmy technologię drewnianą, która dodat-kowo ma taką zaletę, że jest technologią natural-ną wpisującą się do leśnego otoczenia działki.Analizowaliśmy różne typy stolarki okiennej. Pod uwagę wzięliśmy okna drewniane i PVC. W przypadku budynku pasywnego najważniejsze są parametry energetyczne okien. Po zakończe-niu etapu koncepcyjnego, przygotowaliśmy dla inwestora zapytania ofertowe na poszczególne komponenty. Na podstawie przysłanych ofert mogliśmy oszacować całkowity koszt inwestycji zarówno dla budynku w standardzie pasywnym, jak i standardzie energooszczędnym. Choć koszt budynku przekroczył nieco założony od początku

budżet, cena budynku w standardzie pasywnym i w standardzie energooszczędnym była porówny-walna. W tym przypadku koszty robocizny w obu standardach byłyby takie same, a różnica w ce-nach materiałów była niewielka. Najdroższe (ale takie same w obu standardach) okazały się kosz-ty związane z wykończeniem dachu (blacha na rąbek stojący), elewacji (drewno egzotyczne), czy samego wnętrza. Inwestorzy podjęli więc decy- zję, by nie rezygnować ze standardu pasywnego a oszczędności uzyskać poprzez zmniejszenie po wierzchni użytkowej budynku. Procedura zmniejszenia budynku wymagała dodatkowej pracy pro-jektowej. Ponownie należało wytyczyć położenie budynku na działce, ustalić miejsce okien, oraz przeanalizować użyte materiały i komponenty. Dzięki temu projekt zamknął się jednak w zakłada-nym budżecie.

technologia budowy

Dom Żagiel posadowiony jest na płycie fundamen-towej, zaizolowanej z wszystkich stron styropianem. Grubość styropianu pod płytą to 40 cm, co daje współczynnik przenikania ciepła od fundamentu U=0,081 W/m2K. Konstrukcja ścian i dachu wyko-nana zostanie z drewna (belka dwuteowa) wypeł- niona materiałem izolacyjnym, w tym przypadku wełną drzewną. Całkowita grubość ściany wynosi 57,6 cm, na którą składa się półmetrowej szerokości belka dwuteowa, wypełniona materiałem izolacyj-nym oraz warstwy wykończeniowe. Współczynnik U ściany wynosi 0,074 W/m2K. Dach również zostanie wykonany z półmetrowej szerokości belki dwute-owej, wypełnionej izolacją. Dodatkowo będzie miał jeszcze 10 cm izolacji od wewnątrz. Współczynnik U dachu wyniesie 0,062 W/m2K. Projektowane prze-grody muszą mieć korzystniejsze współczynniki U, niż zalecenia programu NF15, ponieważ budynek jest niewielki, znajduje się w lesie i dodatkowo ma ograniczoną liczbę okien od strony południowej. Szczelność budynku zapewnią płyty OSB, sklejone

na łączeniach. Problemem każdego budynku pasywnego jest przegrzewanie się latem. W tym projekcie zacienienie zapewniają zarówno drzewa liściaste, jak również żaluzje na elewacji południowej.

instalacje

W budynku zaprojektowano instalację wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła (rekuperacją). Dzięki temu, że projekt wnętrz zakłada obniżenie sufitów w sypialniach, łazience i korytarzach nie ma problemów z przeprowadzeniem kanałów nawiewnych i wywiewnych. Przed podjęciem ostatecznej decyzji, odnośnie ogrzewania budynku i zaopatrzenia w ciepłą wodę użytkową, przeanalizowaliśmy kilka warian- tów. Na działce nie ma przyłącza gazu, w związ-ku z czym zdecydowaliśmy się na pompę ciepła. Dobór źródła ciepła analizowaliśmy pod kątem kosztów inwestycyjnych i eksploatacyjnych. W analizie porównaliśmy zarówno ogrzewanie gazem płynnym, jak również pompę ciepła powie-trze-woda i woda-woda. W związku z małą ilością ciepła potrzebnego do ogrzania budynku, najko-rzystniejszym rozwiązaniem, okazała się pompa ciepła powietrze-woda.

Rady praktyczne dla inwestorów106

Pierwszym krokiem rozpoczynającym każdą inwe- stycję powinien być zawsze projekt. W przypadku wznoszenia nowych obiektów, początkowa decy- zja dotyczy wyboru pomiędzy projektem gotowym z katalogu, a projektem wykonanym pod potrzeby inwestora - projektem indywidualnym.Projekty z katalogów pozornie dostarczają inwe- storom dwie korzyści: finansową - znacznie niższe koszty projektu oraz oszczędność czasu - projekt dostępny jest od ręki. Po przeanalizowaniu jednak kosztów związanych z zakupem projektu gotowego i kosztów architekta, adaptującego ten projekt do Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzen- nego lub Warunków Zabudowy oraz do standardu pasywnego, ostateczna oszczędność pieniędzy i czasu nie jest już tak wielka. Dodatkowo większość projektów z katalogu, dostępnych na rynku, nie uwzględnia zasad, jakie powinny spełniać budynki energooszczędne czy pasywne.

znaczenie indywidualnego

projektuw budynkach pasywnych




lokalizacJa względem stron świata

Większość inwestorów, przystępując do budowy domu, posiada już działkę o określonym kształcie i orientacji względem stron świata. Cechy te są bardzo istotne w przypadku budynków pasywnych. By móc pozyskiwać jak najwięcej ciepła zimą, budynek powinien posiadać jak najwięcej okien po stronie południowej. Niestety zdarza się, że działka jest tak usytuowana, że strona południowa wypada od strony ulicy a strona północna po stronie ogro-du. W takim przypadku jest praktycznie niemożliwe dobranie projektu gotowego tak, by spełniał wy-magania energetyczne standardu pasywnego. Można oczywiście odpowiednio dostosować gotowy projekt, jednak koszty takiego przeprojektowa-nia i przebudowy są bardzo wysokie. W przypadku, gdy inwestor zdecyduje się na projekt indywidual-ny, architekt znający zasady budownictwa pasywnego i liczący na bieżąco charakterystykę ener-getyczną budynku, tak rozplanuje budynek, by od strony południowej umieścić wystarczającą ilość okien do uzyskania potrzebnych zysków ciepła ze słońca i jednocześnie od strony północnej zaplanuje odpowiednie okna otwierające dom na ogród.

konstrukcJa wybór technologii budowy

Budynki energooszczędne i pasywne mogą być budowane z różnych materiałów: cerami-ki, silikatów, drewna, betonu, czy prefabrykatów. Ważne, by znać wady i zalety danej technologii zanim podejmie się ostateczną decyzję, z czego ma powstać budynek. Już na etapie wyboru tech-nologii warto skorzystać z wiedzy i doświadczenia projektantów i zadawać pytania o detale architek-toniczne. W zależności od wybranej technologii, niektóre elementy budynku, takie jak montaż okien i rolet, mogą sprawiać trudności wykonawcze i wydłużyć czas budowy, co może mieć wpływ na ostateczny koszt budynku. Okno inaczej montuje

się w konstrukcji murowanej, inaczej w konstrukcji drewnianej.

ociePlenie ścian, dachu, fundamentu

Izolacja termiczna stanowi ważny element po-prawiający charakterystykę energetyczną budyn-ków, jednak samo dodanie dodatkowej izolacji do gotowego projektu nie uczyni z niego budynku pasywnego. Co więcej, takie postępowanie, bez zmian w projekcie, może doprowadzić do wielu nieprzewidzianych problemów.

• W przypadku, gdy budynek jest wpasowany w działkę i odsunięty od granic z sąsiadem zgodnie z prawem budowlanym o minimalną odle- głość 4 metrów, dodatkowa izolacja może przy- bliżyć budynek do sąsiedniej działki, powodując złamanie przepisów. Dodając dodatkowe 20 cm izolacji na elewacji, przedłużamy ją o 40 cm. • Dodatkowa izolacja może zwiększyć powierzch- nię zabudowy ponad dozwoloną w MPZT na danej działce.

• Dodatkowa izolacja na dachu może dopro- wadzić do zbyt niskich skosów dachu, co może spowodować, że np. w łazience użytkownik będzie uderzał głową w sufit.• Dodatkowa izolacja podłogi może doprowa- dzić do zbytniego zmniejszenia wysokości po- mieszczeń.Rozwiązaniem alternatywnym, rozwiązującym powyższe problemy może być zastosowanie projektowanych grubości izolacji, ale o lepszych parametrach. Takie materiały są jednak zwykle droższe.

stolarka okienna i drzwiowa

Wybierając okna do budynku pasywnego należy zwrócić uwagę na poszczególne jego parametry:

• Uf - współczynnik przenikania ciepła ramy ok-iennej, • Ug - współczynnik przenikania ciepła dla szyby, • mostek brzegowy na połączeniu ramy i szyby,• mostek montażowy,

• g – współczynnik przepuszczalności energii słonecznej.

Bez analizy wszystkich tych parametrów nie można zweryfikować, czy okno spełnia wymogi budyn-ku pasywnego. Producenci podają współczynnik przenikania ciepła Uw dla całego okna referen-cyjnego. Niestety, nie można na tym współczynni-ku polegać, gdyż jest on podatny na manipu-lacje, np. poprzez dobór w oknie referencyjnym szyb o lepszym parametrze Ug. Niestety, szyby z wyższym współczynnikiem Ug posiadają mniejszy współczynnik g, co oznacza, że mniej ciepła prze-dostanie się do budynku przez okna.

MontaŻ okien i drzwi

Ciepły montaż okien jest nadal nowością dla wie-lu firm, dlatego przed zamówieniem stolarki warto ustalić, kto będzie montował okna. Trudności po-legają na stabilnym zamontowaniu okna w warstwie ocieplenia. W przypadku większych okien (szczególnie tych od strony południowej) należy sprawdzić wspólnie z konstruktorem, na czym okna będą się opierały i do czego będą przytwierdzone. Ważne jest zaprojektowanie ciepłego montażu, by nie pominąć żadnego elementu (np. taśm i ich połączeń ze ścianą).

Mostki terMiczne i szczelnoŚć Powietrzna

Mostki termiczne to miejsca, przez które bezpośred-nio ucieka ciepło z budynku, w których izolacja termiczna jest przerwana. Projektując budynek pa-sywny stosuje się dwie zasady: unika się mostków termicznych lub się je redukuje.

projekt gotowy Vs indywidualny

W przypadku projektów gotowych błędy dotyczą nie tylko detali architektonicznych, ale również pro-jektów instalacji czy źle dobranych parametrów przegród zewnętrznych. Projekty gotowe z kata-


logu nie uwzględniają również lokalizacji względem stron świata. Adaptacja tych projektów do stand-ardu pasywnego może okazać się więc jeszcze droższa, doprowadzić do całkowitej zmiany bryły zewnętrznej i rozplanowania wnętrz (a co za tym idzie, zmian w instalacjach), a także spowodować większe koszty w trakcie samej budowy (dodat-kowe ograniczenia wynikające z zakupionego projektu, nie pozwalają zastosować prostszych i tańszych materiałów i rozwiązań).W przypadku wyboru projektu indywidualnego w standardzie pasywnym dodatkowe koszty z nim związane rekompensowane są przez liczne korzy- ści. W wielu przypadkach, z powodu specyficznych cech działki budowlanej (jej kształtu, lokalizacji, za-cienienia, itd.), zakupienie gotowego projektu pa-sywnego jest albo niemożliwe, albo wiąże się z nie-potrzebnymi kosztami inwestycyjnymi. Przykładem może być niekorzystne ustawienie budynku wzglę- dem stron świata (zbyt mała ilość przeszkleń po

stronie południowej), które powodują niższe zyski cieplne (mniej promieni słonecznych ogrzewa bu-dynek) i konieczność zastosowania grubszej warstwy izolacji.

Korzyści płynące z projektu indywidualnego w standardzie pasywnym to:

• dostosowanie bryły do lokalizacji budynku na konkretnej działce uwzględniające: ustawienie budynku względem stron świata, zacienienie, na-chylenia terenu czy walory widokowe, w celu opty- malizacji energii cieplnej uzyskiwanej z promieni słonecznych;• uwzględnienie grubszych warstw izolacji prze-gród zewnętrznych, w szczególności dla ścian zewnętrznych – w przypadku wąskich działek oraz dla dachu – w przypadku ograniczeń MPZP dla wysokości budynku;• prawidłowe zaprojektowanie detali architek-tonicznych, pozbawionych mostków termicznych

rada 1 Zanim zakupisz działkę, przeanalizuj jakie daje ona możliwości pod kątem usytuowania budynku względem stron świata.rada 2 Zanim wybierzesz projekt gotowy, zwróć uwagę, by większość okien była po stronie po- łudniowej. rada 3 Zanim usuniesz wysokie drzewa liściaste, zastanów się, czy nie będą one idealnym roz- wiązaniem, by zacienić Twoją elewację od strony południowej latem.rada 4 zanim zakupisz działkę, przeanalizuj jakie daje ona możliwości pod kątem zacienienia bu-dynkami sąsiadującymi z nią i zastanów się, czy w przyszłości „nowy” sąsiad nie zacieni Twojego budynku. rada 5 Zanim wybierzesz technologię budowy, przeanalizuj wszystkie detale architektoniczne i konstrukcyjne (posadowienie budynku, połączenie ściany z dachem, montaż okien) pod kątem ceny i trudności wykonawczych.rada 6 Zwróć uwagę na czas budowy w różnych technologiach.rada 7 Zanim rozpoczniesz budowę, uwzględnij w projekcie odpowiednie grubości izolacji.rada 8 Przeanalizuj, co jest dla Ciebie bardziej ekonomiczne – mniejsza ilość droższej izolacji czy większa ilość izolacji tańszej.rada 9 Nie bazuj tylko na współczynniku przenikania ciepła dla całego okna podawanym przez producenta - Uw. Oblicz współczynnik okna na podstawie szyby i ramy jakie kupujesz.rada 10 Zweryfikuj szyby i ich współczynniki g, zanim kupisz okna.rada 11 Sprawdź referencje firmy montującej stolarkę okienną i drzwiową.rada 12 Sprawdź czy w technologii, w której budujesz dom, jesteś w stanie zamontować okna i rolety.rada 13 Przeanalizuj detale architektoniczne Twojego budynku i sprawdź, czy wszystkie połącze-nia budynku można wykonać szczelnie.

- miejsc, przez które ciepło ucieka z budynku;• optymalizacja powierzchni użytkowej budynku poprzez eliminację zbędnych przestrzeni komu-nikacyjnych (korytarze i przejścia), co zwiększa funkcjonalność budynku, obniża rachunki za ener- gię i zmniejsza koszt budowy;• uwzględnienie na wstępnym etapie projek-tu koncepcyjnego instalacji i materiałów nie- zbędnych do uzyskania wyższej charakterystyki energetycznej budynku (w szczególności zapro-jektowanie odpowiedniej grubości kanałów wentylacji mechanicznej i ich tras, uwzględnienie pomieszczeń technicznych przeznaczonych na system wentylacji z rekuperacją).

Kupując projekt gotowy, inwestorzy często nie ana-lizują kształtu działki i jej rozmieszczenia względem

stron świata. Przez to często dochodzi do sytuacji, gdzie duże okna “wypadają” po stronie północnej, co powoduje niepotrzebne straty energii. Każda działka inwestycyjna ma także inną okolicę, ukształ- towanie terenu oraz zacienienie od obiektów sąsia-dujących. Te elementy również wpływają na bilans energetyczny budynku i często są one niekorzystne (np. elewacja frontowa od strony południowej). W takiej sytuacji to właśnie architekt musi znaleźć takie rozwiązanie, by nie generując dodatkowych kosztów inwestycyjnych, nadal osiągnąć standard pasywny, przy jednocześnie funkcjonalnym rozplanowaniu wnętrz. Dlatego często dopiero po wielu spotkaniach z inwestorem i przedstawieniu mu kilku wersji projektów koncepcyjnych można osiągnąć efekt, którym będzie dom zarówno pięk- ny, komfortowy jak i pasywny.


Szczelność budynków to nowy termin, pojawiają-cy się coraz częściej w branży budowlanej. Popu- larności nabierają również testy szczelności tzw. Bloower Door Test. Przed rozpoczęciem budowy, a nawet przed rozpoczęciem projektowania, na-leży „zaplanować” szczelność budynku i omówić ją zarówno z projektantem, jak i wykonawcą.

Jak uzyskać szczelność budynku?

Szczelną powłokę budynku należy odpowiednio zaplanować już na etapie projektowania. Do jej weryfikacji na etapie projektowym służy tzw. „meto-da flamastra” (zwana też „metodą ołówka”). Na-zwa metody pochodzi stąd, że od wewnątrz bu-dynek powinien posiadać nieprzerwaną warstwę izolacji powietrznej, a zatem projekt budynku moż-na obrysować bez oderwania flamastra/ołów-ka od kartki papieru, co pokazane zostało na schemacie.

Jeżeli każde połączenie budynku zostało odpowiednio zaprojektowane przy użyciu trwałych ma-teriałów, to budynek (przy skrupulatnym i dokład-nym wykonawstwie) będzie szczelny.Za szczelność budynków odpowiedzialne są ma-teriały stosowane głównie po wewnętrznej stronie przegród budowlanych, takie jak tynki wewnętrzne, folie paroszczelnie, twarde płyty drewniane (OSB, sklejki), czy beton. Ważne jest, by miejsca, które mogą stanowić wyzwanie dla wykonawcy były dokładnie rozrysowa- ne i omówione z nim już na etapie projektowym. To jest oczywiście trudne, jeśli inwestor korzysta z gotowych projektów. Brak projektów detali architektonicznych, przy ograniczonym doświadczeniu (lub woli) wykonawcy, może prowadzić do problemów w trakcie budowy. Im później na etapie projektowania i budowy zajmiemy się zagadnieniem szczel-ności powietrznej, tym większe wyzwanie i koszty ono powoduje.

wykonawstwo i materiały

Jakość użytych materiałów do zapewnienia szczelności powietrznej budynku, decyduje o tym, jak długo budynek pozostanie szczelny. Dobrze położone tynki bez pęknięć, bardziej wytrzymałe folie i taśmy zapewnią szczelność budynku na dłu-gie lata. Pierwsze budynki pasywne, które powstały na początku lat dziewięćdziesiątych w Darmstadt, są systematycznie badane pod kątem szczelności powietrznej i po 23 latach nadal przechodzą testy pozytywnie.

szczelność budynkuznaczenie, uzyskiwanie, pomiararchitekt Agnieszka FigielekCertyfikowany Europejski Projektant Budownictwa Pasywnego PHI w Darmstadt

Jednym z ważniejszych elementów zapewniają-cych szczelność jest wybór odpowiednich okien i ich montaż. Nawet najlepsze okno, zamontowane niepoprawnie, będzie generować straty. Podczas montażu okna należy pamiętać o takich elemen-tach jak folie paroizolacyjne, taśmy rozprężne czy pianki niskorozprężne. Wybierając okna do do- mów pasywnych, należy zwrócić uwagę na ich szczelność. Trudno jest przebadać okno samemu, ale odpowiedni zapis w umowie kupna stolar-ki (np. wymagający przejścia testu szczelności) z pewnością zabezpieczy inwestora przed naby- ciem nieodpowiedniego produktu. Ważna jest kon-strukcja okna, odpowiednie uszczelki, zapewnia-jące szczelność na połączeniu ościeżnicy i skrzydła, jak również odpowiednie osadzenie (wklejenie) pakietu szybowego w ramie okiennej.Równie ważne jest wykonawstwo samego budyn-ku. Coraz więcej firm budowlanych ma świado-mość wymagań związanych z budową domów pasywnych i energooszczędnych. Przy wyborze wykonawcy warto jednak zapytać o jego doświad-

czenie z pracą w konkretnej technologii. Warto też korzystać z usług Certyfikowanych Rzemieślników Budownictwa Pasywnego. Są to osoby i firmy, które przeszły szkolenie organizowane przez Polski Insty-tut Budownictwa Pasywnego i Energii Odnawialnej (PIBPiEO) i z pewnością mają sporą wiedzę, na jakie elementy w budynku zwrócić szczególną uwagę.

test szczelności

Głównym zadaniem testu szczelności, jest spraw- dzenie jakości wykonanych prac budowlanych. Częstym błędem jest wykonanie go w zbyt późnej fazie budowy, co uniemożliwia naprawienie nie- szczelności. Pierwszy test powinien odbyć się na etapie szczelnego zamknięcia budynku przed pra-cami wykończeniowymi, wtedy, gdy budynek ma wytynkowane ściany, szczelnie ułożone i poskle- jane folie paroizolacyjne, zamontowane okna, uszczelnione przebicia instalacji. Jeśli pierwszy test szczelności odbędzie się po montażu np. płyt kar-tonowo - gipsowych (g - k) na poddaszu i zostaną


wykryte nieszczelności na foliach paroizolacyjnych (ułożonych pod płytami g-k), koszty związane z demontażem i ponownym montażem płyt g-k będą wysokie.Zanim zdecydujemy się na pierwszy test szczelności, warto przyjrzeć się, jak wykonane są przebicia in-stalacji przez przegrody zewnętrzne budynku oraz czy folie, płyty OSB i tynk połączone są w sposób ciągły. Spostrzeżone „niedoróbki” należy zgłaszać wykonawcy od razu. Obniży to koszt naprawy i ograniczy późniejsze błędy. Zwykle uwzględnienie w umowie z wykonawcą zapisu wymagającego przejścia przez budynek testu szczelności, daje in-westorom ważny argument motywujący wykonaw-cę do należytej staranności.do przeprowadzenia testu szczelności budynek powinien być odpowiednio przygotowany. Należy sprawdzić, czy w toaletach i kanalizacji jest woda. Jeśli woda nie jest jeszcze podłączona należy o tym poinformować firmę wykonującą po-miar. Fachowcy będą wtedy przygotowani, by na test wziąć ze sobą odpowiedni sprzęt do zatkania przewodów. W czasie testu szczelności wszystkie okna i drzwi powinny być zamknięte. Zamyka się również otwory celowo wykonane w obudowie budynku: w przypadku budynków z wentylacją mechaniczną są to otwory doprowadzające i od-prowadzające powietrze do rekuperatora.Po zakończeniu testu szczelności powinien zostać sporządzony raport. Jest on szczególnie ważny dla wykonawcy, ponieważ dzięki niemu może on po-prawić błędy. Dobrą praktyką jest uczestnictwo wykonawcy w czasie wykonywania testu szczel-ności.

rada 1 Sprawdź, czy w projekcie rozwiązane są wszystkie detale architektoniczne za- pewniające szczelność budynku.rada 2 Przeanalizuj, jakich materiałów użył projektant, by zapewnić szczelność w budyn-ku.rada 3 Dowiedz się, w jaki sposób zostaną połączone ze sobą elementy Twojego bu-dynku.rada 4 Sprawdź producenta okien, czy daje gwarancję na okna pod kątem ich szczelno- ści podczas Bloower Door Test. rada 5 Sprawdź, czy firma budująca dla Ciebie ma doświadczenie w budynkach pa-sywnych i czy wie, w jaki sposób zapewnić szczelne połączenia.rada 6 Wykonaj test szczelności przed osta- tecznym wykończeniem budynku, na tzw. etapie budowlanym.rada 7 Przed testem szczelności sprawdź, czy wszystkie przejścia przez zewnętrzne przegro-dy (fundament, ściany, dach) są wykonane w sposób szczelny (nieestetyczne połączenie taśm widoczne na pierwszy rzut oka, odcho-dzący tynk, brak tynku).rada 8 Przygotuj budynek na test szczelności – zamknij wszystkie okna.rada 9 Zlokalizowane nieszczelności należy udokumentować: opisać, wykonać zdjęcia po to, by wykonawca mógł je naprawić.

szczelny budynek vs wentylacja mechaniczna

Każdy budynek pasywny wymaga wentylacji me-chanicznej nawiewno-wywiewnej z odzyskiem ciepła (tzw. rekuperacją). W budynku tradycyj-nym świeże powietrze dostaje się do wnętrza przez nieszczelności, a usuwane jest poprzez kominy wentylacyjne. Budynek szczelny jest pozbawiony takich nieszczelności, a zatem musi posiadać sys-tem wentylacji doprowadzający świeże powie-trze i usuwający powietrze zużyte. W tej sytuacji można by pomyśleć o otworach w elewacji, do-prowadzających świeże powietrze i tradycyjnych kominach wentylacyjnych, usuwających powietrze zużyte. Czy takie rozwiązanie miałoby sens w budynku energooszczędnym lub pasywnym, gdzie zależy nam na eliminacji każdego miejsca, przez które bezpośrednio ucieka nam ciepło czy wpada zimno? Takie rozwiązanie byłoby nieefek- tywne i powodowałoby duże straty ciepła. Co więcej, do prawidłowego funkcjonowania wen-tylacja mechaniczna z rekuperacją wymaga, by budynek był szczelny. Jeśli tak nie jest, system wen-tylacji mechanicznej będzie mniej sprawny, gdyż do wnętrza budynku przez niekontrolowane nieszczelności będzie dostawało się dodatkowe świeże powietrze lub uciekało powietrze ciepłe zużyte. Im więcej nieszczelności w bryle budynku, tym odzysk ciepła z wentylacji będzie mniejszy.

Podsumowując, decydując się na szczelny bu-dynek, musimy pamiętać o konieczności użycia systemu wentylacji mechanicznej z rekuperacją, by zapewnić odpowiednią jakość powietrza. Z kolei planując wentylację mechaniczną z rekuperacją, należy pamiętać, by budynek był szczelny, inaczej system będzie działał nieefektywnie.

Ciekawostki z Polski i ze świata150

Budynki pasywne projektowane i budowane w Europie Zachodniej mają coraz to śmielsze formy architektoniczne. Zgodnie z zasadą mówiącą, że im bardziej skomplikowana jest bryła, tym trudniej zaprojektować i wybudować obiekt w standardzie pasywnym, rozbudowane formy architektoniczne wymagają bardziej zaawansowanych technologii. Jednym z takich rozwiązań, pojawiających się coraz częściej w budynkach pasywnych, są ogrody zimowe.

Możemy wyróżnić dwa typy ogrodów zimowych. Pierwszy z nich to ogrody zimowe wydzielone z części ogrzewanej budynku i mające formę przylegającej do budynku altany. Drugi rodzaj, to ogrody, które znajdują się w ogrzewanej części budynku, gdzie strefa mieszkalna przenika się bez-pośrednio z ogrodem zimowym. Pierwsze rozwiąza-nie nie stwarza żadnych problemów projektowych i wykonawczych. Już pierwsze budynki pasywne

ogrody zimowe



w Darmstadt miały właśnie takie rozwiązanie od strony północnej. Ogród zimowy był poza strefą ogrzewaną, w związku z czym miał niewielki wpływ na bilans energetyczny budynku (chroniąc północ-ne elewacje od wiatru, nieznacznie polepszał bi-lans). Drugie rozwiązanie jest znacznie trudniejsze i wymaga bardziej zaawansowanej technologii. Gdy ogród zimowy jest częścią ogrzewaną budyn-ku pasywnego, straty jakie generuje zimą wlicza się do bilansu energetycznego całego budynku. Straty te należy uwzględnić już na etapie projek-towania i w odpowiedni sposób zrekompensować, na przykład dodatkową izolacją ścian czy dachu w innej części domu. Ogród zimowy jest częścią obiektu zbudowaną praktycznie z samych okien czyli profili (ram) i szkła. Bardzo dobre okna dostępne na rynku (o współczynniku U=0,8W/m2K) mają około ośmiokrotnie gorsze parametry przenikania ciepła niż ściany budynku pasywnego (o współczynniku U=0,1W/m2K). Szklana powierzchnia ścian i da-

chu zawsze będzie więc zimą generowała większe straty. Aby te straty ograniczyć, komponenty, z ja-kich ogród zimowy będzie zbudowany, muszą po-siadać jak najwyższe parametrach energetyczne.

Wiele rozwiązań ogrodów zimowych oferowanych na rynku nie ma szans na spełnienie kryteriów standardu pasywnego. Co więcej, nawet jeśli ogród zi-mowy będzie posiadał doskonałe parametry ram i szyb (trójwarstwowe szklenie), to mimo to może on znacznie pogorszyć charakterystykę energetyczną budynku poprzez obniżenie jego szczelności.

Okna w budynku pasywnym muszą być szczelne i ta sama zasada dotyczy ogrodu zimowego. Jeśli połączenia występujące w ogrodzie zimowym nie będą szczelne, budynek nie przejdzie testu szczel-ności, a więc nie spełni podstawowego kryte- rium standardu pasywnego. Dlatego równie waż-nym aspektem, co parametry energetyczne, jest

jakość montażu ogrodu zimowego. Konstrukcja takiego ogrodu z racji grubości ram i przeszkleń będzie miała znaczny ciężar, dlatego ważne jest odpowiednie połączenie ogrodu zimowego z resz-tą budynku. Niewłaściwe połączenie z pewnością doprowadzi do powstania mostków termicznych lub nieszczelności. Jednocześnie, bardzo ważne jest zapewnienie odpowiedniego zacienienia ogrodu zimowego, szczególnie jeśli zlokalizowany jest on od strony południowej. Brak markiz, żaluzji, czy rolet doprowadzi latem do przegrzewania się pomieszczeń połączonych z wnętrzem ogrodu.

Ogród zimowy w domu pasywnym wymaga bardziej zaawansowanej technologii, przemyśle-nia jego lokalizacji, odpowiedniego montażu, jak również zastosowania systemów zacienia. Jednak pomieszczenie tego typu jest wyjątkowo atrakcyj- ne, tworząc strefę relaksu, będącą częścią domu i łączącą strefę wnętrza z otaczającą przyrodą.

ekologiczne, oszczędne. · poradnik jak tanio i bez problemów zbudować obiekt w standardzie ......

Documents

Transcript of ekologiczne, oszczędne. · poradnik jak tanio i bez problemów zbudować obiekt w standardzie ......