EK-1: BETON YOLLAR TEKNiK MARLAR Bİ İĞİ Ş İ · Çimentolar, TS EN 197-1 standartlar ına...

EK-1: BETON YOLLAR TEKNiK ŞARTNAMESi HAKKINDA TÜRK MÜŞAVİR MÜHENDİSLER

VE MİMARLAR BİRLİĞİ GÖRÜŞLERİ

Sayfa 2 of 73

BETON YOLLAR TEKNİK ŞARTNAMESİ

KARAYOLLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME DAİRESİ BAŞKANLIĞI

ii

KISIM 430 – BETON YOLLAR

430.1 GİRİŞ ................................................................................................................................... 6

430.2 BETON BİLEŞEN MALZEMELERİ İÇİN GEREKLİLİKLER .............................................................. 6

430.2.1 ÇİMENTO ....................................................................................................................... 7

430.2.1.1 Çimentonun Fiziksel, Mekanik ve Kimyasal Özelikleri ....................................................... 7

430.2.1.2 Çimentodan Numune Alınması ve Uygunluk Testlerinin Yapılması .................................. 7

430.2.1.3 Çimento Seçimi .................................................................................................................. 7

430.2.1.4 Betona Puzolanik Malzeme İlave Edilmesi ........................................................................ 8

430.2.1.5 Çimentonun Depolanması ................................................................................................. 8

430.2.2 AGREGALAR ................................................................................................................... 8

430.2.2.1 Agrega Ocakları ................................................................................................................. 9

430.2.2.2 Alkali-Silika Reaksiyonu ..................................................................................................... 9

430.2.2.3 Agregaların Fiziksel, Mekanik Özellikleri .........................................................................10

430.2.2.3.1 İnce Agregalar ........................................................................................................................ 10

430.2.2.3.2 İri Agregalar ........................................................................................................................... 11

430.2.2.4 Agregaların Kimyasal Özellikleri ......................................................................................12

430.2.2.5 Agrega Seçimi ..................................................................................................................13

430.2.3 BETON KARMA SUYU .................................................................................................... 13

430.2.3.1 Beton Karma Suyunun Özellikleri ....................................................................................13

430.2.3.1.1 Priz Süresi ve Dayanıma Etkisi ............................................................................................... 14

430.2.3.1.2 Karışım Suyuna Ait Kimyasal Özellikler .................................................................................. 14

430.2.3.1.3 Zararlı Kirlenme ..................................................................................................................... 15

430.2.3.1.4 Numune Alma ........................................................................................................................ 15

430.2.4 BETON KİMYASAL KATKI MADDELERİ ............................................................................ 15

430.2.4.1 Kimyasal Katkı Kullanımı ve Özellikleri ............................................................................15

430.2.4.2 Akışkanlaştırıcı Katkılar ....................................................................................................15

430.2.4.3 Hava Sürükleyici Katkılar .................................................................................................16

430.2.4.4 Priz Geciktirici Katkılar .....................................................................................................16

430.2.4.5 Kimyasal Katkı Kullanım Miktarı ......................................................................................16

430.2.4.6 Kimyasal Katkı Maddelerinin Testi İçin Numune Gönderilmesi ......................................16

430.2.5 BETON MİNERAL KATKI MADDELERİ .............................................................................. 16

430.2.6 LİFLER .......................................................................................................................... 17

430.3 BETON YOL KAPLAMALARI İÇİN GEREKLİLİKLER .................................................................. 17

430.3.1 BETON TASARIMI VE GEREKLİLİKLER ............................................................................. 17

430.3.1.1 Bağlayıcı Malzeme İçeriği ................................................................................................18

430.3.1.2 Agrega Karışımı ................................................................................................................19

iii

430.3.1.3 Su / Çimento Oranı ve Kıvam ...........................................................................................20

430.3.1.4 Klor İçeriği ........................................................................................................................21

430.3.1.5 Hava İçeriği ......................................................................................................................21

430.3.1.6 Betonun Donma-Çözünme ve Buz Çözücü Maddelere Karşı Dayanımı ...........................22

430.3.1.7 Betonun Dayanım Özellikleri ...........................................................................................22

430.3.1.7.1 Basınç Dayanımı ..................................................................................................................... 23

430.3.1.7.2 Eğilme Dayanımı .................................................................................................................... 25

430.3.1.7.3 Yarmada Çekme Dayanımı ..................................................................................................... 25

430.4 BETON YOL KAPLAMALARINDA KULLANILAN DİĞER MALZEMELER İÇİN GEREKLİLİKLER ....... 26

430.4.1 BETON KİMYASAL KÜR MADDELERİ .............................................................................. 26

430.4.2 TEMEL AYIRMA ELEMANLARI ........................................................................................ 27

430.4.3 KAYMA DEMİRLERİ (DOWELS) ....................................................................................... 28

430.4.4 BAĞLANTI (ANKRAJ) DEMİRLERİ (TIE BARS) ................................................................... 28

430.4.4.1 Yapıştırıcılı Ankrajlar ........................................................................................................29

430.4.4.2 Betonlanmış Ankrajlar .....................................................................................................29

430.4.4.3 Vidalı Ankrajlar ................................................................................................................29

430.4.4.4 Kayma ve Bağlantı Demirlerinin Epoksi ile Kaplanması ...................................................29

430.4.5 BETON ÇELİK ÇUBUKLARI (REINFORCING BARS) ............................................................. 33

430.4.6 DERZ SIZDIRMAZLIK MALZEMELERİ ............................................................................... 33

430.5 DENEME YOLU YAPIMI ...................................................................................................... 34

430.6 BETON YOL KAPLAMALARININ İMALATI ............................................................................. 35

430.6.1 BETON ÜRETİMİ ........................................................................................................... 35

430.6.1.1 Bileşenlerin Tartılması .....................................................................................................35

430.6.1.2 Betonun Karıştırılması .....................................................................................................37

430.6.2 BETON YOL KAPLAMALARININ YAPILMASI .................................................................... 37

430.6.2.1 Genel ...............................................................................................................................37

430.6.2.2 Betonun Taşınması ..........................................................................................................38

430.6.2.3 Sabit ve Kayar Kalıp Kullanımı..........................................................................................38

430.6.2.3.1 Sabit Kalıplar .......................................................................................................................... 38

430.6.2.3.2 Kayar Kalıplar ......................................................................................................................... 40

430.6.2.4 Temel Ayırma Elemanlarının Yerleştirilmesi ....................................................................40

430.6.2.5 Kayma Demirleri (Dowels) ve Bağlantı Demirlerinin (Tie-bars) Yerleştirilmesi ...............40

430.6.2.6 Beton Yol İmalatı ..............................................................................................................41

430.6.2.7 Betonun Sıkıştırılması ......................................................................................................42

430.6.2.8 Kaplamanın Bitirilmesi .....................................................................................................42

430.6.2.8.1 Görünür Agregalı Yüzey Elde Edilmesi ................................................................................... 42

430.6.2.8.2 Çelik Fırça İle Yüzeyin Bitirilmesi ............................................................................................ 44

iv

430.6.2.8.3 Diğer Yöntemler (Suni Çim, Telis v.s.) İle Yüzeyin Bitirilmesi ................................................ 46

430.6.2.9 Normal Hava Sıcaklıklarında Beton Uygulaması ..............................................................46

430.6.2.9.1 Düşük Sıcaklıklarda Beton Dökümü ....................................................................................... 47

430.6.2.9.2 Yüksek Sıcaklıklarda Beton Dökümü ...................................................................................... 47

430.6.2.10 Beton Yerleştirme Makinaları ......................................................................................48

430.6.3 DERZLERİN KESİMİ, TEMİZLENMESİ VE DOLDURULMASI ................................................ 49

430.6.3.1 Büzülme Derzleri.............................................................................................................50

430.6.3.2 İnşaat Derzleri ..................................................................................................................51

430.6.3.3 Derzlerin Doldurulması ....................................................................................................51

430.6.4 KORUMA ÖNLEMLERİ / BAKIM ..................................................................................... 52

430.6.4.1 Kaplama Yapımı Sırasında ve Sonrasında Koruma Tedbirleri ..........................................53

430.6.4.2 Bitirme ve Bakım Uygulaması ..........................................................................................53

430.6.4.2.1 Su Kürü ................................................................................................................................... 54

430.6.4.2.2 Su Tutucu Örtü Kullanılması................................................................................................... 54

430.6.4.2.3 Plastik Örtü İle Kapatılması .................................................................................................... 54

430.6.4.2.4 Bakım Kimyasallarının Uygulanması ...................................................................................... 55

430.6.4.2.5 Yağmur ve Bakım Koruma Çadırları ....................................................................................... 56

430.7 KALİTE KONTROL DENETİMLERİ ......................................................................................... 56

430.7.1 BAŞLANGIÇ (TASARIM) TESTLERİ ................................................................................... 57

430.7.1.1 Malzeme Deneyleri..........................................................................................................58

430.7.1.2 Taze Beton Deneyleri.......................................................................................................59

430.7.1.3 Sertleşmiş Beton Deneyleri .............................................................................................59

430.7.2 FABRİKA ÜRETİM KONTROLÜ ........................................................................................ 60

430.7.3 YAPIM AŞAMASINDA ve TAMAMLANMIŞ BETON YOL KAPLAMALARINDA YAPILACAK KALİTE KONTROL İNCELEMELERİ (İÇ DENETİM TESTLERİ ve KONTROL DENEYLERİ) ......... 60

430.7.3.1 Taze Beton Testleri ..........................................................................................................61

430.7.3.2 Sertleşmiş Beton Testleri .................................................................................................62

430.7.3.2.1 Beton Kaplamanın Dayanımı ................................................................................................. 62

Beton Kaplamanın Basınç Dayanımının Tayini ............................................................... 62 430.7.3.2.1.1

Beton Kaplamanın Yarmada Çekme Dayanımı Tayini .................................................... 63 430.7.3.2.1.2

430.7.3.2.2 Beton Kaplamanın Yoğunluğu................................................................................................ 64

430.7.3.2.3 Beton Kaplamanın Hava Boşluk Parametreleri ...................................................................... 64

430.7.3.2.4 Beton Kaplamanın Kalınlığı .................................................................................................... 65

430.7.3.2.5 Beton Kaplama Profilinin Kontrolü ........................................................................................ 66

430.7.3.2.6 Beton Kaplamanın Genişlik Kontrolü ..................................................................................... 66

430.7.3.2.7 Beton Kaplamanın Yüzey Pürüzlülüğü (Roughness) .............................................................. 66

430.7.3.2.8 Kayma Direnci (Yol tutuş) ...................................................................................................... 67

v

430.7.3.2.9 Kaplama Yüzeyindeki Makro Doku Derinliği .......................................................................... 67

430.7.3.2.10 Beton Kaplamanın Donma Çözülme Direnci .......................................................................... 68

430.7.3.2.11 Beton Kaplamanın Çivili Lastiklere Karşı Aşınma Direnci Tayini............................................. 68

430.7.3.2.12 İki Beton Katman Arasındaki Bağ ........................................................................................... 69

430.7.3.2.13 Kayma Donatısı ve Bağ Demirlerinin Konumları .................................................................... 69

430.8 KESİNTİLER ........................................................................................................................ 69

430.8.1 BETON KAPLAMANIN KAROT BASINÇ DAYANIMININ ŞARTNAME DEĞERLERİNİN ALTINDA KALMASI ...................................................................................................................... 70

430.8.2 BETON KAPLAMA KALINLIĞININ ŞARTNAME DEĞERLERİNİN ALTINDA KALMASI ............. 71

430.8.3 BETON KAPLAMA BOYUNA YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNÜN ŞARTNAME DEĞERLERİNİN ÜSTÜNDE KALMASI ...................................................................................................... 72

Sayfa 6 / 73


430.1 GİRİŞ

Beton (rijit kaplamalı) yollar, çimento betonu ile yapılan ve üzerlerinden geçen dingil yüklerini tabana ileten bir üstyapı kaplama ürünüdür. Bu yollar üstyapı tabanı üzerine yerleştirilen granüler alt temel/temel tabakası, zayıf beton tabakası veya bitümlü tabaka üzerine serilmiş beton plaklardan oluşur.

Beton üstyapı tipleri:

Derzli Donatısız Beton Kaplama,

Derzli Donatılı Beton Kaplama,

Sürekli Donatılı Beton Kaplama.

Silindirle Sıkıştırılmış Beton Kaplamalardır.

Bu kısım kapsamında; “Derzli Donatısız Beton Kaplama” yapım işleri ele alınmıştır.

Yol kaplama betonundan yüksek beklentiler ve gereksinimler söz konusudur. Beton kaplama, gittikçe artan trafiğin statik ve dinamik yüklerinin yanı sıra hava ve çevre şartlarına, don ve buz çözücü tuz etkilerine, kaplamada sürekli değişen sıcaklık ve nem etkilerine karşı, dayanıklılık ve sağlamlık göstermek zorundadır.

Taze betonda;

Homojenlik,

İyi işlenebilirlik,

Yeterli işlenebilirlik süresi,

Kayar kalıp finişerin kullanımı nedeniyle yaş halde betonun şeklini koruması sağlanmalıdır.

Sertleşmiş beton ve bitmiş kaplamalarda;

Basınç dayanımı,

Eğilme dayanımı,

Yarma dayanımı,

Aşınma dayanımı,

Don dayanımı,

Uygun yüzey özellikleri ( düzgünsüzlük, lastik- yol gürültüsü, kayma direnci, yüzey suyu drenajı) sağlanmalıdır.

430.2 BETON BİLEŞEN MALZEMELERİ İÇİN GEREKLİLİKLER

İstenen taze ve sertleşmiş beton özellikleri, standartlara ve gereksinimlere uygun beton bileşen malzemelerinin kullanımı ve uygun bir beton karışım dizaynı ile elde edilebilir. Yol kaplama betonunda kullanılan çimento, agrega, su, kimyasal ve mineral katkı maddeleri için gereklilikler aşağıda ele alınmaktadır.

Sayfa 7 / 73

430.2.1 ÇİMENTO

Beton yol kaplamalarının üretiminde kullanılacak çimentolar, TS EN 197-1 standardına uygun olmalı ve CE işaretlemesi ve etiketlemesi olmayan çimentolar kullanılmamalıdır.

Çimento özellikleri ile ilgili genel gereksinimler KYTŞ-2013 (Karayolu Teknik Şartnamesi (2013))Bölüm 308.02.01de verilmiştir.

430.2.1.1 Çimentonun Fiziksel, Mekanik ve Kimyasal Özelikleri

Çimento’nun fiziksel, mekanik ve kimyasal özelikleri KYTŞŞ-2013 Bölüm 308.02.01 ve Tablo 308-1, Tablo 308-2, Tablo 308-3 ve Tablo 308-4 de verilmiştir.

430.2.1.2 Çimentodan Numune Alınması ve Uygunluk Testlerinin Yapılması

Beton üretiminde kullanılacak çimento; üretim yerinden şantiyeye getirildikten sonra şantiye sahasında uygun olarak depo edilip muhafaza edilecektir. Bu çimentolardan KYTŞ-2013 Bölüm 308.02.01.02 belirtilen esaslar dahilinde numuneler alınacak ve ilgili testler yapılacaktır.

Çimentolar, TS EN 197-1 standartlarına uygunluğu tespit edilmeden kullanılmayacaktır.

430.2.1.3 Çimento Seçimi

Beton yollarda kullanılacak olan beton, maruz kalacağı çevresel etkiler göz önüne alındığında herhangi bir yapıdaki klasik betona kıyasla çok daha farklı özelliklere sahip olması gerektiğinden, çimento tipi seçiminde dikkat edilmesi gereken hususlar bulunmaktadır. Beton yollarda farklı çevresel etki sınıflarına maruz kalacak betonlar için kullanılması önerilen çimento tipleri TS EN 206, TS 13515, TS 13353 standartlarında yer alan ve KYTŞ-2013 Tablo 308-25-a, Tablo 308-25-b,Tablo 308-25-c’e göre seçilecektir.

Ayrıca çimento seçiminde, yapım (inşaat) yöntemi, beton yapının kullanım amacı, kür şartları, yapı boyutları (ısı gelişimi), bileşenlerden kaynaklanan alkaliler ile agrega arasında etkileşme olması ihtimali gibi hususlar göz önüne alınmalıdır.

TS EN 197-1 standardının gereklerine ilave olarak, yol betonlarında kullanılan çimentonun ilk priz süresi 2 saatten önce gerçekleşmemelidir (Dayanım sınıfı 42,5 R olan erken dayanımı yüksek çimentolar için geçerli değildir). Böylece betonun Rötre eğilimi azaltılmakta ayrıca yeterince uzun bir süre için işlenebilirlik sağlanması beklenmektedir. Aynı zamanda bu hedefleri karşılamak için çimento 80°C’den daha düşük sıcaklıkta kullanılmalıdır. Ancak bu belirtilen kısıtlamalar trafiğe erken açılması gereken ve akışkanlaştırıcı kullanılan yüksek erken dayanımlı çimentolar için geçerli değildir.

Ayrıca yol kaplamasının iki tabaka halinde yapılması durumunda, her iki tabaka aynı tip ve dayanım sınıfında çimento ile üretilmedir.

Özellikle buz çözücü maddelerin de kullanıldığı, yüksek donma çözülme ve yüksek aşınma etkilerine maruz kalacak yol kaplamalarında, XF4 ve XM2 sınıfında belirtilen çimentolar kullanılacaktır.

Çimentonun “Alkali Oksit Eşdeğeri” (Na2O eşdeğeri) (Na2O+0,658 K2O) deneyi yaptırılacaktır.

Sayfa 8 / 73

Tablo 2.9 Alkali İçeriği Düşük Çimentoların Alkali İçeriği

Çimento Çimento alkali içeriği Na2O eşdeğeri (%) CEM I ≤ 0,60 CEM II ≤ 0,70

CEM III/ A ≤ 0,95

Kullanılacak olan agregada alkali-silika reaksiyonları sonucunda zararlı miktarda oluşma riski varsa, betonda bu riskin azaltılmasına yönelik 430.2.2.2. bölümünde anlatılan önlemler alınmalıdır.

430.2.1.4 Betona Puzolanik Malzeme İlave Edilmesi

Beton Yol Kaplamalarında, bağlayıcı malzemenin (CEM I türü portland çimento ise) %35’ine kadar öğütülmüş granüle yüksek fırın cürufu yada bağlayıcı malzemenin %25’ine kadar uçucu kül kullanılması uygundur. Alkali Silika Reaksiyonuna karşı direnç sağlamak, hidratasyon ısısını düşürmek için daha yüksek dozlarda kullanılabilir.

Sıcak havalarda, öğütülmüş granüle yüksek fırın cürufu %50’ye kadar kullanılabilir.

Puzolanik malzemelerin kullanım şartları için TS EN 206 ve TS 13515 standardına uyulmalıdır. Puzolanik malzeme kullanımında, çevresel etki sınıfları dikkate alınarak, TS EN 206 ve TS 13515 standartlarında tariflendiği şekilde, su/çimento oranı hesaplanmalı ve minimum dozaj şartları sağlanmalıdır.

Kullanılan puzolanik malzemeler CE Belgeli olmalıdır. CE Belgeli puzolanik malzemelerin, ilgili standartların EK ZA’ sında belirtilen deneylerin yapıldığı ve sonuçların uygunluğu kontrol edilmelidir.

Beton santralinde karışıma Portland Çimentosu ve ayrıca bir ya da daha fazla puzolanik malzemenin ilave edilmesi yerine, hazır imal edilmiş katkılı çimento kullanılmasının avantajları vardır. Çimento fabrikasında, çimento ve puzolanik malzemenin karıştırılmasıyla elde edilen son ürünün kimyasal yapısı özenle bilerek dengelendiğinden uyumsuzluk sorunları azdır. Beton santralinde puzolanik malzemeler eklenmiş ürün ile kıyaslandığında, imal edilen katkılı çimento özelliklerinde daha az değişkenlik gözlemlenir.

430.2.1.5 Çimentonun Depolanması

Çimentonun depolanması ve muhafaza edilmesi KYTŞ-2013 Bölüm 308.03.01’e uygun olarak yapılmalıdır.

430.2.2 AGREGALAR

Agreganın niteliği ve özellikleri, taze ve sertleşmiş betonun karakteristik ve performans özelliklerini doğrudan ve önemli ölçüde etkilemektedir.

Beton yol kaplamalar için kullanılacak agrega temiz, sağlam, dayanıklı ve yoğun yapıda olmalı ve bünyesinde zararlı miktarlarda toz, çamur, kil veya organik orijinli yabancı maddeler bulundurmamalı, beton dayanıklılığını olumsuz yönde etkilememelidir.

Agraga özellikleri ile ilgili genel gereksinimler KYTŞ-2013 (Karayolu Teknik Şartnamesi (2013))Bölüm 308.02.02de verilmiştir.

Agregalar TS 706 EN 12620 standardına uygun ve CE belgeli olacaktır.

Sayfa 9 / 73

430.2.2.1 Agrega Ocakları

Agregalar; taş ocaklarından veya İdarenin yazılı izni alınmak üzere doğada karışık halde bulunan kum-çakıl ocak veya dere yataklarından sağlanacaktır.

Taş ocaklarından elde edilecek olan agrega; ocak taşının kırılmasıyla hazırlanacak ve en az kaba, orta ve ince agrega olmak üzere üç gruba ayrılacak, ayrı ayrı depo edilecek ve temiz olarak korunacaktır.

Ocak veya dere yataklardan temin edilen karışık haldeki doğal kum-çakıl agrega olduğu gibi kullanılmayacaktır. Doğada karışık halde bulunan bu doğal agrega, her zaman elenecek, yıkanacak, gerektiğinde kırılacak ve bu şartname hükümlerine uygun, en az kaba, orta ve ince agrega olmak üzere üç gruba ayrılacak, ayrı ayrı depo edilecek ve temiz olarak korunacaktır.

430.2.2.2 Alkali-Silika Reaksiyonu

Beton yol kaplamalarında kullanılan agregalar zararlı miktarda Alkali-Silika Reaksiyonuna (ASR) neden olacak reaktif silis mineralleri içermemelidir.

Riyolitik ve andezitik volkanik taşlar, andezitler, opal, çört, phyllite, riyolit ve sünger taşı, silisli kireç taşı ve kalsedonik çörtler, tridimit ile kristobalit esaslı mineraller içeren taş ocakları, malzeme ocağı olarak kullanılmamalıdır.

Kullanılacak her bir agrega fraksiyonu Alkali Silika Reaksiyonu (ASR) ve zararlı organik maddeler ve kil yönünden mutlaka test edilmelidir.

Alkali ile çözünebilen silika içerdiği bilinen veya belirli miktarda reaktif silis içerdiği bilinen agrega, beton yollarda aşağıdaki değerlendirmelere göre kullanılmalıdır.

1. TS 10088 EN 932-3’göre detaylı petrografik muayenede, agreganın mineral bileşiminde alkali silika reaksiyonuna neden olabilecek zararlı minerallere bakılmalıdır. Agregada Tablo 2.10’de verilen alkali silika reaksiyonuna neden olabilecek bir mineral tespit edildiğinde veya petrografik muayenenin yapılamadığı durumlarda agrega ile ilgili daha ileri araştırma için aşağıdaki işlemler takip edilmelidir.

2. Agreganın, zararlı mineraller içerdiği tespit edildiğinde, TS 2517’ye göre deneye tabi tutulmalıdır. Zararlı bölgede bulunan agregaların, betonda zararlı alkali silika reaksiyonuna neden olabileceği kabul edilir.

3. Agreganın, CANADA CSA23.2-25A, ASTM C1260, TS 13516 standartlarına uygun olarak hızlandırılmış harç çubukları yöntemi ile de alkali silika reaksiyonu bakımından değerlendirilmesi gerekir.

Bu deney yöntemine göre genleşme %0,10 ve altında ise malzemenin kullanımı uygun kabul edilecektir. Genleşme %0,20 ve bunun üzerinde ise malzeme kabul edilmeyecektir. Genleşme % 0,10 ve % 0,20 arasında ise ancak idarenin izni ile aşağıda belirtilen şartların sağlanması halinde izin verebilir.

4. Zararlı agrega içerdiği belirlenen betonlarda, tüm bileşenlerden toplam alkali içeriği 3,0 kg/m3

değerini aşmamalıdır. Eğer ASR riski tespit edilmiş ise ve zararlı agrega içerdiği belirlenen betonlarda tüm bileşenlerden gelen toplam alkali içeriği 3,0 kg/m3 değerini aşıyorsa, kullanılması düşünülen alkali içeriği düşük çimentolar (Tablo 2.9) veya katkılı çimento veya puzolanik malzemeler ile hızlandırılmış harççubukları yöntemi kullanarak deneyler yapılmalı ve ASR’nin

Sayfa 10 / 73

zararsız (genleşmenin %0,10’un altına düşürüldüğü) hale geldiği veya önlendiği deneylerle kanıtlanmalıdır.

Tablo 2.10 Betonda Zararlı Mertebede Genleşmeye Sebep Olabilecek Mineraller, Kayalar Ve Maddeler

Mineraller Opal, Tridimit, Kristobalit,

Kalsedon, kriptokristalin, mikrokristalin veya camsı kuvars, İri taneli kuvars (yoğun şekilde parçalanmış, granüle olmuş ve basınca maruz kalmış veya ikincil kapanımlarla zengin)

Asidik (Silisli), ara bileşimli (nötr) ve bazik volkanik camlar, damar kuvarsı Kayaçlar

Kayaç Reaktif Bileşen

Volkanik

Granodiyorit, şamokit, granit Basınca maruz kalmış kuvars; mikrokristalin kuvars Pumis (sünger taşı), riyolit, andezit, dasit, latit, perlit,

obsidiyen, volkanik tüf

Silisli veya ara bileşimli (nötr) silisce zengin volkanik camlar; devitrifiye camlar; tridimit

Bazalt Kalsedon, kristobalit, palagonit, bazik volkanik camlar

Metamorfik

Gnays, Şist Basınca maruz kalmış kuvars; mikrokristalin kuvars Kuvarsit Basınca maruz kalmış ve mikrokristalin kuvars; çört

Homfels, filit, arjilit Basınca maruz kalmış kuvars; mikrokristalin - kriptokristaklin kuvars

Sedimanter

Kumtaşı Basınca maruz kalmış ve mikrokristalin kuvars; çört; opal

Grovak Basınca maruz kalmış ve mikrokristalin - kriptokristaklin kuvars

Silttaşı Basınca maruz kalmış ve mikrokristalin - kriptokristaklin kuvars; opal Şeyl

Tilit Basınca maruz kalmış ve mikrokristalin - kriptokristaklin kuvars

Çört Kriptokristaklin kuvars; kalsedeon; opal

Çakmaktaşı Diyatomit Opal; kriptokristaklin kuvars

Killi dolomitik kireçtaşı ve kalsitik dolomit kuvars içeren killi kalsitik

dolomit Dolomit; kil mineralleri didolomitizasyona maruz kalmış

Diğer Maddeler Sentetik cam, silika jeli

430.2.2.3 Agregaların Fiziksel, Mekanik Özellikleri

430.2.2.3.1 İnce Agregalar

"D" değerinin 4 mm'den küçük veya 4 mm'ye eşit olduğu tane büyüklüğündeki agregalardır. İnce agregaya ait fiziksel ve mekanik özellikler Tablo 2.11’de verilmiştir.

Tablo 2.11 İnce Agregaya Ait Fiziksel ve Mekanik Özellikler

Deney Şartname Limiti Deney Standardı

1 Organik Madde (% 3’lük NaOH ile) Açık sarı renkten koyu olmayacak TS EN 1744-1

2 0,063mm Elekten Geçen Çok İnce Malzeme Muhtevası (% )* ≤ 4,0 TS EN 933-1

Sayfa 11 / 73


3 Alkali Silika Reaksiyonu (14 Günlük % Genleşme) ≤ 0,10 CANADA CSA23.2 25A

ASTM 1260 TS 13516

4 Su Emme, % ≤ 2,5 WA 24 2,5 TS EN 1097-6

5 Doygun Yüzey Kuru Birim Hacim Ağırlık (gr/cm3) ≥ 2,55 TS EN 1097-6 6 Metilen Mavisi, g/kg (MB) ≤ 1,0 TS EN 933-9

* Bu değer, kırılarak hazırlanan agregalarda kilden ileri gelmiyorsa (taş tozları ise) %2 artırılabilir.

* Ayrıca karışımdaki İnce malzeme içeriği (taze beton içindeki, tane büyüklüğü en fazla 0,125 mm olan katı malzemelerin toplam kütlesi) (çimento + mineral katkı + agrega ince kısmı); C50/60 MPa ve daha düşük dayanımlı, XF veya XM çevre etki sınıflarına maruz yol kaplama betonları için, aşağıdaki miktarları geçmeyecektir. (TS 13515)

Çimento dozajı (kg/m3) En fazla izin verilen ince malzeme içeriği ( kg/m3)

≤ 300 400

≥ 350 450

* İnce malzeme içeriği için üst sınır değerler 50 kg/m3 değerini aşmayacak şekilde aşağıda verilen miktarlar kadar artırılabilir; * Çimento dozajı 350 kg/m3’den daha fazla olduğunda, 350 kg/m3’den fazla olan miktar kadar, * Betonda tip II puzolanik malzeme (öğütülmüş yüksek fırın cürufu, uçucu kül, silis dumanı vb.)kullanılması durumunda, tip II katkı miktarı kadar. Not: Çimento dozajının 300 kg/m3 ve 350 kg/m3 arasında olması durumunda, Çizelge’de verilenlerden doğrusal enterpolasyon işlemi ile ara değerler belirlenebilir.

430.2.2.3.2 İri Agregalar

İri agregaya ait fiziksel ve mekanik özellikler Tablo 2.12’de verilmiştir.

Tablo 2.12 İri Agregaya Ait Fiziksel ve Mekanik Özellikler


1 Los Angeles Parçalanma Direnci (500 devir) % kütlece kayıp ≤ 30 (LA30) TS EN 1097-2

2 Micro Deval Aşınma Direnci % kütlece kayıp

≤ 25 (MDE25) TS EN 1097-1

3 Nordic Aşınma Direnci ≤ 19 AN19

TS EN 1097-9

4 Magnezyum Sülfat Değeri (Mg2SO4) % kütlece kayıp

≤ 18 (MS18) TS EN 1367-2

5 Donma ve Çözünme Direncİ 4,5

% kütlece kayıp ≤ 1 (F1) TS EN 1367-1

Sayfa 12 / 73


6 Kırılmışlık 2,3 Değeri, Ağırlıkça, %

Dmax ≥ 8mm agregaların kırılmışlık (tüm yüzeyi) değeri

≥ %50

Dmax ≥ 8mm karışımların toplam kırılmışlık (tüm yüzeyi)

değeri ≥ %35

Dmax ≤ 8mm karışımlarda D ≤ 8mm ve d ≥2mm boyutunda kırılmışlık (tüm yüzeyi) değeri

≥ %100

TS EN 933-5

7 Yassılık Endeksi, % ≤ 20 (Fl20) TS EN 933-3

8 Parlatmaya karşı Direnç (Cilalanma) Değeri

6,7, % ≥ 44 (PSV 44) TS EN 1097-8

9 Su Emme4, % ≤ 2,0

WA 24 2,0 TS EN 1097-6

10 Doygun Yüzey Kuru Birim Hacim Ağırlık

(gr/cm3) 2,55 TS EN 1097-6

11 Kil Topakları ve Ufalanabilir Taneler, % ≤ 0,5 ASTM C 142 TS 13516

12 Alkali-Silika Reaksiyonu (14 günlük % Genleşme) ≤ 0,10 CANADA CSA23.2- 25A

ASTM 1260 13 Hacim kararlığı - kuruma büzülmesi % ≤ 0,075 TS EN 1367-4

14 0,063mm elekten geçen çok ince malzeme muhtevası , % ≤ 0,51

TS EN 933-1 1 Bu değer kırılarak hazırlanan agregalarda kilden ileri gelmiyorsa (taş tozu ise) %1,5 artırılabilir. 2 Agrega kırılmış kayaçlardan elde edilmişse, C90/1 kategorisinde (tüm yüzeyi kırılmış/ tüm yüzeyi yuvarlak ) olduğu kabul edilmelidir. Bu durumda daha fazla deney yapılmaya gerek duyulmaz. 3 Dmax ≥ 8mm boyutundaki agregaların kırılmışlık (tüm yüzeyi) değeri ≥ %50 olmalıdır. Dmax ≥ 8mm karışımların ise toplam kırılmışlık (tüm yüzeyi)değeri ≥ %35 olmalıdır. Dmax ≤ 8mm karışımlarda D ≤ 8mm ve d ≥2mm boyutunda kırılmışlık (tüm yüzeyi) değeri ≥ %100 olmalıdır. 4 Sabit kütleye kadar doygun hale getirilmiş iri agreganın su emme oranı ≤ % 0,5 ise bu agreganın donma-çözünmeye karşı dirençli olduğu kabul edilir. 5Aşırı soğuk hava ve/veya tuzluluk veya buz çözücü tuz doygunluğu durumlarında, TS EN 1367-1:2007 Ek B'de ayrıntısı verilen ve bir tuz çözeltisi veya üre kullanılan deneylerin yapılması daha uygun olabilir. 6 Yol imali yapılacak bölgenin 100 km yakınındaki ocaklarda, bu değeri sağlayacak nitelikte agrega bulunmaması durumunda, idarenin de onayı olması halinde (PSV 42 )sınıfında agrega kullanımı kabul edilecektir. 7 Görünür agregalı kaplamalarda parlatmaya karşı direnç değeri ≥ 53 olmalıdır. (PSV53)

Alt ve üst beton olarak iki katmanlı olarak yapılacak Beton Yol Kaplamalarında, alt betonda kullanılacak agregalardan farklı özellikler istenebilir.

430.2.2.4 Agregaların Kimyasal Özellikleri

Agregaların kimyasal özellikleri aşağıdaki gereklilikleri sağlanacaktır.

Klorür İçeriği:

Agregaların suda çözünebilen klorür iyon içeriği, TS EN 1744-1:2009'e uygun olarak tayin edilecek ve aşağıda verilen sınır değerler uygulanacaktır.

CEM III dışında bir çimento ile yapılmış beton için:

Çelik donatı ve diğer gömülü metal ihtiva etmeyen beton için kütlece % 0,15

Sayfa 13 / 73

Çelik donatı ve diğer gömülü metal ihtiva eden beton için kütlece % 0,04

CEM III ile yapılan betonlar için:

Beton yapıların tümü için agregaların klorür içeriği kütlece % 0,10’in altında olacaktır.

Asitte Çözünebilen Sülfat İçeriği:

TS EN 1744-1’e uygun olarak tayin edilmeli ve aşağıda verilen sınır değer uygulanacaktır.

a) Agregalar için kütlece % ≤ 0,2 (AS 0,2)

b) Havada soğutulmuş yüksek fırın cürufu agregalar için kütlece % ≤ 1,0 (AS1,0) olmalıdır.

Toplam Kükürt:

Agregaların asitte çözülebilen sülfür içeriği, TS EN 1744-1:2009'e uygun olarak tayin edilecek ve toplam kükürt muhtevası, S cinsinden aşağıda verilen sınır değerler uygulanmalıdır.

a) Agregalar için % ≤ 1 (S1)

b) Havada soğutulmuş yüksek fırın cürufu agregalar için kütlece %≤ 2 (S2)olmalıdır.

430.2.2.5 Agrega Seçimi

Yol kaplama betonu için en büyük tane çapı 16, 22 veya 32mm olan agregalar seçilebilir. Agreganın en büyük tane çapı, tabaka kalınlığının üçte birini (1/3), derzli donatısız kaplama betonlarda kayma demirlerinin veya sürekli donatılı kaplama betonlarda boyuna donatı çubukları arasındaki aralığın üçte birini (1/3) aşmamalıdır.

İnce üst katmanlar için gürültü azaltıcı yüzeyler olarak agreganın en büyük tane çapı 8 mm seçilmelidir.

İki katmanlı olarak üretilen beton yol kaplamalarında alt ve üst katmanlarda farklı tip agrega kullanılacak ise agregaların ısıl genleşme katsayılarının birbirine mümkün olduğunca yakın olmasına dikkat edilmelidir.

430.2.3 BETON KARMA SUYU

430.2.3.1 Beton Karma Suyunun Özellikleri

Beton karma suyu TS EN 1008 standardına uygun olmalıdır. Beton karma ve temas suyunun içme suyu niteliğinde olması durumunda test edilmesine gerek yoktur.

Doğal yeraltı ve yüzey suları test edilmeden kullanılmamalıdır. Deniz suyu, yarı tuzlu su, atık su, dönüştürülmüş suyun kullanılmasına izin verilmemelidir.

Su, Tablo 2.13 ’de verilen deney işlemlerine göre muayene edilmelidir. Tablo 2.13, Tablo 2.14 ve Tablo 2.15’ de verilen kriterlere uygun olmalıdır.

Tablo 2.13’ te verilen özelliklerden biri veya birkaçına uygun olmayan suların, Madde 430.2.3.1.1’de verilen şartları sağlaması gerekir.

Sayfa 14 / 73

Tablo 2.13 Karışım Suyunun Ön Muayenesi İçin İncelenecek Özellikler ve Deney İşlemleri

DENEY Deney Metodu (TS EN 1008) Uygunluk Kriteri

1. Renk Gözle muayene ölçülü bir mezürde katı taneciklerin çökmesi beklenir.

Nitel olarak belirlenen renk, açık sarı veya daha açık olmalıdır.

2. Yağ/Gres Gözle Muayene Görünür izlerden (lekelerden) daha fazla olmamalıdır.

3. Deterjan Mezür yarısına kadar numune ile doldurulup iyice çalkalanır.

Herhangi bir köpük 2 dakika içerisinde kaybolmalıdır.

4. Asılı Madde Askıda katı madde 80 cm3lük numunede Çökelti miktarı en fazla 4 mL olmalıdır.

5. Koku HCI İlave edilir.

İçilebilir suyun sahip olduğu koku haricinde herhangi koku bulunmamalıdır. Hidroklorik asit ilâve edildikten sonra herhangi hidrojen

sülfür kokusu olmamalıdır. 6. pH Değeri Uygun indikatör pH metre ile ≥ 4

430.2.3.1.1 Priz Süresi ve Dayanıma Etkisi

Çimento hamurunda priz süresi – TS EN 196 -3 Harç prizma dayanımı – TS EN 196 -1

Beton deney numunelerinin hazırlanması – TS EN 12390-2

Beton numunelerin basınç dayanımı tayini deneyi – TS EN 12390-3

Yukarıda belirtilen standartlara göre priz süresi deneyine tâbi tutulduğunda, uygunluğu araştırılan su ile yapılan beton numunelerde elde edilen priz başlangıç süresi, damıtık su veya deiyonize su ile yapılan beton numunelerde elde edilen priz başlangıç süresine göre % 25’ten daha fazla sapma göstermemelidir.

Priz bitiş süresi ise, damıtık su veya deiyonize su ile yapılan beton numunelerde elde edilen priz sona erme süresine göre % 25’ten daha fazla sapma göstermemelidir.

Yukarıda belirtilen standartlara göre, harç veya beton basınç dayanımı deneyine tabi tutulduğunda, uygunluğu araştırılan su ile yapılan beton veya harç numunelerin 7 ve 28 günlük ortalama basınç dayanımı, aynı yaşta deneye tâbi tutulan damıtık su veya deiyonize su ile hazırlanmış numune basınç dayanımının % 90’ından daha küçük olmamalıdır.

430.2.3.1.2 Karışım Suyuna Ait Kimyasal Özellikler

Karışım suyunun kimyasal özellikleri için sınır değerler aşağıda Tablo 2.14 ’de verilmiştir.

Tablo 2.14 Karma Suyunun Azami Miktarları

Madde En fazla miktar (mg/L) Klorür (Cl -) ≤ 500 mg/L

Sülfat (SO4-2) ≤ 2000 mg/L

Alkaliler (Na2O+0,658 K2O) ≤ 600 mg/L* *Bu sınır aşılmışsa; betonda, alkali reaktif agregaların kullanılma ihtimali yoksa, su kullanılabilir.

Bu sınır aşılmışsa ve betonda alkali reaktif agrega kullanılma ihtimali varsa su, ancak zararlı alkali – silika reaksiyonlarını önleyici tedbirlerin alındığının gösterilebilmesi halinde kullanılabilir.

Sayfa 15 / 73

430.2.3.1.3 Zararlı Kirlenme

Öncelikle, şekerler, fosfatlar, nitratlar, kurşun ve çinko için nitel deneyler yapılabilir. Nitel deneyler sonucunda, bu maddelerin varlığı ortaya çıkarsa, miktarlarının ne olduğu kimyasal analizle belirlenmeli veya priz süresi ve basınç dayanımıyla ilgili Madde 430.2.3.1.1’ de belirtilen deneyler yapılmalıdır.

Yapılan Kimyasal analiz sonucunda, değerler Tablo 2.15’de verilen kriterlere uygun olmalıdır.

Tablo 2.15 Zararlı Maddelerle İlgili Şartlar

Madde En fazla miktar (mg/L)

Şekerler ≤ 100 mg/L

Fosfat (P2O5) ≤ 100 mg/L Nitrat (NO -3) ≤ 500 mg/L

Çinko (Zn+2) ≤ 100 mg/L

Kurşun (Pb2+) ≤ 100 mg/L

430.2.3.1.4 Numune Alma

Alınan su numunesi miktarı 5L’den daha az olmamalıdır. Numune, mevsime bağlı değişimlerin muhtemel etkisi de dahil olmak üzere, kullanılacak suyu temsil etmeli ve doğru şekilde etiketlenmiş olmalıdır.

Su numunesi temiz ve sızdırmaz kapta muhafaza edilmelidir. Numune kabı, numune alınacak su ile önceden çalkalanmalıdır.

Su numunesi, alındıktan sonraki iki hafta içerisinde deneye tabi tutulmalıdır.

430.2.4 BETON KİMYASAL KATKI MADDELERİ

430.2.4.1 Kimyasal Katkı Kullanımı ve Özellikleri

Betonun taze ve/veya sertleşmiş haldeki özelliklerini geliştirmek için kullanılan beton kimyasal katkıları TS EN 934-1 ve TS EN 934-2 standardına uygun olmalıdır. Bu standartlarda belirtilen genel şartlar KYTŞ-2013 Tablo 308-15 ve özel gerekler KYTŞ-2013 Tablo 308-16’da verilmektedir.

CE işaretlemesi ve etiketlemesi olmayan beton kimyasal katkıları kullanılmamalıdır.

Beton yol yapımında, hava sürükleyici katkılar, akışkanlaştırıcı ve süper akışkanlaştırıcı katkılar, uzun işlenebilirlik ve priz geciktirici katkılar kullanılmaktadır.

430.2.4.2 Akışkanlaştırıcı Katkılar

Beton yol yapımı için linyinsülfonat ve poliakrilat esaslı katkılar gibi %10’dan daha az su kesen KYTŞ-2013 Tablo 308-16’da belirtilen şartları sağlayan, TS EN 934-2 'de yer alan akışkanlaştırıcı ve/veya süper akışkanlaştırıcı katkılar kullanıma uygundur.

Polikarboksilat esaslı katkıların kullanılmalarında, kayar kalıp kullanılarak yapılan beton yol kaplamaları için gerekli çökme aralığının elde edilmesindeki zorluklardan dolayı dikkatli olunmalıdır.

Su miktarını azaltıcı katkı maddesi kullanılacak hava sürükleyici katkı maddesi ile uyumlu olmalı ve betona, hava sürükleyici katkı maddesi ihtiva eden karışım suyundan ayrı olarak, belirlenen dozajda ilave edilip karıştırılmalıdır.

Sayfa 16 / 73

430.2.4.3 Hava Sürükleyici Katkılar

Yüksek donma çözülme dayanımı istenen yol betonları, hava sürüklenmiş olarak üretilmelidir. KYTŞ-2013 Tablo 308-16’da belirtilen şartları sağlayan TS EN 934-2 Çizelge.5'e uygun hava sürükleyici katkılar kullanılmalıdır. Bu betonlarda çapı 10-300μm arasında çapa sahip yeterli miktarda (Tablo 3.2 ve Tablo 6.1 ) mikroskobik hava kabarcıklarının olması gerekir.

Buna ek olarak, hava kabarcığı parametresi olan mesafe faktörü (L), 0,2 mm. den küçük olmalıdır. Bu, çimento matrisindeki bir noktadan en yakın hava kabarcığının kenarına olan mesafedir.

Hava sürükleyici katkı maddesi karışıma, karışım suyunun bir parçası olarak solüsyon halinde ilave edilmelidir. Bu solüsyon, belirlenen karıştırma periyodu süresince katkı maddesinin üniform bir şekilde dağıtılmasını temin edecek, hassas ölçekli mekanik bir karıştırıcı ile harmanlanmalıdır.

430.2.4.4 Priz Geciktirici Katkılar

Özel saha koşulları priz geciktiricilerinin kullanımını gerektirebilir. KYTŞ-2013 Tablo 308-16’da belirtilen şartları sağlayan TS EN 934-2 Çizelge 8'e uygun priz geciktirici katkılar kullanılmalıdır. Bu katkı maddeleri betonun işlenebilirliğini ve sertleşme süresini uzatabilmekte, çimento hidratasyonunu geciktirerek, daha yavaş bir sıcaklık gelişimine neden olmakta ve betonun ulaşabileceği en yüksek sıcaklık değerini düşürebilmektedir.

430.2.4.5 Kimyasal Katkı Kullanım Miktarı

Beton katkı maddeleri, üreticinin tavsiye ettiği en yüksek miktarı ve 1 kg çimento için 50 gr’ı geçmemelidir. Birden fazla katkı malzemesi kullanıldığında bu miktar çimento ağırlığı için 60 gr/kg’dır.

3 lt/m3 ve fazla miktarda kullanılan katkılar, su /çimento oranının belirlenmesinde su miktarına eklenerek dikkate alınmalıdır. Hava sürükleyici katkı ile akışkanlaştırıcı ya da süper akışkanlaştırıcı katkının ve mineral katkının birlikte kullanılması durumunda bu katkıların uyumları ve etkinlikleri testlerle belirlenmelidir. 430.2.4.6 Kimyasal Katkı Maddelerinin Testi İçin Numune Gönderilmesi

Teste tabi tutulacak beton kimyasal katkıları KYTŞ-2013 Bölüm 308.02.04.12 esaslara uygun olarak hazırlanacak ve teste gönderilecektir.

430.2.5 BETON MİNERAL KATKI MADDELERİ

Mineral katkılar, betonun bazı özelliklerini iyileştirmek veya betona özel nitelikler kazandırmak amacıyla kullanılan ince öğütülmüş malzemelerdir, bunlar;

1. İnert kabul edilebilir mineral katkılar (Tip I)

Bu katkılardan filler agregaların genel uygunluğu, TS 706 EN 12620’e göre belirlenmelidir.

2. Puzzolanik veya gizli hidrolik (çimento benzeri etki gösteren) mineral katkılar (Tip II)

Bu katkıların genel uygunluğu,

− Öğütülmüş yüksek fırın cürufunun, TS EN 15167-1 ve TS EN 15167-2’e

− Uçucu külün, TS EN 450-1’e,

Sayfa 17 / 73

− Silis dumanının, (tozu) TS EN 13263-1 ve TS EN 13263-2 standartlarına göre belirlenmelidir.

CE işaretlemesi ve etiketlemesi olmayan mineral katkılar kullanılmamalıdır.

Uçucu kül veya silis dumanının, TS EN 197-1’e uygun CEM I tipi çimento ile kullanılan betonlarda k-değerleri TS EN 206, TS 13515 standardına uygun olmalıdır.

430.2.6 LİFLER

Betonda lif kullanılması gerekli görülürse, çelik lifler TS EN 14889-1, polimer lifler ise TS EN 14889-2 standardına uygun ve CE belgeli olmalıdır.

430.3 BETON YOL KAPLAMALARI İÇİN GEREKLİLİKLER

430.3.1 BETON TASARIMI VE GEREKLİLİKLER

Beton yol kaplamaları, TS EN 206, TS 13515 standardına göre tasarlanmalı ve aranan özellikler belirlenmelidir. Yüksek donma çözülme direnci ile aşınma direnci sağlamalıdır. Beton Yol Kaplamaları; XC4, XF4, XM2, XA (Döngülü ıslak kuru, Buz çözücü madde içeren su veya deniz suyu ile yüksek derecede doygun donma çözülme, aşınmaya maruz, zararlı kimyasal ortam) çevre etkileri gereklerine uygun oluşturulmalıdır.

Ayrıca doğal zemin ve yeraltı sularından kaynaklanan kimyasal etkiler (Sülfat (SO4)-2 gibi) göz önüne alınmalıdır.

Beton dayanım sınıfı olarak minimum C30/37 MPa sınıfı seçilmelidir ve Tablo 3.1‘deki gereklilikleri sağlamalıdır.

Tablo 3.1 Beton Kaplama Tasarımı İçin Gereklilikler

Çevresel Etki Sınıfı XC4, XF4, XM2 1), XA Basınç Dayanım Sınıfı min.C30/37MPa

Bağlayıcı İçeriği ≥ 340kg/m3

Görünür agregalı betonlarda bu miktar ≥ 420 kg/m3

Su/ Bağlayıcı 0,40-0,45

Agrega tane bileşimi

*En az 3 tane grubuna ayrılmalı ve agrega grupları: 0/2, 2/8, >8mm veya 0/4, 4/8, >8mm 0/2 veya 0/4, ≤ 8mm (maksimum agrega boyutu 8mm) * Maks. tane boyutu: 8mm,16mm,22mm veya 32mm *Elekten geçen ağırlıkça % 1mm≤ %27 2mm≤ %30 2mm≤ %35 (en büyük tane boyutu 8mm)

İnce taneli bileşenlerin içeriği ≤ 0,125mm

İnce malzeme içeriği (taze beton içindeki, tane büyüklüğü en fazla 0,125 mm olan katı malzemelerin toplam kütlesi) (çimento + mineral katkı + agrega ince kısmı); C50/60 MPa ve daha düşük dayanımlı, XF veya XM çevre etki sınıflarına maruz yol kaplama betonları için, aşağıdaki miktarları geçmeyecektir. (TS 13515)

Çimento dozajı (kg/m3)

En fazla izin verilen ince malzeme içeriği ( kg/m3)

≤ 300 400 ≥ 350 450

Sayfa 18 / 73

Tablo 3.1 Beton Kaplama Tasarımı İçin Gereklilikler

İnce malzeme içeriği için üst sınır değerler 50 kg/m3 değerini aşmayacak şekilde aşağıda verilen miktarlar kadar artırılabilir; - Çimento dozajı 350 kg/m3’den daha fazla olduğunda, 350 kg/m3’den fazla olan miktar kadar, - Betonda tip II puzolanik malzeme (öğütülmüş yüksek fırın cürufu, uçucu kül, silis dumanı vb.)kullanılması durumunda, tip II katkı miktarı kadar. Not: Çimento dozajının 300 kg/m3 ve 350 kg/m3 arasında olması durumunda, Çizelge’de verilenlerden doğrusal enterpolasyon işlemi ile ara değerler belirlenebilir.

≤ 500 kg/m3(en büyük tane boyutu 8mm olan karışımlarda) ≥ 500 kg/m3(görünür agregalı betonlarda)

Taze betonun min. hava içeriği 2)

Akışkanlaştırıcı veya süper akışkanlaştırıcı kullanılmadığında Tek değer ≥ % 3,5 Günlük ort. Değer ≥ % 4,0 Akışkanlaştırıcı veya süper akışkanlaştırıcı kullanıldığında 3)

Tek değer ≥ % 4,5 Günlük ort. Değer ≥ % 5,0 Toplam Klor iyonu içeriği ≤ % 0,40 (Çimento kütlesine göre) Sertleşmiş betonda iç çapı 300μm’dan küçük mİkro hava kabarcığı (A300) hacmi Sertleşmiş betonda hava içeriği aralık faktörü L (mm)

≥ % 1,8 ≤ 0,20mm

Karakteristik Basınç Dayanımı 28 günlük fck, küp ≥ 37 N/mm2

(150x150)mm küp numune. Karakteristik Eğilmede-Çekme Dayanımı4)

28 günlük fcbt ≥ 4,5 N/mm2

(150x150mm L ≥ 525mm) prizma numune. (İki noktadan yükleme). Karakteristik Yarmada-Çekme Dayanımı

28 günlük fsk ≥ 3,7 N/mm2

(150x300)mm silindir numune.

Bakım/kür

*Uygulama sonrası en az 3 gün ıslak bakım yapılmalıdır. *Sıvı kür malzemesinin su tutuculuğu en az 0,55kg/m2 olmalıdır. *Hava sıcaklığı >30 C°, Relatif nem <%50, güçlü güneş ışınları, güçlü rüzgar durumlarında ilave önlemler alınmalıdır.

1) Beton kaplamalarda ve çift katmanlı betonların üst katmanında. 2) Başlangıç testlerinde, büyük taneli (16,22,32mm) agregalı taze beton karışımlarında, bu değerler % 0,5 artırılması,

küçük taneli (8mm) agregalı taze beton karışımlarında, bu değerler % 1,5 artırılması gerekmektedir. 3) Laboratuvarda sertleşmiş betonda mikro hava kabarcığı (iç çapı 300μm’dan küçük) (A300) tespiti yapılmış ve hava hacmi

%1,8 üstünde ve mesafe faktörü (L) 0,20mm altında kalınması durumunda akışkanlaştırıcısız ve süper akışkanlaştırıcısız betonlardaki min hava içerikleri yeterlidir.

4) Sadece başlangıç testlerinde kanıtlanması gerekmektedir.

430.3.1.1 Bağlayıcı Malzeme İçeriği

Beton kaplamanın dayanıklılığı açısında, bağlayıcı malzeme miktarı 340 kg/m3 altında kalmamalıdır.

Yüksek aşınma dayanımı için ise (XM2) yüksek bağlayıcı miktarı kullanımından kaçınılmalıdır. (yaklaşık 360 kg/m3 ).

Kaplamanın üst tabakası görünür agregalı beton şeklinde yapılıyor ise çimento içeriği 420 kg/m3 denaz olmamalıdır.

Sayfa 19 / 73

Minimum çimento içeriğine dikkat edilerek, gereken ölçüden daha yüksek çimento kullanımından, mümkün olduğu kadar kaçınılmalıdır.

430.3.1.2 Agrega Karışımı

Betonu oluşturacak agreganın tane dağılımı, en büyük tane büyüklüğüne göre, Şekil 1, şekil 2 ve Şekil 3’de gösterilen 3 numaralı bölgelerde bulunacak şekilde seçilmelidir. Bu bölge ne çok fazla iri taneli agrega (işlenebilirlik zor, kapama özelliği az, ayrışmaya eğilimli, hafif su değişimlerinde hassas tepki vermekte) ne de çok fazla ince kum (artan su ve çimento ihtiyacı ile daha az donma çözülme dayanımı ve daha az aşıma direnci) içermektedir.

Beton kaplamalar için genellikle, maks. tane boyutu 16mm, 22mm, 32mm olan agregalar seçilir. 8mm olan agregalar gürültü azaltıcı ince üst tabakalarda kullanılmaktadır.

Beton karışımlarının kolaylıkla işlenebilir olması, ayrışmaması, yüksek donma-çözünme dayanımı ve yeterli aşınma direncine ulaşmak amacıyla, 0,125mm’den küçük ince malzeme (çimento ve agregadan oluşan) miktarı 450 kg/m3’ü aşmaması gerekmektedir(en büyük tane boyutu 8mm olan karışımlarda ve görünür agregalı betonlarda bu miktar ≤ 500 kg/m3 olmalıdır.).

Tek veya iki tabakalı yapılan beton yol kaplamalarının üst kaplamasında ince agrega taneleri için (D≤2mm) sınırlamalar getirilmiştir. Burada,

1 mm elekten geçen agrega miktarı ≤ %27

2 mm elekten geçen agrega miktarı ≤ %30 şartlarını sağlamalıdır.

maks. agrega boyutu 8mm olan karışımlarda ve görünür agregalı karışımlarda ≤ %35 olmalıdır.

Şekil 1. Agrega en büyük tane büyüklüğü 8mm olduğunda agrega granülometri eğrileri

Sayfa 20 / 73



Not: Bu şekillerde anılmayan en büyük tane büyüklüklerine ait ara değerler için enterpolasyon yapılabilir.

430.3.1.3 Su / Çimento Oranı ve Kıvam

Betonun kıvamı, yerine konduğu yerde slump (çökme) değeri 20-40 mm verecek şekilde olmalıdır (TS EN 12350-2). Beton üretiminde; hava koşulları, ulaşım mesafesi ve zamanı, yerleştirme şekli ve süresi göz önüne alınarak kıvam ayarlanmalıdır. Kayar kalıp beton finişeri ile beton yerleştirileceğinden beton gereğinden daha yumuşak olduğunda beton kenarlarında sarkmalar ve

Sayfa 21 / 73

yüzeyde kalın bir ince harç tabakası oluşacak, gereğinden daha sert olduğunda düzgün bir yüzey elde edilemeyecektir.

Betonun kıvamını, suyun yanı sıra çimento miktarı, agrega tane şekli ve yüzeyi, ince agrega miktarı ve beton katkı maddesi ilavesi etkilemektedir.

Yüksek bir donma çözülme direnci için, su/çimento oranının 0,45 değerini aşmaması gerekmektedir. Bu değer beton kaplamalarda 0,40-0,45 aralığında seçilmelidir.

430.3.1.4 Klor İçeriği

Betonda kayma demirleri, bağlantı demirleri, boyuna donatılar, hasır çelikler gibi donatıların kullanılması halinde betondaki toplam klor iyonu içeriği, çimento kütlesinin % 0,40’nı geçmemelidir.

430.3.1.5 Hava İçeriği

Betona ilave edilecek hava sürükleyici katkı maddesi miktarı, şantiyede betonun yerine konmasından hemen önce, Tablo 3.2 ve Tablo 3.3’deki değerlere ulaşmasını sağlayacak oranda olmalıdır.

Tablo 3.2 Taze Betonun Şantiyede Yerleştirme Öncesi Min. Hava İçeriği (Yalnız Hava Sürükleyici Katkılar Kullanılan, Akışkanlaştırıcı ve Süper Akışkanlaştırıcı Kullanılmayan Betonlar İçin)

Maksimum tane boyutu (mm) Min.Ort. hava içeriği (%)

Min.Tek değer (%)

8 5,5 Ortalama değerden en fazla % 0,5 az olabilir. 16 4,5

22 veya 32 4,0

Tablo 3.3 Taze Betonun Şantiyede Yerleştirme Öncesi Min. Hava İçeriği. (Hava Sürükleyici Katkılar İle Akışkanlaştırıcı /Süper Akışkanlaştıcı Katkıların Aynı Anda Kullanıldığında veya F2, F3 Kıvam Sınıfında

Olup Akışkanlaştırıcı/Süper Akışkanlaştırıcı Kullanılmayan Betonlarda)

Maksimum tane boyutu (mm) Min.Ort. hava içeriği (*) (%)

Min.Tek değer (%)

8 6,5 Ortalama değerden en fazla % 0,5 az olabilir. 16 5,5

22 veya 32 5,0 (*) Ancak (A300) mikro hava boşluğu ≥ %1,8 ve mesafe faktörü L ≤ 0,20mm değeri elde edilebilirse %1 artırılmış değerler uygulanmayabilir.

Tablo 3.2 ve Tablo 3.3’de görüldüğü gibi gerekli toplam hava içeriği, kullanılan agreganın maksimum tane boyutuna bağlıdır. Çünkü hava boşlukları sadece çimento veya ince harçta bulunmaktadır. Hava içeriği azalan tane boyutu ile artmaktadır. Buna göre beton hava içeriği daha küçük agrega boyutlarında yükseltilmelidir.

Beton, daha uzun ve daha kolay işlenebilmesi amacıyla akışkanlaştırıcı veya süper akışkanlaştırıcı katkı ilave yapılarak veya yapılmayarak kullanılabilir. Hava sürükleyici katkı ile akışkanlaştırıcının aynı anda kullanılması, katkı maddesinin türü ve miktarına bağlı olarak, iki madde arasında hava kabarcığı oluşumunu etkileyen karşılıklı etkileşim meydana gelmektedir.

Sertleşmiş betonun hava boşluğu parametreleri kontrol edildiğinde Tablo 3.4’deki değerleri sağlamalıdır.

Sayfa 22 / 73

Tablo 3.4 Sertleşmiş Betonun Hava Boşluğu Parametreleri Mikro hava boşluğu

(A300) (%) Aralık faktörü

(L) (mm) Laboratuar ve başlangıç testleri ≥1,8 ≤0,20 İç denetim ve kontrol testleri ≥1,5 ≤0,24

430.3.1.6 Betonun Donma-Çözünme ve Buz Çözücü Maddelere Karşı Dayanımı

Beton, TSE CEN/TS 12390-9 standardına göre donma çözülme direnci test edilmelidir. Bu amaçla arazide taze betondan 4 adet 150mm.lik küp numunesi alınmalıdır.

Donma çözülme direnci kategorileri Tablo 3.5’te verilmiştir. Beton kaplamanın yapıldığı bölgenin iklim koşullarına göre kategori (FTO /FT1 /FT2) belirlenmelidir.

Tablo 3.5- Donma Çözülme Direnci Kategorileri

Kategori Kütle kaybı (28 gün) Kütle kaybı (56 gün) M56/M28

FTO - - - FT1 Ortalama < 1,0 kg/m2 Tek değer

< 1,5 kg/m2

- -

FT2 Ortalama < 0,5 kg/m2 Ortalama < 1,0 kg/m2 Tek

değer < 1,5 kg/m2

≤ 2

FTO: Donma –Çözünme olayı gerçekleşmeyen yerler.

FT1: Donma –Çözünme olayı gerçekleşen yerler.

FT2: Donma –Çözünme olayı olan ve buz çözücü maddelerin kullanıldığı yerler.

Yol kaplamasının, donma-çözünme ve buz çözücü maddelerin etkilerine maruz kalması durumunda, beton TS EN 206, TS 13515 standardına göre XF4 çevresel etki sınıfında seçilmeli ve donma çözülme direnci kategorisi FT2 olmalıdır.

430.3.1.7 Betonun Dayanım Özellikleri

Beton yol kaplamasının min. dayanım gereksinimleri Tablo 3.6’ de verilmektedir.

Tablo 3.6 Yol Kaplama Betonunun Karakteristik Basınç, Eğilme, Yarma Dayanım Değerleri 28 günlük betonun minimum değerleri

Karakteristik basınç dayanımı fck, (N/mm2)

Eğilme dayanımı * (3 numune ortalaması)

fcbt (N/mm2)

Yarmada çekme dayanımı (3 numune ortalaması)

Fsk

(N/mm2)

C30/37 F4,5 S3,3 *Eğilme dayanımının, sadece başlangıç (tasarım) deneyleri için kanıtlanması gereklidir.

Beton yol kaplamalarının dayanımı;

Basınç Dayanımı, TS EN 12390-3 standardına,

Yarmada- Çekme Dayanımı TS EN 12390-6 standardına,

Sayfa 23 / 73

Eğilmede - Çekme Dayanımı TS EN 12390-5 (İki noktadan yükleme metodu) standardına göre kontrol edilmelidir.

Beton sınıfı ;

Beton basınç dayanım sınıfı, TS EN 206, TS 13515 standardında verilen sınıflara uygun olarak,

Beton yarmada çekme dayanım sınıfı, Tablo 3.7’de belirtilen sınıflara uygun olarak,

Tablo 3.7 Yarmada – Çekme Dayanım Sınıfları (fsk)

Beton Dayanım Sınıfı (MPa) Yarma Dayanım sınıfı a fskb (MPa)

sk C20/25, C25/30 S2.7 2,7 C25/30, C30/37 S3.0 3,0 C25/30, C30/37,C35/45 S3.3 3,3 C30/37, C35/45 S3.7 3,7 C35/45, C40/50 S4.0 4,0 C40/50, C45/55 S4.3 4,3 C40/50, C45/55, C50/60 S4.6 4,6 C50/60 S4.8 4,8 C45/55, C50/60 S5.0 5,0 a Özel durumlarda izin verilen ara mukavemet seviyeleri kullanılabilir. b fsk 28 günlük karakteristik dayanımdır. Numune çapı; agrega nominal boyutunun en az 3,5 katı ve silindir yüksekliği, çapın iki

katına sahip olacak ve bununla birlikte min. kesit boyutu 100 mm olacaktır. Yarmada çekme dayanımı TS EN 12390-6 standardına göre belirlenecektir.

Referans yöntem; çapı 150 mm ve uzunluğu 300 mm olan silindir şekilli numunelerin kullanılmasıdır. Ancak silindir numunelerde numune büyüklüğünün, ölçülen çekme dayanımı üzerindeki etkisinin, verilerdeki muhtemel değişkenlik sebebiyle önemli olmadığı belirlenmiştir( TS EN 12390-6). Bu nedenle çapı 100 mm ve uzunluğu 200 mm olan silindir şekilli numuneler de kullanılabilir.

Beton eğilme dayanım sınıfı, Tablo 3.8’de belirtilen sınıflara uygun olarak belirlenmelidir.

Tablo 3.8 Yarmada – Çekme Dayanım Sınıfları (ffk)

Dayanım Sınıfı a Ffkb (MPa)

F2 2,0 F3 3,0

F3.5 3,5 F4 4,0

F4.5 4,5 F5.5 5,5 F6.5 6,5 F8.5 8,5 F9 9,0

F10 10,0 a Özel durumlarda izin verilen ara mukavemet seviyeleri kullanılabilir. b ffk 28 günlük karakteristik dayanımdır. Prizma kesit boyutları; agrega nominal boyutunun en az 3,5 katı ve min 100x100mm ve prizma boyu da kesit boyutunun 3,5 katından az olmayacaktır.

430.3.1.7.1 Basınç Dayanımı

Beton Tasarımı:

Beton yol kaplamalarının basınç dayanımı özellikleri tayini için, TS EN 12350-1 standardına göre, 150 mm ebadında küp ya da 150x300 mm ebadında silindir numuneler alınmalı ve 28 gün küre tabi tutulduktan sonra TS EN 12390-3 standardına göre deneye tabi tutulmalıdır.

Sayfa 24 / 73

Başlangıç testleri için beton basınç dayanımları karışım tasarımında kullanılacak hedef basınç dayanımları, TS 802’de verilmiştir.

Standart sapma biliniyorsa, fcm = fck + 1,48σ Standart sapma bilinmiyorsa, fcm = fck + Δf

Bu değer, C30/37 MPa sınıfı beton için Δf=6,0 MPa’ dır. C30/37 MPa beton sınıfı için;

fcm,küp= fck,küp+6,0 = 37+6,0= 43 MPa’ dır.

Şantiyede Yapım Aşamasında Nitelik Denetimi:

Hazır beton tesisinden şantiyeye bir gün içerisinde teslim edilen beton için asgari numune alma sıklığı Tablo 3.9’da belirtildiği şekilde uygulanmalıdır. Nitelik denetimi için ilgili betondan alınacak numune miktarı, Tablo 3.9’da verilen kriterlerden en yüksek numune alma sıklığında en fazla deney sonucu sayısı elde edilecek şekilde belirlenmelidir.

Tablo 3.9 Numune Alma Planı

1.kriter 2.kriter

Numune alınacak asgari beton yükü veya transmikser/kamyon sayısı Bir gün içerisinde imalata

giren beton miktarı (m3)

Bir gün içerisinde imalatı tamamlanan kaplama

alanı (m2)

0-24 - 2 25-100 < 450 3

101-150 451-600 4 151-200 651-850 5 201-250 851-1050 6 251-300 1051-1250 7 301-400 1251-1450 8 401-500 1451-1650 9 501-600 1651-1850 10

> 600 > 1850 İlave her 200 m3 hacim veya ilave her 200 m2 alan için yukarıdaki sayılara 1

ilave edilir.

Şantiyede, işin başından alınan numunelerin, 28 günlük basınç dayanımları, Tablo 3.10’da verilen kriterleri sağlamalıdır.

Tablo 3.10 Beton Basınç Dayanımı İçin Kabul Koşulları

1.kriter “n” adet deney sonucu ortalaması (fcm) N/mm2

2.kriter Herhangi tek deney sonucu (f ) N/mm2

≥ fck+4 ≥ fck-4 Not:

1) Bir deney sonucu teşkili için, aynı taze beton harmanı veya beton yükünden en az 2 veya daha fazla sayıda numune alınır. Deney sonucu “n”, bu sonuçların aritmetik ortalamasıdır

2) Harman: Karıştırıcıda (mikser) bir işlem devresinde imal edilen veya sürekli karıştırıcıdan bir dakikalık sürede boşaltılan taze beton miktarıdır. Her bir betoniyer veya mikser dökümü bir beton harmanı, her bir transmikser bir beton yükü olarak kabul edilir.

3) Beton yükü: Bir araçta taşınan ve bir veya daha fazla harmandan meydana gelen beton miktarı.

Sayfa 25 / 73

4) Beton basınç dayanımı sonuçlarının değerlendirilmesinde; aynı taze beton harmanından iki veya daha fazla sayıda deney numunesi hazırlandığında ve bu numunelerden elde edilen sonuçlardan herhangi birinin, ortalama sonuca göre sapmasının %15'den daha fazla olması durumunda, numune sonuçlarının hepsi reddedilir. Ancak, ikiden fazla numune olması durumunda, numuneler ve sonuçlar üzerinde yapılacak incelemeye göre sonuçlardan herhangi birinin ortalamaya dahil edilmemesini haklı gösterecek bir sebep varsa yalnızca bu sonuç ortalamaya dahil edilmez ve değerlendirmede geriye kalan numune sonuçları kullanılır.

Şantiye getirilerek, inşaat yerinden alınan C30/37 MPa sınıfı betonun, uygunluk kriterleri:

En küçük tek deney sonucu (150mm küp) 37-4 = 33 N/mm2

En küçük “n” adet deney sonucu ortalaması (150mm küp) 37+4 = 41 N/mm2’dir.

Şantiyede inşaat yerinde taze betondan alınan numunelerin yarma dayanımları Tablo 3.12’de verilen Şantiye Uygunluk Değerlerini sağlamalıdır.

Not:

1) Karakteristik yarma çekme dayanımı başlangıç standart sapması, 28 günlük en az 15 silindir deney numunesi üzerinden belirlenmelidir. Bu durumda;

Hedef dizayn değeri ≥ ftk + 1,48σ Standart sapma bilinmiyorsa;

Hedef dizayn değeri ≥ ftk + Δf(1,0) MPa

2) Herhangi tek deney sonucu ≥ fsk - 0,5 MPa

3) “n” adet deney sonucu ortalaması ≥ fsk + 0,5 MPa olarak alınmalıdır.

4) Şantiye Uygunluk Değerleri, arazide imalat sırasında taze betondan alınan silindir numunelerin yarmada-çekme dayanımı uygunluğunun değerlendirilmesinde kullanılır.

5) Beton numunelerinin yarmada- çekme dayanımı, TS EN 12390-6 standardına göre tespit edilecektir.

430.3.1.7.2 Eğilme Dayanımı

Beton Tasarımı:

Beton yol kaplamalarının eğilme dayanımı özellikleri tayini için, TS EN 12350-1 standardına göre, 150x150mm ebadında L ≥ 525mm uzunluğunda kiriş numuneleri alınmalı ve 28 gün küre tabi tutulduktan sonra TS EN 12390-5 standardına göre(iki noktadan yükleme) deneye tabi tutulmalıdır.

Başlangıç testlerinde hedeflenen eğilme dayanımları Tablo3.11’da verilen kriterleri sağlamalıdır.

Tablo 3.11 Eğilme Dayanımı Başlangıç (Tasarım) Deneyi Değerleri

Eğilme Dayanım sınıfı Eğilme Dayanımı (N/mm2)

Min. tek deney sonucu “3” adet deney sonucu ortalaması

min. F4.5 ≥ 4,0 ≥ 5,0

430.3.1.7.3 Yarmada Çekme Dayanımı

Beton Tasarımı:

Beton yol kaplamalarının yarmada çekme dayanımı özellikleri tayini için, TS EN 12350-1 standardına göre, 150x300mm ebadında silindir numuneler alınmalı ve 28 gün küre tabi tutulduktan sonra TS EN 12390-6 standardına göre deneye tabi tutulmalıdır.

Başlangıç testlerinde hedeflenen yarma dayanımları Tablo 3.12’de verilen tasarım hedef değerlerini sağlamalıdır.

Sayfa 26 / 73

Tablo 3.12 Yarmada – Çekme Dayanımı Uygunluk kriterleri

Yarmada Çekme Dayanım sınıfı

Yarmada – Çekme Dayanımı Tasarım hedef değeri

(N/mm2) Şantiye Uygunluk Değerleri (N/mm2)

Ort. Değer (ftk+ 1,0)

Herhangi tek deney sonucu (ftk- 0,5)

“n” adet deney sonucu ortalaması

(ftk+ 0,5)

S 3.35 ≥ 4,3 ≥ 2,8 ≥ 3,8

Not: 1) Bir deney sonucu teşkili için, aynı taze beton harmanı veya beton yükünden en az 2 veya daha fazla sayıda

numune alınır. Deney sonucu “n”, bu sonuçların aritmetik ortalamasıdır

2) Harman: Karıştırıcıda (mikser) bir işlem devresinde imal edilen veya sürekli karıştırıcıdan bir dakikalık sürede boşaltılan taze beton miktarıdır. Her bir betoniyer veya mikser dökümü bir beton harmanı, her bir transmikser bir beton yükü olarak kabul edilir.

3) Beton yükü: Bir araçta taşınan ve bir veya daha fazla harmandan meydana gelen beton miktarı.

4) Beton basınç dayanımı sonuçlarının değerlendirilmesinde; aynı taze beton harmanından iki veya daha fazla sayıda deney numunesi hazırlandığında ve bu numunelerden elde edilen sonuçlardan herhangi birinin, ortalama sonuca göre sapmasının %15'den daha fazla olması durumunda, numune sonuçlarının hepsi reddedilir. Ancak, ikiden fazla numune olması durumunda, numuneler ve sonuçlar üzerinde yapılacak incelemeye göre sonuçlardan herhangi birinin ortalamaya dahil edilmemesini haklı gösterecek bir sebep varsa yalnızca bu sonuç ortalamaya dahil edilmez ve değerlendirmede geriye kalan numune sonuçları kullanılır.

5) Beton dayanım sınıfı C30/37MPa olması durumunda yarma dayanım sınıfı S3.3 olacaktır. Farklı beton dayanım sınıfı seçildiğinde; C35/45 dayanım sınıfı için yarma dayanım sınıfı S3.7, C40/50 dayanım sınıfı için yarma dayanım sınıfı S4.3 uygulanacaktır.

430.4 BETON YOL KAPLAMALARINDA KULLANILAN DİĞER MALZEMELER İÇİN GEREKLİLİKLER

430.4.1 BETON KİMYASAL KÜR MADDELERİ

Beton kaplamalarında en yaygın olarak kullanılan bakım malzemeleri, sıvı membran kür kimyasallarıdır.

Beton yüzeyine uygulanan kimyasal kür maddeleri CEN/TS 14754-1, TS 10966 standardına uygun olmalıdır. TS 10967 standardına göre yapılan su tutuculuk özelliği deneyi sonucunda, 72 saatlik süredeki su kaybı 0,55 kg/m2 ’yi aşmamalıdır.

Sahaya gelmiş ürünlerin açılmamış ambalajından alınmış örneklerle analiz sertifikalarında beyan edilen değerlere uygunluğu öncelikle akredite olmuş laboratuvarlarda tespit edilmelidir.

Numuneye ait (kullanılacağı proje adı, katkı adı, üretim tarihi, son kullanma tarihi, tavsiye edilen dozaj aralığı, kullanım için açıklama ve gerekli güvenlik önlemleri, malzeme güvenlik bilgi formu, depolama koşulları, üretimin seri numarası vb.) gerekli tüm bilgiler ile katkıya ait fiziksel ve kimyasal testlere ilişkin (Renk ve koku, etkin bileşen, yoğunluk, çimento tipleri ile uyumu, geleneksel katı madde miktarı, pH değeri, toplam katkı ağırlığının yüzdesi cinsinden klor içeriği ve suda çözünebilir klorür miktarları, katkının kütlece yüzdesi olarak suda çözünen alkali oksit miktarı/yüzdesi, ürün kataloğu/prospektüsleri, vb.) raporlar idareye verilmelidir.

Sayfa 27 / 73

Kimyasal kür malzemeleri asla kuru yüzeye ve çok sulu yüzeye uygulanmamalıdır. Beton yüzeyindeki parlama biter bitmez uygulamaya geçilmelidir.

Betonun, güneş ışınlarından dolayı ciddi ölçüde artan sıcaklığı nedeniyle, güneşli ve sıcak havalarda yapılacak beton dökümlerinde, güneş ısısını yansıtabilmesi için kür kimyasalları beyaz pigment içermelidir.

Spreyleme yaparken kişisel koruyucu ekipman kullanılmalıdır.

430.4.2 TEMEL AYIRMA ELEMANLARI

Beton yol kaplamasını hidrolik bağlayıcılı alt tabakadan ayırmak ve astar işlevini yerine getirmek amacıyla kullanılır.

Beton üstyapının hidrolik bağlayıcılı temelle bir bağ oluşturma potansiyeli yüksek olduğundan, bağ kırıcı bir ortamın temel yüzeyine uygulanması önem teşkil etmektedir.

Sürtünmenin azaltılabilmesi ve beton üstyapının temel katmanlarıyla bağ oluşturmasının önlenebilmesinde kullanılabilecek alternatif malzemeler;

Geotekstiller (Örgüsüz – Dokusuz)

Polietilen örtüler: Kaplamada ya da temelde rutubetle alakalı sorunlara sebep olabilir.

Asfalt emülsiyonları: Daha pürüzsüz (düz) temel yüzeylerinde iyi sonuçlar vermektedir.

Kür kimyasalları: İki tabaka beyaz pigmentli parafin esaslı malzemelerdir.

Hidrolik bağlayıcılı taşıyıcı temel tabaka üzerine yapılan beton kaplamalarda iki tabaka arasına dokusuz geotekstil uygulanmalıdır.

Geotekstiller Tablo 4.1’e uygun olmalıdır.

Tablo 4.1.Geotekstiller İçin Gereklilikler

Özellikler Gereklilikler

Birim Ağırlık (TS EN ISO 9864) 450 g/m2 ≤ MA ≤ 550 g/m2

Kalınlık (2/20/200 kN/m2 yük altında ) (TS EN ISO 9863-1)

(1) d2(%±0,5) ≥ 3,0 mm

(1) d20(%±0,5) ≥ 2,5 mm

(1) d200(%±0,5) ≥ 1,0 mm

Çekme Dayanımı ( Maksimum Yükte ) (TS EN ISO 10319) ≥ 10 kN/m

Maksimum Yükteki Uzama (TS EN ISO 10319) ≤ 130 %

Düzleme göre normal konumdaki su geçirgenlik özelliği (m s-1) (TS EN ISO 11058)

(2) kV20(%±0,5) ≥ 1x10-4

Düzleme göre su drenaj kapasitesi (TS EN ISO 11058) (3) kH20(%±0,5) ≥ 5x10-4

(3) kH200(%±0,5) ≥ 2x10-4

Hava Direnci (TS EN 13249) (4) Arta kalan dayanım ≥ 60 %

Alkaliye duyarlılık (ISO TR 12960) (5) ≥ % 96 (PP/PE)

(1) Yükleme toleransı (2) Sıcaklık toleransı (3) Yükseklik toleransı (4) 1 Aylık (5) Polypropylene (PP) and Polyethylene (PE)

Sayfa 28 / 73

430.4.3 KAYMA DEMİRLERİ (DOWELS)

Plakalar arasında yük aktarımını geliştiren ve faylanmayı önleyen düz çelik çubuklardır.

Demirler TS EN ISO 15630-1 standardına göre; akma dayanımları 420-280 MPa olan düz yuvarlak çelikten yapılmış, projesine uygun boyutlarda ve en az 25mm çapında (ağır trafik yüklerine maruz kalacak üstyapılarda en düşük kayma demiri çapı 30 mm’dir), 500mm uzunluğunda olmalıdır. Kayma demiri aralıkları genellikle 25cm’dir. Emniyet şeritlerinde bu mesafe 2 katına çıkarılabilir. Boyuna derzlerden ve plaka kenarından kayma demiri mesafesi 25 cm olmalıdır.

Demirlerin çap ve çap toleransları TS EN 10060 standardına uygun olmalıdır. Demirlerin uzunluk toleransı ±5 mm olmalıdır.

Demirler düz (doğru) olmalı, üzerinde demir çapını azaltan veya artıran, çapak ve yüzey kusurları bulunmamalıdır. Dübellerin uçları kısaltılırken, ucunun kesimi sırasında, serbest hareketi önlenecek şekilde deforme edilmemesi gerekmektedir.

Kayma demirleri plaka kalınlığının ortasına ve beton kaplamanın eğimine göre monte edilmelidir. Yol ve yol yüzeyi eksenine paralel olmalıdır.

Demirlerin korozyona karşı korunmasında ulusal standart ve hükümlere uygun gerekli tedbirler alınacaktır. Paslanmayı engellemek ya da geciktirmek amacıyla çelik demirler 0,2 ile 0,4 mm kalınlığında epoksi ile tamamiyle kaplanmalıdır.

Demirlerin betona aderansını önlemek için, bağ kırıcı bir malzeme aracılığı ile demir uzunluğunun en az bir yarısı (bitüm, ince bir plastik tabaka, kalıp ayırıcı yağlar, beyaz pigmentli kür kimyasalları ile) kaplanmalıdır. Ortalama kaplama kalınlığı 1,25mm’den daha fazla olmamalıdır.

Gres yağı betonun yeterince yerleşmesine ve kayma demirinin tamamen kaplanmasını engelleyerek demir etrafında boşluk oluşumuna sebep olacağından kullanılmamalıdır.

430.4.4 BAĞLANTI (ANKRAJ) DEMİRLERİ (TIE BARS)

Bağlantı demirleri (nervürlü demirler) boyuna derzler boyunca, plakaların birbirinden ayrılmasını önlemek amacıyla yerleştirilmektedir. Bağ demirleri döşemelerin faylanmasını ve yatay hareketini engellemekte, döşemeler arasında yük aktarımına yardımcı olmaktadır. Bağ demirleri ayrıca bordür ve oluk gibi tamamlayıcı kenar elemanların kaplamaya bağlanmasında da kullanılmaktadır. Bağlantı demirleri nervürlü oldukları için, betona bağlanmakta ve harekete izin vermemektedir (tasarım olarak böyle hareketlere izin veren düz kayma demirlerinin aksine). Bu sebeple bağ demirleri boyuna derzler arasındaki açıklıkları en aza indirgemekte ve agrega kenetlenmesini korumaktadır.

Boyuna derzler için kullanılan nervürlü bağlantı demirleri, B420B veya B500B sınıfında olacak ve TS EN 10080, TS 708 standardında belirtilen özelliklere uygun olmalıdır.

Kayma demirlerinde olduğu gibi, bağlantı demirlerinin tümü de korozyon koruması için, sadece orta kısımda 200mm uzunluğunda, 0,2 - 0,4mm kalınlığında epoksi ile kaplanmış olmalıdır.

Bağlantı demirlerinin ankrajının yeterli olup olmadığının kontrolü için çekip çıkarma (pull-out) testi yapılmalı ve çekme kuvveti en az 40 kN olmalıdır.

Bağlantı demirleri, kaplama kalınlığının alttan 1/3’lik kısmına yerleştirilir ve kaplama alt yüzeyinin en az 5 cm üzerinde olmalıdır.

Sayfa 29 / 73

430.4.4.1 Yapıştırıcılı Ankrajlar

Beton kaplamalarda kullanılan bağlantı demirleri, TS EN 13877-1 standardına göre 20 mm çap ve 650mm uzunluğunda olmalıdır. Akma dayanımları 500 N/mm2 olmalıdır. Ankraj uçları 45°açı ile iki taraftan eğimli (sivri) hale getirilmelidir.

Korozyon koruması için, orta kısımda en az 200mm uzunluğunda, 0,2 - 0,4mm kalınlığında epoksi kaplama ile kaplanmış olmalıdır.

Yapışkan ankraj malzemesi ile deliklere monte edilen bağlantı demirleri kullanıldığında,

20 mm çapında ve min. 650mm boyunda olmalıdır.

Delik çapı 28mm olmalıdır.

Enjeksiyon malzemesi (M24) kullanılmalıdır.

Yerleştirme uzunluğu en az 250mm olmalıdır.

430.4.4.2 Betonlanmış Ankrajlar

Beton kaplamalarda kullanılan bağlantı demirleri, TS EN 13877-1 standardı Tablo 4.2’e göre 20 mm çap ve 800mm uzunluğunda olmalıdır. Akma dayanımları 500 N/mm2 olmalıdır. Bunlar betona taze halde iken ankrajlanan demirlerdir.

Korozyon koruması için orta kısımda en az 200mm uzunluğunda, 0,2 - 0,4mm kalınlığında epoksi kaplama ile kaplanmış olmalıdır.

430.4.4.3 Vidalı Ankrajlar

Korozyon koruması için, 0,2 - 0,4mm kalınlığında epoksi ile kaplanmış olmalıdır.

Tablo 4.2 Bağlantı Demirlerinin Boyutları

Tie bars Çap (mm) Boy (mm) 10 12 16 20 800

Not 1: Bakım işlerinde daha kısa bağlantı demirleri kullanılabilecektir. Not 2: Kalın kaplamalarda (havaalanı-liman) ya da özel uygulamalarda (rijit kaplamalardan esnek yapıya geçişlerde) daha uzun bağlantı demirleri kullanılabilecektir.

430.4.4.4 Kayma ve Bağlantı Demirlerinin Epoksi ile Kaplanması

Epoksi boya

Kayma ve Bağlantı demirlerinin epoksi ile kaplanması ASTM A 775 ve ASTM A 1078 standartlarına uygun gerçekleştirilmelidir.

Çubuklar, yağ, gres yağı, boya veya klorür gibi kontaminantlar içermemelidir.

Kullanılacak olan toz epoksi, uluslararası referanslara sahip ve ASTM A775 standardı Ek A1’ e uygun kalitede olmalıdır. Bu uygunluk uluslararası akredite bir laboratuvar tarafından test edilmiş olmalıdır ve test raporu alıcıya sunulmalıdır.

Şantiyede gerektiğinde tamir amaçlı kullanılacak olan epoksi malzemesi (toz epoksi) üreticisi tarafından tedarik edilmelidir. Bu yama malzemesi kaplamayla uyumlu, beton ile reaksiyona girmeyen bir malzeme olmalıdır.

Sayfa 30 / 73

Kullanılan her bir parti epoksi toz kaplamanın lot numarasını, malzeme miktarını, imalat tarihini, epoksi toz kaplama üreticisinin adını ve adresini açık bir şekilde belirten bir sertifikanın ve tedarik edilen toz kaplamanın 3.5 doğrultusunda uygun bulunmuş bileşimin aynısı olduğunu gösteren bir belgenin verilmesi gerekmektedir.

Epoksi toz kaplama kullanıma hazır oluncaya kadar, üreticinin yazılı talimatları doğrultusunda ısı kontrollü bir ortamda muhafaza edilmelidir. Bu noktada, toz kaplamanın muhafaza edildiği deponun sıcaklığının tesisin ortam sıcaklığının altında bulunması halinde, toz kaplamaya, tesisin ±2°C ortam sıcaklığına ulaşması için yeterli zaman tanınmalıdır.

Toz kaplamanın, üreticisi tarafından yazılı olarak tavsiye edilen raf ömrü içerisinde kullanılması gerekmektedir.

Siparişte belirtilmiş olması halinde, her bir partiden alınacak ve o partiyi temsil eder nitelikte, 0,2kg ağırlığında numunenin teslim edilmesi gerekmektedir. Bu numunelerin hava geçirmez bir kaba konulması ve alındıkları partinin numarasının da bu kabın üzerinde belirtilmesi gerekmektedir.

Yüzey Hazırlama

Eritici tuz, tuz spreyi veya üretim sürecine maruz kalmaktan dolayı tuz kontaminasyonlu olduğu tespit edilen kumlama malzemesi kullanılmayacaktır.

Kaplanacak çeliğin yüzeyinin, ISO 8501-1 Sa 2 ½ doğrultusunda uygun bir aşındırıcı ile raspalanarak beyaza yakın metal yüzey elde edilecek şekilde temizlenmesi gerekmektedir. Nihai yüzey durumu, ISO 8501-1’e göre belirlenecektir.

Test Yöntemleri ASTM D4417 Yöntem C doğrultusunda belirlendiği şekilde uygun bir profil ölçer ile ya da Yöntem B’ye uygun olarak, maksimum profil derinliğinin yanı sıra tepe noktası sayısını da ölçen bir profilometre tipi yüzey ölçüm cihazı kullanarak elde edilen ortalama yüzey profili azami pürüzlülük derinliği değeri 1.5 ila 4 mil [40 ila 100 μm] arasındaysa, yüzey profilinin yeterli düzeyde olduğu kabul edilecektir.

Kumlama işleminin ardından kumlama ile temizlenmiş çelik yüzeyi tozdan, kum taneciklerinden ve diğer yabancı maddelerden arındırmak amacı ile, çok yönlü, yüksek basınçlı kuru hava bıçakları kullanılacaktır. Hava bıçakları çelik üzerine yağ bırakmamalıdır.

Epoksi Kaplamanın Uygulanması

Epoksi toz kaplama, temizlenmiş çelik yüzeyine, çelik yüzey işlemlerinin tamamlanmasının ardından ve yüzeyde, oksidasyon oluşmadan önce, mümkün olan en kısa süre içerisinde uygulanacaktır. Kaplamanın uygulanması, hiçbir surette temizlik sonrasında 3 saatten daha uzun bir süre geciktirilmeyecektir.

Epoksi toz kaplama, çelik yüzeyin başlangıçtaki ısı aralığı ve uygulama sonrası kürleme gereklilikleri bakımından üreticinin yazılı tavsiyeleri doğrultusunda uygulanacaktır.

Süreklilik arz eden işlemler sırasında çelik yüzeyinin kaplama işleminin hemen öncesindeki sıcaklığı kızılötesi tabanca, kontak termometre ya da kalem tipi termometre yardımıyla her yarım saatte bir ölçülmelidir.

Kalem ya da kontak tipi termometrenin kaplama öncesinde ve kızılötesi tabancanın kaplama sonrasında kullanılması önerilmektedir.

Sayfa 31 / 73

Epoksi kaplama elektrostatik püskürtme veya diğer uygun yöntemlerle uygulanmalıdır.

Kayma ve Bağlantı demirleri gerçek boylarında kaplama yapılmalıdır. Epoksi kaplı Kayma ve Bağlantı demirlerinin testereyle kesilmesine zorunluluk olmadıkça izin verilmemelidir. Dübellerin uçları çapaksız ve çıkıntısız olmalıdır. Epoksi kaplı Kayma ve Bağlantı demirleri, alevle kesilmiş olmamalıdır.

Kaplanmış Elemanlara Yönelik Gereklilikler

Kaplama Kalınlığı

Epoksi kaplı Kayma ve Bağlantı demirlerinin kürleme sonrası kaplama kalınlığı, 200-400 mikron olacaktır.

Kayıtlı tek bir kaplama kalınlığı ölçümü, münferit üç okuma değerinin ortalamasıdır. Test numunelerinin her bir tarafında eşit aralıklarla en az beş adet kayıtlı ölçüm alınmalıdır (test numunesi başına en az 15 kayıtlı ölçüm).

Kabul işlemleri bakımından, tüm kaplama kalınlığı ölçümlerinin ortalaması, öngörülen asgari kalınlık değerinden düşük olmayacaktır. Hiçbir kaplama kalınlığı ölçümü, öngörülen asgari kalınlık değerinden %80 daha düşük olmayacaktır.

Kaplanmış numunelere ait kalınlık test raporları verilmelidir.

Ölçümler, kalınlık ölçüm cihazı üreticisinin kalibrasyon ve kullanım talimatları doğrultusunda ASTM SSPC-PA 2’ye uygun bir şekilde yapılacaktır. Çekmeli veya sabit uçlu ölçüm cihazları kullanılmalıdır. Mıknatısın yüzeyden çekildiği anda operatörün okumayı gözlemlemesini gerektiren kalem tipi çekmeli ölçüm cihazları kullanılmamalıdır.

Kaplamanın Sürekliliği

Sürekliliğin sağlanamadığı, Süreksizlik miktarı Epoksi kaplı Kayma ve Bağlantı demirleri üzerinde 30 cm/adet (metre başına 3 gözenekten) den fazlası olmamalıdır.

Süreksizlik kontrolleri, fabrikada 67.5 V, 80 000 ohm değerlerine sahip ıslak sünger tipi doğru akımlı bir süreksizlik tespit cihazı ile gerçekleştirilecektir. Süreksizlik kontrolü 60 dakikada bir yapılmalıdır. Süreksizliklerin düzenli bir şekilde gelmeye başladığı tespit edilirse, süreksizliklerin kaynağı araştırılıp ortadan kaldırılmalıdır.

Kaplanmış numunelere ait süreklilik test raporları verilmelidir.

Kaplamanın Yapışması

ASTM A775/A775M standardı uyarınca katodik soyulma (adezyon) testi gerçekleştirilecektir. Kaplanmış numunelere ait katodik soyulma test raporları verilmelidir.

Testlerin Sayısı

Kaplama kalınlığı, yapışkanlık ve süreklilik ile ilgili testlerin sayısı ve sıklığının şartnamede belirlenmediği durumlarda, kaplama kalınlığı ve sürekliliğine ilişkin testler üretim sırasında saatte bir ve her çap için yapılmalıdır.

Kaplamanın yapışma düzeyini ölçmek amacı ile düzenlenen katodik soyulma testleri, üretim sırasında her sekiz saatte bir, en az bir kayma yada bağ demiri üzerinde gerçekleştirilmelidir.

Testlerin Tekrarlanması

Sayfa 32 / 73

Kaplama kalınlığı, sürekliliği ya da kaplama yapışkanlığı için teste tabi tutulan numunelerin testi geçememesi halinde, başarısızlıkla sonuçlanan her bir test için, rastgele seçilmiş numuneler üzerinde iki adet yeni test gerçekleştirilecektir. Yeniden test edilecek her iki numune de, işbu şartnamenin gerekliliklerini karşılamalıdır.

Taşıma

Epoksi ile kaplanmış demirlerin taşıma sırasında kaplamaya zarar vermemek için azami dikkat sarf edilmelidir. Zarar görmüş demirler tamir kriterlerine uyuyorsa tamir edilmelidir, uymayan demirler red edilecektir.

Tüm bağlama şeritleri epoksi kaplamaya zarar vermeyecek şekilde olmalıdır.

Epoksi ile kaplanmış demir desteleri, hasarı en aza indirmek için koruyucu platform veya yüzeyler üzerinde zeminden yüksekte depolanacaklardır.

Epoksi ile kaplanmış demirler düşürülmemeli veya sürüklenmemelidir.

Depolama

Şartlar gereği epoksi ile kaplanmış demirlerin iki aydan daha uzun bir süre açık havada muhafaza edilmesi gerekirse, epoksi ile kaplanmış demirlerin güneş ışığından, tuz serpintilerinden ve hava şartlarından korunması için koruyucu tedbirler alınmalıdır.

Üretici, epoksi ile kaplanmış demirleri koruyucu muhafaza olmaksızın depoladıysa, epoksi ile kaplanmış demirlerin açık havaya yerleştirildiği tarih, epoksi ile kaplanmış demirlerin etiketlerine kaydedilecektir.

Epoksi ile kaplanmış kayma ve bağlantı demirleri tek tek koruyucu polietilen köpük ya da file içerisine konulmalı ve bu demirler uygun boyutta bir tahta sandık içerisine dizildikten sonra sevkiyatı yapılmalıdır. Alıcının deste ile sevkiyat talep ettiği durumlarda epoksi ile kaplanmış demirler ya da epoksi ile kaplanmış demir desteleri, mutlaka opak polietilen örtüler ya da diğer uygun opak koruyucu malzeme ile örtülmelidir.

İstifli epoksi ile kaplanmış demirlerde, koruyucu örtü istiflenmiş malzemenin çevresine sarılmalıdır.

Örtü yeterli şekilde sabitlenmeli ve örtü altında yoğuşmayı asgari düzeyde tutmak amacı ile epoksi ile kaplanmış demirler arasında havalanma sağlanmalıdır.

Kontrol

Üretim gerçekleştirilirken, sipariş edilmiş olan epoksi ile kaplanmış demirlerin üretiminin yapıldığı kısmına her an serbestçe girebilecektir. Üretici, malzemenin uygun olarak üretildiğini göstermek üzere tesislere erişim sağlayacaktır. Aksi belirtilmediği müddetçe (ürün analizi hariç) tüm testler ve denetim, şantiyeye nakliye öncesi üretim yerinde gerçekleştirilecektir.

İdarenin gerekli görmesi halinde, idare laboratuvarlarında veya akredite laboratuvarlarda ilgili deneylerin yapılması/yaptırılması sağlanacaktır.

Taşıma ve İşleme Nedeniyle Hasarlı Kaplamanın İzin Verilen Miktarı

Alıcı vazgeçmediği müddetçe, gönderim öncesinde her bir epoksi ile kaplanmış demir üzerindeki korunmasız çelik, yama malzemesiyle onarılacaktır.

Sayfa 33 / 73

Kaplama uygulama işlemi esnasında demirlerin asılması veya desteklenmesi nedeniyle oluşan kaplanmamış alanlar, yama/tamir malzemesiyle onarılacaktır.

Aksi belirtilmediği müddetçe, tamir yapılan yerler ASTM A775/A775M’de belirtildiği şekilde minimum kaplama kalınlığına sahip olacaktır.

Kaplama kalınlığı, tek bir noktadan ASTM SSPC-PA 2’ye uygun olarak ölçülecektir. Onarım malzemesinin çoklu uygulamasına izin verilecektir.

Onarılmış hasarlı kaplamaların azami miktarı, her bir kayma veya bağ demirinin toplam yüzey alanının % 1’ini aşmayacaktır.

Ürünlerin Reddi

Öngörülen şartlara uygun olmayan epoksi ile kaplanmış numuneler reddedilecek ve kontrast renkli bir boya ile ya da diğer yöntemlerle işaretlenecektir. Üreticinin takdirinde olmak kaydıyla, etkilenmiş olan parti değiştirilecek ya da alternatif olarak kaplaması sökülecek, yeniden temizlenecek, yeniden kaplanacak ve öngörülen şartlar doğrultusunda kabul testleri için yeniden sunulacaktır.

Sertifika

Her bir parti kaplanmış numunelerin işbu şartnamede öngörülen şekilde test ya da muayene edilmiş ve gerekli şartları karşılamış olduğunu gösteren sertifikalar/deney raporları gönderim sırasında alıcıya teslim edilecektir. Satın alma siparişinde ya da sözleşmede öngörülmüş olması halinde, test sonuçlarının raporu da sunulacaktır.

430.4.5 BETON ÇELİK ÇUBUKLARI (REINFORCING BARS)

Çatlamaları kontrol etmek ve taşıma kapasitesini artırmak amacıyla kullanılan, beton çelik çubukları B500B sınıfında olacak ve EN 10080, TS 708 standardında belirtilen özelliklere uygun olmalıdır.

Sürekli donatılı beton kaplamalarda, donatı sürekliliği, ulusal standartlar ve kullanım yerindeki hükümlere göre; bağlantı araçları, bindirme, kaynak ile yapılabilir.

430.4.6 DERZ SIZDIRMAZLIK MALZEMELERİ

Derzlerin doldurulmasındaki amaç, yüzey suyunun ve serbest parçaların üstyapı katmanlarına sızmasını önlemektir.

Aşırı su, alttemel veya temel yumuşamasını ve zamanla buralarda bulunan ince tanelerin su çekmesine sebep olabilir. Bu tarz bozulmalar yapısal destek kaybı, üstyapı oturması ve/veya faylanma gibi sorunlara yol açabilir.

Ayrıca serbest parçaların derz içine girmesi ile sıcak havalarda kaplamanın genleşmesi, serbest parçacıklar tarafından engellendiği için derz boyunca aşırı yüksek basınçlar oluşmaktadır.

Derz kesim genişlik ve derinlikleri projesinde verildiği gibi olmalıdır. Bununla birlikte; enine derz kesim derinliği kaplama kalınlığının en az %25, en fazla %30 kalınlığında olmalıdır. Boyuna derz kesim derinliği ise en az %40, en fazla %45 kalınlığında olmalıdır.

Derzler genellikle 3mm genişliğinde kesilir. Alttaki hedef çatlama için derz genişliğinin önemi yoktur. Daha sonra derz boşluğu yapılması için derzlerin genişletilmesi gerekir. Yani kullanılacak dolgu malzemesine göre derz geometrisi uyumlu hale getirilir.

Sayfa 34 / 73

Derzlerin suya ve yabancı maddelere karşı kapatılmaları amacıyla, derz dolguları olarak; sıcak ve soğuk uygulamalı malzemeler ile sıkıştırılabilir sızdırmazlık profilleri kullanılmaktadır. Derz dolgu malzemelerinin, derz boşluğunu kapatabilmesi için yeterli deformasyon ve yapışma özelliği göstermek zorundadır.

Bitüm maddesine dayalı, sıcak uygulamalı derz dolguları, yakıt ve yağa dayanıklı değildirler. Bu direnç gerekliyse soğuk uygulamalı derz harcı gereklidir. Bunlar tek yada iki bileşenli reaktif sistemlerdir.

Derzlerde kullanılan derz fitilleri beton tabakasının genleşmesine izin vermelidir. Bunlar betonun genleşmesi sırasında deforme olmamalıdır.

Sızdırmazlık profilleri kullanılacak ise bunların düşük sıcaklıklarda nem girişini engelleyecek kadar derz kenarlarına yeterli basınç uygulayabilmelidir.

Beton yol kaplamalarının yapımında boyuna ve enine derzler için derz dolgu malzemesi olarak giderek daha çok sıkıştırılabilir elastik bağlantı profilleri kullanılmaktadır. Söz konusu profiller önceden oluşturulmuş elastomerik bileşenlerdir. Bunlar sertleşmiş betonun derz boşluğuna ön gerilim altında hava basıncı yardımıyla makine ile uygulanır. Geçiş noktalarında kesilir ve birbiri ile yapıştırılır. Bunların sızdırmazlık etkisi derz harcına göre 3 kat daha fazladır ve ömürleri de daha yüksektir.

Derz dolgusu türüne göre her 8-12 yılda bir derz bakımı gerçekleştirilmelidir.

Sıcak uygulamalı derz sızdırmazlık malzemeleri TS EN 14188-1, soğuk uygulamalı derz sızdırmazlık malzemeleri TS EN 14188-2, sıkıştırılabilir elastik sızdırmazlık profilleri TS EN 14188-3 standardına uygun olmalıdır.

Kesilen derzlerde, derz yanaklarının derz harcına yapışmasını iyileştirmek için astar malzemesi kullanılmalıdır. Astar malzemesi ile derz dolgu harcı birbiri ile uyumlu olmalıdır. Sıkıştırılabilir elastik sızdırmazlık profilleri kullanıldığında astar yapılmamalıdır.

Derz kenarları, sızdırmazlık malzemelerinin monte edilmesi sırasında ve ileride taşıt yükleri altında zarar görmemeleri için 45° açı ile pah yapılmalıdır. (Resim 6.11)

430.5 DENEME YOLU YAPIMI

Yüklenici, proje genişliği ve kalınlığında, gerçek ölçülerde bir test bölümünü yapacaktır. Bu test bölümü için projede kullanılacak olan aynı ekipmanlar kullanılacaktır. Deneme yolunda projede istenilen tüm kriterler (slump, hava miktarları, yoğunluk, beton dayanım karakteristikleri, kaplama kalınlığı, profil ve genişlik kontrolü, yüzey düzgünlüğü, kayma direnci, aşınma direnci, donma çözülme direnci, kayma demiri konumları, bağlantı demiri aderansları vb.) kontrol edilerek oluşacak problemler çözülecektir. Bu testler idare laboratuvarlarında ya da idarenin onayladığı test kuruluşlarında masrafları yükleniciye ait olmak üzere yaptırılacaktır.

Deneme yolu en az 50 metre olması kaydıyla, istenilen kriterleri karşılayacak uygun imalat sağlanana kadar devam edilecektir.

Deneme yolu proje kesitleri içerisinde yapılabileceği gibi yol güzegahından altyapısışartnamelere uygun olarak hazırlanmış ayrı bir platformda da yapılabilecektir.

Deneme yolunun proje kesitleri içinde yapılması halinde tüm kriterlerin sağlanması durumunda kalıcı imalattan sayılacak ve ödenecektir.

Sayfa 35 / 73

430.6 BETON YOL KAPLAMALARININ İMALATI

Beton yolun yapımı, taze betonun hazırlanması ile başlar. Karıştırma, taşıma, yerleştirme, sıkıştırma, kayma demiri ve ankraj demirlerinin montajı, düzeltme ve bitirme işlemleri, bakım/kür uygulanması ve derzlerin kesiminin sınırlı bir zaman içerisinde yapılması gerekir.

Yüksek kaliteli bir beton yol ancak, yetkili bir yönetici ile tecrübeli bir ekibin etkin işbirliği ile gerçekleştirilebilir.

Beton yol kaplamaları genel olarak kayar kalıplı beton yol finişerleri ile yapılmaktadır. Beton yol yapımı için geliştirilen bu sistemde kayma demirleri önceden yerleştirilerek sabitlenmekte ve kalıp sürüklenerek vibratörler ile beton sıkıştırılarak yüzey bitirilmektedir.

Bu finişerlerde otomatik yükseklik ve yön kontrolü bulunmaktadır.

Yeni gelişmiş beton yol finişerleri ile kayma demiri de makine tarafından otomatik olarak yerleştirilmektedir.

İnsan gücü kullanımın ön planda olduğu sabit kalıp yöntemi ile yapılan beton yol kaplamaları ile karşılaştırıldığında kayar kalıp yönteminde, insan gücü daha düşük, yol yapım kapasitesi ve kalitesi daha yüksek, inşaat süresi daha kısa, yüzey düzgünlüğü ve betonun sıkıştırılması daha iyidir. Kayar kalıplı beton finişerler ile kaplama tek tabaka halinde yapılabildiği gibi, üst ve alt beton iki katman olarak da tek bir operasyonda inşa edilebilmektedir. Bu finişerlerin kurulum genişliği 15 m’ye ulaşmakta ve günlük yerleştirme kapasitesi 1000 m’ye ulaşabilmektedir.

430.6.1 BETON ÜRETİMİ

Beton yol yapımı, üniform özelliklere sahip (homojen) betonun, sürekli (aralıksız) dökümünü gerektirmektedir. Beton bileşim ve kıvamında oluşan herhangi bir değişiklik, finişerde düzensizliklere, beton yüzeyinin düzgünlüğünün bozulmasına yol açabilmektedir. Bunları sürekli dengede tutmak gerekmektedir. Bu da oldukça zordur. Bu yüzden taze beton, yeterli miktarda betonu hazırlama kapasitesine sahip ve bileşimi homojen olarak üretebilen tek bir beton üretim tesisinden gelmelidir.

430.6.1.1 Bileşenlerin Tartılması

Başlangıç (tasarım) deneyi sonuçlarına göre karışım reçetesi oluşturulur. Beton bileşenleri, karışım talimatına uygun olarak ilave edilir. Tüm bileşenler en fazla kütlece %3 sapma ile katılmalıdır. Karma suyu ve katkı maddesi ilavesi hacim ölçüsüne göre yapılabilir.

Kullanılan agregaların, özellikle ince agregaların rutubeti büyük önem taşımaktadır. Dikkate alınmayan nem dalgalanmaları bileşen oranlarını değiştirebilmektedir. Değişen nem içeriği ile taze betonun hava içeriği, su- çimento oranı ve kıvamı değişebilmektedir. Rutubet düzeltmesinin sürekli yapılabilmesi için, agregaların rutubet ölçümü sürekli olarak yapılmalıdır.

Hava-sürükleyiciler, su ile birlikte, karışıma beton santralinde ilave edilmelidir. Taze beton sıcaklığı, beton bileşimi, beton karıştırma sırası ve süresinin, hava sürükleyicinin aktivasyonu üzerinde önemli bir etkisi vardır. Düşük sıcaklıklarda genel olarak hava içeriği daha sabit olarak elde edilebilmektedir. Bu nedenle üretim sırasında gerekli hava sürükleyici madde ilave miktarı, başlangıç deneyinde tespit edilenden farklı olabilir.

Sayfa 36 / 73

Tablo 6.1 Bitirilmiş Beton Yol Kaplama Gereklilikleri

Gereksinimler

Basınç dayanımı (karot numunesi)

Karot Basınç Dayanım Sınıfı : min.CC30 fi ≥ 26 N/mm2 (en düşük bireysel değer) (28 günlük)i fm≥ 34 N/mm2 (en düşük ortalama değer) (28 günlük)

Yarma dayanımı (karot numunesi)

Karot Yarma Dayanım Sınıfı : min. SC3.0 fi ≥ 2,5 N/ mm2 (en düşük bireysel değer) (28 günlük)i fm ≥ 3,5 N/ mm2 (en düşük ortalama değer) (28 günlük)

Sürüklenmiş hava (karot) Mikro hava kabarcığı içeriği A300 ≥ %1,5 (hacimce) Mesafe faktörü Lort ≤ 0,24 mm

Kaplamanın kalınlığı(1)

1. Gerçekleşen ortalama kalınlık ≥ dizayn kalınlığı

2. Herhangi bir tek değerin, dizayn kalınlığından sapması ≤ 5 mm (1000 m2’den alınan tek karot numunesi için)

Bu iki kriterin birlikte sağlanması gerekmektedir.

Kayma demirlerinin yerleşimi

Eğiklik (açı) ≤ 20 mm (500mm kayma demiri uzunluğuna göre boyuna doğrultudaki dikey sapma) Yükseklikte sapması ≤ 20 mm (Kaplamanın boyuna eksenine göre, kayma demiri merkezinde ölçülen sapma) 500mm kayma demiri uzunluğuna göre Enine derze dik doğrultudaki yatay sapması ≤ 50 mm

Profile uygun konum – Enine eğim – Yükseklik

Projesine uygun boyuna ve enine profil gerçekleştirilmeli ve Yüzey suyu drenajı sağlanmalıdır. Enine eğim sapması: Proje değerinden sapma ≤ % ± 0.2

Kaplama Genişliği İstenilen genişlikten sapma ≤ ±10 mm

Düzgünlük 1) Mastar ile kontrol. 4m ölçüm mesafesi içinde ≤ 4 mm,

2) Profilometre ile kontrol. Düzgünsüzlük (m/km) IRI ≤ 1,60

Kayma Direnci Kayma Sayısı (Skid Number: SN) Hafif trafikli yollar (YOGT<7000) ≥ 35 Ağır Trafikli Yollar (YOGT ≥ 7000) ≥ 45 (Sürtünme Direnci ölçüm aracı hızı 64 km/h (±1,5))

(1) Karot numunesi dikey konumda iken, çapının eşit aralıklı 4 noktasından, üst ve alt uçları arasındaki mesafe en yakın 1mm’ye yuvarlatılarak ölçülür ve ölçülen değerlerin ortalamaları alınır.

Sayfa 37 / 73

Tablo 6.2 Beton Kaplamanın Kalite Kontrolü İçin Alınacak Karot Sayıları

Gereklilikler Karot alma planı Beton basınç dayanımı 1/1000 m2

Yarmada çekme dayanımı 1/1000 m2

Beton kaplama kalınlığı 1/1000 m2

Beton kaplama yoğunluğu 1/1000 m2

Donma çözülme direnci 1/1000 m2

Beton kaplamanın aşınma direnci 3/100 000 m2

Beton kaplama tabakalarının yapışma direnci 1/1000 m2

Not 1: Dayanım, kalınlık, yoğunluk ölçümleri için aynı karot kullanılabilir. Not 2: Kaplama kalınlıı için 3 000 m2 ye kadar en az 3 adet karot alınır. Sonraki her 1 000 m2 için 1 adet ilave karot alınır. Not 3: Kaplama yoğunluğu için günlük imalattan en az 3 adet karot alınmalıdır Not 4: Kaplama tabakalarının yapışma direnci için en az 9 adet kart alınmalıdır Not 5: Karotlar; derzlerin 50 cm yakınından alınmamalıdır. (Yüksek gerilmelerin oluştuğu derzlerde beton kaplamanın zarar

görmemesi için) Not 6: Karotların en uygun alınma yeri, plak boyunca çeyrek noktalar arasındaki bölgelerdir. Sürekli donatılı beton

kaplamalarda ise ard arda gelen iki enine çatlak arasından alınmalıdır.

Hava içeriği başlangıçta deneyler ile belirlenmelidir ve gerekirse hava sürükleyici dozajı istenilen hava içeriğine göre üretim sırasında değiştirilebilir. Hava sürükleyici katkı miktarı üretici tarafından önerilen en yüksek miktarı aşmamalıdır.

Gün içerisindeki hava sıcaklığı değişimi gibi etkenlerden dolayı hava sürüklenmiş beton üretiminde de hava içeriğinin sürekli kontrol edilmesi gerekmektedir Bu nedenle döküm öncesi hava içeriği ölçülmelidir. Döküm yeri ile üretim tesisi arasında hızlı bir iletişim gerekmektedir ki, böylece karışım gerektiği gibi düzenlenebilmelidir.

430.6.1.2 Betonun Karıştırılması

Beton hazır beton santralinde üretilmelidir. Hava sürüklenmiş betonlar; betonun hazırlanışından, mikser türünden, karıştırma etkinliğinden, karıştırma süresinden etkilenmektedir. Hava sürükleyici katkıların yeterli aktivasyonuna izin vermek için, normal betona göre hava sürüklenmiş betonun daha uzun süre karıştırılması gerekmektedir. Hava sürüklenmiş kaplama betonun karıştırma süresi tüm bileşenlerin ilave edilmesinden sonra en az 45 saniye olmalıdır.

430.6.2 BETON YOL KAPLAMALARININ YAPILMASI

Beton yol bir ya da iki tabaka halinde yapılabilmektedir. İki tabakalı demek, beton kaplamanın farklı bileşime sahip iki tabakadan (üst ve alt beton tabakası) oluştuğu anlamına gelmektedir.

430.6.2.1 Genel

Tek tabaka halinde beton kaplama inşa edildiğinde, yüksek kalitede bir katman hedeflenmeli ve kaplama kalitesi tüm kaplama boyunca aynı olmalıdır. Bu nedenle, beton üretimi için büyük miktarlarda yüksek kaliteli kırma agrega gereklidir. Bu gereken kalitede agregaların temini muhtemelen bazı bölgelerde daha uzun taşıma mesafesine neden olabilmekte ve bu da daha yüksek maliyetler oluşturmaktadır. İki katmanlı yapım yönteminde ise sadece üst beton için kaliteli agrega kullanılmakta alt beton tabakasında ise daha düşük kalitede agrega kullanılmaktadır. Tek katmanlı

Sayfa 38 / 73

beton yol yapımında araç, gereç, personel, betonu serme ve beton finişer maliyetleri düşmektedir. Ayrıca tek bir beton bileşiminin kullanımı nedeniyle beton üretimi daha kolaydır.

Kayma demirleri ve ankrajlar titreşim yoluyla yerleştirilecek ise, yol iki katmanlı olarak yapılmalıdır.

Beton kaplamaların inşası sırasında, şantiye alanı ve beton tesisi arasında sürekli iletişim sağlanmalı ve döküm yerinde uzun bekleme sürelerinden kaçınılmalıdır.

430.6.2.2 Betonun Taşınması

Beton yol yapımında, ağırlıklı olarak düşük kıvamlı beton (S1:10-40mm) kullanılır. Bu kıvamdaki beton transmikser dışındaki araçlarla da taşınabilmektedir. Beton, karıştırma işleminden en geç 45 dakika sonra tamamen boşaltılmış ve yerleştirilmiş olmalıdır. Bu zaman süresi, beton tesisi ve nakliye mesafesi ve döküm süreleri hesaba katıldığında geniş inşaat alanlarında bile beton tesisi ile en fazla yaklaşık 20 kilometrelik bir ulaşım mesafesine olanak sağlamaktadır. Betonda kalite kaybı olmadığı belgelenirse nakliye süresinin soğuk havalarda 45 dakikanın üstüne çıkartılması kabul edilebilir. Bunun aksine, çok yüksek sıcaklıklarda, söz konusu taşıma zamanı daha da kısaltılabilir.

Taze betonun alüminyum yüzeylere temas etmemesi için damperli kamyonlara özel önlemler alınması gerekmektedir. Küçük miktarlarda alüminyum aşınması bile, çimento ile reaksiyona girmesine ve hidrojen gazı oluşmasına neden olur. Oluşan gaz, sıkıştırma sonrasında yüzeye yükselir, burada huni şeklinde gözenekler oluşturur.

Düşük kıvamlı beton dışında, taze beton; sadece transmikserler ile döküm yerine taşınmalıdır. Çimento ile su temasının ardından en geç 90 dakikada tamamen boşaltılmalıdır. Hava sürüklenmiş betonun hava içeriği genel olarak beton tesisinden döküm yerine kadar fazla değişmemektedir. Bununla birlikte, taşıma sırasında karıştırma işlemleri hava miktarını etkileyebilir. Bunun etkisini en aza indirmek için tambur yavaş döndürülerek taşınmalıdır.

Taze betonun yerleştirilmesi sırasında, beton hızlı kurumaya ya da yağmur suyu gibi dı etkilere karşı korunmalıdır veya imalat durdurulmalıdır.

430.6.2.3 Sabit ve Kayar Kalıp Kullanımı

430.6.2.3.1 Sabit Kalıplar

Sabit kalıplar, kayar kalıpların kullanılamadığı yerlerde tercih edilmelidir.

Sabit kalıp kullanımında, uygun kalıplar ile yolun yatay ve dikey pozisyonu ve beton yüzeyinin düzgünlüğü sağlanmalıdır.

Beton yol kaplamaları için çelik veya betondan (örneğin, daha önceden dökülen şeritlerin kenarları) yapılmış kalıplar kullanılmalıdır. Zemin, imalat için gerekli olan büyük serme ekipmanlarının ve beton taşıyan kamyonların yükleri nedeniyle gerekli taşıma gücüne sahip olmalıdır.

Sabit kalıplar sıkıca sabitlenmeli ve hareket etmeyecek şekilde yeteri kadar desteklenmelidir. Bu durum sabit kalıpların altına çimento harcı kullanımı ile sağlanabilir. Herhangi bir kalıbın sabitlenmesinde ahşap kullanılabilir. Yanal kuvvetlerin etkilerini dikkate alarak sabit kalıplar yere bir çivi ile sabitlenmelidir.

Kalıpların kurulumu, sökümü, temizlenmesi ve taşınması son derece emek isteyen bir çalışmadır. Sabit kalıplar betonun artık şekil değiştirmeyeceğinden emin olunduğu zaman ancak çıkartılabilir.

Sayfa 39 / 73

Sayfa 40 / 73

430.6.2.3.2 Kayar Kalıplar

Kayar kalıp (kayar kalıp beton finişerleri kullanırken, taze betonun yeterli yaş mukavemeti olmalıdır. Taze beton plakanın kenarında sarkma (köşelerinde şekil değiştirme) olmamalıdır.

Resim 6.1 Kaplamanın kenar çökmesi durumları

Kayar kalıp ilerlediğinde, sıkıştırılmış betonun şekli, özellikle kenarların dikliği korunabilmelidir. Finişerlerin hareket ettiği alanlar, yeterince sağlam, düzgün ve uygun yükseklikte hazırlanmalıdır.

Kayar kalıplı beton finişerleri, klavuz tel hatlarına ya da hassas konumlandırma sistemlerine göre, yönlendirme, yan ve kot kontrolü yapmalıdır.

Kaplamanın birbirine bitişik şeritler halindeki üretiminde makinaların hareket alanları veya ray döşenmesi için, halihazırda katılaşmış beton alanları da kullanılacaksa, beton bu yükleri kaldırabilecek dayanıma ulaşmış olmalıdır.

430.6.2.4 Temel Ayırma Elemanlarının Yerleştirilmesi

Hidrolik bağlayıcılı taşıyıcı temel tabaka üzerine yapılan beton kaplamalarda iki tabaka arasına dokusuz geotekstil uygulanmalıdır.

Geotekstiller yerleştirilmeden önce yüzey süpürülmeli, serim esnasında geotekstilin kıvrımları engellenmeli, ek yerleri yaklaşık 20 cm uzunluğunda bindirmeli, yaklaşık 5 cm uzunluğunda çiviler ile en az 1,8 m aralıklarla sabitlenmeli, çivilere galvanizli pullar takılmalıdır.

430.6.2.5 Kayma Demirleri (Dowels) ve Bağlantı Demirlerinin (Tie-bars) Yerleştirilmesi

Kayma demirleri plaka kalınlığının orta kısmına (1/2) yerleştirilmelidir. Plakanın boyuna hareket etmesini, yük aktarımını ve çatlakları kontrol altına alabilmesi için yolun eğimine ve uzunlamasına göre yerleştirilmelidir. Kayma demirleri betonun dökülmesinden önce yerleştirilecek ise, konumları koruma altına alınarak, yol yapımı sırasında kaymaları veya dönmeleri önlenmelidir. Konumlarının korunmasını

Sayfa 41 / 73

sağlamak için çelik sehpalar üzerine sabitlenir. 50 cm boyundaki kayma demirlerinin uzunluğuna göre boyuna doğrultudaki dikey sapması en fazla 20mm olabilir.

Kayma demirleri vibrasyonlu yerleştirilecek ise kaplama genellikle iki seferde yapılmalıdır. Kayma demirleri ve ankrajlar üst katmanı/tabakayı inşa etmeden titreşim yoluyla takılmalıdır. Bunun için alt beton sıkıştırılmış olmalıdır.

Tek katlı dökümlerde kayma demirleri ve ankrajların vibrasyon ile yerleştirilmesi ancak kayma demirleri ve ankrajların üstünde kalan betonda yapısal herhangi bir hatanın olmayacağının belgelendirilmesi halinde izin verilmelidir.

Ankrajlar, boyuna yalancı derzlerde plaka kalınlığının alt üçte birine (1/3) ve boyuna büzülme derzlerde plaka kalınlığının orta kısmına (1/2) yerleştirilmelidir ki, derzlerin kesiminde birlikte kesilmesin. Öte yandan ankrajlar, kaplama alt yüzeyinin en az 5 cm üzerinde olmalıdır.

Genelde günümüzde şarjör şeklinde stoklaması olan otomatik kayma demirleri ve ankraj yerleştirme makinesi de kullanılmaktadır. Ayrı ayrı faaliyet gösteren ankraj yerleştirme makineleri kullanılıyor ise, kayma demirleri tam yerleşimini sağlamak için ankrajlar, kayma demirlerinin betona yerleştirilmesinden önce yerleştirilmelidir. Aksi takdirde ankrajları yerleştirirken titreşimden kayma demirlerinin konumunun etkilenmesi riski ortaya çıkar. Kayma demirleri ve ankrajlar üst katmanı/tabakayı inşa etmeden önce titreşim yoluyla takılmalıdır. Kayma demirleri ve ankrajlar titreşim ile yerleştirildikten sonra gerektiğinde perdahlama makineleri ile betonda ortaya çıkan deformasyonlar düzeltilmelidir.

Birden fazla şeritli dökümlerde veya bakım onarım çalışmalarında nervürlü donatı kullanılmaktadır. Çekmeye karşı dayanıklı, kalıcı ve korozyona karşı korumalı bir bağlantı oluşturulmalıdır.

Nervürlü donatıların yerleştirilmesi genellikle zorluklara yol açmaktadır. Ankraj çapı, delik çapı, ankraj derinliği en iyi şekilde ayarlandığında bağlantılı ankrajların kullanımı daha uygundur.

430.6.2.6 Beton Yol İmalatı

İki tabakalı yapım yönteminde üst beton, sıcak ve kuru havada en geç, alt betonu inşa ettikten 30 dakika sonra; serin, nemli havalarda ise en geç 60 dakika sonra yerine yerleştirilmelidir. Bu değerlere uyulması halinde taze betonun üstüne taze beton olarak inşa edilebilmekte ve böylelikle alt ve üst betonun komposit etkisi sağlanmış olmaktadır. Alt beton üst betonun dökülmesinden önce görünür şekilde kurumamalı veya üst katman betonun sıkıştırılmasından önce katılaşmaya başlamamalıdır.

Her bir katman ya da tabaka için beton, tüm inşaat alanına eşit yükseklikte dağıtılmalıdır. Ayrışma ve ön sıkıştırmadan kaçınılmalıdır (örneğin boşaltma sırasında).

Kayma demirlerinin konumlarının bozulmaması gerekmektedir. Bu amaçla inşaat sahasının uygun olduğu güzergahlarda yandan beslemeli aktarma ekipmanları kullanılmalıdır.

Beton kaplamalarda, beton makine ile dağıtılmalıdır. Yerleştirme sırasında, betonun birkaç santimetrelik bir yükseklik farkı ile dağıtılması gerektiği unutulmamalıdır. Bu yükseklik toleransı betonun kıvamı ve katman kalınlığına göre değişmektedir.

Kayar kalıplı finişerlerin önüne beton beslemesi sürekli olmalı ve finişerin yürüme hızı değiştirilmemelidir. Finişerin dur-kalk şeklinde hareketine kesinlikle müsaade edilmemelidir. Finişer 1 saatten daha uzun bekleme yaparsa inşaat derzi uygulanmaldır.

Sayfa 42 / 73

430.6.2.7 Betonun Sıkıştırılması

Beton tüm kesit boyunca eşit şekilde ve tamamen sıkıştırılmış olmalıdır. İki tabakalı dökümde alt beton sıkıştırma sırasında yüzeye çıkartılmamalıdır. Kayar kalıplı finişerler tüm kalınlık boyunca betonun tam olarak sıkıştırılmasını sağlayabilirler. Ancak betonun kıvamı homojen bir şekilde olmalı ve taze betonun birim hacim yoğunluğu kontrol edilmelidir. Beton sıkıştırılması sırasında ayrışmamalıdır.

Beton kaplamalar için, tüm döküm genişliğinde etkin olabilecek sıkıştırma yapılmalıdır. Sürekli mekanik besleme, sıkıştırmadaki muhtemel düzensizliği önler. Kayar kalıplı beton finişerleri, betonu üzerindeki vibratörler ile sıkıştırmaktadır. Vibratörler, tüm genişlikte etki etmeli ve eşit yükseklikte hareket ettirilmelidir. Vibratör mesafeleri etki çaplarına göre ayarlanılır. Vibratörlerin doğru ayarlanması döküme uygun olarak yapılmalıdır.

430.6.2.8 Kaplamanın Bitirilmesi

Yüzey bitirme işlemleri, kaplamanın tüm genişliği boyunca, bitirme ekipmanları ile tamamlanmalıdır. Bu cihazlar sayesinde, gerekli yüzey özellikleri elde edilmelidir. Son bitirmeye ek olarak boyuna perdah makinası kullanılmalıdır. Bu makine, şekillendirme ve düzleştirme sırasında yol ekseninin enine oluşan, periyodik olarak yinelenen pürüzlüklerin düzeltilmesine yarayacaktır. Böylece, beton yüzeyinin düzgünlüğü ve akustik özellikleri geliştirilmiş olacaktır.

Sıkıştırma işlemi ile birlikte kaplama yüzeyinde, yüksek bir oranda ince taneli parçacıklı bir harç tabakası oluşmaktadır. Bu harç tabakası beton yüzey kalitesini etkileyip yol tutuş özelliklerini olumsuz etkilediğinden mümkün olduğunca ince tutulmalı, kalın tabaka oluşumuna izin verilmemelidir.

Yüzeye yapılacak ilave bir işlem, beton kaplamanın iyileştirilmesine uygun bir doku kazandıracaktır. Yağmur yağdığında yüzey işlemleri durdurulmalıdır.

430.6.2.8.1 Görünür Agregalı Yüzey Elde Edilmesi

Priz geciktirici katkı malzemesi, sıkıştırılmış ve bitirilmiş betonun yüzeyine ince ve homojen bir tabaka olarak püskürtülmelidir. Özellikle, kenar bölgelerde ve rüzgârda püskürtülen maddenin eşit dağılımı bozulabilmektedir.

Resim 6.2 Başlangıç deneyleri çerçevesinde değerlendirme için örnek plaka

Başlangıç deneylerinin bir parçası olarak örnek bir plaka hazırlanarak yüzey geciktiricisinin beton üzerindeki etkinliği incelenir (Resim 6.2).

Sayfa 43 / 73

Yüzey geciktiricisinin görevi, betonun tanımlanmış bir derinliğe kadar ve üst kenar bölgesi içinde priz almayı bir süre geciktirmeyi sağlamaktır. Bu şekilde bir süre sonra yüzey harcının temizlenerek alınması sağlanmaktadır. Bu temizleme işleminin zamanlanması hava koşullarına (sıcaklık, rüzgar, vb.) bağlıdır.

Bir yüzey geciktirici kimyasal malzemenin, bakım kür maddesi ile birlikte kullanılması durumunda, beton yüzeyi aynı zamanda bakım da görmektedir.

Sadece priz geciktirici kullanılırsa, beton yüzeyi fırçalanarak temizlenene kadar bir plastik folyo ile kapatılmalıdır.

Plastik folyonun soğuk havalarda ve şiddetli yağmurda avantajları vardır, ama aynı zamanda dezavantajları da bulunmaktadır. Örneğin, yaz aylarında beton yüzeyinin çok ısınması, kaplamanın kuvvetli rüzgârdan kalkması, geçen trafikten etkilenmesi ve enine derz kesiminde, plastik kaplamanın hasar görmesi gibi.

Resim 6.3 Yüzey görünür agrega

Resim 6.4 Yüzeyin temizlenmesi (priz geciktirici katkı ile priz alması engellenmiş bölümün temizlenmesi)

Beton üstünden ekipmanın hareket edebileceği kadar dayanım kazandığında, tüm yüzey fırçalanarak agrega yüzeyi ortaya çıkarılmalıdır. Bu işlem tüm yüzeye eşit olarak uygulanmalıdır. (Resim 6.4). Priz geciktirici ve bakım kimyasal maddesinin bir arada kullanılması durumunda kuru bir şekilde fırçalanarak

Sayfa 44 / 73

temizlenmelidir. Ancak toz oluşumuna dikkat edilmelidir. Plastik folyo kullanılması durumunda ıslak fırçalama yapılır, bu durumda harç çamuru yol kenarına akar. Islak fırçalama son işlem/bakım açısından daha avantajlıdır.

Fırça ile temizlemede oluşan işlem derinliği 0.6 mm ve 1.1 mm arasında olmalıdır. Ortalama işlem derinliği TS EN 13036-1 standardına göre cam kumu (kum yama yöntemi) ile belirlenmelidir. Bu durumda, bir miktar cam kumu spiral yüzey boşlukları içinde dairesel hareketler ile genişletilerek bir disk ile yayılmaktadır. Çapın ölçülmesiyle bağlantılı olarak ortaya çıkan kumun hacmi ile ortalama işlem derinliği hesaplanabilmektedir. Her ölçüm alanında, ölçümler yol şeridinin dört farklı bölgesinde yapılmalıdır.

Fırçalama ve derz kesimi sırası uygulama şartlarına bağlıdır, derz kesiminden önce fırçalamanın yapılması uygun görülmüştür.

Beton yüzeyi fırça ile temizlendikten sonra bakım/kür malzemesi eşit şekilde püskürtülerek tekrar uygulanmalıdır.

430.6.2.8.2 Çelik Fırça İle Yüzeyin Bitirilmesi

Yüzey perdahlanmasından sonra ve bakım maddesinin uygulamasından önce beton üst yüzeyi en az 45cm genişliğindeki bir çelik fırça (tırmık) ile enine dokulandırılır. Fırça, iki sıra birbirine ters konumlandırılan çelik dişlerden oluşmalıdır. Fırça dar bir açıyla (yaklaşık 30°) bir çalışma platformundan kaplamanın genişliği boyunca yanal hareket ile hafif bir basınç uygulanarak çekilmelidir (Resim 6.5). Bu işlem ile 3-5 mm derinliğinde çizgiler oluşturularak yüzey dokulandırılır ve yüksek bir kavrama gücüne kavuşur. Pürüzlendirme işleminin dokulandırma araçları kullanılarak yapılması önerilir. (Resim 6.6)

Bu işlemin daha yüksek gürültü emisyonuna neden olması ise dezavantajdır. Gürültünün azaltılması için önerilen dokulandırma aralıkları Tablo 6.3’de verilmiştir.

Resim 6.5 Fırça ile enine yüzey dokulandırma Resim 6.6 Araç ile yapılan enine yüzey dokulandırma

Sayfa 45 / 73

Tablo 6.3 Enine Dokulandırma Aralık Değerlerİ

Ortalama İz Aralığı 13 mm 26 mm

Örnek

Tavsiye Edilen Aralıklar (mm)

10/14/16/11/10/13/15/16/11/10/21/13/10 24/27/23/31/21/34

Yapılan araştırmalarda çelik fırçanın kaplamada yol eksenine paralel çekilmesi halinde daha düşük gürültü emisyonuna neden olduğu görülmüştür. Bu yöntem tercih edilmektedir. Boyuna dişler yaklaşık (3x3x20)mm boyutlarındadır. Boyuna pürüzlendirme işlemi dokulandırma araçları ile uygulanmalıdır. (Resim 6.7 ve 6.8)

Resim 6.7 Boyuna Pürüzlendirme Aracı Resim 6.8 Boyuna Pürüzlendirme İşlemi

Bu yöntemlerle, 20 mm düzgün aralıklarla ve 3-5 mm derinliğinde çizgiler oluşturulur. (Resim 6.9)

Resim 6.9 Boyuna Pürüzlendirme İşlemi Yapılmış Beton Yüzeyi

Sayfa 46 / 73

Çelik fırça ile enine ve boyuna yüzey bitirme işlemi yüksek hız gerektiren yollarda tercih edilmelidir.

430.6.2.8.3 Diğer Yöntemler (Suni Çim, Telis v.s.) İle Yüzeyin Bitirilmesi

Beton pürüzlendirme işlemi beton finişerinin arkasında suni çim, telis gibi malzemelerin, doğrudan çekilmesi suretiyle yapılabilir. Bunun mümkün olmadığı durumlarda sürükleme işlemi kaplama üzerinde kurulan köprü vasıtasıyla yapılabilir. (Resim 6.10)

Beton üst yüzey, perdahlama işleminden sonra ve bakım maddesinin uygulamasından önce uzunlamasına suni çim kullanılarak şekil verilir. Suni Çim yardımıyla 1,5-3mm derinliğinde çizgiler oluşturulur. Bu derinlik 4m’lik ölçüm mesafesinde 4,0 mm’yi aşmamalıdır. Çimin yapısının korunması için, suni çim her gün değiştirilmeli veya iyice temizlenmelidir.

Suni çimin altında harç birikimleri oluşuyor ise ve biriken kitle dolayısıyla beton yüzeyinde daha derin izler ve çukurlar oluşuyorsa veya harç suni çimin altında veya üstünde kurumaya başlarsa veya iz oluşumu azaldığında, işleminin etkinliği azalacağından dolayı, temizlenmesi gerekmektedir.

Suni çim için aşağıdaki şartlar dikkate alınmalıdır.

min.2000g/m2

hav yüksekliği 25-30mm

min. kaplama üstünde durma uzunluğu 2m.

Resim 6.10 Suni çim ile beton yüzeyinin bitirilmesi

Dokulandırma işleminin belirlenen zaman ve basınçta uygulanması önem arz etmektedir.

430.6.2.9 Normal Hava Sıcaklıklarında Beton Uygulaması

Beton dökümü sırasında dikkat edilmesi gereken hava sıcaklığı th ve beton sıcaklığı tb ilişkilerine ait değerler Tablo 6.4’de verilmiştir.

Sayfa 47 / 73

430.6.2.9.1 Düşük Sıcaklıklarda Beton Dökümü

Beton dökümü sırasında don bekleniyor ise her zaman koruyucu önlemler alınmalıdır. Bu önlemlerin hedefi mümkün olduğu kadar uzun bir süre en azından betonun sertleşmesi sırasında ilk 3 gün içinde beton sıcaklığının + 5 °C’nin altına düşmemesini sağlamaktır.

Tablo 6.4 Beton Dökümü İçin Sıcaklık Sınır Bölgeleri

Beton yerleştirilmesi Ortam sıcaklığı Betonun sıcaklığı

Uygun +5 °C ≤ th ≤ +25 °C +5 °C ≤ tb ≤ +32 °C

Özel önlemler gerekir. -3 °C < th < +5 °C th > +25 °C

Kabul edilemez. Sürekli don th ≤-3 °C tb < +5 °C tb > +32 °C

+5 °C altında ve -3 °C üstündeki ortam sıcaklıklarda beton dökülmesi gerektiğinde, aşağıdaki uygun önlemler alınmalıdır.

Çimento miktarının artırılması

Yüksek erken dayanımlı çimento kullanımı

Beton karma suyunun ısıtılması ve

Gerekli durumlarda ayrıca agreganın ısıtılması

+70 °C sıcaklığından daha sıcak su, çimento eklenmeden önce, agrega ile karıştırılmalıdır.

Donmuş agrega kullanılmamalıdır.

430.6.2.9.2 Yüksek Sıcaklıklarda Beton Dökümü

25 °C'nin üzerindeki ortam sıcaklıklarında beton yapımı gerçekleştiriliyor ise, taze betonun sıcaklığı döküm yerinde kontrol edilmelidir ve betonun sıcaklığı 32°C’yi geçmemelidir.

Yüksek taze beton sıcaklıklarının olumsuz etkilerine karşı uygun tedbirler alınmalıdır, örneğin

Temel ıslatılarak serinletilmeli,

Karışım suyu soğutulmalı,

Kaba agreganın su püskürtülerek soğutulmalıdır.

Taze beton sıcaklığını tahmin etmek için, kural olarak aşağıdaki basit denklem kullanılabilir (oC):

tb = 0,1 tç + 0,2 ts + 0,7 ta

tb = Taze beton sıcaklığı tç = Çimento sıcaklığı

ts = Beton karma suyu sıcaklığı ta = Agrega sıcaklığı

Yüksek yaz sıcaklıklarında, beton yerleştirilmesinin saat 17:00 ile gece saat 03:00 arasında yapılması tavsiye edilmektedir.

Sayfa 48 / 73

430.6.2.10 Beton Yerleştirme Makinaları

Günümüzde özellikle beton yol yapımı için geliştirilen kayar kalıplı beton finişerler kullanılmaktadır. Bu finişerlerin temel özellikleri:

“Kayar” kalıbı, makine ile birlikte sürüklemek,

Makine ile birlikte gerekli iş ekipmanlarının bulunması,

o Dağıtım

o Sıkıştırma (vibratörler ile)

o Kayma demiri ve ankraj yerleştirme

o Perdahlama ve yüzey bitirme

Beton yol kaplaması tek tabakalı olarak yapılacak ise, bu bir kayar kalıplı finişer ile gerçekleştirilebilir. Bu finişerlerin çeşitli çalışma genişlikleri için (1,50-16,00 m) kalıplar vb. ekipmanlar ayarlanabilmektedir. Sürüş hızı yaklaşık 1 ile 2 m/dk 'dır.

Büyük kaplama genişlikleri ve/veya yüksek kaliteli döküm için, arkaya devirmeli damperli araç ile getirilen betonun, önceden dağıtımının yapılması için ek bir finişer kullanılması yapım kolaylığı sağlar. Düzensiz beton kümeleri yerine bu şekilde dağıtımın yapılması ve kayar kalıplı finişer ile düzgün bir katman elde edilebilir.

Çift tabaka beton dökümünde tek kompakt, ağır finişer yerine iki adet daha hafif ve böylece daha kolay kontrol edilebilen ve manevra yapılabilen finişerler de kullanılabilir. İlk finişer alt betonu inşa eder, kayma demirleri ve ankrajları yerleştirir, hemen ardından ikinci finişer ise üst betonu yerleştirir.

Kayma demirleri, otomatik yerleştirme aracı içine yerleştirilir ve önceden belirlenmiş noktada (ortalama enine yalancı derz aralığında) uygun yükseklikte vibrasyonla yerleştirilir. Ankrajlar da benzer şekilde, modern cihazlar ile otomatik olarak alt betona yerleştirilmektedir. El ile yerleştirmek de mümkündür.

Üst tabaka betonu bir konveyör bant ile ilk finişer üzerinden iletilir ve ikinci finişere dökülür. İkinci finişer ayrıca enine ve boyuna perdah ekipmanları ile donatılmıştır.

Beton döküleck platformun her iki kenarına yerleştirilen Klavuz ip/tel hattı, yükseklik ve eğim referansı amacıyla kullanılır. Kayar kalıplı finişerler, özel donanımı ile bu tellerin üzerinde hareket ederek gerekli sinyalleri finişer kontrol sistemine iletir. Böylelikle, beton kaplamada istenilen yükseklik ve yüzey eğimi elde edilmektedir.

Doğru tasarlanmış beton bileşimi ve kıvamda enine perdahlama mastarı, beton yerleştirme cihazına bağlı olarak, tüm çalışma genişliğini kapsayacak rulo şeklinde düzgün bir beton örtüsünü önünde sürüklemektedir. Böylece, yoğun ve yüzeyi tam olarak kapanmış bir yüzey elde edilir.

Kayar kalıplı beton finişerin sonunda boyuna perdahlayıcı, beton yüzeyinin düzleşmesini sağlamaktadır.

Kayar kalıp ile yapılan işleminin sonunda betonun şeklini koruması gerekmektedir. Taze kaplamanın kenarlarında sarkma olmamalıdır.

Sayfa 49 / 73

Bir fırça ile dokulandırma ile yüzey bitirme öngörülüyor ise, bir çalışma platformu üzerinden yapılmalıdır. Buradan bakım (kür) maddesi veya yüzey (priz) geciktirici kimyasal malzeme ile birlikte bakım kimyasalları uygulanabilir.

430.6.3 DERZLERİN KESİMİ, TEMİZLENMESİ VE DOLDURULMASI

Beton yollarda kontrolsüz çatlakların oluşumu istenilmez. Çatlakların önüne geçebilmek için derzlerle kontrollü çatlaklar yapılır. Derzler öngörülen uzunluk ve derinlikte yapılmalıdır. Beton plakalar büzüldüğünde tam zamanında devreye girerek, kontrolsüz çatlakların oluşumunu önlemektir.

Derzlerin konumu ve kesimi, yüklenici firma ile idare tarafından koordineli olarak hazırlanan derz ve işaretleme planına göre yapılmalıdır.

Resim 6.11 Farklı derz dolguları

Not A: Geleneksel derz kesimi için gerekli T/4 yada T/3 derinliğinden başlangıç derz kesimi

Not B: Erken yaş kuru testere kesimi için min 1 ¼ inch. ( 32 mm ) başlangıç derz Kesimi

Not C: Dolgu ve derz fitilinin yerleştirilmesi için gerekli alan

Not D: Üretici tarafından istenen alan

Not E: Derzlerin kesilmesi için tekli ya da ikili derz kesim işlemi uygulanabilir. Yukarıda verilen sahada dökülmüş dolgu ve hazır derz dolgusundan görüldüğü üzere, dar bir kesiğin oluşturulmasının ardından daha geniş bir kesik oluşturulmaktadır. Tek başına geniş bir kesik de kabul edilebilir.

Derz kesiminden hemen sonra, yüzeyde kalan çamurun kaldırılması için su ile temizlik yapılmalıdır. Bu işlem, diğer alanlardaki kirlenmenin önlenmesi açısından tek yönlü olarak yapılmalıdır.

Derz kurutulduktan sonra kum püskürtme yöntemi ile kalan tortular temizlenebilir. Kum püskürtme işlemi derz içerisine doğrudan uygulanmamalıdır. Kum püskürtme başlığının derz yüzeyinin üstten 25 mm’sini temizleyecek açıda tutulması, yeterli temizliği sağlamaktadır. Her bir derz yüzeyi üzerinden birer defa geçilmesiyle yapılan temizlikte ayrıca dolgu malzemesinin aderansı için yüzey dokusu oluşturulmaktadır.

Hava püskürtme işlemiyle, derz ve üstyapı yüzeyindeki kum, kir ve toz kaldırılabilir. Bu işlemin dolgu malzemesinin yerleştirilmesinden önce yapılması malzemenin oldukça temiz bir yüzeyle temas edeceği anlamına gelmektedir. Kompresör en düşük 3,4 m3/dak seviyesinde hava basmalı ve en az 0,63 MPa başlık basıncı oluşturmalıdır.

Üstyapı yüzeyinin temiz tutulması için ayrıca vakumlu süpürge de kullanabilir.

Sayfa 50 / 73

430.6.3.1 Büzülme Derzleri Büzülme derzleri, yol kaplamasında enine ve boyuna kesilmiş derzler olarak yapılmaktadır. Uygun derinlik ve derzlerin zamanında kesilmeleri ile büzülme derzlerinin etkinliği sağlanmalıdır ve büzülme derzin altında istenen çatlak (Resim 6.12) oluşmalıdır.

Kullanılan kesme cihazları ile düz ve keskin kenarlı kesim sağlanmalıdır. Bu amaçla farklı boyutlarda elmas uçlu makineli testereler kullanılmalıdır. Bu süreçte oluşan beton çamuru kesim esnasında veya sonrasında temizlenmelidir.

Resim 6.12 Planlanan çatlak ile birlikte enine büzülme derzleri

Enine derzler, her 4-5 metrede bir (yada projesinde belirtildiği gibi) kayma demirinin merkez üstünden kesilmesi gereken derzlerdir. Boyuna derz de enine derzler gibi, derz planına göre ankrajların üzerinde kesilmelidir.

Enine derzler, beton kaplamanın yüzeyinden, kaplama kalınlığının en az %25’i, en fazla %30’u kalınlığında kesilmelidir. Söz konusu derzler, yeterli bir agrega kenetlenmesi ile plakalar arası yük aktarımını sağlamalıdır.

Boyuna derzler, ankrajlardan dolayı beton kaplamanın yüzeyinden, kaplama kalınlığının en az % 40’i ve en fazla % 45’i kalınlığında kesilmelidir. Örneğin 27 cm kalınlığında beton kaplamada derz derinlikleri enine büzülme derzlerinde 7–8 cm ve boyuna büzülme derzlerde ise 11–12 cm olmalıdır.

Derzlerin içerisine yeterli derz dolgusunun sığdırılabilmesi için derz genişliği ve derinliği yeterli boyutlarda olmalıdır.

Büzülme derzlerinin kesiminde, sertleşmiş betonda derz kesimi elmas uçlu kesme diski ile gerekli derinlikte mümkün olduğunca dar olmalıdır. Boyuna büzülme derzleri, eş zamanlı olarak ve enine derzlerin hemen sonrasında kesilmelidir.

Derzlerin erken kesilmesi, betonun soğuma ve/veya büzülmesi sonucunda ortaya çıkan çekme gerilimi nedeniyle oluşabilecek çatlakların önlenmesi için gereklidir.

Öte yandan betonun kesilmesi sırasında düzgün bir kesim yapılması ve derzlerin kenarlarının kırılmaması ve derz kesim ekipmaninin beton yol kaplama yüzey dokulandirilmasina zarar vermemesi

Sayfa 51 / 73

için betonun yeterince sertleşmiş olması gerekmektedir. Yüksek sıcaklıklarda kesim, beton dökümünden sadece bir kaç saat sonra, kışın ise muhtemelen fazla 1 gün sonra mümkün olmaktadır.

Büzülme derzlerinin kesimi beton döküldüğü günde mümkün değilse ve beton gece döküldükten sonra çok soğuduysa, ertesi gün beton tekrar ısındıktan sonra ve böylece betonda çekme gerilmeleri biraz azalmış olduğunda başlanmalıdır.

Yapı alanında yeterli sayıda kesiciler bulundurarak derzlerin zamanında kesilmesi sağlanmalıdır.

430.6.3.2 İnşaat Derzleri

İşe ara verme, örneğin gün sonunda iş bitimi gibi durumlarda, kayma demirleri ile sabitlenmiş enine derzler yapılmalıdır. Gün sonu derzleri özenle hazırlanmalıdır. Bu süreçte dik bir ön yüzeye ve kayma demirlerinin hatasız konumuna dikkat edilmelidir. Gün sonu derz bölgesinde betonun diğer bölgeleri ile aynı kaliteyi göstermesi gerekmektedir.

430.6.3.3 Derzlerin Doldurulması

Derz boşlukları, yüzey suyu ve katı maddelerin derze nüfuz etmesini engellemek üzere mümkün olduğunca derz dolgusu ile iyi doldurup kapatılmalıdır. Derzlerin doldurulmasında kullanılan birçok malzeme bulunmaktadır.

Büzülme derzlerinin derz dolgu maddesi ile doldurulabilmesi için, derz aralığı yeterince genişletilmelidir. Bu aralığın genişliği ve derinliği, derz dolgu maddesine göre ve -20 °C ile 60 °C arasındaki sıcaklıklarda derz aralığının beklenen hareketinden kaynaklanan değişikliğe göre belirlenmelidir.

Sıcak uygulamalı derz dolgu malzemelerinin kullanılması halinde, Tablo 6.5’de belirtilen derz ölçüleri, değişen derz genişliğine bağlı olarak yapılmalıdır.

Tablo 6.5 Beton Yollarda Sıcak Uygulamalı Derz Dolguları İçin Derz Aralığının Eni ve Derinliği

Derz genişliği değişimi (mm)

Derz genişliği (mm)

Beton alt dolgulu derz derinliği

(mm)

Beton alt dolgusuz derz derinliği

(mm) 2,0 a kadar 8 27 20 2,5 a kadar 10 30 25 3,0 a kadar 12 35 30 4,0 a kadar 15 40 40 5,0 a kadar 20 50 40

Derz türüne bağlı olarak derz genişliğinin değişim değerleri Tablo 6.6’de verilmiştir. Derz genişliğinin nominal genişlikten sapması ± 1 mm’den fazla, derz derinliğinin nominal derinlikten sapması ± 3 mm’den daha fazla olmamalıdır.

Sayfa 52 / 73

Tablo 6.6 Beton Yol Yüzeyleri İçin Derz Genişliği Değişim Değerleri

Derz türü Derz genişliği değişimi (mm) Enine büzülme derzi 5 m < Plaka uzunluğu ≤ 7,5 m ≤ 3

Boyuna büzülme derzi Ankrajlı ≤ 1

Ankrajsız ≤ 4

Enine derz boşluk kenarlarının 45°’lik açıyla pahlanması, dolgu maddesinin şişmesi halinde dolguların taşmasını engellemekte ve derzin dayanıklılığını uzatmaktadır. Söz konusu pah, yukarıdan görünümde 3 mm’den daha geniş olmamalıdır.

Ayrıca derzin kesilmesinde olduğu gibi derz aralığının genişletilmesinde oluşan kesme beton çamuru, kesim sırasında veya hemen sonrasında temizlenmelidir. (Örneğin, vakumlanarak veya su ile temizleyerek.)

Derz dolgu malzemeleri, astar dolguları ve derz harcı sadece kuru havalarda yapılmalı, don olan havalarda ise uygulanmamalıdır. Beton yeterince sertleşmiş ve en azından 7 günlük olmalıdır. Derz yan yüzleri, derz dolgu maddesinin eklenmesinden önce temizlenip kurutulmalıdır. Bu arada açık alevle kurutulmasına izin verilmemelidir.

Giderek daha çok, elastik sıkıştırılabilir bağlantı profilleri, yapı yöntemine bağlı olarak açık profiller, içi boş ya da dolu profiller gibi kullanılmaktadır. Bu tür profiller sertleşmiş betonun derz aralığına öngerilim altında yerleştirilmektedir. Ardından sabit basınç ile boşluk kapatılmaktadır. Profil büyüklüğü derz boyutuna bağlıdır. Derz genişliği değişimine bağlı olarak gerekli derz boyutları Tablo 6.7’a göre alınır ve kullanılır.

Profilin üst kenarı, derz aralığının pahlanmış kenarı ile mümkün olduğunca aynı hizada olmalıdır. Profilin üst kenarı sadece üst kesişme noktalarında kapatılmalıdır. Kesişen profiller kesilmemelidir.

Tablo 6.7 Derz Profillerindeki Derz Aralık Genişliği ve Derinliği

Derz genişliği değişimi (mm)

Derz boşluğu genişliği (mm)

Derz boşluğu derinliği (mm)

1,0 ’e kadar 6 (1) 20

2,5 ’a kadar 8 30 (2)

3,0 ’e kadar 10 30 (2)

3,5 ’a kadar 12 30 (2)

4,0 ’e kadar 15 30 (2)

5,0 ’e kadar 20 30 (2) (1) Sadece boyuna derzlerde (2) Minimum ölçü

430.6.4 KORUMA ÖNLEMLERİ / BAKIM

Beton kaplamanın üretimi sırasında ve sonrasında beton korunmalı ve ardından uygun bir bakım uygulanmalıdır. Böylece yüksek dayanıklılık ve yoğunluk, donma /çözülme dayanımı, üst katmanın aşınma direnci ile sağlam üst yüzey özellikleri sağlanmalı ve çatlakların önüne geçilmelidir.

Sayfa 53 / 73

430.6.4.1 Kaplama Yapımı Sırasında ve Sonrasında Koruma Tedbirleri

Beton, dökümü sırasında ve tamamlandıktan sonraki ilk iki saat içinde, çadır ve başka uygun önlemlerle yağışlardan korunmalıdır. Kaplamanın yapımından sonra alınan koruma önlemleri aynı zamanda bakım önlemleri de olabilir.

Küçük alanlar için taşınabilir çatı/muhafaza sistemleri kullanılabilir. Bu tür önlemler alınamıyorsa yağış ihtimali olan havalarda beton döküm işlemi yapılmamalıdır. Tamamlanmış yeni beton yüzeyin üzerine yağmur suyu damlamasından kaçınılmalıdır.

Beton üst yüzeyi tamamen plastik örtüler ile örtüldüğünde, gerekli tedbirler alınarak örtüler, rüzgardan korunmalıdır.

Beton, 25-30° C ortam sıcaklıklarında, derzlerin kesilmesinden hemen sonra, kimyasal kür yapılmasına ilave olarak en azından 3 kez, 2-3 saat aralıkla tüm yüzey olarak ıslatılmalıdır. Kaplamanın bu zaman içerisinde kurumaması büyük önem taşır. Böylece çatlakların oluşumu engellenir.

Betonun sertleşme sırasında, betonun yüksek gündüz sıcaklığı ve çimentonun hidrasyon ısısı ile özellikle ilk gece ve ertesi sabah, ısınan betonun çok fazla soğuması halinde de çatlaklar oluşabilmektedir. Bu durumda beton derzlerin kesimine kadar yalıtım amaçlı bir örtü ile korunmalıdır. Betonun güneş ışınlarından dolayı ciddi ölçüde artan sıcaklığı, yüksek parlaklık referans değerine (beyazlık değeri) sahip bir bakım maddesi ile bileşiğinin uygulanması ile azaltılabilir. Böylece, olası çatlak oluşumu giderilir.

Dökülen betonun çok hızlı soğuması bekleniyor ise, beton derzler kesilene kadar, yalıtım malzemesi ile kapatılıp korunmalıdır.

430.6.4.2 Bitirme ve Bakım Uygulaması

Beton yerleştirildikten sonra bakım uygulanması gerekmektedir. Beton bakımı için, işlem türleri ve bakım maddeleri çeşitleri hizmet tanımında belirtilmelidir.

Bakımın minimum süresi, TS 13515 standardında belirtilen çevresel etki sınıflarına, betonun üst yüzey sıcaklığına ve betonun dayanımının gelişimime bağlıdır. DIN 1045-3 standardı, çevresel etki sınıfları XM’e tabi beton zeminler (aşınma kullanımı) için, betonun karakteristik dayanımı fck % 70’e ulaşana kadarlık sürede bakım uygulaması yapılmasını öngörmektedir.

Minimum Bakım Süresi çevresel etki sınıfı XM’e tabi beton zeminler için detaylı doğrulama olmadan ve en azından bakım süresi değerlerinin basitleştirilmesi açısından Tablo 6.8’e göre uygulanabilmektedir.

Sayfa 54 / 73

Tablo 6.8 Ortam Sıcaklığının Bir Fonksiyonu Olarak En Az Bakım Süresi (Gün) (1)

(3) ∂ °C

Sabah (saat 09:00) Ortam sıcaklığı

(2) Beton dayanım gelişimi r = fcm2/fcm

28

r ≥ 0,50 r ≥ 0,30 r ≥ 0,15

∂ ≥ 25 2 4 4

25 > ∂ ≥ 15 2 4 8

15 > ∂ ≥ 10 4 8 14

10 > ∂ ≤ 5 6 12 20

(1) İşlenebilirlik süresi > 5 saat ise bakım süresi uzatılabilir. (2) TS EN 12390-3 standardına göre, ilk test veya benzer bileşimdeki betonların benzer oranlarından elde edilen 2 ve

28 gün sonraki basınç dayanımı ortalama değerleri (aynı çimento, aynı su-çimento oranı). Özel uygulamalarda basınç dayanımı 28 günden fazla bir süreden sonra belirlenecekse, fcm28 yerine ortalama basınç dayanımı tespit edilmelidir.

(3) Betonun üst yüzey sıcaklığı yerine sabah ortam sıcaklığı tespit edilmelidir. Su kürü uygulaması ve su tutucu örtü uygulama süresi minimum üç gündür.

430.6.4.2.1 Su Kürü

Betonun en etkili bakım yöntemi sürekli nemli tutulmasıdır. Kullanılan su karma su kalitesinde olmalıdır. Beton kaplama, kenar yüzeyler dâhil olmak üzere tüm yüzeye, sürekli su püskürtülerek en az 3 gün boyunca nemli tutulmalıdır. Nem kaynağının kesilmesi (kuruma) hidrasyonun erken son bulmasına yol açmaktadır. Bu durumda gerekli yüzey özelliklerine ulaşılmamış olmaktadır.

Su kürü ile beton yüzeyinin çok hızlı soğumasını önlemek amacıyla, püskürtme ile ince bir film tabaka halinde uygulama gereklidir. Püskürtme sistemlerinin sürekli ve yeterli su kaynağına ihtiyaçları vardır. Bu yöntem uygulama zorluğuna rağmen çok etkilidir. Bu arada beton yüzeyinin çok hızlı soğutulmasından kaçınılmalıdır.

430.6.4.2.2 Su Tutucu Örtü Kullanılması

Su tutucu örtü olarak jüt bezi veya dokusuz kumaş (yapı elyafı) kullanılabilir. Jüt bezi veya yapı elyafının tekrar tekrar kullanılması mümkündür. Bu bakım uygulama yöntemi büyük yerleştirme (döküm) işlerinde çok pahalı bir işlem olmakla birlikte küçük alanlar için daha uygundur.

430.6.4.2.3 Plastik Örtü İle Kapatılması

Beton, plastik örtü ile kapatılarak bakım yapılabilmektedir. Bu tedbir ile taze beton yağmura karşı etkili bir şekilde korunmaktadır. Öte yandan, beton yaz aylarında plastik örtünün altında çok ısınabilmektedir. Bu nedenle, sadece soğuk mevsimlerde plastik örtü uygulaması daha uygundur. Yerleştirilen örtü ayrıca yüzey dokusu oluşturma işini (fırça ile veya suni çim çekilmesi) olumsuz etkileyebilir.

Plastik örtü bir silindir ile donatılmış finişerden alınabilmekte ve kırışıksız olarak beton yüzeyine yerleştirilebilmektedir. Plastik örtüler rüzgârın etkisine karşı emniyete alınmalıdır.

Derz kesimi plastik örtünün üstünden yapılacaksa bu alanların tekrar işlem görmesi gerekmektedir.

Sayfa 55 / 73

430.6.4.2.4 Bakım Kimyasallarının Uygulanması

Üretici tarafından tavsiye edilen kullanım oranlarına uyulması, etkili bir film tabakası elde etmek için önemlidir.

Kür maddesinin beton yan yüzeylerine de püskürtülmesi sağlanmalıdır.

Görünür agregalı beton yüzeylerinde bakım maddesi (çoğu zaman yüzey priz geciktirici + bakım maddesi) betonun dökülmesinden hemen sonra uygulanmalıdır.

Diğer yüzeyler için (fırça çekme ile veya suni çim ile pürüzlendirilen) hafif nemli duruma ulaştıktan sonra bir bakım maddesi bitmiş yüzeye eşit olarak püskürtülmelidir.

Daha çok yüzeye su veren betonun üzerine bakım maddesinin püskürtülmesi, eksik-hatalı bir bakım uygulamasına neden olmakta, zira çıkan su sonucunda kapalı bir film oluşamamaktadır ve bu betonun kurumasını etkili bir şekilde engelleyememektedir.

Beton yüzeyinin parlaklılığı kaybolur kaybolmaz kimyasal bakım/kür maddesi uygulanmalı, hemen arkasından ikinci kez kür kimyasalı uygulanarak betondan su kaybı önlenmelidir.

Yüksek parlaklıklı (beyaz düzey) bakım uygulama maddesinin kullanımı beton yüzeyinde güneş etkisiyle yaşanan ısınmayı azaltması nedeniyle kullanımı uygundur.

Bakım uygulama maddesi ile işlem gören yolların trafiğe açılması, ancak bakım tabakasının zarar görmeyeceği ve bunun sonucunda betonun kurumasına yol açmayacağından emin olunduğu takdirde mümkündür.

Kür maddelerinin aşırı miktarda kullanımı ilk zamanlarda kavramayı/yol tutuşu azaltabilmektedir.

30°C’nin üzerindeki ortam sıcaklıkları, güçlü güneş ışığı, kuvvetli rüzgâr veya % 50’nin altında bağıl nem oranında kaplamalara her zaman bakım uygulama maddesinin uygulanıp, kuruyup yıkanarak çıkmayacak duruma geldikten sonra ayrıca su kürü uygulamasına mutlaka geçilmelidir ve mümkün olduğunca erken başlanmalıdır. Beton kritik hava şartlarında en az 3 üç gün boyunca nemli tutulmalıdır.

Özel durumlarda, kılcal su emmede geçici bir azalmaya sebep olması, donma çözülme direncini artırması, su içinde çözünmüş zararlı kimyasalların emilimini azaltması nedeniyle beton üst yüzeyi emprenye edilebilir.

Görünür agregalı beton yüzeylerin üretiminde, yüzey harcını fırça ile temizledikten sonra VM türünden bir bakım maddesi tek kat olarak, eşit bir şekilde püskürtülmelidir.

Sayfa 56 / 73

Resim 6.13 Kimyasal Kür Uygulamasının Araç İle Yapılması

Resim 6.13 Kimyasal Kür Uygulamasının Araç İle Yapılması

430.6.4.2.5 Yağmur ve Bakım Koruma Çadırları

İstisnai durumlarda, ek bakım ve koruma uygulaması olarak veya yağmurdan koruma amaçlı çadır kullanılabilir(Resim 6.26). Yüksek maliyetlerin yanı sıra rüzgârda havalanmasından dolayı tehlike teşkil etmesi ve güneşte baca etkisinin ek su kaybına neden olması nedeniyle çadır kullanımının dezavantajları dikkate alınmalıdır.

430.7 KALİTE KONTROL DENETİMLERİ

Yüklenici, başlangıç (tasarım) testlerini yapmalı ve uygulamadan önce, öngörülen yapı malzemeleri ve karışımlarının sözleşme şartlarına uygun olduğunu idareye ispatlamak zorundadır.

Başlangıç, yapım aşaması ve yapım sonrasındaki testler aşağıdaki gibi gruplara ayrılabilir.

Başlangıç testleri

Fabrika üretim kontrolü

İç denetim testleri

Kontrol testleri

Ek kontrol testleri

Deneyler aşağıda belirtilen aşamaları içermelidir,

Numune alımı,

Numunelerin uygun şekilde ambalajlanması,

Numune alım noktasından deney merkezine veya laboratuvara taşınması,

İnceleme ve testin gerçekleştirilmesi,

Deney raporunun oluşturulması.

Beton, yüklenici tarafından kendi sorumluluğunu altında üretilir ise,

Sayfa 57 / 73

Başlangıç testleri,

Fabrika üretim kontrolü,

İç denetim testlerinin yüklenici tarafından yapılması gerekmektedir.

Beton santralde üretip taşınacak ise, fabrika üretim kontrolü üretici tarafından fabrikada (beton santralinde), iç denetim testleri ise yüklenici tarafından şantiyede gerçekleştirilmelidir.

İç Denetim Testleri:

İç denetim testleri, yüklenici veya onun yetkilendirdiği başka bir kişi aracılığıyla, yapı malzemelerinin, malzeme karışımlarının, uygulama boyunca imalatların ve tamamlanmış yapı işlerinin kalitesinin sözleşme şartlarını karşılayıp karşılamadığını tespit etmek ve idareye kanıtlamak için yapılan testlerdir.

İç denetim testlerinde İdare hazır bulunmalıdır. İdarenin denetim ve gözetiminde testler yapılmalıdır. Yüklenici, iç denetim testlerini gereken özen ile ve gerekli kapsamda gerçekleştirmelidir. Sonuçlar tutanaklara geçirilmelidir.

Sözleşme şartlarından sapmalar tespit edilmesi halinde nedenleri derhal ortadan kaldırılmalıdır. İç denetim test sonuçları İdareye sunulmalıdır.

Kontrol Testleri:

Kontrol testleri, yapı malzemelerini, malzeme karışımlarını, devam eden ve bitmiş işin ürün kalitesinin sözleşme şartlarını karşılayacak kalitede olup olmadığını belirlemek için idarenin yapmış/yaptırmış olduğu testlerdir. Bu testlerin sonuçları işin kabulü ve ödemelerin temelini oluşturmaktadır. Şantiye alanından numune alımı ve denetimler idare tarafından yüklenicinin de hazır bulunduğu zamanda yapılır. Yüklenicinin belirtilen zamanı dikkate almaması halinde ise yüklenicinin yokluğunda da numune alımı ve test işlemleri yapılabilir.

Numune alımı ve numunenin sevkiyata hazır hale getirilmesi gibi işlemler (uygun şekilde ambalajlanması, mühürlenmesi) idare ve yüklenici tarafından birlikte yapılmalıdır.

Testlerin yapılması sadece idare veya idare tarafından kabul edilen onaylı test kuruluşları tarafından yapılabilir.

Numunelerin alınması, nakledilmesi ve deneylerin yapılması için gereken maliyetler yüklenici tarafından karşılanacaktır.

Ek Kontrol Testleri:

Bir kontrol testinden elde edilen sonucun, bütün yapım alanı için geçerli olmadığı kabul edilirse, idare/yüklenici ilave kontrol testlerinin uygulanmasını talep etme hakkına sahiptir. Numune alınacak yerleri idare ve yüklenici birlikte belirleyecektir.

İdarenin değerlendirmeden sonra ek kontrol testleri gerçekleştirme hakkı saklıdır.

İşin kabulü için, belirlenen alanlarda yapılan asıl ve ek kontrol testlerinin sonuçları belirleyicidir. İdare/Yüklenici tarafından talep edilen ek kontrol testlerinin maliyeti, yüklenici tarafından karşılanacaktır.

430.7.1 BAŞLANGIÇ (TASARIM) TESTLERİ

Yüklenici, başlangıç testlere ait tespit edilen test değerlerini idareye sunmalıdır.

Sayfa 58 / 73

Başlangıç deneyleri, beton karışımının üretiminden veya dökülmesinden önce yapılan testlere denmektedir. Böylece betonun, taze ve sertleşmiş durumda, beton kaplama işi sözleşmesinin kullanım amacını ve tüm gereksinimlerini karşılayıp karşılayamadığı tespit edilmektedir.

Yüklenici, ön görülen beton bileşenlerini, ilgili yapı malzemelerini ve betonun uygunluğunu kanıtlamalıdır. Söz konusu kanıt, idare veya idare tarafından onaylanan bir test kuruluşunun (tercihen akredite olmuş) vermiş olduğu sertifikalar/raporlar ile sağlanmalıdır. Deney raporu, söz konusu yapı malzemeleri ve betonun kullanım amacına uygun olduğu hakkında bilgileri içermelidir. Bunlar şartname ve TS/EN standartları gereklerine uygun olmalıdır.

Başlangıç tasarım testlerinde karışımda kullanılacak su kullanılmalıdır. Mevcut şebeke içme suyu, beton karma suyu olarak kullanılabilir. Karışım suyunun betonun özelliklerine olası olumsuz etkileri konusunda endişeler bulunması halinde, uygunluğu üretimden önce test edilmelidir.

Başlangıç deneyleri ile,

a) Beton yol kaplamasında kullanılacak tüm malzemelerin,

(Agrega, çimento, mineral ve kimyasal katkılar, su, kimyasal kür malzemeleri, ayırma elemanları, derz malzemeleri, metalik malzemeler vb.)

b) Beton yol kaplamasının beton karışım dizaynının,

c) Taze betonun,

1) Çökme (slump),

2) Birim ağırlık,

3) Hava tayini,

4) Beton sıcaklığı,

d) Sertleşmiş betonun,

1) Basınç dayanımı,

2) Eğilme dayanımı,

3) Yarma dayanımı,

4) Donma çözülme dayanımı,

5) Mikro hava boşluk değeri,

e) Görünür agregalı betonun ortalama doku derinliği ve kullanılan yüzey geciktiricisinin (ort. doku derinliği) uygunluğu, belirlenmelidir.

Yüklenici, başlangıç deney sonuçlarına dayanarak, kullanımı öngörülen beton malzeme ve bileşimlerini belirlemeli ve İşverene beton kaplama yapım işi çalışmalarının başlamasından yeterli bir süre önce bildirmelidir. Malzemelerin türü ve özellikleri veya iş yapım koşulları değişiyorsa, uygunluğu tekrar deneylerle kanıtlanmalıdır.

430.7.1.1 Malzeme Deneyleri

Beton tasarımında kullanılacak malzemeler, Bölüm 430.2’ye göre incelenmeli, uygun olması ve şartname kriterlerini sağlaması halinde karışımda kullanılmalıdır.

Sayfa 59 / 73

430.7.1.2 Taze Beton Deneyleri

Beton, hazırlanan karışım dizaynına göre laboratuvar koşullarında, en az 50 litre hacmi olan uygun bir mikserde üretilmek zorundadır. Tüm bileşenlerin eklenmesinden sonra, karıştırma süresi en az 90 saniye olmalıdır. Taze betonun imalatı ile test edilmesi arasında geçen süre kayıt altına alınmalıdır.

Kıvam, yoğunluk, sürüklenmiş hava içeriği ve sıcaklık testleri, TS EN 12350-2, TS EN 12350-5, TS EN 12350-6, TS EN 12350-7 standartlarına göre belirlenmelidir. Taze betonun hava içeriğinin belirlenmesinde dikkat edilmesi gereken husus, hava içeriğinin belirlenmesi için hazırlanacak numunelerin inşaatta kullanılan betondaki gibi, yapısının aynı şekilde sıkıştırılmış olmasıdır (benzer frekans, titreşim süresi, karıştırma yoğunluğu).

İç vibratörler, hava içeriğini bozabildikleri için beton hava içeriği deneyinde betonun sıkıştırılmasında kullanılmayacaktır. Hava tayini cihazlarının, testler öncesinde ve yapım boyunca belirli aralıklarla doğrulamalarının yapılması gereklidir.

430.7.1.3 Sertleşmiş Beton Deneyleri

TS EN 12390-2 ye göre titreşim masası kullanılarak hazırlanan numuneler için yoğunluk tespiti ve basınç dayanımı testi TS EN 12390-7 ve TS EN 12390-3 standardına göre yapılmalıdır.

Eğilme dayanımı, TS EN 12390-5 standardına göre, 150mm x 150mm kesitli, üç numune üzerinde, 28 günlük kür sonrasında, iki noktadan yük uygulaması ile belirlenir. Prizma uzunluğu en az 525 mm olmalıdır.

Yarmada-Çekme dayanımı TS EN 12390-6 standardına göre 150mm x 300mm kesitli silindir üç numune üzerinde, 28 günlük kür sonrasında belirlenir.

Sertleşmiş betonda basınç dayanımı, eğilme dayanımı ve yarmada çekme dayanımı başlangıç ( tasarım ) aşamasındaki hedef dayanım değerleri ve sapmalar Bölüm 430.3.1.7’de verilmektedir.

Sertleşmiş betonda donma-çözünme dayanımı testi, TS EN 12390-9’a uygun olarak yapılmalıdır.

Sertleşmiş betonda hava içeriği parametrelerinin belirlenmesi için 150mm kenar uzunluğunda iki beton küp numunesi hazırlanmalıdır. Deney, TS EN 480-11 standardına göre yapılmalıdır.

Görünür agregalı yüzeyler için, priz geciktiricisinin etkisini doğrulamak için, laboratuvarda bir deney plakası üretilmelidir. Numunelerin üretimi için en az 300mm x 300mm x 50mm boyutlarında kalıplar kullanılmalıdır. Kontrol etmek için, doku derinliği ölçülmelidir. Ancak, laboratuvarda bulunan değerler pratiğe transfer edilemez.

Kalıplar tamamen beton ile doldurulur. Dolum miktarı, taze beton yoğunluğu ve kalıp hacmine göre hesaplanır. Doldurulan malzeme, titreşim masası üzerinde sıkıştırma başlamadan önce yüzeyi bir mala ile düzeltilmelidir. Betonun sıkıştırılması sırasında beton kalıbın yan duvarları üzerinden taşma yapmasına veya betonun yeniden doldurulmasına izin verilmemelidir.

Ardından numune levhası, üreticinin talimatlarına göre, üst yüzeyine priz geciktirici kimyasal katkı uygulaması yapılır ve plaka laboratuvar ortamında saklanır. Kür kimyasalı kullanılmıyor ise, beton yüzeyi folyo ile kapatılarak bakım işlemi görmelidir.

Sayfa 60 / 73

Beton yeterince sertleştikten sonra, iri agrega iskeleti yüzeye yakın bölümde fırçalanarak açığa çıkarılmalıdır. Beton yüzeyi fırçalama öncesi ve sonrasında gözlenmeli ve olası durum değerlendirilmelidir. Daha sonra beton yüzeyi kür kimyasalı ile bakım uygulamasına tabi tutulacaktır. Beton sertleştikten sonra ortalama doku derinliği TS EN 13036-1 standardına göre cam kumu (kum yama yöntemi) ile belirlenmelidir.

TS EN ISO 13473-1 standardına göre profil derinliğinin belirlenmesi ile makro dokunun belirlenmesi için başka bir yöntem daha mevcuttur. Bu yöntem temassız çalışan ölçüm tekniği nedeniyle, ıslak üst yüzeyde gerçekleştirilen fırçalamanın hemen ardından uygulanabilmektedir.

430.7.2 FABRİKA ÜRETİM KONTROLÜ

Fabrika üretim kontrolü, mevcut üretim sürecinde belirtilen özelliklere uyulup uyulmadığının kontrolüdür ve gerekli düzeltme önlemlerinin alınabilmesi için bir ön koşuldur. Üretimin her aşaması, üreticinin belirlemiş olduğu planlar doğrultusunda kontrol edilmelidir. Taze betonun slump değeri, sürüklenmiş hava içeriği, taze beton sıcaklığı her sevkiyatta kontrol edilmelidir.

Fabrika üretimi ile ilgili detaylar TS EN 206, TS 13515 standardında verilmektedir. Hazır Beton Tesisinin “G” belgesi olmalıdır.

430.7.3 YAPIM AŞAMASINDA ve TAMAMLANMIŞ BETON YOL KAPLAMALARINDA YAPILACAK KALİTE KONTROL İNCELEMELERİ (İÇ DENETİM TESTLERİ ve KONTROL DENEYLERİ)

İç denetim ve kontrol aşamalarında yapılacak deneyler, numune alma ve deney sıklıkları Tablo 7.1 ve Tablo 7.2’de verilmiştir.

Tablo 7.1 İç Denetim ve Kontrol Deneyleri (Taze Beton)

İç denetim testleri Kontrol testleri

Başlangıç testleri ile uygunluk Her teslimat sonrası irsaliye ile kontrol -

Kıvamı Günde bir kez veya şüphe durumunda -

Su/bağlayıcı oranı Günde bir kez veya şüphe durumunda -

Yoğunluk Her numune üretiminde -

Sürüklenmiş hava değeri ve hava sıcaklığı

Beton kaplamalarda ve çift katmanlı beton kaplamaların üst beton katmanı

için saatte bir, alt katman beton için günde bir

Beton kaplamalarda ve çift katmanlı beton kaplamaların üst beton katmanı

için saatte bir, alt katman beton için günde bir.

Betonun sıcaklığı +5 °C nin altında ve +25 °C’nin üstünde hava sıcaklıklarında her iki saatte bir. -

Tablo 7.2 İç Denetim ve Kontrol Deneyleri (Sertleşmiş Beton)


Basınç dayanımı veYoğunluk Bölüm 430.6, Tablo 6.2’e göre numune alınacak. Her yol şeridi için 1000

m²’de bir karot. Yarma dayanımı ve Yoğunluk Bölüm 430.6, Tablo 6.2’e göre numune alınacak. Her yol şeridi için 1000

m²’de bir karot.

Sayfa 61 / 73


Sürüklenmiş hava değeri: Mikro-hava içeriği ve aralık faktörü (çift katmanlı kaplamalarda sadece üst betonda)

İlk günün çalışmasından bir küp/silindir numunesi, sonrasında 1000 m²’de bir küp/silindir/karot numunesi.

Her yol şeridi için 1000 m²’de bir karot.

Kaplamanın kalınlığı En az her 25m’de bir uygun yöntemlerle ölçülür. Her yol şeridi için 1000 m²’de bir karot.

Donma çözülme direnci Bölüm 430.6, Tablo 6.2’e göre numune alınacak. Her yol şeridi için 1000 m²’de bir karot.

Beton kaplamanın aşınma direnci

Bölüm 430.6, Tablo 6.2’e göre numune alınacak. Her yol şeridi için 1000 m²’de 3 karot.

Beton kaplama tabakalarının yapışma direnci d

Bölüm 430.6, Tablo 6.2’e göre numune alınacak. Her yol şeridi için 1000 m²’de bir karot.

Yüzey Düzgünlüğü

Her 10m.de bir, her şerit için, 4.0m’lik mastar ile şerit ortasında; yol eksenine paralel ve dik olarak iki ölçüm alınır. (yada farklı yöntemlerle) Birinci günün çalışması sonunda derhal, boyuna ve enine yönde düzlüğün kontrol edilmesi gerekmektedir.

Her yol şeriti için profilometre aracı ile beton kaplamaya ait IRI değeri (Uluslararası Pürüzlülük İndeksi) ölçülecektir.

Kaplama genişliği En az her 25m’de bir uygun yöntemle ölçümler alınmalıdır.

100m.’ lik aralıklarla elektronik uzunluk ölçer ile genişiik ölçümü yapılacaktır.

Bağlantı demirleri çekip çıkarma (pull-out) testi

İlk gün çalışmasından 5 test, sonrasında şüphe durumunda yapılacaktır. -

Kayma demirleri konumu

İlk günün imalatı; derz keserek en az 10 adet enine derzde yapılmalıdır. Yapımı takip eden günlerde, günlük imalatlar: her 500m.de 5 adet enine derzde yapılmalıdır. (Tahribatsız MIT SCAN-2 vb. cihazlar ile)

-

Kayma direnci Her şerit için ölçüm yapılmalıdır.

Her şerit için uzunlamasına bir ölçüm. (Görünür agregalı betonda gerekli değil).

Görünür agregalı betonda doku derinliği

İlk gün imalatı sonunda, plağın 4 ölçüm noktasından.Daha sonraki üretimlerde her 500m.de bir, ancak gün boyunca en az 1 kez. Yüzey görünümü değiştiğinde ve şüphe durumunda mesafe kısaltılmalıdır.

Gerektiğinde

430.7.3.1 Taze Beton Testleri

Bir hazır beton tesisinden taze betonun teslimi üzerine, ilk değerlendirme gözle yapılmalı daha sonra taze betonun sevk irsaliyesi ile kontrol edilmelidir.

Taze beton özellikleri, standartlar çerçevesinde birtakım testlere tabi tutulmalıdır.

Taze betonun kıvamı; çökme (slump) deneyi TS EN 12350-2, sıkıştırılabilme derecesi TS EN 12350-4 veya yayılma tablası deneyi TS EN 12350-5, hava miktarının belirlenmesi deneyi TS EN 12350-7, yoğunluk deneyi TS EN 12390-6 standardına göre belirlenmelidir.

Taze beton sıcaklığı da belirlenmelidir.

Sayfa 62 / 73

430.7.3.2 Sertleşmiş Beton Testleri

Fabrika üretim kontrolü, iç denetim ve kontrol testleri için test örnekleri (silindir veya küpler) TS EN 12390-2 standardına göre titreşim masası kullanılarak hazırlanmalıdır. Yoğunluk TS EN 12390-7, basınç dayanımı ise TS EN 12390-3 ve yarmada çekme dayanımı TS EN 12390-6 standardına göre belirlenmelidir.

Trafiğe erken açılışı belirlemek amacıyla; beton yol kaplama dayanım mukavemetinin yeterli olup olmadığı erken alınacak karot numuneleriyle Bölüm 430.7.3.2.1.1 de belirtilen şartları sağlaması ve Bölüm 430.6.1.1 e uygun minimum dayanım açısından kontrol edilebilir.

Test parçası olarak, 100/150mm çapında karotlar kaplama betonundan en erken 14 gün sonra alınmalıdır ve alınan bu karotlar yapılacak teste uygun yaş süresine kadar TS EN 12504-1 standardına göre kür edilmelidir. Numune alımı sırasında bir karot kırılır ise, bu yerden 1m mesafede bir başka karot alınmalıdır. Karotun kırılması belirtilmelidir.

Karotlarda kaplamaya ait şu tespitler yapılabilmektedir:

Tane dağılımı (düzgünlüğü)

Yüzey üzerinde harç kalınlığı ve katman yapısı

Yüzeyi yıkamalı kaplamaların beton yüzey yapısı

Alt yüzeyinin yapısı

Beton yapısı (çakıl yuvaları, gözeneklilik)

Üst ve alt beton tabakaları arasındaki bağlantı veya konumu (görsel)

Beton yüzeyinde görülen çelik donatı aralığı

Betonun tek tek katmanların/tabakaların kalınlığı

Karotun yüksekliği

Karot çapı

430.7.3.2.1 Beton Kaplamanın Dayanımı

Beton kaplamanın dayanımı, plağın tam derinliği boyunca delinerek alınmış karotlardan belirlenecektir. Dayanım sınıfları, 28 günlük olgunluk yaşına göre belirlenmelidir.

Beton Kaplamanın Basınç Dayanımının Tayini 430.7.3.2.1.1

Kaplamadan alınacak ve test edilecek karot sayısı Tablo 7.2’e göre belirlenecek ve karot basınç dayanımları da TS EN 12504-1 ve TS EN 12390-3 ve EN 13877-2 Standartlarına göre tespit edilecektir.

Boy/çap oranı 1’ e eşit olmayan karotların test edilmesi gerektiğinde Tablo 7.3’deki düzeltme faktörleri kullanılabilir.

Sayfa 63 / 73

Tablo 7.3 Karotların Farklı Boy/Çap Oranlarında, Basınç Dayanımı İçin Düzeltme Faktörleri

Boy/Çap oranı Düzeltme faktörü 1,00 1,00 1,25 1,07 1,50 1,12 1,75 1,16 2,00 1,18

Karotların dayanım sınıfı, belirlenmiş olan ve Tablo 7.4’de verilen karakteristik değerlere uygun olacaktır.

Tablo 7.4 Beton Dayanım Sınıflarına Göre Karotların Basınç Dayanım Sınıfları

Beton Dayanım Sınıfı Karot Dayanım Sınıfı (1) Karakteristik karot dayanımı (fck,core)

(Mpa) C25/30 CC25 25 C30/37 CC30 30 C35/45 CC35 35 C40/50 CC40 40

Not: (1) Karakteristik karot dayanımı (fck, core), boy/çap oranı 1,0 olan ve 100mm çapındaki karotlara ait

değerdir.

Karotlar kaplama betonundan en erken 14 gün sonra alınmalı ve TS EN 12504-1 standardına göre kür edilmelidir.

Karot numuneleri eğer 20°C ve 28 günlük iken test edilemez ise, olgunluk kavramları kullanılarak, kullanım yerindeki şartnamelere uygun olarak sonuçlar 20°C ve 28 günlük olarak modifiye edilmelidir.

Beton kaplamanın değerlendirilmesinde kullanılan minimum karot basınç dayanımı kriterleri Tablo 7.5’de verilmektedir.

Tablo 7.5 Beton Kaplamanın Değerlendirmesinde Alınan Karotların Basınç Dayanımı Uygunluk Kriterleri

Dayanımın değerlendirilme metodu

Kriter 1 Kriter 2 Ard arda herhangi 4 sonucun ortalaması

(MPa) Herhangi bir tek sonuç (MPa)

Karot basınç testi ≥ fck, core + 4 ≥ fck, core - 4 CC30 (*) ≥ 34 MPa (30+4) ≥ 26 MPa (30-4)

(*) Beton dayanım sınıfı C30/37 MPa olması durumunda karot dayanım sınıfı CC30 olacaktır. Farklı beton dayanım sınıfı seçildiğinde Tablo 7.4’deki karot dayanım sınıfı seçilecektir.

Beton Kaplamanın Yarmada Çekme Dayanımı Tayini 430.7.3.2.1.2

Karotların yarmada çekme dayanımı TS EN 12390-6 standardına göre belirlenecektir. Referans yöntem; çapı 150 mm ve uzunluğu 300 mm olan silindir şekilli numunelerin kullanılmasıdır. Ancak Silindir numunelerde numune büyüklüğünün, ölçülen çekme dayanımı üzerindeki etkisinin, verilerdeki muhtemel değişkenlik sebebiyle önemli olmadığı belirlenmiştir( TS EN 12390-6). Bu nedenle çapı 100 mm ve uzunluğu 200 mm olan silindir şekilli numunelerin kullanılması uygun görülmektedir.

Test edilecek karot sayısı Bölüm 430.6, Tablo 6.2’ye göre belirlenecektir.

Karot numuneleri eğer 20°C ve 28 günlük iken test edilemez ise, ya 20°C ve 28 günlük olarak yada kullanım yerindeki şartnamelere uygun olarak sonuçlar modifiye edilmelidir.

Sayfa 64 / 73

Karotlar kaplama betonundan en erken 14 gün sonra alınmalı ve TS EN 12504-1 standardına göre kür edilmelidir.

Tablo 7.6 Beton Kaplamanın Değerlendirilmesinde Alınan Karotların Yarma Dayanımı Uygunluk Kriterleri

Dayanımın değerlendirilme metodu

Kriter 1 Kriter 2 Ard arda herhangi bir 4 sonucun ortalaması


Karot yarma dayanım testi ≥ ftk, core + 0,5 ≥ ftk, core - 0,5 min. SC3.0 (*) ≥ 3,5 MPa (3,0+0,5) ≥ 2,5 MPa (3,0-0,5)

(*) Beton kaplamadan alınan karot numunelerin yarma dayanımları, Tablo 7.6’daki SC3.0 sınıfının her iki kriteri ile ya da taze betondan alınan numuneler için belirlenen SC3.3 sınıfının her iki kriterinin (ftk ± 0,5) x 0,85’i ile değerlendirilmelidir.

Beton dayanım sınıfı C30/37MPa olması durumunda karot yarma dayanım sınıfı SC3.0 olacaktır. Farklı beton dayanım sınıfı seçildiğinde; C35/45 dayanım sınıfı için karot yarma dayanım sınıfı min. SC3.3, C40/50 dayanım sınıfı için yarma dayanım sınıfı min. SC4.0 uygulanacaktır.

430.7.3.2.2 Beton Kaplamanın Yoğunluğu

Tamamlanmış beton kaplamadan tam kalınlık derinliğince alınan doygun karot numunesinin yoğunluğu, kaplama yapımı esnasında aynı karışımdan alınarak kalıplanmış ve sıkıştırılmış, aynı yaştaki, doygun, 6 adet tam numunenin ortalamasının % 95’inden daha az olmayacaktır.

Karotun ortalama çapı, betonda kullanılan maksimum agrega çapının 4 katından daha az olmayacaktır. Ayrıca karot çapı 100mm.den daha küçük olmayacaktır.

Doygun karotların yoğunluğu TS EN 12390-7 standardına uygun olarak yapılacaktır. Doygun karotlar, en yakın yaklaşımla 10 kg/m3 olarak ifade edilir.

Yoğunluğun tespiti için bütün karotlar kullanılır. Bununla birlikte farklı karışımların kullanıldığı, farklı tabakalı kaplamaların her birinin yoğunluğu, bireysel olarak arayüzden kesilerek alınmış karotlardan tespit edilir. Agrega boyutu 25mm’yi aşmadıkça karot numunelerin veya onun herhangi bir parçasının en az hacmi 0,001m3 olmalı veya (50 x Dmax 3)’ den daha küçük olmamalıdır.

Alınan karot numunelerinde çelik donatı (kayma demiri, bağlantı demiri, boyuna donatı) varsa kullanım yerindeki standartlara göre karotun yoğunluğu hesaplanabilir.

430.7.3.2.3 Beton Kaplamanın Hava Boşluk Parametreleri

Kaplamadan alınan karot numunelerinin veya kaplama betonundan hazırlanmış küp numunelerden çıkarılan numunelerin üst bölümleri mikro hava içeriği ve aralık faktörünün belirlenmesi için kullanılmaktadır.

Hava boşluk parametreleri TS EN 480-11 standardına uygun olarak analiz edilmeli ve hesaplanmalıdır. Bunun dışında hava boşluk parametrelerinin belirlenmesi 150mm çapa sahip bitmiş yol yüzeyinden alınan karot örneğinden belirlenmektedir.

Burada doğrudan don veya donma-çözünme eylemine maruz kalacak beton yüzeyinden alınan karottan yola çıkılarak yaklaşık 140 mm uzunluğunda, 40 mm yüksekliğinde ve 30 mm kalınlığında iki prizma ıslak bir şekilde silindirden kesilir. Bu prizma, silindirin beton yüzeyinin don ya da donma-çözünme eylemine maruz kalan kısmı olacaktır. Numuneler hazırlandıktan sonra, TS EN 480-11 standardına göre gözenek sayımı yapılır.

Sayfa 65 / 73

Numunelerin test yüzeylerinde yaklaşık olarak kendi aralarında 6mm bir mesafesi olan, beş ölçüm çizgisi düzenlenmelidir. Ölçüm üst çizgisi silindirin beton yüzeyinin donma-çözünme eylemine maruz kalan kısmından 2 ila 3 mm altında olmalıdır. Bu şekilde, her bir deney yüzeyi için 0.60m, her bir prizma için 1.20 m ve her bir karot başına 2.40 m deney yüzeyi oluşmaktadır.

Yapılan ölçüm sonuçlarına göre, mikro hava kabarcığı içeriği A300 ≥ %1,5 (hacimce) ve mesafe faktörü L ≤ 0,24 mm olmalıdır.

430.7.3.2.4 Beton Kaplamanın Kalınlığı

Beton kaplamanın kalınlığı; karotun uzunluğunun tespit edildiği, karot ölçümlerinin (4 noktadan) ortalaması olacak ve tasarım kalınlığından az olmayacaktır. Herhangi bir bireysel karot ölçüm değerindeki kalınlık azalması (4 okumanın herhangi biri) Tablo 7.7’ deki kategorilerde verilen T5 (5mm) değerinden küçük olmalıdır.

Tablo-7.7 Kalınlık Toleransları İçin Kategoriler

Tolerans kategorisi Herhangi bir tek karot üzerinde kaplama kalınlığındaki

maksimum azalma (mm)

T1 < 25 T2 < 20 T3 < 15 T4 < 10 T5 < 5 T6 < 0

Beton Kaplama Kalınlığının Karot Alma Yoluyla Tayini:

Beton kaplamanın kalınlığı, TS EN 13863-3 standardına göre, kaplamanın tüm kalınlığı boyunca alınmış karotların ölçülmesi ile tespit edilecektir.

Karotlar, kaplama yüzeyine dik eksende alınmalı ve karot uçları, kaplamanın üst ve alt yüzeylerinin karakteristiklerini taşımalıdır. Normal dışı kusur bulunan karotlar veya karot alınması işlemi esnasında fark edilir şekilde hasar görmüş (örnek olarak, parçalanmış, yarılmış veya eğrilmiş) karotlar kullanılmamalıdır.

Önerilen karot çapı 100 mm veya 150 mm’dir.

Beton kaplama yüzeyinde istenilmeyen hasar oluşumu önlemek için, döşeme köşeleri gibi yüksek gerilmelerin oluşabileceği noktalardan ve herhangi derze 0,5 m mesafe içerisindeki bölgeden karot alınmamalıdır. Karot alınacak ideal yerler, derzli kaplamada döşeme boyunca, uzunluğun dörtte biri mesafedeki noktalar arasındaki ve kesintisiz donatılı beton kaplama ve alt temelindeki ardışık iki adet enine çatlak arasındaki bölgedir.

Ölçme işlemleri, aşağıda verilen yöntemlerden birisine göre uygulanmalıdır.

1) Karot, üst yüzeyi tabanında olacak şekilde, karotun üst yüzey düzlemine yaklaşık dik olarak düşey konumda dikilerek.

2) Karot, düz yüzey üzerine yatay konumda yatırılarak ve bütün ölçümlerin yapılabilmesi için gerektiği kadar yan yüz üzerinde yuvarlayarak.

Sayfa 66 / 73

Karot uzunluğu, karot çevresinde düzgün aralıklarla belirlenen dört noktadan ölçülmelidir. Bu ölçme noktalarının konumları, karot üzerine belirgin şekilde işaretlenmelidir.

Ölçümler, 1 mm hassasiyetle yapılmalıdır.

Bu şekilde alınan dört ölçme değerinin ortalaması, karotun uzunluğudur.

Tabaka kalınlığını belirlemek için çıkarılan karotlar, basınç/yarmada çekme dayanımı test parçası olarak da kullanılabilir.

Beton yol kaplamasındaki karot delikleri aynı sınıf betonla sıkıştırılarak doldurulmalıdır veya 1 ölçek CEM I çimento, 2 ölçek kum ve 2 ölçek 10 mm boyutlu çakıl kullanılarak yapılmış beton harcıyla sıkıştırılmış şekilde doldurulmalıdır.

430.7.3.2.5 Beton Kaplama Profilinin Kontrolü

Kaplamanın profili sadece nivelman ile tespit edilebilir. Bitmiş kaplamanın, herhangi bir noktası (kırmızı kotu) ile kaplamanın proje kotu arasında ±20mm’den fazla kot farkı olmayacaktır. Maksimum 30 mm olan sapmaların oranı %10’dan fazla olmayacaktır.

430.7.3.2.6 Beton Kaplamanın Genişlik Kontrolü

Bitmiş kaplamanın, genişliği ile proje genişliği arasında ±10mm’den fazla fark olmayacaktır. Maksimum 20mm olan sapmaların oranı %10’dan fazla olmayacaktır.

430.7.3.2.7 Beton Kaplamanın Yüzey Pürüzlülüğü (Roughness)

Beton kaplama pürüzlülüğünü belirlemek için yol yüzeylerinin boyuna ve enine pürüzlülük ölçümleri yapılır. Yüzey pürüzlülük ölçümleri iki yöntemle yapılır.

1) Mastar ile kontrol.

2) Profilometre ile kontrol.

Yüzey Pürüzlülüğünün Mastar İle Kontrol Edilmesi:

Bitmiş kaplamanın yüzey pürüzlülüğünün enine ve boyuna kontrolü, deforme olmayacak nitelikte 4m’lik mastar ile yapılacaktır.

Yolun boyuna kontrolü için mastar yol eksenine paralel olarak her bir şerit için ayrı ayrı ve şerit ortasında uzunlamasına yönde gerçekleştirilir. Mastarın yola temas eden herhangi iki noktası arasındaki bölümde, mastarla yol yüzeyi arasındaki açıklık 4,0mm’den fazla olmayacaktır. Her 10m’de bir, her şerit için, mastar ile 5 noktadan ölçüm alınır. İzin verilen boşluk ≤4,0mm’dir.

Ölçümler, her bir şerit için ayrı ayrı ve yol eksenine dik olarak da gerçekleştirilir. Mastarın yola temas eden herhangi iki noktası arasındaki bölümde, mastarla yol yüzeyi arasındaki açıklık ölçülür. Bu açıklık 4,0mm’den fazla olmayacaktır. Her 10m de bir, her şerit için, mastar ile 5 noktadan ölçüm alınır. İzin verilen boşluk ≤ 4,0mm’dir.

Ölçümler en yakın milimetreye yuvarlanır.

Birinci ve ikinci günün çalışması sonunda derhal, boyuna ve enine yönde düzgünlüğün kontrol edilmesi gerekmektedir. Yüzey Pürüzlülüğünün Profilometre İle Kontrol Edilmesi.

Sayfa 67 / 73

Tamamlanan beton kaplamanın yüzeyine ait pürüzlülük değerleri (Uluslararası Pürüzlülük İndeksi (IRI – International Roughness Index) profilometre ile ölçülecektir.

Yüzey pürüzlülük ölçümleri ASTM E 950 standardı 1.sınıf kalitesine uygun profilometreler ile idare tarafından yaptırılacaktır. Ölçümlere ait giderler yüklenici tarafından karşılanacaktır.

Pürüzlülüğün belirlenmesi için yapılacak profilometre ölçümleri; beton kaplamanın tamamlanmasından sonra, sağ yol (gidiş) ve sol yol (dönüş) olmak üzere her iki yönde ve tüm şeritlerde ayrı ayrı yapılacaktır.

Ölçüm değerleri, IRI (m/km) olarak verilecektir. IRI değerlerinin tespiti için yapılan ölçümlerde ölçüm aralığı 2,5 cm olacaktır. Ardışık olarak yapılan ölçüm, hesaplama ve değerlendirmeler en fazla 1 km uzunluğundaki homojen kesimlere ayırma şeklinde yapılacaktır. Lokal bozuk kesimler ayrıca değerlendirilecektir. Ölçüm değerleri, proje başlangıcından itibaren en fazla 1’er km’lik kesimler halinde itinerer üzerine işlenmiş halde raporlanacaktır. İtinerer üzerinde, yol ile ilgili gerekli bütün bilgiler, homojen kesimler ve değerlendirmeler bulunacaktır.

Pürüzlülük değerlendirmelerinde; köprü, altgeçit, üstgeçit, genleşme derzleri vb. yapılar ile, yaklaşımlarından (en fazla 50 m) kaynaklanan IRI ölçüm değerleri değerlendirme dışında tutulabilecektir.

Profilometre ölçümünde yol yüzeyinde, kum, çakıl vb. serbest malzemenin ve yüzeye yapışmış çamur vb. kirlerin bulunmaması, yol yüzeyinin ıslak ya da buzlu olmaması ve profilometre ölçüm aracının yaklaşık 70 km/saat sabit bir seyir hızı ile gidebilmesi için gerekli önlemlerin yüklenici tarafından alınması gerekmektedir.

Beton kaplamanın profilometre ile ölçülen yüzey pürüzlülük değeri (IRI) (m/km) < 1,60 olmalıdır.

430.7.3.2.8 Kayma Direnci (Yol tutuş)

Kayma Direnci (Yol tutuş) değeri ASTM E 274 standardına göre tespit edilmelidir.

Kayma Sayısı “SN” (Skid Number)

Hafif Trafikli Yollar YOGT < 7000 ise SN ≥ 35

Ağır Trafikli Yollar YOGT ≥ 7000 ise SN ≥ 45 olmalıdır.

Kayma Sayısı “SN” (Skid Number) sürtünme direnci ölçüm aracı hızı 64 km/h (±1,5) için olan değerlerdir.

Kaplama yol tutuşun tespit edilmesi yolun trafiğe açılmasından itibaren en erken 4 hafta sonra mümkündür.

430.7.3.2.9 Kaplama Yüzeyindeki Makro Doku Derinliği

Fırça ile temizlemede oluşan doku derinliği 0.6 mm ve 1.1 mm arasında olmalıdır.

Ortalama doku derinliği, TS EN 13036-1 standardına göre cam kumu (hacimsel, kum yama yöntemi) ile belirlenmektedir. Bu durumda cam kumu, spiral yüzey boşluklar içerisinde dairesel hareketler ile genişleyerek bir disk ile yayılmaktadır. Bu deney sırasında diskin sadece yol kaplamanın üstündeki agrega uçlarına dokunması için çok az bir baskı uygulanmalıdır . Her ölçüm alanı (örneğin beton plak gibi), Resim 7.1’ ye göre dört yerden yapılmalıdır. Ölçüm alanları dönüşümlü olarak şeritlerde ve yan şeritlerde düzenlenir. TS EN ISO 13473-1 standardına göre, ortalama doku derinliğini belirlemek için kullanılan temassız yöntemler (örneğin lazer), sarf malzemeleri kullanmadan kum yama yönteminin aksine ölçüm

Sayfa 68 / 73

uygulayıcılarından bağımsızdır. Bu ölçüm, hacimsel yöntemi (kum yama) değerleri ile doğrudan karşılaştırılabilir sonuçlar sağlar. Ortalama doku derinliği uygun bir donanım ile hızlı bir şekilde trafik hareket halindeyken tespit edilebilir.

Resim 7.1 Ortalama yüzey dokusu derinlik belirlemek için bir ölçüm alanı örneği

430.7.3.2.10 Beton Kaplamanın Donma Çözülme Direnci

Beton kaplamanın donma çözülme direnci TS EN 12390-9 standardına göre test edilmelidir.

Donma çözülme direnci kategorileri Tablo 7.8’de verilmiştir. Beton kaplamanın yapıldığı bölgenin iklim koşullarına göre kategori belirlenmelidir.

Tablo 7.8 Donma Çözülme Direnci Kategorileri

Kategori Kütle kaybı (28 gün) Kütle kaybı (56 gün) M56/M28 FTO - - -

FT1 Ortalama < 1,0 kg/m2

Tek değer < 1,5 kg/m2

- -


Ortalama < 1,0 kg/m2 Tek değer < 1,5 kg/m2

≤2

FTO: Donma –Çözünme olayı gerçekleşmeyen yerler. FT1: Donma –Çözünme olayı gerçekleşen yerler. FT2: Donma –Çözünme olayı olan ve buz çözücü maddelerin kullanıldığı yerler.

Yol kaplamasının, donma-çözünme ve buz çözücü maddelerin etkilerine maruz kalması durumunda, beton TS EN 206, TS 13515 standardına göre XF4 çevresel etki sınıfında seçilmeli ve Donma çözülme direnci kategorisi FT2 olmalıdır.

430.7.3.2.11 Beton Kaplamanın Çivili Lastiklere Karşı Aşınma Direnci Tayini

Çivili lastiklerin yoğun kullanılacak olması durumunda, beton kaplamanın çivili lastiklere karşı aşınma direnci TS EN 13863-4 standardına göre ve Aşınma Direnci İndeksi (WRI – Wear Resistance Index) belirlenmelidir. Beton kaplamanın yapıldığı bölgenin iklim koşullarına göre kategori belirlenmelidir.

Aşınma direnci kategorileri Tablo 7.9’da verilmektedir.

Sayfa 69 / 73

Tablo 7.9 Aşınma Direnci Kategorileri

Kategori Aşınma Direnci İndeksi WR0 - WR1 > 135 WR2 > 110 ve ≤ 135 WR3 > 85 ve ≤ 110 WR4 ≤ 85

Yol kaplamasının, donma-çözünme ve buz çözücü maddelerin etkilerine maruz kalması durumunda, beton TS EN 206, TS 13515 standardına göre XF4 çevresel etki sınıfında seçilmeli ve Aşınma direnci kategorisi WR3 olmalıdır.

430.7.3.2.12 İki Beton Katman Arasındaki Bağ

Eğer kaplama iki tabaka halinde yapılacaksa, iki beton tabaka arasındaki bağ dayanımı TS EN 13863-2 standardına uygun olarak test edilecektir.

Test edilecek karot sayısı Tablo 7.2’de verilmiştir.

İki beton tabaka arasındaki bağ dayanımı ortalama değeri TS EN 13877-2 standardına göre hesaplanarak değerlendirilecektir.

430.7.3.2.13 Kayma Donatısı ve Bağ Demirlerinin Konumları

Beton kaplamlarda kayma donatılarının çap ve konumsal doğruluk ile ilgili testler gerçekleştirilmelidir.

Yük aktarma çubuklarının konumları hızlı ve kesin bir şekilde MIT SCAN-2 gibi cihazlar ile tespit edilmelidir.

Ayrıca elektromanyetik yansıma yöntemi (GPR, GR) ve darbe indüksiyon yöntemi (PI) ile beton yol kaplamalarındaki donatıların konumları tahribatsız bir şekilde belirlenebilmektedir.

Kayma Demirlerinin yerleşiminde aşağıda belirtilen şartlar sağlanmalıdır.

Eğiklik (açı) ≤ 20 mm (500mm kayma demiri uzunluğuna göre boyuna doğrultudaki dikey sapma)

Yükseklikte sapması ≤ 20 mm (Kaplamanın boyuna eksenine göre, kayma demiri merkezinde ölçülen sapma)

Enine derze dik doğrultudaki yatay sapması ≤ 50 mm (500mm kayma demiri uzunluğuna göre)

430.8 KESİNTİLER

Beton kaplamanın;

1. Karot Basınç Dayanımlarının,

2. Kalınlığının (Karot yöntemi ile),

3. Yüzey Pürüzlülüğünün (IRI değerinin),

bu şartnamede belirtilen kriterleri sağlamaması halinde, yükleniciye aşağıda belirtildiği şekilde ödemelerde kesintiler uygulanacaktır. Birden fazla eksiklik olduğunda kesintilerin tümü uygulanacaktır.

Sayfa 70 / 73

Ancak yeniden yapım söz konusu olduğunda, diğer eksiklikten kaynaklanan kesintiler uygulanmayacaktır.

430.8.1 BETON KAPLAMANIN KAROT BASINÇ DAYANIMININ ŞARTNAME DEĞERLERİNİN ALTINDA KALMASI

Beton karot basınç dayanımı, sınır değerin altına düştüğünde aşağıdaki formüle göre kesinti uygulanacaktır.

KT = (P x 3 x BF x An) /100

KT ort = (Port x 3 x BF x A) /100

Bu formülde;

KT= Kesinti tutarı (TRY)

Burada Minimum Şartname Basınç Dayanımını;

Tespit Edilen Karot Basınç Dayanımını Tanımlamaktadır.

BF= (TRY/m2 ) olarak birim fiyat.

An= 1000 m2

n= Numune Sayısı

A= An x n

Karot basınç dayanımlarının Tablo 7.5’de verilen minimum tek değer ve ortalama değer yönünden her iki kriteri de birlikte sağlaması halinde kesinti uygulanmayacaktır.

Kriterlerden birinin sağlanamaması durumunda uygun olmayan kriterin kesintisi yapılacaktır.

Tablo 7.5’de verilen iki kriterin de birlikte (minimum tek değerler ya da minimum ortalama dayanım) sağlanamaması durumunda büyük olan kesinti uygulanacaktır.

Ancak, gerçekleşen dayanım değerlerinin, hedeflenen proje dayanım sınıfının bir altındaki sınıfın şartlarını sağlamaması durumunda kesintiler uygulanmayıp imalat yeniden yaptırılacaktır. (Tablo 7.4 karot dayanım sınıfları verilmiştir.)

Örnek:

Her 1000 m2de 1 karot numunesi alınmıştır.

Numune sayısı: 4

BF = 100,00 TRY/m2

An = 1000 m2

A = (4 x 1000) = 4000 m2

Karotun şartnamedeki min. basınç dayanımı fi = 26,0 N/mm2

Sayfa 71 / 73

Karotun şartnamedeki ort. basınç dayanımı fm= 34,0 N/mm2

Tespit edilen karot basınç dayanımları:

f1 = 24,9 N/mm 2 (fi > f1 < fm) 26,0 > 24,9 < 34,0 (Tablo 7.5’e göreUygun Değil)

f2= 25,8 N/mm 2 (fi > f1 < fm) 26,0 > 25,8 < 34,0 (Tablo 7.5’e göreUygun Değil)

f3= 32,8 N/mm 2 (fi > f1 < fm) 26,0 < 32,8 < 34,0 (Tablo 7.5’e göreUygun)

f4= 45,0 N/mm 2 (fi > f1 < fm) 26,0 < 45,0 > 34,0 (Tablo 7.5’e göreUygun)

Numunelerin ortalama basınç dayanımı (f1+f2+f3+….+fn)/n = 128.5/4 = 32.1 N/mm2

a) Kriterlerden birinin sağlanamaması durumunda uygun olmayan kriterin kesintisi yapılacaktır (Kriter 2)

P1 = (26,0-24,9)/26.0 )x100 = %4,2

KT1 =(4,2x3x100x1000)/100 = 12 600 TRY

P2 = (26,0-25,8)/260 )x100 = %0,8

KT2 = (0,8 x3x100x1000)/100 = 2 400 TRY

P3 = 0 ve P4 = 0 (Tablo 7.5’e göreUygun)

KT3 = 0 TRY ve KT4 = 0 TRY Toplam Kesinti ƩKTn = 12 600 + 2 400 + 0 + 0 = 15 000 TRY

b) Tablo 7.5’de verilen iki kriterin de birlikte sağlanamaması durumunda büyük olan kesinti uygulanacaktır

Karotların hesaplanan ort. basınç dayanımı: 32.1 N/mm2 Port = ((34-32.1) / 34 ) x 100 = %5.6

KTort = (5.6x3x100,00x4000) / 100 = 67 200 TRY

Ʃ KTn < KTort olduğundan bu nedenle karot basınç dayanımlarından dolayı uygulanacak kesinti tutarı;

KT= 67 200 TRY’dır.

430.8.2 BETON KAPLAMA KALINLIĞININ ŞARTNAME DEĞERLERİNİN ALTINDA KALMASI

Tespit edilen herhangi bir bireysel karot uzunluğunun (gerçekleşen kaplama kalınlığının), projesinde belirtilen kalınlıktan (olması gereken kalınlık) 5 mm’den daha fazla bir sapma gösterirse, aşağıdaki formüle göre kesinti uygulanacaktır.

Kesinti hesaplanması, kaplama kalınlığının ölçülen bireysel değerleri üzerinden yapılmaktadır.

Tüm projede gerçekleşen ortalama kaplama kalınlığı (her 1000m2’de alınan 1’er karot numunelerinden elde edilen tekil değerlerin aritmetik ortalaması), proje kalınlığından fazla olmalıdır.

Gerçekleşen tekil kaplama kalınlığı proje kaplama kalınlık değerinin % 6’sından daha eksik olamaz. Kalınlık azalması bu değerin altına düşer ise ait olduğu kaplama sökülüp yeniden yaptırılacaktır.

Bu değere kadar olan azalmalarda ise aşağıda verilen örnekte olduğu gibi kesinti uygulanacaktır.

KT= f x BF x An


Sayfa 72 / 73

A= (m2 ) olarak kesinti yapılacak alan

KT = Kesinti tutarı (TRY)

P= [ (Olması gereken kalınlık-0.5(cm)- (var olan kalınlık)) / (Olması gereken kalınlık) ] x 100 (%)

f = P değerine bağlı kesinti faktörünün Tablo şeklinde gösterilmesi

Tablo 8.1 Kaplama Kalınlığı Kesinti Faktörü Tablosu

P (%) 0,5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

f 0,03 0,06 0,10 0,15 0,18 0,24 0,27 0,31 0,34 0,38 0,42 0,45 0,48 0,51 0,54 0,57 0,59 0,62 0,64

Örnek:

BF=100 TRY/ m2

A= 1000m2

Olması gereken kalınlık= 26.0cm

Var olan kalınlık= 24.5cm

P=[ ((26.0-0,5)-24.5) /26.0 ]x100 = 3.8 (%)

f = 0.17 (Tablo 8.1’den)

KT= 0,17x100x1000 = 17 000 TRY

430.8.3 BETON KAPLAMA BOYUNA YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNÜN ŞARTNAME DEĞERLERİNİN ÜSTÜNDE KALMASI

Yüzey Pürüzlülüğünün (IRI değerinin) Profilometre ile Kontrol Edilmesi:

Beton yol kaplamasının ölçülen pürüzlülük değerleri, aşağıda verilen Tablo 8.2’deki kriterlere göre değerlendirilerek ödeme şekli belirlenecektir.

Tablo 8.2 Beton Kaplama Yüzey Pürüzlülük Kriterleri ve Ödeme Şekilleri

Pürüzlülük (m/km)

IRI ≤ 1,60 Tam ödeme

1,61 < IRI < 1,74 %5 Kesintili ödeme

Kesintili ödeme: kaplama tabakası yapımı için yüklenicinin teklif ettiği fiyat üzerinden kesinti yapılacaktır.

1,75 < IRI < 2,00 %10 Kesintili ödeme

Kesintili ödeme: kaplama tabakası yapımı için yüklenicinin teklif ettiği fiyat üzerinden kesinti yapılacaktır.

IRI > 2,01 Yeniden yapım

Not:

IRI değerinin izin verilen azami değerin üstünde kalması halinde tespit edilen alan (en az derzden derze) en az 10mm, en fazla 30mm derinlikte kaldırılır. Yüzey nemlendirildikten sonra üreticisinin tavsiye ettiği süre içerisinde primer uygulanarak Epoxi harç ile proje seviyesinde doldurulur ve sıkıştırılır. Epoxi harç donmadan önce fırça ile makro doku verilir.

EK-2: TASLAK BETON YOLLAR TEKNİK ŞARTNAMESİ

İle İlgili GENEL GÖRÜŞLER ve REVİZYON ÖNERİLERİ

KGM BETON YOL TASLAK ŞARTNAMESİNE İLİŞKİN OLARAK "TEMELSU ULUSLARARASI MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ A.Ş." NİN GÖRÜŞLERİ

Sayfa 2 / 5

KARAYOLLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

TASLAK BETON YOLLAR TEKNİK ŞARTNAMESİ İle İlgili

GENEL GÖRÜŞLER ve REVİZYON ÖNERİLERİ

Taslak Beton Yollar Teknik Şartnamesi incelenmiş ve bununla ilgili görüş ve öneriler aşağıda belirtilmiştir.

1. Genellikle kullanılacak malzemelerin özelliklerinde çok fazla detay verilmiştir. Bütün bu detay bilgi Karayolları Teknik Şartnamesi (2013) de mevcut olduğu için Bu hususun Karayolları Teknik Şartnamesi (2013) ilgili Kısım ve Bölümlerine atıfta bulunularak yapılması önerilir.

2. Bazı bölümler mükerrer olarak yazılmıştır. Bunların düzeltilmesi gerekmektedir.

3. Yapım metodlarının anlatıldığı bazı bölümlerde ilgili şartname gerekliliklerine atıfta bulunulmamıştır.

4. Revizyon Önerileri veya İlave Bilgi;

a) 430.5 Deneme Yolu Yapımı Öneri : Tüm kriterleri sağlayan deneme kesimi imalatı beton yol

kaplama işinin bir parçası olarak kabul edilecektir Gerekçe : “proje genişliği ve kalınlığında, gerçek ölçülerde bir test

bölümünü yapacaktır. Bu test bölümü için projede kullanılacak olan aynı ekipmanlar kullanılacaktır”, ifadesi yer aldığından ve gerçekleştirilen imalatında tüm kriterleri sağlamasi halinde deneme kesimi imalatının beton yol kaplama işinin bir parçasi olarak kabul edilmesi uygun olabilir

b) 430.6.3.1 Büzülme Derzleri Öneri : Öte yandan betonun kesilmesi sırasında düzgün bir

kesim yapılması ve derzlerin kenarlarının kırılmaması ve derz kesim ekipmaninin beton yol kaplama yüzey dokulandirilmasina zarar vermemesi için betonun yeterince sertleşmiş olması gerekmektedir. Yüksek sıcaklıklarda kesim, beton dökümünden sadece bir kaç saat sonra, kışın ise muhtemelen en fazla 1 gün sonra mümkün olmaktadır

Gerekçe : Derz kesimleri için beton yol kaplamasındaki yeterli sertliğe ulaşmada bir çok etmen vardir, çimento tipi, hava şarti ve mevsimsel şartlar gibi. Taslak metinde yer alan ve “kış için ise muhtemelen 1-2 gün sonra mümkün olmaktadir”, ifadesindeki 1-2 gün tanımına gerek yoktur, hatta uygulamada yanlış anlamaya ve sonuca yol açabilir


Sayfa 3 / 5

c) 430.7.1.3 Sertleşmiş Beton Deneyleri Öneri : Birinci parağraf;

TS EN 12390-2 ye göre titreşim masası kullanilarak hazırlanan numuneler için yoğunluk tespiti ve basınç dayanımı testi TS EN 12390-7 ve TS EN 12390-3 standardına göre yapılmalıdır

Gerekçe : Taze betonun hava içeriğinin belirlenmesinde dikkat edilmesi gereken husus, hava içeriğinin belirlenmesi için hazırlanacak numunelerin inşaatta kullanılan betonda olduğu gibi, yapısının aynı şekilde sıkıştırılmış olmasıdır (benzer frekans, titreşim süresi, karıştırma yoğunluğu)” şeklinde ifade edilse de S1-S2 kıvam çökme sınıfındaki numuneler için bu belirtmenin yapılmasi uygun olabilir. Ayrica, zaten TS EN 12390-2, sertleşmiş beton testi icin numunelerin hazırlanması ve küre tabi tutulmasıyla ilgili olup, bu maddenin içinde bahsedilmesi uygun olabilir

d) 430.7.3.2 Sertleşmiş Beton Testleri Öneri : Birinci parağraf;

Fabrika üretim kontrolü, iç denetim ve kontrol testleri için test örnekleri (silindir veya küpler) TS EN 12390-2 standardına göre titreşim masasi kullanilarak hazırlanmalıdır. Yoğunluk TS EN 12390-7, basınç dayanımı ise TS EN 12390-3 ve yarmada çekme dayanımı TS EN 12390-6 standardına göre belirlenmelidir.

İkinci paragraf; Trafiğe erken açılışı belirlemek amacıyla; beton yol kaplama dayanım mukavemetinin yeterli olup olmadiği erken alinacak karot numuneleriyle 430.7.3.2.1.1 de belirtilen sartlari saglamasi ve 430.6.1.1 e uygun minimum dayanım açısından kontrol edilebilir.

Gerekçe : Birinci parağraf; Taze betonun hava içeriğinin belirlenmesinde dikkat edilmesi gereken husus, hava içeriğinin belirlenmesi için hazırlanacak numunelerin inşaatta kullanılan betondaki gibi, yapısının aynı şekilde sıkıştırılmış olmasıdır (benzer frekans, titreşim süresi, karıştırma yoğunluğu)” şeklinde ifade edilsede S1-S2 kıvam çökme sınıfındaki numuneler için bu belirtmenin yapılmasi uygun olabilir. Ayrica, zaten TS EN 12390-2, sertleşmiş beton testi icin numunelerin hazırlanması ve küre tabi tutulmasıyla ilgili olup, bu maddenin içinde bahsedilmesi uygun olabilir.

İkinci paragraf;


Sayfa 4 / 5

Taslak 430.7.3.2.1 ve alt maddelerinde 430.7.3.2.1.1 ile 430.7.3.2.1.2 de belirtildiği şekilde beton yol kaplamasina esas alinan dayanımın 28 günlük karot sonuçlari olduğundan.; TS EN 13791, “Basınç dayanımının yapılar ve öndökümlü beton bileşenlerde yerinde tayini” standardıdır, beton yol kaplamaları için ilgili standard EN 13877-2 “Functional requirements for concrete pavements” olup ayrica 430.7.3.2.1.1 ve taslak 430.7.3.2.1.2 de verilen kriter ve değerlendirmeyle ilgili tablolar 7.3 – 7.4 – 7.5 – 7.6 EN 13877-2 standardının içeriğindedir.

e) 430.7.3.2.1.1 Beton Kaplamanın Basınç Dayanımının Tayini Öneri : Birinci parağraf;

Kaplamadan alınacak ve test edilecek karot sayısı Tablo 7.2’e göre belirlenecek ve karot basınç dayanımları da TS EN 12504-1, TS EN 12390-3 ve EN 13877-2 standartlarına göre tespit edilecektir.”

Gerekçe : Birinci parağraf; TS EN 13791 “Basınç dayanımının yapılar ve öndökümlü beton bileşenlerde yerinde tayini” standardıdır, beton yol kaplamaları için ilgili standard EN 13877-2 “Functional requirements for concrete pavements” olup ayrıca 430.7.3.2.1.1 ve 430.7.3.2.1.2 de verilen kriter ve değerlendirmeyle ilgili tablolar 7.3 – 7.4 – 7.5 – 7.6 EN 13877-2 standardının içeriğindedir. Konuyu izah etmek gerekirse; söz konusu beton sınıfı C30/37 ve CC30 -fck,küp = 37 N/mm2 (TS EN 206-1 beton sınıfı C30/37) laboratuvarda -fis, en düşük ≥ 0,85 (fck – 4) ≥ 28 N/mm2(L/D=1) (TS EN 13791) yerinde -CC30 en düşük basinç dayanımı taslak 430.6.1.1 tablo 6.1 de fi ≥ 26 N/mm2(L/D=1), yerinde -Ayrica taslak 430.7.3.2.1.1 tablo 7.5 de kriter 2 de Her hangi bir sonuç ≥( fck, core – 4) ve 26 N/mm2(L/D=1) olarak verilmiştir. Böylece, yukardaki değerlendirme farkı kolayca görülebilir.


Sayfa 5 / 5

f) 430.7.3.2.4 Beton Kaplamanın Kalınlığı Öneri : Metnin sonuna ilave bilgi olarak, “Beton yol

kaplamasındaki karot delikleri aynı sınıf betonla sıkıştırılarak doldurulmalıdır veya 1 ölçek CEM I çimento, 2 ölçek kum ve 2 ölçek 10 mm boyutlu çakil kullanılarak yapılmış beton harcıyla sıkıştırılmış şekilde doldurulmalıdır.” ifadesini eklemek uygun olabilir

Gerekçe : Beton yol kaplamasından karot almayı gerektiren ilgili taslak maddelerinin hiç birinde bu bilgi yer almamiştir.

5. Yukarıda belirtilen tüm hususlar ekte verilen Revize Kopya Beton Yollar Teknik Şartnamesi'nde uygulanmıştır ve bu revizyonların üzerleri boyanmıştır.

6. Bunların dışındaki diğer ekleme/düzeltme/ öneriler de Revize Kopya Beton Yollar Teknik Şartnamesi'nde üzerleri boyanarak işaretlenmiştir.

BETON YOLLAR TEKN K ARTNAMES

KARAYOLLARI GENEL MÜDÜRLÜ Ü

ARA TIRMA VE GEL T RME DA RES BA KANLI I

Sayfa 6 / 71


430.1 G R

Beton (rijit kaplamal ) yollar, çimento betonu ile yap lan ve üzerlerinden geçen dingil yüklerini tabanaileten bir üstyap kaplama ürünüdür. Bu yollar üstyap taban üzerine yerle tirilen granüler alttemel/temel tabakas , zay f beton tabakas veya bitümlü tabaka üzerine serilmi beton plaklardan olu ur.

Beton üstyap tipleri:

Derzli Donat s z Beton Kaplama,

Derzli Donat l Beton Kaplama,

Sürekli Donat l Beton Kaplama.

Silindirle S k t r lm Beton Kaplamalard r.

Bu k s m kapsam nda; “Derzli Donat s z Beton Kaplama” yap m i leri ele al nm t r.

Yol kaplama betonundan yüksek beklentiler ve gereksinimler söz konusudur. Beton kaplama, gittikçeartan trafi in statik ve dinamik yüklerinin yan s ra hava ve çevre artlar na, don ve buz çözücü tuzetkilerine, kaplamada sürekli de i en s cakl k ve nem etkilerine kar , dayan kl l k ve sa laml kgöstermek zorundad r.

Taze betonda;

Homojenlik,

yi i lenebilirlik,

Yeterli i lenebilirlik süresi,

Kayar kal p fini erin kullan m nedeniyle ya halde betonun eklini korumas sa lanmal d r.

Sertle mi beton ve bitmi kaplamalarda;

Bas nç dayan m ,

E ilme dayan m ,

Yarma dayan m ,

A nma dayan m ,

Don dayan m ,

Uygun yüzey özellikleri ( düzgünsüzlük, lastik yol gürültüsü, kayma direnci, yüzey suyu drenaj )sa lanmal d r.

430.2 BETON B LE EN MALZEMELER Ç N GEREKL L KLER

stenen taze ve sertle mi beton özellikleri, standartlara ve gereksinimlere uygun beton bile enmalzemelerinin kullan m ve uygun bir beton kar m dizayn ile elde edilebilir. Yol kaplamabetonunda kullan lan çimento, agrega, su, kimyasal ve mineral katk maddeleri için gerekliliklera a da ele al nmaktad r.

veya bitümlü tabaka üzerine serilmi beton plaklardan olu ur.

Sayfa 7 / 71

430.2.1 Ç MENTO

Beton yol kaplamalar n n üretiminde kullan lacak çimentolar, TS EN 197 1 standard na uygun olmal veCE i aretlemesi ve etiketlemesi olmayan çimentolar kullan lmamal d r.

Çimento özellikleri ile ilgili genel gereksinimler KYT 2013 (Karayolu Teknik artnamesi (2013))Bölüm308.02.01de verilmi tir.

430.2.1.1 Çimentonun Fiziksel, Mekanik ve Kimyasal Özelikleri

Çimento’nun fiziksel, mekanik ve kimyasal özelikleri KYT 2013 Bölüm 308.02.01 ve Tablo 308 1, Tablo308 2, Tablo 308 3 ve Tablo 308 4 de verilmi tir.

430.2.1.2 Çimentodan Numune Al nmas ve Uygunluk Testlerinin Yap lmas

Beton üretiminde kullan lacak çimento; üretim yerinden antiyeye getirildikten sonra antiyesahas nda uygun olarak depo edilip muhafaza edilecektir. Bu çimentolardan KYT 2013 Bölüm308.02.01.02 belirtilen esaslar dahilinde numuneler al nacak ve ilgili testler yap lacakt r.

Çimentolar, TS EN 197 1 standartlar na uygunlu u tespit edilmeden kullan lmayacakt r.


Beton yollarda kullan lacak olan beton, maruz kalaca çevresel etkiler göz önüne al nd nda herhangibir yap daki klasik betona k yasla çok daha farkl özelliklere sahip olmas gerekti inden, çimento tipiseçiminde dikkat edilmesi gereken hususlar bulunmaktad r. Beton yollarda farkl çevresel etki s n flar namaruz kalacak betonlar için kullan lmas önerilen çimento tipleri TS EN 206, TS 13515, TS 13353standartlar nda yer alan ve KYT 2013 Tablo 308 25 a, Tablo 308 25 b,Tablo 308 25 c’e göreseçilecektir.

Ayr ca çimento seçiminde, yap m (in aat) yöntemi, beton yap n n kullan m amac , kür artlar , yapboyutlar ( s geli imi), bile enlerden kaynaklanan alkaliler ile agrega aras nda etkile me olmas ihtimaligibi hususlar göz önüne al nmal d r.

TS EN 197 1 standard n n gereklerine ilave olarak, yol betonlar nda kullan lan çimentonun ilk priz süresi2 saatten önce gerçekle memelidir (Dayan m s n f 42,5 R olan erken dayan m yüksek çimentolar içingeçerli de ildir). Böylece betonun Rötre e ilimi azalt lmakta ayr ca yeterince uzun bir süre içini lenebilirlik sa lanmas beklenmektedir. Ayn zamanda bu hedefleri kar lamak için çimento 80°C’dendaha dü ük s cakl kta kullan lmal d r. Ancak bu belirtilen k s tlamalar trafi e erken aç lmas gereken veak kanla t r c kullan lan yüksek erken dayan ml çimentolar için geçerli de ildir.

Ayr ca yol kaplamas n n iki tabaka halinde yap lmas durumunda, her iki tabaka ayn tip ve dayan ms n f nda çimento ile üretilmedir.

Özellikle buz çözücü maddelerin de kullan ld , yüksek donma çözülme ve yüksek a nma etkilerinemaruz kalacak yol kaplamalar nda, XF4 ve XM2 s n f nda belirtilen çimentolar kullan lacakt r.

Çimentonun “Alkali Oksit E de eri” (Na2O e de eri) (Na2O+0,658 K2O) deneyi yapt r lacakt r.

TS 13515,

Ayr ca yoll kaplamaska n n iki tabaka halinde yap lmas durumunda, her iki tabaka ayn tip ve dayan ms n f nda çimento ile üretilmedir.

Sayfa 8 / 71

Tablo 2.9 Alkali çeri i Dü ük Çimentolar n Alkali çeri i

Çimento Çimento alkali içeri i Na2O e de eri (%)CEM I 0,60CEM II 0,70

CEM III/ A 0,95

Kullan lacak olan agregada alkali silika reaksiyonlar sonucunda zararl miktarda olu ma riski varsa,betonda bu riskin azalt lmas na yönelik 430.2.2.2. bölümünde anlat lan önlemler al nmal d r.

430.2.1.4 Betona Puzolanik Malzeme lave Edilmesi

Beton Yol Kaplamalar nda, ba lay c malzemenin (CEM I türü portland çimento ise) %35’ine kadarö ütülmü granüle yüksek f r n cürufu yada ba lay c malzemenin %25’ine kadar uçucu külkullan lmas uygundur. Alkali Silika Reaksiyonuna kar direnç sa lamak, hidratasyon s s n dü ürmekiçin daha yüksek dozlarda kullan labilir.

S cak havalarda, ö ütülmü granüle yüksek f r n cürufu %50’ye kadar kullan labilir.

Puzolanik malzemelerin kullan m artlar için TS EN 206 ve TS 13515 standard na uyulmal d r.Puzolanik malzeme kullan m nda, çevresel etki s n flar dikkate al narak, TS EN 206 ve TS 13515standartlar nda tariflendi i ekilde, su/çimento oran hesaplanmal ve minimum dozaj artlarsa lanmal d r.

Kullan lan puzolanik malzemeler CE Belgeli olmal d r. CE Belgeli puzolanik malzemelerin, ilgilistandartlar n EK ZA’ s nda belirtilen deneylerin yap ld ve sonuçlar n uygunlu u kontrol edilmelidir.

Beton santralinde kar ma Portland Çimentosu ve ayr ca bir ya da daha fazla puzolanik malzemeninilave edilmesi yerine, haz r imal edilmi katk l çimento kullan lmas n n avantajlar vard r. Çimentofabrikas nda, çimento ve puzolanik malzemenin kar t r lmas yla elde edilen son ürünün kimyasalyap s özenle bilerek dengelendi inden uyumsuzluk sorunlar azd r. Beton santralinde puzolanikmalzemeler eklenmi ürün ile k yasland nda, imal edilen katk l çimento özelliklerinde daha azde i kenlik gözlemlenir.

430.2.1.5 Çimentonun Depolanmas

Çimentonun depolanmas ve muhafaza edilmesi KYT 2013 Bölüm 308.03.01’e uygun olarak yap lmal d r.

430.2.2 AGREGALAR

Agregan n niteli i ve özellikleri, taze ve sertle mi betonun karakteristik ve performans özelliklerinido rudan ve önemli ölçüde etkilemektedir.

Beton yol kaplamalar için kullan lacak agrega temiz, sa lam, dayan kl ve yo un yap da olmal vebünyesinde zararl miktarlarda toz, çamur, kil veya organik orijinli yabanc maddelerbulundurmamal , beton dayan kl l n olumsuz yönde etkilememelidir.

Agraga özellikleri ile ilgili genel gereksinimler KYT 2013 (Karayolu Teknik artnamesi (2013))Bölüm308.02.02de verilmi tir.

Agregalar TS 706 EN 12620 standard na uygun ve CE belgeli olacakt r.

TSTS 5151351TS 13515

TS 706 EN 12620

Sayfa 9 / 71

430.2.2.1 Agrega Ocaklar

Agregalar; ta ocaklar ndan veya darenin yaz l izni al nmak üzere do ada kar k halde bulunan kumçak l ocak veya dere yataklar ndan sa lanacakt r.

Ta ocaklar ndan elde edilecek olan agrega; ocak ta n n k r lmas yla haz rlanacak ve en az kaba, orta veince agrega olmak üzere üç gruba ayr lacak, ayr ayr depo edilecek ve temiz olarak korunacakt r.

Ocak veya dere yataklardan temin edilen kar k haldeki do al kum çak l agrega oldu u gibikullan lmayacakt r. Do ada kar k halde bulunan bu do al agrega, her zaman elenecek, y kanacak,gerekti inde k r lacak ve bu artname hükümlerine uygun, en az kaba, orta ve ince agrega olmak üzereüç gruba ayr lacak, ayr ayr depo edilecek ve temiz olarak korunacakt r.

430.2.2.2 Alkali-Silika Reaksiyonu

Beton yol kaplamalar nda kullan lan agregalar zararl miktarda Alkali Silika Reaksiyonuna (ASR) nedenolacak reaktif silis mineralleri içermemelidir.

Riyolitik ve andezitik volkanik ta lar, andezitler, opal, çört, phyllite, riyolit ve sünger ta , silisli kireç tave kalsedonik çörtler, tridimit ile kristobalit esasl mineraller içeren ta ocaklar , malzeme oca olarakkullan lmamal d r.

Kullan lacak her bir agrega fraksiyonu Alkali Silika Reaksiyonu (ASR) ve zararl organik maddeler vekil yönünden mutlaka test edilmelidir.

Alkali ile çözünebilen silika içerdi i bilinen veya belirli miktarda reaktif silis içerdi i bilinen agrega,beton yollarda a a daki de erlendirmelere göre kullan lmal d r.

1. TS 10088 EN 932 3’göre detayl petrografik muayenede, agregan n mineral bile iminde alkalisilika reaksiyonuna neden olabilecek zararl minerallere bak lmal d r. Agregada Tablo 2.10’de verilenalkali silika reaksiyonuna neden olabilecek bir mineral tespit edildi inde veya petrografikmuayenenin yap lamad durumlarda agrega ile ilgili daha ileri ara t rma için a a daki i lemler takipedilmelidir.

2. Agregan n, zararl mineraller içerdi i tespit edildi inde, TS 2517’ye göre deneye tabi tutulmal d r.Zararl bölgede bulunan agregalar n, betonda zararl alkali silika reaksiyonuna neden olabilece i kabuledilir.

3. Agregan n, CANADA CSA23.2 25A, ASTM C1260, TS 13516 standartlar na uygun olarak h zland r lmharç çubuklar yöntemi ile de alkali silika reaksiyonu bak m ndan de erlendirilmesi gerekir.

Bu deney yöntemine göre genle me %0,10 ve alt nda ise malzemenin kullan m uygun kabuledilecektir. Genle me %0,20 ve bunun üzerinde ise malzeme kabul edilmeyecektir. Genle me % 0,10ve % 0,20 aras nda ise ancak idarenin izni ile a a da belirtilen artlar n sa lanmas halinde izinverebilir.

4. Zararl agrega içerdi i belirlenen betonlarda, tüm bile enlerden toplam alkali içeri i 3,0 kg/m3

de erini a mamal d r. E er ASR riski tespit edilmi ise ve zararl agrega içerdi i belirlenenbetonlarda tüm bile enlerden gelen toplam alkali içeri i 3,0 kg/m3 de erini a yorsa, kullan lmasdü ünülen alkali içeri i dü ük çimentolar (Tablo 2.9) veya katk l çimento veya puzolanikmalzemeler ile h zland r lm harççubuklar yöntemi kullanarak deneyler yap lmal ve ASR’nin

TS 10088 EN 932 3’g

Sayfa 10 / 71

zarars z (genle menin %0,10’un alt na dü ürüldü ü) hale geldi i veya önlendi i deneylerlekan tlanmal d r.

Tablo 2.10 Betonda Zararl Mertebede Genle meye Sebep Olabilecek Mineraller, Kayalar Ve Maddeler

MinerallerOpal, Tridimit, Kristobalit,

Kalsedon, kriptokristalin, mikrokristalin veya cams kuvars,ri taneli kuvars (yo un ekilde parçalanm , granüle olmu ve bas nca maruz kalm veya ikincil kapan mlarla zengin)

Asidik (Silisli), ara bile imli (nötr) ve bazik volkanik camlar, damar kuvarsKayaçlar

Kayaç Reaktif Bile en

Volkanik

Granodiyorit, amokit, granit Bas ncamaruz kalm kuvars; mikrokristalin kuvarsPumis (sünger ta ), riyolit,andezit, dasit, latit, perlit,obsidiyen, volkanik tüf

Silisli veya ara bile imli (nötr) silisce zengin volkanik camlar;devitrifiye camlar; tridimit

Bazalt Kalsedon, kristobalit, palagonit, bazik volkanik camlar

Metamorfik

Gnays, ist Bas ncamaruz kalm kuvars; mikrokristalin kuvarsKuvarsit Bas ncamaruz kalm vemikrokristalin kuvars; çört

Homfels, filit, arjilit Bas ncamaruz kalm kuvars; mikrokristalin kriptokristaklinkuvars

Sedimanter

Kumta Bas ncamaruz kalm vemikrokristalin kuvars; çört; opal

Grovak Bas ncamaruz kalm vemikrokristalin kriptokristaklinkuvars

Siltta Bas ncamaruz kalm vemikrokristalin kriptokristaklinkuvars; opaleyl

Tilit Bas ncamaruz kalm vemikrokristalin kriptokristaklinkuvars

ÇörtKriptokristaklin kuvars; kalsedeon; opal

ÇakmaktaDiyatomit Opal; kriptokristaklin kuvars

Killi dolomitik kireçta ve kalsitikdolomit kuvars içeren killi kalsitik

dolomitDolomit; kil mineralleri didolomitizasyonamaruz kalm

Di erMaddelerSentetik cam, silika jeli

430.2.2.3 Agregalar n Fiziksel, Mekanik Özellikleri

430.2.2.3.1 nce Agregalar

"D" de erinin 4 mm'den küçük veya 4 mm'ye e it oldu u tane büyüklü ündeki agregalard r. nceagregaya ait fiziksel ve mekanik özellikler Tablo 2.11’de verilmi tir.

Tablo 2.11 nce Agregaya Ait Fiziksel ve Mekanik Özellikler

Deney artname Limiti Deney Standard

1 Organik Madde (% 3’lük NaOH ile) Aç k sar renkten koyuolmayacak TS EN 1744 1

2 0,063mmElekten Geçen Çok nceMalzemeMuhtevas (% )* 4,0 TS EN 933 1

Sayfa 11 / 71


3 Alkali Silika Reaksiyonu (14 Günlük % Genle me) 0,10CANADA CSA23.2 25A

ASTM 1260TS 13516

4 Su Emme, % 2,5WA 24 2,5

TS EN 1097 6

5 Doygun Yüzey Kuru Birim Hacim A rl k (gr/cm3) 2,55 TS EN 1097 66 MetilenMavisi, g/kg (MB) 1,0 TS EN 933 9

* Bu de er, k r larak haz rlanan agregalarda kilden ileri gelmiyorsa (ta tozlar ise) %2 art r labilir.

* Ayr ca kar mdaki nce malzeme içeri i (taze beton içindeki, tane büyüklü ü en fazla 0,125 mm olan katmalzemelerin toplam kütlesi) (çimento + mineral katk + agrega ince k sm ); C50/60 MPa ve daha dü ük dayan ml ,XF veya XM çevre etki s n flar na maruz yol kaplama betonlar için, a a daki miktarlar geçmeyecektir. (TS 13515)

Çimento dozaj (kg/m3) En fazla izin verilen ince malzeme içeri i ( kg/m3)

300 400

350 450

* nce malzeme içeri i için üst s n r de erler 50 kg/m3 de erini a mayacak ekilde a a daverilen miktarlar kadar art r labilir;* Çimento dozaj 350 kg/m3’den daha fazla oldu unda, 350 kg/m3’den fazla olan miktarkadar,* Betonda tip II puzolanik malzeme (ö ütülmü yüksek f r n cürufu, uçucu kül, silis dumanvb.)kullan lmas durumunda, tip II katk miktar kadar.Not: Çimento dozaj n n 300 kg/m3 ve 350 kg/m3 aras nda olmas durumunda, Çizelge’deverilenlerden do rusal enterpolasyon i lemi ile ara de erler belirlenebilir.

430.2.2.3.2 ri Agregalar

ri agregaya ait fiziksel ve mekanik özellikler Tablo 2.12’de verilmi tir.

Tablo 2.12 ri Agregaya Ait Fiziksel ve Mekanik Özellikler


1 Los Angeles Parçalanma Direnci (500 devir)% kütlece kay p 30 (LA30) TS EN 1097 2

2 Micro Deval A nma Direnci% kütlece kay p

25(MDE25)

TS EN 1097 1

3 Nordic A nmaDirenci 19AN19

TS EN 1097 9

4 Magnezyum Sülfat De eri (Mg2SO4)% kütlece kay p

18(MS18)

TS EN 1367 2

5 Donma ve Çözünme Direnc 4,5

% kütlece kay p1 (F1) TS EN 1367 1

Sayfa 12 / 71


6 K r lm l k 2,3 De eri, A rl kça, %

Dmax 8mm agregalar nk r lm l k (tüm yüzeyi) de eri

%50

Dmax 8mm kar mlar ntoplam k r lm l k (tüm yüzeyi)

de eri %35

Dmax 8mm kar mlarda D8mm ve d 2mm boyutundak r lm l k (tüm yüzeyi) de eri

%100

TS EN 933 5

7 Yass l k Endeksi, % 20 (Fl20) TS EN 933 3

8Parlatmaya kar Direnç (Cilalanma) De eri

6,7, %44 (PSV 44) TS EN 1097 8

9 Su Emme4, %2,0

WA 24 2,0TS EN 1097 6

10Doygun Yüzey Kuru Birim Hacim A rl k

(gr/cm3)2,55 TS EN 1097 6

11 Kil Topaklar ve Ufalanabilir Taneler, % 0,5 ASTM C 142TS 13516

12 Alkali SilikaReaksiyonu (14 günlük %Genle me) 0,10 CANADA CSA23.2 25A

ASTM 126013 Hacim kararl kuruma büzülmesi % 0,075 TS EN 1367 4

14 0,063mm elekten geçen çok ince malzememuhtevas , % 0,51 TS EN 933 1

1Bu de er k r larak haz rlanan agregalarda kilden ileri gelmiyorsa (ta tozu ise) %1,5 art r labilir.2 Agrega k r lm kayaçlardan elde edilmi se, C90/1 kategorisinde (tüm yüzeyi k r lm / tüm yüzeyi yuvarlak ) oldu u kabuledilmelidir. Bu durumda daha fazla deney yap lmaya gerek duyulmaz.3Dmax 8mm boyutundaki agregalar n k r lm l k (tüm yüzeyi) de eri %50 olmal d r.Dmax 8mm kar mlar n ise toplam k r lm l k (tüm yüzeyi)de eri %35 olmal d r.Dmax 8mm kar mlarda D 8mm ve d 2mm boyutunda k r lm l k (tüm yüzeyi) de eri %100 olmal d r.

4 Sabit kütleye kadar doygun hale getirilmi iri agregan n su emme oran % 0,5 ise bu agregan n donma çözünmeye kardirençli oldu u kabul edilir.5A r so uk hava ve/veya tuzluluk veya buz çözücü tuz doygunlu u durumlar nda, TS EN 1367 1:2007 Ek B'de ayr nt sverilen ve bir tuz çözeltisi veya üre kullan lan deneylerin yap lmas daha uygun olabilir.6 Yol imali yap lacak bölgenin 100 km yak n ndaki ocaklarda, bu de eri sa layacak nitelikte agrega bulunmamasdurumunda, idarenin de onay olmas halinde (PSV 42 )s n f nda agrega kullan m kabul edilecektir.7 Görünür agregal kaplamalarda parlatmaya kar direnç de eri 53 olmal d r. (PSV53)

Alt ve üst beton olarak iki katmanl olarak yap lacak Beton Yol Kaplamalar nda, alt betondakullan lacak agregalardan farkl özellikler istenebilir.

430.2.2.4 Agregalar n Kimyasal Özellikleri

Agregalar n kimyasal özellikleri a a daki gereklilikleri sa lanacakt r.

Klorür çeri i:

Agregalar n suda çözünebilen klorür iyon içeri i, TS EN 1744 1:2009'e uygun olarak tayin edilecek vea a da verilen s n r de erler uygulanacakt r.

CEM III d nda bir çimento ile yap lm beton için:

Çelik donat ve di er gömülü metal ihtiva etmeyen beton için kütlece % 0,15

Altlt ve üst betonbeton olarak iki katmanl olarak yap lacak Beton Yol Kaplamalar nda, alt betondakullan lacaklacak agregalardangre farkl özellikler istenebilir.

TS EN 1744 1:2009'

Sayfa 13 / 71

Çelik donat ve di er gömülü metal ihtiva eden beton için kütlece % 0,04

CEM III ile yap lan betonlar için:

Beton yap lar n tümü için agregalar n klorür içeri i kütlece % 0,10’in alt nda olacakt r.

Asitte Çözünebilen Sülfat çeri i:

TS EN 1744 1’e uygun olarak tayin edilmeli ve a a da verilen s n r de er uygulanacakt r.

a) Agregalar için kütlece % 0,2 (AS 0,2)

b) Havada so utulmu yüksek f r n cürufu agregalar için kütlece % 1,0 (AS1,0) olmal d r.

Toplam Kükürt:

Agregalar n asitte çözülebilen sülfür içeri i, TS EN 1744 1:2009'e uygun olarak tayin edilecek vetoplam kükürt muhtevas , S cinsinden a a da verilen s n r de erler uygulanmal d r.

a) Agregalar için % 1 (S1)

b) Havada so utulmu yüksek f r n cürufu agregalar için kütlece % 2 (S2)olmal d r.

430.2.2.5 Agrega Seçimi

Yol kaplama betonu için en büyük tane çap 16, 22 veya 32mm olan agregalar seçilebilir. Agregan nen büyük tane çap , tabaka kal nl n n üçte birini (1/3), derzli donat s z kaplama betonlarda kaymademirlerinin veya sürekli donat l kaplama betonlarda boyuna donat çubuklar aras ndaki aral n üçtebirini (1/3) a mamal d r.

nce üst katmanlar için gürültü azalt c yüzeyler olarak agregan n en büyük tane çap 8 mm seçilmelidir.

ki katmanl olarak üretilen beton yol kaplamalar nda alt ve üst katmanlarda farkl tip agrega kullan lacakise agregalar n s l genle me katsay lar n n birbirine mümkün oldu unca yak n olmas na dikkatedilmelidir.

430.2.3 BETON KARMA SUYU

430.2.3.1 Beton Karma Suyunun Özellikleri

Beton karma suyu TS EN 1008 standard na uygun olmal d r. Beton karma ve temas suyunun içmesuyu niteli inde olmas durumunda test edilmesine gerek yoktur.

Do al yeralt ve yüzey sular test edilmeden kullan lmamal d r. Deniz suyu, yar tuzlu su, at k su,dönü türülmü suyun kullan lmas na izin verilmemelidir.

Su, Tablo 2.13 ’de verilen deney i lemlerine göre muayene edilmelidir. Tablo 2.13, 2.14, 2.15’ de verilenkriterlere uygun olmal d r.

Tablo 2.13’ te verilen özelliklerden biri veya birkaç na uygun olmayan sular n, Madde 430.2.3.1.1’deverilen artlar sa lamas gerekir.

TS EN 1744 1’e

TS EN 1744 1:2009'

nce üst katmanlar için gürültü azaltt c yüzeyleyüzeyler olarakol agregan n en büyük tane çap 8 mm seçilmelidir.

ki katmanl olarak üretilen betoton yyol kaplamalark lamalar danda alt ve üst katmanlarda farkl tip agrega kullan lacakise agregalar n s l genlegenle meme katsayatsay lar nn nn birbirineb mümkün oldu unca yak n olmas na dikkatedilmelidir.

Sayfa 14 / 71

Tablo 2.13 Kar m Suyunun Ön Muayenesi çin ncelenecek Özellikler ve Deney lemleri

DENEY Deney Metodu (TS EN 1008) Uygunluk Kriteri

1. Renk Gözle muayene ölçülü bir mezürdekat taneciklerin çökmesi beklenir.

Nitel olarak belirlenen renk, aç k sar veyadaha aç k olmal d r.

2. Ya /Gres GözleMuayene Görünür izlerden (lekelerden) daha fazlaolmamal d r.

3. Deterjan Mezür yar s na kadar numune iledoldurulup iyice çalkalan r.

Herhangi bir köpük 2 dakika içerisindekaybolmal d r.

4. As l Madde Ask da kat madde 80 cm3lük numunede Çökelti miktar en fazla 4 mL olmal d r.

5. Koku HCI lave edilir.

çilebilir suyun sahip oldu u koku haricindeherhangi koku bulunmamal d r. Hidroklorikasit ilâve edildikten sonra herhangi hidrojen

sülfür kokusu olmamal d r.6. pH De eri Uygun indikatör pHmetre ile 4

430.2.3.1.1 Priz Süresi ve Dayan ma Etkisi

Çimento hamurunda priz süresi – TS EN 196 3 Harç prizma dayan m – TS EN 196 1

Beton deney numunelerinin haz rlanmas – TS EN 12390 2

Beton numunelerin bas nç dayan m tayini deneyi – TS EN 12390 3

Yukar da belirtilen standartlara göre priz süresi deneyine tâbi tutuldu unda, uygunlu u ara t r lan suile yap lan beton numunelerde elde edilen priz ba lang ç süresi, dam t k su veya deiyonize su ile yap lanbeton numunelerde elde edilen priz ba lang ç süresine göre % 25’ten daha fazla sapma göstermemelidir.

Priz biti süresi ise, dam t k su veya deiyonize su ile yap lan beton numunelerde elde edilen priz sonaerme süresine göre % 25’ten daha fazla sapma göstermemelidir.

Yukar da belirtilen standartlara göre, harç veya beton bas nç dayan m deneyine tabi tutuldu unda,uygunlu u ara t r lan su ile yap lan beton veya harç numunelerin 7 ve 28 günlük ortalama bas nçdayan m , ayn ya ta deneye tâbi tutulan dam t k su veya deiyonize su ile haz rlanm numune bas nçdayan m n n % 90’ ndan daha küçük olmamal d r.

430.2.3.1.2 Kar m Suyuna Ait Kimyasal Özellikler

Kar m suyunun kimyasal özellikleri için s n r de erler a a da Tablo 2.14 ’de verilmi tir.

Tablo 2.14 Karma Suyunun Azami Miktarlar


Klorür (Cl ) 500 mg/LSülfat (SO4

2) 2000 mg/LAlkaliler (Na2O+0,658 K2O) 600 mg/L*

*Bu s n r a lm sa; betonda, alkali reaktif agregalar n kullan lma ihtimali yoksa, su kullan labilir.

Bu s n r a lm sa ve betonda alkali reaktif agrega kullan lma ihtimali varsa su, ancak zararl alkali – silikareaksiyonlar n önleyici tedbirlerin al nd n n gösterilebilmesi halinde kullan labilir.

Çimento hamurunda priz süresi – TS EN 196 3

Sayfa 15 / 71

430.2.3.1.3 Zararl Kirlenme

Öncelikle, ekerler, fosfatlar, nitratlar, kur un ve çinko için nitel deneyler yap labilir. Nitel deneylersonucunda, bu maddelerin varl ortaya ç karsa, miktarlar n n ne oldu u kimyasal analizle belirlenmeliveya priz süresi ve bas nç dayan m yla ilgili Madde 430.2.3.1.1’ de belirtilen deneyler yap lmal d r.

Yap lan Kimyasal analiz sonucunda, de erler Tablo 2.15’de verilen kriterlere uygun olmal d r.

Tablo 2.15 Zararl Maddelerle lgili artlar


ekerler 100 mg/L

Fosfat (P2O5) 100 mg/LNitrat (NO 3) 500 mg/L

Çinko (Zn+2) 100 mg/L

Kur un (Pb2+) 100 mg/L

430.2.3.1.4 Numune Alma

Al nan su numunesi miktar 5L’den daha az olmamal d r. Numune, mevsime ba l de i imlerinmuhtemel etkisi de dahil olmak üzere, kullan lacak suyu temsil etmeli ve do ru ekilde etiketlenmiolmal d r.

Su numunesi temiz ve s zd rmaz kapta muhafaza edilmelidir. Numune kab , numune al nacak su ileönceden çalkalanmal d r.

Su numunesi, al nd ktan sonraki iki hafta içerisinde deneye tabi tutulmal d r.

430.2.4 BETON K MYASAL KATKI MADDELER

430.2.4.1 Kimyasal Katk Kullan m ve Özellikleri

Betonun taze ve/veya sertle mi haldeki özelliklerini geli tirmek için kullan lan beton kimyasal katk larTS EN 934 1 ve TS EN 934 2 standard na uygun olmal d r. Bu standartlarda belirtilen genel artlar KYT2013 Tablo 308 15 ve özel gerekler KYT 2013 Tablo 308 16’da verilmektedir.

CE i aretlemesi ve etiketlemesi olmayan beton kimyasal katk lar kullan lmamal d r.

Beton yol yap m nda, hava sürükleyici katk lar, ak kanla t r c ve süper ak kanla t r c katk lar, uzuni lenebilirlik ve priz geciktirici katk lar kullan lmaktad r.

430.2.4.2 Ak kanla t r c Katk lar

Beton yol yap m için linyinsülfonat ve poliakrilat esasl katk lar gibi %10’dan daha az su kesen KYT 2013Tablo 308 16’da belirtilen artlar sa layan, TS EN 934 2 'de yer alan ak kanla t r c ve/veya süperak kanla t r c katk lar kullan ma uygundur.

Polikarboksilat esasl katk lar n kullan lmalar nda, kayar kal p kullan larak yap lan beton yol kaplamalariçin gerekli çökme aral n n elde edilmesindeki zorluklardan dolay dikkatli olunmal d r.

Su miktar n azalt c katk maddesi kullan lacak hava sürükleyici katk maddesi ile uyumlu olmal vebetona, hava sürükleyici katk maddesi ihtiva eden kar m suyundan ayr olarak, belirlenen dozajdailave edilip kar t r lmal d r.

TS ENN 34934 22

TS EN 934 2 'd

Sayfa 16 / 71

430.2.4.3 Hava Sürükleyici Katk lar

Yüksek donma çözülme dayan m istenen yol betonlar , hava sürüklenmi olarak üretilmelidir. KYT 2013Tablo 308 16’da belirtilen artlar sa layan TS EN 934 2 Çizelge.5'e uygun hava sürükleyici katk larkullan lmal d r. Bu betonlarda çap 10 300μm aras nda çapa sahip yeterli miktarda (Tablo 3.2 ve Tablo6.1 ) mikroskobik hava kabarc klar n n olmas gerekir.

Buna ek olarak, hava kabarc parametresi olan mesafe faktörü (L), 0,2 mm. den küçük olmal d r.Bu, çimento matrisindeki bir noktadan en yak n hava kabarc n n kenar na olan mesafedir.

Hava sürükleyici katk maddesi kar ma, kar m suyunun bir parças olarak solüsyon halinde ilaveedilmelidir. Bu solüsyon, belirlenen kar t rma periyodu süresince katk maddesinin üniform birekilde da t lmas n temin edecek, hassas ölçekli mekanik bir kar t r c ile harmanlanmal d r.

430.2.4.4 Priz Geciktirici Katk lar

Özel saha ko ullar priz geciktiricilerinin kullan m n gerektirebilir. KYT 2013 Tablo 308 16’da belirtilenartlar sa layan TS EN 934 2 Çizelge 8'e uygun priz geciktirici katk lar kullan lmal d r. Bu katkmaddeleri betonun i lenebilirli ini ve sertle me süresini uzatabilmekte, çimento hidratasyonunugeciktirerek, daha yava bir s cakl k geli imine neden olmakta ve betonun ula abilece i en yükseks cakl k de erini dü ürebilmektedir.

430.2.4.5 Kimyasal Katk Kullan m Miktar

Beton katk maddeleri, üreticinin tavsiye etti i en yüksek miktar ve 1 kg çimento için 50 gr’geçmemelidir. Birden fazla katk malzemesi kullan ld nda bu miktar çimento a rl için 60 gr/kg’d r.

3 lt/m3 ve fazla miktarda kullan lan katk lar, su /çimento oran n n belirlenmesinde su miktar naeklenerek dikkate al nmal d r. Hava sürükleyici katk ile ak kanla t r c ya da süper ak kanla t r ckatk n n ve mineral katk n n birlikte kullan lmas durumunda bu katk lar n uyumlar ve etkinlikleritestlerle belirlenmelidir.

430.2.4.6 Kimyasal Katk Maddelerinin Testi çin Numune Gönderilmesi

Teste tabi tutulacak beton kimyasal katk lar KYT 2013 Bölüm 308.02.04.12 esaslara uygun olarakhaz rlanacak ve teste gönderilecektir.

430.2.5 BETON M NERAL KATKI MADDELER

Mineral katk lar, betonun baz özelliklerini iyile tirmek veya betona özel nitelikler kazand rmak amac ylakullan lan ince ö ütülmü malzemelerdir, bunlar;

1. nert kabul edilebilir mineral katk lar (Tip I)

Bu katk lardan filler agregalar n genel uygunlu u, TS 706 EN 12620’e göre belirlenmelidir.

2. Puzzolanik veya gizli hidrolik (çimento benzeri etki gösteren) mineral katk lar (Tip II)

Bu katk lar n genel uygunlu u,

Ö ütülmü yüksek f r n cürufunun, TS EN 15167 1 ve TS EN 15167 2’e

Uçucu külün, TS EN 450 1’e,

TS EN 934 2

TS EN 934 2

TS 706 EN 12620’e

Sayfa 17 / 71

Silis duman n n, (tozu) TS EN 13263 1 ve TS EN 13263 2 standartlar na göre belirlenmelidir.

CE i aretlemesi ve etiketlemesi olmayan mineral katk lar kullan lmamal d r.

Uçucu kül veya silis duman n n, TS EN 197 1’e uygun CEM I tipi çimento ile kullan lan betonlarda kde erleri TS EN 206, TS 13515 standard na uygun olmal d r.

430.2.6 L FLER

Betonda lif kullan lmas gerekli görülürse, çelik lifler TS EN 14889 1, polimer lifler ise TS EN 14889 2standard na uygun ve CE belgeli olmal d r.

430.3 BETON YOL KAPLAMALARI Ç N GEREKL L KLER

430.3.1 BETON TASARIMI VE GEREKL L KLER

Beton yol kaplamalar , TS EN 206, TS 13515 standard na göre tasarlanmal ve aranan özelliklerbelirlenmelidir. Yüksek donma çözülme direnci ile a nma direnci sa lamal d r. Beton Yol Kaplamalar ;XC4, XF4, XM2, XA (Döngülü slak kuru, Buz çözücü madde içeren su veya deniz suyu ile yüksekderecede doygun donma çözülme, a nmaya maruz, zararl kimyasal ortam) çevre etkileri gereklerineuygun olu turulmal d r.

Ayr ca do al zemin ve yeralt sular ndan kaynaklanan kimyasal etkiler (Sülfat (SO4) 2 gibi) göz önüneal nmal d r.

Beton dayan m s n f olarak minimum C30/37 MPa s n f seçilmelidir ve Tablo 3.1‘deki gerekliliklerisa lamal d r.

Tablo 3.1 Beton Kaplama Tasar m çin Gereklilikler

Çevresel Etki S n f XC4, XF4, XM2 1), XABas nç Dayan m S n f min.C30/37MPa

Ba lay c çeri i 340kg/m3

Görünür agregal betonlarda bu miktar 420 kg/m3

Su/ Ba lay c 0,40 0,45

Agrega tane bile imi

*En az 3 tane grubuna ayr lmal ve agrega gruplar : 0/2, 2/8, >8mmveya 0/4, 4/8, >8mm0/2 veya 0/4, 8mm (maksimum agrega boyutu 8mm)*Maks. tane boyutu: 8mm,16mm,22mm veya 32mm*Elekten geçen a rl kça % 1mm %272mm %302mm %35 (en büyük tane boyutu 8mm)

nce taneli bile enlerin içeri i0,125mm

nce malzeme içeri i (taze beton içindeki, tane büyüklü ü en fazla0,125mm olan kat malzemelerin toplam kütlesi) (çimento + mineralkatk + agrega ince k sm );C50/60MPa ve daha dü ük dayan ml , XF veya XM çevre etkis n flar na maruz yol kaplama betonlar için, a a daki miktarlargeçmeyecektir. (TS 13515)

Çimento dozaj(kg/m3)

En fazla izin verilen ince malzemeiçeri i( kg/m3)

300 400350 450

) TS EN 13263 1

TS 13515

Betonda liff kullan lmas gerekli görülürse, polimer lifler ise TS EN 14889 2çelik lifler TS EN 14889 1,standard na uygun ve CE belgeli olmal d r.

Sayfa 18 / 71

Tablo 3.1 Beton Kaplama Tasar m çin Gereklilikler

ncemalzeme içeri i için üst s n r de erler 50 kg/m3 de erinia mayacak ekilde a a da verilenmiktarlar kadar art r labilir;Çimento dozaj 350 kg/m3’den daha fazla oldu unda, 350

kg/m3’den fazla olan miktar kadar,Betonda tip II puzolanik malzeme (ö ütülmü yüksek f r n

cürufu, uçucu kül, silis duman vb.)kullan lmas durumunda,tip II katk miktar kadar.

Not: Çimento dozaj n n 300 kg/m3 ve 350 kg/m3 aras ndaolmas durumunda, Çizelge’de verilenlerden do rusalenterpolasyon i lemi ile ara de erler belirlenebilir.

500 kg/m3(en büyük tane boyutu 8mm olan kar mlarda)500 kg/m3(görünür agregal betonlarda)

Taze betonun min. hava içeri i 2)

Ak kanla t r c veya süper ak kanla t r c kullan lmad nda Tekde er % 3,5Günlük ort. De er % 4,0Ak kanla t r c veya süper ak kanla t r c kullan ld nda 3)

Tek de er % 4,5 Günlük ort. De er % 5,0Toplam Klor iyonu içeri i % 0,40 (Çimento kütlesine göre)Sertle mi betonda iç çap 300μm’danküçük m kro hava kabarc (A300)hacmiSertle mi betonda hava içeri i aral kfaktörü L (mm)

% 1,80,20mm

Karakteristik Bas nç Dayan m 28 günlük fck, küp 37 N/mm2

(150x150)mmküp numune.KarakteristikE ilmede ÇekmeDayan m 4)

28 günlük fcbt 4,5 N/mm2

(150x150mm L 525mm) prizma numune. ( ki noktadan yükleme).

KarakteristikYarmada ÇekmeDayan m

28 günlük fsk 3,7 N/mm2

(150x300)mmsilindir numune.

Bak m/kür

*Uygulama sonras en az 3 gün slak bak m yap lmal d r.*S v kür malzemesinin su tutuculu u en az 0,55kg/m2olmal d r.*Hava s cakl >30 C°, Relatif nem <%50, güçlü güne nlar , güçlürüzgar durumlar nda ilave önlemler al nmal d r.

1) Beton kaplamalarda ve çift katmanl betonlar n üst katman nda.2) Ba lang ç testlerinde, büyük taneli (16,22,32mm) agregal taze beton kar mlar nda, bu de erler % 0,5 art r lmas ,

küçük taneli (8mm) agregal taze beton kar mlar nda, bu de erler % 1,5 art r lmas gerekmektedir.3) Laboratuvarda sertle mi betonda mikro hava kabarc (iç çap 300μm’dan küçük) (A300) tespiti yap lm ve hava hacmi

%1,8 üstünde ve mesafe faktörü (L) 0,20mm alt nda kal nmas durumunda ak kanla t r c s z ve süper ak kanla t r c s zbetonlardaki min hava içerikleri yeterlidir.

4) Sadece ba lang ç testlerinde kan tlanmas gerekmektedir.

430.3.1.1 Ba lay c Malzeme çeri i

Beton kaplaman n dayan kl l aç s nda, ba lay c malzeme miktar 340 kg/m3 alt nda kalmamal d r.

Yüksek a nma dayan m için ise (XM2) yüksek ba lay c miktar kullan m ndan kaç n lmal d r. (yakla k360 kg/m3 ).

Kaplaman n üst tabakas görünür agregal beton eklinde yap l yor ise çimento içeri i 420 kg/m3 denaz olmamal d r.

*Uygulama sonras en az 3 gün slak bak m yap lmal d r.

Sayfa 19 / 71

Minimum çimento içeri ine dikkat edilerek, gereken ölçüden daha yüksek çimento kullan m ndan,mümkün oldu u kadar kaç n lmal d r.

430.3.1.2 Agrega Kar m

Betonu olu turacak agregan n tane da l m , en büyük tane büyüklü üne göre, ekil 1, ekil 2 ve ekil3’de gösterilen 3 numaral bölgelerde bulunacak ekilde seçilmelidir. Bu bölge ne çok fazla iri taneliagrega (i lenebilirlik zor, kapama özelli i az, ayr maya e ilimli, hafif su de i imlerinde hassas tepkivermekte) ne de çok fazla ince kum (artan su ve çimento ihtiyac ile daha az donma çözülme dayan mve daha az a ma direnci) içermektedir.

Beton kaplamalar için genellikle, maks. tane boyutu 16mm, 22mm, 32mm olan agregalar seçilir. 8mmolan agregalar gürültü azalt c ince üst tabakalarda kullan lmaktad r.

Beton kar mlar n n kolayl kla i lenebilir olmas , ayr mamas , yüksek donma çözünme dayan m veyeterli a nma direncine ula mak amac yla, 0,125mm’den küçük ince malzeme (çimento veagregadan olu an) miktar 450 kg/m3’ü a mamas gerekmektedir(en büyük tane boyutu 8mm olankar mlarda ve görünür agregal betonlarda bu miktar 500 kg/m3 olmal d r.).

Tek veya iki tabakal yap lan beton yol kaplamalar n n üst kaplamas nda ince agrega taneleri için(D 2mm) s n rlamalar getirilmi tir. Burada,

1 mm elekten geçen agrega miktar %27

2 mm elekten geçen agrega miktar %30 artlar n sa lamal d r.

maks. agrega boyutu 8mm olan kar mlarda ve görünür agregal kar mlarda %35 olmal d r.

ekil 1. Agrega en büyük tane büyüklü ü 8mmoldu unda agrega granülometri e rileri

Sayfa 20 / 71



Not: Bu ekillerde an lmayan en büyük tane büyüklüklerine ait ara de erler için enterpolasyon yap labilir.

430.3.1.3 Su / Çimento Oran ve K vam

Betonun k vam , yerine kondu u yerde slump (çökme) de eri 20 40 mm verecek ekilde olmal d r (TSEN 12350 2). Beton üretiminde; hava ko ullar , ula m mesafesi ve zaman , yerle tirme ekli vesüresi göz önüne al narak k vam ayarlanmal d r. Kayar kal p beton fini eri ile betonyerle tirilece inden beton gere inden daha yumu ak oldu unda beton kenarlar nda sarkmalar ve

Sayfa 21 / 71

yüzeyde kal n bir ince harç tabakas olu acak, gere inden daha sert oldu unda düzgün bir yüzey eldeedilemeyecektir.

Betonun k vam n , suyun yan s ra çimento miktar , agrega tane ekli ve yüzeyi, ince agrega miktar vebeton katk maddesi ilavesi etkilemektedir.

Yüksek bir donma çözülme direnci için, su/çimento oran n n 0,45 de erini a mamas gerekmektedir.Bu de er beton kaplamalarda 0,40 0,45 aral nda seçilmelidir.

430.3.1.4 Klor çeri i

Betonda kayma demirleri, ba lant demirleri, boyuna donat lar, has r çelikler gibi donat lar nkullan lmas halinde betondaki toplam klor iyonu içeri i, çimento kütlesinin % 0,40’n geçmemelidir.

430.3.1.5 Hava çeri i

Betona ilave edilecek hava sürükleyici katk maddesi miktar , antiyede betonun yerine konmas ndanhemen önce, Tablo 3.2 ve Tablo 3.3’deki de erlere ula mas n sa layacak oranda olmal d r.

Tablo 3.2 Taze Betonun antiyede Yerle tirme Öncesi Min. Hava çeri i(Yaln z Hava Sürükleyici Katk lar Kullan lan, Ak kanla t r c ve Süper Ak kanla t r c Kullan lmayan Betonlar çin)

Maksimum tane boyutu (mm) Min.Ort. hava içeri i(%)

Min.Tek de er(%)

8 5,5 Ortalama de erden en fazla %0,5 az olabilir.16 4,5

22 veya 32 4,0

Tablo 3.3 Taze Betonun antiyede Yerle tirme Öncesi Min. Hava çeri i.(Hava Sürükleyici Katk lar le Ak kanla t r c /Süper Ak kanla t c Katk lar n Ayn Anda Kullan ld nda veya F2, F3 K vam S n f nda

Olup Ak kanla t r c /Süper Ak kanla t r c Kullan lmayan Betonlarda)

Maksimum tane boyutu (mm) Min.Ort. hava içeri i (*)(%)

Min.Tek de er(%)

8 6,5 Ortalama de erden en fazla %0,5 az olabilir.16 5,5

22 veya 32 5,0(*) Ancak (A300) mikro hava bo lu u %1,8 ve mesafe faktörü L 0,20mm de eri elde edilebilirse %1 art r lmde erler uygulanmayabilir.

Tablo 3.2 ve Tablo 3.3’de görüldü ü gibi gerekli toplam hava içeri i, kullan lan agregan n maksimumtane boyutuna ba l d r. Çünkü hava bo luklar sadece çimento veya ince harçta bulunmaktad r.Hava içeri i azalan tane boyutu ile artmaktad r. Buna göre beton hava içeri i daha küçük agregaboyutlar nda yükseltilmelidir.

Beton, daha uzun ve daha kolay i lenebilmesi amac yla ak kanla t r c veya süper ak kanla t r c katkilave yap larak veya yap lmayarak kullan labilir. Hava sürükleyici katk ile ak kanla t r c n n ayn andakullan lmas , katk maddesinin türü ve miktar na ba l olarak, iki madde aras nda hava kabarcolu umunu etkileyen kar l kl etkile im meydana gelmektedir.

Sertle mi betonun hava bo lu u parametreleri kontrol edildi inde Tablo 3.4’deki de erleri sa lamal d r.

Sayfa 22 / 71

Tablo 3.4 Sertle mi Betonun Hava Bo lu u ParametreleriMikro hava bo lu u

(A300) (%)Aral k faktörü

(L) (mm)Laboratuar ve ba lang ç testleri 1,8 0,20ç denetim ve kontrol testleri 1,5 0,24

430.3.1.6 Betonun Donma-Çözünme ve Buz Çözücü Maddelere Kar Dayan m

Beton, TSE CEN/TS 12390 9 standard na göre donma çözülme direnci test edilmelidir. Bu amaçlaarazide taze betondan 4 adet 150mm.lik küp numunesi al nmal d r.

Donma çözülme direnci kategorileri Tablo 3.5’te verilmi tir. Beton kaplaman n yap ld bölgenin iklimko ullar na göre kategori (FTO /FT1 /FT2) belirlenmelidir.


Kategori Kütle kayb (28 gün) Kütle kayb (56 gün) M56/M28

FTOFT1 Ortalama < 1,0 kg/m2 Tek de er

< 1,5 kg/m2

FT2 Ortalama < 0,5 kg/m2 Ortalama < 1,0 kg/m2 Tekde er < 1,5 kg/m2

2

FTO: Donma –Çözünme olay gerçekle meyen yerler.

FT1: Donma –Çözünme olay gerçekle en yerler.

FT2: Donma –Çözünme olay olan ve buz çözücü maddelerin kullan ld yerler.

Yol kaplamas n n, donma çözünme ve buz çözücü maddelerin etkilerine maruz kalmas durumunda,beton TS EN 206, TS 13515 standard na göre XF4 çevresel etki s n f nda seçilmeli ve donmaçözülme direnci kategorisi FT2 olmal d r.

430.3.1.7 Betonun Dayan m Özellikleri

Beton yol kaplamas n n min. dayan m gereksinimleri Tablo 3.6’ de verilmektedir.

Tablo 3.6 Yol Kaplama Betonunun Karakteristik Bas nç, E ilme, Yarma Dayan m De erleri28 günlük betonun minimum de erleri

Karakteristik bas nç dayan mfck, (N/mm2)

E ilme dayan m *(3 numune ortalamas )

fcbt

(N/mm2)

Yarmada çekme dayan m (3numune ortalamas )

Fsk

(N/mm2)C30/37 F4,5 S3,3

*E ilme dayan m n n, sadece ba lang ç (tasar m) deneyleri için kan tlanmas gereklidir.

Beton yol kaplamalar n n dayan m ;

Bas nç Dayan m , TS EN 12390 3 standard na,

Yarmada Çekme Dayan m TS EN 12390 6 standard na,

Sayfa 23 / 71

E ilmede Çekme Dayan m TS EN 12390 5 ( ki noktadan yükleme metodu) standard na göre kontroledilmelidir.

Beton s n f ;

Beton bas nç dayan m s n f , TS EN 206, TS 13515 standard nda verilen s n flara uygun olarak,

Beton yarmada çekme dayan m s n f , Tablo 3.7’de belirtilen s n flara uygun olarak,

Tablo 3.7 Yarmada – Çekme Dayan m S n flar (fsk)

Beton Dayan m S n f (MPa) Yarma Dayan m s n f a fskb (MPa)

skC20/25, C25/30 S2.7 2,7C25/30, C30/37 S3.0 3,0C25/30,C30/37,C35/45 S3.3 3,3C30/37, C35/45 S3.7 3,7C35/45, C40/50 S4.0 4,0C40/50, C45/55 S4.3 4,3C40/50, C45/55, C50/60 S4.6 4,6C50/60 S4.8 4,8C45/55, C50/60 S5.0 5,0a Özel durumlarda izin verilen ara mukavemet seviyeleri kullan labilir.b fsk 28 günlük karakteristik dayan md r. Numune çap ; agrega nominal boyutunun en az 3,5 kat ve silindir yüksekli i, çap n iki

kat na sahip olacak ve bununla birlikte min. kesit boyutu 100 mm olacakt r. Yarmada çekme dayan m TS EN 12390 6standard na göre belirlenecektir.

Referans yöntem; çap 150 mm ve uzunlu u 300 mm olan silindir ekilli numunelerin kullan lmas d r. Ancak silindir numunelerdenumune büyüklü ünün, ölçülen çekme dayan m üzerindeki etkisinin, verilerdeki muhtemel de i kenlik sebebiyle önemli olmadbelirlenmi tir( TS EN 12390 6). Bu nedenle çap 100 mm ve uzunlu u 200 mm olan silindir ekilli numuneler de kullan labilir.

Beton e ilme dayan m s n f , Tablo 3.8’de belirtilen s n flara uygun olarak belirlenmelidir.

Tablo 3.8 Yarmada – Çekme Dayan m S n flar (ffk)

Dayan m S n f a Ffkb (MPa)

F2 2,0F3 3,0F3.5 3,5F4 4,0F4.5 4,5F5.5 5,5F6.5 6,5F8.5 8,5F9 9,0F10 10,0

a Özel durumlarda izin verilen ara mukavemet seviyeleri kullan labilir.b ffk 28 günlük karakteristik dayan md r. Prizma kesit boyutlar ; agrega nominal boyutunun en az 3,5 kat ve min 100x100mm veprizma boyu da kesit boyutunun 3,5 kat ndan az olmayacakt r.

430.3.1.7.1 Bas nç Dayan m

Beton Tasar m :

Beton yol kaplamalar n n bas nç dayan m özellikleri tayini için, TS EN 12350 1 standard na göre, 150mm ebad nda küp ya da 150x300 mm ebad nda silindir numuneler al nmal ve 28 gün küre tabitutulduktan sonra TS EN 12390 3 standard na göre deneye tabi tutulmal d r.

Sayfa 24 / 71

Ba lang ç testleri için beton bas nç dayan mlar kar m tasar m nda kullan lacak hedef bas nçdayan mlar , TS 802’de verilmi tir.

Standart sapma biliniyorsa, fcm = fck + 1,48 Standart sapma bilinmiyorsa, fcm = fck + f

Bu de er, C30/37 MPa s n f beton için f=6,0 MPa’ d r. C30/37 MPa beton s n f için;

fcm,küp= fck,küp+6,0 = 37+6,0= 43 MPa’ d r.

antiyede Yap m A amas nda Nitelik Denetimi:

Haz r beton tesisinden antiyeye bir gün içerisinde teslim edilen beton için asgari numune alma s klTablo 3.9’da belirtildi i ekilde uygulanmal d r. Nitelik denetimi için ilgili betondan al nacak numunemiktar , Tablo 3.9’da verilen kriterlerden en yüksek numune alma s kl nda en fazla deney sonucusay s elde edilecek ekilde belirlenmelidir.

Tablo 3.9 Numune Alma Plan

1.kriter 2.kriter

Numune al nacak asgari beton yüküveya transmikser/kamyon say sBir gün içerisinde imalata

giren beton miktar (m3)

Bir gün içerisinde imalattamamlanan kaplama

alan (m2)

0 24 2

25 100 < 450 3101 150 451 600 4151 200 651 850 5

201 250 851 1050 6251 300 1051 1250 7301 400 1251 1450 8401 500 1451 1650 9501 600 1651 1850 10

> 600 > 1850lave her 200m3 hacim veya ilave her200 m2 alan için yukar daki say lara 1

ilave edilir.

antiyede, i in ba ndan al nan numunelerin, 28 günlük bas nç dayan mlar , Tablo 3.10’da verilen kriterlerisa lamal d r.

Tablo 3.10 Beton Bas nç Dayan m çin Kabul Ko ullar

1.kriter“n” adet deney sonucu ortalamas (fcm) N/mm2

2.kriterHerhangi tek deney sonucu (f ) N/mm2

fck+4 fck 4

Not:

1) Bir deney sonucu te kili için, ayn taze beton harman veya beton yükünden en az 2 veya daha fazla say da numuneal n r. Deney sonucu “n”, bu sonuçlar n aritmetik ortalamas d r

2) Harman: Kar t r c da (mikser) bir i lem devresinde imal edilen veya sürekli kar t r c dan bir dakikal k süredebo alt lan taze beton miktar d r. Her bir betoniyer veya mikser dökümü bir beton harman , her bir transmikser birbeton yükü olarak kabul edilir.

3) Beton yükü: Bir araçta ta nan ve bir veya daha fazla harmandan meydana gelen beton miktar .

Sayfa 25 / 71

4) Beton bas nç dayan m sonuçlar n n de erlendirilmesinde; ayn taze beton harman ndan iki veya daha fazlasay da deney numunesi haz rland nda ve bu numunelerden elde edilen sonuçlardan herhangi birinin, ortalamasonuca göre sapmas n n %15'den daha fazla olmas durumunda, numune sonuçlar n n hepsi reddedilir. Ancak,ikiden fazla numune olmas durumunda, numuneler ve sonuçlar üzerinde yap lacak incelemeye göre sonuçlardanherhangi birinin ortalamaya dahil edilmemesini hakl gösterecek bir sebep varsa yaln zca bu sonuç ortalamayadahil edilmez ve de erlendirmede geriye kalan numune sonuçlar kullan l r.

antiye getirilerek, in aat yerinden al nan C30/37 MPa s n f betonun, uygunluk kriterleri:

En küçük tek deney sonucu (150mm küp) 37 4 = 33 N/mm2

En küçük “n” adet deney sonucu ortalamas (150mm küp) 37+4 = 41 N/mm2’dir.

antiyede in aat yerinde taze betondan al nan numunelerin yarma dayan mlar Tablo 3.12’de verilenantiye Uygunluk De erlerini sa lamal d r.

Not:

1) Karakteristik yarma çekme dayan m ba lang ç standart sapmas , 28 günlük en az 15 silindir deney numunesiüzerinden belirlenmelidir. Bu durumda;

Hedef dizayn de eri ftk + 1,48 Standart sapma bilinmiyorsa;

Hedef dizayn de eri ftk + f(1,0) MPa

2) Herhangi tek deney sonucu fsk 0,5 MPa

3) “n” adet deney sonucu ortalamas fsk + 0,5 MPa olarak al nmal d r.

4) antiye Uygunluk De erleri, arazide imalat s ras nda taze betondan al nan silindir numunelerin yarmadaçekme dayan m uygunlu unun de erlendirilmesinde kullan l r.

5) Beton numunelerinin yarmada çekme dayan m , TS EN 12390 6 standard na göre tespit edilecektir.

430.3.1.7.2 E ilme Dayan m

Beton Tasar m :

Beton yol kaplamalar n n e ilme dayan m özellikleri tayini için, TS EN 12350 1 standard na göre,150x150mm ebad nda L 525mm uzunlu unda kiri numuneleri al nmal ve 28 gün küre tabitutulduktan sonra TS EN 12390 5 standard na göre(iki noktadan yükleme) deneye tabi tutulmal d r.

Ba lang ç testlerinde hedeflenen e ilme dayan mlar Tablo3.11’da verilen kriterleri sa lamal d r.

Tablo 3.11 E ilme Dayan m Ba lang ç (Tasar m) Deneyi De erleri

E ilme Dayan m s n fE ilme Dayan m (N/mm2)

Min. tek deney sonucu “3” adet deney sonucuortalamas

min. F4.5 4,0 5,0

430.3.1.7.3 Yarmada Çekme Dayan m

Beton Tasar m :

Beton yol kaplamalar n n yarmada çekme dayan m özellikleri tayini için, TS EN 12350 1 standard nagöre, 150x300mm ebad nda silindir numuneler al nmal ve 28 gün küre tabi tutulduktan sonra TS EN12390 6 standard na göre deneye tabi tutulmal d r.

Ba lang ç testlerinde hedeflenen yarma dayan mlar Tablo 3.12’de verilen tasar m hedef de erlerinisa lamal d r.

Sayfa 26 / 71

Tablo 3.12 Yarmada – Çekme Dayan m Uygunluk kriterleri

YarmadaÇekmeDayan m s n f

Yarmada – Çekme Dayan mTasar m hedef de eri

(N/mm2) antiye Uygunluk De erleri (N/mm2)

Ort. De er(ftk+ 1,0)

Herhangi tek deneysonucu(ftk 0,5)

“n” adet deney sonucuortalamas(ftk+ 0,5)

S 3.35 4,3 2,8 3,8

Not:1) Bir deney sonucu te kili için, ayn taze beton harman veya beton yükünden en az 2 veya daha fazla say da

numune al n r. Deney sonucu “n”, bu sonuçlar n aritmetik ortalamas d r

2) Harman: Kar t r c da (mikser) bir i lem devresinde imal edilen veya sürekli kar t r c dan bir dakikal k süredebo alt lan taze beton miktar d r. Her bir betoniyer veya mikser dökümü bir beton harman , her bir transmikserbir beton yükü olarak kabul edilir.

3) Beton yükü: Bir araçta ta nan ve bir veya daha fazla harmandan meydana gelen beton miktar .

4) Beton bas nç dayan m sonuçlar n n de erlendirilmesinde; ayn taze beton harman ndan iki veya daha fazlasay da deney numunesi haz rland nda ve bu numunelerden elde edilen sonuçlardan herhangi birinin, ortalamasonuca göre sapmas n n %15'den daha fazla olmas durumunda, numune sonuçlar n n hepsi reddedilir. Ancak,ikiden fazla numune olmas durumunda, numuneler ve sonuçlar üzerinde yap lacak incelemeye göresonuçlardan herhangi birinin ortalamaya dahil edilmemesini hakl gösterecek bir sebep varsa yaln zca bu sonuçortalamaya dahil edilmez ve de erlendirmede geriye kalan numune sonuçlar kullan l r.

5) Beton dayan m s n f C30/37MPa olmas durumunda yarma dayan m s n f S3.3 olacakt r. Farkl beton dayan ms n f seçildi inde; C35/45 dayan m s n f için yarma dayan m s n f S3.7, C40/50 dayan m s n f için yarmadayan m s n f S4.3 uygulanacakt r.

430.4 BETON YOL KAPLAMALARINDA KULLANILAN D ER MALZEMELER Ç N GEREKL L KLER

430.4.1 BETON K MYASAL KÜR MADDELER

Beton kaplamalar nda en yayg n olarak kullan lan bak m malzemeleri, s v membran kür kimyasallar d r.

Beton yüzeyine uygulanan kimyasal kür maddeleri CEN/TS 14754 1, TS 10966 standard na uygunolmal d r. TS 10967 standard na göre yap lan su tutuculuk özelli i deneyi sonucunda, 72 saatliksüredeki su kayb 0,55 kg/m2 ’yi a mamal d r.

Sahaya gelmi ürünlerin aç lmam ambalaj ndan al nm örneklerle analiz sertifikalar nda beyan edilende erlere uygunlu u öncelikle akredite olmu laboratuvarlarda tespit edilmelidir.

Numuneye ait (kullan laca proje ad , katk ad , üretim tarihi, son kullanma tarihi, tavsiye edilendozaj aral , kullan m için aç klama ve gerekli güvenlik önlemleri, malzeme güvenlik bilgi formu,depolama ko ullar , üretimin seri numaras vb.) gerekli tüm bilgiler ile katk ya ait fiziksel ve kimyasaltestlere ili kin (Renk ve koku, etkin bile en, yo unluk, çimento tipleri ile uyumu, geleneksel kat maddemiktar , pH de eri, toplam katk a rl n n yüzdesi cinsinden klor içeri i ve suda çözünebilir klorürmiktarlar , katk n n kütlece yüzdesi olarak suda çözünen alkali oksit miktar /yüzdesi, ürünkatalo u/prospektüsleri, vb.) raporlar idareye verilmelidir.

Sayfa 27 / 71

Kimyasal kür malzemeleri asla kuru yüzeye ve çok sulu yüzeye uygulanmamal d r. Beton yüzeyindekiparlama biter bitmez uygulamaya geçilmelidir.

Betonun, güne nlar ndan dolay ciddi ölçüde artan s cakl nedeniyle, güne li ve s cak havalardayap lacak beton dökümlerinde, güne s s n yans tabilmesi için kür kimyasallar beyaz pigment içermelidir.

Spreyleme yaparken ki isel koruyucu ekipman kullan lmal d r.

430.4.2 TEMEL AYIRMA ELEMANLARI

Beton yol kaplamas n hidrolik ba lay c l alt tabakadan ay rmak ve astar i levini yerine getirmek amac ylakullan l r.

Beton üstyap n n hidrolik ba lay c l temelle bir ba olu turma potansiyeli yüksek oldu undan, bak r c bir ortam n temel yüzeyine uygulanmas önem te kil etmektedir.

Sürtünmenin azalt labilmesi ve beton üstyap n n temel katmanlar yla ba olu turmas n nönlenebilmesinde kullan labilecek alternatif malzemeler;

Geotekstiller (Örgüsüz – Dokusuz)

Polietilen örtüler: Kaplamada ya da temelde rutubetle alakal sorunlara sebep olabilir.

Asfalt emülsiyonlar : Daha pürüzsüz (düz) temel yüzeylerinde iyi sonuçlar vermektedir.

Kür kimyasallar : ki tabaka beyaz pigmentli parafin esasl malzemelerdir.

Hidrolik ba lay c l ta y c temel tabaka üzerine yap lan beton kaplamalarda iki tabaka aras nadokusuz geotekstil uygulanmal d r.

Geotekstiller Tablo 4.1’e uygun olmal d r.

Tablo 4.1.Geotekstiller çin Gereklilikler

Özellikler Gereklilikler

BirimA rl k(TS EN ISO 9864) 450 g/m2 MA 550 g/m2

Kal nl k (2/20/200 kN/m2 yük alt nda ) (TS EN ISO 9863 1)

(1) d2(%±0,5) 3,0 mm(1) d20(%±0,5) 2,5 mm(1) d200(%±0,5) 1,0 mm

Çekme Dayan m (Maksimum Yükte ) (TS EN ISO 10319) 10 kN/m

MaksimumYükteki Uzama (TS EN ISO 10319) 130 %

Düzleme göre normal konumdaki su geçirgenlik özelli i (m s 1)(TS EN ISO 11058)

(2) kV20(%±0,5) 1x10 4

Düzleme göre su drenaj kapasitesi (TS EN ISO 11058)(3) kH20(%±0,5) 5x10 4

(3) kH200(%±0,5) 2x10 4

Hava Direnci (TS EN 13249) (4) Arta kalan dayan m 60 %

Alkaliye duyarl l k (ISO TR 12960) (5) % 96 (PP/PE)(1) Yükleme tolerans (2) S cakl k tolerans (3) Yükseklik tolerans (4) 1 Ayl k(5) Polypropylene (PP) and Polyethylene (PE)

Sayfa 28 / 71

430.4.3 KAYMA DEM RLER (DOWELS)

Plakalar aras nda yük aktar m n geli tiren ve faylanmay önleyen düz çelik çubuklard r.

Demirler TS EN ISO 15630 1 standard na göre; akma dayan mlar 420 280 MPa olan düz yuvarlakçelikten yap lm , projesine uygun boyutlarda ve en az 25mm çap nda (a r trafik yüklerine maruzkalacak üstyap larda en dü ük kayma demiri çap 30 mm’dir), 500mm uzunlu unda olmal d r. Kaymademiri aral klar genellikle 25cm’dir. Emniyet eritlerinde bu mesafe 2 kat na ç kar labilir. Boyunaderzlerden ve plaka kenar ndan kayma demiri mesafesi 25 cm olmal d r.

Demirlerin çap ve çap toleranslar TS EN 10060 standard na uygun olmal d r. Demirlerin uzunluk tolerans±5 mm olmal d r.

Demirler düz (do ru) olmal , üzerinde demir çap n azaltan veya art ran, çapak ve yüzey kusurlarbulunmamal d r. Dübellerin uçlar k salt l rken, ucunun kesimi s ras nda, serbest hareketi önlenecekekilde deforme edilmemesi gerekmektedir.

Kayma demirleri plaka kal nl n n ortas na ve beton kaplaman n e imine göre monte edilmelidir. Yol veyol yüzeyi eksenine paralel olmal d r.

Demirlerin korozyona kar korunmas nda ulusal standart ve hükümlere uygun gerekli tedbirleral nacakt r. Paslanmay engellemek ya da geciktirmek amac yla çelik demirler 0,2 ile 0,4 mmkal nl nda epoksi ile tamamiyle kaplanmal d r.

Demirlerin betona aderans n önlemek için, ba k r c bir malzeme arac l ile demir uzunlu unun en azbir yar s (bitüm, ince bir plastik tabaka, kal p ay r c ya lar, beyaz pigmentli kür kimyasallar ile)kaplanmal d r. Ortalama kaplama kal nl 1,25mm’den daha fazla olmamal d r.

Gres ya betonun yeterince yerle mesine ve kayma demirinin tamamen kaplanmas n engelleyerekdemir etraf nda bo luk olu umuna sebep olaca ndan kullan lmamal d r.

430.4.4 BA LANTI (ANKRAJ) DEM RLER (TIE BARS)

Ba lant demirleri (nervürlü demirler) boyuna derzler boyunca, plakalar n birbirinden ayr lmas nönlemek amac yla yerle tirilmektedir. Ba demirleri dö emelerin faylanmas n ve yatay hareketiniengellemekte, dö emeler aras nda yük aktar m na yard mc olmaktad r. Ba demirleri ayr ca bordürve oluk gibi tamamlay c kenar elemanlar n kaplamaya ba lanmas nda da kullan lmaktad r. Ba lantdemirleri nervürlü olduklar için, betona ba lanmakta ve harekete izin vermemektedir (tasar m olarakböyle hareketlere izin veren düz kayma demirlerinin aksine). Bu sebeple ba demirleri boyuna derzleraras ndaki aç kl klar en aza indirgemekte ve agrega kenetlenmesini korumaktad r.

Boyuna derzler için kullan lan nervürlü ba lant demirleri, B420B veya B500B s n f nda olacak ve TSEN 10080, TS 708 standard nda belirtilen özelliklere uygun olmal d r.

Kayma demirlerinde oldu u gibi, ba lant demirlerinin tümü de korozyon korumas için, sadece ortak s mda 200mm uzunlu unda, 0,2 0,4mm kal nl nda epoksi ile kaplanm olmal d r.

Ba lant demirlerinin ankraj n n yeterli olup olmad n n kontrolü için çekip ç karma (pull out) testiyap lmal ve çekme kuvveti en az 40 kN olmal d r.

Ba lant demirleri, kaplama kal nl n n alttan 1/3’lik k sm na yerle tirilir ve kaplama alt yüzeyinin en az 5cm üzerinde olmal d r.Ba lant demirleri, kaplama kal nl n n alttan 1/3’lik k sm na yerle tirilir ve kaplama alt yüzeyinin en az 5cm üzerinde olmal d r.

Sayfa 29 / 71

430.4.4.1 Yap t r c l Ankrajlar

Beton kaplamalarda kullan lan ba lant demirleri, TS EN 13877 1 standard na göre 20 mm çap ve650mm uzunlu unda olmal d r. Akma dayan mlar 500 N/mm2 olmal d r. Ankraj uçlar 45°aç ile ikitaraftan e imli (sivri) hale getirilmelidir.

Korozyon korumas için, orta k s mda en az 200mm uzunlu unda, 0,2 0,4mm kal nl nda epoksikaplama ile kaplanm olmal d r.

Yap kan ankraj malzemesi ile deliklere monte edilen ba lant demirleri kullan ld nda,

20 mm çap nda ve min. 650mm boyunda olmal d r.

Delik çap 28mm olmal d r.

Enjeksiyon malzemesi (M24) kullan lmal d r.

Yerle tirme uzunlu u en az 250mm olmal d r.

430.4.4.2 Betonlanm Ankrajlar

Beton kaplamalarda kullan lan ba lant demirleri, TS EN 13877 1 standard Tablo 4.2’e göre 20 mm çapve 800mm uzunlu unda olmal d r. Akma dayan mlar 500 N/mm2 olmal d r. Bunlar betona tazehalde iken ankrajlanan demirlerdir.

Korozyon korumas için orta k s mda en az 200mm uzunlu unda, 0,2 0,4mm kal nl nda epoksi kaplamaile kaplanm olmal d r.

430.4.4.3 Vidal Ankrajlar

Korozyon korumas için, 0,2 0,4mm kal nl nda epoksi ile kaplanm olmal d r.

Tablo 4.2 Ba lant Demirlerinin Boyutlar

Tie barsÇap (mm) Boy (mm)

10 12 16 20 800Not 1: Bak m i lerinde daha k sa ba lant demirleri kullan labilecektir.Not 2: Kal n kaplamalarda (havaalan liman) ya da özel uygulamalarda (rijit kaplamalardan esnek yap ya geçi lerde) daha uzunba lant demirleri kullan labilecektir.

430.4.4.4 Kayma ve Ba lant Demirlerinin Epoksi ile Kaplanmas

Epoksi boya

Kayma ve Ba lant demirlerinin epoksi ile kaplanmas ASTM A 775 ve ASTM A 1078 standartlar nauygun gerçekle tirilmelidir.

Çubuklar, ya , gres ya , boya veya klorür gibi kontaminantlar içermemelidir.

Kullan lacak olan toz epoksi, uluslararas referanslara sahip ve ASTM A775 standard Ek A1’ e uygunkalitede olmal d r. Bu uygunluk uluslararas akredite bir laboratuvar taraf ndan test edilmi olmal d r vetest raporu al c ya sunulmal d r.

antiyede gerekti inde tamir amaçl kullan lacak olan epoksi malzemesi (toz epoksi) üreticisitaraf ndan tedarik edilmelidir. Bu yama malzemesi kaplamayla uyumlu, beton ile reaksiyonagirmeyen bir malzeme olmal d r.

Sayfa 30 / 71

Kullan lan her bir parti epoksi toz kaplaman n lot numaras n , malzeme miktar n , imalat tarihini, epoksitoz kaplama üreticisinin ad n ve adresini aç k bir ekilde belirten bir sertifikan n ve tedarik edilen tozkaplaman n 3.5 do rultusunda uygun bulunmu bile imin ayn s oldu unu gösteren bir belgeninverilmesi gerekmektedir.

Epoksi toz kaplama kullan ma haz r oluncaya kadar, üreticinin yaz l talimatlar do rultusunda skontrollü bir ortamda muhafaza edilmelidir. Bu noktada, toz kaplaman n muhafaza edildi i deponuns cakl n n tesisin ortam s cakl n n alt nda bulunmas halinde, toz kaplamaya, tesisin ±2°C ortams cakl na ula mas için yeterli zaman tan nmal d r.

Toz kaplaman n, üreticisi taraf ndan yaz l olarak tavsiye edilen raf ömrü içerisinde kullan lmasgerekmektedir.

Sipari te belirtilmi olmas halinde, her bir partiden al nacak ve o partiyi temsil eder nitelikte, 0,2kga rl nda numunenin teslim edilmesi gerekmektedir. Bu numunelerin hava geçirmez bir kaba konulmasve al nd klar partinin numaras n n da bu kab n üzerinde belirtilmesi gerekmektedir.

Yüzey Haz rlama

Eritici tuz, tuz spreyi veya üretim sürecine maruz kalmaktan dolay tuz kontaminasyonlu oldu utespit edilen kumlama malzemesi kullan lmayacakt r.

Kaplanacak çeli in yüzeyinin, ISO 8501 1 Sa 2 ½ do rultusunda uygun bir a nd r c ile raspalanarakbeyaza yak n metal yüzey elde edilecek ekilde temizlenmesi gerekmektedir. Nihai yüzey durumu,ISO 8501 1’e göre belirlenecektir.

Test Yöntemleri ASTM D4417 Yöntem C do rultusunda belirlendi i ekilde uygun bir profil ölçer ile yada Yöntem B’ye uygun olarak, maksimum profil derinli inin yan s ra tepe noktas say s n da ölçen birprofilometre tipi yüzey ölçüm cihaz kullanarak elde edilen ortalama yüzey profili azami pürüzlülükderinli i de eri 1.5 ila 4 mil [40 ila 100 μm] aras ndaysa, yüzey profilinin yeterli düzeyde oldu u kabuledilecektir.

Kumlama i leminin ard ndan kumlama ile temizlenmi çelik yüzeyi tozdan, kum taneciklerinden vedi er yabanc maddelerden ar nd rmak amac ile, çok yönlü, yüksek bas nçl kuru hava b çaklarkullan lacakt r. Hava b çaklar çelik üzerine ya b rakmamal d r.

Epoksi Kaplaman n Uygulanmas

Epoksi toz kaplama, temizlenmi çelik yüzeyine, çelik yüzey i lemlerinin tamamlanmas n n ard ndanve yüzeyde, oksidasyon olu madan önce, mümkün olan en k sa süre içerisinde uygulanacakt r.Kaplaman n uygulanmas , hiçbir surette temizlik sonras nda 3 saatten daha uzun bir süregeciktirilmeyecektir.

Epoksi toz kaplama, çelik yüzeyin ba lang çtaki s aral ve uygulama sonras kürleme gereklilikleribak m ndan üreticinin yaz l tavsiyeleri do rultusunda uygulanacakt r.

Süreklilik arz eden i lemler s ras nda çelik yüzeyinin kaplama i leminin hemen öncesindeki s caklk z lötesi tabanca, kontak termometre ya da kalem tipi termometre yard m yla her yar m saatte birölçülmelidir.

Kalem ya da kontak tipi termometrenin kaplama öncesinde ve k z lötesi tabancan n kaplamasonras nda kullan lmas önerilmektedir.

Sayfa 31 / 71

Epoksi kaplama elektrostatik püskürtme veya di er uygun yöntemlerle uygulanmal d r.

Kayma ve Ba lant demirleri gerçek boylar nda kaplama yap lmal d r. Epoksi kapl Kayma ve Ba lantdemirlerinin testereyle kesilmesine zorunluluk olmad kça izin verilmemelidir. Dübellerin uçlar çapaks zve ç k nt s z olmal d r. Epoksi kapl Kayma ve Ba lant demirleri, alevle kesilmi olmamal d r.

Kaplanm Elemanlara Yönelik Gereklilikler

Kaplama Kal nl

Epoksi kapl Kayma ve Ba lant demirlerinin kürleme sonras kaplama kal nl , 200 400 mikron olacakt r.

Kay tl tek bir kaplama kal nl ölçümü, münferit üç okuma de erinin ortalamas d r. Test numunelerininher bir taraf nda e it aral klarla en az be adet kay tl ölçüm al nmal d r (test numunesi ba na en az15 kay tl ölçüm).

Kabul i lemleri bak m ndan, tüm kaplama kal nl ölçümlerinin ortalamas , öngörülen asgari kal nl kde erinden dü ük olmayacakt r. Hiçbir kaplama kal nl ölçümü, öngörülen asgari kal nl k de erinden%80 daha dü ük olmayacakt r.

Kaplanm numunelere ait kal nl k test raporlar verilmelidir.

Ölçümler, kal nl k ölçüm cihaz üreticisinin kalibrasyon ve kullan m talimatlar do rultusunda ASTM SSPCPA 2’ye uygun bir ekilde yap lacakt r. Çekmeli veya sabit uçlu ölçüm cihazlar kullan lmal d r.M knat s n yüzeyden çekildi i anda operatörün okumay gözlemlemesini gerektiren kalem tipi çekmeliölçüm cihazlar kullan lmamal d r.

Kaplaman n Süreklili i

Süreklili in sa lanamad , Süreksizlik miktar Epoksi kapl Kayma ve Ba lant demirleri üzerinde 30cm/adet (metre ba na 3 gözenekten) den fazlas olmamal d r.

Süreksizlik kontrolleri, fabrikada 67.5 V, 80 000 ohm de erlerine sahip slak sünger tipi do ru ak mlbir süreksizlik tespit cihaz ile gerçekle tirilecektir. Süreksizlik kontrolü 60 dakikada bir yap lmal d r.Süreksizliklerin düzenli bir ekilde gelmeye ba lad tespit edilirse, süreksizliklerin kayna ara t r l portadan kald r lmal d r.

Kaplanm numunelere ait süreklilik test raporlar verilmelidir.

Kaplaman n Yap mas

ASTM A775/A775M standard uyar nca katodik soyulma (adezyon) testi gerçekle tirilecektir. Kaplanmnumunelere ait katodik soyulma test raporlar verilmelidir.

Testlerin Say s

Kaplama kal nl , yap kanl k ve süreklilik ile ilgili testlerin say s ve s kl n n artnamedebelirlenmedi i durumlarda, kaplama kal nl ve süreklili ine ili kin testler üretim s ras nda saatte bir veher çap için yap lmal d r.

Kaplaman n yap ma düzeyini ölçmek amac ile düzenlenen katodik soyulma testleri, üretim s ras ndaher sekiz saatte bir, en az bir kayma yada ba demiri üzerinde gerçekle tirilmelidir.

Testlerin Tekrarlanmas

Sayfa 32 / 71

Kaplama kal nl , süreklili i ya da kaplama yap kanl için teste tabi tutulan numunelerin testigeçememesi halinde, ba ar s zl kla sonuçlanan her bir test için, rastgele seçilmi numuneler üzerindeiki adet yeni test gerçekle tirilecektir. Yeniden test edilecek her iki numune de, i bu artnameningerekliliklerini kar lamal d r.

Ta ma

Epoksi ile kaplanm demirlerin ta ma s ras nda kaplamaya zarar vermemek için azami dikkat sarfedilmelidir. Zarar görmü demirler tamir kriterlerine uyuyorsa tamir edilmelidir, uymayan demirlerred edilecektir.

Tüm ba lama eritleri epoksi kaplamaya zarar vermeyecek ekilde olmal d r.

Epoksi ile kaplanm demir desteleri, hasar en aza indirmek için koruyucu platform veya yüzeylerüzerinde zeminden yüksekte depolanacaklard r.

Epoksi ile kaplanm demirler dü ürülmemeli veya sürüklenmemelidir.

Depolama

artlar gere i epoksi ile kaplanm demirlerin iki aydan daha uzun bir süre aç k havada muhafazaedilmesi gerekirse, epoksi ile kaplanm demirlerin güne ndan, tuz serpintilerinden ve havaartlar ndan korunmas için koruyucu tedbirler al nmal d r.

Üretici, epoksi ile kaplanm demirleri koruyucu muhafaza olmaks z n depolad ysa, epoksi ilekaplanm demirlerin aç k havaya yerle tirildi i tarih, epoksi ile kaplanm demirlerin etiketlerinekaydedilecektir.

Epoksi ile kaplanm kayma ve ba lant demirleri tek tek koruyucu polietilen köpük ya da fileiçerisine konulmal ve bu demirler uygun boyutta bir tahta sand k içerisine dizildikten sonra sevkiyatyap lmal d r. Al c n n deste ile sevkiyat talep etti i durumlarda epoksi ile kaplanm demirler ya daepoksi ile kaplanm demir desteleri, mutlaka opak polietilen örtüler ya da di er uygun opak koruyucumalzeme ile örtülmelidir.

stifli epoksi ile kaplanm demirlerde, koruyucu örtü istiflenmi malzemenin çevresine sar lmal d r.

Örtü yeterli ekilde sabitlenmeli ve örtü alt nda yo u may asgari düzeyde tutmak amac ile epoksiile kaplanm demirler aras nda havalanma sa lanmal d r.

Kontrol

Üretim gerçekle tirilirken, sipari edilmi olan epoksi ile kaplanm demirlerin üretiminin yap ldk sm na her an serbestçe girebilecektir. Üretici, malzemenin uygun olarak üretildi ini göstermeküzere tesislere eri im sa layacakt r. Aksi belirtilmedi i müddetçe (ürün analizi hariç) tüm testler vedenetim, antiyeye nakliye öncesi üretim yerinde gerçekle tirilecektir.

darenin gerekli görmesi halinde, idare laboratuvarlar nda veya akredite laboratuvarlarda ilgilideneylerin yap lmas /yapt r lmas sa lanacakt r.

Ta ma ve leme Nedeniyle Hasarl Kaplaman n zin Verilen Miktar

Al c vazgeçmedi i müddetçe, gönderim öncesinde her bir epoksi ile kaplanm demir üzerindekikorunmas z çelik, yama malzemesiyle onar lacakt r.

Sayfa 33 / 71

Kaplama uygulama i lemi esnas nda demirlerin as lmas veya desteklenmesi nedeniyle olu ankaplanmam alanlar, yama/tamir malzemesiyle onar lacakt r.

Aksi belirtilmedi i müddetçe, tamir yap lan yerler ASTM A775/A775M’de belirtildi i ekilde minimumkaplama kal nl na sahip olacakt r.

Kaplama kal nl , tek bir noktadan ASTM SSPC PA 2’ye uygun olarak ölçülecektir. Onar m malzemesininçoklu uygulamas na izin verilecektir.

Onar lm hasarl kaplamalar n azami miktar , her bir kayma veya ba demirinin toplam yüzey alan n n% 1’ini a mayacakt r.

Ürünlerin Reddi

Öngörülen artlara uygun olmayan epoksi ile kaplanm numuneler reddedilecek ve kontrast renkli birboya ile ya da di er yöntemlerle i aretlenecektir. Üreticinin takdirinde olmak kayd yla, etkilenmiolan parti de i tirilecek ya da alternatif olarak kaplamas sökülecek, yeniden temizlenecek, yenidenkaplanacak ve öngörülen artlar do rultusunda kabul testleri için yeniden sunulacakt r.

Sertifika

Her bir parti kaplanm numunelerin i bu artnamede öngörülen ekilde test ya da muayene edilmive gerekli artlar kar lam oldu unu gösteren sertifikalar/deney raporlar gönderim s ras nda al c yateslim edilecektir. Sat n alma sipari inde ya da sözle mede öngörülmü olmas halinde, test sonuçlar n nraporu da sunulacakt r.

430.4.5 BETON ÇEL K ÇUBUKLARI (REINFORCING BARS)

Çatlamalar kontrol etmek ve ta ma kapasitesini art rmak amac yla kullan lan, beton çelik çubuklarB500B s n f nda olacak ve EN 10080, TS 708 standard nda belirtilen özelliklere uygun olmal d r.

Sürekli donat l beton kaplamalarda, donat süreklili i, ulusal standartlar ve kullan m yerindekihükümlere göre; ba lant araçlar , bindirme, kaynak ile yap labilir.

430.4.6 DERZ SIZDIRMAZLIK MALZEMELER

Derzlerin doldurulmas ndaki amaç, yüzey suyunun ve serbest parçalar n üstyap katmanlar nas zmas n önlemektir.

A r su, alttemel veya temel yumu amas n ve zamanla buralarda bulunan ince tanelerin suçekmesine sebep olabilir. Bu tarz bozulmalar yap sal destek kayb , üstyap oturmas ve/veya faylanmagibi sorunlara yol açabilir.

Ayr ca serbest parçalar n derz içine girmesi ile s cak havalarda kaplaman n genle mesi, serbestparçac klar taraf ndan engellendi i için derz boyunca a r yüksek bas nçlar olu maktad r.

Derz kesim geni lik ve derinlikleri projesinde verildi i gibi olmal d r. Bununla birlikte; enine derzkesim derinli i kaplama kal nl n n en az %25, en fazla %30 kal nl nda olmal d r. Boyuna derz kesimderinli i ise en az %40, en fazla %45 kal nl nda olmal d r.

Derzler genellikle 3mm geni li inde kesilir. Alttaki hedef çatlama için derz geni li inin önemi yoktur.Daha sonra derz bo lu u yap lmas için derzlerin geni letilmesi gerekir. Yani kullan lacak dolgumalzemesine göre derz geometrisi uyumlu hale getirilir.

Sayfa 34 / 71

Derzlerin suya ve yabanc maddelere kar kapat lmalar amac yla, derz dolgular olarak; s cak veso uk uygulamal malzemeler ile s k t r labilir s zd rmazl k profilleri kullan lmaktad r. Derz dolgumalzemelerinin, derz bo lu unu kapatabilmesi için yeterli deformasyon ve yap ma özelli i göstermekzorundad r.

Bitüm maddesine dayal , s cak uygulamal derz dolgular , yak t ve ya a dayan kl de ildirler. Bu dirençgerekliyse so uk uygulamal derz harc gereklidir. Bunlar tek yada iki bile enli reaktif sistemlerdir.

Derzlerde kullan lan derz fitilleri beton tabakas n n genle mesine izin vermelidir. Bunlar betonungenle mesi s ras nda deforme olmamal d r.

S zd rmazl k profilleri kullan lacak ise bunlar n dü ük s cakl klarda nem giri ini engelleyecek kadar derzkenarlar na yeterli bas nç uygulayabilmelidir.

Beton yol kaplamalar n n yap m nda boyuna ve enine derzler için derz dolgu malzemesi olarak giderekdaha çok s k t r labilir elastik ba lant profilleri kullan lmaktad r. Söz konusu profiller öncedenolu turulmu elastomerik bile enlerdir. Bunlar sertle mi betonun derz bo lu una ön gerilim alt ndahava bas nc yard m yla makine ile uygulan r. Geçi noktalar nda kesilir ve birbiri ile yap t r l r. Bunlar ns zd rmazl k etkisi derz harc na göre 3 kat daha fazlad r ve ömürleri de daha yüksektir.

Derz dolgusu türüne göre her 8 12 y lda bir derz bak m gerçekle tirilmelidir.

S cak uygulamal derz s zd rmazl k malzemeleri TS EN 14188 1, so uk uygulamal derz s zd rmazl kmalzemeleri TS EN 14188 2, s k t r labilir elastik s zd rmazl k profilleri TS EN 14188 3 standard nauygun olmal d r.

Kesilen derzlerde, derz yanaklar n n derz harc na yap mas n iyile tirmek için astar malzemesikullan lmal d r. Astar malzemesi ile derz dolgu harc birbiri ile uyumlu olmal d r. S k t r labilir elastiks zd rmazl k profilleri kullan ld nda astar yap lmamal d r.

Derz kenarlar , s zd rmazl k malzemelerinin monte edilmesi s ras nda ve ileride ta t yükleri alt ndazarar görmemeleri için 45° aç ile pah yap lmal d r. (Resim 6.11)

430.5 DENEME YOLU YAPIMI

Yüklenici, proje geni li i ve kal nl nda, gerçek ölçülerde bir test bölümünü yapacakt r. Bu test bölümüiçin projede kullan lacak olan ayn ekipmanlar kullan lacakt r. Deneme yolunda projede istenilen tümkriterler (slump, hava miktarlar , yo unluk, beton dayan m karakteristikleri, kaplama kal nl , profil vegeni lik kontrolü, yüzey düzgünlü ü, kayma direnci, a nma direnci, donma çözülme direnci, kaymademiri konumlar , ba lant demiri aderanslar vb.) kontrol edilerek olu acak problemler çözülecektir.Bu testler idare laboratuvarlar nda ya da idarenin onaylad test kurulu lar nda masraflar yükleniciyeait olmak üzere yapt r lacakt r.

Deneme yolu en az 50 metre olmas kayd yla, istenilen kriterleri kar layacak uygun imalat sa lananakadar devam edilecektir.

Deneme yolu proje kesitleri içerisinde yap labilece i gibi yol güzegah ndan altyap s artnamelere uygunolarak haz rlanm ayr bir platformda da yap labilecektir.

Deneme yolunun proje kesitleri içinde yap lmas halinde tüm kriterlerin sa lanmas durumunda kal cimalattan say lacak ve ödenecektir.

Sayfa 35 / 71

430.6 BETON YOL KAPLAMALARININ MALATI

Beton yolun yap m , taze betonun haz rlanmas ile ba lar. Kar t rma, ta ma, yerle tirme, s k t rma,kayma demiri ve ankraj demirlerinin montaj , düzeltme ve bitirme i lemleri, bak m/kür uygulanmasve derzlerin kesiminin s n rl bir zaman içerisinde yap lmas gerekir.

Yüksek kaliteli bir beton yol ancak, yetkili bir yönetici ile tecrübeli bir ekibin etkin i birli i ilegerçekle tirilebilir.

Beton yol kaplamalar genel olarak kayar kal pl beton yol fini erleri ile yap lmaktad r. Beton yol yap miçin geli tirilen bu sistemde kayma demirleri önceden yerle tirilerek sabitlenmekte ve kal psürüklenerek vibratörler ile beton s k t r larak yüzey bitirilmektedir.

Bu fini erlerde otomatik yükseklik ve yön kontrolü bulunmaktad r.

Yeni geli mi beton yol fini erleri ile kayma demiri de makine taraf ndan otomatik olarakyerle tirilmektedir.

nsan gücü kullan m n ön planda oldu u sabit kal p yöntemi ile yap lan beton yol kaplamalar ilekar la t r ld nda kayar kal p yönteminde, insan gücü daha dü ük, yol yap m kapasitesi ve kalitesidaha yüksek, in aat süresi daha k sa, yüzey düzgünlü ü ve betonun s k t r lmas daha iyidir. Kayarkal pl beton fini erler ile kaplama tek tabaka halinde yap labildi i gibi, üst ve alt beton iki katmanolarak da tek bir operasyonda in a edilebilmektedir. Bu fini erlerin kurulum geni li i 15 m’yeula makta ve günlük yerle tirme kapasitesi 1000 m’ye ula abilmektedir.

430.6.1 BETON ÜRET M

Beton yol yap m , üniform özelliklere sahip (homojen) betonun, sürekli (aral ks z) dökümünügerektirmektedir. Beton bile im ve k vam nda olu an herhangi bir de i iklik, fini erde düzensizliklere,beton yüzeyinin düzgünlü ünün bozulmas na yol açabilmektedir. Bunlar sürekli dengede tutmakgerekmektedir. Bu da oldukça zordur. Bu yüzden taze beton, yeterli miktarda betonu haz rlamakapasitesine sahip ve bile imi homojen olarak üretebilen tek bir beton üretim tesisinden gelmelidir.

430.6.1.1 Bile enlerin Tart lmas

Ba lang ç (tasar m) deneyi sonuçlar na göre kar m reçetesi olu turulur. Beton bile enleri, kar mtalimat na uygun olarak ilave edilir. Tüm bile enler en fazla kütlece %3 sapma ile kat lmal d r. Karma suyuve katk maddesi ilavesi hacim ölçüsüne göre yap labilir.

Kullan lan agregalar n, özellikle ince agregalar n rutubeti büyük önem ta maktad r. Dikkate al nmayannem dalgalanmalar bile en oranlar n de i tirebilmektedir. De i en nem içeri i ile taze betonun havaiçeri i, su çimento oran ve k vam de i ebilmektedir. Rutubet düzeltmesinin sürekli yap labilmesiiçin, agregalar n rutubet ölçümü sürekli olarak yap lmal d r.

Hava sürükleyiciler, su ile birlikte, kar ma beton santralinde ilave edilmelidir. Taze beton s cakl , betonbile imi, beton kar t rma s ras ve süresinin, hava sürükleyicinin aktivasyonu üzerinde önemli bir etkisivard r. Dü ük s cakl klarda genel olarak hava içeri i daha sabit olarak elde edilebilmektedir. Bu nedenleüretim s ras nda gerekli hava sürükleyici madde ilave miktar , ba lang ç deneyinde tespit edilenden farklolabilir.

Sayfa 36 / 71

Tablo 6.1 Bitirilmi Beton Yol Kaplama Gereklilikleri

Gereksinimler

Bas nçdayan m (karotnumunesi)

Karot Bas nç Dayan m S n f : min.CC30fi 26 N/mm2 (en dü ük bireysel de er) (28 günlük)ifm 34 N/mm2 (en dü ük ortalama de er) (28 günlük)

Yarmadayan m (karotnumunesi)

Karot Yarma Dayan m S n f : min. SC3.0fi 2,5 N/ mm2 (en dü ük bireysel de er) (28 günlük)ifm 3,5 N/ mm2 (en dü ük ortalama de er) (28 günlük)

Sürüklenmi hava (karot)Mikro hava kabarc içeri i A300 %1,5 (hacimce)Mesafe faktörü Lort 0,24 mm

Kaplaman nkal nl (1)

1. Gerçekle en ortalama kal nl k dizayn kal nl

2. Herhangi bir tek de erin, dizayn kal nl ndan sapmas 5 mm (1000 m2’den al nan tekkarot numunesi için)

Bu iki kriterin birlikte sa lanmas gerekmektedir.

Kaymademirlerininyerle imi

E iklik (aç ) 20 mm(500mm kayma demiri uzunlu una göre boyuna do rultudaki dikey sapma)Yükseklikte sapmas 20mm(Kaplaman n boyuna eksenine göre, kayma demiri merkezinde ölçülen sapma)500mm kayma demiri uzunlu una göre Enine derze dik do rultudaki yatay sapmas 50 mm

Profile uygun konum– Enine e im– Yükseklik

Projesine uygun boyuna ve enine profil gerçekle tirilmeli ve Yüzey suyu drenaj sa lanmal d r.Enine e im sapmas :Proje de erinden sapma % ± 0.2

KaplamaGeni li i stenilen geni likten sapma ±10mm

Düzgünlük1) Mastar ile kontrol.4m ölçümmesafesi içinde 4 mm,

2) Profilometre ile kontrol. Düzgünsüzlük (m/km) IRI 1,60

KaymaDirenciKayma Say s (Skid Number: SN)Hafif trafikli yollar (YOGT<7000) 35 A r Trafikli Yollar (YOGT 7000) 45(Sürtünme Direnci ölçüm arac h z 64 km/h (±1,5))

(1) Karot numunesi dikey konumda iken, çap n n e it aral kl 4 noktas ndan, üst ve alt uçlar aras ndaki mesafe en yak n1mm’ye yuvarlat larak ölçülür ve ölçülen de erlerin ortalamalar al n r.

Sayfa 37 / 71

Tablo 6.2 Beton Kaplaman n Kalite Kontrolü çin Al nacak Karot Say lar

Gereklilikler Karot alma planBeton bas nç dayan m 1/1000m2

Yarmada çekme dayan m 1/1000m2

Beton kaplama kal nl 1/1000m2

Beton kaplama yo unlu u 1/1000m2

Donma çözülme direnci 1/1000m2

Beton kaplaman n a nma direnci 3/100 000 m2

Beton kaplama tabakalar n n yap ma direnci 1/1000m2

Not 1: Dayan m, kal nl k, yo unluk ölçümleri için ayn karot kullan labilir.Not 2: Karotlar; derzlerin 50 cm yak n ndan al nmamal d r. (Yüksek gerilmelerin olu tu u derzlerde beton kaplaman n zarar

görmemesi için)Not 3: Karotlar n en uygun al nma yeri, plak boyunca çeyrek noktalar aras ndaki bölgelerdir. Sürekli donat l beton

kaplamalarda ise ard arda gelen iki enine çatlak aras ndan al nmal d r.

Hava içeri i ba lang çta deneyler ile belirlenmelidir ve gerekirse hava sürükleyici dozaj istenilen havaiçeri ine göre üretim s ras nda de i tirilebilir. Hava sürükleyici katk miktar üretici taraf ndan önerilenen yüksek miktar a mamal d r.

Gün içerisindeki hava s cakl de i imi gibi etkenlerden dolay hava sürüklenmi beton üretiminde dehava içeri inin sürekli kontrol edilmesi gerekmektedir Bu nedenle döküm öncesi hava içeri iölçülmelidir. Döküm yeri ile üretim tesisi aras nda h zl bir ileti im gerekmektedir ki, böylece kar mgerekti i gibi düzenlenebilmelidir.

430.6.1.2 Betonun Kar t r lmas

Beton haz r beton santralinde üretilmelidir. Hava sürüklenmi betonlar; betonun haz rlan ndan,mikser türünden, kar t rma etkinli inden, kar t rma süresinden etkilenmektedir. Hava sürükleyicikatk lar n yeterli aktivasyonuna izin vermek için, normal betona göre hava sürüklenmi betonun dahauzun süre kar t r lmas gerekmektedir. Hava sürüklenmi kaplama betonun kar t rma süresi tümbile enlerin ilave edilmesinden sonra en az 45 saniye olmal d r.

430.6.2 BETON YOL KAPLAMALARININ YAPILMASI

Beton yol bir ya da iki tabaka halinde yap labilmektedir. ki tabakal demek, beton kaplaman n farklbile ime sahip iki tabakadan (üst ve alt beton tabakas ) olu tu u anlam na gelmektedir.

430.6.2.1 Genel

Tek tabaka halinde beton kaplama in a edildi inde, yüksek kalitede bir katman hedeflenmeli vekaplama kalitesi tüm kaplama boyunca ayn olmal d r. Bu nedenle, beton üretimi için büyükmiktarlarda yüksek kaliteli k rma agrega gereklidir. Bu gereken kalitede agregalar n teminimuhtemelen baz bölgelerde daha uzun ta ma mesafesine neden olabilmekte ve bu da daha yüksekmaliyetler olu turmaktad r. ki katmanl yap m yönteminde ise sadece üst beton için kaliteli agregakullan lmakta alt beton tabakas nda ise daha dü ük kalitede agrega kullan lmaktad r. Tek katmanlbeton yol yap m nda araç, gereç, personel, betonu serme ve beton fini er maliyetleri dü mektedir.Ayr ca tek bir beton bile iminin kullan m nedeniyle beton üretimi daha kolayd r.

Betonon olyol birir ya dad ikiki tabakata halinde yap labilmektedir. ki tabakal demek, beton kaplaman n farklbilbile meim hipsah ikiki kadantabaka (üst ve alt beton tabakas ) olu tu u anlam na gelmektedir.

Sayfa 38 / 71

Kayma demirleri ve ankrajlar titre im yoluyla yerle tirilecek ise, yol iki katmanl olarak yap lmal d r.

Beton kaplamalar n in as s ras nda, antiye alan ve beton tesisi aras nda sürekli ileti im sa lanmalve döküm yerinde uzun bekleme sürelerinden kaç n lmal d r.

430.6.2.2 Betonun Ta nmas

Beton yol yap m nda, a rl kl olarak dü ük k vaml beton (S1:10 40mm) kullan l r. Bu k vamdakibeton transmikser d ndaki araçlarla da ta nabilmektedir. Beton, kar t rma i leminden en geç 45dakika sonra tamamen bo alt lm ve yerle tirilmi olmal d r. Bu zaman süresi, beton tesisi ve nakliyemesafesi ve döküm süreleri hesaba kat ld nda geni in aat alanlar nda bile beton tesisi ile en fazlayakla k 20 kilometrelik bir ula m mesafesine olanak sa lamaktad r. Betonda kalite kayb olmadbelgelenirse nakliye süresinin so uk havalarda 45 dakikan n üstüne ç kart lmas kabul edilebilir.Bunun aksine, çok yüksek s cakl klarda, söz konusu ta ma zaman daha da k salt labilir.

Taze betonun alüminyum yüzeylere temas etmemesi için damperli kamyonlara özel önlemler al nmasgerekmektedir. Küçük miktarlarda alüminyum a nmas bile, çimento ile reaksiyona girmesine vehidrojen gaz olu mas na neden olur. Olu an gaz, s k t rma sonras nda yüzeye yükselir, burada hunieklinde gözenekler olu turur.

Dü ük k vaml beton d nda, taze beton; sadece transmikserler ile döküm yerine ta nmal d r. Çimentoile su temas n n ard ndan en geç 90 dakikada tamamen bo alt lmal d r. Hava sürüklenmi betonun havaiçeri i genel olarak beton tesisinden döküm yerine kadar fazla de i memektedir. Bununla birlikte,ta ma s ras nda kar t rma i lemleri hava miktar n etkileyebilir. Bunun etkisini en aza indirmek içintambur yava döndürülerek ta nmal d r.

Taze betonun yerle tirilmesi s ras nda, beton h zl kurumaya ya da ya mur suyu gibi d etkilere karkorunmal d r veya imalat durdurulmal d r.

430.6.2.3 Sabit ve Kayar Kal p Kullan m

430.6.2.3.1 Sabit Kal plar

Sabit kal plar, kayar kal plar n kullan lamad yerlerde tercih edilmelidir.

Sabit kal p kullan m nda, uygun kal plar ile yolun yatay ve dikey pozisyonu ve beton yüzeyinindüzgünlü ü sa lanmal d r.

Beton yol kaplamalar için çelik veya betondan (örne in, daha önceden dökülen eritlerin kenarlar )yap lm kal plar kullan lmal d r. Zemin, imalat için gerekli olan büyük serme ekipmanlar n n ve betonta yan kamyonlar n yükleri nedeniyle gerekli ta ma gücüne sahip olmal d r.

Sabit kal plar s k ca sabitlenmeli ve hareket etmeyecek ekilde yeteri kadar desteklenmelidir. Budurum sabit kal plar n alt na çimento harc kullan m ile sa lanabilir. Herhangi bir kal b nsabitlenmesinde ah ap kullan labilir. Yanal kuvvetlerin etkilerini dikkate alarak sabit kal plar yere bir çiviile sabitlenmelidir.

Kal plar n kurulumu, sökümü, temizlenmesi ve ta nmas son derece emek isteyen bir çal mad r. Sabitkal plar betonun art k ekil de i tirmeyece inden emin olundu u zaman ancak ç kart labilir.

Sayfa 39 / 71

430.6.2.3.2 Kayar Kal plar

Kayar kal p (kayar kal p beton fini erleri kullan rken, taze betonun yeterli ya mukavemeti olmal d r.Taze beton plakan n kenar nda sarkma (kö elerinde ekil de i tirme) olmamal d r.

Resim 6.1 Kaplaman n kenar çökmesi durumlar

Kayar kal p ilerledi inde, s k t r lm betonun ekli, özellikle kenarlar n dikli i korunabilmelidir.Fini erlerin hareket etti i alanlar, yeterince sa lam, düzgün ve uygun yükseklikte haz rlanmal d r.

Kayar kal pl beton fini erleri, klavuz tel hatlar na ya da hassas konumland rma sistemlerine göre,yönlendirme, yan ve kot kontrolü yapmal d r.

Kaplaman n birbirine biti ik eritler halindeki üretiminde makinalar n hareket alanlar veya raydö enmesi için, halihaz rda kat la m beton alanlar da kullan lacaksa, beton bu yükleri kald rabilecekdayan ma ula m olmal d r.

430.6.2.4 Temel Ay rma Elemanlar n n Yerle tirilmesi

Hidrolik ba lay c l ta y c temel tabaka üzerine yap lan beton kaplamalarda iki tabaka aras nadokusuz geotekstil uygulanmal d r.

Geotekstiller yerle tirilmeden önce yüzey süpürülmeli, serim esnas nda geotekstilin k vr mlarengellenmeli, ek yerleri yakla k 20 cm uzunlu unda bindirmeli, yakla k 5 cm uzunlu unda çiviler ile enaz 1,8 m aral klarla sabitlenmeli, çivilere galvanizli pullar tak lmal d r.

430.6.2.5 Kayma Demirleri (Dowels) ve Ba lant Demirlerinin (Tie-bars) Yerle tirilmesi

Kayma demirleri plaka kal nl n n orta k sm na (1/2) yerle tirilmelidir. Plakan n boyuna hareketetmesini, yük aktar m n ve çatlaklar kontrol alt na alabilmesi için yolun e imine ve uzunlamas na göreyerle tirilmelidir. Kayma demirleri betonun dökülmesinden önce yerle tirilecek ise, konumlar korumaalt na al narak, yol yap m s ras nda kaymalar veya dönmeleri önlenmelidir. Konumlar n n korunmas n

Sayfa 40 / 71

sa lamak için çelik sehpalar üzerine sabitlenir. 50 cm boyundaki kayma demirlerinin uzunlu una göreboyuna do rultudaki dikey sapmas en fazla 20mm olabilir.

Kayma demirleri vibrasyonlu yerle tirilecek ise kaplama genellikle iki seferde yap lmal d r. Kaymademirleri ve ankrajlar üst katman /tabakay in a etmeden titre im yoluyla tak lmal d r. Bunun için altbeton s k t r lm olmal d r.

Tek katl dökümlerde kayma demirleri ve ankrajlar n vibrasyon ile yerle tirilmesi ancak kayma demirlerive ankrajlar n üstünde kalan betonda yap sal herhangi bir hatan n olmayaca n n belgelendirilmesihalinde izin verilmelidir.

Ankrajlar, boyuna yalanc derzlerde plaka kal nl n n alt üçte birine (1/3) ve boyuna büzülmederzlerde plaka kal nl n n orta k sm na (1/2) yerle tirilmelidir ki, derzlerin kesiminde birliktekesilmesin. Öte yandan ankrajlar, kaplama alt yüzeyinin en az 5 cm üzerinde olmal d r.

Genelde günümüzde arjör eklinde stoklamas olan otomatik kayma demirleri ve ankraj yerle tirmemakinesi de kullan lmaktad r. Ayr ayr faaliyet gösteren ankraj yerle tirme makineleri kullan l yor ise,kayma demirleri tam yerle imini sa lamak için ankrajlar, kayma demirlerinin betona yerle tirilmesindenönce yerle tirilmelidir. Aksi takdirde ankrajlar yerle tirirken titre imden kayma demirlerininkonumunun etkilenmesi riski ortaya ç kar. Kayma demirleri ve ankrajlar üst katman /tabakay in aetmeden önce titre im yoluyla tak lmal d r. Kayma demirleri ve ankrajlar titre im ile yerle tirildiktensonra gerekti inde perdahlama makineleri ile betonda ortaya ç kan deformasyonlar düzeltilmelidir.

Birden fazla eritli dökümlerde veya bak m onar m çal malar nda nervürlü donat kullan lmaktad r.Çekmeye kar dayan kl , kal c ve korozyona kar korumal bir ba lant olu turulmal d r.

Nervürlü donat lar n yerle tirilmesi genellikle zorluklara yol açmaktad r. Ankraj çap , delik çap , ankrajderinli i en iyi ekilde ayarland nda ba lant l ankrajlar n kullan m daha uygundur.

430.6.2.6 Beton Yol malat

ki tabakal yap m yönteminde üst beton, s cak ve kuru havada en geç, alt betonu in a ettikten 30dakika sonra; serin, nemli havalarda ise en geç 60 dakika sonra yerine yerle tirilmelidir. Bu de erlereuyulmas halinde taze betonun üstüne taze beton olarak in a edilebilmekte ve böylelikle alt ve üstbetonun komposit etkisi sa lanm olmaktad r. Alt beton üst betonun dökülmesinden önce görünürekilde kurumamal veya üst katman betonun s k t r lmas ndan önce kat la maya ba lamamal d r.

Her bir katman ya da tabaka için beton, tüm in aat alan na e it yükseklikte da t lmal d r. Ayr ma veön s k t rmadan kaç n lmal d r (örne in bo altma s ras nda).

Kayma demirlerinin konumlar n n bozulmamas gerekmektedir. Bu amaçla in aat sahas n n uygunoldu u güzergahlarda yandan beslemeli aktarma ekipmanlar kullan lmal d r.

Beton kaplamalarda, beton makine ile da t lmal d r. Yerle tirme s ras nda, betonun birkaç santimetrelikbir yükseklik fark ile da t lmas gerekti i unutulmamal d r. Bu yükseklik tolerans betonun k vam vekatman kal nl na göre de i mektedir.

Kayar kal pl fini erlerin önüne beton beslemesi sürekli olmal ve fini erin yürüme h z de i tirilmemelidir.Fini erin dur kalk eklinde hareketine kesinlikle müsaade edilmemelidir. Fini er 1 saatten daha uzunbekleme yaparsa in aat derzi uygulanmald r.

Sayfa 41 / 71

430.6.2.7 Betonun S k t r lmas

Beton tüm kesit boyunca e it ekilde ve tamamen s k t r lm olmal d r. ki tabakal dökümde altbeton s k t rma s ras nda yüzeye ç kart lmamal d r. Kayar kal pl fini erler tüm kal nl k boyunca betonuntam olarak s k t r lmas n sa layabilirler. Ancak betonun k vam homojen bir ekilde olmal ve tazebetonun birim hacim yo unlu u kontrol edilmelidir. Beton s k t r lmas s ras nda ayr mamal d r.

Beton kaplamalar için, tüm döküm geni li inde etkin olabilecek s k t rma yap lmal d r. Süreklimekanik besleme, s k t rmadaki muhtemel düzensizli i önler. Kayar kal pl beton fini erleri, betonuüzerindeki vibratörler ile s k t rmaktad r. Vibratörler, tüm geni likte etki etmeli ve e it yüksekliktehareket ettirilmelidir. Vibratör mesafeleri etki çaplar na göre ayarlan l r. Vibratörlerin do ruayarlanmas döküme uygun olarak yap lmal d r.

430.6.2.8 Kaplaman n Bitirilmesi

Yüzey bitirme i lemleri, kaplaman n tüm geni li i boyunca, bitirme ekipmanlar ile tamamlanmal d r.Bu cihazlar sayesinde, gerekli yüzey özellikleri elde edilmelidir. Son bitirmeye ek olarak boyuna perdahmakinas kullan lmal d r. Bu makine, ekillendirme ve düzle tirme s ras nda yol ekseninin enineolu an, periyodik olarak yinelenen pürüzlüklerin düzeltilmesine yarayacakt r. Böylece, beton yüzeyinindüzgünlü ü ve akustik özellikleri geli tirilmi olacakt r.

S k t rma i lemi ile birlikte kaplama yüzeyinde, yüksek bir oranda ince taneli parçac kl bir harçtabakas olu maktad r. Bu harç tabakas beton yüzey kalitesini etkileyip yol tutu özelliklerini olumsuzetkiledi inden mümkün oldu unca ince tutulmal , kal n tabaka olu umuna izin verilmemelidir.

Yüzeye yap lacak ilave bir i lem, beton kaplaman n iyile tirilmesine uygun bir doku kazand racakt r.Ya mur ya d nda yüzey i lemleri durdurulmal d r.

430.6.2.8.1 Görünür Agregal Yüzey Elde Edilmesi

Priz geciktirici katk malzemesi, s k t r lm ve bitirilmi betonun yüzeyine ince ve homojen bir tabakaolarak püskürtülmelidir. Özellikle, kenar bölgelerde ve rüzgârda püskürtülen maddenin e it da l mbozulabilmektedir.

Resim 6.2 Ba lang ç deneyleri çerçevesinde de erlendirme için örnek plaka

Ba lang ç deneylerinin bir parças olarak örnek bir plaka haz rlanarak yüzey geciktiricisinin betonüzerindeki etkinli i incelenir (Resim 6.2).

Sayfa 42 / 71

Yüzey geciktiricisinin görevi, betonun tan mlanm bir derinli e kadar ve üst kenar bölgesi içinde prizalmay bir süre geciktirmeyi sa lamakt r. Bu ekilde bir süre sonra yüzey harc n n temizlenerekal nmas sa lanmaktad r. Bu temizleme i leminin zamanlanmas hava ko ullar na (s cakl k, rüzgar, vb.)ba l d r.

Bir yüzey geciktirici kimyasal malzemenin, bak m kür maddesi ile birlikte kullan lmas durumunda,beton yüzeyi ayn zamanda bak m da görmektedir.

Sadece priz geciktirici kullan l rsa, beton yüzeyi f rçalanarak temizlenene kadar bir plastik folyo ilekapat lmal d r.

Plastik folyonun so uk havalarda ve iddetli ya murda avantajlar vard r, ama ayn zamandadezavantajlar da bulunmaktad r. Örne in, yaz aylar nda beton yüzeyinin çok s nmas , kaplaman nkuvvetli rüzgârdan kalkmas , geçen trafikten etkilenmesi ve enine derz kesiminde, plastik kaplaman nhasar görmesi gibi.

Resim 6.3 Yüzey görünür agrega

Resim 6.4 Yüzeyin temizlenmesi (priz geciktirici katk ile priz almas engellenmi bölümün temizlenmesi)

Beton üstünden arabalar n hareket edebilece i kadar dayan m kazand nda, tüm yüzey f rçalanarakagrega yüzeyi ortaya ç kar lmal d r. Bu i lem tüm yüzeye e it olarak uygulanmal d r. (Resim 6.4). Prizgeciktirici ve bak m kimyasal maddesinin bir arada kullan lmas durumunda kuru bir ekilde f rçalanarak

Sayfa 43 / 71

temizlenmelidir. Ancak toz olu umuna dikkat edilmelidir. Plastik folyo kullan lmas durumunda slakf rçalama yap l r, bu durumda harç çamuru yol kenar na akar. Islak f rçalama son i lem/bak m aç s ndandaha avantajl d r.

F rça ile temizlemede olu an i lem derinli i 0.6 mm ve 1.1 mm aras nda olmal d r. Ortalama i lemderinli i TS EN 13036 1 standard na göre cam kumu (kum yama yöntemi) ile belirlenmelidir. Budurumda, bir miktar cam kumu spiral yüzey bo luklar içinde dairesel hareketler ile geni letilerek bir diskile yay lmaktad r. Çap n ölçülmesiyle ba lant l olarak ortaya ç kan kumun hacmi ile ortalama i lemderinli i hesaplanabilmektedir. Her ölçüm alan nda, ölçümler yol eridinin dört farkl bölgesindeyap lmal d r.

F rçalama ve derz kesimi s ras uygulama artlar na ba l d r, derz kesiminden önce f rçalaman nyap lmas uygun görülmü tür.

Beton yüzeyi f rça ile temizlendikten sonra bak m/kür malzemesi e it ekilde püskürtülerek tekraruygulanmal d r.

430.6.2.8.2 Çelik F rça le Yüzeyin Bitirilmesi

Yüzey perdahlanmas ndan sonra ve bak m maddesinin uygulamas ndan önce beton üst yüzeyi en az45cm geni li indeki bir çelik f rça (t rm k) ile enine dokuland r l r. F rça, iki s ra birbirine terskonumland r lan çelik di lerden olu mal d r. F rça dar bir aç yla (yakla k 30°) bir çal maplatformundan kaplaman n geni li i boyunca yanal hareket ile hafif bir bas nç uygulanarak çekilmelidir(Resim 6.5). Bu i lem ile 3 5 mm derinli inde çizgiler olu turularak yüzey dokuland r l r ve yüksek birkavrama gücüne kavu ur. Pürüzlendirme i leminin dokuland rma araçlar kullan larak yap lmas önerilir.(Resim 6.6)

Bu i lemin daha yüksek gürültü emisyonuna neden olmas ise dezavantajd r. Gürültünün azalt lmasiçin önerilen dokuland rma aral klar Tablo 6.3’de verilmi tir.

Resim 6.5 F rça ile enine yüzey dokuland rma Resim 6.6 Araç ile yap lan enine yüzey dokuland rma

Sayfa 44 / 71

Tablo 6.3 Enine Dokuland rma Aral k De erler

Ortalama z Aral 13 mm 26 mm

Örnek

Tavsiye EdilenAral klar (mm)

10/14/16/11/10/13/15/16/11/10/21/13/10 24/27/23/31/21/34

Yap lan ara t rmalarda çelik f rçan n kaplamada yol eksenine paralel çekilmesi halinde daha dü ükgürültü emisyonuna neden oldu u görülmü tür. Bu yöntem tercih edilmektedir. Boyuna di ler yakla k(3x3x20)mm boyutlar ndad r. Boyuna pürüzlendirme i lemi dokuland rma araçlar ile uygulanmal d r.(Resim 6.7 ve 6.8)

Resim 6.7 Boyuna Pürüzlendirme Arac Resim 6.8 Boyuna Pürüzlendirme lemi

Bu yöntemlerle, 20 mm düzgün aral klarla ve 3 5 mm derinli inde çizgiler olu turulur. (Resim 6.9)

Resim 6.9 Boyuna Pürüzlendirme lemi Yap lm Beton Yüzeyi

Yap lan ara t rmalarda çelik f rçan n kaplamada yol eksenine paralelalel çekilmesiçe lmesi halindehal daha dü ükgürültü emisyonuna neden oldu u görülmü tür. Bu yöntem tercihcih dilmektedir.edilmekt BoyunaBoyun di ler yakla k(3x3x20)mm boyutlar ndad r. Boyuna pürüzlendirme i lemi dokulando land arma araçlar ile uygulanmal d r.(Resim 6.7 ve 6.8)

Bu yöntemlerlyöntemlerle, 2020 mmmm düzgündü aral klarla ve 3 5 mm derinli inde çizgiler olu turulur. (Resim 6.9)

Sayfa 45 / 71

Çelik f rça ile enine ve boyuna yüzey bitirme i lemi yüksek h z gerektiren yollarda tercih edilmelidir.

430.6.2.8.3 Di er Yöntemler (Suni Çim, Telis v.s.) le Yüzeyin Bitirilmesi

Beton pürüzlendirme i lemi beton fini erinin arkas nda suni çim, telis gibi malzemelerin, do rudançekilmesi suretiyle yap labilir. Bunun mümkün olmad durumlarda sürükleme i lemi kaplamaüzerinde kurulan köprü vas tas yla yap labilir. (Resim 6.10)

Beton üst yüzey, perdahlama i leminden sonra ve bak m maddesinin uygulamas ndan önceuzunlamas na suni çim kullan larak ekil verilir. Suni Çim yard m yla 1,5 3mm derinli inde çizgilerolu turulur. Bu derinlik 4m’lik ölçüm mesafesinde 4,0 mm’yi a mamal d r. Çimin yap s n n korunmasiçin, suni çim her gün de i tirilmeli veya iyice temizlenmelidir.

Suni çimin alt nda harç birikimleri olu uyor ise ve biriken kitle dolay s yla beton yüzeyinde daha derinizler ve çukurlar olu uyorsa veya harç suni çimin alt nda veya üstünde kurumaya ba larsa veya izolu umu azald nda, i leminin etkinli i azalaca ndan dolay , temizlenmesi gerekmektedir.

Suni çim için a a daki artlar dikkate al nmal d r.

min.2000g/m2

hav yüksekli i 25 30mm

min. kaplama üstünde durma uzunlu u 2m.

Resim 6.10 Suni çim ile beton yüzeyinin bitirilmesi

Dokuland rma i leminin belirlenen zaman ve bas nçta uygulanmas önem arz etmektedir.

430.6.2.9 Normal Hava S cakl klar nda Beton Uygulamas

Beton dökümü s ras nda dikkat edilmesi gereken hava s cakl th ve beton s cakl tb ili kilerine aitde erler Tablo 6.4’de verilmi tir.

Çelik f rça ile enine ve boyuna yüzey bitirme i lemi yüksek h z gerektiren yollarda tercih edilmelidir.

Sayfa 46 / 71

430.6.2.9.1 Dü ük S cakl klarda Beton Dökümü

Beton dökümü s ras nda don bekleniyor ise her zaman koruyucu önlemler al nmal d r. Bu önlemlerinhedefi mümkün oldu u kadar uzun bir süre en az ndan betonun sertle mesi s ras nda ilk 3 güniçinde beton s cakl n n + 5 °C’nin alt na dü memesini sa lamakt r.

Tablo 6.4 Beton Dökümü çin S cakl k S n r Bölgeleri

Beton yerle tirilmesi Hava s cakl Betonun s cakl

Uygun +5 °C th +25 °C+5 °C tb +32 °C

Özel önlemler gerekir. 3 °C < th < +5 °Cth > +25 °C

Kabul edilemez. Sürekli don th 3 °C tb < +5 °Ctb > +32 °C

+5 °C alt nda ve 3 °C üstündeki s cakl klarda beton dökülmesi gerekti inde, a a daki uygun önlemleral nmal d r.

Çimento miktar n n art r lmas

Yüksek erken dayan ml çimento kullan m

Beton karma suyunun s t lmas ve

Gerekli durumlarda ayr ca agregan n s t lmas

+70 °C s cakl ndan daha s cak su, çimento eklenmeden önce, agrega ile kar t r lmal d r. Donmu agregakullan lmamal d r.

430.6.2.9.2 Yüksek S cakl klarda Beton Dökümü

25 °C'nin üzerindeki hava s cakl klar nda beton yap m gerçekle tiriliyor ise, taze betonun s cakldöküm yerinde kontrol edilmelidir ve betonun s cakl 32°C’yi geçmemelidir.

Yüksek taze beton s cakl klar n n olumsuz etkilerine kar uygun tedbirler al nmal d r, örne in

Temel slat larak serinletilmeli,

Kar m suyu so utulmal ,

Kaba agregan n su püskürtülerek so utulmal d r.

Taze beton s cakl n tahmin etmek için, kural olarak a a daki basit denklem kullan labilir (oC):

tb = 0,1 tç + 0,2 ts + 0,7 ta

tb = Taze beton s cakl tç = Çimento s cakl

ts = Beton karma suyu s cakl ta = Agrega s cakl

Yüksek yaz s cakl klar nda, beton yerle tirilmesinin saat 17:00 ile gece saat 03:00 aras nda yap lmastavsiye edilmektedir.

baKaba agregan n su püskürtülerek so utulmal d r.

Sayfa 47 / 71

430.6.2.10 Beton Yerle tirme Makinalar

Günümüzde özellikle beton yol yap m için geli tirilen kayar kal pl beton fini erler kullan lmaktad r.Bu fini erlerin temel özellikleri:

“Kayar” kal b , makine ile birlikte sürüklemek,

Makine ile birlikte gerekli i ekipmanlar n n bulunmas ,

o Da t m

o S k t rma (vibratörler ile)

o Kayma demiri ve ankraj yerle tirme

o Perdahlama ve yüzey bitirme

Beton yol kaplamas tek tabakal olarak yap lacak ise, bu bir kayar kal pl fini er ile gerçekle tirilebilir.Bu fini erlerin çe itli çal ma geni likleri için (1,50 16,00 m) kal plar vb. ekipmanlar ayarlanabilmektedir.Sürü h z yakla k 1 ile 2 m/dk 'd r.

Büyük kaplama geni likleri ve/veya yüksek kaliteli döküm için, arkaya devirmeli damperli araç ilegetirilen betonun, önceden da t m n n yap lmas için ek bir fini er kullan lmas yap m kolayl sa lar.Düzensiz beton kümeleri yerine bu ekilde da t m n yap lmas ve kayar kal pl fini er ile düzgün birkatman elde edilebilir.

Çift tabaka beton dökümünde tek kompakt, a r fini er yerine iki adet daha hafif ve böylece dahakolay kontrol edilebilen ve manevra yap labilen fini erler de kullan labilir. lk fini er alt betonu in aeder, kayma demirleri ve ankrajlar yerle tirir, hemen ard ndan ikinci fini er ise üst betonu yerle tirir.

Kayma demirleri, otomatik yerle tirme arac içine yerle tirilir ve önceden belirlenmi noktada(ortalama enine yalanc derz aral nda) uygun yükseklikte vibrasyonla yerle tirilir. Ankrajlar da benzerekilde, modern cihazlar ile otomatik olarak alt betona yerle tirilmektedir. El ile yerle tirmek demümkündür.

Üst tabaka betonu bir konveyör bant ile ilk fini er üzerinden iletilir ve ikinci fini ere dökülür. kincifini er ayr ca enine ve boyuna perdah ekipmanlar ile donat lm t r.

Beton döküleck platformun her iki kenar na yerle tirilen Klavuz ip/tel hatt , yükseklik ve e im referansamac yla kullan l r. Kayar kal pl fini erler, özel donan m ile bu tellerin üzerinde hareket ederek gereklisinyalleri fini er kontrol sistemine iletir. Böylelikle, beton kaplamada istenilen yükseklik ve yüzey e imielde edilmektedir.

Do ru tasarlanm beton bile imi ve k vamda enine perdahlama mastar , beton yerle tirme cihaz naba l olarak, tüm çal ma geni li ini kapsayacak rulo eklinde düzgün bir beton örtüsünü önündesürüklemektedir. Böylece, yo un ve yüzeyi tam olarak kapanm bir yüzey elde edilir.

Kayar kal pl beton fini erin sonunda boyuna perdahlay c , beton yüzeyinin düzle mesini sa lamaktad r.

Kayar kal p ile yap lan i leminin sonunda betonun eklini korumas gerekmektedir. Taze kaplaman nkenarlar nda sarkma olmamal d r.

Sayfa 48 / 71

Bir f rça ile dokuland rma ile yüzey bitirme öngörülüyor ise, bir çal ma platformu üzerindenyap lmal d r. Buradan bak m (kür) maddesi veya yüzey (priz) geciktirici kimyasal malzeme ile birliktebak m kimyasallar uygulanabilir.

430.6.3 DERZLER N KES M , TEM ZLENMES VE DOLDURULMASI

Beton yollarda kontrolsüz çatlaklar n olu umu istenilmez. Çatlaklar n önüne geçebilmek için derzlerlekontrollü çatlaklar yap l r. Derzler öngörülen uzunluk ve derinlikte yap lmal d r. Beton plakalarbüzüldü ünde tam zaman nda devreye girerek, kontrolsüz çatlaklar n olu umunu önlemektir.

Derzlerin konumu ve kesimi, yüklenici firma ile idare taraf ndan koordineli olarak haz rlanan derz vei aretleme plan na göre yap lmal d r.

Resim 6.11 Farkl derz dolgular

Not A: Geleneksel derz kesimi için gerekli T/4 yada T/3 derinli inden ba lang ç derz kesimi

Not B: Erken ya kuru testere kesimi için min 1 ¼ inch. ( 32 mm ) ba lang ç derz Kesimi

Not C: Dolgu ve derz fitilinin yerle tirilmesi için gerekli alan

Not D: Üretici taraf ndan istenen alan

Not E: Derzlerin kesilmesi için tekli ya da ikili derz kesim i lemi uygulanabilir. Yukar da verilen sahada dökülmüdolgu ve haz r derz dolgusundan görüldü ü üzere, dar bir kesi in olu turulmas n n ard ndan daha geni birkesik olu turulmaktad r. Tek ba na geni bir kesik de kabul edilebilir.

Derz kesiminden hemen sonra, yüzeyde kalan çamurun kald r lmas için su ile temizlik yap lmal d r. Bui lem, di er alanlardaki kirlenmenin önlenmesi aç s ndan tek yönlü olarak yap lmal d r.

Derz kurutulduktan sonra kum püskürtme yöntemi ile kalan tortular temizlenebilir. Kum püskürtmei lemi derz içerisine do rudan uygulanmamal d r. Kum püskürtme ba l n n derz yüzeyinin üstten25 mm’sini temizleyecek aç da tutulmas , yeterli temizli i sa lamaktad r. Her bir derz yüzeyi üzerindenbirer defa geçilmesiyle yap lan temizlikte ayr ca dolgu malzemesinin aderans için yüzey dokusuolu turulmaktad r.

Hava püskürtme i lemiyle, derz ve üstyap yüzeyindeki kum, kir ve toz kald r labilir. Bu i lemin dolgumalzemesinin yerle tirilmesinden önce yap lmas malzemenin oldukça temiz bir yüzeyle temasedece i anlam na gelmektedir. Kompresör en dü ük 3,4 m3/dak seviyesinde hava basmal ve en az 0,63MPa ba l k bas nc olu turmal d r.

Üstyap yüzeyinin temiz tutulmas için ayr ca vakumlu süpürge de kullanabilir.

Sayfa 49 / 71

430.6.3.1 Büzülme Derzleri

Büzülme derzleri, yol kaplamas nda enine ve boyuna kesilmi derzler olarak yap lmaktad r. Uygunderinlik ve derzlerin zaman nda kesilmeleri ile büzülme derzlerinin etkinli i sa lanmal d r ve büzülmederzin alt nda istenen çatlak (Resim 6.12) olu mal d r.

Kullan lan kesme cihazlar ile düz ve keskin kenarl kesim sa lanmal d r. Bu amaçla farkl boyutlardaelmas uçlu makineli testereler kullan lmal d r. Bu süreçte olu an beton çamuru kesim esnas nda veyasonras nda temizlenmelidir.

Resim 6.12 Planlanan çatlak ile birlikte enine büzülme derzleri

Enine derzler, her 4 5 metrede bir (yada projesinde belirtildi i gibi) kayma demirinin merkezüstünden kesilmesi gereken derzlerdir. Boyuna derz de enine derzler gibi, derz plan na göreankrajlar n üzerinde kesilmelidir.

Enine derzler, beton kaplaman n yüzeyinden, kaplama kal nl n n en az %25’i, en fazla %30’u kal nl ndakesilmelidir. Söz konusu derzler, yeterli bir agrega kenetlenmesi ile plakalar aras yük aktar m nsa lamal d r.

Boyuna derzler, ankrajlardan dolay beton kaplaman n yüzeyinden, kaplama kal nl n n en az % 40’i veen fazla % 45’i kal nl nda kesilmelidir. Örne in 27 cm kal nl nda beton kaplamada derz derinliklerienine büzülme derzlerinde 7–8 cm ve boyuna büzülme derzlerde ise 11–12 cm olmal d r.

Derzlerin içerisine yeterli derz dolgusunun s d r labilmesi için derz geni li i ve derinli i yeterliboyutlarda olmal d r.

Büzülme derzlerinin kesiminde, sertle mi betonda derz kesimi elmas uçlu kesme diski ile gerekliderinlikte mümkün oldu unca dar olmal d r. Boyuna büzülme derzleri, e zamanl olarak ve eninederzlerin hemen sonras nda kesilmelidir.

Derzlerin erken kesilmesi, betonun so uma ve/veya büzülmesi sonucunda ortaya ç kan çekmegerilimi nedeniyle olu abilecek çatlaklar n önlenmesi için gereklidir.

Öte yandan betonun kesilmesi s ras nda düzgün bir kesim yap lmas ve derzlerin kenarlar n nk r lmamas ve derz kesim ekipmaninin beton yol kaplama yüzey dokulandirilmasina zarar vermemesi

Sayfa 50 / 71

için betonun yeterince sertle mi olmas gerekmektedir. Yüksek s cakl klarda kesim, betondökümünden sadece bir kaç saat sonra, k n ise muhtemelen fazla 1 gün sonra mümkün olmaktad r.

Büzülme derzlerinin kesimi beton döküldü ü günde mümkün de ilse ve beton gece döküldükten sonraçok so uduysa, ertesi gün beton tekrar s nd ktan sonra ve böylece betonda çekme gerilmeleri birazazalm oldu unda ba lanmal d r.

Yap alan nda yeterli say da kesiciler bulundurarak derzlerin zaman nda kesilmesi sa lanmal d r.

430.6.3.2 n aat Derzleri

e ara verme, örne in gün sonunda i bitimi gibi durumlarda, kayma demirleri ile sabitlenmi eninederzler yap lmal d r. Gün sonu derzleri özenle haz rlanmal d r. Bu süreçte dik bir ön yüzeye ve kaymademirlerinin hatas z konumuna dikkat edilmelidir. Gün sonu derz bölgesinde betonun di er bölgeleriile ayn kaliteyi göstermesi gerekmektedir.

430.6.3.3 Derzlerin Doldurulmas

Derz bo luklar , yüzey suyu ve kat maddelerin derze nüfuz etmesini engellemek üzere mümkünoldu unca derz dolgusu ile iyi doldurup kapat lmal d r. Derzlerin doldurulmas nda kullan lan birçokmalzeme bulunmaktad r.

Büzülme derzlerinin derz dolgu maddesi ile doldurulabilmesi için, derz aral yeterince geni letilmelidir.Bu aral n geni li i ve derinli i, derz dolgu maddesine göre ve 20 °C ile 60 °C aras ndakis cakl klarda derz aral n n beklenen hareketinden kaynaklanan de i ikli e göre belirlenmelidir.

S cak uygulamal derz dolgu malzemelerinin kullan lmas halinde, Tablo 6.5’de belirtilen derz ölçüleri,de i en derz geni li ine ba l olarak yap lmal d r.

Tablo 6.5 Beton Yollarda S cak Uygulamal Derz Dolgular çin Derz Aral n n Eni ve Derinli i

Derz geni li i de i imi(mm)

Derz geni li i(mm)

Beton alt dolguluderz derinli i

(mm)

Beton alt dolgusuzderz derinli i

(mm)2,0 a kadar 8 27 202,5 a kadar 10 30 253,0 a kadar 12 35 304,0 a kadar 15 40 405,0 a kadar 20 50 40

Derz türüne ba l olarak derz geni li inin de i im de erleri Tablo 6.6’de verilmi tir. Derz geni li ininnominal geni likten sapmas ± 1 mm’den fazla, derz derinli inin nominal derinlikten sapmas ± 3mm’den daha fazla olmamal d r.

Sayfa 51 / 71

Tablo 6.6 Beton Yol Yüzeyleri çin Derz Geni li i De i im De erleri

Derz türü Derz geni li i de i imi (mm)Enine büzülme derzi 5 m < Plaka uzunlu u 7,5 m 3

Boyuna büzülme derziAnkrajl 1Ankrajs z 4

Enine derz bo luk kenarlar n n 45°’lik aç yla pahlanmas , dolgu maddesinin i mesi halinde dolgular nta mas n engellemekte ve derzin dayan kl l n uzatmaktad r. Söz konusu pah, yukar dan görünümde3 mm’den daha geni olmamal d r.

Ayr ca derzin kesilmesinde oldu u gibi derz aral n n geni letilmesinde olu an kesme beton çamuru,kesim s ras nda veya hemen sonras nda temizlenmelidir. (Örne in, vakumlanarak veya su iletemizleyerek.)

Derz dolgu malzemeleri, astar dolgular ve derz harc sadece kuru havalarda yap lmal , don olanhavalarda ise uygulanmamal d r. Beton yeterince sertle mi ve en az ndan 7 günlük olmal d r. Derzyan yüzleri, derz dolgu maddesinin eklenmesinden önce temizlenip kurutulmal d r. Bu arada aç kalevle kurutulmas na izin verilmemelidir.

Giderek daha çok, elastik s k t r labilir ba lant profilleri (Resim 6.22), yap yöntemine ba l olarakaç k profiller, içi bo ya da dolu profiller gibi kullan lmaktad r. Bu tür profiller sertle mi betonun derzaral na öngerilim alt nda yerle tirilmektedir. Ard ndan sabit bas nç ile bo luk kapat lmaktad r. Profilbüyüklü ü derz boyutuna ba l d r. Derz geni li i de i imine ba l olarak gerekli derz boyutlar Tablo6.7’a göre al n r ve kullan l r.

Profilin üst kenar , derz aral n n pahlanm kenar ile mümkün oldu unca ayn hizada olmal d r. Profilinüst kenar sadece üst kesi me noktalar nda kapat lmal d r. Kesi en profiller kesilmemelidir.

Tablo 6.7 Derz Profillerindeki Derz Aral k Geni li i ve Derinli i

Derz geni li i de i imi(mm)

Derz bo lu u geni li i(mm)

Derz bo lu u derinli i(mm)

1,0 ’e kadar 6 (1) 20

2,5 ’a kadar 8 30 (2)

3,0 ’e kadar 10 30 (2)

3,5 ’a kadar 12 30 (2)

4,0 ’e kadar 15 30 (2)

5,0 ’e kadar 20 30 (2)

(1) Sadece boyuna derzlerde(2)Minimum ölçü

430.6.4 KORUMA ÖNLEMLER / BAKIM

Beton kaplaman n üretimi s ras nda ve sonras nda beton korunmal ve ard ndan uygun bir bak muygulanmal d r. Böylece yüksek dayan kl l k ve yo unluk, donma /çözülme dayan m , üst katman na nma direnci ile sa lam üst yüzey özellikleri sa lanmal ve çatlaklar n önüne geçilmelidir.

Giderek daha çok, elastik s k t r labilir ba lant profilleril i Resim(Resim 22),6.22 yapyap yöntemine ba l olarakaç k profiller, içi bo ya da dolu profiller gibi kullann lmaktadlma ad r.

Sayfa 52 / 71

430.6.4.1 Kaplama Yap m S ras nda ve Sonras nda Koruma Tedbirleri

Beton, dökümü s ras nda ve tamamland ktan sonraki ilk iki saat içinde, çad r ve ba ka uygunönlemlerle ya lardan korunmal d r. Kaplaman n yap m ndan sonra al nan koruma önlemleri aynzamanda bak m önlemleri de olabilir.

Küçük alanlar için ta nabilir çat /muhafaza sistemleri kullan labilir. Bu tür önlemler al nam yorsa yaihtimali olan havalarda beton döküm i lemi yap lmamal d r. Tamamlanm yeni beton yüzeyin üzerineya mur suyu damlamas ndan kaç n lmal d r.

Beton üst yüzeyi tamamen plastik örtüler ile örtüldü ünde, gerekli tedbirler al narak örtüler,rüzgardan korunmal d r.

Beton, 25 30° C hava s cakl klar nda, derzlerin kesilmesinden hemen sonra, kimyasal kür yap lmas nailave olarak en az ndan 3 kez, 2 3 saat aral kla tüm yüzey olarak slat lmal d r. Kaplaman n bu zamaniçerisinde kurumamas büyük önem ta r. Böylece çatlaklar n olu umu engellenir.

Betonun sertle me s ras nda, betonun yüksek gündüz s cakl ve çimentonun hidrasyon s s ile özellikleilk gece ve ertesi sabah, s nan betonun çok fazla so umas halinde de çatlaklar olu abilmektedir. Budurumda beton derzlerin kesimine kadar yal t m amaçl bir örtü ile korunmal d r. Betonun günenlar ndan dolay ciddi ölçüde artan s cakl , yüksek parlakl k referans de erine (beyazl k de eri) sahip

bir bak m maddesi ile bile i inin uygulanmas ile azalt labilir. Böylece, olas çatlak olu umu giderilir.

Dökülen betonun çok h zl so umas bekleniyor ise, beton derzler kesilene kadar, yal t m malzemesiile kapat l p korunmal d r.

430.6.4.2 Bitirme ve Bak m Uygulamas

Beton yerle tirildikten sonra bak m uygulanmas gerekmektedir. Beton bak m için, i lem türleri vebak m maddeleri çe itleri hizmet tan m nda belirtilmelidir.

Bak m n minimum süresi, TS 13515 standard nda belirtilen çevresel etki s n flar na, betonun üstyüzey s cakl na ve betonun dayan m n n geli imime ba l d r. DIN 1045 3 standard , çevresel etkis n flar XM’e tabi beton zeminler (a nma kullan m ) için, betonun karakteristik dayan m fck % 70’eula ana kadarl k sürede bak m uygulamas yap lmas n öngörmektedir.

Minimum Bak m Süresi çevresel etki s n f XM’e tabi beton zeminler için detayl do rulama olmadan veen az ndan bak m süresi de erlerinin basitle tirilmesi aç s ndan Tablo 6.8’e göre uygulanabilmektedir.

Sayfa 53 / 71

Tablo 6.8 Ortam S cakl n n Bir Fonksiyonu Olarak En Az Bak m Süresi (Gün) (1)

(3) °CSabah (saat 09:00) Ortam s cakl

(2) Beton dayan m geli imi r = fcm2/fcm

28

r 0,50 r 0,30 r 0,15

25 2 4 4

25 > 15 2 4 8

15 > 10 4 8 14

10 > 5 6 12 20

(1) lenebilirlik süresi > 5 saat ise bak m süresi uzat labilir.(2) TS EN 12390 3 standard na göre, ilk test veya benzer bile imdeki betonlar n benzer oranlar ndan elde edilen 2 ve

28 gün sonraki bas nç dayan m ortalama de erleri (ayn çimento, ayn su çimento oran ). Özel uygulamalardabas nç dayan m 28 günden fazla bir süreden sonra belirlenecekse, fcm28 yerine ortalama bas nç dayan m tespitedilmelidir.

(3) Betonun üst yüzey s cakl yerine sabah ortam s cakl tespit edilmelidir.Su kürü uygulamas ve su tutucu örtü uygulama süresi minimum üç gündür.

430.6.4.2.1 Su Kürü

Betonun en etkili bak m yöntemi sürekli nemli tutulmas d r. Kullan lan su karma su kalitesindeolmal d r. Beton kaplama, kenar yüzeyler dâhil olmak üzere tüm yüzeye, sürekli su püskürtülerek en az 3gün boyunca nemli tutulmal d r. Nem kayna n n kesilmesi (kuruma) hidrasyonun erken son bulmas nayol açmaktad r. Bu durumda gerekli yüzey özelliklerine ula lmam olmaktad r.

Su kürü ile beton yüzeyinin çok h zl so umas n önlemek amac yla, püskürtme ile ince bir filmtabaka halinde uygulama gereklidir. Püskürtme sistemlerinin sürekli ve yeterli su kayna na ihtiyaçlarvard r. Bu yöntem uygulama zorlu una ra men çok etkilidir. Bu arada beton yüzeyinin çok h zlso utulmas ndan kaç n lmal d r.

430.6.4.2.2 Su Tutucu Örtü Kullan lmas

Su tutucu örtü olarak jüt bezi veya dokusuz kuma (yap elyaf ) kullan labilir. Jüt bezi veya yapelyaf n n tekrar tekrar kullan lmas mümkündür. Bu bak m uygulama yöntemi büyük yerle tirme(döküm) i lerinde çok pahal bir i lem olmakla birlikte küçük alanlar için daha uygundur.

430.6.4.2.3 Plastik Örtü le Kapat lmas

Beton, plastik örtü ile kapat larak bak m yap labilmektedir. Bu tedbir ile taze beton ya mura kar etkilibir ekilde korunmaktad r. Öte yandan, beton yaz aylar nda plastik örtünün alt nda çoks nabilmektedir. Bu nedenle, sadece so uk mevsimlerde plastik örtü uygulamas daha uygundur.Yerle tirilen örtü ayr ca yüzey dokusu olu turma i ini (f rça ile veya suni çim çekilmesi) olumsuzetkileyebilir.

Plastik örtü bir silindir ile donat lm fini erden al nabilmekte ve k r ks z olarak beton yüzeyineyerle tirilebilmektedir. Plastik örtüler rüzgâr n etkisine kar emniyete al nmal d r.

Derz kesimi plastik örtünün üstünden yap lacaksa bu alanlar n tekrar i lem görmesi gerekmektedir.

430.6.4.2.1 Su Kürü

Sayfa 54 / 71

430.6.4.2.4 Bak m Kimyasallar n n Uygulanmas

Üretici taraf ndan tavsiye edilen kullan m oranlar na uyulmas , etkili bir film tabakas elde etmek içinönemlidir.

Kür maddesinin beton yan yüzeylerine de püskürtülmesi sa lanmal d r.

Görünür agregal beton yüzeylerinde bak m maddesi (ço u zaman yüzey priz geciktirici + bak mmaddesi) betonun dökülmesinden hemen sonra uygulanmal d r.

Di er yüzeyler için (f rça çekme ile veya suni çim ile pürüzlendirilen) hafif nemli duruma ula t ktan sonrabir bak mmaddesi bitmi yüzeye e it olarak püskürtülmelidir.

Daha çok yüzeye su veren betonun üzerine bak m maddesinin püskürtülmesi, eksik hatal bir bak muygulamas na neden olmakta, zira ç kan su sonucunda kapal bir film olu amamaktad r ve bubetonun kurumas n etkili bir ekilde engelleyememektedir.

Beton yüzeyinin parlakl l kaybolur kaybolmaz kimyasal bak m/kür maddesi uygulanmal , hemenarkas ndan ikinci kez kür kimyasal uygulanarak betondan su kayb önlenmelidir.

Yüksek parlakl kl (beyaz düzey) bak m uygulama maddesinin kullan m beton yüzeyinde güneetkisiyle ya anan s nmay azaltmas nedeniyle kullan m uygundur.

Bak m uygulama maddesi ile i lem gören yollar n trafi e aç lmas , ancak bak m tabakas n n zarargörmeyece i ve bunun sonucunda betonun kurumas na yol açmayaca ndan emin olundu u takdirdemümkündür.

Kür maddelerinin a r miktarda kullan m ilk zamanlarda kavramay /yol tutu u azaltabilmektedir.

30°C’nin üzerindeki hava s cakl klar , güçlü güne , kuvvetli rüzgâr veya % 50’nin alt nda ba lnem oran nda kaplamalara her zaman bak m uygulama maddesinin uygulan p, kuruyup y kanarakç kmayacak duruma geldikten sonra ayr ca su kürü uygulamas na mutlaka geçilmelidir ve mümkünoldu unca erken ba lanmal d r. Beton kritik hava artlar nda en az 3 üç gün boyunca nemli tutulmal d r.

Özel durumlarda, k lcal su emmede geçici bir azalmaya sebep olmas , donma çözülme direncini art rmas ,su içinde çözünmü zararl kimyasallar n emilimini azaltmas nedeniyle beton üst yüzeyi emprenyeedilebilir.

Görünür agregal beton yüzeylerin üretiminde, yüzey harc n f rça ile temizledikten sonra VM türündenbir bak mmaddesi tek kat olarak, e it bir ekilde püskürtülmelidir.

Sayfa 55 / 71

Resim 6.13 Kimyasal Kür Uygulamas n n Araç le Yap lmas

Resim 6.13 Kimyasal Kür Uygulamas n n Araç le Yap lmas

430.6.4.2.5 Ya mur ve Bak m Koruma Çad rlar

stisnai durumlarda, ek bak m ve koruma uygulamas olarak veya ya murdan koruma amaçl çad rkullan labilir(Resim 6.26). Yüksek maliyetlerin yan s ra rüzgârda havalanmas ndan dolay tehlike te kiletmesi ve güne te baca etkisinin ek su kayb na neden olmas nedeniyle çad r kullan m n ndezavantajlar dikkate al nmal d r.

430.7 KAL TE KONTROL DENET MLER

Yüklenici, ba lang ç (tasar m) testlerini yapmal ve uygulamadan önce, öngörülen yap malzemelerive kar mlar n n sözle me artlar na uygun oldu unu idareye ispatlamak zorundad r.

Ba lang ç, yap m a amas ve yap m sonras ndaki testler a a daki gibi gruplara ayr labilir.

Ba lang ç testleri

Fabrika üretim kontrolü

ç denetim testleri

Kontrol testleri

Ek kontrol testleri

Deneyler a a da belirtilen a amalar içermelidir,

Numune al m ,

Numunelerin uygun ekilde ambalajlanmas ,

Numune al m noktas ndan deney merkezine veya laboratuvara ta nmas ,

nceleme ve testin gerçekle tirilmesi,

Deney raporunun olu turulmas .

Sayfa 56 / 71

Beton, kendi sorumlulu unu alan yüklenici taraf ndan üretilir ise,

Ba lang ç testleri,

Fabrika üretim kontrolü,

ç denetim testlerinin yüklenici taraf ndan yap lmas gerekmektedir.

Beton santralde üretip ta nacak ise, fabrika üretim kontrolü üretici taraf ndan fabrikada (betonsantralinde), iç denetim testleri ise yüklenici taraf ndan antiyede gerçekle tirilmelidir.

ç Denetim Testleri:

ç denetim testleri, yüklenici veya onun yetkilendirdi i ba ka bir ki i arac l yla, yap malzemelerinin,malzeme kar mlar n n, uygulama boyunca imalatlar n ve tamamlanm yap i lerinin kalitesininsözle me artlar n kar lay p kar lamad n tespit etmek ve idareye kan tlamak için yap lan testlerdir.

ç denetim testlerinde dare haz r bulunmal d r. darenin denetim ve gözetiminde testler yap lmal d r.Yüklenici, iç denetim testlerini gereken özen ile ve gerekli kapsamda gerçekle tirmelidir. Sonuçlartutanaklara geçirilmelidir.

Sözle me artlar ndan sapmalar tespit edilmesi halinde nedenleri derhal ortadan kald r lmal d r. çdenetim test sonuçlar dareye sunulmal d r.

Kontrol Testleri:

Kontrol testleri, yap malzemelerini, malzeme kar mlar n , devam eden ve bitmi i in ürünkalitesinin sözle me artlar n kar layacak kalitede olup olmad n belirlemek için idareninyapm /yapt rm oldu u testlerdir. Bu testlerin sonuçlar i in kabulü ve ödemelerin temeliniolu turmaktad r. antiye alan ndan numune al m ve denetimler idare taraf ndan yüklenicinin de haz rbulundu u zamanda yap l r. Yüklenicinin belirtilen zaman dikkate almamas halinde ise yüklenicininyoklu unda da numune al m ve test i lemleri yap labilir.

Numune al m ve numunenin sevkiyata haz r hale getirilmesi gibi i lemler (uygun ekildeambalajlanmas , mühürlenmesi) idare ve yüklenici taraf ndan birlikte yap lmal d r.

Testlerin yap lmas sadece idare veya idare taraf ndan kabul edilen onayl test kurulu lar taraf ndanyap labilir.

Numunelerin al nmas , nakledilmesi ve deneylerin yap lmas için gereken maliyetler yüklenicitaraf ndan kar lanacakt r.

Ek Kontrol Testleri:

Bir kontrol testinden elde edilen sonucun, bütün yap m alan için geçerli olmad kabul edilirse,idare/yüklenici ilave kontrol testlerinin uygulanmas n talep etme hakk na sahiptir. Numune al nacakyerleri idare ve yüklenici birlikte belirleyecektir.

darenin de erlendirmeden sonra ek kontrol testleri gerçekle tirme hakk sakl d r.

in kabulü için, belirlenen alanlarda yap lan as l ve ek kontrol testlerinin sonuçlar belirleyicidir.dare/Yüklenici taraf ndan talep edilen ek kontrol testlerinin maliyeti, yüklenici taraf ndan kar lanacakt r.

Sayfa 57 / 71

430.7.1 BA LANGIÇ (TASARIM) TESTLER

Yüklenici, ba lang ç testlere ait tespit edilen test de erlerini idareye sunmal d r.

Ba lang ç deneyleri, beton kar m n n üretiminden veya dökülmesinden önce yap lan testleredenmektedir. Böylece betonun, taze ve sertle mi durumda, beton kaplama i i sözle mesininkullan m amac n ve tüm gereksinimlerini kar lay p kar layamad tespit edilmektedir.

Yüklenici, ön görülen beton bile enlerini, ilgili yap malzemelerini ve betonun uygunlu unukan tlamal d r. Söz konusu kan t, idare veya idare taraf ndan onaylanan bir test kurulu unun(tercihen akredite olmu ) vermi oldu u sertifikalar/raporlar ile sa lanmal d r. Deney raporu, sözkonusu yap malzemeleri ve betonun kullan m amac na uygun oldu u hakk nda bilgileri içermelidir.Bunlar artname ve TS/EN standartlar gereklerine uygun olmal d r.

Ba lang ç tasar m testlerinde kar mda kullan lacak su kullan lmal d r. Mevcut ebeke içme suyu,beton karma suyu olarak kullan labilir. Kar m suyunun betonun özelliklerine olas olumsuz etkilerikonusunda endi eler bulunmas halinde, uygunlu u üretimden önce test edilmelidir.

Ba lang ç deneyleri ile,

a) Beton yol kaplamas nda kullan lacak tüm malzemelerin,

(Agrega, çimento, mineral ve kimyasal katk lar, su, kimyasal kür malzemeleri, ay rmaelemanlar , derz malzemeleri, metalik malzemeler vb.)

b) Beton yol kaplamas n n beton kar m dizayn n n,

c) Taze betonun,

1) Çökme (slump),

2) Birim a rl k,

3) Hava tayini,

4) Beton s cakl ,

d) Sertle mi betonun,

1) Bas nç dayan m ,

2) E ilme dayan m ,

3) Yarma dayan m ,

4) Donma çözülme dayan m ,

5) Mikro hava bo luk de eri,

e) Görünür agregal betonun ortalama doku derinli i ve kullan lan yüzey geciktiricisinin (ort. dokuderinli i) uygunlu u, belirlenmelidir.

Yüklenici, ba lang ç deney sonuçlar na dayanarak, kullan m öngörülen beton malzeme ve bile imlerinibelirlemeli ve verene beton kaplama yap m i i çal malar n n ba lamas ndan yeterli bir süre öncebildirmelidir. Malzemelerin türü ve özellikleri veya i yap m ko ullar de i iyorsa, uygunlu u tekrardeneylerle kan tlanmal d r.

Sayfa 58 / 71

430.7.1.1 Malzeme Deneyleri

Beton tasar m nda kullan lacak malzemeler, Bölüm 430.2’ye göre incelenmeli, uygun olmas veartname kriterlerini sa lamas halinde kar mda kullan lmal d r.

430.7.1.2 Taze Beton Deneyleri

Beton, haz rlanan kar m dizayn na göre laboratuvar ko ullar nda, en az 50 litre hacmi olan uygunbir mikserde üretilmek zorundad r. Tüm bile enlerin eklenmesinden sonra, kar t rma süresi en az 90saniye olmal d r. Taze betonun imalat ile test edilmesi aras nda geçen süre kay t alt na al nmal d r.

K vam, yo unluk, sürüklenmi hava içeri i ve s cakl k testleri, TS EN 12350 2, TS EN 12350 5, TS EN 123506, TS EN 12350 7 standartlar na göre belirlenmelidir. Taze betonun hava içeri inin belirlenmesindedikkat edilmesi gereken husus, hava içeri inin belirlenmesi için haz rlanacak numunelerin in aattakullan lan betondaki gibi, yap s n n ayn ekilde s k t r lm olmas d r (benzer frekans, titre im süresi,kar t rma yo unlu u).

ç vibratörler, hava içeri ini bozabildikleri için beton hava içeri i deneyinde betonun s k t r lmas ndakullan lmayacakt r.

Hava tayini cihazlar n n, testler öncesinde ve yap m boyunca belirli aral klarla do rulamalar n nyap lmas gereklidir.

430.7.1.3 Sertle mi Beton Deneyleri

TS EN 12390 2 ye göre titre im masas kullan larak haz rlanan numuneler için yo unluk tespiti ve bas nçdayan m testi TS EN 12390 7 ve TS EN 12390 3 standard na göre yap lmal d r.

E ilme dayan m , TS EN 12390 5 standard na göre, 150mm x 150mm kesitli, üç numune üzerinde, 28günlük kür sonras nda, iki noktadan yük uygulamas ile belirlenir. Prizma uzunlu u en az 525 mmolmal d r.

Yarmada Çekme dayan m TS EN 12390 6 standard na göre 150mm x 300mm kesitli silindir üçnumune üzerinde, 28 günlük kür sonras nda belirlenir.

Sertle mi betonda bas nç dayan m , e ilme dayan m ve yarmada çekme dayan m ba lang ç (tasar m ) a amas ndaki hedef dayan m de erleri ve sapmalar 430.3.1.7’de verilmektedir.

Sertle mi betonda donma çözünme dayan m testi, TS EN 12390 9’a uygun olarak yap lmal d r.

Sertle mi betonda hava içeri i parametrelerinin belirlenmesi için 150mm kenar uzunlu unda iki betonküp numunesi haz rlanmal d r. Deney, TS EN 480 11 standard na göre yap lmal d r.

Görünür agregal yüzeyler için, priz geciktiricisinin etkisini do rulamak için, laboratuvarda bir deneyplakas üretilmelidir. Numunelerin üretimi için en az 300mm x 300mm x 50mm boyutlar nda kal plarkullan lmal d r (Resim 7.1). Kontrol etmek için, doku derinli i ölçülmelidir. Ancak, laboratuvardabulunan de erler prati e transfer edilemez.

Kal plar tamamen beton ile doldurulur. Dolum miktar , taze beton yo unlu u ve kal p hacmine görehesaplan r. Doldurulan malzeme, titre im masas üzerinde s k t rma ba lamadan önce yüzeyi bir malaile düzeltilmelidir. Betonun s k t r lmas s ras nda beton kal b n yan duvarlar üzerinden ta mayapmas na veya betonun yeniden doldurulmas na izin verilmemelidir.

Sayfa 59 / 71

Ard ndan numune levhas , üreticinin talimatlar na göre, üst yüzeyine priz geciktirici kimyasal katkuygulamas yap l r ve plaka laboratuvar ortam nda saklan r. Kür kimyasal kullan lm yor ise, betonyüzeyi folyo ile kapat larak bak m i lemi görmelidir.

Beton yeterince sertle tikten sonra, iri agrega iskeleti yüzeye yak n bölümde f rçalanarak aç aç kar lmal d r. Beton yüzeyi f rçalama öncesi ve sonras nda gözlenmeli ve olas durumde erlendirilmelidir. Daha sonra beton yüzeyi kür kimyasal ile bak m uygulamas na tabi tutulacakt r.Beton sertle tikten sonra ortalama doku derinli i TS EN 13036 1 standard na göre cam kumu (kum yamayöntemi) ile belirlenmelidir.

TS EN ISO 13473 1 standard na göre profil derinli inin belirlenmesi ile makro dokunun belirlenmesiiçin ba ka bir yöntem daha mevcuttur. Bu yöntem temass z çal an ölçüm tekni i nedeniyle, slak üstyüzeyde gerçekle tirilen f rçalaman n hemen ard ndan uygulanabilmektedir.

430.7.2 FABR KA ÜRET M KONTROLÜ

Fabrika üretim kontrolü, mevcut üretim sürecinde belirtilen özelliklere uyulup uyulmad n n kontrolüdürve gerekli düzeltme önlemlerinin al nabilmesi için bir ön ko uldur. Üretimin her a amas , üreticininbelirlemi oldu u planlar do rultusunda kontrol edilmelidir. Taze betonun slump de eri, sürüklenmihava içeri i, taze beton s cakl her sevkiyatta kontrol edilmelidir.

Fabrika üretimi ile ilgili detaylar TS EN 206, TS 13515 standard nda verilmektedir. Haz r Beton Tesisinin“G” belgesi olmal d r.

430.7.3 YAPIM A AMASINDA ve TAMAMLANMI BETON YOL KAPLAMALARINDA YAPILACAK KAL TE KONTROL NCELEMELER ( Ç DENET M TESTLER ve KONTROL DENEYLER )

ç denetim ve kontrol a amalar nda yap lacak deneyler, numune alma ve deney s kl klar Tablo 7.1 veTablo 7.2’de verilmi tir.

Tablo 7.1 ç Denetim ve Kontrol Deneyleri (Taze Beton)

ç denetim testleri Kontrol testleri

Ba lang ç testleri ileuygunluk Her teslimat sonras irsaliye ile kontrol

K vam Günde bir kez veya üphe durumunda

Su/ba lay c oran Günde bir kez veya üphe durumunda

Yo unluk Her numune üretiminde

Sürüklenmi havade eri ve hava s cakl

Beton kaplamalarda ve çift katmanlbeton kaplamalar n üst beton katmaniçin saatte bir, alt katman beton için

günde bir

Beton kaplamalarda ve çift katmanlbeton kaplamalar n üst beton katmaniçin saatte bir, alt katman beton için

günde bir.

Betonun s cakl +5 °C nin alt nda ve +25 °C’nin üstündehava s cakl klar nda her iki saatte bir.

Sayfa 60 / 71

Tablo 7.2 ç Denetim ve Kontrol Deneyleri (Sertle mi Beton)

ç denetim testleri Kontrol testleri

Bas nç dayan m veYo unluk Bölüm 3, Tablo 3.8’e göre numune al nacak. Her yol eridi için 1000

m²’de bir karot.Yarma dayan m veYo unluk Bölüm 3, Tablo 3.8’e göre numune al nacak. Her yol eridi için 1000

m²’de bir karot.Sürüklenmi hava de eri:Mikro hava içeri i ve aral kfaktörü (çift katmanlkaplamalarda sadece üstbetonda)

lk günün çal mas ndan bir küp/silindirnumunesi, sonras nda 1000 m²’de birküp/silindir/karotnumunesi.

Her yol eridi için 1000m²’de bir karot.

Kaplaman n kal nl En az her 25m’de bir uygun yöntemlerle ölçülür. Her yol eridi için 1000m²’de bir karot.

Donma çözülme direnci Bölüm 3, Tablo 3.8’e göre numune al nacak Her yol eridi için 1000 m²’debir karot.

Beton kaplaman n a nmadirenci

Bölüm 3, Tablo 3.8’e göre numune al nacak Her yol eridi için 1000 m²’de3 karot.

Beton kaplama tabakalar n nyap ma direnci d

Bölüm 3, Tablo 3.8’e göre numune al nacak Her yol eridi için 1000 m²’debir karot.

Yüzey Düzgünlü ü

Her 10m.de bir, her erit için, 4.0m’lik mastarile erit ortas nda; yol eksenine paralel ve dikolarak iki ölçüm al n r. (yada farklyöntemlerle) Birinci günün çal mas sonundaderhal, boyuna ve enine yönde düzlü ünkontrol edilmesi gerekmektedir.

Her yol eriti içinprofilometre arac ilebeton kaplamaya ait IRIde eri (UluslararasPürüzlülük ndeksi)ölçülecektir.

Kaplama geni li i En az her 25m’de bir uygun yöntemle ölçümleral nmal d r.

100m.’ lik aral klarlaelektronik uzunluk ölçer ilegeni iik ölçümüyap lacakt r.

Ba lant demirleri çekipç karma (pull out) testi

lk gün çal mas ndan 5 test, sonras nda üphedurumunda yap lacakt r.

Kayma demirleri konumu

lk günün imalat ; derz keserek en az 10 adetenine derzde yap lmal d r. Yap m takip edengünlerde, günlük imalatlar: her 500m.de 5 adetenine derzde yap lmal d r.(Tahribats z MIT SCAN 2 vb. cihazlar ile)

Kayma direnci Her erit için ölçüm yap lmal d r.

Her erit için uzunlamas nabir ölçüm. (Görünüragregal betonda gereklide il).

Görünür agregal betondadoku derinli i

lk gün imalat sonunda, pla n 4 ölçümnoktas ndan.Daha sonraki üretimlerde her500m.de bir, ancak gün boyunca en az 1 kez.Yüzey görünümü de i ti inde ve üphedurumunda mesafe k salt lmal d r.

Gerekti inde

430.7.3.1 Taze Beton Testleri

Bir haz r beton tesisinden taze betonun teslimi üzerine, ilk de erlendirme gözle yap lmal daha sonrataze betonun sevk irsaliyesi ile kontrol edilmelidir.

Taze beton özellikleri, standartlar çerçevesinde birtak m testlere tabi tutulmal d r.

Sayfa 61 / 71

Taze betonun k vam ; çökme (slump) deneyi TS EN 12350 2, s k t r labilme derecesi TS EN 12350 4veya yay lma tablas deneyi TS EN 12350 5, hava miktar n n belirlenmesi deneyi TS EN 12350 7,yo unluk deneyi TS EN 12390 6 standard na göre belirlenmelidir.

Taze beton s cakl da belirlenmelidir.

430.7.3.2 Sertle mi Beton Testleri

Fabrika üretim kontrolü, iç denetim ve kontrol testleri için test örnekleri (silindir veya küpler) TS EN12390 2 standard na göre titre im masas kullan larak haz rlanmal d r. Yo unluk TS EN 12390 7,bas nç dayan m ise TS EN 12390 3 ve yarmada çekme dayan m TS EN 12390 6 standard na görebelirlenmelidir.

Trafi e erken aç l belirlemek amac yla; beton yol kaplama dayan m mukavemetinin yeterli olupolmad erken al nacak karot numuneleriyle 430.7.3.2.1.1 de belirtilen artlar sa lamas ve 430.6.1.1 euygun minimum dayan m aç s ndan kontrol edilebilir.

Test parças olarak, 100/150mm çap nda karotlar kaplama betonundan en erken 14 gün sonra al nmal d rve al nan bu karotlar yap lacak teste uygun ya süresine kadar TS EN 12504 1 standard na göre küredilmelidir. Numune al m s ras nda bir karot k r l r ise, bu yerden 1m mesafede bir ba ka karotal nmal d r. Karotun k r lmas belirtilmelidir.

Karotlarda kaplamaya ait u tespitler yap labilmektedir:

Tane da l m (düzgünlü ü)

Yüzey üzerinde harç kal nl ve katman yap s

Yüzeyi y kamal kaplamalar n beton yüzey yap s

Alt yüzeyinin yap s

Beton yap s (çak l yuvalar , gözeneklilik)

Üst ve alt beton tabakalar aras ndaki ba lant veya konumu (görsel)

Beton yüzeyinde görülen çelik donat aral

Betonun tek tek katmanlar n/tabakalar n kal nl

Karotun yüksekli i

Karot çap

430.7.3.2.1 Beton Kaplaman n Dayan m

Beton kaplaman n dayan m , pla n tam derinli i boyunca delinerek al nm karotlardan belirlenecektir.Dayan m s n flar , 28 günlük olgunluk ya na göre belirlenmelidir.

Beton Kaplaman n Bas nç Dayan m n n Tayini 430.7.3.2.1.1

Kaplamadan al nacak ve test edilecek karot say s Tablo 7.2’e göre belirlenecek ve karot bas nçdayan mlar da TS EN 12504 1 ve TS EN 12390 3 ve EN 13877 2 Standartlar na göre tespit edilecektir.

Boy/çap oran 1’ e e it olmayan karotlar n test edilmesi gerekti inde Tablo 7.3’deki düzeltmefaktörleri kullan labilir.

Sayfa 62 / 71

Tablo 7.3 Karotlar n Farkl Boy/Çap Oranlar nda, Bas nç Dayan m çin Düzeltme Faktörleri

Boy/Çap oran Düzeltme faktörü1,00 1,001,25 1,071,50 1,121,75 1,162,00 1,18

Karotlar n dayan m s n f , belirlenmi olan ve Tablo 7.4’de verilen karakteristik de erlere uygun olacakt r.

Tablo 7.4 Beton Dayan m S n flar na Göre Karotlar n Bas nç Dayan m S n flar

Beton Dayan m S n f Karot Dayan m S n f(1) Karakteristik karot dayan m (fck,core)

(Mpa)C25/30 CC25 25C30/37 CC30 30C35/45 CC35 35C40/50 CC40 40

(1)Karakteristik karot dayan m (fck, core), boy/çap oran 1,0 olan ve 100mm çap ndaki karotlara ait de erdir.

Karotlar kaplama betonundan en erken 14 gün sonra al nmal ve TS EN 12504 1 standard na görekür edilmelidir.

Karot numuneleri e er 20°C ve 28 günlük iken test edilemez ise, olgunluk kavramlar kullan larak,kullan m yerindeki artnamelere uygun olarak sonuçlar 20°C ve 28 günlük olarak modifiye edilmelidir.

Beton kaplaman n de erlendirilmesinde kullan lan minimum karot bas nç dayan m kriterleri Tablo7.5’de verilmektedir.

Tablo 7.5 Beton Kaplaman n De erlendirmesinde Al nan Karotlar n Bas nç Dayan m Uygunluk Kriterleri

Dayan m nde erlendirilmemetodu

Kriter 1 Kriter 2Ard arda herhangi 4 sonucun ortalamas


Karot bas nç testi fck, core + 4 fck, core 4CC30 (*) 34 MPa (30+4) 26 MPa (30 4)

(*) Beton dayan m s n f C30/37 MPa olmas durumunda karot dayan m s n f CC30 olacakt r. Farkl beton dayan m s n fseçildi inde Tablo 7.4’deki karot dayan m s n f seçilecektir.

Beton Kaplaman n Yarmada Çekme Dayan m Tayini 430.7.3.2.1.2

Karotlar n yarmada çekme dayan m TS EN 12390 6 standard na göre belirlenecektir. Referans yöntem;çap 150 mm ve uzunlu u 300 mm olan silindir ekilli numunelerin kullan lmas d r. Ancak Silindirnumunelerde numune büyüklü ünün, ölçülen çekme dayan m üzerindeki etkisinin, verilerdekimuhtemel de i kenlik sebebiyle önemli olmad belirlenmi tir( TS EN 12390 6). Bu nedenle çap 100mm ve uzunlu u 200 mm olan silindir ekilli numunelerin kullan lmas uygun görülmektedir.

Test edilecek karot say s Bölüm 430.6, Tablo 6.2’ye göre belirlenecektir.

Karot numuneleri e er 20°C ve 28 günlük iken test edilemez ise, ya 20°C ve 28 günlük olarak yadakullan m yerindeki artnamelere uygun olarak sonuçlar modifiye edilmelidir.

Sayfa 63 / 71

Karotlar kaplama betonundan en erken 14 gün sonra al nmal ve TS EN 12504 1 standard na görekür edilmelidir.

Tablo 7.6 Beton Kaplaman n De erlendirilmesinde Al nan Karotlar n Yarma Dayan m Uygunluk Kriterleri

Dayan m nde erlendirilmemetodu

Kriter 1 Kriter 2Ard arda herhangi bir 4 sonucun ortalamas


Karot yarma dayan m testi ftk, core + 0,5 ftk, core 0,5min. SC3.0 (*) 3,5 MPa (3,0+0,5) 2,5 MPa (3,0 0,5)

(*) Beton kaplamadan al nan karot numunelerin yarma dayan mlar , Tablo 7.6’daki SC3.0 s n f n n her iki kriteri ile ya dataze betondan al nan numuneler için belirlenen SC3.3 s n f n n her iki kriterinin (ftk ± 0,5) x 0,85’i ile de erlendirilmelidir.

Beton dayan m s n f C30/37MPa olmas durumunda karot yarma dayan m s n f SC3.0 olacakt r. Farkl beton dayan m s n fseçildi inde; C35/45 dayan m s n f için karot yarma dayan m s n f min. SC3.3, C40/50 dayan m s n f için yarma dayan m s n fmin. SC4.0 uygulanacakt r.

430.7.3.2.2 Beton Kaplaman n Yo unlu u

Tamamlanm beton kaplamadan tam kal nl k derinli ince al nan doygun karot numunesininyo unlu u, kaplama yap m esnas nda ayn kar mdan al narak kal planm ve s k t r lm , ayn ya taki,doygun, 6 adet tam numunenin ortalamas n n % 95’inden daha az olmayacakt r.

Karotun ortalama çap , betonda kullan lan maksimum agrega çap n n 4 kat ndan daha azolmayacakt r. Ayr ca karot çap 100mm.den daha küçük olmayacakt r.

Doygun karotlar n yo unlu u TS EN 12390 7 standard na uygun olarak yap lacakt r. Doygun karotlar, enyak n yakla mla 10 kg/m3 olarak ifade edilir.

Yo unlu un tespiti için bütün karotlar kullan l r. Bununla birlikte farkl kar mlar n kullan ld , farkltabakal kaplamalar n her birinin yo unlu u, bireysel olarak arayüzden kesilerek al nm karotlardantespit edilir. Agrega boyutu 25mm’yi a mad kça karot numunelerin veya onun herhangi birparças n n en az hacmi 0,001m3 olmal veya (50 x Dmax 3)’ den daha küçük olmamal d r.

Al nan karot numunelerinde çelik donat (kayma demiri, ba lant demiri, boyuna donat ) varsakullan m yerindeki standartlara göre karotun yo unlu u hesaplanabilir.

430.7.3.2.3 Beton Kaplaman n Hava Bo luk Parametreleri

Kaplamadan al nan karot numunelerinin veya kaplama betonundan haz rlanm küp numunelerdenç kar lan numunelerin üst bölümleri mikro hava içeri i ve aral k faktörünün belirlenmesi içinkullan lmaktad r.

Hava bo luk parametreleri TS EN 480 11 standard na uygun olarak analiz edilmeli ve hesaplanmal d r.Bunun d nda hava bo luk parametrelerinin belirlenmesi 150mm çapa sahip bitmi yol yüzeyindenal nan karot örne inden belirlenmektedir.

Burada do rudan don veya donma çözünme eylemine maruz kalacak beton yüzeyinden al nan karottanyola ç k larak (Resim 7.3) yakla k 140 mm uzunlu unda, 40 mm yüksekli inde ve 30 mm kal nl nda ikiprizma slak bir ekilde silindirden kesilir. Bu prizma, silindirin beton yüzeyinin don ya da donma çözünmeeylemine maruz kalan k sm olacakt r. Numuneler haz rland ktan sonra, TS EN 480 11 standard na göregözenek say m yap l r.

Sayfa 64 / 71

Numunelerin test yüzeylerinde yakla k olarak kendi aralar nda 6mm bir mesafesi olan, be ölçümçizgisi düzenlenmelidir. Ölçüm üst çizgisi silindirin beton yüzeyinin donma çözünme eylemine maruzkalan k sm ndan 2 ila 3 mm alt nda olmal d r. Bu ekilde, her bir deney yüzeyi için 0.60m, her bir prizmaiçin 1.20 m ve her bir karot ba na 2.40 m deney yüzeyi olu maktad r.

Yap lan ölçüm sonuçlar na göre, mikro hava kabarc içeri i A300 %1,5 (hacimce) ve mesafe faktörü L0,24 mm olmal d r.

430.7.3.2.4 Beton Kaplaman n Kal nl

Beton kaplaman n kal nl ; karotun uzunlu unun tespit edildi i, karot ölçümlerinin (4 noktadan)ortalamas olacak ve tasar m kal nl ndan az olmayacakt r. Herhangi bir bireysel karot ölçümde erindeki kal nl k azalmas (4 okuman n herhangi biri) Tablo 7.7’ deki kategorilerde verilen T5(5mm) de erinden küçük olmal d r.

Tablo 7.7 Kal nl k Toleranslar çin Kategoriler

Tolerans kategorisiHerhangi bir tek karot üzerinde kaplama kal nl ndaki

maksimumazalma(mm)

T1 < 25T2 < 20T3 < 15T4 < 10T5 < 5T6 < 0

Beton Kaplama Kal nl n n Karot Alma Yoluyla Tayini:

Beton kaplaman n kal nl , TS EN 13863 3 standard na göre, kaplaman n tüm kal nl boyuncaal nm karotlar n ölçülmesi ile tespit edilecektir.

Karotlar, kaplama yüzeyine dik eksende al nmal ve karot uçlar , kaplaman n üst ve alt yüzeylerininkarakteristiklerini ta mal d r. Normal d kusur bulunan karotlar veya karot al nmas i lemi esnas ndafark edilir ekilde hasar görmü (örnek olarak, parçalanm , yar lm veya e rilmi ) karotlarkullan lmamal d r.

Önerilen karot çap 100 mm veya 150 mm’dir.

Beton kaplama yüzeyinde istenilmeyen hasar olu umu önlemek için, dö eme kö eleri gibi yüksekgerilmelerin olu abilece i noktalardan ve herhangi derze 0,5 m mesafe içerisindeki bölgeden karotal nmamal d r. Karot al nacak ideal yerler, derzli kaplamada dö eme boyunca, uzunlu un dörtte birimesafedeki noktalar aras ndaki ve kesintisiz donat l beton kaplama ve alt temelindeki ard k iki adetenine çatlak aras ndaki bölgedir.

Ölçme i lemleri, a a da verilen yöntemlerden birisine göre uygulanmal d r.

1) Karot, üst yüzeyi taban nda olacak ekilde, karotun üst yüzey düzlemine yakla k dik olarakdü ey konumda dikilerek.

2) Karot, düz yüzey üzerine yatay konumda yat r larak ve bütün ölçümlerin yap labilmesi içingerekti i kadar yan yüz üzerinde yuvarlayarak.

Sayfa 65 / 71

Karot uzunlu u, karot çevresinde düzgün aral klarla belirlenen dört noktadan ölçülmelidir. Bu ölçmenoktalar n n konumlar , karot üzerine belirgin ekilde i aretlenmelidir.

Ölçümler, 1 mm hassasiyetle yap lmal d r.

Bu ekilde al nan dört ölçme de erinin ortalamas , karotun uzunlu udur.

Tabaka kal nl n belirlemek için ç kar lan karotlar, bas nç/yarmada çekme dayan m test parças olarakda kullan labilir.

Beton yol kaplamas ndaki karot delikleri ayn s n f betonla s k t r larak doldurulmal d r veya 1 ölçek CEM Içimento, 2 ölçek kum ve 2 ölçek 10 mm boyutlu çak l kullan larak yap lm beton harc yla s k t r lmekilde doldurulmal d r.

430.7.3.2.5 Beton Kaplama Profilinin Kontrolü

Kaplaman n profili sadece nivelman ile tespit edilebilir. Bitmi kaplaman n, herhangi bir noktas(k rm z kotu) ile kaplaman n proje kotu aras nda ±20mm’den fazla kot fark olmayacakt r. Maksimum30 mm olan sapmalar n oran %10’dan fazla olmayacakt r.

430.7.3.2.6 Beton Kaplaman n Geni lik Kontrolü

Bitmi kaplaman n, geni li i ile proje geni li i aras nda ±10mm’den fazla fark olmayacakt r.Maksimum 20mm olan sapmalar n oran %10’dan fazla olmayacakt r.

430.7.3.2.7 Beton Kaplaman n Yüzey Pürüzlülü ü (Roughness)

Beton kaplama pürüzlülü ünü belirlemek için yol yüzeylerinin boyuna ve enine pürüzlülük ölçümleriyap l r. Yüzey pürüzlülük ölçümleri iki yöntemle yap l r.

1) Mastar ile kontrol.

2) Profilometre ile kontrol.

Yüzey Pürüzlülü ünün Mastar le Kontrol Edilmesi:

Bitmi kaplaman n yüzey pürüzlülü ünün enine ve boyuna kontrolü, deforme olmayacak nitelikte4m’lik mastar ile yap lacakt r.

Yolun boyuna kontrolü için mastar yol eksenine paralel olarak her bir erit için ayr ayr ve eritortas nda uzunlamas na yönde gerçekle tirilir. Mastar n yola temas eden herhangi iki noktasaras ndaki bölümde, mastarla yol yüzeyi aras ndaki aç kl k 4,0mm’den fazla olmayacakt r. Her 10m’debir, her erit için, mastar ile 5 noktadan ölçüm al n r. zin verilen bo luk 4,0mm’dir.

Ölçümler, her bir erit için ayr ayr ve yol eksenine dik olarak da gerçekle tirilir. Mastar n yola temaseden herhangi iki noktas aras ndaki bölümde, mastarla yol yüzeyi aras ndaki aç kl k ölçülür. Bu aç kl k4,0mm’den fazla olmayacakt r. Her 10m de bir, her erit için, mastar ile 5 noktadan ölçüm al n r.zin verilen bo luk 4,0mm’dir.

Ölçümler en yak n milimetreye yuvarlan r.

Birinci ve ikinci günün çal mas sonunda derhal, boyuna ve enine yönde düzlü ün kontrol edilmesigerekmektedir.

Yüzey Pürüzlülü ünün Profilometre le Kontrol Edilmesi.

Sayfa 66 / 71

Tamamlanan beton kaplaman n yüzeyine ait pürüzlülük de erleri (Uluslararas Pürüzlülük ndeksi (IRI –International Roughness Index) profilometre ile ölçülecektir.

Yüzey pürüzlülük ölçümleri ASTM E 950 standard 1.s n f kalitesine uygun profilometreler ile idaretaraf ndan yapt r lacakt r. Ölçümlere ait giderler yüklenici taraf ndan kar lanacakt r.

Pürüzlülü ün belirlenmesi için yap lacak profilometre ölçümleri; beton kaplaman n tamamlanmas ndansonra, sa yol (gidi ) ve sol yol (dönü ) olmak üzere her iki yönde ve tüm eritlerde ayr ayr yap lacakt r.

Ölçüm de erleri, IRI (m/km) olarak verilecektir. IRI de erlerinin tespiti için yap lan ölçümlerde ölçümaral 2,5 cm olacakt r. Ard k olarak yap lan ölçüm, hesaplama ve de erlendirmeler en fazla 1 kmuzunlu undaki homojen kesimlere ay rma eklinde yap lacakt r. Lokal bozuk kesimler ayr cade erlendirilecektir. Ölçüm de erleri, proje ba lang c ndan itibaren en fazla 1’er km’lik kesimlerhalinde itinerer üzerine i lenmi halde raporlanacakt r. tinerer üzerinde, yol ile ilgili gerekli bütünbilgiler, homojen kesimler ve de erlendirmeler bulunacakt r.

Pürüzlülük de erlendirmelerinde; köprü, altgeçit, üstgeçit, genle me derzleri vb. yap lar ile,yakla mlar ndan (en fazla 50 m) kaynaklanan IRI ölçüm de erleri de erlendirme d nda tutulabilecektir.

Profilometre ölçümünde yol yüzeyinde, kum, çak l vb. serbest malzemenin ve yüzeye yap m çamurvb. kirlerin bulunmamas , yol yüzeyinin slak ya da buzlu olmamas ve profilometre ölçüm arac n nyakla k 70 km/saat sabit bir seyir h z ile gidebilmesi için gerekli önlemlerin yüklenici taraf ndanal nmas gerekmektedir.

Beton kaplaman n profilometre ile ölçülen yüzey pürüzlülük de eri (IRI) (m/km) < 1,60 olmal d r.

430.7.3.2.8 Kayma Direnci (Yol tutu )

Kayma Direnci (Yol tutu ) de eri ASTM E 274 standard na göre tespit edilmelidir.

Hafif Trafikli Yollar YOGT < 7000 ise SN 35

A r Trafikli Yollar YOGT 7000 ise SN 45 olmal d r.

Kayma Say s “SN” (Skid Number) sürtünme direnci ölçüm arac h z 64 km/h (±1,5) için olan de erlerdir.

Kaplama yol tutu un tespit edilmesi yolun trafi e aç lmas ndan itibaren en erken 4 hafta sonramümkündür.

430.7.3.2.9 Kaplama Yüzeyindeki Makro Doku Derinli i

F rça ile temizlemede olu an doku derinli i 0.6 mm ve 1.1 mm aras nda olmal d r.

Ortalama doku derinli i, TS EN 13036 1 standard na göre cam kumu (hacimsel, kum yama yöntemi)ile belirlenmektedir. Bu durumda cam kumu, spiral yüzey bo luklar içerisinde dairesel hareketler ilegeni leyerek bir disk ile yay lmaktad r. Bu deney s ras nda diskin sadece yol kaplaman n üstündekiagrega uçlar na dokunmas için çok az bir bask uygulanmal d r . Her ölçüm alan (örne in beton plakgibi), Resim 7.1’ ye göre dört yerden yap lmal d r. Ölçüm alanlar dönü ümlü olarak eritlerde ve yaneritlerde düzenlenir.

TS EN ISO 13473 1 standard na göre, ortalama doku derinli ini belirlemek için kullan lan temass zyöntemler (örne in lazer), sarf malzemeleri kullanmadan kum yama yönteminin aksine ölçümuygulay c lar ndan ba ms zd r. Bu ölçüm, hacimsel yöntemi (kum yama) de erleri ile do rudan

Sayfa 67 / 71

kar la t r labilir sonuçlar sa lar. Ortalama doku derinli i uygun bir donan m ile h zl bir ekildetrafik hareket halindeyken tespit edilebilir.

Resim 7.1 Ortalama yüzey dokusu derinlik belirlemek için bir ölçüm alan örne i

430.7.3.2.10 Beton Kaplaman n Donma Çözülme Direnci

Beton kaplaman n donma çözülme direnci TS EN 12390 9 standard na göre test edilmelidir.

Donma çözülme direnci kategorileri Tablo 7.8’de verilmi tir. Beton kaplaman n yap ld bölgeniniklim ko ullar na göre kategori belirlenmelidir.


Kategori Kütle kayb (28 gün) Kütle kayb (56 gün) M56/M28FTO


Tek de er < 1,5 kg/m2

FT2 Ortalama < 0,5 kg/m2 Ortalama < 1,0 kg/m2

Tek de er < 1,5 kg/m2 2

FTO: Donma –Çözünme olay gerçekle meyen yerler.FT1: Donma –Çözünme olay gerçekle en yerler.FT2: Donma –Çözünme olay olan ve buz çözücü maddelerin kullan ld yerler.

Yol kaplamas n n, donma çözünme ve buz çözücü maddelerin etkilerine maruz kalmas durumunda,beton TS EN 206, TS 13515 standard na göre XF4 çevresel etki s n f nda seçilmeli ve Donmaçözülme direnci kategorisi FT2 olmal d r.

430.7.3.2.11 Beton Kaplaman n Çivili Lastiklere Kar A nma Direnci Tayini

Çivili lastiklerin yo un kullan lacak olmas durumunda, beton kaplaman n çivili lastiklere kar a nmadirenci TS EN 13863 4 standard na göre ve Ba l a nma indeksi (RWI) belirlenmelidir. Betonkaplaman n yap ld bölgenin iklim ko ullar na göre kategori belirlenmelidir.

A nma direnci kategorileri Tablo 7.9’da verilmektedir.

Sayfa 68 / 71

Tablo 7.9 A nma Direnci Kategorileri

Kategori A nma Direnci ndeksiWR0WR1 > 135WR2 > 110 ve 135WR3 > 85 ve 110WR4 85

Yol kaplamas n n, donma çözünme ve buz çözücü maddelerin etkilerine maruz kalmas durumunda,beton TS EN 206, TS 13515 standard na göre XF4 çevresel etki s n f nda seçilmeli ve A nma direncikategorisi WR3 olmal d r.

430.7.3.2.12 ki Beton Katman Aras ndaki Ba

E er kaplama iki tabaka halinde yap lacaksa, iki beton tabaka aras ndaki ba dayan m TS EN13863 2 standard na uygun olarak test edilecektir.

Test edilecek karot say s Tablo 7.2’de verilmi tir.

ki beton tabaka aras ndaki ba dayan m ortalama de eri TS EN 13877 2 standard na görehesaplanarak de erlendirilecektir.

430.7.3.2.13 Kayma Donat s ve Ba Demirlerinin Konumlar

Beton kaplamlarda kayma donat lar n n çap ve konumsal do ruluk ile ilgili testler gerçekle tirilmelidir.

Yük aktarma çubuklar n n konumlar h zl ve kesin bir ekilde MIT SCAN 2 gibi cihazlar ile tespit edilmelidir.

Ayr ca elektromanyetik yans ma yöntemi (GPR, GR) ve darbe indüksiyon yöntemi (PI) ile beton yolkaplamalar ndaki donat lar n konumlar tahribats z bir ekilde belirlenebilmektedir.

Kayma Demirlerinin yerle iminde a a da belirtilen artlar sa lanmal d r.

E iklik (aç ) 20 mm(500mm kayma demiri uzunlu una göre boyuna do rultudaki dikey sapma)

Yükseklikte sapmas 20 mm(Kaplaman n boyuna eksenine göre, kayma demiri merkezinde ölçülen sapma)

Enine derze dik do rultudaki yatay sapmas 50 mm(500mm kayma demiri uzunlu una göre)

430.8 KES NT LER

Beton kaplaman n;

1. Karot Bas nç Dayan mlar n n,

2. Kal nl n n (Karot yöntemi ile),

3. Yüzey Pürüzlülü ünün (IRI de erinin),

bu artnamede belirtilen kriterleri sa lamamas halinde, yükleniciye a a da belirtildi i ekildeödemelerde kesintiler uygulanacakt r. Birden fazla eksiklik oldu unda kesintilerin tümü uygulanacakt r.

Sayfa 69 / 71

Ancak yeniden yap m söz konusu oldu unda, di er eksiklikten kaynaklanan kesintileruygulanmayacakt r.

430.8.1 BETON KAPLAMANIN KAROT BASINÇ DAYANIMININ ARTNAME DE ERLER N N ALTINDA KALMASI

Beton karot bas nç dayan m , s n r de erin alt na dü tü ünde a a daki formüle göre kesintiuygulanacakt r.

KT = (P x 3 x BF x An) /100

KT ort = (Port x 3 x BF x A) /100

Bu formülde;

KT= Kesinti tutar (TRY)

Burada Minimum artname Bas nç Dayan m n ;

Tespit Edilen Karot Bas nç Dayan m n Tan mlamaktad r.


An= 1000 m2

n= Numune Say s

A= An x n

Karot bas nç dayan mlar n n Tablo 7.5’de verilen minimum tek de er ve ortalama de eryönünden her iki kriteri de birlikte sa lamas halinde kesinti uygulanmayacakt r.

Kriterlerden birinin sa lanamamas durumunda uygun olmayan kriterin kesintisi yap lacakt r.

Tablo 7.5’de verilen iki kriterin de birlikte (minimum tek de erler ya da minimum ortalamadayan m) sa lanamamas durumunda büyük olan kesinti uygulanacakt r.

Ancak, gerçekle en dayan m de erlerinin, hedeflenen proje dayan m s n f n n bir alt ndakis n f n artlar n sa lamamas durumunda kesintiler uygulanmay p imalat yeniden yapt r lacakt r.(Tablo 7.4 karot dayan m s n flar verilmi tir.)

Örnek:

Her 1000 m2de 1 karot numunesi al nm t r.

Numune say s : 4

BF = 100,00 TRY/m2

An= 1000 m2

A = (4 x 1000) = 4000 m2

Karotun artnamedeki min bas nç dayan m fi = 26,0 N/mm2

Sayfa 70 / 71

Karotun artnamedeki ort. bas nç dayan m fm= 34,0 N/mm2

Tespit edilen karot bas nç dayan mlar :

f1 = 24,9 N/mm 2 (fi > f1 < fm) 26,0 > 24,9 < 34,0 (Tablo 7.5’e göreUygun De il)

f2= 25,8 N/mm 2 (fi > f1 < fm) 26,0 > 25,8 < 34,0 (Tablo 7.5’e göreUygun De il)

f3= 32,8 N/mm 2 (fi > f1 < fm) 26,0 < 32,8 < 34,0 (Tablo 7.5’e göreUygun)

f4= 45,0 N/mm 2 (fi > f1 < fm) 26,0 < 45,0 > 34,0 (Tablo 7.5’e göreUygun)

Numunelerin ortalama bas nç dayan m (f1+f2+f3+….+fn)/n = 128.5/4 = 32.1 N/mm2

a) Kriterlerden birinin sa lanamamas durumunda uygun olmayan kriterin kesintisi yap lacakt r (Kriter 2)

P1 = (26,0 24,9)/26.0 )x100 = %4,2

KT1=(4,2x3x100x1000)/100 = 12 600 TRY

P2 = (26,0 25,8)/260 )x100 = %0,8

KT2 = (0,8 x3x100x1000)/100 = 2 400 TRY

P3 = 0 ve P4= 0 (Tablo 7.5’e göreUygun)

KT3 = 0 TRYve KT4= 0 TRY Toplam Kesinti KTn = 12 600 + 2 400 + 0 + 0 = 15 000 TRY

b) Tablo 7.5’de verilen iki kriterin de birlikte sa lanamamas durumunda büyük olan kesintiuygulanacakt r

Karotlar n hesaplanan ort. bas nç dayan m : 32.1 N/mm2 Port = ((34 32.1) / 34 ) x 100 = %5.6

KTort = (5.6x3x100,00x4000) / 100 = 67 200 TRY

KTn< KTort oldu undan bu nedenle karot bas nç dayan mlar ndan dolay uygulanacak kesinti tutar ;

KT= 67 200 TRY’d r.

430.8.2 BETON KAPLAMA KALINLI ININ ARTNAME DE ERLER N N ALTINDA KALMASI

Tespit edilen herhangi bir bireysel karot uzunlu unun (gerçekle en kaplama kal nl n n), projesindebelirtilen kal nl ktan (olmas gereken kal nl k) 5 mm’den daha fazla bir sapma gösterirse, a a dakiformüle göre kesinti uygulanacakt r.

Kesinti hesaplanmas , kaplama kal nl n n ölçülen bireysel de erleri üzerinden yap lmaktad r.

Tüm projede gerçekle en ortalama kaplama kal nl (her 1000m2’de al nan 1’er karot numunelerindenelde edilen tekil de erlerin aritmetik ortalamas ), proje kal nl ndan fazla olmal d r.

Gerçekle en tekil kaplama kal nl proje kaplama kal nl k de erinin % 6’s ndan daha eksik olamaz. Kal nl kazalmas bu de erin alt na dü er ise ait oldu u kaplama sökülüp yeniden yapt r lacakt r.

Bu de ere kadar olan azalmalarda ise a a da verilen örnekte oldu u gibi kesinti uygulanacakt r.

KT= f x BF x An


Sayfa 71 / 71

A= (m2 ) olarak kesinti yap lacak alan

KT = Kesinti tutar (TRY)

P= [ (Olmas gereken kal nl k 0.5(cm) (var olan kal nl k)) / (Olmas gereken kal nl k) ] x 100 (%)

f = P de erine ba l kesinti faktörünün Tablo eklinde gösterilmesi

Tablo 8.1 Kaplama Kal nl Kesinti Faktörü Tablosu

P(%)

0,5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

f 0,03 0,06 0,10 0,15 0,18 0,24 0,27 0,31 0,34 0,38 0,42 0,45 0,48 0,51 0,54 0,57 0,59 0,62 0,64

Örnek:

BF=100 TRY/ m2

A= 1000m2

Olmas gereken kal nl k= 26.0cm

Var olan kal nl k= 24.5cm

P=[ ((26.0 0,5) 24.5) /26.0 ]x100 = 3.8 (%)

f: 0.17 (Tablo 8.1’den)

KT= 0,17x100x1000 = 17 000 TRY

430.8.3 BETON KAPLAMA BOYUNA YÜZEY PÜRÜZLÜLÜ ÜNÜN ARTNAME DE ERLER N N ÜSTÜNDE KALMASI

Yüzey Pürüzlülü ünün (IRI de erinin) Profilometre ile Kontrol Edilmesi:

Beton yol kaplamas n n ölçülen pürüzlülük de erleri, a a da verilen Tablo 8.2’deki kriterlere görede erlendirilerek ödeme ekli belirlenecektir.

Tablo 8.2 Beton Kaplama Yüzey Pürüzlülük Kriterleri ve Ödeme ekilleri

Pürüzlülük (m/km)

IRI 1,60 Tamödeme

1,61 < IRI < 1,74%5 Kesintili ödeme

Kesintili ödeme: kaplama tabakas yap m için yüklenicinin teklif etti i fiyatüzerinden kesinti yap lacakt r.

1,75 < IRI < 2,00%10 Kesintili ödeme

Kesintili ödeme: kaplama tabakas yap m için yüklenicinin teklif etti i fiyatüzerinden kesinti yap lacakt r.

IRI > 2,01 Yeniden yap m

Not:

IRI de erinin izin verilen azami de erin üstünde kalmas halinde tespit edilen alan (en az derzden derze)en az 10mm, en fazla 30mm derinlikte kald r l r. Yüzey nemlendirildikten sonra üreticisinin tavsiye etti isüre içerisinde primer uygulanarak Epoxi harç ile proje seviyesinde doldurulur ve s k t r l r. Epoxi harçdonmadan önce f rça ile makro doku verilir.

Sayfa 1 / 4

TCK KARAYOLLARI BETON YOL REZİVE ŞARTNAMESİ İÇİN GÖRÜŞ VE

ÖNERİLER KISIM 430 – BETON YOLLAR 430.1 GİRİŞ Beton (rijit kaplamalı) yollar, çimento betonu ile yapılan ve üzerlerinden geçen dingil yüklerini tabana ileten bir üstyapı kaplama ürünüdür. Bu yollar üstyapı tabanı üzerine yerleştirilen granüler alt temel/temel tabakası, zayıf beton tabakası veya bitümlü tabaka üzerine serilmiş beton plaklardan

oluşur.

GÖRÜŞÜMÜZ: 430.1 GİRİŞ bölümünün yukarıdaki kısmın (sarı boyalı …veya bitümlü tabaka üzerine

serilmiş beton plaklardan oluşur.) için görüşümüz;

Bu ifadeden, beton yol plağının doğrudan doğruya bitümlü tabakanın üzerine oturtulacağı anlamı

çıkartılabilir. Bitümlü tabakanın üzerine beton plakların doğrudan oturtulması uygun olmaz.

Mevcut bitümlü kaplamalı yolların beton kaplamalı yollara dönüştürülmesi düşünülüyor ve

maksatla bu ifade yazılmış ise; Mevcut yollardaki bitümlü tabakaları kaldırmadan üzerine beton

kaplamalı yol yapılmasının istenmesi halinde, mevcut bitümlü kaplamanın üzerine granüler

karakterli bir düzeltme tabakası yapıldıktan sonra, bunun üzerine önce zayıf beton temel tabakası

ve daha sonra beton kaplama yapılmasının daha uygun olacağı.

ÖNERİMİZ: Yukarıdaki …bitümlü tabaka üzerine ifadesine “…bitümlü tabaka alt temel tabakası

olarak kabul edilerek ve bunun üzerine granüle karakterli bir düzeltme tabakası yapıldıktan sonra,

üzerine zayıf beton temel tabakası yapılmalı ve bunun üzerine de beton kaplama tabakası

yapılması .” Şeklinde bir açıklık getirilmesi. Önerimiz beton kaplamanın doğrudan bitümlü tabaka

üzerine oturtulması şeklindedir.

430.2.1.3 Çimento Seçimi Beton yollarda kullanılacak olan beton, maruz kalacağı çevresel etkiler göz önüne alındığında herhangi bir yapıdaki klasik betona kıyasla çok daha farklı özelliklere sahip olması gerektiğinden, çimento tipi seçiminde dikkat edilmesi gereken hususlar bulunmaktadır. Beton yollarda farklı çevresel etki sınıflarına maruz kalacak betonlar için kullanılması önerilen çimento tipleri TS EN 206, TS 13515, TS 13353 standartlarında yer alan ve KYTŞ‐2013 Tablo 308‐25‐a, Tablo 308‐25‐b,Tablo 308‐25‐c’e göre seçilecektir…

Yukarıdaki paragrafta yazılı olan TS 13515 standardının TS numarası 24.06.2016 tarikinde TS

13515/T1 olarak tadil olmuş. Şartname içerisinde diğer bölümlerinde yazılı olan TS standartların bu

anlamda kontrol edilerek değiştirilmesi. (TS 706 EN 12620 standardı, TS 706 EN 12620+A1 tadil

olmuş),(TS 10088 EN 932-3 standardı, TS 10088 EN 932-3/A1 tadil olmuş.) vs


Sayfa 2 / 4

“…Ayrıca yol kaplamasının iki tabaka halinde yapılması durumunda, her iki tabaka aynı tip ve dayanım sınıfında çimento ile üretilmedir”. İfadesi için.

GÖRÜŞÜMÜZ: Beton kaplamalarda bir bütünlüğün olmasıdır.

ÖNERİMİZ: Beton yol kaplamaları iki tabaka halinde dökülmemeli. Tek tabaka halinde dökülmeli.

Bu durumda da tek tip çimento seçimi yapılmalı.

Not: Bu şartnamenin, Beton yollar şartnamesi revize kopyasının 430.6.2 BETON YOL KAPLAMALARININ YAPILMASI, 430.6.2.1 GENEL bölümünde “… Tek katmanlı beton yol yapımında araç, gereç, personel, betonu serme ve beton finişer maliyetleri düşmektedir. Ayrıca tek bir beton bileşiminin kullanımı nedeniyle beton üretimi daha kolaydır.” Denilmektedir.

430.2.6 LİFLER Betonda lif kullanılması gerekli görülürse, çelik lifler TS EN 14889‐1, polimer lifler ise TS EN 14889‐2 standardına uygun ve CE belgeli olmalıdır.

Çelik lif için GÖRÜŞÜMÜZ: Beton yollarda kullanılacak çelik lifler yüzeye yakın olanlarının, beton

yol yüzeyinin herhangi bir nedenle aşınması ve/veya yüzeyden parça kopması halinde açığa çıkacak

olan çelik liflerin, trafikteki araçların tekerleklerine dolayısı ile araçlara çok büyük zarar verebilir.

ÖNERİMİZ: Beton yol kaplamalarında Çelik liflerin kullanılmaması.

430.3 BETON YOL KAPLAMALARI İÇİN GEREKLİLİKLER 430.3.1 BETON TASARIMI VE GEREKLİLİKLER

Tablo 3.1 Beton Kaplama Tasarımı İçin Gereklilikler Bölümündeki tablo3.1 içerisinde yazılan, . Bakım/kür *Uygulama sonrası en az 3 gün ıslak bakım yapılmalıdır. *Sıvı kür malzemesinin su tutuculuğu en az 0,55kg/m2 olmalıdır. *Hava sıcaklığı >30 C°, Relatif nem <%50, güçlü güneş ışınları, güçlü rüzgar durumlarında ilave önlemler alınmalıdır. *Uygulama sonrası en az 3 gün ıslak bakım yapılmalıdır. İfadesi için, GÖRÜŞÜMÜZ: Yol kaplamalarında kimyasal-sıvı kür malzemeleri uygulanmalıdır. ÖNERİMİZ: Tablo 3.1 içerisinde yazılı olan “Uygulama sonrası en az 3 gün ıslak bakım yapılmalıdır.” İfadesinin kaldırılmasının uygun olacağı.

430.4.4 BAĞLANTI (ANKRAJ) DEMİRLERİ (TIE BARS)

…Bağlantı demirleri, kaplama kalınlığının alttan 1/3’lik kısmına yerleştirilir ve kaplama alt yüzeyinin en az 5cm üzerinde olmalıdır. İfadesi için: ÖNERİMİZ: 430.4.3 maddesindeki gibi; “Bağlantı demirleri plaka kalınlığının ortasına ve beton kaplamanın eğimine göre monte edilmelidir. Yol ve yol yüzeyi eksenine paralel olmalıdır.” Şeklinde değiştirilmelidir.

Sayfa 3 / 4

430.6.2 BETON YOL KAPLAMALARININ YAPILMASI Beton yol bir ya da iki tabaka halinde yapılabilmektedir. İki tabakalı demek, beton kaplamanın farklı bileşime sahip iki tabakadan (üst ve alt beton tabakası) oluştuğu anlamına gelmektedir. ÖNERİMİZ: Beton yolun bir tabaka halinde yapılmasıdır.

430.6.2.8 Kaplamanın Bitirilmesi bölümü içerisinde yer alan: 430.6.2.8.1 Görünür Agregalı Yüzey Elde Edilmesi Maddesi için GÖRÜŞÜMÜZ: 430.6.2.8.1 Görünür Agregalı Yüzey Elde Edilmesi

Başlığı altında yazılan bu bölümün çıkarılması ve ayrıca Yüzey geciktiricinin kullanılmaması. 430.6.2.8.2 Çelik Fırça İle Yüzeyin Bitirilmesi

Yapılan araştırmalarda çelik fırçanın kaplamada yol eksenine paralel çekilmesi halinde daha düşük gürültü emisyonuna neden olduğu görülmüştür. Bu yöntem tercih edilmektedir. Boyuna dişler yaklaşık (3x3x20)mm boyutlarındadır. Boyuna pürüzlendirme işlemi dokulandırma araçları ile uygulanmalıdır. (Resim 6.7 ve 6.8) Bu yöntemlerle, 20 mm düzgün aralıklarla ve 3‐5 mm derinliğinde çizgiler oluşturulur. (Resim 6.9) Çelik fırça ile enine ve boyuna yüzey bitirme işlemi yüksek hız gerektiren yollarda tercih edilmelidir. İfadesi için: GÖRÜŞÜMÜZ: yol eksenine paralel-boyuna pürüzlendirme işlemi yapılan beton yol yüzeylerinde, 20mm düzgün aralıklarla ve 3-5mm derinliğinde oluşacak bu derinliklerde, yağış-yüzey sularının birikmesine neden olacağı ve beton yüzeyini kolay kolay terk etmeyeceği için donma çözülmelerde beton yüzeyine büyük zarar verirler. ÖNERİMİZ: Beton yollarda boyuna pürüzlendirme işleminin yapılmaması. Ayrıca, uygun olan Enine pürüzlendirme işleminin ise her tip düşük ve yüksek hız gerektiren tüm beton yollarda uygulanmasının uygun olacağı. 430.6.2.9.2 Yüksek Sıcaklıklarda Beton Dökümü

Yüksek taze beton sıcaklıklarının olumsuz etkilerine karşı uygun tedbirler alınmalıdır, örneğin

Temel ıslatılarak serinletilmeli,

Karışım suyu soğutulmalı,

Kaba agreganın su püskürtülerek soğutulmalıdır.

Kaba agreganın su püskürtülerek soğutulmalıdır. İfadesi için;

GÖRÜŞÜMÜZ: Kaba agreganın su püskürtülerek soğutulması işleminde, kaba agregalar üzerinde bulunan toz tanımındaki ince malzemeler, yıkanarak alt tarafta bulunan diğer agregalar üzerinde toplanarak-birikim yapması söz konusudur.

ÖNERİMİZ: “ Kaba agreganın su püskürtülerek soğutulmalıdır.” İfadesinin yazılmaması.

430.6.3.3 Derzlerin Doldurulması …Giderek daha çok, elastik sıkıştırılabilir bağlantı profilleri (Resim 6.22), yapı yöntemine bağlı olarak açık profiller, içi boş ya da dolu profiller gibi kullanılmaktadır.

Sayfa 4 / 4

(Resim 6.22) şartname içerisinde bulunmamaktadır.

430.6.4.1 Kaplama Yapımı Sırasında ve Sonrasında Koruma Tedbirleri “…Beton, 25‐30° C hava sıcaklıklarında, derzlerin kesilmesinden hemen sonra, kimyasal kür yapılmasına ilave olarak en azından 3 kez, 2‐3 saat aralıkla tüm yüzey olarak ıslatılmalıdır.” Bu konudaki; GÖRÜŞÜMÜZ: Kimyasal kür yapıldıktan sonra, beton yüzeyini ayrıca ıslatmaya gerek olmamasıdır. ÖNERİMİZ: Kimyasal kür yapılmalı. Ayrıca yüzey ıslatılmamalı.

430.6.4.2.1 Su Kürü Söz konusu 430.6.4.2.1 Su Kürü maddesi için GÖRÜŞÜMÜZ ve ÖNERİMİZ: Kimyasal kür yapılmalı, su kürü yapılmamalı şeklindedir.

EK-1: BETON YOLLAR TEKNiK MARLAR Bİ İĞİ Ş İ · Çimentolar, TS EN 197-1 standartlar ına...

Documents

Transcript of EK-1: BETON YOLLAR TEKNiK MARLAR Bİ İĞİ Ş İ · Çimentolar, TS EN 197-1 standartlar ına...