Eğitim Yönetimi OKUL YÖNE TİMİNDE...

14
Okul Örgütü Ve Yönetimi İle İlgili Temel Kavramlar Ünite 1 1 Eğitim Yönetimi OKUL YÖNETİMİNDE LİDERLİK Yrd. Doç. Dr. İbrahim GÜL

Transcript of Eğitim Yönetimi OKUL YÖNE TİMİNDE...

Page 1: Eğitim Yönetimi OKUL YÖNE TİMİNDE LİDERLİKportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2012/TYL/ebut613/ebut613... · 2018-02-28 · Örgüt, teşkilat veya organizasyon, belirli bir amaç

Okul Örgütü Ve Yönetimi İle İlgili Temel Kavramlar Ünite 1

1

Eğitim Yönetimi

OKUL YÖNETİMİNDE LİDERLİKYrd. Doç. Dr. İbrahim GÜL

Page 2: Eğitim Yönetimi OKUL YÖNE TİMİNDE LİDERLİKportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2012/TYL/ebut613/ebut613... · 2018-02-28 · Örgüt, teşkilat veya organizasyon, belirli bir amaç

2

Ünite 1

İçİndekİler1.1. ÖRGÜT NEDIR? .......................................................................................................................... 31.2. ÖRGÜT NELERDEN OLUŞUR? .................................................................................................. 41.3. ÖRGÜTÜN BOYUTLARI ............................................................................................................. 4

1.3.1. Örgütün Amaç Boyutu ....................................................................................................................................... 51.3.2. Örgütün Yapı Boyutu .......................................................................................................................................... 51.3.3. Örgütün Süreç Boyutu ........................................................................................................................................ 81.3.4. Örgütün İklim Boyutu ......................................................................................................................................... 81.3.5. Etkili Okul ................................................................................................................................................................. 8

1.4. ÖRGÜT KÜLTÜRÜ ...................................................................................................................... 91.5. ÖRGÜT SAĞLIĞI ......................................................................................................................... 91.6. VIZYON ......................................................................................................................................101.7. MISYON .....................................................................................................................................111.8. KAYNAKLAR .............................................................................................................................12

OKUL ÖRGÜTÜ VE YÖNETİMİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLARYrd. Doç. Dr. İbrahim GÜL

Page 3: Eğitim Yönetimi OKUL YÖNE TİMİNDE LİDERLİKportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2012/TYL/ebut613/ebut613... · 2018-02-28 · Örgüt, teşkilat veya organizasyon, belirli bir amaç

Okul Örgütü Ve Yönetimi İle İlgili Temel Kavramlar Ünite 1

3

1.1. ÖRGÜT NEDIR?Örgütün çeşitli tanımları yapılmıştır. Örgüt yerine çoğu zaman teşkilat ve organizasyon terimleri de kullanılır. Ancak günümüzde yaygın olarak örgüt terimi tercih edilmektedir.

Örgüt, belli bir amacı gerçekleştirmek ve belli bir amaca ulaşmak için tasarlanmış ve belli ku-rallara, ödevlere ve prosedürlere dayalı olarak oluşturulmuş topluluk (Greenwald, 2008: 6) ola-rak tanımlanabilir. Burada yapılmış bulunan örgüt tanımı örgütün genel bir tanımıdır. Örgütün farklı yönlerine ağırlık veren tanımları da yapılabilir. Örneğin, örgütün ekonomik, davranışçı ve iletişim yönüne ağırlık veren tanımları yapılabilir.

Bursalıoğlu (1991: 14), örgütü bir yapı olarak tanımlamaktadır. Ona göre, bu yapının iyi kuru-labilmesi, iyi bir modele dayanmasıyla olanaklıdır. Bu bağlamda örgüt bir kurumu bir işleyişi ifade etmektedir. Bu kurum ve yapıyı işletecek kişi ise yönetici olacaktır. Ancak burada öncelik örgütte olacaktır. Yönetici bu yapıyı işleten bir kişi olacağına göre kötü bir şekilde oluşturulmuş bir yapıyı işletmek ve yönetmek etkililiği önemli derecede etkiyecektir.

Örgüt, teşkilat veya organizasyon, belirli bir amaç ya da amaç grubuna yönelik, birbiri ile bağ-lantılı eylemlerin gerçekleştirilmesi için bireylerin önceden belirlenmiş davranış kalıpları, görev ve sorumluluklar çerçevesi içinde bir araya gelerek oluşturulmuş tamamlayıcı ve süreklilik gös-teren toplumsal yapılanmadır.

Burada kapsamlı şekilde tanımı yapılan örgüt kavramı ele alındığında; örgütün en başta gelen özelliğinin bir amacı gerçekleştirmek olduğu görülür. Çünkü her örgüt belli bir amaç için kuru-lur. Bu amaç yasal veya illegal olabilir ama amaçsız bir örgüt düşünülemez.

Örgütün ikinci önemli özelliği örgütün davranış yönüdür. Yani bu yapıyı işletecek kişinin çaba-larıdır. Bu çabalar daha önceden kararlaştırılmıştır. Bunları yönetim süreçleri olarak ifade etmek mümkündür. Ancak yönetim içinde yöneticiden başka kişilerin de bulunduğu göz önüne alındı-ğında her iş görenin örgüte ilişkin görev ve sorumlulukları olacaktır. Bu görev ve sorumlulukla-rın yerine getirilmesiyle örgütü işletmiş oluruz.

Örgütün önemli bir özelliği de süreklilik göstermesidir. Kısa süreli kurulmuş bulunan bir takım grupları örgüt olarak tanımlamak yerine bunlara kurul veya komisyon demek daha doğru olur. Örgütsel genellikle bir yasayla kurulur ve süreklilik gösterirler. Örgütler, insanlar için var olan ve insana hizmet etmek için kurulmuş topluluklar olarak görülebilirler.

Özetlemek gerekirse, örgütün belli bir amaç için var olduğu ve bu amacı gerçekleştirmek için bir dizi eylemlerin gerekli olduğu ve bu eylemlerin nasıl yapılacağının önceden kararlaştırıldığı, bu yapılanmanın az çok süreklilik gösterdiği söylenebilir. Örgütler bir sosyal sistem olarak görülür-ler. Bu bakımdan örgütü sosyal bir yapılanma olarak görmek yanlış değildir.

Page 4: Eğitim Yönetimi OKUL YÖNE TİMİNDE LİDERLİKportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2012/TYL/ebut613/ebut613... · 2018-02-28 · Örgüt, teşkilat veya organizasyon, belirli bir amaç

Okul Yönetiminde Liderlik

4

1.2. ÖRGÜT NELERDEN OLUŞUR?Böyle bir sorunun cevabı elbette kolay olacaktır. Örgüt her şeyden önce insanlardan oluşur. Yani örgüt insanların oluşturduğu bir yapıdır diyebiliriz. Örgüt içinde yer alan insanların örgüt içindeki görev ve pozisyonları, onların hangi işleri yaptığı, örgütün ne ürettiği ve örgütün niçin var olduğu, örgütün hem iç hem de dış unsurlarla nasıl iletişim kurduğu da önemlidir. Bu du-rumda örgütün tanımı yapıldığında üç önemli kavram öne çıkmaktadır. Bunlar yapı, amaçlar ve insanlar (işgörenler).

Örgüt içindeki ilişkileri doğru şekilde anlayabilmek için örgüte farklı bir açıdan bakmak gerekir. Bunlardan birincisi onun formal ve biçimsel yönünü oluşturur. Örgütün bu yönünü incelemek daha kolaydır. Diğer yönün ise onun görünmeyen yanı olan informal yönüdür.

Örgütün formal yanını biçimsel örgüt oluşturur. Örgütün bu yanı görülebilir ve incelenebilir. Örgüt şemasında, örgütün kimlerden oluştuğu, hiyerarşik yapısı ve işgörenlerin görevlerini iz-lemek mümkündür.

Örgütün görünmeyen yanını kişiler arası ilişkiler oluşturur. İnformal örgüt olarak nitelen bu ya-nın da dikkate alınması gerekir. Yöneticiler çoğu zaman örgütün informal yanını görmezlikten gelirler veya onu ihmal ederler. Bu durum yönetime pahalıya mal olur.

Örgütün nelerden oluştuğundan çok örgütlerin niçin kurulduğu da önemlidir. Örgütler ki (bun-ların önemli bir bölümünü kurumlar oluşturur) insanların ihtiyaçlarını karşılamak için kurulurlar. Her kurumun bir işlevi olup bunun gerçekleştirilmesi için vardır. Böylece insanlar hem kendi ihtiyaçlarını karşılamak için kurumlar oluştururken aynı zamanda kendileri de bu kurumların içinde görev alarak başkalarına hizmet etmektedirler.

1.3. ÖRGÜTÜN BOYUTLARIÖrgütün daha iyi anlaşılması bakımından onun boyutlandırılması gerekir. Bu örgütün daha ko-lay anlaşılmasına yardım eder. Bu boyutlandırma değişik şekillerde yapılabilir. Örneğin bir grup-lamada örgüt; insan, teknoloji, yapı ve süreçlerden oluştuğu söylenebilir.

Bursalıoğlu (1991: 18), örgütü dört boyutta ele almaktadır. 1. Amaç2. Yapı3. Süreç4. İklim boyutudur.

Bunun dışında örgütü farklı boyutlarda ele alıp inceleyen yönetim bilimcilere rastlanır. Örneğin örgütü; dış çevre, girdi, süreç ve çıktı olarak dört boyutta incelemek de mümkündür. Ancak yukarıdaki sınıflama anlaşılır olduğundan örgütü bu boyutlarda incelemek daha kolay olacaktır.

Page 5: Eğitim Yönetimi OKUL YÖNE TİMİNDE LİDERLİKportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2012/TYL/ebut613/ebut613... · 2018-02-28 · Örgüt, teşkilat veya organizasyon, belirli bir amaç

Okul Örgütü Ve Yönetimi İle İlgili Temel Kavramlar Ünite 1

5

1.3.1. Örgütün Amaç BoyutuÖrgütün amaç boyutu en önce gelir. Amacı olmayan bir örgütten bahsetmek mümkün değildir. Çünkü her örgütün bir kuruluş amacı vardır. Bu amaçlardan bazıları; verimi arttırmak, emeği azaltmak, çatışmaları azaltmak olarak sıralanabilir.

Bundan başka örgütler herhangi bir şeyi üretmek için veya hizmet için kurulmuş olabilirler. Ör-gütün amacını anlamak zor değildir. Onun niçin var olduğuna bakmak yeterli olabilir.

Bursalıoğlu’na (1991: 18) göre, bir örgütün amaçları açık veya kapalı olabilir. Açık amaçlar for-mal ve geneldir, kapalı amaçlar ise informal ve bireyseldir. Bu bağlamda ele alındığında, kamu kurumlarının amaçlarının açık ve formal olduğu görülür. Daha önceki satırlarda değinildiği gibi kamu kurumları yasayla kurulur ve kuruluş amaçları çoğu zaman burada belirtilir. Bunların resmi olması formal yanıyla ilişkilidir. Kamu kurumlarındaki amaçlar bu kurumlarda çalışan herkes için genel bir karakter arzeder.

Bazı terör örgütlerinin amacı kapalı olabilir. Bu örgütler illegal bir yapıda olduğu için çoğu za-man amaçlarını tamamen açıklamazlar. Bunun önemli bir nedeni de örgüte insan kazandırmak-tır. Birçok insan terör örgütlerinin tam amacının ne olduğunu bilmeden bunlara karışırlar. Bunu tam olarak anladıklarında iş işten geçmiş olur.

Değer; “insanın yapıp-etmelerini determine eden ilke ya da ilkeler” olarak tanımlanabilir (Uysal, 2005: 52). İnsanlara göre değişen değer kavramı felsefenin önemli uğraş alanlarından birisidir. Değerler, amaçlara öncülük ederler.

Örgüt amaçları değerler üzerine kurulmuştur. Değerler, insan grubunun toplu eylemini sağla-maya yardım ederler. Bireylerin davranışlarını değerlendirmede değerler önemli bir ölçüttürler. Değerlerin insanlara göre değişmesi beraberinde bir takım zorlukları getirirken, kamu alanında herkes için aynı anlamı ifade etmesi açısından “kamu yararı” kavramı geliştirilmiştir.

1.3.2. Örgütün Yapı BoyutuÖrgütün yapı boyutu amaç boyutundan sonra gelir. Amaçları belirlenmiş olan bir örgüt oluş-turmak için yapıyı kurmak gerekir. Örgüt yapısı kurulurken hangi amaçlara hizmet edeceği ve bunları nasıl daha iyi gerçekleştireceğinin hesabı yapılır.

Örgütler kurulurken bu örgütün ne iş yapacağı iyi düşünülmelidir. Başka bir anlatımla, örgütte öncelikler iyi belirlenmelidir. Eğer örgütte gizlilik birinci derecede önemli ve üst yöneticinin emirleri hiç değişmeden iletilecekse dikey örgütlenme tavsiye edilir. Ancak örgütlerde uzman-laşmaya yer veriliyorsa bu durumda kurmay-hat tipi bir örgütten söz edilir. Eğer iş ön planda tutuluyorsa bu durumda fonksiyonel örgüt ön plana çıkar.

Aşağıda bazı örgüt modelleri örnekleri verilmiştir. Burada işletme yönetimine ilişkin şemalar ve-rilmiştir. Bunları eğitim sistemine dönüştürdüğümüzde hangi terim okullarda hangisine karşılık gelir? (Kaynak: http://enm.blogcu.com/organizasyon-yapilari/9448397)

Page 6: Eğitim Yönetimi OKUL YÖNE TİMİNDE LİDERLİKportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2012/TYL/ebut613/ebut613... · 2018-02-28 · Örgüt, teşkilat veya organizasyon, belirli bir amaç

Okul Yönetiminde Liderlik

6

Bu örgüt şemasında bir yöneticiye bağlı olarak diğer birimler yer alır. Bu örgüt şemasında ileti-şim tek kanaldan yayıldığından bazı avantajlı ve dezavantajlı durumlar oluşur. Olumlu yönleri; yöneticilerin azlığı, karar almanın hızlı oluşu, anlaşılır bir model olması ve küçük işletmeler için elverişli olmasıdır. Buna rağmen olumsuz yönleri; yöneticinin aşırı yorulması ve sorumluluk al-ması, uzmanlaşmanın azlığı ve iletişim kanallarının azlığı nedeniyle bazı iletişim güçlüklerinin yaşanmasıdır.

Bu örgüt şeması görüldüğü gibi birimler uzmanlarla desteklenmiştir. Yani yapıya bazı kurmay birimler eklenmiştir. Bu örgüt tipine dikey-kurmay hat tipi örgüt adı verilir. Olumlu yönleri; bü-yük işletmeler için iyi bir modeldir. Uzmanlaşmaya yer verildiğinden hataların azalması müm-kündür. Olumsuz yanları ise; kurmay ve yürütme birimleri arasında her an çıkabilecek sürtüşme-lerdir. Bu durum karar almayı süre bakımından olumsuz etkiler.

Page 7: Eğitim Yönetimi OKUL YÖNE TİMİNDE LİDERLİKportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2012/TYL/ebut613/ebut613... · 2018-02-28 · Örgüt, teşkilat veya organizasyon, belirli bir amaç

Okul Örgütü Ve Yönetimi İle İlgili Temel Kavramlar Ünite 1

7

Bu örgüt yapısının önemli bir özelliği, uzman elemanların danışman durumundan çıkıp kendi uzmanlık alanında yetki ve otorite sahibi durumuna geçmesidir. Böyle bir örgütte işin hızlı ya-pılması ön plana çıkar. Olumlu yönleri; uzmanlaşmadan yararlanılır, uyumlu bir çalışma ortamı oluşturmaya yardım eder ve örgütte dinamizm hızlanır. Olumsuz yönleri; otorite kaybolur, uz-man eleman eksikliği sorun yaratır ve sorumluluk dağılır ve çatışma artar.

Örgütün yapı boyutu içinde şu kavramların açıklanması gerekir. Bunlar örgüt anatomisi, fizyo-lojisi, hiyerarşi, rol ve statü kavramlarıdır (Bursalıoğlu, 1991: 20). Örgütün anatomisi karar ver-me sürecinde görülür. Karar vermenin biçimine göre örgüt faaliyetlerini sürdürür. Birlikte karar vermenin yaygın olarak görüldüğü örgütler daha sağlıklı karar verirler. Ancak bu tür kararların alınması gecikmelere neden olabilir. Ya da bu tür kararların alınması bazen o kadar gecikir ki ülkemizde bunun için “yapılmasını istemediğin bir işi komisyona havale edin” deyimi kullanılır.

Üyelerin kararlarını etkileme yolları da örgütün fizyolojisini meydana getirir. Bu bir bakıma yö-neticinin, işgörenleri etkileme sürecidir. Bir bakıma örgüt fizyolojisi ve anatomisi örgütün dav-ranışlarını belirleyen önemli kavramlardır. Örgüt anatomisi ve fizyoloji bir örgütün ne şekilde işlediğinin bir göstergesidir.

Örgüt içerisinde makamların ve yetkilerin dağılımı hiyerarşiyi meydana getirir. Örgüt hiyerarşi-sine bakarak kimin kimden emir aldığı ve kimin kime emir vereceği açık olarak görülür. Örgüt modellerinde bunu açık bir şekilde görmek mümkündür.

Rol, örgüt içinde bulunan bir bireyden beklenilen davranışlardır. Örgüt içinde her birey üzerine düşen rolünü iyi oynarsa, örgütün amaçlarına ulaşılması kolaylaşır. Ancak kişinin örgüt içinde oynadığı rollerin uyuşma içinde olması gerekir. Örneğin günümüzde maarif müfettişlerine ba-kıldığında, bunların rehberlik yanında soruşturma işleriyle de uğraştığı görülür. Hâlbuki bu iki rol bir çatışır. Buna benzer rol çatışması görülen farklı meslekler bulunmaktadır.

Statü ise rolün önemine verilen değer olarak düşünülebilir. Statüsü yüksek olan kişiler örgüt hi-yerarşisinde üst basamaklarda yer alırlar. Bazı meslekler günümüzde yüksek statü gerektirirken

Page 8: Eğitim Yönetimi OKUL YÖNE TİMİNDE LİDERLİKportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2012/TYL/ebut613/ebut613... · 2018-02-28 · Örgüt, teşkilat veya organizasyon, belirli bir amaç

Okul Yönetiminde Liderlik

8

bazıları önemini yitirmektedir. Bu bir bakıma nicelikle de ilişkilidir. Örneğin öğretmenlik mesleği Atatürk döneminde popüler meslekler arasında yer alırken günümüzde atanmayı bekleyen bir-çok öğretmen adayının varlığı nedeniyle statüsünü yitirmiş görünmektedir.

1.3.3. Örgütün Süreç BoyutuYönetim süreçleri örgütün yapısına yön veren, örgüt amaçlarının gerçekleşmesine katkıda bulu-nan yönetim fonksiyonlarıdır. Bu fonksiyonlar ilk olarak Henri Fayol tarafından ortaya atılmıştır. Bu süreçler günümüze kadar az çok değişiklikler göstermesine rağmen temel olarak aynıdırlar.

Günümüzde bu süreçler yönetim bilimciler tarafından farklı şekilde gruplandırılmaktadır. Bu süreçler; karar verme, planlama, örgütleme, eşgüdüm, iletişim, etki ve değerlendirme olarak sıralanabilir.

Yönetim süreçlerinin işlemesinde okul yöneticisine önemli iş düşer. Bütün süreçlerin karar ver-me sürecine dönük olarak çalıştığı söylenebilir. Yani burada karar verme süreci bağımlı değiş-ken olarak görülürken diğer süreçler bağımsız değişken durumundadırlar.

1.3.4. Örgütün İklim BoyutuGilmer (1966: 57), örgüt iklimini bir örgütün diğer örgütlerden ayıran ve örgütlerin içindeki in-san davranışlarını etkiyen özellikler olarak tanımlamaktadır (Ak. Turan, 2012: 185). Bu durum her örgütün kendisine göre bir iklimi olduğunu göstermektedir. Bu havanın oluşmasında işgörenler etkili rol oynamaktadır.

Batlis(1980:234), örgüt iklimi kavramının aşağıda belirtilen özelliklere sahip olduğunu ileri sürmektedir (Akt. Halis ve Uğurlu, 2008: 103-104):• Üyelerin diğer üyelerle, kural ve politikalarla, yapı ve süreçlerle etkileşimi sonucunda ortaya

çıkan genel izlenimlerden oluşur.• İklim algıları çevresel olayları ve durumları değerleyici olmaktan çok tanımlayıcıdır.• Örgüt iklimi, liderlik biçimi ve işle ilgili uygulamalar gibi örgütsel özelliklerden etkilenen ve

bireyin iş davranışını ve işle ilgili tutumunu etkileyen bir müdahil değişken olarak görülebilir.• İklim yapısı çok boyutludur. İklim yapısı ile ilgili olarak çok çeşitli sınıflandırmalar yapılmıştır

Örgüt içinde insanlar arası ilişkiler bu havayı yansıtır. Birey ve grupların örgüt içinde ilişkileri her örgütte farklılık gösterebilir. Bu farklılıklara göre örgütün hakkında bir yargıda bulunulur. Hava örgütün verimi üzerinde de büyük etkiye sahiptir.

Örgütün verimi ve üyelerin verimi olarak ikiye ayrılır. Böylece örgütler; verimli, verimsiz, bireye ve işe dönük olarak gruplanabilir (Bursalıoğlu, 1991: 25). Verimli örgütte iş verimi ve bireysel do-yum yüksektir. Verimsiz örgütte ise bunların her ikisi de düşüktür. İşe dönük örgütte iş doyumu yüksek olmasına rağmen bireysel doyum düşüktür. Bireye dönük örgütte ise iş doyumu düşük iken bireysel doyum yüksektir.

1.3.5. Etkili OkulEtkili okul kavramı son zamanlarda en çok üzerinde durulan konular arasındadır. Kısaca okulun etliliğini ön plana çıkaran bir kavramdır. Etkili okul, okul reformu, okulları iyileştirme konularıyla

Page 9: Eğitim Yönetimi OKUL YÖNE TİMİNDE LİDERLİKportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2012/TYL/ebut613/ebut613... · 2018-02-28 · Örgüt, teşkilat veya organizasyon, belirli bir amaç

Okul Örgütü Ve Yönetimi İle İlgili Temel Kavramlar Ünite 1

9

ilişkilidir. Okulu ıslah etme, iyileştirme, geliştirme bazen okulu etkili kılma ile eşanlamlı olarak kullanılmaktadır. Okulun etkililiği birçok öğeye bağlı olmakla beraber, okulun etkili olarak yürü-tülmesinde okul yöneticisine ve öğretmenlere önemli görevler düşmektedir.

Edmonds (1979), etkili okulların beş özelliği olduğunu vurgulamaktadır (Akt. Helvacı ve Ay-doğan, 2011: 44. • Etkili okullar, açık bir şekilde eğitim öğretimle ilgili hedeflerini ortaya koymalıdır, • Etkili okullar, özel ve genel boyutlarda sistematik değerlendirme yapmalıdır, • Etkili okullarda tüm öğrencilerin iyi öğrenebileceği beklentisi vardır, • Etkili okul, öğretime ve öğrenmeye teşvik eden güvenli bir iklime sahiptir, • Etkili okullar, ilkeli eğitimcilere sahiptir.

1.4. ÖRGÜT KÜLTÜRÜÖrgüt kültürü çok boyutlu bir kavram olup üzerinde uzlaşılan tek bir tanımı yoktur. Kültür içinde birçok kavram yer alır. Temel inançlar, temel değerler ve normlar ile semboller ve uygulamalar, kültür ile ilgili kavramlardan bazılarıdır. Kültür bu kavramlar üzerine kuruludur.

Kültürün iki temel fonksiyonu vardır:1. İç çevrede bağlılık yaratmak, 2. Dış çevreye grubun uyumunu sağlamaktır.

Kültür bu iki işlevini yerine getirirse hem örgüt içinde üyelerin örgüte olan bağlılığı hem de ör-gütün dış çevreye olan uyumu artar. Bu iki koşulun iyileşmesi örgütün işlevselliğini artırır. Örgüt kültürünün tanımlanıp ölçülmesinde, belirlenmesinde esas olan 10 boyuttan söz edilmektedir.

Bunlar (Dinçer,1996; Akıncı, 1998; Akt. Güçlü, 2015: 154-155 );1. Bireysel özerklik2. Risk toleransı3. Yön4. Bütünleşme5. Yönetim desteği6. Kontrol7. Kimlik8. Ödül Sistemi9. Fikir ayrılıklarına verilen tolerans10. İletişim modelleri

1.5. ÖRGÜT SAĞLIĞISon zamanlarda örgüt sağlığı üzerinde durulmaktadır. Örgütler sağlıklı olmak zorundadırlar. Sağlıklı olmayan bir örgüt kendisinden beklenen işlevleri yerine getiremez. Miles’in modeline göre örgüt sağlığının on boyutu vardır ve aşağıdaki gibi üç ana başlık altında toplanabilir (Hoy/Feldman, 1987: 30-38; Akt. Tutar,2010:185):

Page 10: Eğitim Yönetimi OKUL YÖNE TİMİNDE LİDERLİKportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2012/TYL/ebut613/ebut613... · 2018-02-28 · Örgüt, teşkilat veya organizasyon, belirli bir amaç

Okul Yönetiminde Liderlik

10

Görev İhtiyaçları Boyutu: • Amaç odaklılık. • İletişim yeterliliği• Uygun güç eşitliği

Yaşamı Sürdürme İhtiyaçları Boyutu• Kaynakların kullanımı • Örgütsel bağlılık • Moral

Büyüme ve Gelişme İhtiyaçları Boyutu• Yenilikçilik• Özerklik • Uyum • Sorun çözme yeterliliği.

Farklı kaynaklarda örgüt farklı boyutlarda ele alınmıştır.. Sağlıklı bir örgütte bir takım özelliklerin bulunması gerekir. Bu özelliklerden birkaçı şunlardır: Amaç birliği, iletişim yeterliği, yetkinin da-ğılımı, insan kaynaklarının optimal kullanımı, etkililik, moral, yenilikçilik, otonomi, adaptasyon, problem çözme yeteneğidir.

Amaçlara ulaşma konusunda örgüt üyeleri arasında birlik ve beraberliğin bulunması, örgütsel iletişimin iyileştirilmesi, örgütte otonomi (başka bir kişi ya da durumdan bağımsız karar verme, kendi kendini yönetebilme yetisi), yetkinin dengeli dağılımı, adaptasyon (uyum sağlama ye-teneği), örgütte insan kaynaklarının etkili kullanımı, etkililik ve yüksek moral duygusuna sahip olma, yeniliklere açık olma ve örgüt içi problemleri çözme yeteneğini o örgütün sağlıklı olup olmadığının önemli göstergeleridir.

1.6. VIZYONSahip olduğumuz değerlerin anlam ve yansımasıyla zihnimizde çizdiğimiz bir tablodur. Gele-cekle ilgili tahminler yapmak değil, kararlar almaktır.

Özden (1999: 41-44), vizyon ile ilgili olarak şunları sıralamaktadır:• Vizyon yaratıcı bir gerilim yaşamaktır• Kendi geleceğini yaratmaktır• Gerçekliği yeniden kurgulamaktır• Vizyon arayışı insanın yaşamına anlam verme mücadelesidir• Somut bir gelecek görüntüsüdür• Gelecekte olabilecek ya da oluşturulabilecek bir durumun düşüncede şimdiden yaratılması-

dır• Alışılmıştan sapma gösterenler arasında başarı getiren fikirler vizyon olarak tanımlanır.

Page 11: Eğitim Yönetimi OKUL YÖNE TİMİNDE LİDERLİKportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2012/TYL/ebut613/ebut613... · 2018-02-28 · Örgüt, teşkilat veya organizasyon, belirli bir amaç

Okul Örgütü Ve Yönetimi İle İlgili Temel Kavramlar Ünite 1

11

1.7. MISYONBir kimse, kurum veya kuruluşun var oluş nedeni, bir kimse, kurum veya kuruluşun yapması beklenen görevidir (TDK,2014).

Misyon (özgörev, vazife): Bir kurumun varlık sebebi olup, ne yaptığını, nasıl yaptığını ve kimin için yaptığını ifade eder. Misyon bildirimi bir kuruluşa özgü olmalıdır.

Misyon bildirimi oluşturulurken kuruluşun; • Ürünleri ve hizmetleri• Hedef kitlesi• Değerleri• Kamudaki imajı• Hayatta kalma öncelikleri dikkate alınır.

Page 12: Eğitim Yönetimi OKUL YÖNE TİMİNDE LİDERLİKportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2012/TYL/ebut613/ebut613... · 2018-02-28 · Örgüt, teşkilat veya organizasyon, belirli bir amaç

Okul Yönetiminde Liderlik

12

1.8. KAYNAKLAR

• Greenwald, H.P.(2008). Organizations: Management Without Control; Thousand Oaks: Sage• Bursalıoğlu, Z. (1991). Okul Yönetiminde Yeni Yapı ve Davranıqş, (8. Baskı), Ankara: Şafak

Matbaacılık• Uysal, E (2003). “Değerler Üzerine Bazı Düşünceler ve Bir Erdem Tasnifi Denemesi. İnsanî Er-

demler - İslâmî Erdemler”, Uludağ Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi,c. 12,s. 1 (51-69)• Organizasyon yapıları (2015). http://enm.blogcu.com/organizasyon-yapilari/9448397 Erişim:

23.01.20155• Halis, M. ve Uğurlu, Ö.Yaşar (2008). “Güncel Çalışmalar Işığında Örgüt İklimi”, İş,

Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, Cilt:10 Sayı:2 , Nisan 2008, ISSN: 1 3 0 3 -2860 (101-123)

• Helvacı, M. Akif ve Aydoğan, İ. (2011). “Etkili Okul ve Etkili Okul Müdürüne İlişkin Ö ğ r e t -men Görüşleri”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4/2, 41-60

• Güçlü, N.(2015).Örgüt Kültürü, http://www.pdffactory.com Erişim: 23.01.2015• Tutar, H. (2010). “İşgören Yabancılaşması Ve Örgütsel Sağlık İlişkisi: Bankacılık S e k t ö -

ründe Bir Uygulama” ,Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Vol. 65 (175-204)• TDK (2014). Türk Dil Kurumu Sözlüğü• Vardar, Y. (2011). Stratejik Planlama,• h t t p : / / w w w. t o b b . o r g . t r / E g i t i m v e K a l i t e M u d u r l u g u / D o c u m e n t s / A k r e d i t a s y o n /

Egitimler/2627Aralik/Stratejik%20Planlama%20.ppt Erişim: 5.2.2015

Page 13: Eğitim Yönetimi OKUL YÖNE TİMİNDE LİDERLİKportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2012/TYL/ebut613/ebut613... · 2018-02-28 · Örgüt, teşkilat veya organizasyon, belirli bir amaç

Okul Örgütü Ve Yönetimi İle İlgili Temel Kavramlar Ünite 1

13

Page 14: Eğitim Yönetimi OKUL YÖNE TİMİNDE LİDERLİKportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2012/TYL/ebut613/ebut613... · 2018-02-28 · Örgüt, teşkilat veya organizasyon, belirli bir amaç

Okul Yönetiminde Liderlik

14