Kulak Burun Boğaz İhtisas Dergisi Aralık 1999, Yıl 9, Cilt 6, Sayı 3, s. 301-304

HİSTOPATOLOJİK ÇALIŞMA

Efüzyonlu Otitis Media Gelişiminde Adenoid Vejetasyonun Yeri

The Role of Adenoid Vegetation in Otitis Media with Effusion

Ahmet Hamdi KEPEKÇİ,' Burhan DADAŞ,1 Ömer Faruk ATAY,2 Metin ŞÖNGÖZ,3

Cüneyt AYANOGLU,3 Gürol ORAL,3 Turgay HAN1

Amaç: Beraberinde efüzyonlu otitis media olan ve ol­mayan adenoid hipertrofili hastalarda çıkarılan adeno­id dokusunun histopatolojik özellikleri karşılaştırıldı.

Hastalar ve yöntemler: Çalışmaya, adenoid hipert­rofi ve efüzyonlu otitis media tanılı 25 olgu ve sade­ce adenoid hipertrofi tanısı konan 25 olgu alındı.

Adenoidektomi örnekleri hemotoksilin-eosin ile bo­yandıktan sonra ışık mikroskopu altında incelendi.

Bulgular: Lenfoid folikül hiperplazisi, germinal mer­kez genişlemesi, damarlanma artışı, lökosit artışı ve epitel erozyonu her iki grupta da hastaların çoğunda bulundu. İki grupta elde edilen bulgular arasında an­lamlı fark bulunmadı (p>0.05)

Sonuç: Adenoid hipertrofili olgularda, adenoid doku­sunun efüzyonlu otitis mediaya predispozisyonu aç ı klayabilecek histopatolojik bir özellik göstermediği sonucuna varıldı.

Anahtar Sözcükler: Adenoidektomi; adenoid/patoloji; orta kulak ventilasyonu; otitis media, efüzyonlu/etyoloji/patoloji.

Objectives: We compared histopathologic features of the adenoid tissues obtained from patients with adenoid hypertrophy with or without otitis media with effusion.

Patients and Methods: The study included 25 patients with adenoid hypertrophy and otitis media with effusion and 25 patients with adenoid hypertrophy alone. Surgical specimens were stained with hematoxylin and eosin and examined under light microscope.

Results: Lymphoid follicular hyperplasia, expansion of germinal centers, increased vascularization, increase in the intercellular leukocytes, and epithelial erosion were found in both groups, without any sta­tistically significant differences (p>0.05) .

Conclusion: it appears that adenoid hypertrophy does not present with histopathologic features that will explain the predisposition to otitis media with effusion.

Key Words: Adenoidectomy; adenoids/pathology; middle ear ventilation; otitis media with effusion/etiology/pathology.

Adenoid vejetasyonlu hastalarda efüzyonlu otitis media birçok çalışmada araşhrılmış ve adenoid hipertrofi ve enfeksiyonların efüzyonlu otitis me­dia gelişimindeki rolü birçok yönden ele alınmıştır.

dia bulunurken, geri kalan 25'inde yoktu. Alınan adenoid doku mater­yalleri hastanemiz patoloji laboratuv­arında rutin parafin kesitlerinde he­matoksilen-eozin ile boyanarak ışık

mikroskopunda incelendi. + Haseki Eğitim Hastanesi,

KBB Kliniği, 'Uzm. Dr.,'Asist. Dr.; Patoloji Kliniği, 'Uzm. Dr.

+ Dergiye geliş tarihi: 06.06. 1997 Yayın için kabul tarihi: 19.10. 1998

+ İletişim adresi: Dr. Burhan Dadaş. Şevke/dağ Sok. Na: 9/8 34591 Bahçelievler · İstanbul Tel:0212·6424104 Faks: 0212 • 534 79 22

Bu çalışmada, efüzyonlu otitis me­dia gelişmiş ve gelişmemiş çocuklar­daki adenoid dokular histopatolojik olarak incelendi ve karşılaştırıldı.

GEREÇ VE YÖNTEM

Hastanemizin Kulak Burun Boğaz Kliniği'ne başvuran adenoid vejetas-. yonlu 50 çocuk hasta çalışmaya alındı. Bunların 25'inde efüzyonlu otitis me-

301

Bulgular arasındaki istatistiksel an­lamlılığı değerlendirmek için Fisher exact test kullanıldı.

.,..BULGULAR

Efüzyonlu otitis medialı hastaların adenoid dokularının histolojik tetki­kinde yaygın olarak follikül hiperpla­zisi gözlendi (Şekil 1). Bunların beşi dışında diğerlerinde germinal merkez

A. H. Kepekçi ve ark., Effüzyonlu Otitis Media Gelişiminde Adenoid Vejetasyonun Yeri

genişlemesi ile birlikte bariz follikül hiperplazisi gö­rüldü. Beş olguda follikül hiperplazisi belirgin değil­di. Bütün olgularda kronik iltihap, iki olguda belir­gin olmak üzere lenfoid doku içerisinde fibröz doku artışı görüldü. Fibrozis genelde hafif seviyede ve dü­zensiz damarlanma artışı ile birlikteydi. Yüzey epite­li incelendiğinde, çok katlı yassı epitel veya yüksek prizmatik geçici epitel dokusunda erozyonlar, epitel hücreleri arasında nötrofil lökositler veya lenfositler, bazı olgularda, öncelikle çok katlı yassı epitel doku­sunda intrasellüler ödeme rastlandı (Tablo I).

Efüzyonlu otit olmayan çocuklardan alınan ade­noid vejetasyon materyalinde de germinal merkez­lerde genişleme ile karakterize follikül hiperplazisi vardı (Şekil 2). Hemen hemen tüm olgularda (n=20), lenfoid doku içinde düzensiz şekilde yeni damar olu­şumu, damar dolgunluğu, yüzey epitelinde erozyon­lar, epitel hücreleri arasında lenfosit ve polimorf nü­veli lökositler gözlendi. Gerek efüzyonlu otitli gerek-

se normal olgularda tonsil kriptalarında genişleme­ler, bazen lenfoid doku içerisinde nötrofil lökositler görülmekteydi. Abseleşme bulgusuna rastlanmadı (Tablo I).

Tüm olgularda lenfoid doku yapısını matür lenfo­sitler ve bazı olgularda, silinmekle beraber tamamen ortadan kalkmayan lenfoid folliküller oluşturmak­taydı.

İki grup histolojik yönden karşılaşhrıldığında, efüzyonlu otitis medialı olgularda adenoid vejetas­yon histolojisinde, diğerlerine göre spesifik bir bul­guya rastlanmadı. İki grupta elde edilen bulgular arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulun­madı (p>0.05) (Tablo II ve ill).

TARTIŞMA

Hipertrofik adenoid dokusu östaki tüpü orifisleri­ni tıkayarak, orta kulakta enfeksiyona sebep olabilece­ği gibi, paranasal sinüs ventilasyonunu bozarak si-

TABLO I

Sayı Epitel erozyonu

ÇALIŞMA VE KONTROL GRUPLARINDA PATOLOJİK BULGULAR'

Epitel hücreleri arasında lökositler

Damarlanma artışı

Nötrofiller Germinal merkez genişlemesi

Lenfoid follikül artışı

Olgu Kontrol Olgu Kontrol Olgu Kontrol Olgu Kontrol Olgu Kontrol Olgu Kontrol

1 2 3 4

5 6 7 8 9

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

+

+ + +

+

+

+ +

+ +

+ +

+ + +

+

+ + + + + + + + + + +

++ + + + + + + +

+

+ + +

+ ++ + +

+

+ + + + +

+ + + + +

+ + + +

++ +

++ ++

++

++

+

+

+

+

+ +

++

+ + + +

+ + +

+ ;

+ +

+

+ + +

+ + + + +

++ +

++

+ ++ ++

+ +

++

++

+ +

++

+ ++

+ +

++ ++ ++ ++

+ + +

+ +

+ + + + + + + + + + + + +

+ + + +

+ ++

+ +

+

+

++ +

++.

+

++ + +

++

+ ++

++ ++ + +

++ + +

++ +

++ + +

++

+ +

++ ++

++ +

-f,,j,

+ + +

'Çalışma grubu: Effüzyonlu otitli hastalar; Kontrol grubu: Otitli olmayan hastalar. (-):Yok;(+): Hafif derecede;(++): Belirgin.

302

++ ++ ++ ++ ++ +

+ ++ ++ ++

++ ++ +

++ ++

+ +

++ +

++ +

++ +

+ + + +

+

++ + + + + + + + + +

++ + +

+

+ ++ ++ +

++

+ +

++

+ ++

+ +

++ +

++ + +

++

A. H. Kepekçi ve ark., Effüzyonlu Otitis Media Gelişiminde Adenoid Vejetasyonun Yeri

ŞEKİL 1 Effüzyonlu otiti olan bir çocuktan alınan adenoid vejetas­

yonun histolojik görüntüsü. Ortada genişlemiş follikül merkezi görülüyor (H-E x 100).

TABLO il

ÇALIŞMA VE KONTROL OLGULARINDA

HİPERPLAZİ BULGULARI

Histopatolojik bulgu Çalışma Kontrol p*

Germinal merkez genişlemesi 25 Lenfoid follikül artışı 19

23 0.49 19 1.2

Çalışma grubu: Effüzyonlu otitli hastalar; Kontrol grubu: Otitli olmayan hastalar.; •fischer exact test

TABLO III

ÇALIŞMA VE KONTROL OLGULARINDA

ENFEKSİYON BULGULARI

Histopatolojik bulgu Çalışma Kontrol

Epitel erozyonu 15 22 Epitel hücreleri arasında lökositler 19 13 Damarlanma arhşı 17 (±2) 21 Nötrofiller 22 22

'Fischer exact test

p*

0.05

Q.13 0.3 1.3

nüs enfeksiyonuna da yol açabilir. Adenoid dokusu­nun büyüklüğünün yol açhğı semptomlar hastanın ya­şına ve nazofarenksin anatomik ölçülerine göre değişe­bilir.

Efüzyonlu otitis media etyolojisinde başlıca ne­denler, üst solunum yolu enfeksiyonları, akut ve kro­nik adenoidit, adenoid hipertrofisi, akut ve kronik si­nüzit, nasal septumda posterior deviasyon, östaki tü­pü stenozu, yarık damak ve diğer damak anomalile­ri, damak kaslarının paralizileri, nazofarenks tümör­leri ile alerjidir. Eğer adenoid dokunun hipertrofisi ve iltihabı konjesyona bağlı büyümesi tuba ostiumla­rını tıkayacak derecede olursa efüzyonlu otitis media oluşumuna neden olabilir. Deneysel östaki tıkanık-

303

ŞEKİL 2 Effüzyonlu otiti olmayan bir olgudan alınan mikroftografi­de adenoid lenfoid dokusunda satıhta yer yer damar proli­

ferasyonu ve epitel erozyonu görülüyor. (H-E x 40).

lıklan ile orta kulakta efüzyon oluşturulmuştur. 1 ıı

Adenoid dokusunun ileri derecede hipertrofik veya hiperplastik olmadığı bazı hallerde de yine ade­noid dokunun kolayca enfekte olması, komşu muko­zaları da etkileyeceğinden tubaların çevresinde de konjesyon ve ödem oluşabilir. Buradan da anlaşılan, adenoid dokunun enfeksiyonlarının da efüzyonlu otite yol açabileceğidir. Yapılan bir çalışmada nazofa­renks ve orta kulaktaki bakteriler arasında pozitif bir korelasyon gösterilmiştir.ıuı Östaki tüpü ağzına doğ­ru genişlemiş adenoid dokusu tüba ağzını tıkayarak orta kulak aerasyonunu bozar, orta kulakta vakum oluşturur ve serum transudasyonuna yol açabilir. 111

Tüm adenoid vejetasyonlar da efüzyonlu otit nedeni olmamaktadır.

Çalışmamızda histolojik incelemede, efüzyonlu otiti olan ve olmayan olgular arasında adenoid hi­perplazisi (Tablo il) veya enfeksiyon bulguları (Tablo III) açısından anlamlı fark bulunmamıştır (Fisher exact test). Yapılan bir çalışmada efüzyonlu otitli 39 hastanın adenoid dokuları ile 29 kişilik kontrol gru­bunun adenoid dokuları karşılaştırılmış, iki grup arasında adenoid dokuların ağırlıkları açısından fark bulunamamıştır. 141 Bu durumda, adenoid hiperplazisi ve enfeksiyonu, bazı yardımcı etkenler olmadan tek başına tuba fonksiyonlarını bozmayabilir. Kimi za­man ilave etkenler gerekmektedir. Başka bir çalışma­da, efüzyonlu otiti olan ve olmayan çocukların ade­noid dokularında hacimsel fark bulunamamış; ancak bunların postnazal hava yollarında yapısal fark bul­unmuştur. 151

Bu arada, genel bir g9.rüş olarak, adenoidektomi efüzyonlu otitis media tedavisinde önemli bir yer tutmaktadır. İlgiltere' de 40 otolaringolog arasında ya­pılan bir ankette adenoidektominin en önemli tedavi şekli olarak kullanıldığı ortaya çıkmıştır. 1•1 Bundan başka, efüzyonlu otitli çocuklardaki işitme azlığı

üzerine yapılan bir çalışmada da adenoidektominin

A. H. Kepekçi ve ark., Effüzyonlu Otitis Media Gelişiminde Adenoid Vejetasyonun Yeri

bu çocuklarda işitmeyi önemli ölçülerde düzelttiği görülmüştür.171

Sonuç olarak, efüzyonlu otitis medialı çocuklarda adenoid doku hipertrofisi ve adenoid enfeksiyonu, orta kulak enfeksiyonunun nedeni olabileceği gibi, buna ilave olan bazı etkenler olmadan tek başına adenoid hipertrofi, orta kulak efüzyonu oluşturma­yabilir. Adenoid hipertrofi efüzyonlu otitis mediaya predispozisyonu açıklayacak spesifik bir histopa­tolojik özellik göstermemektedir.

KAYNAKLAR

1. Fiellau-Nikolajsen M, Felding JU, Fischer HH. Adenoidectomy for eustachian tube dysfunction: long term results from a randomized controlled trial. in: Lim DJ, Bluestone CD, Klein JO, Nelson JD, eds. Recent advances in otitis media with effusion. Philadelphia: BC Decker, 1984:302-5.

304

2. Lundgren K. lngvarsson 1. Microbiology of acute otitis media. Amsterdam: Kugler, 1986;175-9.

3. Bernstein JM, Dryja DM, Loos BG, Dickinson DP. Restriction fragment mapping of nontypable haemophilus influenzae: a new tool to study this middle ear pathogen. Otolaryngol Head Neck Surg 1989;100:200-6.

4. Gerwat J. The structure and function of the nasopha­ryngeal lymphoid tissue with special reference to the aetiology of secretory otitis. J Laryngol Otol 1975;89: 169-74.

5. Gates GA, Avery CA, Prihoda 1]. Effect of adenoidec­tomy upon children with chronic otitis media with effusion. Laryngoscope 1988;98:58-63.

6. Hibbert J. The current status of adenoidectomy: a sur­vey among otolaryngologists. Clin Otolaryngol 1977;2: 239-47.

7. Mav AR, Herod R. The effect of adenoidectomy, tonsil­lectomy and grommets on otoscopic, impedance and audiometric findings in glue ear. in: Sade J, ed. Acute and secretory otitis media. Amsterdam: Kugler, 1986:539-43.