Effecten van lichthinder op fauna en flora Natuurpunt Educatie & Preventie lichthinder vzw.
-
Upload
frederik-goossens -
Category
Documents
-
view
238 -
download
3
Transcript of Effecten van lichthinder op fauna en flora Natuurpunt Educatie & Preventie lichthinder vzw.
Effecten van lichthinder op fauna en flora
Natuurpunt Educatie
&
Preventie lichthinder vzw
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Ecologische en astronomische lichthinder
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Lichthinder & natuur
• Dieren ondervinden op verschillende manieren gevolgen:– Lichtschuwe soorten worden verstoord als hun
leefgebied verlicht wordt– Andere worden aangetrokken door licht:
voortplanting en foerageergedrag in de war gestuurd, dodelijke botsingen met lichtbronnen, …
• Ook planten worden in hun cyclus verstoord.
3
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Effecten op fauna
• Ongewervelden
• Vogels
• Zoogdieren
• Amfibieën en reptielen
4
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Waarom insecten op licht afkomen
• Klassieke theorie (achterhaald):
oriëntatie op de maan
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur 6
Waarom insecten op licht afkomen
• Ze lijden aan ‘gezichtsbedrog’– Naast een lamp zien ze een erg donker gat– Terwijl ze zich daarheen begeven,
verandert het gat van plaats– Verklaring ligt in de bouw van het facetoog
(Hsiao, 1972)
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Lichthinder & insecten
• Insecten worden meer aangetrokken door wit & blauw licht dan door geel licht
• Gevoelig voor UV-licht
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur 8
Insecten & lichthinder
• De meeste insecten leiden een kort leven (van enkele dagen tot een paar weken).
• Veel insecten ‘verspillen’ tijd bij kunstlicht (bijv. vitrine, tankstation, etc.)➮ ze doen dan niet wat ze zouden moeten doen: voedsel of partner zoeken
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur 9
Insecten: aantrekking
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Insecten: predatie
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur 11
Nachtvlinders
• Soortenrijke groep: 2300+ soorten in België
• Clichés: – Schadelijk (textiel)– Saaie motten versus kleurrijke dagvlinders
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Ongeveer 85% van de2470 vlindersoorten
in België zijn nachtactief.
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Nachtactieve insecten
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Haften en eendagsvliegen
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Glimwormen
• Kevers
• Mannetjes, vrouwtjes
en larven geven licht
• Lichtorgaan: biochemische reactie waarbij energie vrijkomt in de vorm van fotonen
• In Vlaanderen 3 soorten
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur 17
Insecten met een communicatieprobleem
• Glimwormen– vrouwtjes geven licht om
mannetjes aan te trekken– te veel licht: mannetjes
vinden vrouwtjes niet– geen voorplanting
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Glimwormen
• Larven geven ook licht om predatoren af te schrikken
• In gebieden met veel lichtvervuiling stoppen de larven met lichtgeven
kwetsbaarder?
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Waterdiertjes
Door kunstlicht verstoorde watervlooien stoppen met het eten van algen, met een onnatuurlijke algengroei tot gevolg.
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur 20
Licht & trekvogels
Veel trekvogels
vliegen ´s nachts
(ganzen, steltlopers,
vele zangvogels)
Maan en sterren spelen een rol bij oriëntatie.
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Licht & trekvogels
Lage wolken/mist & licht
verlicht gebied (cfr maan?) trekt vogels aan
cirkelgedrag in lichtstraal/verlicht gebied
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Vogels botsen…
• (vuur)torens• vuren, affakkelen olieplatform• windmolens
• Stadsverlichting• Skybeamers/-tracers
of geraken uitgeput
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Vogelbotsingen met torens
• 38-jaar durende studie, TV-toren, 305m → 121.560 ex. van 123 soorten
• 29-jaar durende studie TV-toren Florida → 44.007 ex. van 186 soorten (Crawford & Engstrom, 2001)
• Meeste torens worden niet onderzocht
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Posttoren
Bonn
weekend 23 h
maan
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Posttoren onderzoek door Heiko Haupt
Regulus ignicapillus / Vuurgoudhaan Erithacus rubecula/ Roodborst
Nachtegaal
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Studies over „torenslachtoffers“ (Longcore, 2008)
• Hoe hoger de toren, hoe dodelijker
• Vogels vliegen meer tegen tuikabels dan tegen masten zelf
• Wit licht trekt meer vogels aan dan rood licht
• Flitsende lichten trekken minder vogels aan (Evans, 2007)
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Dagroofvogels & nachtelijke predatie
• Slechtvalken in steden jagen ook ‘s nachts
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Broedvogelverstoring: casus Grutto
• Onderzoek in Nederland naar de invloed van lichthinder op het broedgedrag, vestiging en voortplanting van de Grutto
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Lichthinder & Grutto’s
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Lichthinder & Grutto’s
• Geen waarneembare invloed van het wegverkeer.
• Significante invloed op locatie van het nest.
• Geen significante invloed op broedperiode.
• Geen significante invloed op aantal eieren.
• Geen significante invloed op de kwaliteit van het legsel.
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Verstoring broedvogels
• Onderzoek in Groot-Brittanië naar de invloed van lichthinder op roodborst– Verstoord zanggedrag– Gebrek aan slaap– Verstoord bioritme– Verstoorde BMI
(metabolisme)– Verstoorde broedcyclus
Alex Pollard, Cardiff University
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Verstoring broedvogels
• Dagactieve soorten worden nachtactief (foerageergedrag onder verlichting)
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Verstoring wintervogels
• Kleine zwanen overwinteren in grote aantallen in Groot-Brittannië
• In gebieden met lichtvervuiling nam het vetgehalte van de Kleine zwanen sneller toe
• Gevolg: de zwanen kunnen vroeger naar broedgebieden in Siberië vertrekken en komen daar te vroeg aan.
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Nachtactieve zoogdieren
Nachtactieve zoogdieren zoals herten, bevers & vossen mijden te sterk verlichte gebieden, zodat die soorten leefgebied verliezen.
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Padden
Padden worden door kunstlicht aangetrokken; op verlichte wegen vinden ze voedsel (insecten), maar vallen ze makkelijk ten prooi aan het verkeer.
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Amfibieën en lichthinder
• Larvale ontwikkeling
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Elders in de wereld…
Pasgeboren zeeschildpadden oriënteren zich op het maan- en sterrenlicht dat op het zeewater reflecteert. Kunstlicht langs de kust brengt hen in de war.
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Zeeschildpadden
• Florida, 1998: 19.970 gedisoriënteerde zeeschildpadden gerapporteerd– Sterven door uitdroging– Worden verorberd door mieren en krabben– Worden doodgereden door auto’s– Overlevers zijn vaak uitgeput (lagere overlevingskansen)
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Planten & lichthinder
• Fotosynthese: chlorofyl• Hoe meer licht, hoe sneller de plant groeit• Lichtvervuiling zorgt o.m. voor kieming,
doorbreking winterrust, celstrekking, etc.• Teveel aan licht kan bij sommige soorten de
zaadkieming in de war sturen
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Planten & lichthinder
• Sommige planten zoals aardbei hebben donkere nachten nodig om in bloei te komen.
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Vorstschade
Door kunstlicht kunnen bladeren en bloesems te vroeg in het jaar ontwikkeld worden. De kans op vorstschade vergroot.
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Verstoring jaarcyclus
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur 19
november 2008
Opbrengstverlies landbouw
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Conclusie
• Lichthinder is een wijdverbreid probleem voor tal van dieren, planten én onszelf!
• Oplossingen zijn vrij eenvoudig:– Licht uit als het kan– Op de juiste manier verlichten
Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Meer informatie
• Preventie Lichthinder vzw: www.preventielichthinder.be
• Werkgroep Lichthinder VVS: www.lichthinder.be
• Vlaamse overheid: http://www.lne.be/themas/hinder-en-risicos/lichthinder/
• International Dark-sky Organisation: www.darksky.org
45