Sprawność. Siła. Witalność – Jak CrossFit® zmienił moje życie
Efektywność i sprawność egzekucji świadczeń pieniężnych ...
Transcript of Efektywność i sprawność egzekucji świadczeń pieniężnych ...
INSTYTUT WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI
dr Dagmara Olczak-Dąbrowska
Efektywność i sprawność egzekucji świadczeń
pieniężnych. Opracowanie wyników badania ankietowego.
Warszawa 2014
Spis treści
Wstęp ......................................................................................................................... 1
1. Profil respondenta .................................................................................................. 3
2. Charakterystyka spraw prowadzonych przez respondentów .................................. 6
3. Przyczyny przewlekłości postępowań egzekucyjnych .......................................... 12
4. Przyczyny niskiej skuteczności egzekucji świadczeń pieniężnych ....................... 22
Podsumowanie ......................................................................................................... 29
Wstęp
W 2014 roku Instytut Wymiaru Sprawiedliwości w Warszawie, na zlecenie Ministra
Sprawiedliwości, prowadził badania poświęcone problemom egzekucji sądowej.
Dotyczyły one statusu ustrojowego komornika sądowego, środków zaskarżenia
w postępowania egzekucyjnym, przyczyn spadającej efektywności egzekucji
świadczeń pieniężnych oraz opłat egzekucyjnych. Ich celem była analiza
funkcjonowania systemu egzekucji sądowej w Polsce, zdiagnozowanie problemów
prawnych i społecznych, które ten system generuje, oraz przedstawienie propozycji
stosownych zmian legislacyjnych. Analiza tak istotnych dla środowiska komorników
sądowych zagadnień nie mogła odbywać się bez uwzględnienia opinii komorników
sądowych. W tym celu zostało przeprowadzono badanie ankietowe.
Badania tego typu należą do powszechnie wykorzystywanych w naukach
społecznych metod badawczych, są oparte na zbieraniu informacji od respondentów
przy użyciu wystandaryzowanego kwestionariusza. Przeprowadzenie ankiety online
Instytut Wymiaru Sprawiedliwości zlecił TNS Global Spółce z o.o. w Warszawie, która
specjalizuje się w tego typu badaniach. Kwestionariusz, w oparciu o który badanie
przeprowadzono, powstał w ramach prac, powołanego przez Ministra
Sprawiedliwości, Międzyresortowego Zespołu do Spraw Oceny Systemu Egzekucji
w Polsce. Był również przedmiotem konsultacji z przedstawicielami Krajowej Rady
Komorniczej. Postawiono w nim 41 pytań, wśród których można wyróżnić pytania (od
1 - 12) pozwalające określić profil respondentów, a w szczególności ich wiek
wykształcenie, płeć, siedzibę kancelarii i jej wielkość w znaczeniu liczby
zatrudnionych asesorów, aplikantów i innego personelu. Kolejna grupa pytań (13 -
23) dotyczyła rodzaju spraw egzekucyjnych prowadzonych przez respondentów,
a przede wszystkim wielkości rocznego wpływu, z wyróżnieniem spraw z kategorii
„Kms” i „Kmp”, liczby spraw wszczętych na podstawie tytułu wykonawczego
w postaci zaopatrzonego w klauzulę wykonalności nakazu zapłaty wydanego
w elektronicznym postępowaniu upominawczym, kategorii wierzycieli
wszczynających postępowanie egzekucyjne i dłużników, przeciwko którym te
postępowania są prowadzone. Następna grupa pytań (24 - 33, 38 - 39) odnosiła się
do czynników, które w założeniu mogą przyczyniać się do wydłużenia czasu trwania
postępowań egzekucyjnych, a mianowicie środków zaskarżenia wnoszonych w toku
2
egzekucji, zbiegów egzekucji sądowych prowadzonych przez różnych komorników
oraz zbiegów egzekucji sądowej i administracyjnej. Ostatni blok pytań (34-37 i 40-41)
dotyczył poziomu efektywności egzekucji i miał na celu ustalenie czynników, które
w opinii respondentów, spowodowały w ostatnich latach lawinowy wzrost liczby
spraw umorzonych z powodu bezskuteczności egzekucji. Poniżej zostaną
zaprezentowane wnioski, które wynikają z rozkładów odpowiedzi na poszczególne
pytania.
3
1. Profil respondenta
W badaniu wzięły udział 193 osoby, co stanowi 14 % ogólnej liczby komorników
sądowych działających w Polsce na koniec 2014 roku (1339). Najwięcej z apelacji
katowickiej (18%), warszawskiej (12%) i wrocławskiej (12%). 39% ankietowanych
zadeklarowało, że miasta, w których znajdują się siedziby ich kancelarii liczą od 20
tys. do 100 tys. mieszkańców, 20% osób wskazało, że liczba mieszkańców mieści
się w przedziale od 100 tys. do 300 tys. mieszkańców, a 19% zadeklarowało siedziby
kancelarii w miastach o liczbie ludności powyżej 500 tys. mieszkańców. Jeśli chodzi
o liczbę komorników działających w rewirze, który odpowiada właściwości miejscowej
sądu rejonowego, to największa grupa respondentów - licząca 37% wywodziła się
z sądów rejonowych, przy których działa od 2 do 5 komorników. 43% stanowiły
osoby w wieku między 30 a 40 rokiem życia, 27% między 40 a 50 rokiem życia. 82%
spośród ankietowanych deklarowało wykształcenie wyższe magisterskie prawnicze.
Odsetek respondentów prowadzących kancelarię najkrócej, tj. mniej niż 2 lata,
wyniósł 22%. Największa grupa osób, które wzięły udział w badaniu (28%),
zadeklarowała, że zawód komornika sądowego wykonuje dłużej niż 2 lata, lecz
krócej niż 5 lat. 25% ankietowanych należało do osób wykonujących tę profesję
dłużej niż 5 lat, ale krócej niż 10 lat. Stosunkowo duża grupa ankietowanych (20%)
podała, że kancelarię komorniczą prowadzi dłużej niż 15 lat.
Jeśli chodzi o liczbę zatrudnionych osób w poszczególnych kancelariach, to 38%
respondentów nie zatrudnia żadnego asesora komorniczego, a 36% tylko jednego,
45% ankietowanych nie zatrudnia żadnego aplikanta komorniczego, a 36% zatrudnia
jednego aplikanta. Jeśli chodzi o personel biurowy, to 63% ankietowanych
zadeklarowała, że zatrudnia inne osoby niż aplikant i asesor na podstawie umów
o pracę i umów cywilnoprawnych w liczbie od 2 do 10 osób.
Wielkość wpływu, jaki przyjęły w 2013 roku kancelarie komorników, którzy wzięli
udział w badaniu, była mniejsza niż 1000 spraw w przypadku 25% ankietowanych,
a w przypadku 54% mieściła się w przedziale od 1000 do 3000 spraw. Jedynie 12
spośród wszystkich respondentów (6 %) odnotowało w 2013 roku wpływ na poziomie
powyżej 10 tys. spraw.
4
Zestawienie przytoczonych danych pozwala na sformułowanie wniosku, że
w przeprowadzonym badaniu ankietowym najliczniej była reprezentowana
grupa małych i średnich kancelarii, w przypadku których roczny wpływ nie
przekraczał 3 tys. spraw (79% ankietowanych). Wśród respondentów
dominowały osoby z wyższym wykształceniem (82% ) w wieku od 30 do 50 lat
(70%), pełniące funkcje komorników sądowych nie dłużej niż 10 lat (75%).
63 % komorników spośród ankietowanych w ciągu 2 ostatnich lat było zmuszonych
z przyczyn ekonomicznych do redukcji zatrudnienia w swoich kancelariach. Rozkład
odpowiedzi na pytanie dotyczące ograniczenia zatrudnienia przedstawia wykres 12.
Wykres 43 przedstawia korelację pomiędzy wielkością kancelarii mierzoną rocznym
wpływem spraw a koniecznością redukcji zatrudnienia z przyczyn ekonomicznch.
Największy odsetek komorników, którzy zmuszeni byli w ciągu ostatnich dwóch lat
zmniejszyć zatrudnienie, dotyczy kancelarii, których roczny wpływ mieści się w
przedziale od 1000 do 3000 spraw (57%).
Wykres 12. Czy w ciągu ostatnich dwóch lat był Pan/Pani zmuszony z przyczyn ekonomicznych zredukować liczbę osób zatrudnionych w kancelarii?
5
Wykres 43. Liczba spraw, które wpłynęły do kancelarii w 2013 roku a przymus, z przyczyn ekonomicznych, do redukcji liczby osób zatrudnionych w kancelarii w ciągu ostatnich dwóch lat
Zestawienie powyższych danych wskazuje, że kancelarie małe i średnie,
funkcjonujące od kilku lat, zatrudniające po kilkanaście osób, borykają się
z problemami ekonomicznymi i to właśnie mogło stanowić potencjalną
przyczynę ich zainteresowania udziałem w badaniu ankietowym. Należy
wyjaśnić, że z danych statystycznych Ministerstwa Sprawiedliwości MS–Kom
23 za rok 2013 wynika, że kancelarie z wpływem do 2 tys. spraw rocznie
stanowiły 509 spośród 1236 funkcjonujących na koniec 2013 roku, tj. 41 %,
a kancelarii z wpływem od 2001 do 5000 spraw rocznie było 577 tj. 46 % ogółu.
Oznacza to, że dominująca wśród respondentów grupa stanowi próbę
reprezentatywną dla środowiska komorników, co pozwala na stwierdzenie, że
identyfikowane przez ankietowanych problemy mają charakter powszechny i są
udziałem zdecydowanej większości tego środowiska.
6
2. Charakterystyka spraw prowadzonych przez respondentów
Wykresy 13 - 23 przedstawiają rozkłady odpowiedzi na pytania dotyczące rodzajów
spraw egzekucyjnych prowadzonych przez respondentów pod kątem liczby spraw,
w których wierzyciel skorzystał z prawa wyboru komornika, charakterystyki
wierzycieli, praktyki stałej współpracy wierzycieli z danym komornikiem, rodzaju tytułu
wykonawczego stanowiącego podstawę egzekucji, liczby spraw rejestrowanych
w repertoriach „Kms” i „Kmp”.
Wykres 14 pokazuje zróżnicowanie respondentów pod względem struktury wpływu
spraw z wyróżnieniem tych, w których wierzyciel skorzystał z prawa wyboru
komornika i tych, w których właściwość komornika wyznaczały przepisy k.p.c. Analiza
rozkładu odpowiedzi na pytania dotyczące procentowego udziału pierwszego typu
spraw w ogólnym rocznym wpływie spraw do danej kancelarii prowadzi do wniosku,
że nie ma dominującej grupy respondentów prowadzących sprawy z wyboru bądź
tylko sprawy lokalne. 17% ankietowanych wskazało, że w 2013 roku nie prowadziło
żadnej sprawy z wyboru wierzyciela, 16%, że spraw takich było mniej niż 5%, a 8%,
że liczba tych spraw mieściła się w przedziale od 5 do 10% ogółu spraw.
Reasumując, liczba respondentów nieprowadzących wcale spraw z wyboru lub
prowadzących niewielką liczbę tych spraw wyniosła 41%. Na przeciwnym biegunie
należałoby umiejscowić ankietowanych obsługujących dużą liczbę spraw z wyboru,
wśród których 19% deklarowało, że spraw tych wpłynęło do ich kancelarii od 25% do
50%, 12% udział tych spraw określiło w przedziale od 50% do 75%, a 12% jako
liczbę przekraczającą 75% ogółu spraw. W sumie 43% respondentów, którzy wzięli
udział w badaniu, prowadzi dużą liczbę spraw z wyboru wierzyciela mieszczącą się
w przedziale od 25 do ponad 75%. Taki rozkład odpowiedzi wskazuje na
zróżnicowanie ankietowanych pod względem struktury wpływu, co nie
pozostaje bez znaczenia dla oceny odpowiedzi na kolejne pytania ankiety
dotyczące przyczyn spadającej efektywności egzekucji oraz przewlekłości
postępowań egzekucyjnych.
7
Wykres 14. Czy liczba spraw prowadzonych w Pana/Pani kancelarii w 2013 roku, w których wierzyciel skorzystał z prawa wyboru komornika stanowiła:
Wykres 17 obrazuje charakterystykę wierzycieli składających wnioski egzekucyjne
w kancelariach respondentów. Zdecydowanie przeważają wśród nich instytucje
finansowe (banki, fundusze sekurytyzacyjne, firmy windykacyjne i inne podmioty
zajmujące się obrotem wierzytelnościami). Odsetek respondentów, którzy
zadeklarowali przewagę tych podmiotów w grupie wierzycieli wyniósł 73%.
Stosunkowo mała liczba ankietowanych wskazała na Skarb Państwa, państwowe
osoby prawne (8%) jako wierzycieli wszczynających postępowania egzekucyjne.
8
Wykres 17. Czy wśród wierzycieli, na wniosek których egzekucję Pan/Pani prowadzi przeważają?
Wykres nr 16 oraz korelacje przedstawione na wykresach 44 i 45 miały na celu
ustalenie, czy praktyka stałej współpracy danego wierzyciela z wybranym
komornikiem dotyczy kancelarii o ustabilizowanej pozycji na rynku, czy też kancelarii
nowopowstałych. Rozkład odpowiedzi na pytanie nr 16 pokazuje, że wśród
ankietowanych 45% zadeklarowało, że spośród wierzycieli korzystających z prawa
wyboru komornika nie ma takich, którzy często kierują wnioski o wszczęcie egzekucji
do ich kancelarii. Odsetek ankietowanych, którzy pozytywnie odpowiedzieli na to
pytanie wyniósł 55%. Wykres nr 44 przedstawia korelację między stażem
prowadzenia kancelarii a praktyką stałej współpracy danego wierzyciela z wybranym
komornikiem. W grupie 55% ankietowanych, którzy odpowiedzieli pozytywnie na
pytanie nr 16 przeważali komornicy ze stażem od 2 do 5 lat stanowiący 34%
respondentów. 26% ankietowanych wywodziła się z grupy ze stażem prowadzenia
kancelarii poniżej 2 lat, a 25% z grupy w przedziale od 5 do 10 lat. Stosunkowo małą
grupę stanowili komornicy ze stażem ponad 15 lat na stanowisku komornika
sądowego, tj. 12%. Taki rozkład odpowiedzi prowadzi do wniosku, że decyzja
wierzyciela o ponownym wyborze tego samego komornika dotyczy przede
wszystkim komorników ze stażem krótszym niż 10 lat, co może być
argumentem przemawiającym za większą konkurencyjnością komorników
9
funkcjonujących od kilku lat, którzy starają się zbudować własną renomę na
rynku.
Wykres nr 44. Staż prowadzenia kancelarii a praktyka stałej współpracy niektórych wierzycieli z wybranym komornikiem
Wykres 18 przedstawia rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczące liczby spraw,
w których po uprzednio umorzonej bezskutecznej egzekucji wierzyciel złożył wniosek
o ponowne jej wszczęcie. 37% ankietowanych zadeklarowało, że liczba tego typu
spraw w prowadzonych przez nich kancelariach wynosiła mniej niż 10% ogółu spraw.
44% wskazało, że stanowi ona od 10% do 25% ogółu spraw, 15% liczbę tych spraw
sytuowało w przedziale od 25% do 50% spraw, a 5% zadeklarowało, że ponownie
wszczynane egzekucje stanowią ponad 50% ogółu spraw prowadzonych w ich
kancelariach. Na podstawie powyższych wyników można stwierdzić, że
wielokrotne wszczynanie egzekucji umarzanych uprzednio z powodu
bezskuteczności ma charakter powszechny.
10
Wykres 18. Czy liczba spraw, w których skierowany do Pana/Pani kancelarii wniosek o wszczęcie egzekucji był kolejnym wnioskiem wierzyciela po uprzednio umorzonej bezskutecznej egzekucji, wyniosła:
Wykres 22 przedstawia rozkład odpowiedzi na pytanie 22 z ankiety dotyczące liczby
spraw egzekucyjnych, w których podstawą egzekucji był prawomocny nakaz zapłaty
wydany w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Zdecydowana większość
ankietowanych wskazała, że odsetek wierzytelności egzekwowanych na
podstawie tego rodzaju tytułu wykonawczego stanowi znaczącą liczbę spraw,
jakie prowadzone są w ich kancelariach. 12 % respondentów zadeklarowało, że
stanowią one ponad 50% ogółu spraw, 30%, że liczba tych spraw mieści się w
przedziale od 25% - 50% ogółu spraw, 33% wskazało na przedział od 10 do 25%
spraw.
Zestawienie wykresu 17 wskazującego na przewagę wśród wierzycieli
respondentów instytucji finansowych i wykresu 22 obrazującego istotny udział
elektronicznego nakazu zapłaty w puli tytułów wykonawczych kierowanych do
egzekucji prowadzi do wniosku, że znaczący wzrost spraw egzekucyjnych
związany jest z rozwojem usług w zakresie obrotu wierzytelnościami oraz
ułatwieniami dla wierzycieli w dochodzeniu roszczeń w postaci elektronicznego
postępowania upominawczego. Taki wniosek potwierdza także raport z badań
11
aktowych prowadzonych w Instytucie Wymiaru Sprawiedliwości w 2014 roku
poświęcony przyczynom niskiej efektywności egzekucji świadczeń
pieniężnych. Na znaczący odsetek spraw, w których wierzycielami są fundusze
sekurytyzacyjne, wskazuje także rozkład odpowiedzi przedstawiony na wykresie 23.
Wykres 23. Czy liczba spraw wszczętych w Pana/Pani kancelarii w 2013 roku przez fundusze sekurytyzacyjne oraz inne podmioty zajmujące się obrotem wierzytelnościami wynosiła:
12
3. Przyczyny przewlekłości postępowań egzekucyjnych
Wykres 24 przedstawia rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczące częstotliwości
wnoszenia skarg na czynności komornika w prowadzonych przez respondentów
postępowaniach egzekucyjnych. 69 % ankietowanych zadeklarowało, że strony
korzystają z tego środka zaskarżenia w mniej niż 1% prowadzonych przez nich
postępowań.
Wykres 24. W ilu sprawach egzekucyjnych, które toczyły się w 2013 roku w Pana/Pani kancelarii wniesiono skargę na czynności komornika (art. 767 k.p.c.)?
Rozkład odpowiedzi na pytanie 25 dotyczące stosowania środków nadzoru
judykacyjnego przez sąd na podstawie art. 759 § 2 k.p.c. w postaci zarządzeń
zmierzających do zapewnienia należytego wykonania egzekucji wskazuje na bardzo
rzadkie, a wręcz sporadyczne korzystanie przez sąd z tego rodzaju instrumentu
nadzorczego. 62 % respondentów zadeklarowało, że nie było wśród prowadzonych
przez nich spraw w 2013 roku ani jednej sprawy, w której sąd wydałby tego rodzaju
zarządzenia. 36 % wskazało, że miało to miejsce w mniej niż 1 % ogółu spraw.
Do rzadkości należy również zawieszenie postępowania egzekucyjnego przez sąd
do czasu rozpoznania skargi na czynności komornika (wykres 26). 51%
13
ankietowanych wskazało, że nie miało to miejsca w żadnej sprawie przez nich
prowadzonej, w której wniesiono skargę, a 43% zadeklarowało, że zawieszenie
postępowania egzekucyjnego dotyczyło mniej niż 10% spraw egzekucyjnych,
w których wniesiono skargi.
Powyższe dane wskazują na stosunkowo małą liczbę spraw egzekucyjnych,
które z inicjatywy stron postępowania egzekucyjnego albo na skutek działania
sądu z urzędu, objęte są nadzorem judykacyjnym.
Wykres 25. W ilu sprawach egzekucyjnych, które toczyły się w 2013 roku w Pana/Pani kancelarii sąd z urzędu wydał zarządzenia zmierzające do zapewnienia należytego wykonania egzekucji?
Wykresy 27 i 28 odnoszą się do czasu trwania postępowań sądowych
zainicjowanych skargą strony na czynności komornika. Pierwszy z nich dotyczy
skarg rozpoznawanych przez sąd, przy którym działa komornik, natomiast drugi
przez sąd właściwy według ogólnych zasad w przypadku skorzystania przez
wierzyciela z prawa wyboru komornika. Rozkłady odpowiedzi na pytania 27 i 28
prowadzą do wniosku, że szybciej skargi rozpoznawane są przez sądy, przy których
działają komornicy. Odsetek ankietowanych, którzy zadeklarowali czas rozpoznania
skargi poniżej miesiąca, a następnie od 2 do 4 miesięcy, jest wyższy w przypadku
sądów, przy których działają komornicy niż sądów właściwości ogólnej. Jest on
natomiast wyższy dla czasu rozpoznania skargi w przedziale od 4 do 6 miesięcy
14
i powyżej 6 miesięcy w przypadku sądu właściwego według ogólnych zasad
w przypadku skorzystania przez wierzyciela z prawa wyboru komornika.
Wykres 27. Ile średnio trwa rozpoznanie skargi na czynności komornika (art. 767 k.p.c.) przez sąd, przy którym Pan/Pani komornik działa?
Wykres 28. Ile średnio trwa rozpoznanie skargi na czynności komornika (art. 767 k.p.c.) przez sąd, właściwy według ogólnych zasad w przypadku skorzystania przez wierzyciela z prawa wyboru komornika?
15
Wykres 49 pokazuje korelację między czasem trwania postępowania sądowego
w przedmiocie skargi na czynności komornika a apelacją, z której wywodzili się
respondenci udzielający odpowiedzi na pytanie nr 27. Najwięcej spośród tych, którzy
wskazali, że postępowanie to trwa ponad 6 miesięcy wywodziło się z apelacji
warszawskiej (28%). Wykres 47 pokazuje korelację miedzy najkrótszym czasem
trwania postępowania sądowego (poniżej miesiąca) a apelacją, z której obszaru
pochodzili respondenci. 24% ankietowanych pochodziło z apelacji katowickiej i tyle
samo z apelacji lubelskiej.
Wykresy 29 i 30 dotyczą wpływu na czas trwania egzekucji świadczeń pieniężnych
zbiegów egzekucji sądowej i administracyjnej (art. 773 k.p.c.). Tylko 5%
ankietowanych odpowiedziało, że czas trwania postępowania sądowego
w przedmiocie zbiegu tych egzekucji wynosi mniej niż miesiąc. 39%
zadeklarowało, że mieści się on w przedziale od 2 do 4 miesięcy, 24% w przedziale
od 4 do 6 miesięcy, a 13% wskazało czas powyżej 6 miesięcy.
Wykres 30. Ile średnio trwa postępowanie sądowe w przedmiocie zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej (art. 773 k.p.c.)?
16
Wykres 31 przedstawia rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczące zbiegu egzekucji
sądowych prowadzonych przez różnych komorników przeciwko temu samemu
dłużnikowi. Z obserwacji praktyki, jak i wymiany poglądów z przedstawicielami
Krajowej Rady Komorniczej podczas prac Międzyresortowego Zespołu do Spraw
Oceny Systemu Egzekucji w Polsce wynika, że do przewlekłości egzekucji dochodzi
na etapie przekazania akt komornikowi właściwemu po wydaniu postanowienia
o przekazaniu sprawy przez komornika, który zgodnie z art. 7731 k.p.c. uznał się za
niewłaściwego do dalszego jej prowadzenia.
46% respondentów wskazało, że oczekuje od miesiąca do 3 miesięcy na przesłanie
akt przez komornika, który stwierdził swoją niewłaściwość, rozstrzygając zbieg
egzekucji sądowych, aż 38% zadeklarowało, że trwa to od 3 -6 miesięcy.
Sprawne i szybkie rozstrzygnięcie zbiegu egzekucji ma istotne znaczenie dla jej
dalszego toku. Należy wziąć pod uwagę, że komornik, który wydał postanowienie
o przekazaniu sprawy, nie podejmuje już kolejnych czynności egzekucyjnych
w sprawie z uwagi na skuteczność postanowienia o przekazaniu z chwilą podpisania
jego sentencji (art. 360 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.). Z kolei komornik, któremu
sprawa została przekazana, nie może kontynuować egzekucji, nie dysponując aktami
egzekucyjnymi, a w szczególności tytułem wykonawczym. W tej sytuacji zwlekanie
z przekazaniem akt komornikowi właściwemu prowadzi do okresów nieuzasadnionej
bezczynności w postępowaniu egzekucyjnym i może skutkować stwierdzeniem
przewlekłości postępowania w trybie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na
naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym
prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez
nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843).
17
Wykres 31. Ile średnio trwa oczekiwanie na przesłanie akt przez innego komornika w przypadku zbiegu egzekucji sądowych od daty wydania przez tego komornika postanowienia o przekazaniu sprawy?
W pytaniu 33 podano 9 przykładowych czynników, które mogą przyczyniać się do
wydłużenia czasu trwania postępowania egzekucyjnego. Najwięcej spośród
ankietowanych (31%) jako czynnik najistotniejszy wskazało zbiegi egzekucji
sądowych. 22% respondentów wymieniło trudności w ustaleniu majątku dłużnika
podlegającego egzekucji, 17% zbiegi egzekucji sądowej i administracyjnej, 11%
skargi na czynności komornika, a 9% ankietowanych brak stosownych wniosków ze
strony wierzyciela. Wykres 53 pokazuje, jak odpowiadali ankietowani prowadzący
małe, średni i duże kancelarie, a wykres 54 jak rozkładały się odpowiedzi
komorników legitymujących się odpowiednim stażem w zawodzie.
Wykres 38 przedstawia rozkład odpowiedzi na pytania o przyczyny wydłużenia czasu
trwania egzekucji z nieruchomości. Ponad połowa respondentów (55%) wskazała
na przewlekłości na etapie postępowania prowadzonego przez sąd, a połowa
z nich przyczyn tych upatruje w braku wniosków wierzyciela co do podjęcia
kolejnych czynności w egzekucji z nieruchomości.
18
Wykres 33. Który z poniżej wymienionych czynników ma zdaniem Pana/Pani największy wpływ na wydłużenie czasu trwania postępowania egzekucyjnego:
Wykres 53. Liczba spraw, które wpłynęły do kancelarii w 2013 roku a czynniki, które mają największy wpływ na wydłużenie czasu trwania postępowania egzekucyjnego
19
Wykres 54. Staż prowadzenia kancelarii a czynniki, które mają największy wpływ na wydłużenie czasu trwania postępowania egzekucyjnego
W pytaniu 39 zwrócono się do ankietowanych o wskazanie, który z wymienionych
czynników w największym stopniu przyczyniłby się do skrócenia czasu trwania
postępowań egzekucyjnych. Największy odsetek respondentów (42 %) wskazał
wprowadzenie właściwości wyłącznej komornika w sprawach egzekucyjnych.
34% wymieniło przyspieszenie postępowań sądowych w przedmiocie skarg na
czynności komornika oraz zbiegów egzekucji sądowej i administracyjnej, a
20% ograniczenie czynności komornika, które mogą być zaskarżone skargą.
Analiza odpowiedzi udzielonych na pytania: 31, 33 i 39 prowadzi do wniosku, że
negatywną konsekwencją przyznanego wierzycielowi w art. 8 ust. 5 ustawy
o komornikach sądowych i egzekucji prawa wyboru komornika są zbiegi egzekucji
sądowych prowadzonych przez różnych komorników działających z wyboru
wierzycieli stanowiące główny powód przewlekłości postępowań egzekucyjnych.
20
Wykres 39. Czy do skrócenia czasu trwania postępowań egzekucyjnych w największym stopniu przyczyniłoby się:
Wykresy 56 i 58 pokazują, którzy spośród ankietowanych wprowadzenie właściwości
wyłącznej komornika uznali za czynnik, jaki w największym stopniu przyczyniłby się
do skrócenia czasu trwania postępowań egzekucyjnych. Wykres 58 pokazuje
korelację z uwzględnieniem wieku respondentów, a wykres 56 z uwzględnieniem
wielkości prowadzonych przez nich kancelarii mierzonej wielkością rocznego wpływu
spraw. Należy podkreślić, że w tej ostatniej grupie największy odsetek
ankietowanych (61%) opowiadający się za wprowadzeniem właściwości
wyłącznej to komornicy prowadzący kancelarię przyjmujące rocznie wpływ od
1000 do 3000 spraw egzekucyjnych, a więc grupa, którą można uznać za
dominującą w środowisku komorników sądowych, która osiąga najwyższe
wskaźniki skuteczności egzekucji świadczeń pieniężnych.
21
Wykres 56. Liczba spraw, które wpłynęły do kancelarii w 2013 roku a wprowadzenie właściwości wyłącznej komornika w sprawach egzekucyjnych jako czynnik mający największy wpływ na skrócenie czasu trwania postępowań egzekucyjnych
Wykres 58. Wiek respondenta a wprowadzenie właściwości wyłącznej komornika w sprawach egzekucyjnych jako czynnik mający największy wpływ na skrócenie czasu trwania postępowań egzekucyjnych
22
4. Przyczyny niskiej skuteczności egzekucji świadczeń pieniężnych
Wykres 37 przedstawia rozkład odpowiedzi na pytanie o skuteczność egzekucji
świadczeń pieniężnych. Na pytanie o liczbę spraw zakończonych w 2013 roku
wyegzekwowaniem świadczenia w całości 50% ankietowanych wskazało przedział
od 10% do 25% ogółu spraw, a 41% przedział od 25% do 50% spraw. Średnia
skuteczność jest wyższa niż wynikająca z danych Ministerstwa Sprawiedliwości na
podstawie sprawozdań MS-Kom 23, co wynika z przewagi respondentów
reprezentujących kancelarie z wpływem do 3 tys. spraw rocznie, które charakteryzują
się najwyższym wskaźnikiem skuteczności egzekucji.
Jedną z możliwych przyczyn bezskuteczności egzekucji jest ograniczona liczba
sposobów egzekucji wskazanych przez wierzyciela, którymi komornik jest związany.
Wykres 35 dotyczy liczny spraw umorzonych z tego powodu. Największy odsetek
respondentów (41%) wskazał, że ta przyczyna bezskuteczności egzekucji
dotyczy mniej niż 5% umorzonych spraw egzekucyjnych. Jedynie 14%
zadeklarowało, że dotyczy to ponad 25% prowadzonych przez nich spraw. Wykres
55 pokazuje korelację między wielkością kancelarii (wielkość wpływu) a procentem
spraw, w których przyczyną umorzenia egzekucji była jej bezskuteczność wynikająca
z ograniczonej liczby sposobów egzekucji wskazanych przez wierzyciela.
23
Wykres 55. Liczba spraw, które wpłynęły do kancelarii w 2013 roku a procent umorzeń z powodu bezskuteczności egzekucji, które były wynikiem braku wniosków wierzyciela w zakresie możliwych sposobów egzekucji
W kolejnym pytaniu zapytano ankietowanych co najbardziej przyczyniłoby się do
zwiększenie efektywności egzekucji świadczeń pieniężnych. Spośród kilku
wskazanych potencjalnych czynników, które mogą wpływać na wzrost skuteczności
egzekucji, największy odsetek respondentów (78%) wskazał zmniejszenie kwot
wolnych od potrąceń w egzekucji z rachunku bankowego i w egzekucji
z wynagrodzenia za pracę.
Należy wyjaśnić, że w obecnym stanie prawnym kwoty wolne od zajęcia w celu
zabezpieczenia minimum egzystencji dłużnika funkcjonują w ramach kilku sposobów
egzekucji także stosowanych równolegle, tj. w egzekucji z rachunku bankowego (art.
54 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz. U. 2012, poz. 1376
ze zm., dalej jako prawo bankowe), wynagrodzenia za pracę (art. 871 k.p.),
świadczeń emerytalno-rentowych (art. 140 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Dz. U. 2013, poz.
1440 ze zm.).
Według art. 54 ust. 1 prawa bankowego środki pieniężne znajdujące się na
rachunkach oszczędnościowych, rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz
na rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych jednej osoby, niezależnie od
24
liczby zawartych umów, są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub
administracyjnego tytułu wykonawczego do wysokości trzykrotnego przeciętnego
miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłat nagród
z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za okres
bezpośrednio poprzedzający dzień wystawienia tytułu wykonawczego. W doktrynie
wyjaśnia się, że ustanowiony w przytoczonym przepisie przywilej egzekucyjny ma
zastosowanie tylko raz w ramach konkretnego zajęcia egzekucyjnego, ma zatem
charakter jednorazowy, nie zaś odnawialny. Kwota pozostaje niezmienna aż do
zwolnienia rachunku spod zajęcia i jest limitem nieodnawialnym. Jeżeli zajęcie trwa,
a uprawniony po jego dokonaniu zadysponował kwotą wolną od egzekucji, to
dokonanie następnie wpłat na ten rachunek powoduje, że cała wpłacona kwota
objęta jest już skutkami zajęcia. Jeżeli jednak w chwili zajęcia na rachunku nie było
środków albo stan środków był niższy od kwoty zwolnienia, dłużnik (posiadacz
rachunku) ma prawo do zatrzymania bądź uzupełnienia kwoty przywileju z kolejnych
wpływów na rachunek. Użyty w art. 54 ust. 1 prawa bankowego zwrot „niezależnie od
liczby zawartych umów" należy rozumieć jako ograniczenie kwoty wolnej od zajęcia
niezależnie od tego, ile rachunków oszczędnościowych dana osoba posiada
w jednym banku lub w wielu bankach. Lokowanie wkładów oszczędnościowych na
wielu rachunkach oszczędnościowych (ich rozpraszanie) nie poprawia zatem sytuacji
ich posiadacza w kontekście przywileju egzekucyjnego uregulowanego w tym
przepisie (tak też D. Rogoń [w:] Prawo bankowe. Komentarz. pod red. F. Zolla,
Zakamycze 2005, Lex/el Komentarz do art. 54).
Najwięcej kontrowersji wzbudza sytuacja, w której kwota wolna od potrąceń
w egzekucji z wynagrodzenia za pracę albo świadczenia emerytalno-rentowego
przelana na rachunek bankowy dłużnika, zostaje zajęta w ramach egzekucji
z rachunku bankowego po wykorzystaniu kwoty wolnej od zajęcia przewidzianej dla
tego sposobu egzekucji. Problem ten pojawia się także w orzecznictwie sądów
powszechnych w sprawach dotyczących odpowiedzialności odszkodowawczej
komornika. Jednolicie przyjmuje się, że w takiej sytuacji działanie komornika nie jest
bezprawne. Przedmiotem egzekucji z rachunku bankowego jest bowiem
wierzytelność, jaka przysługuje posiadaczowi rachunku wobec banku i bez znaczenia
pozostaje źródło pochodzenia wpłaconych na ten rachunek środków pieniężnych.
Umowa rachunku bankowego regulowana treścią art. 725-733 k.c. rodzi po stronie
25
banku względem posiadacza rachunku obowiązek przyjmowania i przechowywania
środków pieniężnych posiadacza rachunku oraz przeprowadzenia na jego zlecenie
rozliczeń pieniężnych. Bank może obracać czasowo wolnymi środkami pieniężnymi
zgromadzonymi na rachunku z obowiązkiem ich zwrotu w całości lub w części,
zasadniczo na każde żądanie uprawnionego posiadacza rachunku (art. 726 k.c.).
Regulacja umowy rachunku bankowego wskazuje, że mamy tutaj do czynienia nie z
kwestią własności środków pieniężnych lecz z prawem posiadacza do żądania
zwrotu środków pieniężnych w takiej samej ilości jak zgromadzone oraz
zrealizowania na jego żądanie rozliczeń bezgotówkowych. Posiadaczowi przysługuje
konkretna wierzytelność do środków zgromadzonych na jego rachunku, obejmująca
abstrakcyjne jednostki pieniężne. W przypadku skierowania egzekucji do rachunku
bankowego nie same środki pieniężne wprost, ale ta wierzytelność posiadacza
rachunku podlega zajęciu, co oznacza, że w uprawnienia posiadacza rachunku
wchodzi egzekwujący wierzyciel, który na skutek zajęcia wierzytelności uzyskuje
możliwość wykonywania uprawnień przysługujących posiadaczowi rachunku
bankowego (art. 888 w zw. z art. 893 k.p.c.). Równocześnie wypłaty z rachunku nie
mogą być dokonywane bez zgody organu egzekucyjnego do wysokości zajętej
wierzytelności, podlegają przekazaniu na pokrycie należności dłużnika (art. 889 pkt 1
k.p.c.), co oznacza, że uprawnienia posiadacza rachunku podlegają w tym zakresie
ograniczeniom (tak też Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 27 września 2007
r., V ACa 359/07, Biul.SAKa 2008/1/23 oraz Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku
z dnia 3 października 2014 r. I ACa 409/14, niepubl.). W konsekwencji w obecnym
stanie prawnym dopuszczalne jest prowadzenie egzekucji z wierzytelności
posiadacza rachunku bankowego, niezależnie od zdarzenia faktycznego lub
prawnego, które legło u podstaw przelewu określonych środków pieniężnych na
rachunek bankowy. W tej sytuacji nawet wolna od potrąceń część zajętego
świadczenia emerytalno-rentowego lub wynagrodzenia za pracę po przelaniu na
rachunek bankowy dłużnika podlega egzekucji.
W praktyce komornicy zwalniają spod zajęcia kwoty przelewane na rachunek
bankowy dłużnika, a pochodzące z sum wolnych od potrąceń w ramach innych
sposób egzekucji albo stanowiące świadczenia niepodlegające egzekucji na
podstawie art. 831 k.p.c. po udokumentowaniu przez dłużnika źródła pochodzenia
tych środków. Przybiera to postać postanowienia o umorzeniu egzekucji z rachunku
26
bankowego w zakresie konkretnego świadczenia przelewanego na ten rachunek.
Nierzadko jednak takie działania komorników są przedmiotem skarg wnoszonych
przez wierzycieli, w szczególności zajmujących się w skali masowej egzekwowaniem
nabytych wierzytelności. Zarzucają oni naruszenie przepisów warunkujących
umorzenie postępowania egzekucyjnego od wniosku wierzyciela (art. 825 pkt 1
k.p.c.).
O doniosłości przedstawionego problemu dla praktyki sądowej świadczy pytanie
prawne skierowane do Sądu Najwyższego, w którym Sąd Okręgowy w Radomiu
przedstawił do rozstrzygnięcia problem, czy zajęcie wierzytelności z rachunku
bankowego dokonane przez organ egzekucyjny w trybie art. 889 § 1 k.p.c. jest
skuteczne w odniesieniu do zgromadzonych na tym rachunku środków
niepodlegających egzekucji z mocy art. 831 § 1 pkt 2a k.p.c. Wyjaśniając wątpliwości
na tle wykładni przytoczonych przepisów, Sąd ten wskazał na różnice pomiędzy
zwolnieniem spod zajęcia na podstawie art. 54 ust. 1 prawa bankowego
i zwolnieniem spod egzekucji (art. 831 k.p.c.). W tym pierwszym przypadku podjęcie
przez posiadacza środków z rachunku nie wyłącza następnie ich zajęcia przez
komornika na zasadach egzekucji z ruchomości. Zdaniem Sądu Okręgowego
w Radomiu przewidziane w art. 831 § 1 pkt 2a k.p.c. wyłączenie spod egzekucji
powinno odnosić szerszy skutek niż wyłączenie spod zajęcia. Wyłączenie spod
egzekucji nie zawęża wyłączeń do określonych sposobów egzekucji. Zakaz
prowadzenia egzekucji (art. 831 § 1 pkt 2a i § 2 k.p.c.) obejmuje też rachunek
bankowy dłużnika, na który te środki zostały wpłacone. Ograniczenie to jest szersze
niż uregulowanie ujęte w art. 889 i 890 k.p.c. Dotyczy ono niedopuszczalności
prowadzenia egzekucji, która byłaby skierowana do jakichkolwiek składników
majątku dłużnika wskazanych w art. 831 § 1 pkt 2a i § 2 k.p.c. bez względu na
sposób egzekucji. Na to wpływa również okoliczność, że wypłata środków należnych
z tytułu dofinansowania i obrót tymi środkami są możliwe jedynie przez rachunki
bankowe dłużnika.
W uchwale podjętej 26 lutego 2015 roku (III CZP 104/14, www.sn.pl) Sąd Najwyższy
przyjął, że zajęcie rachunku bankowego nie może obejmować środków, o których
mowa w art. 831 § 1 pkt 2a k.p.c., chyba że egzekwowana wierzytelność powstała
w związku z realizacją projektu, na który te środki były przeznaczone. Powyższe
stanowisko ma doniosłe znaczenie dla praktyki i powinno znaleźć zastosowanie do
27
wszystkich świadczeń wskazanych w art. 831 k.p.c., które nie podlegają egzekucji.
Należy zwrócić uwagę, że zakłada ono potrzebę dokonania przez dłużnika zajętej
wierzytelności (bank) analizy źródeł pochodzenia środków wpłacanych na rachunek
bankowy dłużnika tak, aby nie doszło do zajęcia świadczeń objętych wyłączeniem
spod egzekucji na podstawie art. 831 k.p.c.
Zasygnalizowane problemy dotyczące przywilejów egzekucyjnych w poszczególnych
sposobach egzekucji, a w szczególności ich zbiegu w sytuacji równoległego
stosowania kilku sposobów, w ramach których przewidziano kwoty wolne od zajęcia,
jak i stanowisko komorników, którzy wzięli udział w ankiecie, uzasadniają podjęcie
prac legislacyjnych mających na celu kompleksowe uregulowanie tego zagadnienia.
Wykres 40. Czy do zwiększenia efektywności egzekucji sądowej najbardziej przyczyniłoby się:
28
Wykres 59. Liczba spraw, które wpłynęły do kancelarii w 2013 roku a odstąpienie od zasady związania organu egzekucyjnego wnioskiem wierzyciela w zakresie wskazanych w nim sposobów egzekucji jako czynnik najbardziej przyczyniający się do zwiększenia efektywności egzekucji sądowej
29
Podsumowanie
5.1. W przeprowadzonym badaniu ankietowym najliczniej była
reprezentowana grupa małych i średnich kancelarii, w przypadku
których roczny wpływ nie przekraczał 3 tys. spraw (79%
ankietowanych). Wśród respondentów dominowały osoby z wyższym
wykształceniem (82%) w wieku od 30 do 50 lat (70%), pełniące funkcje
komorników sądowych nie dłużej niż 10 lat (75%). 63% komorników
spośród ankietowanych w ciągu 2 ostatnich lat było zmuszonych
z przyczyn ekonomicznych do redukcji zatrudnienia w swoich
kancelariach. Największy odsetek komorników, którzy zmuszeni byli
w ciągu ostatnich dwóch lat zmniejszyć zatrudnienie, dotyczy
kancelarii, których roczny wpływ mieści się w przedziale od 1000 do
3 000 spraw (57%). Zestawienie powyższych danych wskazuje, że
kancelarie małe i średnie, funkcjonujące od kilku lat, zatrudniające po
kilkanaście osób, borykają się z problemami ekonomicznymi i to
właśnie mogło stanowić potencjalną przyczynę ich zainteresowania
udziałem w badaniu ankietowym. Należy wyjaśnić, że z danych
statystycznych Ministerstwa Sprawiedliwości MS-Kom 23 za rok 2013
wynika, że kancelarie z wpływem do 2 tys. spraw rocznie stanowiły 509
spośród 1236 funkcjonujących na koniec 2013 roku, tj. 41%,
a kancelarii z wpływem od 2001 do 5000 spraw rocznie było 577, tj.
46% ogółu. Oznacza to, że dominująca wśród respondentów grupa
stanowi próbę reprezentatywną dla środowiska komorników, co
pozwala na stwierdzenie, że identyfikowane przez ankietowanych
problemy mają charakter powszechny i są udziałem zdecydowanej
większości tego środowiska.
5.2. Uzyskane na podstawie ankiety wyniki w zakresie pytań dotyczących
charakteru spraw egzekucyjnych prowadzonych przez respondentów,
a w szczególności rodzaju tytułu wykonawczego stanowiącego
podstawę egzekucji, charakterystyki wierzycieli egzekwujących oraz
dłużników pozwalają na sformułowanie następujących wniosków. Po
30
pierwsze, w puli wierzytelności skierowanych do egzekucji znaczącą
liczbę stanowią świadczenia pieniężne egzekwowane na podstawie
zaopatrzonego w klauzulę wykonalności elektronicznego nakazu
zapłaty. Po drugie, dominującą grupą wierzycieli są instytucje
finansowe, a w grupie dłużników przeważają osoby fizyczne, co
pozwala na postawienie tezy, że znaczący wzrost spraw egzekucyjnych
związany jest z rozwojem usług w zakresie obrotu wierzytelnościami
oraz ułatwieniami dla wierzycieli w dochodzeniu roszczeń w postaci
elektronicznego postępowania upominawczego. Taki wniosek
potwierdza także raport z badań aktowych prowadzonych w Instytucie
Wymiaru Sprawiedliwości w 2014 roku poświęcony przyczynom niskiej
efektywności egzekucji świadczeń pieniężnych (por. A. Antkiewicz,
K. Kazimierczak, Z. Woźniak „Przyczyny niskiej skuteczności egzekucji
sądowej w Polsce” Instytut Wymiaru Sprawiedliwości 2014).
5.3. Rozkład odpowiedzi na pytania dotyczące częstotliwości stosowania
przez sąd instrumentów nadzoru judykacyjnego nad działalnością
komorników sądów wskazuje na stosunkowo małą liczbę spraw
o egzekucję świadczeń pieniężnych, które z inicjatywy stron
postępowania egzekucyjnego albo na skutek działania sądu z urzędu,
objęte są takim nadzorem. O małej efektywności nadzoru
judykacyjnego świadczy także przeciętny czas trwania postępowania
sądowego zainicjowanego skargą na czynności komornika. 55%
ankietowanych wskazało, że rozpoznanie skargi na czynności
komornika przez sąd, przy którym działa komornika trwa od 2 do 6
miesięcy, a 63% respondentów taki czas trwania postępowania podało
w przypadku sądu właściwego według ogólnych zasad, jeżeli wierzyciel
skorzystał z prawa wyboru komornika. Takie dane wskazują, że skarga
na czynności komornika może na kilka miesięcy zablokować
postępowanie egzekucyjne, co potwierdza rozkład odpowiedzi na
pytanie 39, w którym przyspieszenie postępowań sądowych
w przedmiocie skargi na czynności komornika zostało wymienione jako
drugi w kolejności czynnik, który mógłby przyczynić się do usprawnienia
egzekucji świadczeń pieniężnych. Z drugiej strony w sytuacjach, kiedy
31
konieczna jest szybka interwencja sądu, ten środek zaskarżenia nie
zdaje egzaminu, ponieważ przed podjęciem decyzji o zawieszeniu
postępowania egzekucyjnego od skarżącego wymaga się uiszczenia
opłaty od skargi oraz dopełnienia wymagań formalnych (art. 767 § 3
k.p.c.), które nie są zrozumiałe dla stron w większości
niereprezentowanych przez zawodowych pełnomocników. Taki wniosek
potwierdzają również badania aktowe przeprowadzone w 2014 roku w
Instytucie Wymiaru Sprawiedliwości poświęcone skardze na czynności
komornika (por. D. Olczak-Dąbrowska „Skarga na czynności komornika
– efektywny instrument nadzoru judykacyjnego nad czynnościami
komorników sądowych czy sposób blokowania egzekucji przez
dłużników?” Instytut Wymiaru Sprawiedliwości 2014).
5.4. Najistotniejszą i wskazywaną przez większość respondentów przyczyną
przewlekłości postępowań egzekucyjnych są zbiegi egzekucji
sądowych stanowiące negatywną konsekwencje przyznanego
wierzycielowi w art. 8 ust. 5 ustawy o komornikach sądowych
i egzekucji prawa wyboru komornika. Za niepokojące należy uznać
zachowania komorników, którzy informowani przez strony albo osoby
trzecie (np. dłużników zajętych wierzytelności) o zbiegu egzekucji
sądowych zwlekają z wydaniem postanowienia o przekazaniu sprawy
komornikowi właściwemu, a następnie przez kilka kolejnych miesięcy
zwlekają z przesłaniem akt. Prowadzi to do wielomiesięcznych okresów
bezczynności w postępowaniu egzekucyjnym, ponieważ komornik,
który stwierdził swoją niewłaściwość, nie podejmuje żadnych czynności
egzekucyjnych, a ten, który jest właściwy, nie może ich podjąć,
ponieważ oczekuje na akta. 46% respondentów wskazało, że oczekuje
od miesiąca do 3 miesięcy na przesłanie akt przez komornika, który
stwierdził swoją niewłaściwość, rozstrzygając zbieg egzekucji
sądowych, aż 38% zadeklarowało, że trwa to od 3 do6 miesięcy.
Sprawne i szybkie rozstrzygnięcie zbiegu egzekucji ma istotne
znaczenie dla jej dalszego toku. Oczekiwanie na zwrotne
poświadczenia odbioru odpisów postanowienia o przekazaniu sprawy
nie uzasadnia odmowy niezwłocznego przekazania akt komornikowi
32
właściwemu. Należy podkreślić, że skarga na postanowienie komornika
o przekazaniu sprawy nie wstrzymuje wykonania postanowienia, chyba
że na wniosek skarżącego sąd uznał za celowe zawieszenie
postępowania egzekucyjnego do czasu prawomocnego rozpoznania
skargi (art. 821 § 1 k.p.c.).
5.5. W przeprowadzonym badaniu ankietowym zaskakujący okazał się
rozkład odpowiedzi na pytanie 39 o podanie czynnika, który
w największym stopniu przyczyniłby się do skrócenia czasu trwania
postępowań egzekucyjnych. 42% ankietowanych opowiedziało się za
wprowadzeniem właściwości wyłącznej komornika w sprawach
egzekucyjnych. Największy odsetek ankietowanych (61%)
opowiadający się za wprowadzeniem właściwości wyłącznej, to
komornicy prowadzący kancelarie przyjmujące rocznie wpływ od 1000
do 3000 spraw egzekucyjnych, a więc grupa, którą można uznać za
dominującą w środowisku komorników sądowych, która osiąga
najwyższe wskaźniki skuteczności egzekucji świadczeń pieniężnych.
Postulat ograniczenia prawa wyboru komornika do obszaru apelacji
został również przedstawiony w raporcie z badań aktowych
poświęconych przyczynom niskiej skuteczności egzekucji świadczeń
pieniężnych, które zostały przeprowadzone w Instytucie w 2014 roku
(por. A. Antkiewicz, K. Kazimierczak, Z Woźniak: „Przyczyny niskiej
skuteczności egzekucji sądowej w Polsce”, Instytut Wymiaru
Sprawiedliwości 2014). Do takich wniosków prowadzą także analizy
prawnoporównawcze poświęcone zagadnieniom systemu organów
egzekucyjnych ze szczególnym uwzględnieniem statusu komornika
sądowego w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Belgii i Francji (por. np.
A. Okońska, „System organów egzekucyjnych w Niemczech. |Zasady
pobierania i wysokość opłat egzekucyjnych oraz środki zaskarżenia
w postępowaniu egzekucyjnym w Niemczech”, Instytut Wymiaru
Sprawiedliwości 2014 oraz E. Szczepanik, „System organów
egzekucyjnych we Francji. |Zasady pobierania i wysokość opłat
egzekucyjnych oraz środki zaskarżenia w postępowaniu egzekucyjnym
we Francji”, Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości 2014).
33
5.6. Za inspirujące do wdrożenia prac legislacyjnych należy uznać opinie
ankietowanych w zakresie czynników, które mogłyby przyczynić się do
zwiększenia efektywności egzekucji świadczeń pieniężnych. Spośród
kliku wskazanych potencjalnych czynników, które mogą wpływać na
wzrost skuteczności egzekucji, największy odsetek respondentów
(78%) wskazał zmniejszenie kwot wolnych od potrąceń w egzekucji
z rachunku bankowego i w egzekucji z wynagrodzenia za pracę.
Zasygnalizowane w niniejszym opracowaniu problemy dotyczące
przywilejów egzekucyjnych w poszczególnych sposobach egzekucji,
a w szczególności ich zbiegu w sytuacji równoległego stosowania kilku
sposobów, w ramach których przewidziano kwoty wolne od zajęcia, jak
i stanowisko komorników, którzy wzięli udział w ankiecie, uzasadniają
podjęcie prac legislacyjnych mających na celu kompleksowe
uregulowanie tego zagadnienia.