Een kritische analyse van het gebruik van bodycams door politiediensten.

Masterproef neergelegd tot het behalen van

de graad van Master in de Criminologische Wetenschappen

door 01313132 Hoste Jules

Academiejaar 2018-2019

Promotor : Commissaris :

Prof. Dr. Hardyns Wim Feys Yinthe

II

VOORWOORD

Voorafgaand aan deze masterproef zou ik graag kort de tijd nemen om enkele personen te

bedanken. Hun hulp, begeleiding en motiverende woorden hebben me doorheen deze zware,

maar vooral leerrijke periode geholpen.

In de eerste plaats wil ik mijn promotor, Prof. Dr. Wim Hardyns, bedanken voor de

begeleiding en aanbevelingen gedurende het schrijven van deze thesis. Alsook wil ik hem

bedanken voor het vertrouwen dat ik kreeg waardoor ik zo veel mogelijk zelfstandig te werk

kon gaan. Daarnaast wil ik ook de tweede lezer, Yinthe Feys, bedanken om de tijd te nemen

om kritisch mijn scriptie te evalueren.

Ten tweede zou ik graag volgende politiezones (hierna: PZ) in de bloemetjes zetten: PZ

Lokeren, PZ Gent, PZ Bredene - De Haan & PZ Westkust. Deze politiezones zijn ingegaan op

mijn verzoek om deel te nemen aan mijn onderzoek, alsook wil ik hen bedanken om andere

politiezones aan te moedigen om technologische vernieuwingen door te voeren in hun korps.

Vervolgens wil ik een kort dankwoordje richten aan alle respondenten die massaal hebben

deelgenomen aan mijn survey.

Tot slot wil ik mijn vrienden, kotgenoten en familie bedanken. Zij hebben me door dik en dun

gesteund tijdens dit leerproces dat mij bloed, zweet en tranen heeft gekost.

Bedankt aan allen om de tocht naar het behalen van het diploma Criminologische

Wetenschappen enigszins te verlichten!

III

IV

INHOUDSTABEL

VOORWOORD III

INHOUDSTABEL V

LIJST VAN FIGUREN EN TABELLEN XII

LIJST VAN GEBRUIKTE AFKORTINGEN XIV

INLEIDING 1

De motivatie voor de keuze van het onderwerp 1

Relevantie onderwerp 2

De probleemstelling 4

Methodologie 7

De eventuele beperkingen van de masterproef 9

De hoofdlijnen van de verschillende hoofdstukken 10

DEEL 1: LITERATUURSTUDIE 13

HOOFDSTUK 1: ‘BODY-WORN’ CAMERA’s 13

1. Inleiding 13

2. Belang van innovatie door het politiewezen 14

2.1 Evoluerende maatschappij 14

2.2 Mondige samenleving 15

2.3 Internationale technologische innovatie 15

3. Bodycams binnen het politielandschap 17

3.1 Theoretische omschrijving 17

3.2 Geschiedenis 20

3.3 Soorten BWC’s 22

V

3.4 Internationale studies over bodycamgebruik door de politie 26

3.4.1 Belang van de context 27

3.4.1.1 De plaats 27

3.4.1.2 De wetgeving 29

3.4.1.3 Technologische context 30

3.4.2 Verenigde Staten 31

3.4.2.1 Rialto PD-project (Californië) 31

3.4.2.2 Mesa PD-project (Arizona) 32

3.4.2.3 Metropolitan PD-project (Washington D.C.) 33

3.4.3 Verenigd Koninkrijk 34

3.4.3.1 Plymouth Head Camera-project 35

3.4.3.2 Essex 36

3.4.4 Canada: Victoria PD-project 37

3.4.5 Nederland: Politie Amsterdam-project 38

3.4.6 Conclusie internationale studies 38

3.5 Nationale proefprojecten 39

3.6 Voordelen bodycams 42

3.6.1 Inleiding 42

3.6.2 Stijging transparantie en legitimiteit politie 43

3.6.3 Verbetering gedrag, zowel bij politie als bij burgers 44

3.6.3.1 Politiegedrag 45

3.6.3.2 Burgergedrag 46

3.6.4 Betere bewijskracht 48

3.6.4.1 Rechtszaken 48

VI

3.6.4.2 Burgerklachten 50

3.6.5 Didactisch materiaal 51

3.6.6 Besluit over de voordelen 52

3.7 Nadelen bodycams 53

3.7.1 Inleiding 53

3.7.2 Bezorgdheden omtrent burgerprivacy 53

3.7.3 Bezorgdheden omtrent de privacy van de politieagent 55

3.7.4 Bezorgdheden omtrent de gezondheid en de veiligheid van de

agent 56

3.7.5 Nood aan investeringen 57

3.7.5.1 Opleiding 57

3.7.5.2 Beleid 57

3.7.5.3 Hardware, software & opslagcapaciteit 59

3.7.6 Besluit over de nadelen 61

4. Relevante criminologische theorieën 62

4.1 Inleiding 62

4.2 Routine activiteiten theorie 62

4.3 Rationele keuze theorie 64

4.4 Deterrence theorie 65

4.5 Besluit 67

5. Conclusie 67

HOOFDSTUK 2: RELEVANTE WETGEVING 69

1. Inleiding 69

2. Politiewetten 70

VII

2.1 Inleiding 70

2.2 Geïntegreerde politie 70

2.3 Wet op het politieambt 71

3. Camerawet 75

4. Privacywet 77

4.1 Inleiding 77

4.2 Finaliteitsbeginsel, proportionaliteitsbeginsel & transparantie-

beginsel 78

4.3 Andere wetsartikelen 79

5. Conclusie 80

DEEL 2: EMPIRISCH ONDERZOEK 83

HOOFDSTUK 3: METHODOLOGIE 83

1. Inleiding 83

2. Kwantitatief luik: online survey 83

2.1 Onderzoeksmethode 83

2.2 Steekproef 84

2.3 Opstellen online survey 85

2.4 Data-analyse 86

2.5 Beperkingen 87

3. Kwalitatief luik: half-gestructureerde interviews 88

3.1 Onderzoeksmethode 88

3.2 Steekproef 89

3.3 Data-verzameling 91

3.4 Data-analyse 92

VIII

3.5 Beperkingen 93

4. Besluit 94

HOOFDSTUK 4: RESULTATEN 95

1. Inleiding 95

2. Kwantitatief luik: online survey 96

2.1 Inleiding 96

2.2 Demografische gegevens 96

2.2.1 Geslacht 96

2.2.2 Leeftijdscategorie 97

2.3 Kennis omtrent bodycamgebruik door de Belgische politie 98

2.4 Ervaringen met politiebodycams tijdens politieinterventies 100

2.5 Aanvaardbaar gebruik van politiebodycams 101

2.5.1 In het kader van een grote volkstoeloop 101

2.5.2 Woord tegen woord discussies vermijden 103

2.5.3 De politie mag altijd gebruik maken van bodycams 104

2.5.4 Besluit 105

2.6 Mening omtrent verschillende innovatieve technologieën 106

2.6.1 Camera’s in de publieke ruimte die regelovertredend gedrag van

mensen analyseren 106

2.6.2 Camera’s in de publieke ruimte met gezichtsherkenning 106

2.6.3 Politiebodycams 107

2.6.4 Politiedrones 108

2.6.5 Biometrie (bv. vingerafdrukken) in paspoorten 108

2.6.6 Biometrie bij grenscontroles 108

IX

2.6.7 Besluit 109

2.7 Privacy en de bescherming van persoonlijke informatie 110

2.8 Bodycamgebruik door de politie – mogelijke ervaringen 112

2.8.1 Extra controlemiddel op de politie 112

2.8.2 Inbreuk op privacy 112

2.8.3 Controle van de staat op de burger 113

2.8.4 Besluit 114

2.9 Algemeen besluit over kwantitatief luik 114

3. Kwalitatief luik: half-gestructureerde interviews 118

3.1 Inleiding 118

3.2 Redenen voor gebruik van bodycams 118

3.3 Lokale versus federale politie 120

3.4 Type bodycam 121

3.4.1 Merk en draagwijze 121

3.4.2 Pre-event video buffer 123

3.5 Wanneer maakt men gebruik van bodycams 125

3.6 Voordelen 127

3.6.1 Minder fysiek en verbaal geweld tegen politie 127

3.6.2 Politieambtenaar gaat zich meer conform de regels gedragen 128

3.6.3 Betere processen-verbaal 129

3.6.4 Bewijsmateriaal 129

3.6.5 Transparantie en legitimiteit politie stijgt 130

3.6.6 Didactisch materiaal politiescholen 130

3.6.7 Andere voordelen 131

X

3.7 Nadelen 132

3.7.1 Escalerend in plaats van de-escalerend effect 132

3.7.2 Controlemiddel op de politie 132

3.7.3 Kostprijs 133

3.7.4 Opleiding omtrent bodycams 134

3.7.5 Inbreuk op privacy van bevolking 134

3.7.6 Perspective bias 135

3.8 Voor- of tegenstander 136

3.9 Opportuniteiten nieuwe camerawet 136

3.10 Algemeen besluit over kwalitatief luik 137

CONCLUSIE EN DISCUSSIE 141

BIBLIOGRAFIE 148

BIJLAGEN I

BIJLAGE 1: Online survey vragenlijst I

BIJLAGE 2: Topiclijst half-gestructureerde interviews VII

BIJLAGE 3: Ingescande informed consent-formulieren IX

BIJLAGE 4: Transcripties half-gestructureerde interviews (CD-rom) XIII

XI

LIJST VAN FIGUREN EN TABELLEN

FIGUREN

FIGUUR 1: Zepcam T2 bodycam, PZ Bredene – De Haan

FIGUUR 2: GoPro bodycam, Nederlandse politie & PZ Bredene – De Haan

FIGUUR 3: VidMic, PZ Lokeren

FIGUUR 4: Transcend DrivePro Body 10, Belgische politie

FIGUUR 5: Axon bodycam, PZ Gent

FIGUUR 6: Reveal D Series, Duitse politie & PZ Westkust

TABELLEN

TABEL 1: Prevalentie van technologieën die gebruikt worden door de respondenten

TABEL 2: Vereisten bodycam gebruikt door veiligheidsdiensten

TABEL 3: Beleidsvereisten regeling bodycamgebruik

TABEL 4: Overzicht van de geïnterviewde respondenten

TABEL 5: Geslacht van de respondenten

TABEL 6: Leeftijdscategorie van de respondenten

TABEL 7: Kennis omtrent bodycamgebruik door de Belgische politie

TABEL 8: Ervaringen van de respondenten met politiebodycams

TABEL 9: De mate waarin de politie mag gebruik maken van bodycams tijdens een grote

volkstoeloop (bv. protestacties of voetbalmatchen)

TABEL 10: De mate waarin de politie mag gebruik maken van bodycams tijdens interventies

om nadien woord tegen woord discussies te vermijden

XII

TABEL 11: De mate waarin de politie altijd gebruik mag maken van bodycams, ongeacht de

situatie

TABEL 12: Mening van de respondenten omtrent verschillende innovatieve technologieën

(deel 1)

TABEL 13: Mening van de respondenten omtrent verschillende innovatieve technologieën

(deel 2)

TABEL 14: Mate waarin de respondent privacy en de bescherming van persoonlijke

informatie belangrijk vindt

TABEL 15: In welke mate gaat de respondent akkoord met volgende stellingen

XIII

LIJST VAN GEBRUIKTE AFKORTINGEN

ACLU: American Civil Liberties Union

ANPR: Automatic Number Plate Recognition / Nummerplaatherkennings-

camera

Art.: Artikel

BWC: Body-worn camera

BWV: Body-worn video

Camerawet: Wet van 21 maart 2007 tot regeling van de plaatsing en het gebruik van

bewakingscamera’s

CCTV: Closed-circuit television

Dashcam: Dashboard camera

EVRM: Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens

GDPR: General Data Protection Regulation / de Verordening (EU) 2016/679

van het Europees Parlement en de Raad van 27 april 2016 betreffende

de bescherming van natuurlijke personen in verband met de verwerking

van persoonsgegevens en betreffende het vrije verkeer van die gegevens

en tot intrekking van de Richtlijn 95/46/EG

MPD: Metropolitan Police Department of the District of Columbia,

Washington DC

NIJ SSBT CoE: National Institute of Justice - Sensor, Surveillance and Biometric

Technologies Center of Excellence

OVC: On-officer video camera

PAS: Public Attitude Survey

XIV

PBMC: Police body-mounted camera

PD: Police Department

Privacywet: Wet van 30 juli 2018 betreffende de bescherming van natuurlijke

personen met betrekking tot de verwerking van persoonsgegevens

PZ: Politiezone

RAT: Routine Activiteiten Theorie / ‘Routine Activity Theory’

RCT: Rationele Keuze Theorie / ‘Rational Choice Theory’

SYPOL.be: Syndicaat van de Belgische politie

V.S.: Verenigde Staten

VSOA politie: Vrij Syndicaat voor het Openbaar Ambt

WGP: Wet van 7 december 1998 tot organisatie van een geïntegreerde

politiedienst, gestructureerd op twee niveaus

WPA: Wet van 5 augustus 1992 op het politieambt

XV

INLEIDING

DE MOTIVATIE VOOR DE KEUZE VAN HET ONDERWERP

De laatste jaren is het gebruik van ‘Body-worn’ camera’s (hierna: BWC’s of bodycams) door

de Belgische politie steeds meer op het toneel verschenen (infra: Relevantie onderwerp).

Hierdoor is de bodycam een zeer actueel fenomeen dat onderwerp kan uitmaken van

criminologisch onderzoek.

Door de interesse in nieuwe technologieën om criminaliteit aan te pakken en mijn

bachelorproef over drones vond ik het dan ook logisch om ook mijn masterproef hierover te

schrijven ter behaling van het diploma in de criminologische wetenschappen. Er spelen zich

namelijk voortdurend veranderingen af in de maatschappij waardoor ook verschillende

criminaliteitsvormen evolueren. De efficiëntie van de traditionele methoden om deze

nieuwere vormen (bv. cybercrime) aan te pakken moet bijgevolg in vraag worden gesteld.

Vandaar dat het belangrijk is voor de politie om innovatief en creatief na te denken over de

aanpak van deze veiligheidsproblemen. Dit kan met behulp van nieuwe technologieën (Easton

& Van den Borre, 2016). Daarnaast kunnen we een groeiende mondigheid van de brede

samenleving vaststellen waardoor politiediensten steeds meer verantwoording over het

geleverde werk moeten afleggen (Terpstra, Duchatelet, Janssens, Van Ryckeghem &

Versteegh, 2015). Deze groeiende mondigheid heeft als gevolg dat er steeds meer woord

tegen woord discussies ontstaan tussen burgers en politiediensten. Prof. Dr. Brice De Ruyver

argumenteerde in een interview op Radio 1 (2017) dat bodycams in die zin gezien kunnen

worden als oplossing hiervoor aangezien er beeld- en audio-opnames gemaakt worden die

kunnen dienen als bewijsmateriaal.

1

Hierdoor kunnen deze woord tegen woord discussies in de toekomst vermeden worden.

Daarnaast heb ik ook de ambitie om later toe te treden tot het politiekorps waardoor ik de

koppeling heb gemaakt tussen deze relatief nieuwe technologie en de politie. Ten slotte vond

ik het interessant om mijn scriptie te schrijven hieromtrent aangezien sinds 25 mei 2018 de

nieuwe camerawetgeving in werking is getreden, waardoor er eindelijk een wettelijk kader

werd gecreëerd dat het gebruik van politiebodycams regelt.

RELEVANTIE ONDERWERP

Ten eerste wil ik aandacht besteden aan de wetenschappelijke relevantie van deze scriptie.

Gezien het feit dat bodycams nog maar recentelijk bezig zijn aan hun opmars in de

politiesector, zijn er in de wetenschappelijke wereld nog heel wat onbeantwoorde vragen over

de effectiviteit hieromtrent (Pelfrey & Keener, 2016; Newell, 2016). De laatsgenoemde

auteurs zijn van mening dat er nood is aan meer empirisch onderzoek naar de percepties m.b.t.

bodycams aangezien dit soort onderzoek de reeds verzamelde kwantitatieve kennis in een

bredere context plaatst (Steenbeke, 2017). Uit de literatuurstudie zal blijken dat er grotendeels

kwantitatieve gegevens verzameld zijn, dit vooral aan de hand van experimenten en surveys

(Lum, Koper, Merola, Scherer & Reioux, 2015). Er is daarnaast ook nood aan kwalitatieve

wetenschappelijke kennis m.b.t. het gebruik van bodycams door de politiediensten. Door

kwalitatief onderzoek uit te voeren, zal gestreven worden naar diepgang want dit soort

onderzoek schenkt aandacht voor het perspectief van de respondenten, wat niet steeds kan

bereikt worden door een kwantitatieve meting (Roose & Meuleman, 2014).

2

Het perspectief van de respondenten van de uitgevoerde interviews is in het kader van deze

scriptie van belang, aangezien op deze manier de praktijkervaringen die de respondenten

reeds hebben met de bodycams worden weergegeven. Door aandacht te besteden aan hun

perspectief kan men eerst en vooral de voor- en nadelen van het bodycamgebruik beter

weergeven. Ten tweede kan men een beter beeld scheppen van hoe burgers deze BWC’s

ervaren. Ten derde kan men pijnpunten weergeven waardoor er een aanzet wordt gegeven tot

verbeteringen. Dit onderzoek zou een bijdrage kunnen leveren aan de oplossing van dit hiaat

aangezien ik mijn scriptie zal onderbouwen aan de hand van kwalitatieve half-gestructureerde

interviews. Op deze manier zal ik komen tot een evaluatieve analyse van het gebruik van

bodycams door de politie.

Ten tweede wil ik aantonen dat deze scriptie ook maatschappelijk relevant is en dat het

bijgevolg ook nuttig kan zijn voor de bredere samenleving. Er zal namelijk in het empirisch

onderzoek aandacht besteed worden aan de privacyproblematiek die onlosmakelijk verbonden

is met het gebruik van bodycams. Tegenstanders kunnen bodycams namelijk zien als een

volgende stap in de neerwaartse spiraal van controle- en surveillancemiddelen op de

maatschappij (Lippert & Newell, 2016). Gezien het feit dat de nieuwe camerawet reeds in

werking is getreden, zullen beelden gemaakt kunnen worden bij een interventie op

privéterrein waardoor de betrokken burgers dit kunnen ervaren als een grote inbreuk op hun

privacy (Simmons, 2015).

Ten slotte wil ik aantonen dat deze masterproef ook relevant is voor de praktijk. Zoals reeds

eerder vermeld begint de Belgische politie sinds enkele jaren steeds meer gebruik te maken

van bodycams.

3

Dit zal aangetoond worden aan de hand van een uiteenzetting van actuele

praktijkvoorbeelden. Bijgevolg zal de bodycam nog veel aandacht krijgen in de toekomst. Dit

onderzoek zal kennis verschaffen aan de verschillende politiediensten over hoe men het best

zou omgaan met bodycams, hoe politieagenten deze bodycams ervaren en welke mogelijke

aanbevelingen er kunnen geformuleerd worden naar de toekomst toe. Deze scriptie zou

bijgevolg kunnen dienen als een katalysator waardoor andere politiezones aangemoedigd of

ontmoedigd kunnen worden om dergelijke bodycams al dan niet in te voeren in hun korps.

Daarnaast is dit onderzoek interessant voor politiediensten zelf aangezien bodycams een

oplossing kunnen bieden voor woord tegen woord situaties (supra: De motivatie voor de

keuze van het onderwerp). Bovendien kan volgens Prof. Dr. Brice De Ruyver (Radio 1, 2017)

het beeldmateriaal dat geleverd wordt door de bodycams, heel wat nuttig didactisch materiaal

opleveren voor het gebruik in politiescholen.

DE PROBLEEMSTELLING

Tot voor kort was er een afwezigheid van een wettelijk kader dat het gebruik van bodycams

door de politie regelt. Toch waren er een aantal politiezones die reeds gebruik maakten van dit

instrument, bv. de PZ Westkust, de PZ Lokeren, het drugsondersteuningsteam van de PZ

Antwerpen, de PZ Mechelen-Willebroek, de PZ Namen & de PZ

Arlon/Attert/Habay/Martelange (Van De Putte, 2014; Burton, 2017; Poncelet, 2016;

Datapanik, 2017; VSOA Politie, 2016; Paelinck, 2018).

Echter blijkt uit telefonische contacten en de afgenomen interviews dat er slechts in beperkte

mate gebruik wordt gemaakt van de bodycams en dat in sommige gevallen het gebruik ervan

zelf volledig in onbruik is geraakt.

4

Daarnaast zijn er d.m.v. de wet van 21 maart 2018 tot wijziging van de camerawetgeving een

aantal cruciale aanpassingen doorgevoerd in de wet van 21 maart 2017 tot regeling van de

plaatsing en het gebruik van bewakingscamera’s (hierna: de camerawet). Hierdoor is het sinds

25 mei 2018 mogelijk dat bodycams gebruikt mogen worden tijdens een politieinterventie, op

voorwaarde dat het gebruik ervan steeds gemeld wordt d.m.v. een waarschuwing dat men

opnames maakt (BELGA, 2017). Mensen mogen niet weigeren om gefilmd te worden door

een bodycam. Het gevolg hiervan is dat bepaalde burgers deze wetsuitbreiding kunnen

ervaren als een inbreuk op hun privacy (Swinnen & Vandenabeele, 2018). Vandaar dat er in

het kader van deze thesis een online survey werd uitgevoerd om een beeld te vormen van de

mening van de bevolking omtrent politiebodycams en of men deze al dan niet als een inbreuk

zou ervaren op hun privacy.

Deze scriptie heeft als doel om een criminologisch relevante bijdrage te leveren in het debat

omtrent het gebruik van bodycams door de politiediensten in België. Deze bijdrage wordt

geleverd door het uitvoeren van kwalitatieve half-gestructureerde interviews bij politiezones

die reeds gebruik hebben gemaakt van bodycams. Op deze manier krijgen we zicht op hoe de

BWC’s ervaren worden door de politieambtenaren, wat zijn de voor- en nadelen, wat zijn de

werkpunten en hoe ervaren burgers de bodycams tijdens een interventie.

Ten slotte werd er ook een online survey opgemaakt om zicht te krijgen op de mening van

Vlaamse burger en of ze deze bodycams al dan niet als een inbreuk zouden zien op hun

privacy.

5

Om deze doelstellingen te verwezenlijken, werden drie onderzoeksvragen opgesteld die op

hun beurt onderverdeeld zijn in enkele deelvragen. Deze onderzoeksvragen zullen allereerst

beantwoord worden aan de hand van een literatuurstudie. Daarnaast zullen de resultaten die

volgen uit het empirisch onderzoek een ondersteunend antwoord bieden op de tweede en

derde onderzoeksvraag.

1) Wat is de rol van bodycams binnen het politielandschap?

a) Wat is een bodycam?

b) In welke mate maken (buitenlandse) politieagenten reeds gebruik van BWC’s?

c) Wat zegt de Belgische wetgeving over BWC’s?

d) Wat is de impact van bodycams op andere luiken van de veiligheidsketen?

(beeldvorming, preventie, repressie en nazorg)

e) Welke criminologische theorieën kan men koppelen aan het bodycamgebruik?

2) Hoe ervaren politieagenten het gebruik van bodycams?

a) Wanneer is men geneigd om bodycams te gebruiken?

b) Is er een effect op het veiligheidsgevoel van de agenten?

c) Wat zijn de positieve en negatieve implicaties die vasthangen aan het gebruik?

d) Wat is de reactie van de bevolking op het bodycamgebruik?

3) Wat is de mening van de bevolking over bodycams?

a) Ervaart men bodycams als een inbreuk op hun privacy?

6

METHODOLOGIE

Om een antwoord te bieden op de eerste centrale onderzoeksvraag “Wat is de rol van

bodycams binnen het politielandschap?”, zal een uitgebreide literatuurstudie uitgevoerd

worden. Hierbij zal zo veel mogelijk gebruik gemaakt worden van wetenschappelijke

literatuur. De grijze literatuur die gebruikt wordt in de scriptie moet als ondersteunend

aanschouwd worden om de actualiteit weer te geven.

Vervolgens zal ook een antwoord gegeven worden op de tweede centrale onderzoeksvraag

“Hoe ervaren politieagenten het gebruik van bodycams?”. Om hierop een antwoord te

kunnen formuleren, zal eerst en vooral beroep gedaan worden op wetenschappelijke

literatuur. Daarnaast zullen deze antwoorden ondersteund worden door middel van een

empirisch, kwalitatief en diepgaand onderzoek. Het is nodig om te streven naar diepgang; dit

impliceert een kleinschalige aanpak waardoor minder generaliseerbare kennis wordt

bekomen, maar wel meer detaillering, complexiteit en een sterke onderbouwing. (Hardyns &

Vander Beken, 2017). Deze diepgang wordt bereikt door een kwalitatief empirisch onderzoek

uit te voeren. Meer specifiek zullen er half-gestructureerde interviews uitgevoerd worden bij

politieambtenaren die reeds in contact zijn gekomen met bodycams om zo een beeld te

kunnen vormen van hoe zij de bodycams ervaren, wat is de reactie van de bevolking hierop,

wat zijn de voor- en nadelen… Door half-gestructureerde interviews uit te voeren, wordt er

gebruik gemaakt van een topiclijst (zie bijlage 2) waardoor de respondenten vrij en languit

hun mening kunnen geven. Indien interessante zaken aangehaald worden door de respondent,

kan de interviewer afwijken van de topiclijst en hier verder op ingaan.

7

Vooraleer de interviews van start gingen, werd een informed consent formulier opgemaakt en

aangeboden aan de respondenten dat aantoont dat toestemming werd gegeven om deel te

nemen aan het interview. Bovendien kregen de respondenten de optie om het interview in

anonimiteit te laten doorgaan of niet. In bijlage 3 bevinden zich de ingescande kopies van de

ondertekende informed consent formulieren. De transcripties van de interviews (zie CD-rom

in bijlage 4) werden eerst en vooral open gecodeerd volgens de ‘a priori-benadering’. Het

gevolg hiervan is dat de codes overeen komen met de verschillende thema’s uit de topiclijst.

Nadien werd er axiaal gecodeerd waardoor bepaalde meningen van respondenten samen

gegroepeerd werden in kleinere categorieën (Decorte & Zaitch, 2010). Om de transcripties op

een georganiseerde en correcte manier te kunnen coderen, werd gebruik gemaakt van het

softwarepakket NVivo.

Ten slotte zal de derde centrale onderzoeksvraag “Wat is de mening van de bevolking over

bodycams?” beantwoord worden. Dit doen we door eerst en vooral de literatuur hieromtrent te

bestuderen. Nadien wordt er meer naar de breedte gestreefd, wat betekent dat een

grootschalige aanpak zal gehanteerd worden om zo tot een generalisering van de

onderzoeksresultaten te komen. Het voordeel is bijgevolg dat, op basis van de verkregen

onderzoeksresultaten, generaliseerbare uitspraken kunnen gemaakt worden die gelden voor de

volledige onderzoekspopulatie (Hardyns & Vander Beken, 2017). Deze generaliseerbare

uitspraken kunnen best bereikt worden door een kwantitatieve benadering toe te passen, met

als gevolg dat de bevindingen aangetoond kunnen worden aan de hand van grafieken en

cijfers. Ook hier zal gestreefd worden naar het gebruik van eigen waarnemingen, vandaar dat

er een online survey werd afgenomen bij de Vlaamse bevolking.

8

Deze online survey (zie bijlage 1) werd opgemaakt met behulp van het softwarepakket

Limesurvey. De analyse van de onderzoeksresultaten van de online survey gebeurde d.m.v.

descriptieve statistieken die geleverd werden door het softwarepakket SPSS.

DE EVENTUELE BEPERKINGEN VAN DE MASTERPROEF

In het kader van het empirisch onderzoek dat uitgevoerd werd, is het onmogelijk om zicht te

krijgen op welke politiezones in België reeds gebruik maken van bodycams. Dit komt doordat

de politiezones niet verplicht zijn om het gebruik ervan te melden aan de minister van

Binnenlandse Zaken (Depla, 2015; Vanheste, 2015). Volgens het kabinet-Jambon ligt de

keuze bij de lokale korpscheffen en de federale politie zelf om dergelijke BWC’s aan te

kopen. Er is dus geen verplichting om de bodycams in te voeren, alhoewel men wel zegt dat

er zowel bij de federale politie als de lokale politiezones vraag naar is (Coosemans, 2018).

Het feit dat deze cijfers niet beschikbaar zijn, betekent een beperking voor de masterproef.

Het is dus niet mogelijk om een evaluatieve analyse te maken van elke PZ die reeds gebruik

maakt van bodycams. Daarnaast ligt de focus van de scriptie op de Nederlandstalige

politiezones in Vlaanderen die gebruik maken van BWC’s, alsook was de doelgroep van de

online survey de Vlaamse, Nederlandstalige bevolking. Ondanks dat van een aantal Waalse

politiezones wel geweten is dat men gebruik maakt van bodycams (namelijk de PZ

Arlon/Attert/Habay/Martelange en de PZ Namen), is er gekozen om deze niet op te nemen in

deze masterproef (Burton, 2017; VSOA Politie, 2016; Paelinck, 2018).

9

Ten slotte wil ik nogmaals benadrukken dat het bodycamgebruik door de Belgische politie

nog steeds in zijn kinderschoenen staat. Het is dus nog niet mogelijk om een complete

evaluatieve analyse te maken. Daarnaast zijn de onderzoeksresultaten slechts een

momentopname. De kans bestaat dat de percepties van de respondenten kunnen veranderen

doorheen de jaren, indien blijkt dat bodycams toch niet zo nuttig blijken als oorspronkelijk

gedacht of indien men in de toekomst een positieve of negatieve ervaring met bodycams

meemaakt.

DE HOOFDLIJNEN VAN DE VERSCHILLENDE HOOFDSTUKKEN

Het eerste deel van deze scriptie bestaat uit een literatuurstudie dat onderverdeeld is in twee

hoofdstukken. Hoofdstuk 1 gaat over de ‘body-worn’ camera’s. In dit hoofdstuk zal eerst en

vooral het belang van innovatie door het politiewezen besproken worden. De efficiëntie van

de traditionele methoden om criminaliteit aan te pakken zal in vraag worden gesteld, alsook

zal er aandacht besteed worden aan een samenleving die steeds mondiger wordt.

Technologische vernieuwingen zoals bodycams kunnen een oplossing bieden voor het feit dat

politiediensten steeds meer verantwoording over het geleverde werk moet afleggen. Ten

tweede wordt de rol van bodycams besproken binnen het politielandschap. Dit wordt gedaan

door eerst en vooral een theoretische omschrijving te geven van het begrip ‘bodycam’.

Vervolgens zal een korte geschiedenis geschetst worden van de aanleidingen die ervoor

gezorgd hebben dat politiediensten bodycams hebben ingevoerd. Daarna volgt een bespreking

van de technische en functionele vereisten die BWC’s moeten hebben. Verder zal er aandacht

besteed worden aan de resultaten van de voornaamste internationale studies omtrent

bodycamgebruik door de politie. Hierbij wordt het belang van de context extra benadrukt.

10

De context zorgt er namelijk voor dat men niet overal steeds dezelfde onderzoeksresultaten

zal bereiken. Nadien zullen de nationale proefprojecten met bodycams besproken worden. Dit

wordt gedaan door een kort overzicht te geven van Belgische politiezones die reeds gebruik

maken van bodycams. Als voorlaatste punt van dit hoofdstuk zal stilgestaan worden bij de

voor- en nadelen die bodycams mogelijks kunnen teweegbrengen. Ten slotte zal het

bodycamgebruik gekoppeld worden aan enkele criminologische theorieën.

In hoofdstuk 2 zal aandacht besteed worden aan het juridisch kader dat ervoor zorgt dat

politieambtenaren uitgerust mogen worden met bodycams. Dit wordt gedaan door eerst en

vooral de relevante politiewetten te bespreken. Deze wetten zijn in het kader van de scriptie

van belang omdat ze eerst en vooral een zicht geven hoe de politie in België georganiseerd is,

maar ook omdat het politiecameragebruik in deze wetten wordt geregeld. Vervolgens wordt

de camerawetgeving besproken en ten slotte wordt ook de privacywetgeving besproken. De

principes van finaliteit, proportionaliteit en transparantie van de privacywet zitten namelijk

verwerkt in de camerawet en de wet op het politieambt. Dit is noodzakelijk en dit werd

gedaan om de privacy van de burger te respecteren.

In het tweede deel van deze scriptie wordt aandacht besteed aan het empirisch onderzoek dat

uitgevoerd werd. Dit empirisch onderzoek bestaat uit een ‘mixed method approach’, waardoor

er zowel een kwantitatief als kwalitatief luik is. Eerst en vooral wordt de methodologie

besproken. Hierbij zal aandacht besteed worden aan de onderzoeksmethode, de steekproef, de

data-verzameling, de data-analyse en de beperkingen. Daarna worden de resultaten besproken

die uit het tweedelig onderzoek voortvloeiden.

11

Ten slotte zal in de conclusie en discussie aandacht besteed worden aan de belangrijkste

bevindingen en resultaten van het onderzoek. Hierbij zullen de resultaten gekoppeld worden

aan de geraadpleegde literatuur en zullen aanbevelingen geformuleerd worden omtrent

vervolgonderzoek.

12

DEEL 1: LITERATUURSTUDIE

HOOFDSTUK 1: ‘BODY-WORN’ CAMERA’s

1. Inleiding

In dit hoofdstuk zal eerst en vooral het belang van innovatie door het politiewezen besproken

worden. Innovatie heeft er namelijk toe geleid dat politiediensten technologische

vernieuwingen zoals BWC’s ingevoerd hebben in hun korps. Ten tweede zullen bodycams

besproken worden binnen het politielandschap. Bijgevolg wordt in dit stuk een theoretische

omschrijving gegeven van een bodycam. Vervolgens wordt een korte geschiedenis gegeven

over het BWC-gebruik. Nadien worden de verschillende soorten bodycams en hun technische

en functionele vereisten besproken. Daarna worden zowel de internationale als nationale

studies omtrent politiebodycamgebruik besproken. Dit laatstgenoemde onderdeel wordt

afgerond door een bespreking te geven van de voor- en nadelen. Ten derde wordt dit

hoofdstuk afgesloten door een aantal relevante criminologische theorieën te bespreken die

gekoppeld kunnen worden aan het bodycamgebruik.

13

2. Belang van innovatie door het politiewezen

2.1 Evoluerende maatschappij

De huidige samenleving is het resultaat van voortdurende veranderingen doorheen de

geschiedenis. Als we deze stelling toepassen op criminaliteit, dan valt op te merken dat ook

verschillende criminaliteitsvormen evolueren. Zo merken we eerst en vooral nieuwe

criminaliteitsvormen op zoals ‘ransomware’ of ‘gijzelsoftware’, waarbij er malware op een

computer wordt geplaatst met als gevolg dat een computer blokkeert; pas na de betaling van

losgeld (ransom), kan de computer opnieuw gebruikt worden. Daarnaast evolueren ook

traditionele criminaliteitsvormen door middel van technologie; zo schakelen criminele

groeperingen die vroeger gespecialiseerd waren in het verkopen van drugs op de hoek van de

straat over naar het verkopen van drugs via het internet, hierdoor is er een significante daling

van de kans om opgepakt te worden door politiediensten (Easton & Van den Borre, 2016;

Wexler, 2018).

Indien we kritisch reflecteren over de efficiëntie van de traditionele methoden om deze

nieuwere vormen van criminaliteit aan te pakken, dan merken we op dat politiediensten ook

mee moeten evolueren met de tijd. Het is daarom van cruciaal belang dat de politie innovatief

en creatief nadenkt over de aanpak van deze veiligheidsproblemen. Dit kan volgens Easton &

Van den Borre (2016) door het invoeren van nieuwe technologieën, bv. het creëren van een

team dat gespecialiseerd is in computercrime.

14

2.2 Mondige samenleving

Niet alleen criminaliteit evolueert doorheen de tijd; de brede samenleving wordt namelijk

steeds mondiger. Het gevolg hiervan is dat politiediensten steeds meer verantwoording over

het geleverde werk moeten afleggen (Terpstra, Duchatelet, Janssens, Van Ryckeghem &

Versteegh, 2015). De groeiende mondigheid van de samenleving leidt bovendien steeds meer

tot woord tegen woord discussies tussen burgers en politiediensten. Ook hier kunnen

technologische vernieuwingen een oplossing bieden, dit door het invoeren van bodycams

aangezien er beeld- en audio-opnames gemaakt worden die kunnen dienen als bewijsmateriaal

(Radio 1, 2017).

2.3 Internationale technologische innovatie

Custers & Vergouw (2015) voerden een internationaal onderzoek naar veelbelovende

innovatieve technologieën die politiediensten in hun land gebruiken. In totaal deden 46

politiekorpsen uit 11 verschillende landen mee aan hun onderzoek. Uit onderstaande tabel

blijkt dat bodycams in 43% van de ondervraagde politiekorpsen reeds gebruikt worden. Als

het enkel aankomt op beeldtechnologieën, deed closed-circuit television (hierna: CCTV),

ofwel gewoon cameratoezicht, beter met 63%. De nieuwe camerawet die in werking is

getreden op 25 mei 2018 regelt naast het gebruik van bodycams ook de camera’s die gebruikt

worden voor nummerplaatherkenning (hierna: ANPR). Uit het onderzoek blijkt dat ANPR in

37% van de ondervraagde politiekorpsen gebruikt wordt.

15

Custers & Vergouw (2015) concludeerden hun onderzoek door te stellen dat indien men

gebruik maakt van deze nieuwe, innovatieve technologieën, dan helpt men mee aan een

betere, snellere en goedkopere politie en justitie.

TABEL 1: Prevalentie van technologieën die gebruikt worden door de respondenten (Custers &

Vergouw, 2015)

Soort technologie

Percentage van respondenten die gebruik

maken van deze technologie

CCTV 63%

Vingerafdrukken 63%

DNA 50%

Biometrie 48%

Aftapping van communicatie 46%

Bodycams 43%

Nummerplaatherkenning/ANPR 37%

Drones 26%

Gezichtsherkenning 24%

16

3. Bodycams binnen het politielandschap

3.1 Theoretische omschrijving

Vooraleer van start gegaan kan worden met de analyse van het bodycamgebruik door de

politiediensten, zal kort geschetst worden wat een bodycam precies is.

Bodycams worden in de literatuur omschreven onder verschillende namen; de meest

voorkomende zijn de body-worn camera (BWC), body-worn video (BWV), police body-

mounted camera (PBMC), on-officer video camera (OVC), cop-cam, bullet-camera of

lipstick-camera (Flight, 2017). In deze scriptie zal voornamelijk gebruik gemaakt worden van

de termen bodycam en BWC.

Een bodycam is een kleine draagbare camera die in staat is om beeld en geluid op te nemen en

die op het hoofd, schouder of borst van de politieambtenaar wordt gedragen. Deze camera is

voornamelijk bedoeld om interacties tussen politie en burgers te filmen (Bui, 2017; Flight,

2017; Mahieu, 2017). De optimale draagwijze hangt af van situatie tot situatie.

Indien de bodycam wordt gedragen op het hoofd - met andere woorden op een pet of helm of

verwerkt in een bril of door middel van een hoofdband - dan brengt dit het volgende voordeel

met zich mee: de camera draait mee met het hoofd van de drager, waardoor de beelden tonen

wat de drager ‘ziet’. Er zijn hier echter ook een aantal nadelen aan verbonden. Ten eerste

beweegt het hoofd veel sneller dan de schouder of borst, wat leidt tot een slechtere kwaliteit

van de beelden indien er sprake is van plotselinge bewegingen (Flight, 2017).

17

Ten tweede kunnen er klachten zijn omtrent het gewicht van de bodycam of over de druk van

de hoofdband. Ten derde valt de bodycam volgens sommige politieagenten te veel op, wat een

nefast effect heeft op het contact met bepaalde burgers (Flight, 2017).

Indien de bodycam wordt gedragen op de romp daarentegen, zijn er ook nadelen vast te

stellen. Ten eerste moet het lichaam steeds bewogen worden in de richting van het blikveld

van de agent, zodat de bodycam kan waarnemen wat de agent ziet. Ten tweede wordt vaak

enkel de persoon van hun hoofd tot hun kruis in beeld gebracht, waardoor er een minder

compleet beeld wordt weergegeven van de situatie. Ten derde wordt er een minder compleet

beeld gegeven indien er sprake is van een vuurwapen dat wordt getrokken of indien er sprake

is van een worsteling met een burger. Dit komt doordat de armen van de agent in kwestie een

groot deel van het beeld in beslag nemen (Flight, 2017).

Doordat bodycams draagbaar zijn, moet men ze bijgevolg onderscheiden van andere vormen

van beeldtechnologieën die gebruikt worden door de politiediensten.

Onder deze andere vormen van beeldtechnologieën behoort eerst en vooral ‘Closed-Circuit

Television’ (CCTV), ook wel camerabewaking en -toezicht genoemd. CCTV heeft twee

doelen; ten eerste wil men aan situationele criminaliteitspreventie doen. Het plaatsen van

bewakingscamera’s leidt namelijk tot een daling van criminaliteit omdat mensen ontmoedigd

worden tot het plegen ervan. Het tweede doel van CCTV is ervoor te zorgen dat een misdrijf

opgelost wordt. Met andere woorden de beelden die de camera’s leveren, worden gebruikt als

bewijsmateriaal om meer informatie te verkrijgen over het misdrijf (Welsh & Farrington,

2007).

18

Ten tweede zijn er de dashboard camera’s (hierna: dashcam). Dankzij de zogenaamde

General Data Protection Regulation (hierna: GDPR of de Europese privacywet) en de nieuwe

camerawet, mogen politieambtenaren vanaf 25 mei 2018 naast bodycams ook een dashcam

installeren in hun politievoertuig. Een dashcam is een videocamera die op het dashboard van

een voertuig wordt gemonteerd en dient om door de voorruit te filmen. Bijgevolg kunnen

beelden die gemaakt werden door de dashcam opgevraagd worden en kunnen deze beelden

dienen als bewijsmateriaal (Silbey, 2009).

Ten derde moet men bodycams ook onderscheiden van de automatische

nummerplaatherkenningscamera’s (ANPR). Een ANPR-camera is een slimme camera die

uitgerust is om aan optische tekenherkenning te doen waardoor men kentekenplaten kan lezen

van voertuigen. Vervolgens wordt deze informatie gelinkt aan lijsten met kentekens. Deze

lijsten omvatten onder andere informatie over de geldigheid van de verzekering van de

wagen. Indien er een match is met een kenteken uit een lijst, dan wordt dit een ‘hit’ genoemd;

op basis van die hit kan de politie vervolgens beslissen om al dan niet actie te ondernemen.

Indien er ‘no hit’ is, dan worden de gegevens van de kentekenpassage automatisch uit het

systeem verwijderd (“ANPR”, z.j.).

19

3.2 Geschiedenis

Uit een onderzoek van Beglau (2017) blijkt dat het Verenigd Koninkrijk in 2003 als eerste

land getest heeft met BWC’s in politiekorpsen. Ondanks het feit dat er vanaf 2003 een aantal

testprojecten opgezet werden omtrent het bodycamgebruik door de politie (infra:

internationale studies over bodycamgebruik bij de politie), kreeg het debat omtrent de

invoering van BWC’s in politiekorpsen pas wereldwijde aandacht sinds 2015 naar aanleiding

van politiegeweld in de Verenigde Staten.

Op 17 juli 2014 stierf de 43-jarige Eric Garner in New York (Verenigde Staten) nadat een

politieagent hem in een verboden wurggreep hield tijdens een arrestatie. De wurggreep werd

uitgevoerd door agent Daniel Pantaleo omdat volgens hem Garner zich verzette tegen zijn

arrestatie. Er was volgens de jury geen reden om agent Pantaleo te vervolgen (Feeney, 2015;

Stanley, 2015).

Vervolgens werd op 9 augustus 2014 Michael Brown, een 18-jarige Afro-Amerikaan,

vermoord in Ferguson, Missouri (Verenigde Staten) door de blanke politieambtenaar Darren

Wilson. Wilson handelde naar eigen zeggen omdat hij vreesde voor zijn leven, dit terwijl

Brown ongewapend was. Er was een gebrek aan bewijsmateriaal waardoor ook hier de staat

Missouri besloot om de politieagent niet te vervolgen (Feeney, 2015).

20

Beide rechtszaken hebben geleid tot een reeks van protestacties van de Afro-Amerikaanse

gemeenschap. De reactie van President Obama kwam er in 2015 onder de vorm van een

nationaal programma gedurende drie jaar waardoor $75 miljoen beschikbaar werd gesteld om

50 000 bodycams aan te schaffen voor de Amerikaanse politiediensten. Dit werd door

President Obama gezien als een nieuwe stap in de strijd tegen politiegeweld (Feeney, 2015;

ProCon, 2018).

Ook in België is het debat omtrent politiebodycams een actueel onderwerp. Eerst en vooral

kwam de discussie over het al dan niet invoeren van politiebodycams in de media naar

aanleiding van een aantal gebeurtenissen:

• In mei 2013 schoot een politieambtenaar in de Marollen een man dood nadat hij eerst

een vrouw had aangevallen met een mes en daarna de politie zelf had bedreigd. Toen

de man niet reageerde op een waarschuwingsschot, voelde de agent zich genoodzaakt

om de man neer te schieten (Vanherle, 2013).

• In juni 2017 geraakte een lid van de fietsbrigade van de Antwerpse politie

lichtgewond nadat er vermoedelijk een voorwerp naar het hoofd van de agent werd

geslingerd. Dit gebeurde naar aanleiding van een bromfietscontrole. Omstaanders

maakten beelden van de interventie waarin gezegd wordt dat de politie onterecht

geweld gebruikte. Het resultaat was bijgevolg een woord tegen woord discussie over

wat al dan niet gebeurd was (ARA & FT, 2017; BELGA, 2017b).

• In mei 2018 werd de tweejarige Mawda gedood door een politiekogel. Ze zat

achteraan in een busje met vluchtelingen en migranten dat wegvluchtte voor de politie.

Er waren twee versies van het verhaal. Het ene was afkomstig van het parket, het

andere was akomstig van de ouders van Mawda.

21

Wederom zijn er geen dashcambeelden of bodycambeelden gemaakt van dit voorval

waardoor opnieuw sprake was van een woord tegen woord discussie. Deze zaak heeft

wederom geleid tot een betoog voor de invoering van de politiebodycam (Coosemans,

2018; Decré, 2018).

De bodycam-proefprojecten die de Belgische uitgevoerd heeft, worden later besproken (infra:

nationale proefprojecten). Toch valt op te merken dat de BWC’s op een enthousiaste manier

onthaald worden door een aantal politiezones (Burton, 2017, Het Nieuwsblad, 2018; HLN,

2018; Lievens, 2018; Van Nooten, 2018; Vierendeels, 2018).

3.3 Soorten BWC’s

Na literatuuronderzoek gecombineerd met de interviews uit het empirisch onderzoek werd

een overzicht opgemaakt van de voornaamste soorten bodycams die kunnen gebruikt worden

door de Belgische politiediensten. Naast de voorbeelden gegeven in dit overzicht zijn nog een

reeks leveranciers zoals Audax, eWitness, Taser en Wolfcom die zich specifiek richten op de

veiligheidsdiensten, waardoor politiediensten kunnen kiezen uit een ruim aanbod.

FIGUUR 1: Zepcam T2 bodycam, PZ Bredene – De Haan (Cornet, 2018; Vandeputte Safety Experts,

2018)

22

FIGUUR 2: GoPro bodycam, Nederlandse politie & PZ Bredene – De Haan (Cornet, 2018; Utrecht,

2018)

FIGUUR 3: VidMic, PZ Lokeren (BELGA, 2018a, Van Avermaet, 2018)

FIGUUR 4: Transcend DrivePro Body 10, Belgische politie (BELGA, 2018b)

23

FIGUUR 5: Axon bodycam, PZ Gent (VRTNieuws, 2018; De Caluwé, 2018)

FIGUUR 6: Reveal D Series, Duitse politie & PZ Westkust (BELGA, 2017; Paelinck, 2018)

24

Het feit dat bodycams een redelijk delicaat onderwerp zijn in de politiesector heeft als gevolg

dat er hogere technische en functionele vereisten zijn in vergelijking met bodycams die

gebruikt worden voor recreationeel gebruik. Een opsomming van deze vereisten, vindt men

terug in onderstaande tabel (Flight, 2017).

TABEL 2: Vereisten bodycam gebruikt door veiligheidsdiensten (Flight, 2017)

Technische en functionele eisen bodycam

Licht gewicht, maar moet tegen een stootje kunnen.

Klein formaat

Hoge beeldkwaliteit

Batterij moet een hele dienst kunnen meegaan.

Batterij moet in de bodycam zijn verwerkt; er mag dus geen sprake zijn van een externe accu

die verbonden wordt d.m.v. snoeren.

Het geleverde beeldmateriaal moet op een eenvoudige manier kunnen worden bekeken.

De beelden moeten beveiligd zijn.

Ondanks het feit dat de GoPro soms gebruikt wordt door politieambtenaren, blijkt dat deze

soort BWC vaak niet voldoet aan deze vereisten. De beelden die een GoPro maakt, zijn

namelijk niet beveiligd waardoor de beelden geen encryptie hebben. Het beheersysteem van

de meer professionele bodycams, met als doelpubliek de veiligheidsdiensten, is daarentegen

wel voldoende ontwikkeld (Vandeputte Safety Experts, 2018). Dit heeft uiteraard een invloed

op de prijs van de bodycam. Echter benadrukt Flight (2017) in zijn onderzoek dat op de markt

voor recreationeel gebruik de regel geldt om een zo laag mogelijke prijs aan te bieden.

Bodycams voor politiewerk mogen duurder zijn, aangezien kwaliteit noodzakelijk is. De

vraag is echter of politiekorpsen in staat zijn om, in tijden van besparingen en beperkte

budgetten, deze hogere kost willen of kunnen betalen (Flight, 2017).

25

Sommige bodycams voldoen wel aan de strenge voorschriften, maar de praktijk leert ons dat

er vaak nog sprake is van technologische problemen. Uit een onderzoek van Owens, Mann &

McKenna (2014) blijkt dat meer dan twee op drie politieambtenaren in Essex (Verenigd

Koninkrijk) vonden dat bodycams moeilijk aan- of uitgeschakeld konden worden gezet, dat

de beelden vaak onbruikbaar waren doordat er vanuit een slechte camerahoek gefilmd werd

en dat de camera’s ’s nachts slecht blijken te werken (Flight, 2017).

We kunnen dus niet besluiten dat bodycams altijd een oplossing gaan bieden voor woord

tegen woord discussies. Ten eerste is en blijft een BWC een elektronisch apparaat waardoor

er steeds defecten kunnen plaatsvinden. Ten tweede kan men er niet van uitgaan dat de

bodycam steeds filmt wat de agent ziet. Ten slotte moet men als politieagent er steeds voor

zorgen dat de bodycam op een correcte manier gehanteerd wordt (bv. op voorhand vermelden

dat er gefilmd wordt), anders bestaat de kans dat de beelden onbruikbaar worden in een

eventuele rechtstzaak.

3.4 Internationale studies over bodycamgebruik door de politie

Jennings, Lynch & Fridell (2015) zijn het er over eens dat de bodycam een druk bestudeerd

onderwerp is. In vergelijking met andere beeldtechnologieën zoals CCTV en dashcams wordt

er veel meer aandacht besteed aan de bodycam, dit ondanks het feit dat CCTV en dashcams al

veel langer in gebruik zijn. In dit hoofdstuk zal een overzicht gegeven worden van de

belangrijkste internationale studies omtrent het BWC-gebruik door de politie. Alvorens dit

besproken wordt, zal aandacht besteed worden aan het belang van de context.

26

3.4.1 Belang van de context

Indien we internationale studies van naderhand bestuderen, valt op te merken dat niet overal

dezelfde resultaten bereikt worden. De impact van de bodycam hangt dus af van de bepaalde

context waarin ze worden gebruikt (Flight, 2017). Het is bijgevolg belangrijk om niet te

concluderen dat een succesvol BWC-project in één land, hetzelfde resultaat zal opleveren in

een ander land.

3.4.1.1 De plaats

Eerst en vooral is er de plaats. De gevolgen van BWC’s kunnen in het ene land sterker

doorwegen in vergelijking met een andere land.

In de Verenigde Staten (hierna: V.S.) leidt de bodycam namelijk tot minder klachten tegen de

politie en tot minder geweldsgebruik door de politie. In andere landen zoals het Verenigd

Koninkrijk, Canada en België zijn deze effecten in vergelijking met de V.S. in mindere mate

waarneembaar (Flight, 2017).

In de V.S. gebruikt de politie veel meer geweld in vergelijking met België. Volgens het

Comité P (2017) verstaat men onder politiegeweld het volgende: “Alle vormen van geweld

(waaronder moord) die worden toegeschreven aan personeelsleden van de geïntegreerde

politie, ongeacht of het om fysiek of verbaal geweld of gewelddadig gedrag gaat en of het een

klacht dan wel een gerechtelijk dossier betreft.”

27

Volgens het jaarverslag van het Comité P waren er in 2017 in totaal 2733 klachten neergelegd

bij het Comité P. Gedurende de periode april tot december 2017 ging 31,9% van de klachten

omtrent politiegeweld. Het percentage klachten dat ging over een dood als gevolg van een

politieinterventie is niet gekend (Comité P, 2017).

De cijfers m.b.t. klachten naar aanleiding van politiegeweld in de V.S. zijn moeilijker

verkrijgbaar en vaak niet correct; voorzichtigheid met de interpretatie van de cijfers is

bijgevolg aangewezen. Ook valt op te merken dat voornamelijk data beschikbaar is over het

aantal doden ten gevolge van een politieinterventie, we moeten er bijgevolg van uitgaan dat

het aantal klachten n.a.v. politiegeweld in het algemeen veel groter is.

Volgens een analyse van Banks, Couzens & Blanton (2015) blijkt dat gedurende 2003-2011

meer dan de helft van het aantal mensen dat gedood werd door de Amerikaanse politie niet

aangegeven werd, wat geleid heeft tot een verkeerde interpretatie van de

criminaliteitsstatistieken omtrent politiegeweld.

Volgens een onderzoek van Bui, Coates & Matthay (2018) blijkt dat er in 2015 1146

personen in de V.S. stierven ten gevolge van een politieinterventie. In 2016 waren dit 1092

personen. Als men vervolgens de cijfers van het Police Violence Report (2017) analyseert,

dan blijkt dat er in 2017 1147 burgers om het leven kwamen dankzij een tussenkomst door de

Amerikaanse politie. 92% daarvan kwam om het leven dankzij politiekogels. In slechts 13

van de 1147 gevallen werd de politieambtenaar die de dood van de burger veroorzaakte,

vervolgt door het gerecht. Opvallend is dat in 9 van deze 13 zaken gebruik werd gemaakt van

videomateriaal dat verzameld werd door bodycams of dashcams.

28

Om deze feiten kritisch te benaderen, moet er uiteraard rekening gehouden worden met twee

factoren. Enerzijds zijn er veel meer inwoners in de Verenigde Staten in vergelijking met

België, dit neemt echter niet weg dat er nog steeds meer politiegeweld aanwezig is in de

Verenigde Staten dan hier (Flight, 2017). Anderzijds moet er ook rekening gehouden worden

met een dark number. Niet elke vorm van politiegeweld wordt namelijk aangegeven, dit

eventueel uit schrik voor de politie (De Rycke, 2016).

De cijfers omtrent politiegeweld in de V.S. zijn met andere woorden veel hoger in

vergelijking met België. Bodycams zullen zoals later blijkt leiden tot minder politiegeweld

(infra: voordelen bodycams); bijgevolg zullen de BWC’s in de V.S. meer ingezet worden met

als doel om het politiegeweld te reduceren. Dit effect zal dus meer waarneembaar zijn in de

V.S. dan in vergelijking met andere landen zoals België.

3.4.1.2 De wetgeving

Indien de wetgeving op internationaal vlak wordt vergeleken, kan vastgesteld worden dat er

geen universele regels zijn die het gebruik van de BWC’s regelt. Ieder land heeft een

verschillende invulling van hoe het gebruik moet worden georganiseerd (Flight, 2017).

Zo stelt België in Art. 7 van de nieuwe camerawet (Belgisch Staatsblad, 2018) het volgende:

“Wordt als zichtbaar beschouwd: het gebruik van mobiele camera’s met mondelinge

waarschuwing uitgaande van leden van het operationeel kader van de politiediensten, die als

dusdanig identificeerbaar zijn.” Men moet dus met andere woorden vooraf bekend maken aan

de persoon in kwestie dat men gefilmd wordt d.m.v. een bodycam.

29

In San José (V.S.) daarentegen is dit niet algemeen verplicht, maar het wordt wel

aangemoedigd. De voorafgaande melding is enkel verplicht tijdens een huiszoeking (Brennan

Center for Justice, 2016).

Daarnaast is het in België niet verplicht om een bodycam te dragen als politieagent. De lokale

PZ beslist zelf om al dan niet over te gaan tot het gebruik ervan (Depla, 2015). In Las Vegas

(V.S.) daarentegen is het verplicht voor iedere agent die werd aangenomen op of na 1 juli

2013. Anderen mogen dit vrijwillig doen (Brennan Center for Justice, 2016).

3.4.1.3 Technologische context

Zoals reeds besproken werd, zijn er ook verschillende soorten bodycams. Een bodycam die in

het ene land op het hoofd wordt gedragen, zal andere onderzoeksresultaten opleveren in

vergelijking met een land waar men de bodycam draagt op de romp (supra: soorten

bodycams) (Flight, 2017).

Het is dus belangrijk om kritisch om te gaan met de interpretatie van de resultaten afkomstig

uit verschillende landen aangezien de kans bestaat dat er andere doelstellingen worden

nagestreefd, dat er een verschillende wetgeving geldig is of dat er technologische verschillen

zijn tussen de bodycams.

30

3.4.2 Verenigde Staten

3.4.2.1 Rialto PD-project (Californië)

De eerste evaluatie van het politiebodycamgebruik dat we zullen bespreken, werd uitgevoerd

in het Rialto ‘police department’ (hierna: PD) dat gelegen is in Californië, V.S. Deze studie

vond plaats van februari 2012 tot juli 2013 en had als doel om de impact van BWC’s na te

gaan op het gedrag van de politieagenten en om na te gaan indien er een effect was op het

aantal klachten van burgers naar aanleiding van politiegeweld (Ariel, Farrar & Sutherland,

2014; White, 2014).

Onder toezicht van het hoofd van het Rialto-departement, William Farrar, werd een

gerandomiseerd vergelijkend onderzoek opgezet waarbij de helft van het totaal aantal

politieambtenaren (n: 54) per toeval werden aangewezen om al dan niet een bodycam te

dragen tijdens hun shift. Hierdoor kon men nagaan of er verschillen waren tussen de twee

groepen (Ariel, Farrar & Sutherland, 2014; White, 2014).

Gedurende de tijd van het onderzoek werden 988 shiften uitgevoerd; waarvan 489 shifts met

bodycam, en 499 shifts zonder bodycam (controlegroep).

Uit de resultaten kon het volgende vastgesteld worden: ten eerste waren er gedurende de

periode van het experiment 25 incidenten waarbij sprake was van politiegeweld. 17 daarvan

gebeurden tijdens de shifts waar geen gebruik werd gemaakt van BWC’s, terwijl slechts 8

gebeurden door agenten die wel gebruik maakten van de bodycams.

31

Er was dus met andere woorden dubbel zoveel kans op het gebruik van politiegeweld indien

men geen gebruik maakte van BWC’s. Echter valt op te merken dat er in drie jaren daarvoor

(dus 2009-2010, 2010-2011 en 2011-2012) telkens 65-70 incidenten waren van politiegeweld.

Het feit dat er een experiment was, had dus invloed op het hele korps, ongeacht men wel of

geen bodycams droeg. Ten tweede kon worden vastgesteld dat er een daling was van 87% in

het aantal klachten tegen het Rialto politie departement. Met andere woorden gedurende

2011-2012 waren er 24 klachten en gedurende het experiment (2012-2013) waren er slechts

drie klachten (twee tijdens het dragen van de BWC, één tijdens de controlegroep). Gezien het

feit dat er slechts drie klachten waren, kon men beluiten dat het verschil tussen de

experimentgroep en de controlegroep niet statistisch significant was (Ariel, Farrar &

Sutherland, 2014).

Het Rialto politie departement sloot hun onderzoek af door te concluderen dat het gebruik van

bodycams wel degelijk een invloed had op zowel het gedrag van de politieambtenaren als op

het aantal klachten dat neergelegd werd tegen de politie (Ariel, Farrar & Sutherland, 2014).

3.4.2.2 Mesa PD-project (Arizona)

De volgende evaluatie van het politiebodycamgebruik werd uitgevoerd in het Mesa PD dat

gelegen is in Arizona, V.S. Deze studie vond plaats van oktober 2012 tot september 2013 en

had wederom als doel de impact van BWC’s na te gaan op het al dan niet gebruiken van

geweld door de politieambtenaren en om na te gaan of er een effect was op het aantal klachten

van de lokale bevolking tegenover het Mesa PD (Katz, Choate, Ready & Nuno, 2014; Mesa

Police Department, 2013).

32

In totaal deden 100 politieambtenaren mee aan het onderzoek en werden er 50 bodycams

gebruikt in dit experiment. 25 daarvan werden gebruikt door agenten die zich vrijwillig

hebben aangeboden om de bodycam te dragen, de andere helft werd gerandomiseerd

aangeduid om de bodycam te dragen. De andere 50 politieagenten dienden als controlegroep

en droeg geen BWC (Katz, Choate, Ready & Nuno, 2014; Mesa Police Department, 2013).

Uit de resultaten bleek dat agenten die zich vrijwillig hebben aangeboden gemiddeld 71

opnames per maand maakten, terwijl de agenten die door middel van randomisatie aangeduid

werden om de bodycam te dragen gemiddeld slechts 28 opnames per maand maakten. Ook

hier daalde het aantal klachten tegen de politie met 40% in vergelijking met het vorig jaar.

Het geweldgebruik door de politie daalde ook hier drastisch, namelijk met 75%. Bijgevolg

werd er net zoals bij het Rialto PD-project besloten dat bodycams een gunstig effect hebben

op een daling van het geweldgebruik door de politie en op een daling van het aantal klachten

tegen de politie (Katz, Choate, Ready & Nuno, 2014; Mesa Police Department, 2013).

3.4.2.3 Metropolitan PD-project (Washington D.C.)

De conclusies die voortkwamen uit het Rialto PD-project en het Mesa PD-project kunnen

echter niet overal gesteld worden. Yokum, Ravishankar & Coppock (2017) probeerden na te

gaan of dezelfde resultaten bereikt konden worden in Washington, D.C.

Van juni 2015 tot december 2016 werd een gerandomiseerd vergelijkend onderzoek opgezet

bij de ‘Metropolitan Police Department of the District of Columbia’ (hierna: MPD).

33

Ook hier werd de helft van het totaal aantal politieambtenaren (n: 2224) per toeval

aangewezen om al dan niet een bodycam te dragen tijdens hun shift. Hierdoor wou men

nagaan of er een invloed was van BWC’s op geweld dat gepleegd wordt door de politie en

burgerklachten (Yokum, Ravishankar & Coppock, 2017).

Uit de resultaten bleek dat er geen groot genoeg statistisch significant verschil was tussen de

experimentele groep en de controlegroep. Hierdoor kon men bijgevolg niet besluiten dat

bodycams leiden tot minder politiegeweld en minder burgerklachten (Yokum, Ravishankar &

Coppock, 2017).

Volgens een artikel in de New York Times (Ripley & Williams, 2017) hebben een aantal

criminologen een mogelijke verklaring voor het feit dat er in de MPD weinig impact werd

ervaren door de bodycams. De MPD heeft namelijk een positieve reputatie in vergelijking met

andere politie departementen in de V.S., zeker op vlak van opleiding en toezicht. Het gevolg

hiervan is dat het feit of er al dan niet bodycams werden gebruikt, niet veel zou uitmaken op

hun gedrag.

3.4.3 Verenigd Koninkrijk

Zoals reeds eerder kort vermeld (supra: geschiedenis) experimenteerde het Verenigd

Koninkrijk sinds 2003 met politiebodycams (Beglau, 2017). Het Verenigd Koninkrijk merkte

reeds snel het mogelijk potentieel op van de BWC’s waardoor beslist werd om een eerste

grootschalige studie uit te voeren in Plymouth (White, 2014).

34

Zoals hieronder zal blijken werd de bodycam populair in het Verenigd Koninkrijk dankzij de

positieve resultaten die geleverd werden dankzij het Plymouth Head Camera-project. Na dit

project werd namelijk besloten om 3 miljoen pond vrij te maken voor de aankoop van 2000

bodycams. Bodycams zijn tot op heden populair in het Verenigd Koninkrijk. Uit een rapport

dat ontwikkeld werd door ODS Consulting (2011) blijkt namelijk dat sinds 2010, 40 van de

42 politiekorpsen uit het Verenigd Koninkrijk gebruik maakt van BWC’s.

3.4.3.1 Plymouth Head Camera-project

Deze studie vond plaats in Plymouth en duurde van oktober 2006 tot maart 2008. Er werden

50 BWC’s aangekocht en 300 agenten opgeleid. Deze agenten hadden zich bovendien

vrijwillig opgegeven om deel te nemen aan het onderzoek (Goodall, 2007; White, 2014). De

bodycam die gebruikt werd, was een BWC die door middel van een hoofdband vasthing net

boven het linkeroor van de politieagent (Katz, Choate, Ready & Nuno, 2014). Alhoewel er

geen vergelijkend onderzoeksopzet werd gebruikt d.m.v. een experimentele groep en een

controlegroep, werden toch volgende doelen opgesteld: “Ten eerste wou men

politieambtenaren voorzien van videobewijs dat zou zorgen voor een vermindering van de

bureaucratie, een verhoging van de vaststelling van misdrijven en een meer gestroomlijnd

strafrechtelijk proces. Ten tweede wou men problemen met bewijsmateriaal verzameld door

politieagenten in de rechtbank verminderen. Ten derde wou men het aantal vroege ‘guilty

pleas’ laten toenemen waardoor er minder tijd werd verspild in de rechtbank. Ten vierde wou

men het aantal klachten tegen politieagenten laten verminderen. Ten slotte wou men het

aantal incidenten van gewelddadige misdrijven laten verminderen.” (Goodall, 2007; White,

2014; Mahieu, 2017).

35

Uit de resultaten bleek dat bodycams een positief effect hadden op de politie van Plymouth.

Er was namelijk een daling van het aantal klachten tegen de politie van Plymouth (-14,3%),

opmerkelijk was dat er geen klacht werd neergelegd tegen een politieambtenaar die werd

uitgerust door de bodycam. Daarnaast merkte men een daling van het papierwerk op (-22,4%)

en dat er meer zaken werden overgebracht naar het parket (+7%). Ten slotte merkte men ook

op dat het aantal incidenten van gewelddadige misdrijven met een letsel tot gevolg gedaald

was met -13%. Ondanks dit succesvol proefproject werd toch niet besloten om extra

bodycams aan te kopen gezien het kostenplaatje te groot was. Uit de ervaringen van de

politieambtenaren bleek het volgende: ten eerste zorgde de hoofdband voor een druk op de

slapen. Ten tweede was er soms interferentie met de politieradio. Ten slotte bleek dat de

opname niet altijd werd geregistreerd (Katz, Choate, Ready & Nuno, 2014; Flight, 2017).

3.4.3.2 Essex

In Essex werd een nieuw proefproject over een termijn van vier maanden opgezet waarbij de

bodycams uitsluitend werden ingezet in reactie op meldingen van huiselijk geweld. Door

beelden op te nemen - van letsels, agressief gedrag van de verdachte, opmerkingen van het

slachtoffer direct na het geweld enzovoort - dacht men dat slachtoffers meer geneigd zouden

zijn om hun zaak verder door te zetten. Daarnaast hoopte men dat de beelden zouden leiden

tot meer bekentenissen van verdachten en beter bewijsmateriaal (Flight, 2017). Hier werd in

tegenstelling tot het Plymouth Head Camera-project wel gebruik gemaakt van een

gerandomiseerd vergelijkend onderzoek. 70 politieagenten werden willekeurig aangewezen

om deel uit te maken van de experimentele groep, deze agenten droegen bijgevolg een

bodycam.

36

De 238 andere politieambtenaren werden willekeurig toegewezen tot de controlegroep en

droegen bijgevolg geen bodycam. In totaal werden 7609 gevallen van huishoudelijk geweld

vastgesteld door de 308 politieagenten (Owens, Mann & McKenna, 2014; Mahieu, 2017).

Uit de resultaten bleek dat er geen statistisch significant verschil was tussen de experimentele

groep en de controlegroep in de constatering van overtredingen. Echter was er wel een hoger

aantal vervolgingen naar aanleiding van de constatering van een overtreding bij de groep die

bodycams droeg (81% leidde tot een vervolging) in vergelijking met de controlegroep (72%

leidde tot een vervolging). Er waren echter te weinig zaken om te kunnen besluiten dat

BWC’s een impact hadden op ‘guilty pleas’ (Owens, Mann & McKenna, 2014).

Wat betreft de ondervraging van politieambtenaren die gebruik maakten van de bodycams

valt op te merken dat er veel technische problemen waren aangezien de opnames vaak

mislukten (geen opname, slecht beeld bij duisternis, verkeerde hoek…). Daarnaast vonden de

politieagenten die er gebruik van maakten, dat de bediening niet gebruiksvriendelijk was en

dat de bodycam te groot was (Owens, Mann & McKenna, 2014).

3.4.4 Canada: Victoria PD-project

In het Victoria PD (British Colombia, Canada) vond een ander bodycam evaluatie project

plaats van juli 2009 tot oktober 2009. Men maakte gebruik van vier bodycams die door

middel van een hoofdband gedragen werden. Patrouilleagenten konden zich vrijwillig

inschrijven om deel te nemen aan het proefproject (Laur et al., 2010; Katz, Choate, Ready &

Nuno, 2014).

37

Uit de resultaten bleek dat er geen klachten werden ingediend tegen politieagenten die

gebruik maakten van de bodycams. Wel werd er meer tijd besteed aan het vervolledigen van

de administratie indien gebruik werd gemaakt van de BWC. 80% van de Victoria PD agenten

ging ten slotte akkoord met de stelling dat het bewijsmateriaal dat geleverd werd d.m.v. de

bodycambeelden een meer accuraat beeld schetste van de zaak (Laur et al., 2010; Katz,

Choate, Ready & Nuno, 2014).

3.4.5 Nederland: Politie Amsterdam-project

Na een aantal succesvolle kleinschalige projecten zoals door het team Handhaving in

Amstelveen (Toezine, 2017), heeft de politie van Amsterdam besloten om vanaf mei 2017 te

starten met een tweejarig proefproject in de regio Amsterdam. Men tracht na te gaan of de

bodycam een de-escalerend effect heeft waardoor burgers minder geneigd zouden zijn om

geweld te gebruiken. Gelijkaardig aan België mogen de politieagenten van Amsterdam zelf

bepalen wanneer ze de camera activeren maar moet men dit op voorhand wel mondeling

duidelijk maken dat er gefilmd wordt. Er kunnen echter nog geen resultaten besproken

worden aangezien men pas vanaf mei 2019 zal beginnen aan de evaluatie ervan (Politie,

2017).

3.4.6 Conclusie internationale studies

Indien men een vergelijking maakt tussen de internationale studies, dan valt op te merken dat

er vooral studies gedaan zijn omtrent het reduceren van geweld dat gebruikt wordt door de

politie, alsook naar het reduceren van klachten tegenover de politie.

38

Als we de resultaten vergelijken dan ontdek je al snel dat er niet enkel succesverhalen zijn en

dat bijgevolg de resultaten uit één regio geen garantie geven op succes in een andere regio.

Daarnaast blijkt dat er in veel projecten sprake was van technische problemen waardoor er

toch wat frustratie ontstond bij de politieambtenaren (Flight, 2017).

Desondanks groeit het aantal politiekorpsen die gebruik maken van BWC’s wereldwijd, dit

komt dankzij de grote hoeveelheid aan studies die de voordelen weergeven (White, 2014).

Men dient als politiekorps kritisch te zijn en bijgevolg ook rekening te houden met eventuele

nadelen die verbonden zijn aan het BWC-gebruik (White, 2014).

3.5 Nationale proefprojecten

In België daarentegen is er nog geen sprake van grootschalige proefprojecten die de impact

van BWC’s meten. Om die reden is in deze scriptie gebruik gemaakt van grijze literatuur en

de informatie verkregen uit het empirisch onderzoek om zo een beeld te creëren van de

kleinschalige testprojecten in België.

In 2009 experimenteerde de PZ Westkust als eerste Belgische PZ met de politiebodycam, dit

in het kader van massamanifestaties en risicovolle voetbalwedstrijden (Datapanik, 2017).

Daarnaast werd in een artikel van Het Nieuwsblad (MMA, 2009) aangetoond dat men

positief stond tegenover het bodycamgebruik. Men toonde dit aan op basis van een voorbeeld

van een inval in een café in De Panne. De betrokken hoofdinspecteur gaf aan dat hij verbaasd

was dat mensen correct en beleefd reageerden en dat de controle bijgevolg heel vlot verliep.

Hij was van mening dat er zonder camera gegarandeerd protest was gekomen.

39

Daarnaast gaf hij ook aan dat er een nadeel was aan het feit dat de camera geïnstalleerd was

op de pet. De beeldkwaliteit bleek namelijk nogal te lijden onder de hoofdbewegingen

(MMA, 2009). De korpschef van de PZ Westkust, commissaris Paelinck, gaf aan dat een

BWC op het lichaam van een inspecteur zou leiden tot minder fysiek en verbaal geweld

tegenover de betrokken inspecteur. Daarnaast was hij van mening dat dankzij de bodycams de

processen-verbaal veel beter gestoffeerd zijn, dat er minder betwistingen zijn over de

interventies in de rechtbanken en dat agenten meer geneigd zijn om zich volgens de

voorgeschreven procedures te zullen gedragen (BELGA, 2018a).

Uit het interview met de PZ Lokeren blijkt dat er drie bodycams werden aangekocht rond

diezelfde periode. De bodycams werden ook in andere situaties gebruikt dan in het kader van

massa-evenementen (bv. De Lokerse Feesten) en risicovolle voetbalwedstrijden, dit terwijl

het oorspronkelijk nog niet toegelaten was. Nochtans zijn deze bodycams in ongebruik

geraakt door onvrede van de politieambtenaren (infra: empirisch onderzoek) (Van Avermaet,

2018).

Sinds 2011 voerde de PZ Mechelen-Willebroek ook bodycams in binnen hun korps. Dit werd

gedaan naar aanleiding van een reeks van gewelddaden tegen agenten. Drie jaar later bleek

echter dat deze nog nauwelijks gebruikt werden (LDN, 2014). Nochtans blijft men van

mening dat de bodycams positief kunnen zijn en dat de agenten in kwestie zelf beslissen om

ze in te schakelen indien dit noodzakelijk lijkt. Ze worden bijvoorbeeld ingezet indien de

politieagenten naar interventies gaan waar men verhitte discussies verwacht zoals caféruzies

(De Standaard, 2017).

40

Uit een schriftelijke vraag & antwoord van Emmanuel Burton (2017) in de kamer van

volksvertegenwoordigers blijkt dat er binnen de lokale politie Antwerpen een testproject loopt

dat exclusief plaatsvindt binnen het domein van de ordehandhaving, meer specifiek bij

politieoperaties in het kader van voetbalwedstrijden. Deze bodycams hebben als doel het

ondersteunen en versterken van de commandovoering tijdens operaties. Als men een

voorlopige analyse maakt van de resultaten blijkt dat deze nog maar een zestal keren werd

ingezet. Het beoogde doel werd steeds behaald waardoor de lokale politie Antwerpen

gewonnen lijkt voor het gebruik van de bodycams. Daarnaast blijkt dat vanuit technisch

oogpunt de testen goed verliepen (Burton, 2017).

Tijdens de Gentse Feesten van 2018 heeft de stad Gent toestemming verleend aan

politieinspecteurs uit de PZ Gent om vijf bodycams te gebruiken in de feestzone. Op deze

manier wou men nagaan of omstaanders rustiger zijn indien ze weten dat ze gefilmd worden.

Bijgevolg was men van mening dat op die manier agenten minder gewond zouden geraken.

Ten slotte gaf de coördinator van het testproject aan dat de beelden gebruikt konden worden

als bewijsmateriaal (De Troyer & Van Damme, 2018; VRTNieuws, 2018). De evaluatie van

dit project komt later aan bod (infra: empirisch onderzoek).

Ten slotte maakt men sinds 2018 bij het drugsondersteuningsteam van de Antwerpse politie

bij alle huiszoekingen gebruik van bodycams. Dit wordt gedaan om de transparantie van hun

politiewerk te verhogen. De drugsteams worden namelijk nadien soms door advocaten van

verdachten beschuldigd van diefstal bij huiszoekingen of van onnodig geweld (ATV, 2018).

41

Zoals eerder in de thesis werd besproken, zijn er in België heel wat discussies en betogen die

pleiten voor een invoering van de bodycam binnen het Belgisch politielandschap (supra:

geschiedenis). Mede dankzij de nieuwe camerawet die opportuniteiten creëert voor het

bodycamgebruik en ondanks het feit dat er nog geen grootschalig proefproject werd

georganiseerd door een onafhankelijk onderzoeker, valt op te merken dat naast deze kleine

testprojecten de BWC’s op een enthousiaste manier onthaald worden door een aantal

politiezones. Deze politiezones overwegen bijgevolg om de bodycams in te voeren in hun

politiekorps. Hierbij gaat het over de PZ Aalst, PZ AMOW, PZ Bredene-De Haan, PZ

Namen, PZ Polder, PZ Regio Turnhout, PZ Riho & PZ Vlas (Burton, 2017; Cornet, 2018; Het

Nieuwsblad, 2018; HLN, 2018; Lievens, 2018; Van Nooten, 2018; Vierendeels, 2018).

3.6 Voordelen bodycams

3.6.1 Inleiding

Vooraleer van start wordt gegaan met een opsomming van de mogelijke voordelen die

bodycams kunnen bieden, valt op te merken dat niet elk van deze voordelen voldoende

empirisch getest is (White, 2014). Bijgevolg moet kritisch omgegaan worden met de

interpretatie van de mogelijke voordelen die bodycams kunnen teweegbrengen. Op basis van

de uitgevoerde literatuurstudie zullen de potentiële voordelen elk afzonderlijk besproken

worden (White, 2014).

42

3.6.2 Stijging transparantie en legitimiteit politie

BWC’s kunnen leiden tot een stijging van de transparantie en de legitimiteit van de politie

(White, 2014; Flight, 2017). Alvorens de bevolking de politie als legitiem ervaart, dient de

transparantie te stijgen. Onder transparantie verstaat men “De bereidheid van een politiedienst

om zich open te stellen voor externe controle.” (White, 2014). Door als politiedienst

transparant te zijn en open te zijn over wat men doet met persoonlijke gegevens, kan men aan

de bevolking aantonen dat agenten op een eerlijke en rechtvaardige manier handelen

tegenover de burger. Het gevolg hiervan is dat het vertrouwen van de burger in de politie zal

stijgen, waarop ook de legitimiteit van de politie zal stijgen (White, 2014). Indien men, zoals

de wetgeving het in België vandaag verplicht (infra: wetgeving), op voorhand zegt dat er

gefilmd wordt en indien men zegt dat de gefilmde persoon het recht heeft om deze beelden

achteraf te bekijken, dan zal de transparantie van de politie stijgen (ATV, 2018). Een andere

manier om meer transparantie te creëren is door bodycams te gebruiken die uitgerust zijn van

een beeldscherm dat naar de gefilmde persoon gericht is. Op deze manier ziet de betrokkene

‘in real life’ wat er allemaal gefilmd wordt (Reveal, 2015).

Primicerio (2017) zei het volgende over de relatie tussen BWC’s en transparantie: “BWC’s

may lead to improved relations between the police and the communities they serve, assuming

body cameras do in fact result in more respectful officer behavior and the disciplining of

those officers who abuse their power. Especially if citizens are able to request footage of their

encounters with the police, or if departments willingly release footage of disputed incidents,

the current climate of distrust may improve.”

43

White, Todak & Gaub (2017) onderzochten de percepties van BWC’s bij burgers die in

contact kwamen met politieagenten die gebruik maakten van de technologie. Men kwam tot

het besluit dat respondenten over het algemeen tevreden waren over hoe ze behandeld werden

tijdens de interventie. Echter was slechts 28% van de respondenten (n: 249) op de hoogte van

het feit dat er gebruik werd gemaakt van een BWC. Het viel ten slotte op dat er een positieve

correlatie was tussen het bewustzijn van de bodycam en een verbeterd gevoel van procedurele

rechtvaardigheid.

Naast dit onderzoek leert de praktijk ons dat er weinig tot geen onderzoek is gedaan naar de

mening van de burger omtrent het bodycamgebruik van de politie (White, 2014). Om die

reden zal hierover later in de scriptie dieper op ingegaan worden (infra: empirisch

onderzoek).

3.6.3 Verbetering gedrag, zowel bij politie als bij burgers

Eerst en vooral mag men niet uit het oog verliezen dat de bodycam op zich geen volledige

oplossing zal bieden voor een betere relatie tussen de bevolking en de politie. Dit toont Seth

Stoughton, professor aan de universiteit van Zuid-Carolina aan door het volgende te zeggen:

“People are expecting more of body cameras than the technology will deliver. They expect it

to be a broad solution for the problem of police-community relations, when in fact it’s just a

tool, and like any tool, there’s a limited value to what it can do.” (Williams, Thomas, Jacoby

& Cave, 2016). Er moet bijgevolg door zowel politie als bevolking inspanningen worden

geleverd die kunnen leiden tot een betere relatie tussen beide.

44

William A. Farrar, hoofd van het Rialto PD zei het volgende over bodycams: “When you put

a camera on a police officer, they tend to behave a little better, follow the rules a little better.

And if a citizen knows the officer is wearing a camera, chances are the citizen will behave a

little better.” (Lovett, 2013; White, 2014). Aan de hand van deze quote wordt aangetoond dat

bodycams een ‘civilized effect’ kunnen teweegbrengen, en dat ze bijgevolg tot een

verbetering van zowel het politiegedrag, als het burgergedrag kunnen leiden.

3.6.3.1 Politiegedrag

Zoals reeds eerder werd besproken (supra: internationale studies) tonen verschillende studies

aan dat er sprake kan zijn van een verbetering van het politie- en burgergedrag indien gebruik

werd gemaakt van bodycams. Er was bij het Rialto PD-project, Mesa PD-project & Plymouth

Head Camera-project namelijk steeds een daling vast te stellen van het aantal burgerklachten

naar aanleiding van een politieoptreden indien men gebruik maakte van bodycams. Daarnaast

was er ook steeds minder gebruik van geweld gepleegd door politiediensten vast te stellen

(Goodall, 2007; Laur et al., 2010; ODS Consulting, 2011; Mesa Police Department, 2013;

Ariel, Farrar & Sutherland, 2014; Katz, Choate, Ready & Nuno, 2014; White, 2014; Flight,

2017; Mahieu, 2017).

Op nationaal vlak is commissaris Nicholas Paelinck (PZ Westkust) van mening dat: “Agenten

die uitgerust zijn met bodycams zullen meer geneigd zijn om zich volgens de voorgeschreven

procedures te gedragen.” (BELGA, 2018a).

45

Het is volgens White (2014) echter onduidelijk om een verklaring te geven voor de

dynamieken die zorgen dat er minder geweld door de politie gepleegd wordt, alsook voor de

dynamieken die zorgen dat burgers minder geneigd zijn om klachten neer te leggen. Meer

onderzoek naar deze dynamieken is bijgevolg aanbevolen.

Niet elk empirisch onderzoek stelt ten slotte vast dat bodycams leiden tot een

gedragsverbetering. Uit de resultaten van het Metropolitan PD-project (supra: internationaal

onderzoek) bleek namelijk dat er geen groot genoeg statistisch significant verschil was tussen

de experimentele groep en de controlegroep. Hierdoor kon men bijgevolg niet besluiten dat

bodycams leiden tot minder politiegeweld en minder burgerklachten (Yokum, Ravishankar &

Coppock, 2017).

3.6.3.2 Burgergedrag

Voorstanders van politiebodycams argumenteren dat de BWC niet alleen een positieve

invloed heeft op het politiegedrag. Er is namelijk ook een verbetering vast te stellen van het

burgergedrag tijdens politieinterventies. Ze stellen dat bodycams namelijk leiden tot meer

respectvol gedrag en meer medewerking van de bevolking. Er is echter zeer weinig empirisch

bewijs beschikbaar dat dit ook effectief aantoont (White, 2014).

Goodall (2007) toont deze gedragsverandering aan door het volgende te zeggen: “Officers

using bodycams at anti-social behavior hotspots noted that persons present significantly

reduce the level of their behavior when officers with head cameras attend, more so than just

with the presence of a police officer.”

46

Zoals eerder werd aangegeven was er tijdens het Rialto PD-project en het Mesa PD-project

een daling vast te stellen van het geweld dat gebruikt werd door de politie (Mesa Police

Department, 2013; Ariel, Farrar & Sutherland, 2014; Katz, Choate, Ready & Nuno, 2014;

White, 2014). Een mogelijke verklaring hiervoor kan zijn dat de bevolking zich anders zou

gedragen tegenover politieagenten die uitgerust zijn met bodycams. De bevolking zou

namelijk meer respectvol gedrag en meer medewerking verlenen, wat leidt tot minder

gevallen waarbij de politie gebruik moet maken van geweld (White, 2014). Echter vroeg men

tijdens de evaluatie van het Mesa PD-project aan de agenten wat de impact was van BWC’s

op het gedrag van de bevolking. Slechts 45% van de ondervraagde agenten gaf aan dat de

camera’s ervoor zorgden dat burgers meer respectvol gedrag vertoonden (Mesa Police

Department, 2013; Katz, Choate, Ready & Nuno, 2014; White, 2014).

Op lokaal vlak is men van mening dat bodycams leiden tot minder geweld tegenover

politieambtenaren. “Een BWC op het lichaam van een inspecteur zou leiden tot minder fysiek

en verbaal geweld tegenover de betrokken inspecteur.”. Dat zegt commissaris Nicholas

Paelinck, korpschef van de PZ Westkust (BELGA, 2018a). Joeri De Caluwé, coördinator van

het Gentse testproject met politiebodycams, gaat hiermee akkoord en zegt het volgende:

“Ervaringen uit het buitenland leren ons dat bodycams kunnen helpen om agressieve mensen

te doen kalmeren.” (VRTNieuws, 2018).

In sommige gevallen is dit ‘civilizing effect’ echter helemaal afwezig en wordt zelfs het

tegenovergestelde bereikt. Onderzoek van Ariel et al. (2016) toont aan dat BWC’s geen effect

hadden op het geweld dat gepleegd werd door de politie, maar dat er wel een stijging was van

geweld dat gepleegd werd tegen politieambtenaren die met een bodycam waren uitgerust.

47

Men kan bijgevolg niet besluiten dat bodycams altijd leiden tot een verbetering van zowel het

burgergedrag als het politiegedrag.

3.6.4 Betere bewijskracht

Bodycams kunnen leiden tot een betere bewijskracht, hiermee worden twee zaken bedoeld.

Ten eerste kunnen ze als een oplossing gezien worden voor woord tegen woord discussies in

de rechtbank. Ten tweede kunnen ze dienen als een oplossing voor ongegronde

burgerklachten (White, 2014). Om dit aan te tonen zal eerst een reeks quotes aangehaald

worden. Vervolgens zullen deze stellingen ondersteund worden door middel van empirisch

bewijsmateriaal.

3.6.4.1 Rechtszaken

Ruddy Callewaert, persverantwoordelijke van de politievakbond SYPOL.be:

“De camera’s zijn een ideaal instrument om bewijsmateriaal te verzamelen zodat

onderzoeken niet spaak lopen als er tegenstrijdige verklaringen zijn. Beelden liegen

niet.” (Coosemans, 2018)

Jay Stanley, ‘senior policy analyst’ bij de American Civil Liberties Union (hierna: ACLU):

“Before the cameras, there were so many situations where it was ‘he said, she said,’

and juries tend to believe police officers over accused criminals. The technology really

has the potential to level the playing field in any kind of controversy or allegation of

abuse.” (Stross, 2013)

48

Joeri De Caluwé, coördinator van het Gentse testproject met politiebodycams:

“Ervaringen uit het buitenland leren ons dat bodycams kunnen helpen om agressieve

mensen te doen kalmeren. In het slechtste geval kunnen we ze ook gebruiken om

bewijsmateriaal te verzamelen.” (VRTNieuws, 2018)

De studies van Essex en het Victoria PD-project tonen de mogelijke meerwaarde aan van

bodycams in rechtszaken. In Essex was er namelijk een hoger aantal vervolgingen naar

aanleiding van de constatering van een overtreding bij de groep die bodycams droeg (81%

leidde tot een vervolging) in vergelijking met de controlegroep (72% leidde tot een

vervolging). Dit hoger percentage komt doordat de beelden dienden als extra bewijsmateriaal

(Owens, Mann, & McKenna, 2014).

In het Victoria PD-project vervolgens, ging 80% van de politieagenten die gebruik maakten

van BWC’s akkoord met de stelling dat het bewijsmateriaal dat geleverd werd d.m.v. de

bodycambeelden een meer accuraat beeld schetste van de zaak (Laur et al., 2010; Katz,

Choate, Ready & Nuno, 2014).

Morrison (2016) heeft echter een kritische noot die hij wenst toe te voegen aan de waarde van

het bewijsmateriaal dat geleverd wordt door een BWC. Morrison is namelijk van mening dat

hoewel het beeldmateriaal bedoeld is om objectief te zijn, er toch een ‘perspective bias’ is. Dit

komt doordat de beelden vaak een vertekend beeld geven van de zaak en dat men beïnvloed

wordt door de intensiteit van de beelden. Morrison maakt de vergelijking met een ‘first person

shooting’ video spel, waarbij men in de rol kruipt van de protagonist. Datzelfde probeert men

te bereiken door het beeldmateriaal te tonen vanuit het standpunt van de agent die de beelden

maakte (Morrison, 2016).

49

Deze ‘perspective bias’ wordt ook besproken aan de hand van videomateriaal geleverd door

professor Seth Stoughton in het artikel van The New York Times. Hierbij wordt éénzelfde

situatie gefilmd vanuit twee perspectieven. Het eerste perspectief is dat van de agent dat de

intensiteit aantoont door middel van de bodycambeelden. Het tweede perspectief toont het

standpunt van een derde persoon die de ‘interventie’ filmt. Er wordt aangetoond dat, indien

men enkel de bodycambeelden bekijkt, men een verkeerde interpretatie had van de situatie.

De beelden die de bodycam leverde, veronderstelde een gevecht tussen de agent en de burger,

terwijl het standpunt van de derde partij aantoont dat beide personen aan het dansen waren.

Het is bijgevolg belangrijk om de beelden op een kritische manier te bekijken (Williams,

Thomas, Jacoby & Cave, 2016).

3.6.4.2 Burgerklachten

Jay Stanley, ‘senior policy analyst’ bij de ACLU:

“There are many police officers who’ve had a cloud fall over them because of an

unfounded accusation of abuse. Now police officers won’t have to worry so much

about that kind of thing.” (Stross, 2013)

Peter Bibring, ‘senior lawyer’ bij de ACLU van Zuid-Californië:

“Cameras hold real promise for making it easier to resolve complaints against police.

They do raise privacy concerns, but ones that can be addressed by strong privacy

policies.” (Lovett, 2013)

Enkele studies tonen ook aan dat het beeldmateriaal dat geleverd wordt door de bodycams kan

helpen in het oplossen van ongegronde burgerklachten tegenover een politieagent.

50

In 2011 testte de Schotse politie het gebruik van BWC’s in Renfrewshire en Aberdeen. In

Renfrewshire werden twee klachten tegen de politie ingediend, beide klachten kregen geen

gevolgen. In het ene geval bevestigden de camerabeelden de versie van de politieagent over

de gebeurtenissen. In het andere geval leverden de beelden bewijs voor het feit dat de

verwonding die de verdachte aan zijn hoofd had, veroorzaakt werd door zichzelf. In Aberdeen

werden drie klachten neergelegd tegen de politie, ook deze kregen geen gevolgen. Na het

bekijken van de beelden bleek namelijk dat ook deze klachten ongegrond waren (ODS

Consulting, 2011).

Ten slotte bleek dat er bij het Plymouth Head Camera Project een aantal burgers een klacht

wilden indienen naar aanleiding van het politieoptreden. Na het bekijken van de

camerabeelden kwam men echter terug op deze beslissing (Goodall, 2007; White, 2014).

3.6.5 Didactisch materiaal

Volgens Prof. Dr. Brice De Ruyver (Radio 1, 2017) kunnen de camerabeelden die geleverd

worden door de bodycams heel wat nuttig, didactisch materiaal vormen voor het gebruik in

politiescholen. Goodall (2007) gaat hiermee akkoord door het volgende te stellen: “BWV has

been utilised by Professional Development Units as a training aid for student officers. The

ability to review their performance in detail after an incident is a powerful tool for officers to

highlight effective and ineffective actions.”

Uit een artikel van Local 10 blijkt dat het Miami PD reeds gebruik maakt van

bodycambeelden tijdens de opleiding als een ‘training tool’ (Local 10, 2013).

51

Na een persoonlijke rondvraag bij een aantal Vlaamse politiescholen (PAULO, Campus Vesta

& Campus POV) blijkt dat docenten van de basisopleiding tot (hoofd-)inspecteur hier nog

geen of nauwelijks gebruik van maken. Sommige docenten gebruiken beeldmateriaal

afkomstig van dashcams of bodycams dat te vinden is op YouTube. Het beeldmateriaal is

echter afkomstig uit de V.S. en omvat bijgevolg niet de werkwijze van de Belgische

politiediensten.

Bodycambeelden kunnen in de toekomst een grotere rol spelen tijdens de politieopleiding.

Echter is er tot op heden nog een gebrek aan empirisch onderzoeksmateriaal hieromtrent

(White, 2014).

3.6.6 Besluit over de voordelen

We kunnen besluiten dat bodycams een hele reeks voordelen kunnen teweegbrengen. Men

dient hiermee echter kritisch om te gaan, aangezien het belang van de context nogmaals

benadrukt moet worden. Het is bijgevolg niet zo dat omdat men een verbetering van het

politiegedrag kan vaststellen in één land, dat men hetzelfde effect zal waarnemen in een ander

land.

52

3.7 Nadelen bodycams

3.7.1 Inleiding

Desondanks de vele voordelen die uitgebreid worden beschreven in de literatuur, zijn er ook

een aantal nadelen die vasthangen aan het bodycamgebruik door de politiediensten. Bijgevolg

wordt in dit hoofdstuk hier verder bij stilgestaan.

3.7.2 Bezorgdheden omtrent burgerprivacy

Sommige mensenrechtenactivisten zijn grote tegenstanders van de bodycam. Ze argumenteren

dat er problemen kunnen komen omtrent privacy, zeker gedurende gevoelige situaties zoals

gevallen van huishoudelijk geweld of seksueel misbruik van een minderjarige (Feeney,

2015b; Chapman, 2016; Flight, 2017). Andere sceptici zijn van mening dat getuigen en

informanten ontmoedigd zullen worden om informatie te verlenen aan de politiediensten

omdat ze zich ervan bewust zijn dat hun ontmoeting gefilmd wordt en dat het beeldmateriaal

nadien door anderen kan bekeken worden (Harris, 2010; White; 2014). Er is bijgevolg nood

aan een duidelijke regeling over wanneer wel en niet mag gefilmd worden met het oog op de

bescherming van de privacy van bepaalde kwetsbare burgers.

Criticasters argumenteren daarnaast dat bodycams nog problematischer kunnen worden indien

ze uitgerust worden met gezichtsherkenningstechnologie. Hierdoor wordt er door de staat nog

meer data verzameld over individuen, ongeacht ze een strafblad hebben of niet. Deze

informatie zou gebruikt kunnen worden om een persoon te traceren, wat zou kunnen leiden tot

het ontmoedigen van sommigen om bijvoorbeeld deel te nemen aan legale protesten

(Chapman, 2016).

53

Nochtans zijn niet alle mensenrechtenactivisten tegen het gebruik van bodycams. Zij

argumenteren dat het controlerende effect werkt langs twee kanten, de burger wordt namelijk

gefilmd, maar de politie zelf ook (Flight, 2017). Echter benadrukken deze personen dat er

nood is aan een duidelijk regelgevend kader. Char Marlow van de ACLU zei het volgende

over BWC’s: “Police body cameras onto themselves are neither a good nor a bad thing. It’s

all dictated by the policy that govern their use. If you have the right policies in place,

bodycams can be an important tool to help promote police transparency and accountability,

while at the same time protecting privacy. If the wrong policy is in place, they turn into

nothing more than a mass surveillance and police propaganda tool.” (Chapman, 2016).

In de studie van Grossmith et al. (2015) werd de bevolking bevraagd omtrent

bodycamgebruik door de politie. Dit gebeurde aan de hand van de MOPAC’s (Mayor’s Office

for Policing And Crime) ‘Public Attitude Survey’ (hierna: PAS). De PAS is een middel dat

gebruikt wordt om de mening van inwoners uit Londen in beeld te brengen over een reeks van

politie-gerelateerde onderwerpen. Uit de resultaten van de PAS bleek dat 62% (n: 8155) niet

akkoord ging met de stelling dat bodycams een inbreuk zouden zijn op de privacy van de

burger. Echter moet opgemerkt worden dat slechts 5% van het totaal aantal respondenten

reeds contact heeft gehad met een politieagent die uitgerust was met een bodycam. Hierdoor

mogen de resultaten niet veralgemeend worden voor de bevolking die wel reeds contact heeft

gehad met een politieman die gebruik maakte van een bodycam (Grossmith et al., 2015).

Desondanks kan op basis van bovenstaand onderzoek niet besloten worden dat de algemene

bevolking bodycams niet ervaren als een inbreuk op hun privacy. Er is daarom nood aan meer

onderzoek naar de percepties van de bevolking omtrent bodycams.

54

3.7.3 Bezorgdheden omtrent de privacy van de politieagent

Sommige critici zijn van mening dat bodycambeelden misleidend kunnen zijn en dat ze

slechts een klein deel tonen van wat er precies gebeurd is (Chapman, 2016). Er bestaat een

risico dat de politie alleen laat zien wat ze wil laten zien, vandaar dat sommigen voorstander

zijn van het feit dat de bodycam altijd geactiveerd moet zijn tijdens een shift. Sommige

politieambtenaren kunnen dit ervaren als een inbreuk op hun privacy, bijvoorbeeld omwille

van het feit dat hun toiletbezoeken gefilmd worden. Dit kan echter opgelost worden door

middel van een interne richtlijn die een verbod oplegt van bodycams tijdens een toiletbezoek

(Flight, 2017). Het Saint Louis PD in de V.S. bijvoorbeeld heeft een interne richtlijn die stelt

dat de bodycams niet mogen worden gebruikt om beelden op te nemen in kleedkamers,

kantines, toiletten of tijdens activiteiten die niets te maken hebben met handhaving of

onderzoek (St Louis Police Department, 2015; Flight, 2017).

Indien er sprake is van een regeling waarbij de bodycam gedurende een volledige shift filmt,

dan vindt Feeney (2015b) dat dit een inbreuk inhoudt op de privacy van de politieambtenaar.

Hij argumenteert dit op basis van volgende stelling:“Police officers deserve some privacy

while on the job… It remains the case that police officers ought to be able to talk to each

other in cruisers about department gossip and other topics without fear that members of the

public may request footage of the conversation.”

55

3.7.4 Bezorgdheden omtrent de gezondheid en de veiligheid van de agent

Het Vrij Syndicaat voor het Openbaar Ambt (hierna: VSOA Politie) (2017b) stelt het

volgende over politiebodycams: “Het stellen dat de kwaliteit – d.m.v. deze camera’s – van de

processen-verbaal er op zal vooruitgaan en dat er geen discussie meer zal zijn over de

interventie van agenten geeft blijk van weinig vertrouwen in het personeel. Dergelijke

uitspraken zeggen o.i. meer over de ingesteldheid van de leidinggevende dan over de kwaliteit

van het politiewerk.”. Daarnaast zegt Vincent Houssin, nationaal ondervoorzitter van VSOA

Politie, het volgende: “Uit ervaring leren we dat zulke snufjes enkel gebruikt worden om

personeel te controleren. Politiemensen zijn inmiddels de best gecontroleerde werknemers

van het land. We hebben nog net geen enkelband.” (Coosemans, 2018). Het feit dat er weinig

vertrouwen is in het personeel kan een negatieve impact hebben op de mentale gezondheid

van het politiepersoneel.

Daarnaast stelt Goodall (2007) dat er ook fysieke gezondheidsrisico’s vasthangen aan het

gebruik van bodycams die gedragen worden door middel van een hoofdband. Zo is er een

risico op een nekletsel omwille van het gewicht of bestaat de kans op een elektrische shock.

Andere gezondheidsrisico’s omvatten het risico op een hoofdletsel (dit kan in het kader van

een geweldpleging tegen een politieagent waarbij een slag wordt gegeven tegen de

hoofdcam), de kans op stijfheid of hoofdpijn omwille van de druk van de hoofdband, of de

overdracht van lichaamsvochten van zieke politieagenten indien er sprake is van gedeelde

bodycams. Er zijn ook praktijkvoorbeelden van defecte bodycams die op het lichaam werden

gedragen. Zo werd in oktober 2018 beslist dat 2990 bodycams, die gebruikt werden door het

New York PD, teruggehaald moesten worden uit het werkveld nadat één van de bodycams

ontplofte tijdens een shift (Southall, 2018).

56

3.7.5 Nood aan investeringen

3.7.5.1 Opleiding

Men kan onmogelijk verwachten dat politieambtenaren een bodycam op een degelijke manier

zullen gebruiken zonder dat men daar op voorhand een opleiding over heeft gekregen

(National Institute of Justice, 2012). Een kwaliteitsvolle opleiding geven vergt tijd en geld,

hierin moet bijgevolg in geïnvesteerd worden door de PZ. Praktijkvoorbeelden tonen aan dat

een opleiding van cruciaal belang is (White, 2014; Kelly, 2018). Zo heeft men voorafgaand

het proefproject van de Gentse politie tijdens de Gentse Feesten een opleiding gegeven aan

agenten die met de bodycams aan de slag gingen gaan. Tijdens deze opleiding stond men stil

bij het gebruik en met welke regels ze rekening moesten houden. Daarnaast was er ook

aandacht voor de reacties van de bevolking aangezien niet iedereen het accepteert om gefilmd

te worden (VRTNieuws, 2018).

3.7.5.2 Beleid

Vooraleer men aan de bodycamopleiding kan beginnen, moeten er duidelijke afspraken

gemaakt worden die het gebruik ervan regelen. Er moet bijgevolg een kwaliteitsvol beleid

gecreëerd worden en dit kan niet zonder de nodige investeringen in ‘research &

development‘. Uit de praktijk blijkt dat de manier waarop het beleid is opgesteld, een invloed

heeft op hoe het gebruik ervaren wordt. Zo blijkt uit het Mesa PD-project dat agenten die

vrijwillig gekozen hebben om de bodycam te dragen, meer interventies gefilmd hebben dan

agenten die ‘verplicht’ werden om de bodycam te dragen (Katz, Choate, Ready & Nuno,

2014; Mesa Police Department, 2013).

57

In het beleid moet men bijgevolg onder andere aandacht geven aan een aantal zaken. Deze

zaken worden weergegeven in onderstaande tabel (White, 2014).

TABEL 3: Beleidsvereisten regeling bodycamgebruik (White, 2014)

Zullen agenten vrij mogen kiezen om een bodycam te dragen of is het gebruik ervan

verplicht?

Wanneer moet een agent de camera activeren? Wanneer moet de camera uitgeschakeld

worden?

Hoe moeten de verantwoordelijkheden verdeeld worden indien er sprake is van meerdere

bodycams op een interventie?

Moeten politieambtenaren vermelden dat er gebruik wordt gemaakt van een bodycam?

Indien wel, op welke manier moet dit gebeuren?

Wat moeten agenten wel en niet opnemen tijdens een interventie?

Hoe wordt de opslag van de beelden geregeld?

Wie heeft toegang tot de beelden?

Op welke manier worden de beelden als bewijsmateriaal overgebracht naar het openbaar

ministerie met oog op vervolging?

Hoe wordt de opleiding van bodycams geregeld?

Welke toestellen zal men gebruiken?

58

3.7.5.3 Hardware, software & opslagcapaciteit

Als derde en laatste factor moeten er uiteraard investeringen gemaakt worden om zowel de

hardware, software als opslagcapaciteit te kunnen financieren. Indien gesproken wordt over

de hardware, dan wordt hiermee zowel de bodycam, als het dockingstation bedoeld. De

mogelijkheid bestaat om elke bodycam aan te sluiten met een USB-kabel aan de computer,

echter is dit niet efficiënt indien je werkt met 10 of 100 camera’s tegelijkertijd. Op die manier

komt een dockingstation handig van pas. Een docking station moet niet verbonden worden

met een computer. Dit zorgt ervoor dat er, door middel van een ethernet connectie, een

rechtstreekse verbinding gemaakt kan worden met de server. Indien de bodycam in een

dockingstation geplaatst wordt, dan laadt de bodycam op en wordt het beeldmateriaal

automatisch overgezet naar de vooraf ingestelde server (Vandeputte Safety Experts, 2018).

Er moet daarnaast ook rekening gehouden worden met extra kosten voor eventuele defecten

waardoor een nieuw toestel moet aangekocht worden (White, 2014). In 2014 maakte het

‘National Institute of Justice’ in samenwerking met ‘Sensor, Surveillance and Biometric

Technologies Center of Excellence’ (hierna: NIJ SSBT CoE) een marktsurvey waarbij 18

bodycams, die bedoeld waren voor gebruik in de veiligheidsketen, met elkaar werden

vergeleken. Op basis van deze marktsurvey bleek dat het goedkoopste bodycam-model een

prijs had van $119,95 (Muvi Micro Pro). Deze lage prijs had uiteraard een effect op een aantal

technische specifiteiten. Zo kon slechts 1,5 uur aan één stuk gefilmd worden, was er geen

mogelijkheid om een ‘pre-event video buffer’ te installeren (dit zorgt ervoor dat de 30

seconden, of langer, vooraleer men beslist om de bodycam te activeren, ook worden

opgeslaan), en was er een interne opslagcapaciteit van 4-16 gigabyte. Het duurste bodycam-

model bleek een prijs te hebben van $1000 (Panasonic Wearable Camera).

59

In vergelijking met de Muvi Micro Pro kon met dit model 5 uur aan één stuk gefilmd worden,

was er wel een mogelijkheid om een ‘pre-event video buffer’ te installeren en was er een

interne opslagcapaciteit van 32 gigabyte (National Institute of Justice, 2014). Een duurdere

prijs leidt bijgevolg tot een betere kwaliteit van het toestel.

Indien gesproken wordt over de software, dan wordt hiermee de video management software

bedoeld. Aan de hand van deze software kunnen de beelden bekeken worden. Daarnaast

wordt er door middel van de software ook een watermerk toegevoegd waardoor de beelden

beveiligd worden en bijgevolg niet kunnen worden aangepast. Alsook kan men op basis van

de software zien wie de beelden gemaakt heeft of wanneer deze gefilmd zijn (Vandeputte

Safety Experts, 2018).

Indien gesproken wordt over de opslagcapaciteit, dan wordt hiermee de cloud bedoeld waar

de beelden allemaal opgeslaan worden. In België geldt de regeling dat er een bewaartermijn is

van één maand, deze kan verlengd worden voor doeleinden van gerechtelijke politie na

toestemming van de procureur des Konings (Belgisch Staatsblad, 2018). De beelden die

gemaakt worden, worden vervolgens opgeslaan op een server of cloud. Het probleem is echter

dat bodycams een gigantische hoeveelheid aan data genereren. Daarnaast is er nood aan

kwaliteitsvolle beelden van een deftige resolutie. Hierdoor kan er beter ingezoomd worden of

kunnen de beelden gebruikt worden voor gezichtsherkenning. Een hogere resolutie houdt

echter logischerwijze in dat de data ook groeit. Al deze zaken samen zorgen ervoor dat de

opslagcapaciteit, die dient voor data gemaakt door camera’s, één van de duurste items zal

worden op vlak van politie ICT budgetten (Rodgers, 2017).

60

Rodgers (2017) trachtte aan de hand van een voorbeeld aan te tonen hoe zwaar het

bodycamgebruik kan doorwegen op het beschikbare budget: “A leading bodycam vendor

charges a flat $80 per month per bodycam, which includes the necessary software and cloud

storage. If you provide a bodycam for each officer and you have 100 officers, that’s $96,000

per year. The contract that I saw was for a 5-year commitment, so that’s a total of $480,000.

The cameras they provide retail for $800, and they provide a new camera every three years.

That means $1,330 per officer, approximately $130,000 of the $480,000 contract goes toward

camera costs. The remaining $350,000 is for storage and other cloud server costs.”

De vraag is natuurlijk of Belgische politiezones die niet even kapitaalkrachtig zijn in

vergelijking met grotere politiezones diezelfde investeringen kunnen of willen maken.

3.7.6 Besluit over de nadelen

Zoals gebleken uit dit hoofdstuk zijn er ook nadelen verbonden aan het

politiebodycamgebruik. Vooraleer men beslist om bodycams in te voeren moet men bijgevolg

een afweging maken tussen deze voor- en nadelen. Daarnaast moet men ook stilstaan bij de

gebruiksregels die aanvaardbaar zijn; zowel bij de bevolking, als bij de politieagenten.

Dit hoofdstuk omtrent de voor- en nadelen wordt afgesloten met een quote van Paul Figuera,

‘assistant chief’ bij de Oakland PD: “It’s definitely not cheap. But over the long term, just

from a liability and management perspective, it’s definitely an investment that’s worth it.”

(Lovett, 2013). Hierbij moet uiteraard rekening gehouden worden met het feit dat de

budgetten in de V.S. groter zijn dan in België.

61

4. Relevante criminologische theorieën

4.1 Inleiding

In de opleiding criminologie werd veel aandacht besteed aan verschillende theorieën die een

verklaring trachten te geven waarom een persoon al dan niet beslist om over te gaan tot het

plegen van criminaliteit. Vandaar dat in dit hoofdstuk wordt stilgestaan bij deze verschillende

criminologische theorieën. Vervolgens zal het gebruik van BWC’s door de politie hieraan

gekoppeld worden. Meer specifiek zal gekeken worden naar het eerder beschreven ‘civilizing

effect’ dat bodycams kunnen teweegbrengen. Dit civilizing effect heeft als gevolg dat er een

kans bestaat dat bodycams leiden tot een verbetering van zowel het politiegedrag, als het

burgergedrag (White, 2014). De theorieën die besproken zullen worden zijn de routine

activiteiten theorie, de rationele keuzetheorie en de deterrence-theorie.

4.2 Routine activiteiten theorie

De routine activiteiten theorie of ‘routine activity theory’ (hierna: RAT) werd ontwikkeld

door Cohen & Felson en vertrekt vanuit een rationeel mensbeeld. Hierbij tracht men een

verklaring te geven voor criminaliteit vanuit onze dagdagelijkse ‘routine’ activiteiten. De

RAT stelt dat er criminaliteit zal gepleegd worden indien twee factoren aanwezig zijn; ten

eerste een gemotiveerde dader en ten tweede een aantrekkelijk doelwit. Daarnaast moet een

derde factor afwezig zijn, namelijk het toezicht (Cohen & Felson, 1979; Pauwels, 2015).

Doelwitten bezitten vier centrale kenmerken die ervoor zorgen dat ze al dan niet als

aantrekkelijk beschouwd worden. Deze zijn de waarde, moeilijkheidsgraad, zichtbaarheid en

toegankelijkheid. Toezicht wordt in de RAT gezien als situationele sociale controle en komen

voor onder de vorm van ‘guardians’.

62

Vervolgens kunnen ‘guardians’ opgesplitst worden in informele en formele ‘guardians’.

Indien men spreekt over informele ‘guardians’, dan verwijst men naar de aanwezigheid van

buurtbewoners, vrienden of familie van het potentiële slachtoffer die ter plaatste zijn wanneer

een gemotiveerde dader zijn afweging maakt. Indien men spreekt over formele ‘guardians’,

dan heeft men het in de eerste plaats over politieambtenaren, private bewakingsagenten,

stadswachten en conciërges. Cameratoezicht valt hier ook onder (Cohen & Felson, 1979;

Pauwels, 2015).

De RAT kan toegepast worden in twee situaties waarbij er contact is tussen een politieagent

en een burger. De twee situaties verwijzen naar de kans dat er twee vormen van criminaliteit

kunnen gepleegd worden. In de eerste situatie wordt er fysiek of verbaal geweld gepleegd

door de burger tegenover de politieagent. In deze situatie is de burger een gemotiveerde dader

en wordt de politieagent aanzien als een aantrekkelijk doelwit. Gezien het feit dat de

politieagent al een doelwit is, kan deze persoon bijgevolg in deze hypothetische situatie niet

aanschouwd worden als een formele ‘guardian’. Bij gebrek aan toezicht beslist de burger

volgens de RAT om over te gaan tot het plegen van het fysiek of verbaal geweld tegenover de

politieagent. De bodycam kan hier een oplossing voor bieden aangezien deze kan beschouwd

worden als een vorm van formele ‘guardian’. Door een bodycam te gebruiken, wordt de

burger bijgevolg ontmoedigd tot het plegen van het verbaal of fysiek geweld tegenover de

agent. In de tweede situatie wordt er onrechtmatig geweld gepleegd door de politieagent

tegenover de burger. In deze situatie is de politieagent de gemotiveerde dader en wordt de

burger aanschouwd als een aantrekkelijk doelwit. Gezien het feit dat de politieagent de dader

is, kan deze persoon bijgevolg in deze hypothetische situatie niet gezien worden als een

formele ‘guardian’.

63

Als we de logica van de RAT toepassen op deze situatie, dan is er dus geen toezicht

aanwezig, waardoor de agent beslist om over te gaan tot het plegen van onrechtmatig geweld.

Ook hier kan de bodycam een oplossing bieden waardoor er een vorm van toezicht

geïnstalleerd wordt en waardoor de politieagent bijgevolg ontmoedigd wordt tot het plegen

van het geweld.

Ter conclusie kan men stellen dat in beide situaties de potentiële daders ontmoedigd worden

om criminaliteit te plegen; dit wordt bereikt door het activeren van de bodycam die dient als

formele ‘guardian’. Bijgevolg kan men in beide situaties een ‘civilized effect’ waarnemen.

4.3 Rationele keuze theorie

De rationele keuze theorie of ‘rational choice theory’ (hierna: RCT) werd ontwikkeld door

Cornish & Clarke (1987) en stelt dat indien een keuze moet gemaakt worden tussen

gedragsalternatieven, dan zal men kiezen voor het alternatief waarvan de verwachte opbrengst

het hoogste is. Deze theorie kan men bijgevolg ook toepassen op het al dan niet plegen van

criminaliteit. In dit geval gaat men over tot het plegen van criminaliteit indien het misdrijf

gunstigere gevolgen heeft dan conformiteit (Cornish & Clarke, 1987; Pauwels, 2015).

Volgens de RCT verloopt dit keuzeproces in twee opeenvolgende stadia. Ten eerste is er het

‘initial involvement-model’. In deze fase gaat de individu over tot het maken van een kosten-

batenanalyse. Indien de kosten van het plegen van criminaliteit (bv. de kans om opgepakt te

worden) groter zijn dan de baten (bv. de winst n.a.v. een diefstal), dan gaat men niet over tot

het plegen van criminaliteit. Echter, indien de baten van het plegen van criminaliteit groter

zijn dan de kosten, dan komt men terecht in de tweede fase, het ‘criminal event-model’.

64

In deze fase besteedt men niet enkel aandacht aan persoonlijke overwegingen, maar ook aan

situationele omgevingsfactoren. Bepaalde omgevingsfactoren, zoals de aanwezigheid van

bodycams, kunnen rationele mensen beïnvloeden in hun keuze. Deze omgevingsfactoren

zorgen er namelijk voor dat de kosten - die vasthangen aan het plegen van criminaliteit -

zullen stijgen waardoor bepaalde mensen een nieuwe kosten-batenanalyse zullen overwegen

en bijgevolg ontmoedigd kunnen worden om effectief over te gaan tot het plegen van

criminaliteit (Cornish & Clarke, 1987; Pauwels, 2015).

Ook hier kan men de twee besproken situaties (supra: routine activiteiten theorie) toepassen.

De keuze van een politieagent om al dan niet over te gaan tot het plegen van overmatig

politiegeweld kan gepercipieerd worden als een kosten-batenanalyse. Indien een bodycam

gebruikt wordt, dan is er een extra situationele factor waarbij de agent rekening moet houden

in zijn keuzeproces. De kans bestaat dat door de bodycam de kosten zullen stijgen waardoor

de agent niet zal overgaan tot het plegen van overmatig politiegeweld. Anderzijds kan de

burger de BWC ook ervaren als een extra situationele factor waardoor men kan beslissen om

niet over te gaan tot het plegen van fysiek of verbaal geweld tegenover de politieagent. Men

kan dus besluiten dat in beide situaties het uitrusten van agenten met een bodycam kan leiden

tot een beïnvloeding van deze rationele keuze aangezien de kans op consequenties stijgt.

4.4 Deterrence theorie

Deterrence of afschrikking speelt een belangrijke rol in rationele keuzetheorieën. Echter kan

men toch een verschil vaststellen tussen de deterrence theorie en de RCT. Bij de deterrence

theorie ligt de klemtoon op de elementen van afschrikking die de beslissing om al dan niet

een delict te plegen, beïnvloeden (Pauwels, 2015).

65

Daarnaast is men bij de deterrence theorie van mening dat ook andere variabelen

regelovertreding beïnvloeden. De RCT daarentegen beschouwt het besluitvormingsproces als

primaire oorzaak voor de keuze om over te gaan tot het plegen van een misdrijf (Pauwels,

2015).

Deterrence wordt door Prof. Dr. Pauwels (2015) omschreven als: “een situationeel

mechanisme waarlangs de dreiging met straf (oorzaak) leidt tot individuele gehoorzaamheid

aan de wet (gevolg). Deterrence werkt als de dreiging met straf ervoor zorgt dat de potentiële

dader bang is voor de mogelijke gevolgen van de regelovertreding. Die mogelijke gevolgen

hebben te maken met de kans om gestraft te worden en de kans om andere negatieve gevolgen

te moeten ondergaan.”

Volgens deze theorie zijn er drie kenmerken die een invloed hebben op de gepercipieerde

zekerheid van een dader om ongestraft weg te komen met een delict. Dit gaat dan ten eerste

over de ernst van het feit, ten tweede over de ernst van de straf en ten derde over de snelheid

waarmee er gereageerd wordt op het plegen van een delict (Pauwels, 2015). Hieruit kan men

het volgende besluiten: hoe groter de afschrikking of deterrence, hoe zwaarder de kosten

zullen doorwegen ten opzichte van de baten bij een kosten-batenanalyse.

Indien men de deterrence theorie toepast op bodycams, dan merkt men dat BWC’s vooral

preventief worden gebruikt. In deze zin kan men stellen dat indien men beseft dat er gefilmd

wordt door middel van BWC’s, dan zal de deterrence stijgen. Hierdoor zullen zowel

politieagenten als burgers minder geneigd zijn om criminaliteit te plegen. Er moet echter

opgemerkt worden dat dit effect enkel bereikt zal worden indien men weet dat het

beeldmateriaal leidt tot een grotere kans op bestraffing.

66

4.5 Besluit

Op basis van deze bespreking kan besloten worden dat het ‘civilized effect’ - dat aangehaald

wordt door White (2014) - theoretisch onderbouwd kan worden op basis van de RAT, RCT en

deterrence theorie. De theorieën tonen aan dat bij een keuze om al dan niet over te gaan tot

het plegen van criminaliteit (zowel door burgers als politieagenten), bodycams een rol kunnen

spelen als afschrikkingsmiddel waardoor er een ‘civilized effect’ kan worden vastgesteld.

5. Conclusie

In dit hoofdstuk werd eerst en vooral stilgestaan bij het belang van innovatie door het

politiewezen. De efficiëntie van de traditionele methoden om criminaliteit aan te pakken werd

in vraag gesteld, alsook werd benadrukt dat de samenleving steeds mondiger wordt.

Technologische vernieuwingen zoals bodycams kunnen een oplossing bieden voor het feit dat

politiediensten steeds meer verantwoording over het geleverde werk moet afleggen.

Ten tweede werd de rol van bodycams besproken binnen het politielandschap. Dit werd

gedaan door eerst en vooral een theoretische omschrijving te geven van het begrip ‘bodycam’.

Vervolgens werd een korte geschiedenis geschetst van de aanleidingen die ervoor gezorgd

hebben dat politiediensten bodycams hebben ingevoerd. Daarna werd stilgestaan bij de

technische en functionele vereisten die BWC’s moeten hebben. Vervolgens werden de

resultaten besproken van de internationale studies omtrent bodycamgebruik door de politie.

Hierbij wordt nogmaals het belang van de context benadrukt. De context zorgt er namelijk

voor dat men niet overal steeds dezelfde onderzoeksresultaten zal bereiken.

67

Nadien werd de nationale situatie besproken. Dit werd gedaan door een kort overzicht te

geven van Belgische politiezones die reeds gebruik maken van bodycams. Vervolgens werd

er stilgestaan bij de voor- en nadelen die bodycams kunnen teweegbrengen. Dit hoofdstuk

werd afgesloten door aandacht te besteden aan enkele criminologische theorieën die

gekoppeld kunnen worden met het gebruik van politiebodycams.

68

HOOFDSTUK 2: RELEVANTE WETGEVING

1. Inleiding

Art. 5 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (hierna: EVRM) (1950) stelt

dat iedereen recht heeft op persoonlijke vrijheid en veiligheid. Voornamelijk het

laatstgenoemde recht op veiligheid speelt van groot belang in deze thesis. Indien men spreekt

over veiligheid, dan heeft men het niet enkel over het voorkomen van criminaliteit, maar ook

over het inspelen op de subjectieve onveiligheidsgevoelens. Zoals in dit hoofdstuk zal blijken,

is het de taak van de overheid - in praktijk de politiediensten - om deze veiligheid te

garanderen. Dit kan onder andere bereikt worden door middel van cameratoezicht, waaronder

mobiele camera’s zoals bodycams dus ook vallen. Daarnaast stelt Art. 8 van het EVRM

(1950) dat iedereen recht heeft op respect voor zijn privéleven, zijn familie- en gezinsleven,

zijn woning en zijn correspondentie. De vraag die men moet stellen is wat de burger het

hoogst in het vaandel draagt: veiligheid of privacy. Het is dus belangrijk om in de wetgeving

een evenwicht te zoeken tussen zowel het recht op veiligheid, als het recht op privacy. In dit

hoofdstuk zal aandacht besteed worden aan het juridisch kader dat ervoor zorgt dat

politieambtenaren uitgerust mogen worden met bodycams. Dit wordt gedaan door eerst en

vooral de relevante politiewetten te bespreken, daarna wordt stilgestaan bij de

camerawetgeving en ten slotte wordt de privacywetgeving besproken.

69

2. Politiewetten

2.1 Inleiding

Eerst en vooral zal stilgestaan worden bij twee politiewetten. Ten eerste wordt kort de wet van

7 december 1998 tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee

niveaus besproken. Nadien wordt de wet op het politieambt van 5 augustus 1992 besproken.

Deze wetten zijn in het kader van de scriptie van belang omdat ze eerst en vooral een zicht

geven op hoe de politie in België georganiseerd is, maar ook omdat er aandacht besteed wordt

aan het cameragebruik dat door de politiediensten wordt geregeld.

2.2 Geïntegreerde politie

Op 7 december 1998 werd de wet goedgekeurd tot organisatie van een geïntegreerde

politiedienst, gestructureerd op twee niveaus (hierna: WGP). Dankzij die wet bestaat de

Belgische politie niet langer uit de gemeentepolitie, de rijkswacht en de gerechtelijke politie

bij de parketten. Vanaf dan is er namelijk sprake van een geïntegreerde politie, gestructureerd

op twee niveaus. Enerzijds is er de lokale politie en anderzijds de federale politie. Beide

niveaus zijn autonoom maar werken nauw samen en zijn complementair, er is dus geen sprake

van een hiërarchie (Federale politie, z.j.; Belgisch Staatsblad, 1999).

Ten eerste is er de lokale politie, zij zijn georganiseerd in verschillende politiezones die

verdeeld zijn over het Belgische grondgebied. Art. 3 van de WGP stelt dat de lokale politie

verantwoordelijk is voor de basispolitiezorg.

70

Onder basispolitiezorg dient men het volgende te verstaan: “alle opdrachten van bestuurlijke

en gerechtelijke aard die nodig zijn voor het beheersen van lokale gebeurtenissen en

fenomenen die zich voordoen op het grondgebied van de PZ.” (Belgisch Staatsblad, 1999).

De basispolitiezorg bestaat uit zeven basisfunctionaliteiten: wijkwerking, onthaal, interventie,

politionele slachtofferbejegening, lokale recherche, handhaving openbare orde en ten slotte

verkeer (Politie Het Houtsche, z.j.).

De federale politie daarentegen is dankzij art. 3 WGP verantwoordelijk voor de supralokale

en gespecialiseerde opdrachten van bestuurlijke en gerechtelijke aard, dit over het gehele

grondgebied van België. Daarnaast biedt de federale politie ondersteunende hulp bij

opdrachten voor de lokale politiediensten (Belgisch Staatsblad, 1999).

2.3 Wet op het politieambt

In de wet op het politieambt van 5 augustus 1992 (hierna: WPA) worden onder meer de

opdrachten van de Belgische politiediensten vastgelegd in hoofdstuk III. Art. 14 van de WPA

gaat over de opdrachten van bestuurlijke politie waarbij men toeziet op de handhaving van de

openbare orde met inbegrip van de naleving van de politiewetten en –verordeningen, de

voorkoming van misdrijven en de bescherming van personen en goederen. Art. 15 gaat dan

weer over de opdrachten van gerechtelijke politie. Meer specifiek zegt dit artikel dat men

misdrijven moet opsporen, bewijzen ervan verzamelen en dat men daarvan kennis dient te

geven aan de bevoegde overheden. Daarnaast moet men de daders van die misdrijven vatten

en ter beschikking stellen van de bevoegde overheid (Belgisch Staatsblad, 1992).

71

Dankzij de wet van 21 maart 2018 tot wijziging van de wet op het politieambt werd een

nieuwe afdeling toegevoegd aan hoofdstuk IV, namelijk “Afdeling 1. – Zichtbaar gebruik van

camera’s”. Zoals de naam van deze nieuwe afdeling al doet vermoeden, regelt dit stuk van de

wet het gebruik van zichtbare camera’s door de politiediensten. Dankzij deze nieuwe wet, die

op 25 mei 2018 in werking is getreden, zijn er een aantal wetsartikelen toegevoegd aan de wet

op het politieambt. In het kader van deze scriptie zijn volgende artikelen van belang (Belgisch

Staatsblad, 1992; Belgisch Staatsblad, 2018):

• Art. 25/2. § 1. 1° geeft een definitie voor een mobiele camera, dit is een camera die

wordt verplaatst tijdens het gebruik ervan. Bodycams vallen hier bijgevolg ook onder.

• Art. 25/2. § 2. 2° b) stelt dat deze mobiele camera’s zichtbaar moeten zijn. Dit kan

door middel van een mondelinge waarschuwing uitgaande van leden van het

operationeel kader van de politiediensten, die als dusdanig identificeerbaar zijn. (infra:

Art. 41. § 1 WPA)

• Art. 25/3. § 1. 2° a) stelt dat de bodycams mogen gebruikt worden tijdens de duur van

een interventie. Een verplicht gebruik is bijgevolg niet van toepassing. Het gebruik

wordt toegelaten op:

o niet-besloten plaatsen (bv. de Overpoortstraat in Gent): “elke plaats die niet

door een omsluiting is afgebakend en vrij toegankelijk is voor het publiek,

waaronder de openbare wegen beheerd door de openbare overheden bevoegd

voor het wegbeheer.” (Belgisch Staatsblad, 1992)

o voor het publiek toegankelijk besloten plaatsen (bv. het Universitair

Ziekenhuis van Gent): “elk gebouw of elke door een omsluiting afgebakende

plaats, bestemd voor het gebruik door het publiek waar diensten aan het

publiek kunnen worden verstrekt.” (Belgisch Staatsblad, 1992)

72

o niet voor het publiek toegankelijke besloten plaatsen (bv. privé-woning): “elk

gebouw of elke door een omsluiting afgebakende plaats die uitsluitend bestemd

is voor het gebruik door de gewoonlijke gebruikers.” (Belgisch Staatsblad,

1992)

• Art. 25/4. § 1 stelt dat men pas gebruik mag maken van bodycams alvorens men

toestemming heeft gekregen van de gemeenteraad (indien het gaat om een PZ) of van

de minister van Binnenlandse Zaken (indien het gaat over de federale politie). Om

deze toestemming te verkrijgen, moet men een aanvraag indienen waarin onder andere

staat welk type camera men zal gebruiken, voor welke doeleinden de bodycam zal

worden gebruikt, de gebruiksmodaliteiten, een risicoanalyse op vlak van de

bescherming van de persoonlijke levenssfeer… Indien de toestemming wordt

gegeven, moet volgens Art. 25/4/. § 4 de procureur des Konings hiervan op de hoogte

worden gebracht.

• Art. 25/4. § 3 stelt dat er ook een mogelijkheid bestaat om gebruik te maken van de

bodycams indien de bovenstaande toestemming nog niet verleend werd. Dit is dan in

het kader van hoogdringendheid waarbij de korpschef mondeling de toestemming

vraagt aan de bevoegde overheid (bv. de burgemeester) om gebruik te mogen maken

van de BWC’s.

• Art. 25/6 stelt dat de camerabeelden die gemaakt worden d.m.v. een bodycam niet

langer dan 12 maanden mogen bewaard worden.

• Art. 25/7. § 1 stelt de toegang tot de camerabeelden wordt toegelaten voor een periode

van één maand. Na de eerste bewaarmaand is de toegang tot de persoonsgegevens en

informatie enkel voor doeleinden van gerechtelijke politie mogelijk, dit na

toestemming van de procureur des Konings.

73

• Art. 25/7. § 2 stelt dat de bodycambeelden gebruikt mogen worden als didactisch

materiaal in het kader van de opleiding van de leden van politiediensten. De

voorwaarde is dat de personen die gefilmd werden, geanonimiseerd zijn.

• Art. 25/8 stelt dat er een register moet opgesteld worden met alle gebruiken van

camera’s in een bepaalde PZ. Het bodycamgebruik moet bijgevolg ook toegevoegd

worden aan dit register.

• Art. 41. § 1 stelt dat alle leden van het operationeel kader in functie altijd moeten

kunnen worden geïdentificeerd. Dit kan d.m.v. een naamplaatje of interventienummer

op politieambtenaren in uniform. De politieagenten die in burgerkledij optreden,

dragen een armband waarop hun interventienummer staat.

• Art. 44 stelt dat politiediensten een sterke arm lenen wanneer zij daartoe wettelijk

worden gevorderd. Dit kan bijvoorbeeld in het kader van uithuiszetting waarbij men

hulp biedt aan de gerechtsdeurwaarder.

• De WPA laat in bijzondere omstandigheden het niet-zichtbaar gebruik van camera’s

toe. In de praktijk mogen politiediensten dan in sommige gevallen (mits voorafgaande

toestemming) bodycams op een niet-zichtbare wijze gebruiken (m.a.w. men moet niet

op voorhand laten weten dat er gefilmd wordt):

o Art. 46/4 gaat enerzijds over personen die radicaliseren en anderzijds over

personen waarvan men denkt dat ze terroristische misdrijven zullen plegen of

gepleegd hebben.

o Art. 46/7 gaat over de voorbereiding van acties van gerechtelijke politie of bij

de handhaving van de openbare orde tijdens deze acties.

o Art. 46/9 gaat over de uitvoering van gespecialiseerde opdrachten van

bescherming van personen.

74

o Art. 46/11 gaat over het overbrengen van aangehouden en opgesloten

personen.

3. Camerawet

De wet van 21 maart 2007 tot regeling van de plaatsing en het gebruik van

bewakingscamera’s, ook wel de camerawet genoemd, is sinds 25 mei 2018 ook van

toepassing op bodycams aangezien deze onder de noemer van mobiele bewakingscamera’s

vallen (Belgisch Staatsblad, 2007; Belgisch Staatsblad, 2018). Dit werd mogelijk dankzij de

wijzigingen die de wet van 21 maart 2018 heeft aangebracht aan de camerawet. Wederom zijn

er een aantal wetsartikelen van de camerawet die van belang zijn in deze scriptie, met name

(Belgisch Staatsblad, 2007; Belgisch Staatsblad, 2018):

• Art. 2. 4° /1 stelt dat de bodycam behoort tot de categorie van de mobiele

bewakingscamera.

• Art. 2. 5° stelt dat de camerawet ook van toepassing is op personen die

verantwoordelijk zijn voor de verwerking van de persoonsgegevens die verzameld

werden met behulp van een bewakingscamera.

• Art. 3. 1° stelt dat bodycams gebruikt kunnen worden om misdrijven tegen personen

of goederen te voorkomen, vast te stellen of op te sporen.

• Art. 7/3. § 3 en § 4 stellen dat de mogelijkheid bestaat om de beelden in real time te

bekijken. Dit is echter enkel toegestaan in bepaalde situaties, bijvoorbeeld zodat de

bevoegde politiediensten onmiddellijk kunnen ingrijpen bij een misdrijf, schade,

overlast of verstoring van de openbare orde. Bovendien stelt dit wetsartikel dat het

opnemen van beelden uitsluitend is toegestaan om bewijzen te verzamelen van

overlast of van feiten die een misdrijf opleveren of schade veroorzaken.

75

Daarnaast mogen de beelden ook opgenomen worden om verstoorders van openbare

orde, getuigen en slachtoffers op te sporen en te identificeren. Indien deze beelden

geen bijdrage kunnen leveren in een onderzoek, dan worden ze niet langer dan één

maand bewaard.

• Art. 8 stelt dat heimelijk filmen verboden is. Hieronder valt onder meer het niet

respecteren van de voorafgaande aankondiging dat er gefilmd wordt. In enkele

situaties wordt heimelijk filmen wel toegelaten (supra: Art. 46/4, Art. 46/7, Art. 46/9

& Art. 46/11 WPA).

• Art. 9 stelt dat uitsluitend de persoon die verantwoordelijk is voor de verwerking van

de beelden toegang heeft tot de beelden. Bijgevolg hebben de agenten die de beelden

filmden geen toegang tot het beeldmateriaal. Daarnaast bepaalt dit wetsartikel dat de

verwerkingsverantwoordelijke een discretieplicht heeft omtrent de persoonsgegevens

die de beelden opleveren.

• Art. 10 stelt dat de bewakingscamera’s geen beelden mogen bevatten die de intimiteit

van een persoon schenden.

• Art. 12 ten slotte stelt dat iedere gefilmde persoon het recht heeft van toegang tot de

beelden.

76

4. Privacywet

4.1 Inleiding

Zoals reeds eerder vermeld stelt het EVRM (1950) dat “een ieder recht heeft op respect voor

zijn privé leven, zijn familie- en gezinsleven, zijn woning en zijn correspondentie.”. Dit werd

vervolgens geïmplementeerd in de Belgische grondwet door middel van Art. 22 (Belgisch

Staatsblad, 1994). Dankzij de Verordening (EU) 2016/679 van het Europees Parlement en de

Raad van 27 april 2016 betreffende de bescherming van natuurlijke personen in verband met

de verwerking van persoonsgegevens en betreffende het vrije verkeer van die gegevens en tot

intrekking van de Richtlijn 95/46/EG (hierna: GDPR) werd de voormalige privacywet

vervangen door een nieuwe wet. Deze nieuwe wetgeving was de wet van 30 juli 2018

betreffende de bescherming van natuurlijke personen met betrekking tot de verwerking van

persoonsgegevens (hierna: privacywet). Het doel van deze wet is dat men de bevolking wil

beschermen tegen misbruik van hun persoonlijke gegevens. Daardoor worden in deze wet

zowel de rechten als plichten van de persoon wiens gegevens worden, als de rechten en

plichten van de verwerker vastgelegd.

Daarnaast werd er dankzij de wet van 3 december 2017 tot oprichting van de

gegevensbeschermingsautoriteit een onafhankelijk controleorgaan opgericht. Deze dienst gaat

toezien op de naleving van de bescherming van persoonsgegevens zodat de privacy van de

burger gewaarborgd blijft (Belgisch Staatsblad, 2018).

77

4.2 Finaliteitsbeginsel, proportionaliteitsbeginsel & transparantiebeginsel

De privacywet bevat drie beginselen die belangrijk zijn. Ten eerste is er het

finaliteitsbeginsel; dit houdt in dat persoonsgegevens slechts verwerkt mogen worden indien

er concrete redenen zijn die dit toelaten. In het kader van een politieinterventie waarbij de

politieambtenaar van mening is dat de situatie uit de hand kan lopen, wordt het gebruik van

camera’s en de verwerking van persoonsgegevens bijgevolg toegelaten. Hetgeen gefilmd

wordt moet met andere woorden relevant en noodzakelijk zijn voor het doel

(Gegevensbeschermingsautoriteit, 2018).

Vervolgens is er het proportionaliteitsbeginsel. Dit houdt in dat wat gefilmd wordt, steeds in

overeenstemming moet zijn met het doel. Er mag met andere woorden uitsluitend het strikt

noodzakelijke gefilmd en verzameld worden (Gegevensbeschermingsautoriteit, 2018b).

Tenslotte zit in de privacywet ook nog het transparantiebeginsel verwerkt. Dit beginsel zit

verwerkt in volgende wetsartikelen (Gegevensbeschermingsautoriteit, 2018c; Belgisch

Staatsblad, 2018):

• Art. 28 1° stelt dat de verwerkingsverantwoordelijke verplicht is om de gegevens

rechtmatig en eerlijk te verwerken. Er mag met andere woorden niet in het geheim

gefilmd worden. Er zijn echter uitzonderingen op dit gedeelte van de wetsbepaling

(supra: Art. 46/4, Art. 46/7, Art. 46/9 & Art. 46/11 WPA). Daarnaast mag de

gegevensverzameling niet buiten de verwachtingen liggen van de betrokken personen.

• Art. 37. § 1 stelt dat de verwerkingsverantwoordelijke verplicht wordt om de

betrokken personen in te lichten over een aantal zaken waaronder zijn identiteit, de

doeleinden van de verwerking en het bestaan van een recht op toegang of verbetering.

78

Indien er bij het gebruik van BWC’s door de politie één van deze beginselen geschonden

wordt, zal de vraag worden gesteld of de verwerking van de gegevens al dan niet

gerechtvaardigd is.

4.3 Andere wetsartikelen

Naast deze bovenvermelde wetsartikelen zijn er nog een aantal andere wetsartikelen van de

privacywet die van belang zijn in deze scriptie. Eerst en vooral is er artikel 26. 1° dat een

definitie geeft van persoonsgegevens: “Alle informatie over een geïdentificeerde of

identificeerbare natuurlijke persoon, hierna genoemd "de betrokkene"; als identificeerbaar

wordt beschouwd een natuurlijke persoon die direct of indirect kan worden geïdentificeerd,

met name aan de hand van een identificatiemiddel zoals een naam, een identificatienummer,

locatiegegevens, een online identificatiemiddel of van één of meer elementen die kenmerkend

zijn voor de fysieke, fysiologische, genetische, psychische, economische, culturele of sociale

identiteit van die natuurlijke persoon.” (Belgisch Staatsblad, 2018). Videobeelden die

gemaakt worden door middel van bodycams ter identificatie in het kader van het bewaken van

de veiligheid worden bijgevolg beschouwd als persoonsgegevens.

Ten tweede is er artikel 33. § 1. 1°; hierin staat dat de verwerking van de persoonsgegevens

rechtmatig is indien ze noodzakelijk is voor de uitvoering van één van volgende opdrachten:

het voorkomen, het onderzoek, de opsporing of de vervolging van strafbare feiten (Belgisch

Staatsblad, 2018).

79

Daarnaast is er artikel 55. § 1 dat stelt dat elke verwerkingsverantwoordelijke een register

moet bijhouden van de verwerkingsactiviteiten die hij of zij heeft verricht. Dat register moet

onder andere volgende elementen bevatten: de identiteit van de verwerker, de

verwerkingsdoeleinden… (Belgisch Staatsblad, 2018).

Artikel 154 stelt dat de persoon die verantwoordelijk is voor de verwerking van de beelden,

verplicht is om technische maatregelen te treffen waardoor de beelden beveiligd worden. In

de praktijk wordt een watermerk toegevoegd aan de camerabeelden waardoor er niet

gemanipuleerd kan worden met het beeldmateriaal (Belgisch Staatsblad, 2018).

Ten slotte gaat artikel 198 over het feit dat de beelden eerst moeten geanonimiseerd worden

alvorens ze gebruikt mogen worden als didactisch materiaal in bijvoorbeeld politiescholen

(Belgisch Staatsblad, 2018).

5. Conclusie

De oorspronkelijke camerawet van 2007 was snel achterhaald. Dit kwam door de groei van

technologische innovaties die op de markt kwamen. Het bleek dat de camerawet hiaten

vertoonde aangezien er geen onderscheid werd gemaakt tussen vaste en mobiele camera’s

(Belgisch Staatsblad, 2007). Bijgevolg was er verwarring en was er geen duidelijk wetgevend

kader.

De wet van 12 november 2009 houdende wijziging van de wet van 21 maart 2007 tot regeling

van de plaatsing en het gebruik van bewakingscamera’s trachtte hier een oplossing voor te

bieden. Er werd bijgevolg een onderscheid gemaakt tussen de vaste en mobiele camera’s.

80

De mobiele camera’s mochten uitsluitend gebruikt worden in het kader van grote

volkstoelopen zoals massa-manifestaties of risicovolle voetbalwedstrijden (Belgisch

Staatsblad, 2009). Desondanks deze beperkte invulling, sprongen enkele politiezones zoals de

PZ Westkust en PZ Lokeren op de kar en werd er bijgevolg gebruik gemaakt van bodycams

(Datapanik, 2017; Van De Putte, 2014).

Echter bleek dat de camerawet van 2009 onvoldoende geactualiseerd was en dat er geen

duidelijk regelgevend kader was voor slimme camera’s zoals de mobiele ANPR camera’s

(Van De Putte, 2014). Hier werd op ingespeeld door de camerawet opnieuw aan te passen

door middel van de wet van 4 april 2014 tot wijziging van de wet van 21 maart 2007 tot

regeling van de plaatsing en het gebruik van bewakingscamera’s (Belgisch Staatsblad, 2014).

Steeds meer politici en politieambtenaren waren echter van mening dat het gebruik van

camera’s door politiediensten bij de uitvoering van hun opdrachten van bestuurlijke politie

niet thuis hoorde in de camerawet en dat dit gebruik moest geïntegreerd worden in de WPA.

Bijgevolg werd dit realiteit door middel van de wet van 21 maart 2018 tot wijziging van de

wet op het politieambt om het gebruik van camera’s door de politiediensten te regelen, en tot

wijziging van de wet van 21 maart 2007 tot regeling van de plaatsing en het gebruik van

bewakingscamera’s, van de wet van 30 november 1998 houdende regeling van de

inlichtingen- en veiligheidsdiensten en van de wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de

private en bijzondere veiligheid (Belgisch Staatsblad, 2018). Dankzij deze nieuwe wet werd

er enerzijds een duidelijk wetgevend kader gecreëerd dat het gebruik van politiebodycams

regelt. Anderzijds werden de toepassingsmogelijkheden van BWC’s uitgebreid waardoor ze

niet enkel gebruikt mogen worden in het kader van grote volkstoelopen (Belgisch Staatsblad,

2018).

81

Het is belangrijk om op te merken dat de privacywetgeving ook van toepassing is indien de

politie gebruik maakt van bodycams. De principes van finaliteit, proportionaliteit en

transparantie van de privacywet zitten namelijk verwerkt in de camerawet en de WPA. Dit is

noodzakelijk en dit werd gedaan om de privacy van de burger te respecteren. Zo is er onder

meer informatieplicht en het recht op inzage in de beelden.

Ten slotte wil ik dit hoofdstuk afsluiten met een kritische noot. Zoals gebleken zijn er sinds de

oorspronkelijke camerawet van 2007 reeds enkele wetswijzigingen doorgevoerd om in te

spelen op de technologische innovaties. De wetgeving loopt met andere woorden de

technologie voortdurend achterna. De vraag is welke vernieuwingen de toekomst zullen

brengen en of de camerawet dan nog steeds actueel zal zijn. Vandaar dat het misschien nodig

is om te pleiten voor een technologie-neutrale wet zodat hierop kan worden ingespeeld.

82

DEEL 2: EMPIRISCH ONDERZOEK

HOOFDSTUK 3: METHODOLOGIE

1. Inleiding

In dit hoofdstuk wordt de methodologie besproken die gehanteerd werd voor het schrijven

van deze scriptie. Het empirisch onderzoek bestaat uit een ‘mixed method approach’,

waardoor er zowel een kwantitatief als kwalitatief luik is. Het kwantitatief luik wordt eerst

besproken. Dit bestaat uit een online survey die peilt naar de mening van de Vlaamse,

Nederlandstalige bevolking omtrent politiebodycams. Meer specifiek werd er nagegaan of

burgers deze BWC’s ervaren als een inbreuk op hun privacy. Het kwalitatief luik wordt

daarna besproken en bestaat uit half-gestructureerde interviews bij politieambtenaren die

reeds in contact zijn gekomen met bodycams om zo een beeld te kunnen vormen van hoe zij

de bodycams ervaren, wat is de reactie van de bevolking hierop, wat zijn de voor- en

nadelen…

2. Kwantitatief luik: online survey

2.1 Onderzoeksmethode

De gehanteerde onderzoeksmethode in het kwantitatief luik betreft een cross-sectioneel online

surveyonderzoek. Hierdoor werden respondenten slechts eenmalig online bevraagd naar hun

mening omtrent politiebodycamgebruik (Pauwels, 2015b).

83

2.2 Steekproef

Als onderzoekspopulatie werd gekozen voor de Vlaamse, Nederlandstalige bevolking van

verschillende leeftijdscategorieën. Er werd geopteerd voor drie verschillende

leeftijdscategorieën, namelijk mensen jonger dan 25 jaar, mensen tussen 25 en 40 jaar en

mensen ouder dan 40 jaar. Op die manier kan worden nagegaan of er sprake is van

meningsverschillen tussen de verschillende leeftijdscategorieën. Er werd gestreefd naar een

steekproefgrootte van minimum 100 respondenten per leeftijdscategorie. De rekrutering van

de respondenten gebeurde enerzijds door middel van een oproep via het sociale media-

platform Facebook. Anderzijds werd een e-mail verstuurd naar mijn contactpersonen op

Gmail. In het Facebook bericht werd opgeroepen om vrijwillig deel te nemen aan een enquête

die peilt naar de mening van de Vlaamse, Nederlandstalige bevolking omtrent het

politiebodycamgebruik en of ze deze technologie al dan niet ervaren als een inbreuk op hun

privacy. Bovendien werd er opgeroepen in het bericht om de survey te delen zodat er een

sneeuwbaleffect gecreëerd werd. Op die manier werden Facebook gebruikers bereikt

waarmee ik niet bevriend ben. Het Facebook bericht werd daardoor 60 maal gedeeld.

Daarnaast werd een e-mail opgemaakt en verzonden naar mijn contactpersonen op Gmail om

de bevolking te kunnen bereiken die geen Facebook-account hebben. In de e-mail werd ook

gevraagd of men het zag zitten om de e-mail door te sturen naar hun contactpersonen om zo

wederom een sneeuwbaleffect te creëren (Pauwels, 2015b).

84

2.3 Opstellen online survey

Er werd bewust gekozen om de enquête online af te nemen. De online survey is in

vergelijking met de schriftelijke survey namelijk goedkoper, sneller en gebruiksvriendelijker

voor zowel de respondent als de onderzoeker (Pauwels, 2015b).

Eerst en vooral werd er nagedacht over de inhoud van de survey. Op basis van andere

onderzoeken die beschikbaar waren via de literatuur en op basis van mediaberichten omtrent

politiebodycams werd een selectie gemaakt van vragen die interessant leken in het kader van

deze scriptie (ARA & FT, 2017; ATV, 2018; BELGA, 2017; BELGA, 2018a; BELGA,

2018c; Chapman, 2016; Coosemans, 2018; Datapanik, 2017; Depla, 2015; ECP-EPN;

Jennings, Lynch & Fridell, 2015; Pelfrey & Keener, 2016; Trends in Veiligheid, 2017). Voor

een volledige weergave van de vragenlijst wordt verwezen naar bijlage 1.

Daarna werd de online survey opgesteld door middel van het softwareprogramma

Limesurvey. Via een link werd de respondent doorverbonden naar de feitelijke survey.

Vooraleer men begon aan de vragenlijst, werd een introductietekst voorzien. Hierin werd een

situering over het onderzoek en de masterproef gegeven, alsook werd vermeld wat een

bodycam precies is. De survey zelf bestond voornamelijk uit Likertschalen, waarbij enerzijds

een keuze gemaakt kon worden uit ‘helemaal niet akkoord’, ‘eerder niet akkoord’, ‘neutraal’,

‘eerder wel akkoord’ of ‘helemaal akkoord’. Anderzijds kon een keuze gemaakt worden uit

‘zeer negatief’, ‘eerder negatief’, ‘neutraal’, ‘eerder positief of ‘zeer positief’.

85

Ten slotte werd in de introductietekst vermeld hoeveel tijd de enquête in beslag zou nemen en

werd anonimiteit verzekerd. Nadat de vragenlijst voltooid was, kreeg de respondent een

dankwoord te zien en werden mijn contactgegevens ter beschikking gesteld indien men nog

enkele vragen of opmerkingen had omtrent het onderzoek.

2.4 Data-analyse

De survey was online van 14 november 2018 tot 5 december 2018. De relatief korte periode

kan verklaard worden gezien het feit dat het vooropgestelde aantal respondenten reeds bereikt

was en dat er na 1 december geen extra respondenten de enquête invulden. Uiteindelijk telde

de survey 712 responses. 80 enquêtes werden onvolledig ingevuld waardoor er in totaal 632

geldige responses waren.

De data van de online survey verkregen via Limesurvey werd vervolgens overgebracht naar

het statistisch computerprogramma SPSS. Bij de analyse van de data werden de onvolledige

responses als ‘missing’ gelabeld en werd er bijgevolg enkel rekening gehouden met de

volledige geldige responses (n= 632). Gezien het feit dat de survey uitsluitend peilde naar de

mening van de burger omtrent politiebodycamgebruik, werd de data enkel door middel van

descriptieve statistieken geanalyseerd (Pauwels, 2012). Daarnaast werden enkele waarden

gehercordeerd. Dit werd gedaan om de descriptieve statistieken beter in beeld te kunnen

brengen. Bijgevolg werden de waarden ‘helemaal niet akkoord’ en ‘eerder niet akkoord’

gehercodeerd tot de waarde ‘niet akkoord’. De waarden ‘helemaal akkoord’ en ‘eerder wel

akkoord’ werden gehercodeerd tot de waarde ‘akkoord’. De waarden ‘zeer negatief’ en

‘eerder negatief’ werden gehercodeerd tot de waarde ‘negatief’. De waarden ‘zeer positief’ en

‘eerder positief’ werden gehercodeerd tot de waarde ‘positief’.

86

Ten slotte was er een scheve verdeling over de leeftijdscategorieën. De leeftijdscategorie

‘jonger dan 25 jaar’ vertegenwoordigt bijna de helft van het totaal aantal respondenten. Dit

kan een vertekend beeld geven indien er een vergelijking wordt gemaakt tussen de

verschillende leeftijdscategorieën. Vandaar dat op aanraden van mevrouw Rummens, een

wetenschappelijk medewerkster bij Prof. Dr. Hardyns, de leeftijdscategorieën ‘tussen 25 en

40 jaar’ en ‘ouder dan 40 jaar’ gehercodeerd zullen worden tot één gemeenschappelijke

leeftijdscategorie ‘ouder dan 25 jaar’. Op basis van de descriptieve statistieken die

geanalyseerd werden in SPSS, werden er in Excel grafieken opgemaakt van de data om op die

manier de uiteenzetting van de resultaten van het onderzoek overzichtelijker te laten verlopen.

2.5 Beperkingen

De keuze voor een online websurvey brengt een aantal beperkingen met zich mee. Ten eerste

lag de individualiteit van de antwoorden niet in mijn handen. Er kon met andere woorden

overleg gepleegd worden met andere mensen waardoor hun oorspronkelijk gedachtengoed

beïnvloed kon worden. Ten tweede had ik geen controle op wie de vragenlijst invulde. Het

zou kunnen zijn dat sommigen de vragenlijst met andere woorden meerdere malen hebben

ingevuld. Ten derde kreeg de respondent niet de optie om aan te geven indien hij iets niet

begreep. Hierop werd ingespeeld door in het dankwoord mijn contactgegevens ter

beschikking te stellen zodat respondenten mij konden contacteren indien er nog enkele vragen

of opmerkingen waren omtrent het onderzoek. Ten slotte is de belangrijkste beperking het feit

dat bepaalde lagen van de bevolking niet of minder online zijn (bijvoorbeeld ouderen, lager

opgeleiden of mensen met een lager inkomen). De kans bestaat dat het onderzoek hierdoor

minder representatief is (Pauwels, 2015b).

87

3. Kwalitatief luik: half-gestructureerde interviews

3.1 Onderzoeksmethode

Daarnaast bestaat het empirisch onderzoek ook uit een kwalitatief luik. Dit bestaat uit half-

gestructureerde diepte-interviews. Zoals uit de uiteenzetting van de literatuurstudie blijkt, zijn

er grotendeels kwantitatieve gegevens verzameld omtrent het BWC-gebruik door de

politiediensten. Er is bijgevolg ook nood aan kwalitatieve wetenschappelijke kennis m.b.t. het

gebruik van bodycams door politie. Door kwalitatief onderzoek uit te voeren, zal gestreven

worden naar diepgang. Dit soort onderzoek schenkt namelijk aandacht voor het perspectief

van de respondenten, wat niet steeds kan bereikt worden door middel van een kwantitatieve

meting (Roose & Meuleman, 2014). Het perspectief van de respondenten van de uitgevoerde

interviews is in het kader van deze scriptie van belang aangezien op deze manier de

praktijkervaringen die de respondenten reeds hebben met de bodycams worden weergegeven.

Door aandacht te besteden aan hun perspectief kan men eerst en vooral de voor- en nadelen

van het bodycamgebruik beter weergeven, ten tweede kan men een beter beeld scheppen van

hoe burgers deze BWC’s ervaren en ten derde kan men pijnpunten weergeven die kunnen

aanzetten tot verbeteringen. Het kwalitatief luik van dit empirisch onderzoek zou bijgevolg

een bijdrage kunnen leveren aan de oplossing van dit hiaat.

88

3.2 Steekproef

De onderzoekspopulatie bestaat uit politieambtenaren van de lokale politie in België die in

hun korps gebruik maken of gebruik hebben gemaakt van bodycams. De keuze voor de lokale

politie kan beargumenteerd worden door te stellen dat voorlopig enkel lokale politiezones

reeds gebruik maken van bodycams. Uit de geraadpleegde literatuur en de interviews blijkt

dat de federale politie hier nog geen gebruik van maakt. Ten slotte wordt er nauwelijks tot

geen aandacht besteed aan de Franstalige en Duitstalige zijde van België. Desondanks wordt

er nogmaals aangegeven dat van een aantal Waalse politiezones wel geweten is dat men

gebruik maakt van bodycams, namelijk de PZ Arlon/Attert/Habay/Martelange en de PZ

Namen (Burton, 2017; VSOA Politie, 2016; Paelinck, 2018)

Eerst en vooral dient nogmaals aangehaald te worden dat politiezones niet verplicht zijn om

het gebruik van bodycams te melden aan de minister van Binnenlandse Zaken. Hierdoor is het

onmogelijk om zicht te krijgen op een register dat bijhoudt welke politiezones in België reeds

gebruik maken van bodycams (Depla, 2015; Vanheste, 2015; Coosemans, 2018). Bijgevolg

werd er op basis van mediaberichten nagegaan welke Belgische politiezones gebruik maken

of gebruik hebben gemaakt van BWC’s. Op basis daarvan werd een lijst opgemaakt van

politiezones. Vervolgens werd er contact opgenomen met deze politiezones en werd er

gevraagd of het mogelijk was om een interview af te nemen met iemand binnen de PZ die

zicht heeft op het bodycamgebruik binnen de PZ.

89

Indien hiervoor de toestemming werd verleend, verwees de politiezone me door naar de

respondenten en werd bijgevolg een afspraak gemaakt om de interviews te laten doorgaan. Op

die manier werden in totaal vier politieambtenaren van de lokale politie ondervraagd naar hun

percepties rond het gebruik van bodycams door de politiediensten in België. De

onderzoekseenheden worden voorgesteld in tabel 4.

TABEL 4: Overzicht van de geïnterviewde respondenten

Naam Geslacht Politiezone Functie Datum

interview

Jan Van Avermaet Man Lokeren 1ste commissaris 22/11/2018

Joeri De Caluwé Man Gent Inspecteur /

Camerawerkgroep

26/11/2018

Gregory Cornet Man Bredene – De

Haan

Hoofdinspecteur /

Coördinator

wijkzorg Centrum

27/11/2018

Nicholas Paelinck Man Westkust Korpschef /

Voorzitter van de

vaste commissie

van de lokale

politie

28/11/2018

90

3.3 Data-verzameling

Aangezien er als onderzoeksmethode gekozen werd voor half-gestructureerde interviews,

werd er gebruik gemaakt van een topiclijst. Dit is volgens Decorte & Zaitch (2010) een

logisch opgebouwde lijst met vragen of thema’s die aan bod moeten komen tijdens het

gesprek. Dit biedt als voordeel dat de interviewer vrij is om af te wijken van de structuur en

dat de volgorde van de topics grotendeels bepaald wordt door het verloop van het interview.

Op die manier kan de interviewer doorvragen indien bepaalde interessante zaken aangehaald

worden door de respondent. Door een topiclijst te hanteren, kunnen bovendien achteraf extra

topics toegevoegd worden aan de checklist die nuttig zijn in het kader van volgende

interviews. Desalniettemin hangen ook een aantal nadelen vast aan het gebruik van

interviews. Interviews zijn namelijk intensief, kosten veel tijd en vergen een goede

voorbereiding van de onderzoeker (Decorte & Zaitch, 2010). De gehanteerde topiclijst kan

teruggevonden worden in bijlage 2.

De interviews zelf vonden plaats gedurende de maand november 2018. Op die manier was er

nog voldoende tijd om te transcriberen en coderen. Het eerste interview met Dhr. Jan Van

Avermaet vond plaats op 22/11/2018 in het kantoor van de commissaris in de PZ Lokeren.

Het tweede interview met Dhr. Joeri De Caluwé vond plaats op 26/11/2018 in een

vergaderzaal van de PZ Gent. Het derde interview met Dhr. Gregory Cornet vond plaats op

27/11/2018 in het kantoor van de hoofdinspecteur in de PZ Bredene – De Haan. Het vierde en

laatste interview met Dhr. Nicholas Paelinck vond plaats op 28/11/2018 in het kantoor van de

korpschef in de PZ Westkust.

91

Vooraleer de interviews effectief van start gingen, werd nogmaals een korte introductie

gegeven omtrent het onderzoek. Daarnaast werd er gevraagd aan de respondenten om een

‘informed consent’ formulier te lezen en ondertekenen. Hierin stond onder andere dat de

respondent de mogelijkheid kreeg om het interview anoniem te laten verlopen. Alle

respondenten kozen er echter voor om het interview niet in anonimiteit te laten verlopen.

Bijgevolg zal hiermee rekening gehouden worden bij de verwerking van de resultaten. De

ondertekende en ingescande formulieren zijn terug te vinden in bijlage 3.

3.4 Data-analyse

De interviews werden opgenomen door middel van een smartphone en varieerden qua duur.

Het kortste interview was met Dhr. Jan Van Avermaet en duurde slechts 28 minuten, dit

terwijl het langste interview met Dhr. Joeri De Caluwé 55 minuten duurde. In totaal leverden

alle interviews samen 28.612 woorden op. Deze ruwe data werd vervolgens getranscribeerd

in Word om nadien te coderen in het softwareprogramma NVivo. In het coderingsproces werd

rekening gehouden met de checklist om diverse codes te bepalen. Op die manier werden de

uitspraken van de respondenten onderverdeeld in de verschillende codes. Om de

onderzoeksresultaten te illustreren werden citaten gehanteerd uit de interviews. De

getranscribeerde interviews zijn terug te vinden op de CD-rom in bijlage 4.

92

3.5 Beperkingen

Ten slotte moet kritisch stilgestaan worden bij twee beperkingen die het kwalitatief luik van

dit empirisch onderzoek met zich meebrengt. Ten eerste is het aantal respondenten die

deelnamen aan een interview laag in vergelijking met de onderzoekspopulatie. De resultaten

kunnen bijgevolg niet gegeneraliseerd worden naar alle lokale politiezones in België. Dit

houdt echter niet in dat de onderzoeksresultaten niet bruikbaar zijn. Integendeel, de resultaten

bieden een (weliswaar beperkt) inzicht op de percepties van enkele politieambtenaren omtrent

het bodycamgebruik in België. De tweede beperking heeft betrekking op het feit dat

uitsluitend politieambtenaren geïnterviewd werden die voorstander waren van het

politiebodycamgebruik. De redenen voor de deelname aan het onderzoek kunnen hierdoor

verklaard worden. Politieambtenaren die een meer neutrale of negatieve houding hebben

tegenover het BWC-gebruik zullen mogelijks minder geneigd zijn om deel te nemen aan dit

onderzoek aangezien hun kennisgebied hieromtrent niet zo groot is. Echter werd er

geprobeerd om in te spelen op deze tweede beperking door een politieambtenaar te

interviewen in een PZ waar men niet langer gebruik maakt van de bodycams (PZ Lokeren).

Op die manier werd er aandacht besteed aan de redenen waarom men niet langer van BWC’s

gebruik maakt.

93

4. Besluit

In dit hoofdstuk werd de methodologie besproken die gehanteerd werd in het empirisch

onderzoek van deze scriptie. Eerst en vooral werd het kwantitatief luik besproken dat peilt

naar de mening van de Vlaamse, Nederlandstalige bevolking omtrent het

politiebodycamgebruik. Dit werd gedaan aan de hand van een online survey. Uiteindelijk

telde de survey 712 responses. 80 enquêtes werden onvolledig ingevuld waardoor er in totaal

632 geldige responses waren. Het kwalitatief luik werd als tweede onderdeel besproken. Dit

bestond uit vier half-gestructureerde interviews bij politieambtenaren van de lokale politie. In

de interviews werd gepeild naar de percepties van de politieambtenaren rond het gebruik van

bodycams door de politiediensten in België. In het volgende hoofdstuk worden de

onderzoeksresultaten van zowel het kwantitatief als het kwalitatief luik van het empirisch

onderzoek besproken.

94

HOOFDSTUK 4: RESULTATEN

1. Inleiding

In dit hoofdstuk worden de resultaten die uit het empirisch onderzoek voortkomen,

weergegeven en besproken. Eerst en vooral worden de resultaten van het kwantitatieve luik

besproken. Dit gebeurt aan de hand van descriptieve statistieken die het softwareprogramma

SPSS opleverde. De eerste twee vragen van de survey bespreken enkele demografische

gegevens van de respondenten, met name het geslacht en de leeftijdscategorie waartoe de

respondent behoort. De volgende vragen van de survey peilden naar de mate waarin de

respondenten akkoord of niet akkoord gingen met enkele stellingen omtrent BWC’s. De

bespreking rond het kwantitatieve luik wordt ten slotte afgesloten met een besluit waarin

nogmaals gereflecteerd wordt naar de belangrijkste bevindingen die naar boven kwamen uit

de resultaten.

Vervolgens worden de resultaten van het kwalitatieve luik besproken. Dit gebeurt aan de hand

van citaten van de respondenten die de half-gestructureerde interviews opleverden. Deze

citaten worden onderverdeeld op basis van de categorieën waaruit de checklist bestond. Op

die manier komen onder andere de redenen voor het gebruik aan bod, welke soort bodycam

men gebruikt(e), in welke situaties men gebruik maakt(e) van de BWC’s, de voordelen, de

nadelen en ten slotte de nieuwe camerawet. Wederom wordt de bespreking van het

kwalitatieve luik afgesloten met een reflectie naar de belangrijkste bevindingen die naar

boven kwamen uit de resultaten.

95

2. Kwantitatief luik: online survey

2.1 Inleiding

Zoals reeds eerder besproken bestaat het kwantitatief luik van het empirisch onderzoek uit een

online survey die peilt naar de mening van de Vlaamse, Nederlandstalige bevolking omtrent

politiebodycams. Meer specifiek werd er nagegaan of burgers deze BWC’s ervaren als een

inbreuk op hun privacy. De resultaten worden besproken aan de hand van beschrijvende

statistieken en grafieken. De grafieken dienen om de uiteenzetting van de resultaten van het

onderzoek overzichtelijker weer te geven. Uiteindelijk telde de survey 712 responses. 80

enquêtes werden onvolledig ingevuld waardoor er in totaal 632 geldige responses waren.

Tijdens de bespreking wordt er uitsluitend rekening gehouden met de volledige geldige

responses (n= 632).

2.2 Demografische gegevens

2.2.1 Geslacht

Als eerste demografisch gegeven werd er gepeild naar het geslacht van de respondenten, dit

wordt weergegeven in onderstaande tabel. Van de 632 respondenten was de meerderheid,

zijnde 60,13% (380) vrouwelijk. Het mannelijk geslacht vertegenwoordigde 39,87% (252)

van het totaal aantal respondenten.

96

TABEL 5: Geslacht van de respondenten

2.2.2 Leeftijdscategorie

In de tweede vraag werd er gevraagd om de leeftijdscategorie aan te duiden waartoe de

respondent behoort, dit wordt weergegeven in onderstaande tabel. De leeftijd werd

onderverdeeld in drie categorieën. De eerste categorie, de respondenten jonger dan 25 jaar,

bestond uit 49,05% (310). De tweede categorie, de respondenten tussen 25 en 40 jaar, bestond

uit 25,63% (162). Ten slotte bestond de derde categorie, de respondenten ouder dan 40 jaar,

uit 25,32% (160) van het totaal aantal respondenten. We kunnen hieruit concluderen dat er

een scheve verdeling is over de leeftijdscategorieën. De leeftijdscategorie ‘jonger dan 25 jaar’

vertegenwoordigt bijna de helft van het totaal aantal respondenten. We moeten hier dus

rekening mee houden indien we een vergelijking maken tussen verschillende

leeftijdscategorieën. Bijgevolg zijn de leeftijdscategorieën ‘tussen 25 en 40 jaar’ en ‘ouder

dan 40 jaar’ gehercodeerd tot één gemeenschappelijke leeftijdscategorie: ‘ouder dan 25 jaar’.

97

60,13%

39,87%

Geslacht

Vrouw

Man

TABEL 6: Leeftijdscategorie van de respondenten

2.3 Kennis omtrent bodycamgebruik door de Belgische politie

De derde vraag luidde als volgt: “Wist u dat, vooraleer u deelnam aan deze enquête, de

Belgische politie reeds gebruik mag maken van bodycams?”. Hierbij kon men een keuze

maken tussen de waarden ‘ja’ of ‘nee’. 60,13% (380) van het totaal aantal respondenten was

hiervan op de hoogte, terwijl dat 39,87% (252) hier nog niet van op de hoogte was. Aangezien

naar mijn mening 39,87% relatief hoog is, wou ik nagaan of er een verschil kon vastgesteld

worden tussen de verschillende leeftijdscategorieën.

98

49.05%

25.63% 25.32%

Leeftijdscategorie

Jonger dan 25 jaar Tussen 25-40 jaar Ouder dan 40 jaar

Van de 310 respondenten onder de 25 jaar duidde 63,87% (198) aan dat men hier reeds van

op de hoogte was. 36,12% (112) duidde echter aan dat men hier nog niet op de hoogte van

was. Dit werd bijgevolg weergegeven in onderstaande tabel. Van de 322 respondenten die

ouder waren dan 25 jaar duidde 56,52% (182) aan dat men op de hoogte was van het

politiebodycamgebruik. 43,48% (140) duidde aan dat men hier nog niet van op de hoogte

was. Dit werd wederom weergegeven in tabel 7.

TABEL 7: Kennis omtrent bodycamgebruik door de Belgische politie

Als men de percentages van de verschillende leeftijdscategorieën vergelijkt, dan kan men

vaststellen dat de meerderheid van elke leeftijdscategorie reeds op de hoogte was van het

bodycamgebruik van de politiediensten. Bijgevolg kunnen we concluderen dat er geen al te

grote verschillen zijn tussen de verschillende leeftijdscategorieën.

99

63.87%

56.52%

36.12%

43.48%

Jonger dan 25 jaar Ouder dan 25 jaar

Kennis omtrent bodycamgebruik door de Belgische politie

Wel voorkennis Geen voorkennis

2.4 Ervaringen met politiebodycams tijdens politieinterventies

De vierde en vijfde vraag hingen samen. Eerst en vooral werd er gevraagd of men reeds een

politieinterventie heeft meegemaakt waarbij gebruik werd gemaakt van een bodycam. Indien

men de waarde ‘ja’ aanduidde, dan werd hier verder op doorgevraagd door te stellen of dit

een negatieve, neutrale of positieve ervaring was. Indien men nog niet in contact was

gekomen met politiebodycams, dan moest men voor de vijfde vraag de optie ‘niet van

toepassing’ aanduiden. Slechts 1,42% (9) van de respondenten duidde aan dat men hier reeds

mee in contact was gekomen. De overgrote meerderheid, 98,58% (623) was hier nog niet mee

in contact gekomen. Van de negen respondenten die hier reeds mee in contact waren

gekomen, vinkten vijf respondenten aan dat dit een neutrale ervaring was. Eén respondent gaf

aan dat dit een negatieve ervaring was en drie respondenten gaven aan dat dit een positieve

ervaring was.

TABEL 8: Ervaringen van de respondenten met politiebodycams

100

1

5

3

Ervaringen van de respondenten met politiebodycams (n= 9)

Negatieve ervaring Neutrale ervaring Positieve ervaring

We kunnen hieruit concluderen dat we voorzichtig moeten zijn met de interpretaties van de

resultaten van het onderzoek. Aangezien 98,58% van het totaal aantal respondenten nog geen

ervaring heeft gehad met een politieinterventie waarbij gebruik werd gemaakt van een

bodycam, kunnen we de resultaten moeilijk veralgemenen naar de gehele

onderzoekspopulatie. De meningen die deze respondenten hebben, kunnen veranderen indien

men in de toekomst een negatieve of positieve ervaring meemaakt met politiebodycams.

2.5 Aanvaardbaar gebruik van politiebodycams

De volgende vraagset omvat drie stellingen die peilden naar de mening van de respondenten.

Meer specifiek werd getracht om na te gaan in welke situaties men het gebruik van de

politiebodycam zou aanvaarden. Men kreeg 5 antwoordmogelijkheden die na hercodering

werden gereduceerd tot 3 opties: ‘niet akkoord’, ‘neutraal’ of ‘akkoord’.

2.5.1 In het kader van een grote volkstoeloop

De eerste stelling luidde als volgt: “De politie mag gebruik maken van bodycams tijdens een

grote volkstoeloop (bv. protestacties of voetbalmatchen)”. De overgrote meerderheid, 86,23%

(545) gaf aan hiermee akkoord te zijn. 6,33% (40) van het totaal aantal respondenten ging

daarentegen hiermee niet akkoord, terwijl 7,44% (47) een neutrale houding had.

101

TABEL 9: De mate waarin de politie mag gebruik maken van bodycams tijdens een grote

volkstoeloop (bv. protestacties of voetbalmatchen)

Indien er echter wordt gekeken naar de verschillen tussen beide leeftijdscategorieën, dan kan

het volgende vastgesteld worden. 82,56% (256) van de respondenten jonger dan 25 jaar gaat

akkoord met de stelling, 7,75% (24) gaat niet akkoord met de stelling en 9,69% (30) is

neutraal. 89,75% (289) van de respondenten ouder dan 25 jaar gaat akkoord met de stelling,

4,97% (16) gaat niet akkoord met de stelling en 5,28% (17) is neutraal. We kunnen bijgevolg

stellen dat ondanks het feit dat de overgrote meerderheid van beide leeftijdscategorieën

akkoord gaat met de stelling, men toch verschillen kan vaststellen tussen beide categorieën.

Respondenten die namelijk 25 jaar of ouder zijn, zullen meer geneigd zijn om akkoord te gaan

met deze stelling (89,75% in vergelijking met 82,56%). Daarentegen kan men stellen dat

respondenten die jonger zijn dan 25 jaar meer geneigd zijn om niet akkoord te gaan met deze

stelling (7,75% in vergelijking met 4,97%).

102

86.23%

7.44% 6.33%

De mate waarin de politie mag gebruik maken van bodycams tijdens een grote volkstoeloop

(bv. protestacties of voetbalmatchen)

Akkoord Neutraal Niet akkoord

2.5.2 Woord tegen woord discussies vermijden

De tweede stelling luidde als volgt: “De politie mag gebruik maken van bodycams tijdens

interventies om nadien woord tegen woord discussies te vermijden”. De overgrote

meerderheid, 88,45% (559) gaf aan hiermee akkoord te zijn. 4,11% (26) van het totaal aantal

respondenten ging daarentegen hiermee niet akkoord, terwijl 7,44% (47) een neutrale houding

had.

TABEL 10: De mate waarin de politie mag gebruik maken van bodycams tijdens interventies om

nadien woord tegen woord discussies te vermijden

Indien men kijkt naar de verschillen tussen beide leeftijdscategorieën, dan kan het volgende

vastgesteld worden. 88,06% (272) van de respondenten jonger dan 25 jaar gaat akkoord met

de stelling, 3,23% (10) gaat niet akkoord met de stelling en 8,71% (27) is neutraal. 88,82%

(286) van de respondenten ouder dan 25 jaar gaat akkoord met de stelling, 4,97% (16) gaat

niet akkoord met de stelling en 6,21% (20) is neutraal.

103

88.45%

7.44% 4.11%

De mate waarin de politie mag gebruik maken van bodycams tijdens interventies om nadien

woord tegen woord discussies te vermijden

Akkoord Neutraal Niet akkoord

We kunnen bijgevolg weinig verschil vaststellen tussen de meningen van de

leeftijdscategorieën jonger dan 25 jaar en ouder dan 25 jaar.

2.5.3 De politie mag altijd gebruik maken van bodycams

De derde en laatste stelling luidde als volgt: “De politie mag altijd, ongeacht de situatie,

gebruik maken van bodycams”. 47,15% (298) gaf aan hiermee akkoord te zijn. 35,60% (225)

van het totaal aantal respondenten ging daarentegen hiermee niet akkoord, terwijl 17,25%

(109) een neutrale houding had.

Indien er echter afzonderlijk wordt gekeken naar beide leeftijdscategorieën, dan kunnen er

toch opvallende meningsverschillen vastgesteld worden. Deze verschillen worden bijgevolg

hieronder weergegeven in tabel 11. 32,90% (102) van de respondenten jonger dan 25 jaar gaat

akkoord met de stelling, 44,20% (137) gaat niet akkoord met de stelling en 22,90% (71) is

neutraal. 60,87% (196) van de respondenten ouder dan 25 jaar gaat akkoord met de stelling,

27,33% (88) gaat niet akkoord met de stelling en 11,80% (38) is neutraal. We kunnen

bijgevolg vaststellen dat de meerderheid van de respondenten die ouder is dan 25 jaar akkoord

gaat met de stelling (60,87%), terwijl slechts 32,90% van de respondenten jonger dan 25 jaar

akkoord gaat met deze stelling. Logischerwijze gaat de meerderheid van de respondenten

jonger dan 25 jaar niet akkoord gaan met de stelling (44,20%). In vergelijking met de

respondenten die ouder zijn dan 25 jaar ligt dit percentage veel hoger (27,33%). Hoe het komt

dat deze percentages verschillen kan eventueel verklaard worden door de kans dat de

categorie ‘ouder dan 25 jaar’ meer vertrouwen heeft in de Belgische politiediensten in

vergelijking met de categorie ‘jonger 25 jaar’.

104

TABEL 11: De mate waarin de politie altijd gebruik mag maken van bodycams, ongeacht de situatie

2.5.4 Besluit

We kunnen hieruit concluderen dat de respondenten het gebruik van politiebodycams slechts

in bepaalde gevallen in grote mate zullen aanvaarden. Namelijk enerzijds in de eerste casus

(verwijst naar de situatie voor de wetswijziging), en anderzijds in de tweede casus (verwijst

naar de huidige situatie). Indien de politie in elke situatie bodycams mag gebruiken, dan kan

men verschillen vaststellen tussen beide leeftijdscategorieën. De generatie ‘ouder dan 25 jaar’

zal in dit geval de bodycam meer aanvaarden in vergelijking met de generatie ‘jonger dan 25

jaar’.

105

32.90%

60.87%

22.90%

11.80%

44.20%

27.33%

Jonger dan 25 jaar Ouder dan 25 jaar

De mate waarin de politie altijd gebruik mag maken van bodycams, ongeacht de

situatie

Akkoord Neutraal Niet akkoord

2.6 Mening omtrent verschillende innovatieve technologieën

De volgende vraagset omvat zes stellingen die peilden naar de mening van de respondenten.

Meer specifiek trachtte ik na te gaan hoe de respondent dacht over bepaalde innovatieve

technologieën die (mogelijk) worden ingezet door de politie om hun veiligheid te vergroten.

Men kreeg 5 antwoordmogelijkheden die na hercodering werden gereduceerd tot 3 opties:

‘negatief’, ‘neutraal’ of ‘positief’. De resultaten kunnen visueel voorgesteld worden door

middel van tabel 12 en tabel 13. De inspiratie voor deze vraag werd gehaald uit het

onderzoeksschrift van Trends in Veiligheid (2017).

2.6.1 Camera’s in de publieke ruimte die regelovertredend gedrag van

mensen analyseren

De eerste stelling luidde als volgt: “Hoe staat u tegenover de onderstaande technologieën die

(mogelijks) worden ingezet om uw veiligheid te vergroten? – Camera’s in de publieke ruimte

die regelovertredend gedrag van mensen analyseren”. De overgrote meerderheid, 72,94%

(461) gaf aan dat men hier positief tegenover staat. 15,35% (97) van het totaal aantal

respondenten was daarentegen van mening dat men hier negatief tegenover staat, terwijl

11,71% (74) een neutrale houding had. Deze resultaten worden weergegeven in tabel 12.

2.6.2 Camera’s in de publieke ruimte met gezichtsherkenning

De tweede stelling luidde als volgt: “Hoe staat u tegenover de onderstaande technologieën die

(mogelijks) worden ingezet om uw veiligheid te vergroten? – Camera’s in de publieke ruimte

met gezichtsherkenning”.

106

De meerderheid, 54,75% (346) gaf aan dat men hier positief tegenover staat. 27,85% (176)

van het totaal aantal respondenten was daarentegen van mening dat men hier negatief

tegenover staat, terwijl 17,40% (110) een neutrale houding had. Deze resultaten worden

wederom weergegeven in tabel 12.

2.6.3 Politiebodycams

De derde stelling luidde als volgt: “Hoe staat u tegenover de onderstaande technologieën die

(mogelijks) worden ingezet om uw veiligheid te vergroten? – Politiebodycams”. De overgrote

meerderheid, 79,11% (500) gaf aan dat men hier positief tegenover staat. Slechts 5,70% (36)

van het totaal aantal respondenten was daarentegen van mening dat men hier negatief

tegenover staat, terwijl 15,19% (96) een neutrale houding had. Deze resultaten worden

wederom weergegeven in tabel 12.

TABEL 12: Mening van de respondenten omtrent verschillende innovatieve technologieën (deel 1)

107

15.35%

27.85%

5.70%11.71%

17.40% 15.19%

72.94%

54.75%

79.11%

Camera’s in de publieke ruimte die regelovertredend gedrag

van mensen analyseren

Camera’s in de publieke ruimte met gezichtsherkenning

Politiebodycams

Mening van de respondenten omtrent verschillende innovatieve technologieën (deel 1)

Negatief Neutraal Positief

2.6.4 Politiedrones

De vierde stelling luidde als volgt: “Hoe staat u tegenover de onderstaande technologieën die

(mogelijks) worden ingezet om uw veiligheid te vergroten? – Politiedrones”. De meerderheid,

53,95% (341) gaf aan dat men hier positief tegenover staat. 23,58% (149) van het totaal aantal

respondenten was daarentegen van mening dat men hier negatief tegenover staat, terwijl

22,47% (142) een neutrale houding had. Deze resultaten worden weergegeven in tabel 13.

2.6.5 Biometrie (bv. vingerafdrukken) in paspoorten

De vijfde stelling luidde als volgt: “Hoe staat u tegenover de onderstaande technologieën die

(mogelijks) worden ingezet om uw veiligheid te vergroten? – Biometrie (bv. vingerafdrukken)

in paspoorten”. De grote meerderheid, 66,61% (421) gaf aan dat men hier positief tegenover

staat. 18,99% (120) van het totaal aantal respondenten was daarentegen van mening dat men

hier negatief tegenover staat, terwijl 14,40% (91) een neutrale houding had. Deze resultaten

worden wederom weergegeven in tabel 13.

2.6.6 Biometrie bij grenscontroles

De zesde en laatste stelling luidde als volgt: “Hoe staat u tegenover de onderstaande

technologieën die (mogelijks) worden ingezet om uw veiligheid te vergroten? – Biometrie bij

grenscontroles”. De grote meerderheid, 69,78% (441) gaf aan dat men hier positief tegenover

staat. 14,08% (89) van het totaal aantal respondenten was daarentegen van mening dat men

hier negatief tegenover staat, terwijl 16,14% (102) een neutrale houding had. Deze resultaten

worden wederom weergegeven in tabel 13.

108

TABEL 13: Mening van de respondenten omtrent verschillende innovatieve technologieën (deel 2)

2.6.7 Besluit

Indien men de resultaten vergelijkt, dan ziet men dat de respondenten vooral zeer positief

staan tegenover camera’s in de publieke ruimte die regelovertredend gedrag van mensen

analyseren, politiebodycams en beide gevallen van biometrie (zowel in paspoorten als bij

grenscontroles). De andere technologische innovaties, met name de camera’s in de publieke

ruimte met gezichtsherkenning & politiedrones worden ook door de meerderheid positief

onthaald, echter in mindere mate in vergelijking met de andere technologieën.

109

23.58%18.99%

14.08%22.47%

14.40% 16.14%

53.95%

66.61% 69.78%

Politiedrones Biometrie (bv.vingerafdrukken) in

paspoorten

Biometrie bij grenscontroles

Mening van de respondenten omtrent verschillende innovatieve technologieën (deel 2)

Negatief Neutraal Positief

2.7 Privacy en de bescherming van persoonlijke informatie

De volgende vraagset omvat twee stellingen die peilden naar de mening van de respondenten.

Meer specifiek werd getracht om na te gaan in welke mate de respondent enerzijds privacy

belangrijk vindt en anderzijds in welke mate de respondent de bescherming van persoonlijke

informatie belangrijk vindt. Men kreeg 5 antwoordmogelijkheden die na hercodering werden

gereduceerd tot 3 opties: ‘niet akkoord’, ‘neutraal’ of ‘akkoord’. De resultaten kunnen visueel

voorgesteld worden door middel van tabel 14. De inspiratie voor deze vraag werd gehaald uit

het onderzoek van ECP-EPN (2010).

De eerste stelling luidde als volgt: “In welke mate gaat u akkoord met de volgende stellingen

– Ik vind privacy belangrijk”. De overgrote meerderheid, 84,97% (437) gaf aan dat men

hiermee akkoord gaat. Slechts 2,53% (16) van het totaal aantal respondenten was daarentegen

van mening dat men hier niet akkoord mee gaat, terwijl 12,50% (79) een neutrale houding

had.

De tweede stelling luidde als volgt: “In welke mate gaat u akkoord met de volgende stellingen

– Ik vind de bescherming van persoonlijke informatie belangrijk”. De overgrote meerderheid,

89,72% (567) gaf aan dat men hiermee akkoord gaat. Slechts 2,53% (16) van het totaal aantal

respondenten was daarentegen van mening dat men hier niet akkoord mee gaat, terwijl 7,75%

(49) een neutrale houding had.

110

TABEL 14: Mate waarin de respondent privacy en de bescherming van persoonlijke informatie

belangrijk vindt

De resultaten van de twee metingen lijken bijna gelijk. In beide gevallen gaat meer dan 80%

van de respondenten akkoord met de stellingen. Echter is er een verschil van 4,75% tussen

beide percentages van mensen die akkoord gaat met de stelling. We kunnen hieruit

concluderen dat privacy en de bescherming van persoonlijke informatie niet hetzelfde

inhouden. Dat de bescherming van persoonlijke gegevens belangrijker wordt gevonden dan

privacy, komt waarschijnlijk doordat de bescherming van persoonlijke gegevens concreet is

en het begrip privacy veel abstracter (ECP-EPN, 2010).

111

84.97%89.72%

12.50%7.75%

2.53% 2.53%

Ik vind privacy belangrijk Ik vind de bescherming van persoonlijkeinformatie belangrijk

De mate waarin de respondent privacy en de bescherming van persoonlijke informatie

belangrijk vindt

Akkoord Neutraal Niet akkoord

2.8 Bodycamgebruik door de politie – mogelijke ervaringen

De laatste vraagset omvat drie stellingen die opnieuw peilden naar de mening van de

respondenten. Meer specifiek werd getracht om na te gaan in welke mate de respondent

akkoord ging met een aantal stellingen. Men kreeg 5 antwoordmogelijkheden die na

hercodering werden gereduceerd tot 3 opties: ‘niet akkoord’, ‘neutraal’ of ‘akkoord’. De

resultaten kunnen visueel voorgesteld worden door middel van tabel 15.

2.8.1 Extra controlemiddel op de politie

De eerste stelling luidde als volgt: “Bodycams kunnen gezien worden als een extra

controlemiddel op de werking van de politie”. De overgrote meerderheid, 84,33% (533) gaf

aan dat men hiermee akkoord gaat. Slechts 4,59% (29) van het totaal aantal respondenten was

daarentegen van mening dat men hier niet akkoord mee gaat, terwijl 11,08% (70) een neutrale

houding had.

2.8.2 Inbreuk op privacy

De tweede stelling luidde als volgt: “Ik zou het gebruik van bodycams door de politiediensten

ervaren als een inbreuk op mijn privacy”. De grote minderheid, 13,13% (83) gaf aan dat men

hiermee akkoord gaat. 66,30% (419) van het totaal aantal respondenten was daarentegen van

mening dat men hier niet akkoord mee gaat, terwijl 20,57% (130) een neutrale houding had.

112

2.8.3 Controle van de staat op de burger

De derde stelling luidde als volgt: “Bodycams kunnen gezien worden als een nieuwere vorm

van technologie die een volgende stap is in de evolutie van controle- en surveillancemiddelen

van de staat op de burger”. De meerderheid, 67,72% (428) gaf aan dat men hiermee akkoord

gaat. 10,76% (68) van het totaal aantal respondenten was daarentegen van mening dat men

hier niet akkoord mee gaat, terwijl 21,52% (136) een neutrale houding had.

TABEL 15: In welke mate gaat de respondent akkoord met volgende stellingen

113

84.33%

13.13%

67.72%

11.08%20.57% 21.52%

4.59%

66.30%

10.76%

Bodycams kunnen gezienworden als een extra

controlemiddel op de werkingvan de politie

Ik zou het gebruik vanbodycams door de

politiediensten ervaren als eeninbreuk op mijn privacy

Bodycams kunnen gezienworden als een extra

controlemiddel van de staat opde burger

In welke mate gaat de respondent akkoord met volgende stellingen

Akkoord Neutraal Niet akkoord

2.8.4 Besluit

De overgrote meerderheid van de respondenten aanschouwt de bodycam als een extra

controlemiddel op de werking van de politiediensten. Dit kan positief ervaren worden volgens

het standpunt van de burger. Op die manier kunnen bodycams dienen als een middel dat erop

toeziet dat de politie hun geweldsmonopolie niet zal misbruiken. Daarnaast is het opvallend

dat 66,30% niet akkoord gaat met de stelling dat bodycams een inbreuk zou impliceren op de

privacy van de burger. Slechts 13,13% gaat trouwens wel akkoord met deze stelling. Ten

slotte is het opvallend dat het merendeel van de respondenten (67,72%) de bodycams

aanschouwen als een nieuwere vorm van technologie die een volgende stap is in de evolutie

van controle- en surveillancemiddelen van de staat op de burger.

2.9 Algemeen besluit over kwantitatief luik

Uit de resultaten van het kwantitatief luik kunnen we besluiten dat de Vlaamse,

Nederlandstalige burger zeer positief staat tegenover het gebruik van bodycams door de

politiediensten. Dit werd duidelijk in de vraag omtrent de verschillende innovatieve

technologieën die gebruikt kunnen worden in de veiligheidsketen. Daaruit bleek dat het

percentage respondenten die positief stonden tegenover het gebruik van politiebodycams het

hoogst was in vergelijking met de andere technologieën. Daarnaast was het percentage van

respondenten die dit als negatief zou ervaren het laagst bij BWC’s in vergelijking met de

andere technologieën.

114

Uit de vraag die peilde naar het feit of burgers voor dit onderzoek reeds op de hoogte waren

dat de Belgische politie gebruik mag maken van BWC’s, blijkt dat de meerderheid hier van

op de hoogte was. Echter bleek dat bijna 40% van het totaal aantal respondenten hier nog niet

van op de hoogte was. Hierop kan ingespeeld worden door de politiediensten door meer

informatie te verlenen over wanneer men de bodycams zou gebruiken. Echter valt op te

merken dat het bodycamgebruik in België nog steeds in zijn kinderschoenen staat. De grote

meerderheid van de Belgische politiezones maakt nog geen gebruik van bodycams. De

toekomst moet uitwijzen of men al dan niet zou overschakelen naar het dagdagelijks gebruik

hiervan.

De overgrote meerderheid van de respondenten gaat vervolgens akkoord met de stellingen dat

de politie gebruik mag maken van bodycams in het kader van grote volkstoelopen en tijdens

interventies om nadien woord tegen woord discussies te vermijden. Echter, indien we kijken

naar de stelling of de politie altijd mag gebruik maken van bodycams, dan merken we een

verschil in percentages op tussen beide leeftijdscategorieën. Bij de respondenten jonger dan

25 jaar is de meerderheid niet akkoord met deze stelling. Bij de respondenten ouder dan 25

jaar is de meerderheid echter wel akkoord met deze stelling. Dit zou eventueel verklaard

kunnen worden door het feit dat de mogelijkheid bestaat dat de oudere bevolking meer

vertrouwen heeft in de Belgische politiediensten. Meer onderzoek hieromtrent is bijgevolg

aan te raden.

115

Meer dan 80% van de respondenten gaat akkoord met de stellingen dat men privacy en de

bescherming van persoonlijke informatie belangrijk vindt. Echter blijkt uit de percentages dat

men de bescherming van persoonlijke informatie belangrijker vindt. Dit zou verklaard kunnen

worden door het feit dat dit begrip concreter is en dat het begrip privacy veel abstracter is.

De overgrote meerderheid gaat vervolgens akkoord met het feit dat bodycams gezien kunnen

worden als een extra controlemiddel op de werking van de politie. Dit kan positief ervaren

worden door de bevolking aangezien BWC’s zouden kunnen dienen als een middel dat erop

toeziet dat de politie hun geweldsmonopolie niet zal misbruiken. Echter gaat de meerderheid

ook akkoord met de stelling dat bodycams zouden kunnen dienen als een extra controlemiddel

van de staat op de burger. Wederom kunnen de Belgische politiediensten hier op inspelen

door meer informatie te verschaffen aan de bevolking om duidelijk te maken dat bodycams

een positieve werking hebben op zowel het gedrag van de burger, als het gedrag van de politie

zelf. De bodycams hebben namelijk het doel om woord tegen woord discussies te vermijden

en kunnen bijgevolg dienen als extra bewijsmateriaal. Daarnaast kunnen bodycams leiden tot

het feit dat de politieambtenaren zich meer volgens de voorgeschreven procedures zouden

gedragen.

De belangrijkste ondervinding uit dit onderzoek is echter dat de meerderheid van de

respondenten het politiebodycamgebruik niet zou ervaren als een inbreuk op hun privacy.

Hieruit kan men besluiten dat de Vlaamse, Nederlandstalige bevolking vertrouwen heeft in

het feit dat bodycams op een correcte manier gebruikt zouden worden en dat de beelden

uitsluitend gebruikt zouden worden voor gerechtelijke doeleinden.

116

Tenslotte moet nogmaals benadrukt worden dat er voorzichtig moet worden omgesprongen

met de interpretatie van de verkregen resultaten. Dit komt door het feit dat slechts 1,42% van

de respondenten reeds ervaring heeft gehad met politiebodycamgebruik. De grote

meerderheid heeft bijgevolg puur hypothetisch de vragen beantwoord. Het zou dus kunnen

dat de overige respondenten hun mening zullen veranderen indien men in de toekomst een

negatieve of positieve ervaring zou meemaken met politiebodycams.

117

3. Kwalitatief luik: half-gestructureerde interviews

3.1 Inleiding

Zoals reeds eerder besproken, bestaat het kwalitatief luik van het empirisch onderzoek uit vier

half-gestructureerde interviews bij politieambtenaren van de lokale politie die reeds in contact

zijn gekomen met bodycams. Op die manier wordt een beeld gevormd van hoe zij en het

korps waarin ze tewerkgesteld zijn de bodycams ervaren, wat is de reactie van de bevolking

hierop, wat zijn de voor- en nadelen… Dit gebeurt aan de hand van citaten van de

respondenten die de half-gestructureerde interviews opleverden. Deze citaten worden

onderverdeeld op basis van de categorieën waaruit de checklist bestond. Een overzicht van de

geïnterviewde personen is terug te vinden in tabel 6.

3.2 Redenen voor gebruik van bodycams

Indien we een vergelijking maken tussen de antwoorden van de respondenten omtrent de

redenen waarom men bodycams heeft uitgetest, dan kunnen we vaststellen dat deze redenen

variëren. Ten eerste zag de PZ Lokeren dit als een verlengstuk van de radiocommunicatie. Het

type bodycam die men gebruikte diende met andere woorden zowel als communicatiemiddel

met de dispatching, als een middel om bepaalde situaties te filmen. Ten tweede was de

interesse van de PZ Gent ontstaan vanuit de camerawerkgroep. Men zag de Gentse Feesten

van 2018 als een ideale testcase om de bodycam uit te proberen aangezien de nieuwe

camerawet reeds van toepassing was.

118

Ten derde is de PZ Westkust begonnen met het gebruik van bodycams op basis van de

positieve resultaten van studies in 2009 in het Verenigd Koninkrijk. Ten slotte heeft de PZ

Bredene - De Haan gebruik gemaakt van bodycams naar aanleiding van moeilijkheden met

een burger uit de PZ.

“We hebben hier een bepaald persoon in de zone die al voor redelijk wat

moeilijkheden gezorgd heeft naar bepaalde collega’s. In die zin dat ze iedere keer

klacht indient tegen bepaalde collega’s en bepaalde feiten aanhaalt die betwist

worden door de collega’s die zeggen van dat is niet gebeurd en zij zegt van wel… Die

nieuwe wetgeving was er en op dat moment heb ik gezegd tegen de korpschef van kijk

ik heb een GoPro, zou het gezien het voorgaande wat we allemaal meegemaakt

hebben met haar, niet nuttig zijn dat we gewoon met een bodycam heel die interventie

gaan filmen?” (Cornet, 2018)

De PZ Lokeren maakt echter al lang geen gebruik meer van de bodycams. Dit komt doordat

de meerderheid van de inspecteurs tegen het gebruik ervan waren. De redenen hiervoor

hadden onder meer betrekking op het feit dat de beelden beveiligd waren door middel van een

‘veiligheidsstamp’, alsook dankzij het feit dat naast beeld, ook audio werd opgenomen.

“(…) De mensen werden met zichzelf geconfronteerd. Als men naderhand beelden

ging bekijken én de opnames beluisteren, dat was met een dinges dus een stempel ook

dus je kon daar niets aan manipuleren. (...) De grote reden was dat er ook

geluidsopnames waren. En dan hoorde je soms in conversaties van ja man hier ben jij

wel degelijk verkeerd (over politieinspecteurs).” (Van Avermaet, 2018)

119

3.3 Lokale versus federale politie

Daarnaast werd gepeild naar het feit waarom de federale politie nog geen gebruik maakt van

bodycams en hoe het komt dat de lokale politie in België nog maar beperkt gebruik maakt van

de BWC’s. Bijgevolg werd de vraag gesteld of er nood was aan nationale afspraken omtrent

bodycamgebruik om te vermijden dat men in iedere zone werkt met andere systemen en

richtlijnen. In de interviews met de PZ Gent, PZ Bredene – De Haan en de PZ Westkust

kwam dit punt ter sprake.

“ (…) Het probleem in Belgie met de politie is dat we gigantisch versnipperd zitten op

beleidsvlak en op vlak van aankopen. Ik denk dat dat geen geheim is. (...)” (De

Caluwé, 2018)

“Het is een eenheidspolitie maar in de praktijk is er geen eenheidspolitie en dat is 1

van de problemen. Allez ja de nieuwe directeur-generaal van de federale politie, die

gaat een beslissing nemen inzake bodycams voor de federale politie en dat is voor al

de entiteiten van de federale politie en daarmee heb je 15000 die onder dezelfde regel

vallen. Bij lokale politie heb je zoveel zones met elk een korpschef die voor zijn eigen

korps beslist.” (Cornet, 2018)

“De federale politie is niet in staat om er op in te spelen op de nieuwe technologie.

Dat is al een eerste probleem dus dat komt altijd terug bij de lokale politie die de

initiatieven neemt. Ik heb nog nooit geweten op technologievlak waarbij de federale de

‘lead’ neemt. (...)” (Paelinck, 2018)

120

“(...) Het tweede probleem is dat binnen de geïntegreerde politie geen Research and

Development Center bestaat. Dus dat wil zeggen, men maakt dan wetgevingen en dat

iedereen op z’n eentje, bij gebrek aan het nationaal centrum, zelf de testen gaat doen

en zelf de toestellen gaat aankopen en zelf gaat proberen. (...) Het gevaar bestaat dat

zones die kapitaalkrachtig zijn hightech toestellen gaan aankopen met breedbeeld,

streamingvideo etc. en dat zones die minder kapitaalkrachtig zijn bij manier van

spreken pocketcamera’s gaan gebruiken die slechte kwaliteit hebben.“ (Paelinck,

2018)

De voorzitter van de vaste commissie van de lokale politie, Nicholas Paelinck, gaf echter aan

dat men van plan is om in te spelen op het feit dat er geen nationale richtlijnen zijn. Men gaat

namelijk een federaal raamcontract opstellen voor al de lokale politiezones. Op die manier

hoopt men dat iedereen met dezelfde technische standaarden zal werken en met dezelfde

garantie van beeldkwaliteit.

3.4 Type bodycam

3.4.1 Merk en draagwijze

In de PZ Lokeren maakte men gebruik van drie bodycams van het merk VidMic (zie figuur

3). Deze werden bevestigd op de kogelwerende vest van de politieambtenaar. Zoals reeds

aangegeven, had deze bodycam een dubbele functie. Enerzijds was de bodycam uitgerust van

een radio waardoor het diende als communicatiemiddel met de dispatching. Anderzijds kon

men aan de hand van dit model ook bepaalde situaties filmen.

121

In de PZ Gent maakte men gedurende de testfase gebruik van bodycams die geleverd werden

door het bedrijf Axon (zie figuur 5). Aan deze testfase hing geen aankoopverplichting vast.

Indien er in de toekomst echter beslist zou worden om over te gaan tot een aankoop van

bodycams, dan gaf men aan dat er eerst een marktverkenning zou moeten plaatsvinden. De

bodycams die gehanteerd werden tijdens de Gentse Feesten werden wederom bevestigd op de

kogelwerende vest door middel van een ‘klikvastbevestiging’.

In de PZ Bredene – De Haan werd in twee gevallen gebruik gemaakt van de GoPro (zie figuur

2). Deze bodycam was een persoonlijke bezitting van de geïnterviewde. Gezien het feit dat

deze beelden niet beveiligd zijn, zal men in de toekomst gebruik maken van een ander model.

De PZ zal volgend jaar overgaan tot de aankoop van 12 bodycams. Vermoedelijk zal dit het

model Zepcam T2 (zie figuur 1) zijn. Ook dit model wordt op de kogelwerende vest van de

politieambtenaar geplaatst.

Ten slotte is men in de PZ Westkust reeds toe aan een derde generatie bodycams, namelijk de

Reveal D Series die visueel kan voorgesteld worden door middel van figuur 6. De eerste

generatie die getest werd, was een petcamera. De reden waarom men overgeschakeld is van

een petcamera naar een borstcamera volgt hierna in een citaat van Dhr. Paelinck (2018):

“De testen bewezen dat het hoofd te veel beweegt dus de beelden springen op en neer

en dat is dus de reden waarom we gewerkt hebben op de schouder dan en later een

systeem op de borstkas.”

122

De PZ Westkust is echter van plan om een vierde generatie bodycams te testen. Deze

bodycams zijn in staat om aan video-streaming te doen waardoor de beelden live bekeken

kunnen worden in het real-time intelligence center. De reden hiervoor moet geplaatst worden

in het kader van rampen. Op die manier kan men in de crisiskamer de beelden live volgen en

moet men niet langer ter plaatse gaan om beslissingen te nemen.

3.4.2 Pre-event video buffer

In drie interviews (PZ Gent, PZ Bredene – De Haan & PZ Westkust) werd er nagegaan of

men gebruik maakt of gebruik zal maken van een ‘pre-event video buffer’. In het interview

met Jan Van Avermaet (PZ Lokeren) kwam dit niet ter sprake.

Deze buffer heeft, zoals reeds eerder besproken, als doelstelling om de initiële situatie in

beeld te brengen alvorens men beslist om over te gaan tot het opnemen van een interventie.

Bijgevolg worden de 30 seconden (of langer) vooraleer men beslist om de bodycam te

activeren ook opgeslaan in het intern geheugen van de bodycam (Stross, 2013).

Gregory Cornet (PZ Bredene – De Haan) gaf aan dat men bij het testmodel Zepcam T2 hier

gebruik van heeft gemaakt en dat men in de toekomst van plan is om dit ook te installeren.

Nicholas Paelinck van de PZ Westkust gaf aan dat dit ook geïnstalleerd is in de derde

generatie bodycams. Joeri De Caluwé van de PZ Gent gaf aan dat dit ook van toepassing was

op de testfase gedurende de Gentse Feesten. Echter werd beslist om de audio niet op te nemen

tijdens deze pre-buffer fase terwijl bij de twee andere cases wel het geval was.

123

De reden hiervoor volgt in volgend citaat:

“Waarom geen geluid? Zeker nu in die testperiode hebben we willen vermijden dat er

weer dat controlegevoel bestaat. Ge zijt aan het roddelen over uw baas, ik zeg maar

iets en plots begint er iemand weg te spurten van u… Gij neemt op, dus het is

uiteindelijk bewijsmateriaal en je gaat naar de rechtbank en al uw zever over uw baas

staat daar op!” (De Caluwé, 2018)

Vervolgens maakte de PZ Gent gebruik van een evaluatieformulier dat de inspecteurs

moesten invullen na de testfase. In de vrije commentaar op dit evaluatieformulier werd er

door sommigen aangegeven dat deze buffer met audio mocht zijn. Anderen gaven aan dat

deze ‘pre-event video buffer’ langer dan 30 seconden mocht zijn. De reden hiervoor wordt

weergegeven door middel van volgend citaat:

“(...) Soms waren er beelden van in het midden van een gevecht omdat we daar ook

hebben op gehamerd, want de bodycam dat is extra he, het eerste waar je aan moet

denken is uw eigen veiligheid en soms kom je toe in een gevecht en denk je maar na 2

minuten van shit ik heb die bodycam nog niet aangezet, ik ga opnames maken en dan

is een halve minuut veel te kort.” (De Caluwé, 2018)

124

3.5 Wanneer maakt men gebruik van bodycams

De PZ Lokeren en de PZ Westkust maakten reeds gebruik van bodycams voor de

wetswijziging van 25 mei 2018. Bijgevolg mochten de bodycams slechts in bepaalde situaties

gebruikt worden, namelijk in het kader van massa-evenementen zoals de Lokerse feesten of

grootschalige fuiven of risicovoetbalwedstrijden. Jan Van Avermaet van de PZ Lokeren gaf

aan dat inspecteurs zelf mochten beslissen om de bodycam al dan niet te activeren. Daarnaast

gaf hij ook aan dat er gebruik van werd gemaakt in andere situaties dan de wet toeliet, zoals in

het kader van verkeer. De reden hiervoor wordt weergegeven door middel van volgend citaat:

“(...) Als ge zegt van ja, ge moogt da enkel maar gebruiken bij massa-manifestaties, ja

dan gebruikt ge dat 10 dagen op een jaar. Dat was niet de bedoeling, het was

eigenlijk om te kijken van, kunnen we daar nog iets meer uit halen?” (Van Avermaet,

2018)

Sinds de nieuwe camerawet - die in werking is getreden op 25 mei 2018 - is het

toepassingsgebied van de bodycams uitgebreid. De PZ Lokeren maakt niet langer gebruik van

bodycams en zal bijgevolg in dit kader niet verder besproken worden.

Wat betreft de PZ Gent heeft men de bodycams getest gedurende de tiendaagse Gentse

Feesten van 2018, in de volledige feestzone. Uit het interview bleek dat vrijwilligheid centraal

stond in dit testproject. De testers hadden zich namelijk vrijwillig aangeboden om deel te

nemen aan het proefproject.

125

De reden hiervoor wordt duidelijk aan de hand van volgende citaten:

“Ge kunt iemand verplichten om hem te dragen, maar als die een ganse dienst niets

filmt, dan heeft dat ook niets van meerwaarde…” (De Caluwé, 2018)

“Enkel als je het van in het begin verplicht om de bodycam te dragen, dan gaat het

ervaren worden als een controlemiddel…” (De Caluwé, 2018)

Bovendien waren de Gentse politieagenten vrij in hun keuze om al dan niet een bepaalde

interventie op te nemen. De voornaamste redenen om een interventie te filmen waren de

volgende: verbale agressie van de burger vastleggen, gebruik van dwang door zichzelf,

fysieke weerspannigheid, bewijsmateriaal verzamelen en identificatie van mogelijke

verdachten (De Caluwé, 2018).

Onderstaand citaat biedt verduidelijking omtrent het feit dat inspecteurs zelf mochten

beslissen om een interventie al dan niet op te nemen d.m.v. de bodycam:

“Waarom is in het verleden die pilot bodycam die een andere zone gedaan heeft met

de andere wetgeving negatief geevalueerd? Waarom? Omdat het dragen verplicht

was, en elke interventie moest verplicht gefilmd worden… Waarom zou je dat niet

willen? Niet omdat je uw werk niet goed doet maar er zijn gewoon zo veel

tegenindicatoren. (...) Je komt bv. toe op intrafamiliaal geweld en je wilt de partij

apart nemen en je wilt daar een intiem gesprek mee hebben... Als je dan begint te

filmen, dan heeft dat niet alleen geen meerwaarde, ik vind dat misschien een inbreuk

op de privacy... Echt gewoon totaal ongepast.” (De Caluwé, 2018)

126

De PZ Westkust volgt de redenering dat de politieinspecteur zelf beslist om al dan niet te

beginnen filmen. Volgens de korpschef Nicholas Paelinck hanteert men de richtlijn dat vanaf

een situatie dreigt te escaleren, moet men de bodycam activeren. Ook hier hanteert men de

bodycams uitsluitend in het kader van openbare ordehandhaving.

De PZ Bredene – De Haan is van plan om de bodycams te verdelen over de interventiedienst

en de wijkdienst. Men heeft echter nog geen richtlijnen opgemaakt omtrent het feit of men

iedere interventie dient te filmen of uitsluitend indien men aanvoelt dat het gebruik nuttig zou

kunnen zijn.

3.6 Voordelen

3.6.1 Minder fysiek en verbaal geweld tegen politie

De PZ Lokeren, PZ Gent en PZ Westkust gaven aan dat bodycams leiden tot minder fysiek en

verbaal geweld tegen de politie. Dit blijkt uit volgende citaten:

“Opposanten gaan zich anders gedragen door het feit van “oei, wij worden hier

gefilmd!” (Van Avermaet, 2018)

“De collega’s hadden zéker het gevoel dat het maken van een opname de-escalerend

werkte in het grootste deel van de gevallen.” (De Caluwé, 2018)

127

Gregory Cornet van de PZ Bredene – De Haan gaat echter niet volledig akkoord met deze

stelling. Hij ondersteunt dit door het volgende te zeggen:

“Neen, daar geloof ik niet in, allez ja met een paar uitzonderingen toch. (…) Als er

iemand volledig onder invloed is van drugs, allez hij gaat daar ook niet bij stilstaan

van ah hij heeft een bodycam aan, ik ga nu niets doen… Of ja hij heeft geen bodycam

aan, ik ga het wel doen. Allez ja, die mensen denken daar niet aan op dat moment.”

(Cornet, 2018)

3.6.2 Politieambtenaar gaat zich meer conform de regels gedragen

Iedere geïnterviewde gaf aan dat politieagenten zich meer conform gedragen volgens de

voorgeschreven procedures indien er gebruik wordt gemaakt van bodycams. Dit blijkt uit

onderstaande citaten. De politieambtenaren beseffen namelijk dat ook hun gedrag wordt

vastgelegd. Echter gaven Dhr. Cornet, Dhr. De Caluwé en Dhr. Paelinck aan dat dit effect

slechts tijdelijk zou zijn. Naarmate het bodycamgebruik een gewoonte wordt, dan gaat men

daar niet zo bewust meer mee bezig zijn.

“We gaan nog meer volgens het boekje werken.” (De Caluwé, 2018)

“(…) de correctheid van de personen in uniform bewerkstelligen. Dat die twee keer,

drie keer nadenkt vooraleer dat hij bepaalde handelingen gaat stellen of vooraleer dat

hij bepaalde uitspraken gaat doen.” (Van Avermaet, 2018)

128

3.6.3 Betere processen-verbaal

Alle respondenten waren van mening dat bodycams leiden tot meer complete PV’s. De

vaststellingen die de agent op PV zet, kan hij namelijk nog eens aftoetsen met de opgenomen

beelden.

“Uw opnames, dat is eigenlijk al een PV op zich vind ik!” (Van Avermaet, 2018)

3.6.4 Bewijsmateriaal

Vervolgens waren alle respondenten van mening dat bodycambeelden kunnen dienen als

bewijsmateriaal, zowel tegenover de politieambtenaar die de beelden maakte, als tegenover de

gefilmde persoon. Op die manier wordt er extra bewijsmateriaal geleverd in het kader van

vervolging. Daarnaast is er ook minder sprake van woord tegen woord discussies over

interventies. Dit wordt ondersteund op basis van volgende citaten:

“Bewijsvoering is van toepassing op 2 niveaus. We hebben bewijsvoering kwestie van

het gebruik van dwang, gebruik van geweld, ten voordele van de collega’s meestal

(…) Anderzijds om valse klachten te weerleggen van kijk dit is er gebeurd.” (De

Caluwé, 2018)

“In het kader van klachtenbeheer dan, als een burger een klacht indient, dat is altijd

iets van woord tegen woord als er geen andere getuigen zijn... De bodycam zou een

oplossing kunnen brengen.” (Van Avermaet, 2018)

129

3.6.5 Transparantie en legitimiteit politie stijgt

De PZ Lokeren, PZ Bredene – De Haan en de PZ Gent gaven aan dat de voorafgaande

waarschuwing en transparantie over het gebruik van de bodycams leidde tot meer vertrouwen

van de burger waardoor het bodycamgebruik meer aanvaard werd. Dit wordt aangetoond aan

de hand van onderstaand citaat. Nicholas Paelinck van de PZ Westkust gaf daarentegen aan

dat hij daar geen zicht op had.

“We hadden een paar mensen die eerst laten we zeggen vies waren van kijk waarom

film je mij? Indien dat dan werd uitgelegd - uitleggen is altijd een heel belangrijk

middel – dan verbeterde dat wel… Maar dat is met veel dingen bij ons he dat je wat

meer uitleg moet geven.” (De Caluwé, 2018)

3.6.6 Didactisch materiaal politiescholen

Alle geïnterviewden waren van mening dat bodycambeelden kunnen dienen als didactisch

materiaal in politiescholen. Op die manier krijgt de aspirant-inspecteur zicht op hoe het wel

en niet moet. Dit wordt ondersteund op basis van onderstaande citaten:

“Als je nu kijkt naar die series zoals Niveau 4, politie 24/7… dat zijn dingen die

realistisch gefilmd zijn. Je kan wel een scenario uitwerken en laten naspelen maar dat

is de realiteit en dan is het echt wel zo van kijk zo gaat het er ook echt aan toe!”

(Cornet, 2018)

130

“(…) Er moet in de opleiding aandacht gegeven worden aan technologie, wat de

mogelijkheden zijn, wat dat de markt is, en anderzijds moet er toch een nieuw model

uitgeschreven worden hoe dat ge dan gaat optreden. (…) De politiescholen gaan zich

toch wel wat meer moeten richen op technologie!” (Paelinck, 2018)

3.6.7 Andere voordelen

Ten slotte gaf Joeri De Caluwé van de PZ Gent nog enkele andere mogelijke voordelen aan

die bodycams kunnen leveren. Ten eerste zou men in een gevecht tussenbeide komen maar

dan kan er bijvoorbeeld iemand weglopen. Indien men nadien de beelden bekijkt, dan kan

men dit materiaal gebruiken ter identificatie van mogelijke verdachten. Ten tweede kunnen

bodycams een rol kunnen spelen in het kader van een verdacht overlijden. Dit wordt

aangetoond aan de hand van volgend citaat:

“Ik denk ook naar de toekomst, bij een verdacht overlijden, direct beginnen filmen. De

FGP is zeer geïnteresseerd, waarom? Zij hebben videoteams die de volledige plaats

delict in beeld brengen maar zij zijn tweedelijns. Het moment dat zij toekomen is de

interventieploeg er al geweest en ze weet misschien niet: stond die ruit open of niet?

Hebben wij hier aangekomen? Is die deur verplaatst? En hierdoor kan het ook een

heel grote meerwaarde zijn.” (De Caluwé, 2018)

131

3.7 Nadelen

3.7.1 Escalerend in plaats van de-escalerend effect

De PZ Gent en PZ Westkust gaven aan dat de kans bestaat dat bodycams het

tegenovergestelde effect kunnen creëren. Dit houdt in dat BWC’s een escalerende in plaats

van de-escalerende werking kunnen hebben. In het proefproject van de PZ Gent was dit

namelijk het geval:

“(...) de collega’s hadden zéker het gevoel dat het maken van een opname de-

escalerend werkte en in het grootste deel van de gevallen. Er is 1 geval geweest

waarin dat de mens agressiever is geworden maar op een grote hoop…” (De Caluwé,

2018)

3.7.2 Controlemiddel op de politie

De politievakbonden VSOA en NSPV zijn tegen het gebruik van bodycams aangezien zij dit

zien als een extra controlemiddel op de werking van de politie (Paelinck, 2018). De

respondenten volgen deze redenering niet en stellen dat dit enkel maar in het voordeel van de

politieagent kan spelen. De politieambtenaar zal dankzij de bodycam namelijk nog meer

letten om zich volgens de voorgeschreven procedures te gedragen. Daarnaast was men van

mening dat de bodycams slechts een uitbreiding zijn van het reeds bestaande cameranetwerk.

De Caluwé (2018) voegde hier nog aan toe dat bodycams als een controlemiddel ervaren

zullen worden indien men het gebruik ervan zou verplichten.

132

“Ik denk ook dat dit geen groot controlemechanisme is op de politie ook he… Allez ik

spreek voor de Gentse Feesten, er werd al gefilmd he. (...) we hebben dit gezien als

een uitbreiding van de bestaande camerabewaking, extra mobiele camera’s die vanuit

ons perspectief weergeven waar dat voor 90% van de gevallen het toch al gefilmd

werd.“ (De Caluwé, 2018)

3.7.3 Kostprijs

Indien men in beperkte mate gebruik maakt van bodycams, dan is er geen groot nadelig effect

op het budget van een bepaalde politiezone. Elke respondent ging akkoord dat de voordelen

die bodycams bieden, meer doorwegen ten opzichte van de kosten die bodycams

teweegbrengen. Echter, indien men in grote mate gebruik begint te maken van bodycams, dan

kan men dit nadelig effect beginnen voelen. Een mogelijke oplossing hiervoor werd gegeven

door de PZ Westkust:

“Dat is 1 van de grote nadelen, de kostprijs. Daarom zijn we aan het kijken van:

zouden we niet beter leasen in plaats van kopen?” (Paelinck, 2018)

Daarnaast gaven drie van de vier respondenten aan dat de opslag van het beeldmateriaal de

grootste kost zou inhouden voor een politiekorps. Dit blijkt uit volgend citaat:

“(…) uw data-opslag is heel groot. De hardware is eigenlijk maar een klein stukje van

de kosten die je eraan hebt.” (De Caluwé, 2018)

133

3.7.4 Opleiding omtrent bodycams

Drie respondenten gaven aan dat opleiding omtrent bodycamgebruik belangrijk is. Zoals

eerder aangegeven trad de PZ Lokeren soms buiten de lijntjes waardoor een opleiding niet

echt noodzakelijk was. De opleiding kan gezien worden als een extra kost aangezien tijd en

middelen moeten vrijgemaakt worden.

“Het 2e nadeel voor de moment is dat geen opleiding en vorming & training in

bestaat, dus dat is iets dat zou moeten aanwezig zijn vooraleer dat de wet er komt…”

(Paelinck, 2018)

3.7.5 Inbreuk op privacy van bevolking

Jan Van Avermaet van de PZ Lokeren is van mening dat de bevolking het bodycamgebruik

zou kunnen ervaren als een inbreuk op hun privacy. Nicholas Paelinck van de PZ Westkust is

van mening dat er meer onderzoek moet gedaan worden naar dit effect en gaf hier bijgevolg

geen duidelijk antwoord op. Ten slotte zijn Joeri De Caluwé (PZ Gent) en Gregory Cornet

(PZ Bredene – De Haan) van mening dat burgers dit niet mogen ervaren als een inbreuk op

een privacy. Ze ondersteunden hun antwoord door middel van volgende citaten:

“(...) er gaan er zeker bij zijn die gaan zeggen van das weer een beknotting van onze

privacy maar nog ja… Als je niets weg te steken hebt, waarom wordt je privacy dan

beknot?” (Cornet, 2018)

134

“Eigenlijk staat er op dat beeld weinig meer dan dat er op uw PV staat, zijnde mensen

die herkend kunnen worden en wat ze gedaan hebben. (…) En het is niet dat wij onze

beelden op facebook gaan smijten he. Het is ofwel voor intern gebruik ofwel voor de

gerechtelijke afhandeling… Dus ik snap de redenering en ik weet dat sommige

groepen daar heel weigerachtig tegenover staan maar ik denk objectief gezien dat dit

geen grote inbreuk is op de privacy.” (De Caluwé, 2018)

3.7.6 Perspective bias

Een ander mogelijk nadeel hangt vast aan de bewijswaarde van bodycambeelden. Morrison

(2016) is namelijk van mening dat hoewel het beeldmateriaal bedoeld is om objectief te zijn,

er toch een ‘perspective bias’ is. Dit komt doordat de beelden vaak een vertekend beeld geven

van de zaak en dat men beïnvloed wordt door de intensiteit van de beelden. De respondenten

waren van mening dat hierop ingespeeld dient te worden door middel van drie elementen. Ten

eerste door middel van het installeren van een ‘pre-event video buffer’, om de beelden in een

bepaalde context te kunnen plaatsen. Ten tweede mogen de beelden niet bewerkt worden. Ten

derde moet de volledige situatie gefilmd worden. Dit kan enerzijds door middel van een brede

camerahoek. Anderzijds was Dhr. Paelinck (2018) van mening dat de 2e inspecteur van op

afstand moet filmen en niet de eerste persoon die tussenkomt in een bepaalde situatie.

“Het probleem is dat camera’s camera’s zijn. Die kunnen nooit een objectieve

weergave geven van de realiteit.” (De Caluwé, 2018)

135

3.8 Voor- of tegenstander

Nadat een opsomming werd gegeven van de voor- en nadelen, werd nagegaan of de

respondenten voor- of tegenstander waren van het bodycamgebruik door de politiediensten.

Elke respondent gaf aan dat men voorstander was. Indien doorgevraagd werd of dat hun

collega’s dezelfde mening delen, dan was dit bij drie van de vier respondenten het geval. Jan

Van Avermaet van de PZ Lokeren gaf aan dat zijn collega’s geen grote voorstander zijn van

het gebruik. De redenen hiervoor werden eerder besproken.

“(...) ik ben er zeer van overtuigd dat 99% zijn job naar eer en geweten uitvoert, er

zitten altijd slechte tussen en ik denk niet dat dat diegene gaan zijn die staan te

springen om een bodycam mee naar buiten te pakken. (...)” (De Caluwé, 2018)

3.9 Opportuniteiten nieuwe camerawet

Indien ten slotte gevraagd werd of de nieuwe camerawet opportuniteiten creëert voor

bodycamgebruik door de politiediensten, dan waren de meningen grotendeels positief. De PZ

Lokeren, PZ Bredene – De Haan en PZ Gent gingen hiermee akkoord. Echter had de PZ Gent

nog een kanttekening omtrent grensoverschrijdende achtervolgingen. Er is in de nieuwe wet

namelijk geen aandacht besteed aan dit thema. Stel dat in zone A toegelaten wordt om

bodycams te gebruiken maar men steekt de grens over van een PZ waar men geen bodycams

gebruikt. “Mag men dan blijven filmen?” vroeg De Caluwé (2018) zich af. In het verlengde

van dit voorbeeld benadrukte hij nogmaals de nood aan meer samenwerking, zowel qua

materiaal, als qua gebruiksrichtlijnen.

136

Nicholas Paelinck van de PZ Westkust ging ook akkoord met de stelling dat de nieuwe

camerawet opportuniteiten creëert voor het bodycamgebruik. Echter ging de respondent

slechts in beperkte mate akkoord. Dit kwam door middel van twee kanttekeningen. Eerst en

vooral vindt hij het gebruik voor bestuurlijke politie redelijk beperkt. Hierbij verwijst hij naar

daden van bestuurlijke politie zoals observatie in het kader van radicalisering die totaal niets

te maken hebben met de gerechtelijke politie. Ten tweede is de korpschef van mening dat het

een heel zwakke camerawet is. Dit argumenteert hij op basis van volgend citaat:

“(...) Dus wij hadden met de werkgroep rond die camerawet gezegd: zij verstandig en

maak een technologie-neutrale wet. (...) zodanig dat ge met een kaderwet zit dat als er

nieuwe technologieën komen dat je ze er kan inpassen. De grote fout van die wet is dat

die wet louter op 1 technologisch middel gericht is terwijl dat wij vragende partij zijn

in de huidige maatschappij met zo’n evolutie van een technologie-arme wet te maken

die bepaalde zaken kan capteren (verwijst onder andere naar sensingtechnologie &

infrarood-technologie).” (Paelinck, 2018)

3.10 Algemeen besluit over kwalitatief luik

Uit de resultaten van het kwalitatief luik kunnen we besluiten dat de geïnterviewde

respondenten positief staan tegenover het gebruik van bodycams. Echter blijkt dat niet

iedereen dezelfde mening deelt. Dit werd duidelijk uit het interview met de PZ Lokeren. De

meerderheid van de politieagenten uit deze PZ waren geen voorstander omdat men de beelden

en geluidsopnames niet zelf kon bewerken. Dit kwam omdat er een ‘veiligheidsstamp’ op de

beelden stond.

137

Daarnaast bleek dat deze inspecteurs geen voorstander waren omwille van het feit dat er ook

geluid werd opgenomen. Op die manier werd de politieagent geconfronteerd met zijn of haar

eigen uitspraken en daaruit bleek dat de politieinspecteurs op een verkeerde manier te werk

zijn gegaan. Kortom, men zag de bodycam als een extra controlemiddel op hun politiewerk.

Bijgevolg is de bodycam in de PZ Lokeren in onbruik geraakt.

De respondenten waren unaniem van mening dat de draagwijze een invloed heeft op het

beeldmateriaal. De bodycam dient bijgevolg bij voorkeur gemonteerd te worden op de

kogelwerende vest van de politieambtenaar. Een hoofdcam leidt namelijk tot slecht

beeldmateriaal door de vele bewegingen die het hoofd maakt. Daarnaast waren respondenten

voorstander van het installeren van een ‘pre-event video buffer’. Op die manier werd de

initiële situatie in beeld gebracht alvorens men beslist om over te gaan tot het opnemen van

een interventie.

Indien men kijkt naar de redenen voor het gebruik van de BWC’s, dan valt op te merken dat

de bodycam vooral een preventieve werking heeft. Op die manier werden woord tegen woord

discussies namelijk uitgesloten aangezien de beelden dienen als bewijsmateriaal. De loutere

aanwezigheid van de bodycam had in veel situaties een de-escalerend effect. Echter bestaat de

kans dat bodycams het tegenovergestelde effect zullen teweegbrengen en dat de persoon

bijgevolg agressiever zou worden.

Daarnaast blijkt dat vrijwilligheid tot het dragen van een bodycam en vrijwilligheid tot het

maken van beeldmateriaal een belangrijke invloed had op de resultaten van de testfases. Men

gaf aan dat het verplicht dragen van een bodycam zou kunnen leiden tot het feit dat men de

bodycam ervaart als een controlemiddel op de politieagent zelf.

138

Bovendien zou deze agent minder beeldmateriaal maken, waardoor de bodycam geen

meerwaarde heeft. De respondenten waren van mening dat de agent zelf moet kunnen

beslissen om een interventie al dan niet op te nemen. De voornaamste richtlijn geldt dat men

de bodycam moet activeren vanaf het moment dat een situatie dreigt te escaleren. Daarnaast

zijn sommige situaties ongepast om te filmen, bijvoorbeeld in het kader van intrafamiliaal

geweld. Het gevaar bestaat dat de bevolking het niet zou accepteren dat de politieagent zelf

mag kiezen om de bodycam al dan niet te activeren. Als argument zou men kunnen zeggen

dat de bodycam op die manier uitsluitend gebruikt zou worden indien dit in het voordeel van

de agent zou spelen. Indien de agent met andere woorden beseft dat hij of zij in de fout is

gegaan, dan zou de bodycam met andere woorden niet geactiveerd worden. Hierbij

aansluitend kan gesteld worden dat er volgens de respondenten nood is aan nationale

afspraken omtrent richtlijnen voor het bodycamgebruik. Deze richtlijnen zijn nodig om te

vermijden dat iedere PZ werkt met andere systemen en gebruiksrichtlijnen.

Uit de interviews kwamen volgende voordelen het vaakst terug. Ten eerste leiden bodycams

tot minder fysiek en verbaal geweld tegenover de politie. Ten tweede gaat de politieambtenaar

zich meer conform de voorgeschreven procedures gedragen. Ten derde leiden bodycams tot

betere processen-verbaal. Ten vierde dienen de beelden als bewijsmateriaal, zowel tegenover

de politieambtenaar die de beelden maakte, als tegenover de gefilmde persoon. Ten vijfde

leidt de voorafgaande waarschuwing en transparantie omtrent het bodycamgebruik tot meer

vertrouwen van de bevolking in de politie. Bijgevolg wordt het bodycamgebruik meer

aanvaard. Ten slotte was iedere respondent van mening dat bodycambeelden kunnen dienen

als didactisch materiaal in politiescholen.

139

Daarnaast zijn er volgens de respondenten ook een aantal nadelen die vasthangen aan het

bodycamgebruik. Zoals reeds eerder werd aangegeven bestaat de kans dat bodycams een

escalerend effect kunnen creëren en dat de burger bijgevolg agressiever wordt. Ten tweede

gaan sommige politieagenten bodycams ervaren als een extra controlemiddel op hun werk. De

meerderheid van de respondenten ging echter niet akkoord met deze stelling door te

argumenteren dat dit enkel maar in het voordeel van de politieagent kan spelen. Ten derde

blijkt dat, indien men in grote mate gebruik zou maken van bodycams in een politiekorps, dan

zou de opslag van het beeldmateriaal een grote kost impliceren in het budget. Echter ging elke

respondent akkoord met het feit dat de voordelen die bodycams bieden, meer doorwegen ten

opzichte van de kosten die bodycams teweegbrengen. Ten vierde is er nood aan een opleiding

omtrent het politiebodycamgebruik. Ten vijfde bestaat de kans dat het beeldmateriaal een

vertekend beeld kan geven van de zaak en dat men beïnvloed wordt door de intensiteit van de

beelden. De respondenten waren van mening dat hierop ingespeeld dient te worden door

middel van drie elementen. Dit kan gedaan worden door middel van het installeren van een

‘pre-event video buffer’, het installeren van een ‘veiligheidsstamp’ waardoor de beelden niet

gemanipuleerd kunnen worden en er moet gezorgd worden dat de volledige situatie in beeld

wordt gebracht. Ten slotte bestaat de kans dat de bevolking het bodycamgebruik zou ervaren

als een inbreuk op hun privacy. De meerderheid gaf echter aan dat dit onterecht is.

Ten slotte werd gevraagd of de nieuwe camerawet opportuniteiten creëert voor het

politiebodycamgebruik. De meerderheid ging hiermee akkoord. De PZ Westkust was echter

van mening dat het gebruik voor bestuurlijke politie redelijk beperkt was en dat de nieuwe

camerawet technologie-neutraal moest zijn.

140

CONCLUSIE EN DISCUSSIE

In de conclusie wordt teruggekoppeld naar de onderzoeksvragen die in deze scriptie

vooropgesteld zijn, namelijk: “Wat is de rol van bodycams binnen het politielandschap?”,

“Hoe ervaren politieagenten het gebruik van bodycams?” en “Wat is de mening van de

bevolking over bodycams?”. Dit wordt gedaan door de resultaten van het literatuuronderzoek

te koppelen aan de resultaten van het empirisch onderzoek.

De huidige samenleving evolueert. Dit houdt eerst en vooral in dat de efficiëntie van de

traditionele methoden om criminaliteit aan te pakken in vraag moeten worden gesteld.

Vervolgens werd er vastgesteld dat de bevolking steeds mondiger wordt. Technologische

vernieuwingen zoals bodycams kunnen een gedeeltelijke oplossing bieden voor beide

fenomenen. BWC’s kunnen namelijk een rol spelen in de verschillende luiken van de

veiligheidsketen. Eerst en vooral is er de beeldvorming. Door bodycams in bepaalde situaties

te gebruiken, bv. in het kader van massamanifestaties of risicovolle voetbalwedstrijden, kan

men zicht krijgen op hoe bepaalde criminaliteitsvormen in dergelijke situaties tot uiting

komen.

Vervolgens spelen bodycams een grote rol op vlak van preventie. Als een burger weet dat er

gefilmd wordt door middel van een bodycam, kan dit ervoor zorgen dat bepaalde personen

kalmeren waardoor een potentiële crisissituatie vermeden wordt. Echter dient men kritisch om

te gaan met deze stelling aangezien de kans bestaat dat het tegenovergestelde effect gecreëerd

wordt en dat de crisissituatie bijgevolg zal escaleren.

141

Anderzijds kan de bodycam ervoor zorgen dat politieambtenaren zich meer zullen gedragen

volgens de voorgeschreven procedures. Op deze manier kan de bodycam gezien worden als

een preventief middel dat ervoor zorgt dat een agent zijn geweldsmonopolie niet zal

misbruiken. In de besproken criminologische theorieën - namelijk de RAT, RCT en

deterrence theorie – kunnen bodycams een grote rol spelen op vlak van preventie. Volgens

deze theorieën zorgen bodycams er namelijk voor dat een bepaald individu ontmoedigd en

afgeschrikt wordt om criminaliteit te plegen.

Vervolgens spelen bodycams ook een rol op vlak van repressie. Het beeldmateriaal kan

namelijk gebruikt worden in de bewijsvoering in rechtszaken waardoor woord tegen woord

discussies uitgesloten worden. Daarnaast kunnen de beelden dienen als bewijsmateriaal tegen

ongegronde politieklachten. Echter moet ook hier een kritische noot toegevoegd worden.

Hoewel het beelmateriaal bedoeld is om objectief te zijn, kan er namelijk sprake zijn van een

‘perspective bias’. De beelden kunnen met andere woorden een vertekend beeld geven van de

zaak en men kan bijgevolg beïnvloed worden door de intensiteit van de beelden. De

respondenten van het kwalitatief luik van dit empirisch onderzoek waren echter van mening

dat hierop kan ingespeeld worden door middel van drie elementen. Eerst en vooral moet een

‘pre-event video buffer’ geïnstalleerd worden om de beelden in een bepaalde context te

kunnen plaatsen. Ten tweede mogen de beelden niet bewerkt worden. Dit kan gedaan worden

door een ‘veiligheidsstamp’ toe te voegen op het beeldmateriaal. Ten slotte moet ervoor

gezorgd worden dat de volledige situatie in beeld wordt gebracht door middel van een brede

camerahoek.

142

Op vlak van nazorg kunnen bodycams ook een rol spelen. Het beeldmateriaal kan namelijk

gebruikt worden als didactisch materiaal in politiescholen. Op die manier kan men kritisch

reflecteren over de manier waarop een bepaalde interventie heeft plaatsgevonden. Men krijgt

met andere woorden zicht op hoe een correcte interventie dient te verlopen.

In deze thesis werd ook aandacht besteed aan een aantal wetten die van belang zijn. Eerst en

vooral is er de WGP die ervoor zorgt dat er in België een geïntegreerde politie is,

gestructureerd op twee niveaus (lokale en federale politie). Vervolgens werd de WPA

besproken. Sinds 25 mei 2018 valt het cameragebruik door de politiediensten namelijk niet

langer onder de camerawetgeving maar werd dit geïntegreerd in de WPA. Hierdoor werd er

enerzijds een duidelijk wetgevend kader gecreëerd dat het gebruik van politiebodycams

regelt. Anderzijds werden de toepassingsmogelijkheden van BWC’s uitgebreid waardoor ze

niet langer alleen gebruikt mogen worden in het kader van grote volkstoelopen.

Desalniettemin blijft de camerawet nog steeds van belang. In deze wet wordt er namelijk

beschreven dat bodycams onder mobiele camera’s vallen en dat ze gebruikt mogen worden

om misdrijven te voorkomen, vast te stellen of op te sporen. Ten slotte is het belangrijk dat de

privacywetgeving ook van toepassing is indien de politie gebruik maakt van bodycams. Het is

bijgevolg van belang om in de wetgeving een evenwicht te zoeken tussen zowel het recht op

veiligheid, als het recht op privacy. Vandaar dat de principes van finaliteit, proportionaliteit

en transparantie van de privacywet verwerkt zitten in de camerawet en de WPA. Dit is

noodzakelijk en werd gedaan om de privacy van de burger te respecteren.

143

Ook op vlak van de wetgeving moet een kritische noot toegevoegd worden. Sinds de

oorspronkelijke camerawet van 2007 zijn er reeds een aantal wetswijzigingen doorgevoerd

om in te spelen op technologische innovaties, waaronder bodycams. Hieruit kan

geconcludeerd worden dat de wetgeving de technologie voortdurend achterna loopt. Vandaar

dat eventueel gepleit moet worden voor een technologie-neutrale wet zodat hierop kan

worden ingespeeld. Op die manier moet de camerawetgeving niet voortdurend aangepast

worden indien er in de toekomst nieuwe technologieën gebruikt zullen worden door de

politiediensten.

Internationale studies omtrent politiebodycamgebruik gaan voornamelijk omtrent twee zaken.

Enerzijds tracht men na te gaan of bodycams leiden tot het reduceren van geweld dat gebruikt

wordt door de politie. Anderzijds tracht men na te gaan of bodycams leiden tot een reductie

van het aantal klachten tegenover de politie. Bij de vergelijking van de onderzoeksresultaten

van deze internationale studies kan vastgesteld worden dat er niet enkel succesverhalen zijn

en dat bijgevolg de resultaten uit één regio geen garantie geven op succes in een andere regio.

De context waarin bodycams gebruikt worden is met andere woorden van belang. Dit begrip

omvat onder andere de plaats, de wetgeving en technologische context. Daarnaast blijkt dat er

in veel projecten sprake was van technische problemen. De nationale proefprojecten

daarentegen hebben hier geen last van gehad. Mede dankzij de vele studies die de voordelen

weergeven, kan men een wereldwijde groei vaststellen van politiekorpsen die gebruik maken

van BWC’s. Men dient als korps echter kritisch te zijn en bijgevolg moet men ook rekening

houden met de evenentuele nadelen die verbonden zijn aan het bodycamgebruik.

144

Indien de voordelen, die uit de literatuurstudie naar boven kwamen, worden vergeleken met

de voordelen uit het kwalitatief luik van het empirisch onderzoek, dan kunnen

overeenkomsten vastgesteld worden. Bodycams kunnen ten eerste leiden tot meer

transparantie en vertrouwen in het politiewezen. Ten tweede kan een verbetering van het

gedrag vastgesteld worden, zowel bij politie als bij de bevolking. Er kan gesteld worden dat

bodycams kunnen leiden tot een verhoogd veiligheidsgevoel van de politieagent. Ten derde

leveren bodycams bewijsmateriaal, zowel in het kader van woord tegen woord discussies, als

in het kader van ongegronde burgerklachten. Ten slotte kan het beeldmateriaal een rol spelen

als didactisch materiaal bij politiescholen. Echter dient dit laatste punt in de toekomst verder

onderzocht te worden. Daarnaast werden in het empirisch onderzoek nog twee andere

mogelijke voordelen aangehaald. Enerzijds kunnen de beelden gebruikt worden ter

identificatie van mogelijke verdachten. Anderzijds kunnen bodycams een rol spelen in het

kader van een verdacht overlijden.

Indien de nadelen, die uit de literatuurstudie naar boven kwamen, worden vergeleken met de

nadelen uit het kwalitatief luik van het empirisch onderzoek, dan kunnen ook overeenkomsten

vastgesteld worden. In beide gevallen werden de bezorgdheden omtrent burgerprivacy

aangehaald. Echter bleek uit de onderzoeksresultaten van Grossmith et al. (2015) dat

respondenten de bodycam niet zouden ervaren als een inbreuk op hun privacy. Daarnaast was

men in het empirisch onderzoek niet volledig overtuigd van dit nadeel en gaf men aan dat

verder onderzoek hieromtrent noodzakelijk is. Vervolgens werden ook bezorgheden omtrent

de privacy van de politieagent vastgesteld. Er is klaarblijkelijk nood aan duidelijke richtlijnen

omtrent wanneer wel en niet gefilmd mag worden.

145

Ten derde werden de bezorgdheden omtrent de (mentale) gezondheid van de agent besproken.

Indien men verplicht om bodycams te dragen, kan dit ervaren worden als een extra

controlemiddel op de werking van de politie. De politieagent kan dit bijgevolg aanvoelen als

een bewijs dat er weinig vertrouwen is in de politie en bijgevolg kan dit een negatieve impact

hebben op de mentale gezondheid van het politiepersoneel. Ten vierde werden de kosten

aangehaald. In de literatuurstudie hebben deze kosten betrekking op drie facetten, namelijk de

opleiding, beleid, en hardware, software & opslagcapactiteit. In het empirisch onderzoek

werden twee van deze drie kosten besproken, namelijk enerzijds het gebrek aan opleiding en

anderzijds de hardware, software & opslagcapaciteit. Men kwam echter in beide gevallen tot

de conclusie dat de opslagcapaciteit de grootste kost zou inhouden. De vraag is natuurlijk of

Belgische politiezones die niet even kapitaalkrachtig zijn in vergelijking met grotere

politiezones diezelfde investeringen kunnen of willen maken.

Gezien de bezorgdheden omtrent de burgerprivacy, werd in het kwantitatief luik van het

empirisch onderzoek hier aandacht aan besteed. Uit deze resultaten bleek dat de meerderheid

van de respondenten het politiebodycamgebruik niet zou ervaren als een inbreuk op hun

privacy. Echter dient men kritisch om te gaan met deze resultaten aangezien slechts 1,42%

van de respondenten reeds ervaring heeft gehad met politiebodycamgebruik. Het zou dus

kunnen dat de overige respondenten hun mening zullen veranderen indien men in de toekomst

een negatieve of positieve ervaring zou meemaken met politiebodycams. Bijgevolg is er nood

aan meer empirisch onderzoek omtrent de mening van de bevolking die reeds in contact is

gekomen met bodycamgebruik door de politiediensten.

146

Het belang van vrijwilligheid (zowel tot het dragen van een bodycam, als tot het maken van

beeldmateriaal) heeft een invloed op de resultaten van proefprojecten omtrent bodycams.

Indien men hier geen rekening mee houdt, dan kunnen agenten dit ten eerste ervaren als een

controlemiddel op hun werking. Ten tweede heeft de bodycam in dergelijke gevallen geen

meerwaarde, aangezien men hoogstwaarschijnlijk weinig beeldmateriaal zal opnemen. Ten

derde is het in sommige situaties (bv. intrafamiliaal geweld) ongepast om te filmen. Het is

bijgevolg noodzakelijk dat de agent zelf de inschatting moet maken wanneer wel en niet

gefilmd mag/moet worden. Het nadeel dat vasthangt aan deze vrijwilligheid is dat het gevaar

bestaat dat de bevolking het niet zou accepteren dat de politieagent zelf mag beslissen om de

bodycam al dan niet te activeren. Als argument zou men kunnen stellen dat de bodycam op

die manier uitsluitend gebruikt zou worden indien dit in het voordeel van de agent zou spelen.

Meer onderzoek hieromtrent is bijgevolg aanbevolen. Hierbij aansluitend wordt nogmaals de

noodzaak tot nationale afspraken benadrukt. Deze richtlijnen zijn nodig om te vermijden dat

iedere PZ werkt met andere systemen en gebruiksrichtlijnen.

Ten slotte wordt extra onderzoek omtrent BWC’s aangeraden alvorens men de politiediensten

massaal gaat uitrusten met bodycams. Daarbij is het belangrijk om de testen te voorzien van

een controlegroep. Op die manier kan men vaststellingen maken of bodycams al dan niet een

gunstig effect hebben. Desalniettemin zijn er toch indicatoren die aantonen dat de

bodycamtechnologie veelbelovend is en een grote meerwaarde kan bieden voor de

politiediensten.

147

BIBLIOGRAFIE

WETENSCHAPPELIJKE LITERATUUR

Ariel, B., Farrar, C., & Sutherland, A. (2014). The Effect of Police Body-Worn

Cameras on Use of Force and Citizens’ Complaints Against the Police: A Randomized

Controlled Trial. Journal of Experimental Criminology.

Ariel, B., Sutherland, A., Henstock, D., Young, J., Drover, P., Sykes, J., Megicks, S.,

& Henderson, R. (2016). Wearing body cameras increases assaults against officers and does

not reduce police use of force: Results from a global multi-site experiment. European Journal

of Criminology, 13(6), 744-755.

Banks, D., Couzens, L., & Blanton, C. (2015). Arrest-Related Deaths Program

Assesment: Technical Report. Bureau of Justice Statistics.

Beglau, D. (2017). The Use and Implementation of Body-Worn Cameras in Policing.

Portland State University.

Bui, A., Coates, M., & Matthay, E. (2018). Years of life lost due to encounters with

law enforcement in the USA, 2015-2016. Journal of Epidemiology & Community Health,

72(8).

Bui, J. (2017). Body-Worn Cameras: Reducing Citizen Complaints and Improving

Relationships. Themis: Research Journal of Justice Studies and Forensic Science, 5.

Cohen, L., & Felson, M. (1979). Social Chance and Crime Rate Trends: A routine

Activity Approach. American Sociological Review. 44(4), 588-608.

Cornish, D., & Clarke, R. (1987). Understanding crime displacement: An application

of rational choice theory. Criminology, 25(4), 933-948.

Custers, B., & Vergouw, B. (2015). Promising policing technologies: Experiences,

obstacles and police needs regarding law enforcement technologies. Computer Law &

Security Review, 31(4), 518-526.

Decorte, T., & Zaitch, D. (2010). Kwalitatieve methoden en technieken in de

criminologie. Leuven: Acco.

De Rycke, B. (2016). Politie en geweld: een doorlichting en comparatieve analyse van

hun geweldsmonopolie (master thesis). Geraadpleegd op

https://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/304/271/RUG01-002304271_2016_0001_AC.pdf

148

Easton, M., & Van den Borre, A. (2016). Interacties tussen technologie, innovatie en

veiligheid: in de greep van diverse krachten. Orde van de dag, 75, 4-19.

Feeney, M. (2015). Watching the Watchmen: Best Practices for Police Body Cameras.

Policy Analysis. CATO Institute.

Feeney, M. (2015b). Police Body Cameras Raise Privacy Issues for Cops and the

Public. CATO Institute.

Flight, S. (2017). De mogelijke meerwaarde van bodycams voor politiewerk – een

internationaal literatuuronderzoek. Politie & Wetenschap. Geraadpleegd op 21 november

2018 via https://www.politieenwetenschap.nl/cache/files/5bf42edc2519cPW93.pdf

Goodall, M. (2007). Guidance for the Police Use of Body-Worn Video Devices.

London: Home Office.

Grossmith, L., Owens, C., Finn, W., Mann, D., Davies, T., & Baika, L. (2015). Police,

Camera, Evidence: London’s cluster randomised controlled trial of Body Worn Video.

College of Policing: Mayor of London.

Hardyns, W., & Vander Beken, T. (2017). Onderzoeksontwerp in de criminologie.

Gent: Universiteit Gent.

Harris, D. (2010). Picture This: Body Worn Video Devices (‘Head Cams’) as Tools for

Ensuring Fourth Amendment Compliance by Police. Pitssburgh: University of Pittsburgh

School of Law.

Jennings, W., Lynch, M. & Fridell, L. (2015). Evaluating the Impact of Police Body-

Worn Cameras (BWCs): The Orlando Police Department (OPD) Experience – Executive

Summary. University of South Florida.

Katz, C., Choate, D., Ready, J., & Nunu, L. (2014). Evaluating the Impact of Officer

Worn Body Cameras in the Phoenix Police Department. Phoenix, AZ: Center for Violence

Prevention & Community Safety, Arizona State University.

Laur, D., LeBlanc, B., Stephen, T., Lane, P., & Taylor, D. (2010). Proof of concept

study: Body worn video and in vehicle video. Victoria Police Department: Victoria BC.

Lippert, R., & Newell, B. (2016). Introduction: The Privacy and Surveillance

Implications of Police Body Cameras. Surveillance & Society, 14(1), 113-116.

149

Lum, C., Koper, C., Merola, L., Scherer, A., & Reioux, A. (2015). Existing and

ongoing body worn camera research: knowledge gaps and opportunities. (pp. 31). Fairfax,

VA: Centre for Evidence-Based Crime Policy, George Mason University.

Mahieu, Q. (2017). Body-worn camera: een onderzoek naar de percepties van

Belgische politieambtenaren (master thesis). Geraadpleegd op

https://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/376/050/RUG01-002376050_2017_0001_AC.pdf

Mesa Police Department. (2013). Program evaluation & recommendations on-officer

body camera system. Mesa, Arizona.

Morrison, C. M. (2016). Body Camera Obscura: the Semiotics of Police Video.

Atlanta, GA: Georgia State University College of Law.

National Institute of Justice. (2012). A primer on Body-Worn Cameras for Law

Enforcement. Washington, D.C.: National Institute of Justice.

National Institute of Justice. (2014). Body-Worn Cameras for Criminal Justice:

Market Survey. Washington, D.C.: National Institute of Justice.

Newell, B. (2016). Collateral Visibility: A socio-Legal Study of Police Body Camera

Adoption, Privacy, and Public Disclosure in Washington State. Indiana Law Journal, 82.

ODS Consulting. (2011). Body worn video projects in Paisley and Aberdeen self

evaluation. ODS Consulting: Glasgow.

Owens, C., Mann, D., & McKenna, R. (2014). The Essex Body Worn Video Trial: The

impact of Body Worn Video on criminal justice outcomes of domestic abuse incidents.

Pauwels, L. (2012). Toegepaste statistiek met SPSS voor criminologen. Antwerpen:

Maklu.

Pauwels, L. (2015). Oorzakelijke mechanismen en verklaringsmodellen voor

regelovertredend gedrag. Gent: Academia Press.

Pauwels, L. (2015b). Kwantitatieve Criminologie. Basishandboek kwantitatieve

methoden van criminologisch onderzoek. XIII. Gent: Academia Press.

Pelfrey, W., & Keener, S. (2016). Police body worn cameras: a mixed method

approach assessing perceptions of efficacy. Policing – an international journal of police

strategies & management, 39(3), 491-506.

150

Primicerio, J. (2017). Police Body Worn Cameras: Is Transparency Achievable?

California State University.

ProCon. (2018). Police Body Cameras: Top 3 Pros and Cons. Geraadpleegd op 23

november 2018 via https://www.procon.org/headline.php?headlineID=005399

Roose, H., & Meuleman, B. (2014). Diepte-interviews en focusgroepen. Methodologie

van de sociale wetenschappen. Gent: Academia press.

Silbey, J. (2009). Cross-Examining Film. University of Maryland Law Journal of

Race, Religion, Gender and Class, 8, p. 101.

Simmons, K. (2015). Body-mounted Police Cameras: A Primer on Police

Accountability vs. Privacy. Howard Law Journal, 58(3), 882-890.

St Louis Police Department. (2015). Guidelines and procedures for the Department’s

Body Worn Camera pilot program. City of St Louis Office of the Police Commissioner.

Stanley, J. (2015). Police body-mounted cameras: with right policies in place, a win

for all. New York: American Civil Liberties Union.

Steenbeke, E. (2017). Een perceptieonderzoek naar het gebruik van bodycams voor

politie (master thesis). Geraadpleegd op

https://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/376/080/RUG01-002376080_2017_0001_AC.pdf

Terpstra, J., Duchatelet, A., Janssens, J., Van Ryckeghem, D., & Versteegh, P. (2015).

Verantwoording en politie: een verkenning. Cahiers Politiestudies, 37, 7-16.

Van De Putte, L. (2014). Onder het oog van de camera: een kritische analyse van

cameratoezicht in de publieke ruimte (master thesis). Geraadpleegd op

https://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/162/969/RUG01-002162969_2014_0001_AC.pdf

Welsh, B., & Farrington, D. (2007). Closed-Circuit Television Surveillance and Crime

Prevention: A systematic Review. Stockholm: The Swedish National Council for Crime

Prevention

Wexler, C. (2018). Crime has been changing, and police agencies need to catch up.

Critital issues in policing series – The Changing Nature of Crime And Criminal Investigation.

Geraadpleegd op 21 november 2018 via

https://www.policeforum.org/assets/ChangingNatureofCrime.pdf

White, M. (2014). Police Officer Body-Worn Cameras – Assessing the Evidence.

Washington, DC: Office of Community Oriented Policing Services.

151

White, M., Todak, N., & Gaub, J. (2017). Assessing Citizen Perceptions of Body-

Worn Cameras After Encounters with Police. Policing: An International Journal of Police

Strategies and Management, 40(4), 689-703.

Yokum, D., Ravishankar, A., & Coppock, A. (2017). Evaluating the Effects of Police

Body-Worn Cameras: A Randomized Controlled Trial. The DC Lab Working Paper.

WETTEKSTEN

Verdrag van 4 november 1950 tot bescherming van de Rechten van de Mens en de

Fundamentele Vrijheden.

Verordening (EU) 2016/679 van het Europees Parlement en de Raad van 27 april 2016

betreffende de bescherming van natuurlijke personen in verband met de verwerking van

persoonsgegevens en betreffende het vrije verkeer van die gegevens en tot intrekking van de

Richtlijn 95/46/EG, Publicatieblad van de Europese Unie 04 mei 2016.

Wet van 5 augustus 1992 op het politieambt, BS 22 december 1992.

Wet van 17 februari 1992 over de gecoördineerde Grondwet, BS 17 februari 1994.

Wet van 7 december 1998 tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst,

gestructureerd op twee niveaus, BS 05 januari 1999.

Wet van 21 maart 2007 tot regeling van de plaatsing en het gebruik van

bewakingscamera’s, BS 31 mei 2007.

Wet van 12 november 2009 houdende wijziging van de wet van 21 maart 2007 tot

regeling van de plaatsing en het gebruik van bewakingscamera’s, BS 18 december 2009.

Wet van 4 april 2014 tot wijziging van de wet van 21 maart 2007 tot regeling van de

plaatsing en het gebruik van bewakingscamera’s, BS 25 april 2014.

Wet van 3 december 2017 tot oprichting van de Gegevensbeschermingsautoriteit, BS

10 januari 2018.

Wet van 21 maart 2018 tot wijziging van de wet op het politieambt om het gebruik

van camera’s door de politiediensten te regelen, en tot wijziging van de wet van 21 maart

2007 tot regeling van de plaatsing en het gebruik van bewakingscamera’s, van de wet van 30

november 1998 houdende regeling van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten en van de wet

van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid, BS 16 april 2018.

152

Wet van 30 juli 2018 betreffende de bescherming van natuurlijke personen met

betrekking tot de verwerking van persoonsgegevens, BS 05 september 2018.

GRIJZE LITERATUUR

ANPR. (z.j.). Geraadpleegd op 21 november 2018 via

https://www.politie.nl/themas/anpr.html

ARA & FT. (2017). Na hetze in Borgethout: bodycams voor politie komen er, maar er

zijn beperkingen. Het Laatste Nieuws. Geraadpleegd op 23 november 2018 via

https://www.hln.be/nieuws/binnenland/na-hetze-in-borgerhout-bodycams-voor-politie-

komen-er-maar-er-zijn-beperkingen~a997f70a/

ATV. (2018). VIDEO - Bodycams voor drugsteam van Antwerpse Politie. ATV.

Geraadpleegd op 24 november 2018 via https://atv.be/nieuws/video-bodycams-voor-

drugsteam-van-antwerpse-politie-58226

BELGA. (2017). Agenten mogen voortaan bodycams gebruiken. Knack. Geraadpleegd

op 16 december 2017 via https://www.knack.be/nieuws/belgie/agenten-mogen-voortaan-

bodycams-gebruiken/article-normal-939383.html

BELGA. (2017b). Agent raakt lichtgewond bij opstootjes in Borgerhout. Het

Nieuwsblad. Geraadpleegd op 23 november 2018 via

https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20170625_02940874

BELGA. (2018a). De Wever wil meer bodycams voor Antwerpse politie. Het Laatste

Nieuws. Geraadpleegd op 21 november 2018 via https://www.hln.be/nieuws/binnenland/de-

wever-wil-meer-bodycams-voor-antwerpse-politie~afc4bc14/

BELGA. (2018b). Politie kan vanaf vrijdag gebruik maken van body- en dashcams.

Knack. [Foto]. Geraadpleegd op 21 november 2018 via

https://www.knack.be/nieuws/belgie/politie-kan-vanaf-vrijdag-gebruik-maken-van-body-en-

dashcams/article-normal-1151501.html

BELGA. (2018c). Agent mag bodycam dragen. De Standaard. Geraadpleegd op 24

november 2018 via http://www.standaard.be/cnt/dmf20180308_03398058

Brennan Center for Justice. (2016). Police Body Camera Policies: Recording

Circumstances. Geraadpleegd op 24 november 2018 via

https://www.brennancenter.org/analysis/police-body-camera-policies-recording-

circumstances

153

Burton, E. (2017). Invoering van bodycams bij de Belgische politie. Schriftelijke

vraag en antwoord nr: 2592 – Zittingsperiode: 54. Geraadpleegd op 20 november 2018 via

http://www.dekamer.be/kvvcr/showpage.cfm?section=qrva&language=nl&cfm=qrvaXml.cfm

?legislat=54&dossierID=54-b134-900-2592-2016201718575.xml

Chapman, C. (2016). Police Body Cams Spark Concerns About Privacy, Mass

Surveillance. NBCNews. Geraadpleegd op 29 november 2018 via

https://www.nbcnews.com/news/us-news/police-body-cams-spark-concerns-about-privacy-

mass-surveillance-n690536

Comité P. (2017). Jaarverslag 2017 – Vast Comité van Toezicht op de politiediensten.

Geraadpleegd op 24 november 2018 via http://www.comitep.be/2017/2017NL.pdf

Coosemans, D. (2018). Vanaf morgen mag de politie u filmen. De Standaard.

Geraadpleegd op 19 november 2018 via

http://www.standaard.be/cnt/dmf20180524_03527246

Datapanik. (2017). Bodycams in België. Geraadpleegd op 16 december 2017 via

https://www.datapanik.org/dossiers/bodycams/belgie/

Decré, H. (2018). Dood van 2-jarige Mawda: wat weten we tot nu toe? En wie geeft

welke versie van de feiten? VRTNieuws. Geraadpleegd op 23 november 2018 via

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/05/22/dood-van-tweejarige-mawda-gehuld-in-een-waas-

van-vragen--wat-wet/

Depla, T. (2015). Jambon: “Bodycams mogelijke meerwaarde voor politiewerk.

Geraadpleegd op 19 november 2018 via

https://polinfo.kluwer.be/newsview.aspx?contentdomains=POLINFO&id=VS300298079&lan

g=nl

De Standaard. (2017). Bodycams zijn positief voor alle partijen. De Standaard.

Geraadpleegd op 24 november 2018 via

http://www.standaard.be/cnt/dmf20170904_03052047

De Troyer, E., & Van Damme, S. (2018). Stad Gent stuurt vijf agenten met bodycam

straat op. Het Laatste Nieuws. Geraadpleegd op 24 november 2018 via

https://www.hln.be/regio/gent/stad-gent-stuurt-vijf-agenten-met-bodycam-straat-

op~a04d4854/

ECP-EPN. (2010). Een onderzoek naar de privacybeleving van consumenten.

Geraadpleegd op 4 november 2018 via

https://ecp.nl/sites/default/files/Rapport_enquete_toepassingen_ICT_en_privacy_-

_januari_2010.pdf

154

Federale Politie. (z.j.). De Geïntegreerde Politie. Geraadpleegd op 1 december 2018

via https://www.politie.be/5998/nl/over-ons/geintegreerde-politie/de-geintegreerde-politie

Gegevensbeschermingsautoriteit. (2018). Finaliteit(sbeginsel). Geraadpleegd op 2

december 2018 via https://www.gegevensbeschermingsautoriteit.be/lexicon/finaliteitsbeginsel

Gegevensbeschermingsautoriteit. (2018b). Proportionaliteit(sbeginsel). Geraadpleegd

op 2 december 2018 via

https://www.gegevensbeschermingsautoriteit.be/lexicon/proportionaliteitsbeginsel

Gegevensbeschermingsautoriteit. (2018c). Hoe moet het transparantiebeginsel van de

Privacywet worden nageleefd? Geraadpleegd op 2 december 2018 via

https://www.gegevensbeschermingsautoriteit.be/hoe-moet-het-transparantiebeginsel-van-de-

privacywet-worden-nageleefd

Het Nieuwsblad. (2018). Politie wil interventies filmen met bodycams en dashcams.

Het Nieuwsblad. Geraadpleegd op 23 november 2018 via

https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20181009_03823761

HLN. (2018). Politie Polder wil bodycams aankopen. Het Laatste Nieuws.

Geraadpleegd op 23 november 2018 via https://www.hln.be/regio/kortemark/politie-polder-

wil-bodycams-aankopen~a73fc43c/

Kelly, B. (2018). Critical training for critical incidents: Why a cop’s career may

depend on a bodycam. Geraadpleegd op 29 november 2018 via

https://www.policeone.com/police-products/body-cameras/articles/480786006-Critical-

training-for-critical-incidents-Why-a-cops-career-may-depend-on-a-bodycam/

LDN. (2014). Mechelse politie gebruikt bodycams nauwelijks. Het Nieuwsblad.

Geraadpleegd op 23 november 2018 via

https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20140805_01205924

Lievens, R. (2018). Bodycams voor politie in opmars: na Gent ook in Aalst? Het

Laatste Nieuws. Geraadpleegd op 23 november 2018 via

https://www.hln.be/regio/aalst/bodycams-voor-politie-in-opmars-na-gent-ook-in-

aalst~ae5455a5/

Local 10. (2013). Miami Police considers cameras on officers. Geraadpleegd op 25

november 2018 via https://www.local10.com/news/miami-police-considers-cameras-on-

officers

155

Lovett, I. (2013). In California, a Champion for Police Cameras. New York Times.

Geraadpleegd op 24 november 2018 via https://www.nytimes.com/2013/08/22/us/in-

california-a-champion-for-police-cameras.html

MMA. (2009). Politie neemt pet-camera in gebruik. Het Nieuwsblad. Geraadpleegd op

24 november 2018 via https://www.nieuwsblad.be/cnt/gec2dti9d

Police Violence Report. (2017). Geraadpleegd op 24 november 2018 via

https://policeviolencereport.org/

Politie. (2017). Start pilot bodycams in regio Amsterdam. Geraadpleegd op 24

november 2018 via https://www.politie.nl/nieuws/2017/mei/21/05-amsterdam-start-pilot-

bodycams.html

Politie Het Houtsche. (z.j.). Basisfunctionaliteiten. Geraadpleegd op 1 december 2018

via https://www.politie.be/5447/over-ons/onze-politiezone/basisfunctionaliteiten

Poncelet, I. (2016). Gebruik van bodycams door politiezone 5297. Schriftelijke vraag

en antwoord nr: 1580 – Zittingsperiode: 54. Geraadpleegd op 16 december 2017 via

https://www.dekamer.be/kvvcr/showpage.cfm?section=qrva&language=nl&cfm=qrvaXml.cf

m?legislat=54&dossierID=54-b091-900-1580-2015201611328.xml

Radio 1. (2017). Brice De Ruyver: Voorstander van bodycams. Geraadpleegd op 16

december 2017 via https://radio1.be/voorstander-van-bodycams

Reveal. (2015). Body Camera Impact on Police Efficiency, Safety and Transparency.

Geraadpleegd op 24 november 2018 via https://www.revealmedia.com/news/body-camera-

impact-on-police-efficiency-safety-and-transparency

Ripley, A. & Williams, T. (2017). Body Cameras Have Little Effect on Police

Behavior, Study Says. The New York Times. Geraadpleegd op 24 november 2018 via

https://www.nytimes.com/2017/10/20/us/police-body-camera-study.html

Rodgers, C. (2017). What I learned about video surveillance storage challenges from

the chiefs of police. Geraadpleegd op 29 november 2018 via https://wasabi.com/blog/what-i-

learned-about-video-surveillance-storage-challenges-from-the-chiefs-of-

police/?utm_referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.be%2F

Southall, A. (2018). Police Body Camera Bursts Into Flames ; New York Pulls 2990

From use. The New York Times. Geraadpleegd op 29 november 2018 via

https://www.nytimes.com/2018/10/21/nyregion/police-body-camera-explode.html

156

Stross, R. (2013). Wearing a Badge, and a Video Camera. The New York Times.

Geraadpleegd op 27 november 2018 via

https://www.nytimes.com/2013/04/07/business/wearable-video-cameras-for-police-

officers.html?pagewanted=all&_r=0&module=inline

Swinnen, M. & Vandenabeele, D. (2018). Politie mag altijd bodycams gebruiken.

VTMNieuws. Geraadpleegd op 06 november 2018 via

https://nieuws.vtm.be/binnenland/politie-mag-altijd-bodycams-gebruiken

Toezine. (2017). Bodycams? Een wisselend succes. Geraadpleegd op 24 november

2018 via https://www.toezine.nl/artikel/219/bodycams-een-wisselend-succes/

Trends in Veiligheid. (2017). In een verbonden samenleving. Geraadpleegd op 4

november 2018 via https://www.trendsinveiligheid.nl/wp-

content/uploads/2018/05/trendsinveiligheid2017-in-een-verbonden-samenleving.pdf

Utrecht, R. (2018). Politie geeft met GoPro inkijkje bij aanhouding dieseldieven.

Algemeen Dagblad. [Foto]. Geraadpleegd op 22 november 2018 via

https://www.ad.nl/groene-hart/politie-geeft-met-gopro-inkijkje-bij-aanhouding-

dieseldieven~a1f5791f/

Van Nooten, J. (2018). Agenten krijgen uniformcamera’s. Het Laatste Nieuws.

Geraadpleegd op 23 november 2018 via https://www.hln.be/regio/turnhout/agenten-krijgen-

uniformcamera-s~aa34cc78/

Vandeputte Safety Experts. (2018). Review: Bodycams voor politie: Zepcam T2.

Geraadpleegd op 21 november 2018 via

https://www.vdp.com/NL/Nieuws/date/desc/1/2453/0/review-bodycams-voor-politie-zepcam-

t2.html

Vanherle, M. (2013). Discussie over bodycam na schietpartij Marollen. VRTNieuws.

Geraadpleegd op 23 november 2018 via

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2013/05/26/discussie_over_bodycamnaschietpartijmarollen-1-

1639962/

Vanheste, A. (2015). Politiezones – Gebruik van bodycams. Schriftelijke vraag en

antwoord nr: 0178 – Zittingsperiode 54. Geraadpleegd op 19 november 2018 via

https://www.dekamer.be/kvvcr/showpage.cfm?section=qrva&language=nl&cfm=qrvaXml.cf

m?legislat=54&dossierID=54-b015-862-0178-2014201501516.xml

Vierendeels, T. (2018). Dragen agenten binnenkort een cameraatje? Het Laatste

Nieuws. Geraadpleegd op 23 november 2018 via https://www.hln.be/regio/asse/dragen-

agenten-binnenkort-cameraatje~acc0c027/

157

VRTNieuws. (2018). Gentse politie zet voor het eerst bodycams in tijdens de Gentse

Feesten. VRTNieuws. Geraadpleegd op 20 november 2018 via

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/07/13/gentse-politie-zet-als-eerste-zone-bodycams-in/

VSOA Politie. (2016). Newsletter VSOA-Politie. Geraadpleegd op 19 november 2018

via https://vsoa-pol.be/wp-content/uploads/2016/07/VSOA_newsletter_2016_89.pdf

VSOA Politie. (2017). België telt niet meer, maar minder politiemensen ten opzichte

van onze buurlanden! VSOA Politie pleit voor een Octopus 2-akkoord.

[Persbericht]. Geraadpleegd op 23 november 2018 via https://vsoa-pol.be/nl_NL/niet-meer-

maar-minder-politiemensen-tov-buurlanden/

VSOA Politie. (2017b). VSOA Politie niet te vinden voor de bodycam. Integendeel, wij

vragen meer vertrouwen en steun voor de politiemensen. [Persbericht]. Geraadpleegd op 24

november 2018 via https://vsoa-pol.be/wp-content/uploads/2017/09/170904-Bodycam-

NL.pdf

Williams, T., Thomas, J., Jacoby, S., & Cave, D. (2016). Police Body Cameras: What

Do You See?. The New York Times. Geraadpleegd op 24 november 2018 via

https://www.nytimes.com/interactive/2016/04/01/us/police-bodycam-video.html

INTERVIEWS

Cornet, G. (2018, november 27). Interview. (Hoste J., Interviewer)

De Caluwé, J. (2018, november 26). Interview. (Hoste J., Interviewer)

Paelinck, N. (2018, november 28). Interview. (Hoste J., Interiewer)

Van Avermaet, J. (2018, november 22). Interview. (Hoste J., Interviewer)

158

BIJLAGEN

BIJLAGE 1: Online survey

Vraag 1

Subvraag 1: Duid uw geslacht aan.

• Man

• Vrouw

Subvraag 2: Duid uw leeftijdscategorie aan.

• Jonger dan 25 jaar

• 25 – 40 jaar

• Ouder dan 25 jaar

Vraag 2

Subvraag 1: Wist u dat, vooraleer u deelnam aan deze enquête, de Belgische politie

reeds gebruik mag maken van bodycams?

• Ja

• Nee

Subvraag 2: Heeft u reeds een politieinterventie meegemaakt waarbij gebruik werd

gemaakt van bodycams?

• Ja

• Nee

I

Subvraag 3: Indien u ‘Ja’ hebt aangevinkt bij de vorige vraag, gelieve aan te duiden of

dit een positieve, neutrale of negatieve ervaring was. Indien u ‘Nee’ hebt aangevinkt

bij de vorige vraag, gelieve het bolletje ‘Niet van toepassing’ aan te duiden.

• Negatieve ervaring

• Neutrale ervaring

• Positieve ervaring

• Niet van toepassing

Vraag 3: In welke mate gaat u akkoord met de volgende stellingen?

Stelling 1: De politie mag gebruik maken van bodycams tijdens een grote volkstoeloop

(bv. protestacties of voetbalmatchen).

• Helemaal niet akkoord

• Eerder niet akkoord

• Neutraal

• Eerder wel akkoord

• Helemaal akkoord

Stelling 2: De politie mag gebruik maken van bodycams tijdens interventies om nadien

woord tegen woord discussies te vermijden.

• Helemaal niet akkoord

• Eerder niet akkoord

• Neutraal

• Eerder wel akkoord

• Helemaal akkoord

II

Stelling 3: De politie mag altijd, ongeacht de situatie, gebruik maken van bodycams.

• Helemaal niet akkoord

• Eerder niet akkoord

• Neutraal

• Eerder wel akkoord

• Helemaal akkoord

Vraag 4: Hoe staat u tegenover de onderstaande technologieën die (mogelijks) worden ingezet

om uw veiligheid te vergroten?

Stelling 1: Camera’s in de publieke ruimte die regelovertredend gedrag van mensen

analyseren

• Zeer negatief

• Eerder negatief

• Neutraal

• Eerder positief

• Zeer positief

Stelling 2: Camera’s in de publieke ruimte met gezichtsherkenning

• Zeer negatief

• Eerder negatief

• Neutraal

• Eerder positief

• Zeer positief

III

Stelling 3: Politiebodycams

• Zeer negatief

• Eerder negatief

• Neutraal

• Eerder positief

• Zeer positief

Stelling 4: Politiedrones

• Zeer negatief

• Eerder negatief

• Neutraal

• Eerder positief

• Zeer positief

Stelling 5: Biometrie (bv. vingerafdrukken) in paspoorten

• Zeer negatief

• Eerder negatief

• Neutraal

• Eerder positief

• Zeer positief

Stelling 6: Biometrie bij grenscontroles

• Zeer negatief

• Eerder negatief

• Neutraal

• Eerder positief

• Zeer positief

IV

Vraag 5: In welke mate gaat u akkoord met de volgende stellingen?

Stelling 1: Ik vind privacy belangrijk.

• Helemaal niet akkoord

• Eerder niet akkoord

• Neutraal

• Eerder wel akkoord

• Helemaal akkoord

Stelling 2: Ik vind de bescherming van persoonlijke informatie belangrijk.

• Helemaal niet akkoord

• Eerder niet akkoord

• Neutraal

• Eerder wel akkoord

• Helemaal akkoord

Vraag 6: In welke mate gaat u akkoord met de volgende stellingen?

Stelling 1: Bodycams kunnen gezien worden als een extra controlemiddel op de

werking van de politie.

• Helemaal niet akkoord

• Eerder niet akkoord

• Neutraal

• Eerder wel akkoord

• Helemaal akkoord

V

Stelling 2: Ik zou het gebruik van bodycams door de politiediensten ervaren als een

inbreuk op mijn privacy.

• Helemaal niet akkoord

• Eerder niet akkoord

• Neutraal

• Eerder wel akkoord

• Helemaal akkoord

Stelling 3: Bodycams kunnen gezien worden als een nieuwere vorm van technologie

die een volgende stap is in de evolutie van controle- en surveillancemiddelen van de

staat op de burger.

• Helemaal niet akkoord

• Eerder niet akkoord

• Neutraal

• Eerder wel akkoord

• Helemaal akkoord

VI

BIJLAGE 2: Topiclijst half-gestructureerde interviews

1) Functie geïnterviewde + bespreking rol in het bodycamgebruik van de PZ

2) Merk bodycams → Waar aangekocht? Draagwijze?

3) Wanneer gebruik maken van bodycams?

4) Redenen invoer bodycams binnen korps

5) Rol bodycams in elk afzonderlijk luik van de veiligheidsketen (beeldvorming,

preventie, repressie en nazorg)

6) Peilen naar ervaringen die korps heeft meegemaakt met bodycams

• Interventie zonder bodycam = interventie met bodycam?

7) Voordelen bodycamgebruik

• Voorbeelden:

o minder fysiek EN verbaal geweld tegen politie

o meer complete PV’s

o bewijsmateriaal

o meer normconform gedra van politieagenten

o transparantie en legitimiteit politie stijgt

o didactisch materiaal politiescholen

VII

8) Nadelen bodycamgebruik

• Voorbeelden:

o Opleiding & training

o Kostprijs

o Controlemiddel op politie

o Inbreuk op privacy van de burger

9) Op basis van voor- en nadelen → voor- of tegenstander?

10) Denken uw collega’s hetzelfde als u?

11) Opslag beeldmateriaal

12) Opportuniteiten nieuwe camerawet

13) Meer gebruik bodycams indien de camera- en privacywetgeving nog minder

beperkingen zou opleggen?

• Is dit in de praktijk haalbaar?

• Voorbeelden:

o Nu: enkel filmen voor de duratie van de interventie.

Later: filmen van begin shift tot einde shift.

o Nu: niet verplicht om te gebruiken

Later: verplicht behoren tot basisuitrusting

VIII

BIJLAGE 3: Ingescande informed consent-formulieren

IX

X

XI

XII

BIJLAGE 4: Transcripties half-gestructureerde interviews (CD-rom)

XIII

XIV